Gelişme Ekonomisi

Nüfus ve İnsan Kaynakları

Nüfus

Nüfus

Malthus’un nüfus teorisi

Marksist düşünürler

Keynesyenler

Thomas Robert MALTHUS (1766-1834)1789 yılında büyük yankılar uyandıran “Nüfus

Artışı Hakkındaki Araştırması” yayınlandı

Malthus’a göre, toprak sınırlı bir faktördür ancak insanlar kendilerine herhangi bir sınır koymaksızın çoğalabilmektedirler.

Bilinen Malthusyen anlatımla ifade edecek olursak, insanların ihtiyacı olan gıda maddelerinin arzı aritmetik olarak artarken (yani 1, 2, 3... şeklinde), nüfus geometrik olarak artmaktadır (yani 1, 2, 4, 8....şeklinde). İnsanlar/Toplumlar nüfustaki bu artışı kontrol altına almazlarsa, açlık, kıtlık veya salgın hastalık gibi nedenlerle, nüfusun zorla kontrol altına alınması söz konusu olacaktır.

Marksist düşünürler...“...... nüfus sorunu diye bir sorunun varlığı aslında, başka bir problemin yansımasıdır; sermaye birikimindeki yetersizlikten dolayı emek talebi sınırlanacak, bu da emek fazlasının ortaya çıkmasına neden olacaktır. İşte, nüfus baskısı olarak ortaya çıkan bu emek fazlasıdır.....”

Keynesyen yaklaşım...

“..nüfus artışı aslında kalkınmaya olumlu yansır” örneğin Hansen, “... artan nüfus sayesinde piyasanın sürekli genişleyeceği ümidi, girişimcileri son derece sevindiriyordu. Nüfusun artması dolayısıyla, gayet saçma keşiflere bile geniş yatırımlar yapılıyordu..” diyor.

ABD İsrail Slovenya Macaristan BAE

1975-2003 1.0 2.3 0.4 - 0.1 7.2

2003-2015 0.9 1.6 - 0.1 - 0.3 2.7

Norveç Pakistan Uganda Madagaskar Rwanda

1975-2003 0.5 2.9 3.3 2.9 2.5

2003-2015 0.5 2.0 3.7 2.5 2.1

Nijerya Malawi Etiyopya Ekvator Türkiye

1975-2003 2.7 3.1 2.8 2.2 2.0

2003-2015 2.0 2.2 2.3 1.4 1.2

Çeşitli Ülkelere Göre Nüfus Artış Hızı, %

Ülkelere Göre Nüfus Artış Hızı (%)

Dünyada Nüfus Yoğunluğu

Ele Alacağımız Başlıca Modeller

• Demografik Geçiş Modeli• Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli

Demografik Geçiş Modeli

Demografik Geçiş Modeli

• Modern zamanlar öncesi aşama• Kentleşme/Sanayileşme aşaması• Olgun sanayileşme aşaması• Sanayileşme sonrası aşama

Demografik Geçiş ModeliAşamalara Göre Nüfus Piramitleri

Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli(Nelson Modeli)

Ekonominin büyüyebilmesi için, gelir artış hızının, nüfusun ulaşabileceği en yüksek artış hızının üstüne çıkabilmesi gerekir.

Model temel olarak, i. gelirdeki değişmeleri, ii. net sermaye oluşumunu ve iii. nüfus artışını açıklamaya çalışır.

Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli

Nüfus ve Büyüme Arasındaki Çoklu Denge

Düşük Düzeyde Denge Tuzağı Modeli

Düşük Düzeyde Denge Tuzağı ve Take-Off

Nüfustaki Hızlı Büyümenin Nedenleri

Nijer Malawi Sierra-Leone Nijerya Afganistan

Doğum Oranı 56 50 47 43 48

Ölüm Oranı 22 19 24 19 22

Sahra-Altı Afrika Pakistan Brezilya Türkiye Kanada

Doğum Oranı 41 34 21 21 10

Ölüm Oranı 17 10 7 7 7

ABD G.Kore Litvanya Macaristan Almanya

Doğum Oranı 14 10 9 9 9

Ölüm Oranı 8 5 12 13 10

Dünyanın En Yüksek Doğum ve Ölüm Oranına Sahip Ülkeler, 2005(1000 kişi başına)

1. Çin 1,304 6. Pakistan 1622. Hindistan 1,104 7.

Bangladeş144

3. ABD 296 8. Rusya 1434. Endonezya

222 9. Nijerya 132

5. Brezilya 184 10. Japonya 128

Dünyada Nüfus Açısından 10 Büyük Ülke, 2005 (milyon)

Dünya Nüfusunun Genel Seyri (milyar)0 1000 1250 1500 1750 1800 1900 1920

0.30 0.31 0.40 0.50 0.79 0.98 1.65 1.86

1940 1980 1990 2005 2020 2030 2040 2050

2.30 4.44 5.27 6.47 7.57 8.19 8.70 9.07

Farklı Doğum Oranlarına Göre Dünya Nüfusu Tahminleri (milyar)2010 2020 2030 2040 2050

Düşük Doğum Oranı 6.78 7.28 7.62 7.75 7.68

Orta Doğum Oranı 6.84 7.57 8.20 8.70 9.07

Yüksek Doğum Oranı 6.90 7.87 8.78 9.71 10.64

Sabit Doğum Oranı 6.88 7.82 8.85 10.0 11.65

Bazı Ülkelerin 2050 Yılına ait Nüfus Tahminleri (000)Bangladeş Çin Etiyopya Endonezya Brezilya

242,917 1,392,307 170,190 284,640 253,105

Hindistan Meksika Japonya ABD Türkiye

1,592,704 139,015 112,198 394,976 101,208

Hızlı Nüfus Artışının Ekonomik Kalkınma

Açısından Sorunları

• Bugünkü yüksek tüketimi ile gelecekte yüksek tüketim yapmak için gerekli yatırım arasındaki zor olan seçimi daha da şiddetlendirir.

• Nüfuslarının büyük bir kısmını hala tarımda istihdam eden/ikamet ettiren pek çok ülke nüfusundaki olağanüstü büyüme, kıt doğal kaynaklarla bunları kullanacak insanlar arasındaki dengeyi tehdit eder.

• Nüfustaki büyüme, gerekli ekonomik ve sosyal değişimin gerçekleşmesini zorlaştırır.

Hızlı nüfus artışının ekonomik kalkınmayı yavaşlatmasının üç temel nedeni vardır:

Kadın Ayrımcılığı ve Ekonomik Kalkınma

Kadın Emeğiyle İlgili KuramsalYaklaşımlar

Modernizasyon yaklaşımı

Liberal feminist yaklaşım

Sosyalist feminist yaklaşım

Bağımlılık yaklaşımı

Modernizasyon yaklaşımı...Toplumun modernleşmesi kadınlar üzerindeki geleneksel sınırları

kaldıracaktır...Liberal feminist yaklaşım...

Modernizasyon yaklaşımı eleştirilerek, kalkınmanın kadının durumunu düzeltmediği noktasından hareket eder. Kadınların varolan kalkınma süreci içerisine daha çok entegre edilmesi gerektiğinin altını çizer

Bağımlılık yaklaşımı...Liberal feministlerde olduğu gibi, kalkınmanın kadını marjinalleştirdiği fikrini savunur. Kadının konumu içinde bulunduğu ülkenin dünya kapitalist sistemi ile ne denli bağlantılı olduğuyla ilgilidir.

Sosyalist feminist yaklaşım...Ataerkillik ile üretim formatları arasında bağ kurar

Bölgelere Göre Kadın Emeğinin Toplam İstihdamdaki Payı (%)

1980 1990 2000 2004

Uzak Doğu Asya ve Pasifik

43 44 44 44

Avrupa ve Orta Avrupa 47 46 45 45

Orta Doğu ve Kuzey Afrika

20 23 26 27

Güney Asya 33 31 29 29

Sahra-altı Afrika 43 43 42 42

Dünya 39 40 40 40

Dünyanın dört bir tarafında kadınların tarımsal üretime olan katkıları aratarak devam etmektedir. Kadın emeği bazı ülkelerde, özellikle ihracata yönelik faaliyetlerde bulunan sektörlerde toplam emeğin yüğzde 70-90’ını oluşturmuştur.

Kırsal ya da kentsel olsun, kadınlar çoğu zaman daha yüksek istihdam düzeylerine rağmen, daha düşük ücretlerle güvencesiz bir şekilde , kimi zaman evde ve işyerlerinde çeşitli ve farklı baskı ve tacizlerle mücadele ederek yaşamlarına devam etmektedirler

Kadın Ayrımcılığının Ölçülmesi Kadın ayrımcılığının ölçülmesinde dört temel ölçüm kullanılmaktadır:

• Eğitim: Orta dereceli okul eğitimine başlama (ya da kayıt olabilme ve mezun olma oranı;• Sağlık: Genellikle ortalama beklenen yaş ile ölçülmeye çalışılmaktadır;• Toplumda ve evlilikte kadının ekonomik ve hukuki eşitliği;• Kadının topluma katılım gücünü ortaya koyabilmesi, örneğin yerel ve ulusal meclislerdeki kadın temsilci sayısı, kadınların oy hakları ile ilgili hak ve yükümlülükler

Cinsiyet Ayrımcılığı Endeksi

Ekonomik Kalkınmanın Anahtarlarından Biri:Sağlıklı Toplum

Daha sağlıklı toplum daha yüksek emek verimliliği anlamında...

1993 Dünya Bankası Raporuna göre,“... AGÜ’lerdeki elverişsiz sağlık koşulları, gelişmiş ülkelerdeki

ile kıyaslandığında, 1000 kişi başına günlük iki veya üç katı daha fazla iş günü kaybına yol açıyor...”

Örneğin, Hindistan’daki 645 bin cüzamlı hastanın deformasyonunun iyileştirilmesi sonucu, bu kişilerin çalışabildikleri gün sayısının arttığı, bunun da Hindistan’ın GSMH rakamlarına 130 milyon $ ek gelir olarak yansıdığı belirtilmektedir. Bu rakam Hindista^n’ın o yıl aldığı dış yardım miktarının yüzde 10’una eşittir.

Afrika’da Açlık ve Yetersiz Beslenme

Seçilmiş Bazı Ülkelerde Çocuk Ölümleri, 2006 (1000 yeni doğan içinden)

ABD Bangladeş Fransa Hindistan

Kenya İsveç

6.4 60.8 4.2 54.6 59.3 2.8Japonya Mozambi

kNorveç Nijerya Pakistan

3.2 129.2 3.7 97.1 70.5

Gelişmekte Olan Ülkelerin Sağlık Alanında Karşılaştığı Başlıca Problemler

• Kaynak dağılımındaki yetersizlikler• Eşitsizlik• Etkinsizlik• Artan maliyetler

Seçilmiş Ülkelerde Sağlık Harcamalarının GSYİH’daki Payı, 2003 (%)

ABD 15.2 Hindistan 4.8Afganistan 6.5 İsveç 9.4Almanya 11.1 İsviçre 11.5Bangladeş 3.4 İtalya 8.4

Belçika 9.4 Nijerya 5.0Endonezya 3.1 Norveç 10.3

Fransa 10.1 Pakistan 2.4Filipinler 3.2 Türkiye 7.6

Eğitim ve Ekonomik KalkınmaEmeğin niceliksel kapasitesinin artırılması için yapılan faaliyetler

• Sağlık hizmetleri• Meslek-içi eğitim• Resmi olarak organize edilmiş ilköğretim ve daha yüksek öğretim• Firmaların kendi meslek-içi eğitimleri dışında organize edilmiş olan yetişkin eğitim programları• Değişen iş yaşamı ile ilgili olanaklar karşısında kişilerin ve ailelerinin uyum sağlayabilmeleri adına düzenlenen eğitim faaliyetleri