İÇİNDEKİLER

ŞEKİLLER LİSTESİ..........................................................................................................iv

ÖNSÖZ..................................................................................................................................v

GİRİŞ...................................................................................................................................vi

I. BÖLÜM

1. FUTBOLUN TANIMI.....................................................................................................1

1.1. FUTBOLUN TARİHSEL GELİŞİMİ...........................................................................11.1.1. Futbolun Doğuşu:.................................................................................................11.1.2. Modern Futbola Doğru:........................................................................................11.1.3. Modern Futbolun Doğuşu:...................................................................................3

1.2. FUTBOL TERİMLERİ................................................................................................31.2.1. ATAK...................................................................................................................31.2.2. AUT......................................................................................................................31.2.3. DEFANS..............................................................................................................31.2.4. DRİBLİNG (Top Sürme).....................................................................................41.2.5. ELLE OYNAMA (Hendbol)................................................................................41.2.6. FAUL...................................................................................................................41.2.7. FRİKİK................................................................................................................41.2.8. GOL......................................................................................................................41.2.9. KORNER.............................................................................................................41.2.10. PAS....................................................................................................................41.2.11. PENALTI...........................................................................................................41.2.12. TAÇ ATIŞI.........................................................................................................41.2.13. VOLE.................................................................................................................4

II. BÖLÜM

2. FUTBOLDA SİSTEMİN TANIMI.................................................................................5

2.1. SİSTEMİN TARİHSEL GELİŞİMİ...............................................................................5

2.2. FUTBOLDA OYUN SİSTEMLERİ..............................................................................7

2.3. MODERN FUTBOLDA KULLANILAN SİSTEMLER (4-3-3,4-4-2,3-5-2)...............102.3.1. (4-3-3) SİSTEMİ...............................................................................................102.3.2. ( 4-4-2 ) SİSTEMİ..............................................................................................132.3.3. ( 3-5-2 ) SİSTEMİ..............................................................................................17

2.3.3.1. Sağ ve sol kanat oyuncuları.........................................................................182.3.3.2. Savunma ağırlıklı orta saha oyuncuları.......................................................182.3.3.3. Sağ ve sol iç-Orta saha oyuncuları..............................................................18

i

2.3.3.4. Sağ ve sol uç oyuncuları.............................................................................182.3.3.5. 3-5-2 Sisteminin Avantajlı Yönleri.............................................................19

2.4. SİSTEMLERİN UYGULANABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER..............20

2.5. SİSTEMİN SEÇİMİNDE ETKİLİ OLAN KRİTERLER.............................................212.5.1. Kendi Takımımız;..............................................................................................212.5.2. Rakip Takım;......................................................................................................212.5.3. Çevresel Kriterler;..............................................................................................212.5.4. Taktiği Etkileyen Faktörler;...............................................................................21

III.BÖLÜM

3. ORTA SAHA OYUNCULARI......................................................................................22

3.1. Orta Saha Oyuncularının Fiziksel ve Psikolojik Özellikleri;....................................22

3.2. Modern Futbol Anlayışında Orta Saha Oyuncularının Özellikleri...........................23

3.3. Orta Saha Oyuncularının Genel Görevleri...............................................................253.3.1. Hücum Görevi..................................................................................................253.3.2. Savunma Görevi................................................................................................25

3.4. Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu..................................................................26

3.5. Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu...............................................................26

3.6. Orta Saha Oyuncularında Yaratıcılığın Önemi........................................................263.6.1. Yaratıcılık Eğitimi..............................................................................................273.6.2. Yaratıcılık Eğitim Koşulları...............................................................................27

3.6.2.1. Yeterli Bilgi Birikimine Sahip Olunması....................................................273.6.2.2. Araç ve Gereçlerden Yararlanmak..............................................................273.6.2.3. Uygun Eğitim Ortamının Hazırlanması......................................................283.6.2.4. Taktikten Yararlanma..................................................................................283.6.2.5. Kalıplaşmanın Önlenmesi...........................................................................283.6.2.6. Kültürü Çeşitlendirme.................................................................................283.6.2.7. Bağlantılar Arama.......................................................................................283.6.2.8. Duyguları Dinlemek....................................................................................283.6.2.9. Ekip Çalışmasına Yer Verme......................................................................28

3.7. ORTA SAHA OYUNCULARININ UYGULADIĞI TOPLU VE TOPSUZ TEMEL TEKNİKLER (FUNDEMENTAL)....................................................................................29

3.8. ORTASAHA OYUNCULARINDA OLMASI GEREKEN MOTORİK ÖZELLİKLER 293.8.1. Kuvvet................................................................................................................293.8.2. Sürat...................................................................................................................303.8.3. Dayanıklılık........................................................................................................313.8.4. Çeviklik..............................................................................................................313.8.5. Denge.................................................................................................................323.8.6. Esneklik..............................................................................................................323.8.7. Hareketlilik.........................................................................................................32

IV. BÖLÜM

ii

4. ORTA SAHA OYUNCULARININ SINIFLANDIRILMASI....................................33

4.1. ORTA SAHA OYUNCULARININ TAKTİK YÖNDEN GÖREV DAĞILIMI.............33

4.2. 4-3-3 SİSTEMİNDE ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİ......................33

4.3. 4-4-2 SİSTEMİNDE ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİ......................35

4.4. 3-5-2 SİSTEMİ GEREĞİ ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİ..............36

V. BÖLÜM

5. ORTA SAHA OYUNCULARININ MEVKİLERE GÖRE SİSTEMDEKİ GÖREVLERİ.....................................................................................................................38

5.1. A- Top Taşıyıcı Orta Saha Oyuncularının Genel Görevleri (4-4-3 sistemi).............38

5.2. B- Savunma Ağırlıklı Orta Saha Oyuncularının Görevleri.......................................38

5.3. C- Oyun Kurucu Orta Saha Oyuncuların Görevleri.................................................38

5.4. D- Kenar Orta Saha Oyuncularının Görevleri.........................................................395.4.1. Kenar Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu................................................395.4.2. Kenar Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunları..........................................39

5.5. İÇ ORTA SAHA OYNUCULARININ GÖREVLERİ..................................................405.5.1. İç Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu.......................................................405.5.2. İç Orta Saha Oyuncularını Savunma Oyunu......................................................40

5.6. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Görevleri...........................................................405.6.1. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu.............................................415.6.2. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu..........................................41

5.7. Serbest Orta Saha Oyuncularının Görevleri.............................................................415.7.1. Serbest Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu..............................................415.7.2. Serbest Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu...........................................41

VI. BÖLÜM

6. ORTA SAHA OYUNCULARININ SİSTEMLERE GÖRE ÇALIŞMA ÖRNEKLERİ.....................................................................................................................42

KAYNAKLAR....................................................................................................................49

iii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. 4-3-3 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları.................................................................13

Şekil 2. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları.................................................................17

Şekil 3. 3-5-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları.................................................................19

Şekil 4. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu..................................25

Şekil 5. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu................................25

Şekil 6. 4-3-3- Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı.................................34

Şekil 7. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı..................................35

Şekil 8. 3-5-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı..................................36

Şekil 9. 4-4-2 Sisteminde Kenar Oyuncuların Hücum Oyunu............................................42

Şekil 10.3-5-2 Sisteminde Ofansif Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu.....................42

Şekil 11. 4-3-3 Sisteminde Ofansif Orta Saha Oyuncuların Hücum Oyunu........................43

Şekil 12. 4-4-2 ve 3-5-2 Sistemlerinde Kanat Oyuncularının Orta Çalışması.....................44

Şekil 13. 3-5-2 Sisteminde Kanat Oyuncularına Ters Top Çalışması.................................44

Şekil 14. Rakip Savunmanın Arkasına Uzun Top Atma Çalışması.....................................45

Şekil 15. Sol Kanat Oyuncuların Orta Çalışması.................................................................46

Şekil 16. Orta Saha Oyuncularına Yönelik Dayanıklılık Çalışması...................................46

Şekil 17. Kanatlardan Bindirme Çalışmaları......................................................................47

Şekil 18. Çalım Ve Dönüş Çalışmaları...............................................................................48

Şekil 19. Defansif Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunları........................................48

iv

ÖNSÖZ

Günümüz futbolun da artık güçsüz takım yada kolay rakip kavramını söylemek çok zordur. Takımlar artık her an gelişim içindeler ve antrenman biliminden mümkün olduğu kadar yararlanmaktadırlar.

Klüpler artık tam pir taktik savaşı içine girmişler ve mevki kavramını daha ciddiye almaya başlamışlardır. Alacakları oyuncuları artık oynadığı sistemlere ve o mevki nin özelliklerine göre almaktadırlar. Bende bundan yola çıkarak günümüz futbolunda orta saha oyuncuları hakkında yeteri kadar çalışma yapılmadığı ve bunların oynanan sistemlerdeki çalışma örneklerinin az oluşundan dolayı böyle pir çalışma ihtiyacı duydum.

Yaptığım çalışmada önceki kaynaklarda yeteri kadar değinilmeyen orta saha oyuncularının önemi, sistemlerdeki görevleri,çalışma örnekleri,oyun içindeki görev dağılımı gibi konular hakkında geniş bilgiler vermeye çalıştım.

v

GİRİŞ

Günümüz futbolun da orta sahanın önemi özellikle takımların güç kazanmasıyla ve artık güçsüz takım kavramının kalkmasıyla pirlikte daha çok önem kazanmaya başlamıştır. Pir takımın başarısın da ve görev zorluğu itibariyle en çok yük orta saha oyuncularına binmektedir. Çünkü oyun içerisinde orta saha oyuncuları takımın beyni görevini üstlenmektedirler ve hücum ve defans oyuncuları arasındaki köprüyü sağlarlar.

Orta saha oyuncuları diğer mevki oyuncularına göre saha içinde daha çok koşmakta ve daha çok mücadele etmektedirler. Bu nedenle klüpler transferlerinde ve oyuncu tercihlerinde daha güçlü ve daha diri oyuncuları tercih etmektedirler.

Bende bu çalışmam da orta saha oyuncularının önemimden, psikolojik, fiziksel özelliklerinden, yaratıcılık özelliğinden, sınıflandırılmalarından, sistemlerdeki görev dağılımlarından, sistemlere göre çalışma örneklerinden genişçe bahsetmeye çalıştım.

vi

BÖLÜM I

1. FUTBOLUN TANIMI

On birer kişiden oluşan iki takım arasında oynanan ve oyuncuların, küre biçimde şişirilmiş özel bir topu el ve kollarını kullanmadan rakip kaleye sokmasına dayanan spor dalıdır. Futbol iki takım arasında dikdörtgen bir sahada oynanır. Oyuncular elleri dışında vücudunun diğer organlarıyla topa vurarak gol fırsatını kovalarlar.

Dünyanın en popüler oyunudur ve her yaştaki insanlar tarafından yaklaşık 200 ülkede oynanmaktadır. Tüm dünya genelinde milyonlarca hayranı vardır.

1.1. FUTBOLUN TARİHSEL GELİŞİMİ

1.1.1. Futbolun Doğuşu:

Eski Yunanlıların “EPİSKİROS”, Romalıların “HARPASTUM”, Türklerin “TEPÜK” adını verdikleri futbol, görüldüğü gibi çok eski bir tarihe sahiptir. Tarihi buluntularda elde edilen verilere göre Asya’da; Çin, Japonya, Hindistan, Afrika’da; Mısır, Amerika’da; Meksika,

Avrupa’da; Yunanistan, İtalya, Fransa ve İngiltere’de bu oyunun ilk benzer şekilde oynandığı ülkelerdir. .( Türk Futbol Tarihi 1904–1991, Cilt: 1, Haziran 1992)

1.1.2. Modern Futbola Doğru:

Modern futbolun ne zaman, nerede doğduğu hakkında da çeşitli iddialar ileri sürülür. Milattan sonra Roma'da özellikle askerler arasında oynanan "Harpatsum"un bugünkü modern futbolun esasını teşkil ettiği ve Romalıların bu oyunu Elenlerin "Episkyres" adlı oyunlarından esinlenerek ortaya çıkardıkları söylenir. Ancak "Harpatsum"un eski Helencede "el topu" anlamına geldiği ve bundan da bu oyunun hem elle, hem de ayakla oynanan bir oyun olabileceği düşünülür. Pilla, Follis veya Pagonica adı verilen, içi hava veya kuştüyü ile doldurulmuş toplarla oynanan bu oyunun sayı bakımından eşit iki takım arasında oynandığı; amacın bu topu, karşı takımın oyuncuları tarafından savunulan sahaya geçirilmesi olduğu bilinmektedir. Bu oyunda iki takımın da amacı, önce topu kapmak, sonra da el ve ayak vuruşlarıyla bunu rakip takımın savunduğu alana sokmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için iki tarafında en sert hareketlerden dahi kaçınmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durumda "Harpatsum"un futboldan çok rugbi (ya da Amerikan futbolu) ile bir benzerliği olabileceği düşünülür.

Ortaçağ'da Romalı askerler ve Fransızlar tarafından oynanan "Le Soule"ün de futbolla büyük benzerlikler arz ettiği bilinir.

1

Bu oyun Romalı askerler tarafından Galya'ya götürülmüş ve oradan yayılmıştır. Bu oyunda her türlü sertliğe müsaade olunduğu, oyun alanının bazen kilometrelerce uzağa dikilmiş kazıklarla sınırlandırıldığı anlaşılmaktadır. Ve "La Soule" ün zaman zaman Fransa'da yasaklandığı da bilinmektedir.

Futbolun İngiltere'de ortaya çıkışı da ayrı bir tartışma konusudur. Fransızlar, bu oyunun Normanlar tarafından İngiltere'ye götürülen "La Soule"den türetildiği görüşündedirler. İtalyanlar ise İtalya'dan gitmiş olduğunu ileri sürerler.

Kaynağı nerede olursa olsun; İngiltere'de 12. yüzyıldan beri futbolun oynanmakta olduğu gerçektir. Halk da soylular da bu oyunu pek sevmişler ve bunun doğal sonucu olarak futbol İngiltere adalarında çok hızlı bir yayılma göstermiştir. Ancak futbol giderek köyler ve kasabalar arasında büyük bir rekabetten doğan çatışmalara neden olmaya ve bir iç savaş haline dönüşme tehlikesi dahi arz etmeye başlayınca, Kral II. Edward yayınladığı bir fermanla İngiltere'de futbolu yasaklamak zorunda kalmıştır. II. Edward bu fermanında şöyle diyordu:

"Büyük bir topla şehir içinde gürültüler yapıldığı, Tanrı korusun bir çok kaza ve hasara sebebiyet vereceği anlaşılmıştır. Tanrı ve Kral adına, şehir ve kasaba içinde top oynanmasını yasaklıyorum. Emirlerimizin aksine hareket ederek top oynayanlar en şiddetli cezalara çarptırılacaktır" (13 Nisan 1314)

Kral II. Edward'ın bu fermanıyla futbol, İngiltere'de adeta lanetlenmiş ve futbol oynayanlara kötü gözle bakılmaya başlanmıştır. Ünlü tiyatro yazarı William Shakspeare’in ünlü yapıtı "Kral Lear"de bu görüş, bir aktörün söylediği şu söz dile gelir:

Ancak futbol zaman zaman böylesine lanetlenmesine rağmen yine de İngilizlerin gönlündeki müstesna yerini hiçbir zaman kaybetmemiştir. Nitekim halkın futbola böylesine büyük bir tutkuyla bağlanması karşısında futbolu yasaklayan ferman dahi kaldırılmış ve top oyunu gittikçe artan bir hızla İngiltere adalarında yayılmaya devam etmiştir.

17. yüzyılda İngiltere'de futbol tam anlamıyla "gözde" olmuş; kralların dahi halkı ve soyluları bu oyunu oynamaya teşvik ettikleri görülmüştür. Bu çığırı açan hükümdar ise Kral II. Charles olmuştu.

İtalya'ya sığınan II. Charles ile beraberindeki soylular, ülkelerine döndüklerinde İtalya'da gördükleri "Giuocco del Calcio" oyununu İngiltere'de, adalarında da oynatmak ve bunu ülke sathında yaymak için özel bir çaba harcamışlardır.

II.Charles ile İngiliz soylularının İtalya'da görüp beğendikleri ve kendi ülkelerine götürdükleri "Giuocco del Calcio", belirli kuralları olan ve günümüz futboluna pek benzeyen bir oyundur. Siena'da doğan ve Floransa'ya da giden bu oyunun bu kentlerde

2

yılda en az iki kez oynandığı bilinmektedir. İki eşit parçaya ayrılmış geniş bir alanda ve 27'şer kişilik takımlar arasında oynanan Calcio oyununda amaç, ayakla vurularak götürülen topun, rakibin kalesine sokulmasıdır. Bu oyun, günümüzde de büyük şölenler halinde ve o devrin giysilerine bürünmüş gençler arasında Siena'nın tarihi taş meydanlarında yılda bir kez oynanmaktadır.( Türk Futbol Tarihi 1904–1991, Cilt: 1, Haziran 1992 Türkiye futpol federasyonu yayınları )

1.1.3. Modern Futbolun Doğuşu:

26 Ekim 1863 olarak kabul edilmektedir. Bu tarihte iki klüp yöneticisi Londra’da Great Queen Street’de lincoinun (futbol birliği) kurulmuştur. İngiliz futbol birliği, bu alanda dünyadaki ilk milli federasyondur. Bu tarihten sonra dünyada günümüze kadar 147 ülkede futbol federasyonu kurulmuş ve bunlar FIFA bünyesinde toplanmıştır.

Futbol, bugünkü haline en yakın şeklini, 17. yüzyılda İngiltere'de almıştı. Bunda, İtalyanlardan alınan Calcio'nun da önemli etkisinin olduğu söylenebilir. 120x80 metre boyutlarında bir alanda oynanan bu oyunda top olarak, üzeri deriyle kaplanmış ve içi şişirilmiş bir hayvan mesanesi kullanılmıştır. Ve bu topun, birer metre arayla dikişmiş iki çubuktan ibaret kalelerin arasından geçirilmesiyle takımlar birer sayı kazanmışlardır. Bu sayılar da özel görevliler tarafından bir bıçakla kale çubukları üzerine atılan çentiklerle belirlenmiştir.

1861 yılında, Kral II. Charles'in uşaklarının oluşturdukları takımın, Albemarie Kontu'nun uşaklarından kurulu takımı yenmesi üzerine, bu maçı büyük bir ilgi ve heyecanla izleyen İngiltere Kralı, kendi armasını taşıyan formalarla oynayan uşaklarının armağanlarını kendi eliyle vermişti.

1.2. FUTBOL TERİMLERİ

1.2.1. ATAKGol atmak amacıyla, oyun kuralları dâhilinde yapılan her türlü faaliyet.

1.2.2. AUTTopun, hücum oyuncuları tarafından korner çizgileri veya kale üstünden dışarı vurulmasıdır. Top ceza alanı içinden kaleci veya savunma oyuncuları tarafından ayakla aut vuruşu yapılarak oyuna sokulur.

1.2.3. DEFANSKarşı takımın gol atmasını engellemek amacıyla, oyun kuralları dâhilinde yapılan her türlü faaliyet.

3

1.2.4. DRİBLİNG (Top Sürme) Ayak içi veya ayak dışıyla küçük kısa vuruşlarla topu sürmek.

1.2.5. ELLE OYNAMA (Hentbol) Topun kasıtlı olarak, yön değiştirmesine veya avantaj kazanmak amacıyla elle oynanmasıdır. Top diğer takım oyuncuları tarafından serbest vuruşla oyuna sokulur.

1.2.6. FAUL Rakip oyuncuya kurallar dışı hareket ederek müdahale etmek.

1.2.7. FRİKİKFaule maruz kalan takım lehine serbest vuruşla oyuna başlama hakkıdır. Faul yapan takım oyuncuları atış sırasında toptan 9.15 metre uzakta olmalıdır.

1.2.8. GOL Topun tamamının kale çizgisinden içeri girmesidir.

1.2.9. KORNERTopun en son savunma oyuncuları veya kaleci tarafından kale yan çizgilerinden çıkması sonucu, atak yapan takım oyuncuları tarafından topun korner atma alanından ayakla oyuna sokulması.

1.2.10. PAS Kaleci (ceza alanı içi hariç) ve oyuncuların el ve kolları dışında kalan vücudunun herhangi bir yeriyle topu takım arkadaşına atması.

1.2.11. PENALTISavunma oyuncuları veya kalecinin ceza alanı içinde kuraldışı hareket etmeleri veya atak yapan oyuncuya faullü hareket etmeleri sonucu verilen direk ceza atışı.

1.2.12. TAÇ ATIŞITopun yan saha çizgilerinden çıkması sonucu, karşı takım oyuncusunun ellerini kullanarak topu oyuna sokması. Top iki elle tutulup, baş arkası ve üstünden, ayaklar yerden kesilmeden atış yapılır.

1.2.13. VOLETopun yere değmeden önce havada vurulması. (dursunbey.balikesir).

4

BÖLÜM II

2. FUTBOLDA SİSTEMİN TANIMI

Sistem, kelime anlamı olarak, bilimsel bir bütün veya bir öğreti meydana getirebilecek biçimde birbirine bağlı ilkeler topluluğudur. Futbol sporunda ise, sistem; belirlenmiş amaçlar doğrultusunda taktiksel görevler verilerek ortak amaca yöneltilmiş olarak oyuncuların sahada dizilmeleri olarak tanımlanabilir. Sistem; futbolcuların sahada arzulanan hedeflere ulaşabilmek için, bireysel hareket serbestliklerini kullanarak önceden belirlenmiş olan hareketleri gerçekleştirmek amacıyla planlı bir şekilde oyun alanındaki dağılımları olarak da tanımlanabilir. ( İNAL,1998).

Futbolda asıl önemli olan, sistemin belirlenmesinde dikkate alınacak kriterler olmalıdır. Öncelikle sistem, takımı oluşturan oyuncuları dikkate alınarak, daha sonra ise rakip takımın sahaya diziliş ve oyuncularının yetenekleri doğrultusunda belirlenmelidir.

Günümüzde artık tek bir sistem uygulaması yerine, birkaç sistem sistemi bir arada uygulayabilen takımlar daha başarılı olmaya başlamıştır. Bunun sonucunda da taktiksel düşünceler doğrultusunda aynı müsabakada birkaç sistem kullanılmaya başlamış ve bu da takımı oluşturan oyuncuların kalitesinin artmasına sebep olmuştur.

Kendi takımımızın ve rakip takımın zayıf ve kuvvetli yönleri oyun sisteminin belirlenmesinde çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar. Sistem ve taktik etkileşimi sayesinde takımımızın zayıf yönlerini kapatarak kuvvetli yönlerinin ön plana çıkmasını sağlayabilir ve dezavantajlı yönlerimizi avantajlı hale getirebiliriz. Taktiksel düşünceler ancak bir sistem dâhilinde düşünülebilir ve uygulamada geçerlilik kazanabilirler. Sahadaki diziliş tek başına anlam ifade etmeyecek ve bu dizilişteki taktiksel varyasyonlarla anlam kazanacaktır, ayrıca  müsabakanın sonucuna etki edebilecek her türlü ihtimalin de bu unsurlara bağlı olduğu da söylenebilir.

2.1. SİSTEMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Sistem, amaca ulaşmak için bir bütünle ilgili çeşitli parçaların bir araya getirilmesidir.

Bugünküne benzer biçimde, 1860 yıllarında oynanmaya başlanan futbolun, başlangıçta hiçbir oyun sistemi yoktu ve bugünkü halini alıncaya kadar çeşitli aşamalardan geçmiştir. Günümüzde bile, başta FIFA olmak üzere tüm futbol kurulları ve teknisyenleri, seyirci için daha hoş ve daha cazip hale getirmek için yeni kurallar ve sistemler konusundaki arayışlarını sürdürmektedirler.

Futbol sporunda takım teşkili, futbolcuların yardımlaşarak uyum içinde oyun alanında mücadele ettikleri zaman daha başarılı olduklarını anlamaları ile şekillenmeye başlamıştır. Oyun alanında topla buluşan her oyuncunun golü düşünmesi ve tek amacının gol atmak olarak şekillenmesi futbolcuların oldukça zorlanmalarına yol açmıştır. Bu

5

durumu gören futbolcular, gol atmak ve gol yememek esasını taşıyan futbol sporunda her oyuncunu her durumda gol atma çabası olması yerine görev bölümünü yaparak oynadıkları zaman daha başarılı olduklarını görmüşlerdir. Oyun alanındaki dağılımlarını da bu düşünce doğrultusunda gerçekleştirmeye başlamışlardır.

1863 yılına kadar çeşitli şekillerde uygulanan futbol oyun kurallarında beraberliğin sağlanması için İngiltere’de, bir birlik kurulmuş ve bu birliğin aldığı karalar dan sonra oyuncuların topa el ile müdahale etmeleri yasaklanmış, oyun alanında görev yapacak olan oyuncu sayısı 11 kişi ile sınırlandırılmıştır. Bu düşünceyle birlikte oyun alanındaki ilk dağılım bir kaleci, bir savunma oyuncusu ve bunların önlerinde yer alan dokuz hücum elemanı şeklinde olmuştur. Böylece ilk oyun sistemi bu şekilde uygulanmaya başlanmıştır.

İlerleyen yıllar içinde bir kaleci ve bir savunma oyuncusunun dokuz hücum oyuncusu ile başa çıkamaması neticesinde hücum hattı zayıflatılmadan kaleci ile tek savunma oyuncusu arasına iki savunma oyuncusu daha çekilmiş ancak bu dizilmede savunma için yeterli olmamıştır. Bunun üzerine İskoçyalılar ilk kez iki savunma oyuncusu önüne iki de haf oyuncusu çekerek(1872 yılında) hücumu altı oyuncu ile gerçekleştirirken savunmalarını da emniyete almışlardır.

Daha sonraları, Macaristan takımı savunma oyuncuları ile hücum oyuncuları arasında sayısal dengeyi sağlamak amacıyla beş hücum oyuncusu karşısında, beş savunma oyuncusunu iki bek ve üç haf olarak kullanmışlardır. Bu şekilde dizilişin ismi de Piramidal Sistem olarak ifade edilmiştir. Sistem meydana getirebilecek biçimde birbirine olağan ilkeler topluluğudur. Bir başka tanıma göre. Belli bir sonuca varmak veya bir bütün elde etmek için başvurulan yol olarak ifade edilmektedir. Futbol sporunda ise, sistemi ta-nımlayacak olursak oyuncuların belirlenmiş amaçlar doğrultusunda taktik görevler verilerek ortak amaca yöneltilmiş alarak sahada dizilmeleridir.

Bir başka tanım, futbolcuların savunma ve hücumda arzulanan hedeflere ulaşabilmek amacıyla, bireysel hareket serbestliği içinde önceden belirlenmiş hareketleri gerçekleştirmek için planlı bir şekilde oyun alanındaki dağılımlarıdır.

Futbolda sistemler, oyun esnasında sınırsız uygulama alanı bulunan ve şartlara göre her an değişebilen geniş taktik düşüncelerin sınırlarını oluşturur. Takımı oluşturarak oyun alanında görev alan tüm oyuncularının sisteme bağlı kalmak şartıyla bireysel olarak sergiledikleri davranışlarının toplamı ile oluşur.

Oynanacak olan sistemin belirlenebilmesinde, futbolcuların oyun içindeki maç tekniği, kabiliyetleri doğrultusunda oyunculara verilen görevleri yapabilmeleri, kendi takımımız ve rakip takım oyuncularının oyun anlayışları ve oyun alanındaki oyuncuların sahadaki dağılımları dikkate alınmalıdır.

Sistem, takımı oluşturan oyuncuların yetenekleri doğrultusunda takım halinde oyun alanında sergileyebilecekleri ortak davranışların birleştirilmesi ile oluşturulmalıdır.

6

Sistem içerisinde yer alan taktik tedbirler, düşüncedeki ani değişikliklerin belirli sınırlar içine alınmasını ve gelişen değişik yeni pozisyonlarda birlikte davranılarak oyunda oluşan pozisyonların tesirsiz hale getirilmesi için gereken uyumu sağlar. Ayrıca, sistem doğrultusunda uygulanan taktik tedbirler ile rakip takımın kuvvetli ye zayıf yönlerine göre sürprizler hazırlanabilir ve kaybedilme ihtimali olan maçların sonuçlan kolaylıkla değiştiri-lebilir. (İNAL–1998).

2.2. FUTBOLDA OYUN SİSTEMLERİ

Futbol oyun sistemleri 10 ana başlık halinde toplanır; Klasik sistem Sürgü sistemi Diyagonal sistem WM sistemi Mezzo sistemi Beton sistemi Catenaccio sistemi (4-2-4)sistemi (4-3-3)sistemi (3-5-2) sistemi (morpa spor ansiklopedisi).

2.3. MODERN FUTBOLDAN ÖNCE DUNYADA FUTBOL SİSTEMLERİNİN TARİHİ

Modern futbolun doğusunu 1974 olarak alabiliriz. 1974 Dünya kupasında Hollanda’nın ortaya koyduğu futbolda düşünce devrimi olan “Total Futbol” ve bu düşünce devrimini yıkan Almanya’nın ortaya koyduğu “ne dersiniz deyin sahada fizik güç ve mücadele kazanır” deyip de kazanan 3–5-2’nin doğusu Modern Futbol yaklaşımının doğuşudur. Sonraki yıllarda bireysel yeteneklere ve Show’a dayalı futboluyla “dünyanın en güzel seyir zevki futbolu ben oynarım” diyen Brezilya’nın, İtalya’nın “önce defansı bilmiyorsan hiçbir şey oynayamazsın” diyen Catenaccio “Sürgü”nün karşısında çöküşüyle beraber 4–4–2 ye geçişi ve bunu takip eden değişen sistem yaklaşımları ama değişmeyen tek şey modern futbolun başlangıcı 1974 tür.

Futbol ilk ortaya çıktığında asil hedef gol atmaktı. Bu nedenle de calim yaparak gol atan futbolcular, iyi oyuncuydu. Özellikle bireysel yetenekleri on planda olan ve topu iyi suren iyi sut çeken ve iyi calim atan oyuncular büyük oyuncuydu. Tek hedef vardı gol atmak. Paslaşma ve asist denilen kavramların daha futbol terminolojisinde yer almadığı zamanlardı. Bencil bir oyun tarzı ve kişisel beceri oyun içindeki esas faktördü. Neredeyse takım dizilişleri 10 kişiyle hücuma dayanıyordu. Maçlarda ortaya çıkan farklı skorlar sonrası takımların 11 oyuncuya indirilmesi ve 1925 de kabul edilen ofsayt kuralıyla savunma anlayışı da oyun anlayışlarında yer almaya başladı.

7

Böylece; futbolun tarihindeki gelişme, “çok adamla hücum”dan “böyle olmuyor, savunmayı da güçlendirmeliyiz” istikametine doğru yürümüştür. Mizahi ifadesiyle önce “1+10 ile başlanıldı, sonra geriye dönme zorluğu yüzünden savunmaya adam kaydırma arayışları şekillendi.

Bu değişimle birlikte artık takımlar sadece gol atmak için değil gol yememek içinde futbol oynamaya başladılar. Daha çok gol atma felsefesinden, daha az gol yeme felsefesine başlayan kayış. Futbolunda gelişim surecinde en büyük düşünce değişimine neden oldu. Sistemler ve dizilişler bu temel felsefenin değişmesiyle ortaya çıkmaya başladı.

Burada kavramlar üzerinde duracak olursak her takımın saha içinde bir dizilisi vardır. Bu dizilisin asil amacı futbolcunun nerede duracağını ve görev dağılımını bilmesidir. Sistem ise bu dizilişten doğan oyun sekli ve taktik anlayışıdır. Her ne kadar birbirinden ayrıldığını savunsak ta aslında diziliş ve sistem içice geçmiş iki kavramdır. 3-5-2 dizilişle defansif bir futbol anlayışını kabul edebileceğiniz gibi 4-4-2 dizilişle ofansif bir futbol anlayışını benimseyebilirsiniz. Oynadığınız diziliş bir sistemin alt yapısını ifade ederken sisteminizi belirleyici sadece bir özelliktir fakat dizilişlerin getirdiği oyun anlayışları nedeniyle genelde sistemler dizilişlerle anılırlar ve oyun sisteminiz o dizilişle ifade edilir.

Bugüne kadar gelen sistem ve dizilişlere baktığımızda; ilk olarak karsımıza çıkan sistem: Hücum ağırlıklı, savunma ile orta saha arasındaki bağı ilk kez kuran ve bloklar arasında ilk kez koordinasyonun sağlanmaya çalışıldığı 2-3-5 sistemi olmuştur. Bu sistemi daha sonra WM sisteminin temelini oluşturacak olan ve savunma güvenliğinin biraz daha on plana çıktığı 3-2-5 sistemi takip etmiş ancak, ömrü ne yazık ki uzun olmamıştır.

Ofsayt kuralının değişmesini izleyen donemde, modern futbolun ve sistemlerin oncusu olarak görülebilecek ve ilk defa Arsenal’in menajeri Chapmann tarafından pratiğe geçirilerek uygulanan WM sisteminin 1930-1954 arası yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Çağdaş sistemlerin oncusu olarak görülen bu sistemin saha içi dizilisinin WM seklinde olması nedeniyle, sistem bu isimle anılmaya başlanmıştır. Bu sisteme gore geride savunma M seklinde kurgulanırken, orta saha ve ileri uç oyuncusu W seklinde dizilmektedir.(15)

Yani: 2+3+5. Daha da doğrusu: 2+3+2+3. Bunun mantığı suydu: Diziliş itibariyle, savunma kendini “2+3” ile hemen besleyecek. Forvet de, “2+3” ile hemen beşe çıkacak. Normal şartlarda ise 4’lu bir orta saha oluşacak. Gerideki üçlü (sağ–bek, sol–bek, orta–haf) ile ilerideki üçlü santrfor, sağ acık, sol acık), genellikle bekleyen bir durumda kalacak; hücum ve savunma konumlarına göre orta sahanın dörtlüsü, bu hatları genellikle besleyecek, gerektiğinde de daha yükseğe çıkaracak...

Çok seyyal bir sistemdi WM. Ama savunma ihtiyacı arayışı bu sistemle de tatmin edilmiş olmadı. WM’ de biraz şövalye anlayışı vardı. Mesela bir sağ-haf, karsı tarafın sol–iç’ini engellerdi; bir sol–iç de karsı tarafın sağ–hafı’ni hücuma katılması halinde engellerdi. Ama kendi arkadaşının kademesine girme anlayışı pek yoktu. Ve mesela santra–haf, santrforla baş başa kalırdı.

8

WM sistemiyle oynamakta olan İngilizlerin, 1953 yılında Wembley’de 6-3 gibi farklı bir skorla Macarlara yenilmeleri, bu sistemin de sonu olmuştur. Macarların çok basarîli bir şekilde uygulayarak, İngiltere’yi alt ettikleri MM sisteminin özü; santrforu ve iki iç açığı geri çekerek, sağ ve sol iç oyuncuları ileri sürmeye dayalıydı. (M sekli) rakamsal olarak ifade edersek, 3-3-4 seklinde olan bu dizilişe göre, karsı savunmanın iki beki ileri çekilerek, santra hafları markaj yapan bu beklerin arkasında oluşacak boşluklara, hızlı paslarla adam sarkıtarak, sağ ve sol iç oyuncuları hücuma kaldırmak ve sonuca gitmek amaçlanmaktaydı. Bu sistemden istenen basarîyi Macarlar, Puskas, Czibor, Kocis ve Budai ile sağlamış ve futbolda yeni bir dönem başlamıştı. Ne var ki, bu sistem de daha sonra yerini Brezilyalıların iki stoperli 4-2-4 sistemine terk etti.

İlk defa geride 4’lu bir savunma sistemini kuran Brezilyalılar, bu sistemleriyle, 1958 ve 1962 Dünya kupalarını evlerine götürme başarısına ulaştılar. Bu dizilişte, orta sahadaki 2 oyuncunun kontrol etmek zorunda oldukları orta alanın büyüklüğüne ek olarak, savunma ile hücum arasında sağlanması gereken bağlantının gerektirdiği yüksek fizik ve kondisyon, zaman içinde orta sahanın çökmesine yol acınca, otomatikman bu sistemin yerini, yine İngilizlerin Futbol Dünyası’na bir hediyeleri olan 4-3-3 sistemi aldı.

Bugün de hala çok kullanılan 4-3-3 sistemiyle, 4-2-4 sisteminin orta sahadaki zorluğunu gidermeye yönelik olarak, ilerideki forvetlerden birisi orta sahaya çekilerek, orta alanın dengeli kontrolü sağlanmaya çalışıldı. Nitekim 1966 Dünya Kupası’nda, İngiltere’yi 4-3-3 oynatan, Sir Alf Ramsey, İngilizleri kendi evlerinde şampiyonluğa bu şekilde ulaştırdı. 4-2-4’e göre daha garantili bir orta saha ile takımların oynamasına olanak sağlayan bu sistem, bir sure sonra, günümüz kati defans anlayışının uygulandığı,Catenaccio’nunyani, “Sürgü” sisteminin dogmasına da neden oldu.

Catenaccio yani “Sürgü” sisteminin özelliği, karsı takımın forvetleri’ni ve orta sahayı yakından takip ve kontrol ederek, kilitleyip rakip takımı oynatmamaktır. Bu sistemde genel ve temel strateji: Kalabalık tutulan savunma bloğuna, rakibi çekerek, kontrataklarla sonuca gitmektir. Oynamaya değil, oynatmamaya yönelik bu oyun stratejisine, İtalyanlar 1982’de hücum organizasyonu ekleyerek Dünya Kupasını alma basarîsi gösterdiler. Estetikten uzak ve son derece sıkıcı olmasına karsın, İtalyanlar yıllarca bu sistemi basarıyla uygulayarak, şampiyonluklara ulaşmışlardır.

İtalyanların Catenaccio sistemi bazı takımlara yeterli gelmemiş olacak ki, bazı teknik adamlar savunma hattını daha da sağlamlaştırarak, savunmaya dayalı bir başka sistemi, “Beton Sistemi”ni belirli bir sure denediler. Özellikle yabancı saha takımlarının yaygın oynadığı bu sistemde; savunmaya ek olarak, forvetlerden birisi de defansta yer alarak, savunmaya yârdim etmekteydi. Aşırı defansif ve son derece estetikten uzak, oynatmamaya yönelik bu oyun sisteminin, futbolun güzelliklerini örtüyor olması, seyir zevkini kusturuyor ve seyirciyi tribünden uzaklaştırıyordu.

1974 Dünya kupasında futbolda bir devrim yaşanıyor ve bugünkü modern futbolun ilk temelleri atılıyordu. Modern futbolla beraber sistemlerin haricinde sistemlerin altında yatan sosyal nedenler araştırılarak konu bilimsel bir boyuta taşınıyor. Diğer yandan sistemlere uygun hocalar uygun futbolcular çok fazla değer kazanıyor ve gelişen teknoloji

9

yoluyla futbol dünyada yayılıyor hatta siyasi propaganda malzemesi olarak bile kullanılıyor ve futbol spor olmaktan çıkıyor artık sanayileşiyordu. (TOKHAN M. 2007)

2.3. MODERN FUTBOLDA KULLANILAN SİSTEMLER (4-3-3,4-4-2,3-5-2)

2.3.1. (4-3-3) SİSTEMİ

 Bu sistem 1962 yılından sonra uygulama alanı bulmuştur. İngiltere ve Almanya 1962 yılında bu sistemi uygulamış ve 1965 yılında ise İsviçre’ye kadar yayılmıştır.

Sistemde büyük oranda 4-2-4 sisteminin etkilerine rastlanır. Tek değişiklik hücum oyuncularından bir tanesinin orta sahayı kuvvetlendirmek için geriye çekilmesidir. Orta sahanın üç oyuncu ile kontrol edilmesi sonucunda, hücuma çıkan bek oyuncularına zemin hazırlamıştır. Sistem eksiksiz uygulandığı takdirde orta alan oyuncuları ile savunmanın dengesi hiç bozulmaz. Oyuncuların rahatça görev değişikliği yapabilecekleri bir oyun sistemidir.

Bu sistemin savunma anlayışı 4-2-4 sisteminin savunma anlayışı ile büyük benzerlikler taşır. Dört savunma oyuncusu ile savunmanın kuvvetlendirilmesi amaçlanırken, orta alanın kontrolü için hücum oyuncularından bir tanesi orta alana çekilmiştir. Bir fazla (üç oyuncu) oyuncu ile orta alanın kontrol altına alınması oyunun daha iyi kontrol edilmesini sağlamıştır. Savunmanın ön tarafındaki alanın, oluşturulan üç kişilik orta saha oyuncuları tarafından kontrol edilmesi, hücum anında beklerin de hücuma çıkabilmelerine imkan tanımıştır. Üç hücum oyuncusu rakibe topun kaptırıldığı an savunmalarına yardım için gelirler vs rakip oyunculara baskı uygulamaya çalışırlar.

Sistemin iyi uygulanması halinde orta alan desteği nedeniyle savunmayı hep dengede tutmak mümkündür. Orta saha oyuncuları uygun durumlarda hücuma da destek olabilirler. Orta sahanın ortasında oynayan oyuncunun iyi olması durumunda oyunun temposu istenildiği gibi ayarlanabilir ve oyunun balansı daha kolay sağlanabilir. Orta saha oyuncuları ile savunma oyuncuları kendi koridorlarında pozisyon gereği daha kolay görev değişikliği yapabilirler, bu da rakip savulma oyuncularını daha zor durumlara sokabilir. Pozisyon değişiklikleri sistemin karakteristik yapısı gereği sürekli yapılmalıdır.

Orta saha oyuncularının bir tanesi sağda, bir tanesi solda diğeri de tam ortada yer alırlar. Üç orta saha oyuncusu oyun alanının enine doğru alan savunması yaparak oynarlar. Bu üç oyuncu, oyun alanları birbirine girmiş olarak pozisyonlar gereği hem hücum, hem de savunma görevlerini bir arada sürdürmek zorundadırlar.

Hücum oyuncuları da kendi pozisyonlarına göre orta saha oyuncularının önünde alan savunması yaparak takımın defans oyununa yardımcı olur. Bu gelişme adam-adama oynayan açık oyuncularını çizgiden kurtarıp değişken oynama imkânı sağlamaktadır.

Top kaybında ise, hücum oyuncuları da rakibe baskı uygulayarak savunmalarına yardımcı olmak zorundadır. Oyun alanında takımın bu sistem doğrultusunda dağılımı, hem

10

dengenin daha kolay sağlanmasına, hem de oyun alanının daha ekonomik kullanılmasına vesile olmuştur. Sistemin uygulama aşamasında oyuncuların. oyun alanındaki dağılımlarında, oyuncuların ferdi özelliklerinin dikkate alınması yanında takımda çeşitli mevkilerde görev verilen oyuncuların, mevkileri nedeniyle uygulayacaktan markaj tekniğinde başarılı olmaları sağlanmıştır.

Savunmada, bir savunma oyuncusu en sonda ve libero olarak alan markajıyla oynarken, savunma bloğunu oluşturan üç savunma oyuncusu da adam markajı savunmada gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamışlardır. Libero oynayan savunma oyuncusunun rakibi ofsayt tuzağına düşürebilmek amacıyla savunma bloğu içine girerek çizgi halinde savunma yapması da sistemin sağladığı bir başka avantajdır. Bu sistem ile orta alan oyuncularının yeteneklerine göre oyun alanında arkadan öne doğru dizilerek alan ve adam markajını kombine olarak kolayca yürütmüşlerdir.

4-3-3 sisteminde orta saha oyuncuları kendine has özelliklerine göre arkadan öne doğru dizilebilirler. Geride oynayan orta saha oyuncusu daha çok rakibin kendi kalesi önünde etkili olmasını engellemeye çalışırken defansına yardımcı olmak görevini de taşır. Bu görevinden dolayı "Savunma özellikli orta saha oyuncusu" ismini alır. Görev yeri orta sahanın hemen' arkasıdır.

Kendine özel hücum anlayışından (Gol alanında tehlikeli oyun kuruculuk üstünlüğünden) ileriye dönük oynayan oyuncu hücum oyuncuların arkasında yer alır.

Orta saha oyuncularından ortada oynayan oyuncunun kondisyonunun çok iyi olması gerekir. Bu oyuncu, savunma ile hücum arasındaki bağlantıyı sağlayan oyuncudur. Bu tür görev yürüten oyunculara "top taşıyıcısı", "top dağıtıcısı" veya orta sahadaki çalışkan karınca" gibi isimler verilir.

Bu sistem gereği orta sahada geriye dönük oynayan oyuncular, rakibin ileri doğru oynayan oyuncuları ile, bunun tersi görevi yürüten orta saha oyuncuları ise rakibin ortada oynayan oyuncuları ile oynamak zorundadırlar. Oyun şekli alan ve adam savunmasının kombine edilmiş şeklidir. Bu durumda genellikle oyuncular arasında pozisyon değişikliği olmaz., fakat birbirine yardımcı olurlar. İleriye dönük oynayan orta saha oyuncusu rakibin defansa dönük orta saha olarak oynayan oyuncusunun ileriye çıkmasını engellemeye çalışır.

Tecrübeli ve yetenekli birçok orta saha oyuncusu alan savunmasında oynarlar. Enine doğru bir orta saha dizilişinde her oyuncunun kendine göre bir alanı vardır. Böylece her orta saha oyuncusu kendi alanında hem geriye hem de ileriye dönük oynamak zorundadır. Bu görev dağılımında orta saha oyuncularının görevleri açık ve net olarak belirlenmiştir.

4-3-3 Sistemi içinde top taşıyıcı olarak görev yapan orta alan oyuncu larının savunma ile hücum oyunu arasında bağlantıyı kurmak ve hücumu desteklemek gibi hücum görevleri yanında, rakibin orta sahasında oynayan orta saha oyuncusunu tutmak ve savunma oyuncularını desteklemek gibi savunma görevleri vardır.

11

Sistem gereği savunma özellikli orta saha oyuncusunun hücum kurarken arkadan arkadaşına yardımcı olmak, duruma göre arkadaşta ile pozisyon değiştirerek kontra atak sağlamak, hücum ağırlıklı oynayan libero ile görev değişimi yapmak gibi hücum görevleri yanında, rakip tahmin hücum ağırlıklı oynayan orta saha oyuncusunu tutup oyundan düşürmek ve kendi orta saha oyuncularının arkasındaki alam savunmak gibi savunma görevleri de vardır.

Oyun kurucu orta saha oyuncusunun savunma ile hücum arasında bağlantı sağlamak, hücumu desteklemek gibi hücum görevleri, hücumda oyun kurmak, rakip takımın orta sahasının ortasında oynayan oyuncuya tutmak ve kombine alan-adam savunması uygulayarak rakibin hücum kurmasını geciktirmek gibi savunma görevleri vardır.

Dış orta saha oyuncusunun hücumu kuvvetlendirmek ve kendi savunma alalımdan orta sahayı çabuk geçerek hücuma çıkmak gibi hücum görevleri kendi tarafında oynayan savunma oyuncusuna destek olmak, orta sahanın kenarlarında alan savunması yapmak gibi savunma görevleri vardır.

Kenar orta saha oyuncusu sistem gereği, orta sahada alan savunması yaparak oynar. Sağ ve sol orta saha oyuncuları kendi koridorlarında savunmadan hücuma top çıkarmaya çalışarak, kendi tarafından gelişen hücumlara katılıyor'"

Sistemin arzulanan şekilde uygulanabilmesi için yetenekleri üst düzeyde mücadele gücü yüksek ve oyun anlayışları çok iyi olan oyunculara sahip olmak şarttır. Rakip takımın hücumda etkinliğinin fazla olmadığı durumlarda ve deplasman maçlarında iyi kontra - atak yapabilecek oyunculara sahip takımların sonucu elde etmek için oynayabilecekleri bir sistemdir.

12

Şekil 1. 4-3-3 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları

2.3.2. ( 4-4-2 ) SİSTEMİ

İlk defa 1970’li yıllarda uygulanmaya başlamış olan bu oyun sistemi günümüz futbolunda sıkça uygulama alanı bulmuştur. Bu sistemin dezavantajı oyun akışı içinde 4-2-4 dizilişine dönüşmesidir. Savunma bloğu dört oyuncu ile kapatılmıştır ve savunmanın en yoğun olarak görüldüğü bir diziliş şeklidir. Dört orta saha oyuncusu taktiksel düşünce gereğince çeşitli görevlerle oyun alanına sürülebilirler. Görev paylaşımı gayet açıktır.  

Kanatlarda oynayan orta saha oyuncuları diğer sistemlere nazaran daha rahat bir hareket imkânına sahiptirler ve sürekli olarak arkalarında ve aynı hatta bulunan savunma oyuncuları tarafından desteklenirler. Orta saha oyuncularının hücuma çabuk çıkmaları ve savunmaya çabuk geri gelmeleri sistemin anahtarı konumundadır. Orta alanda kanatlarda yer almayan orta saha oyuncuları oyunu sürekli olarak kontrol ederler ve hücumda yapacakları sürpriz çıkışlar sayesinde rakip takımı zor durumda bırakacaklardır.

Orta sahada görev alan kanat orta saha oyuncuları için hem savunma, hem de hücum görevleri önemlidir. Sistem gereği bu oyuncular top rakipte iken, savunmanın önündeki oyun alanının kontrolünü gerçekleştirirken, takımları hücuma çıktığı zaman ilerdeki oyunculara destek olmak görevini yürütürler. Sistemin en önemli özelliği, orta saha oyuncularının hücuma hızlı çıkmalarıdır. Orta saha oyuncularının hücuma çabuk çıkmaları halinde, bu sistem sadece savunma ağırlıklı bir sistem olmaktan ileri gidemez.

Bu sistemde dörtlü defansla yapılacak savunma genelde, kendini alan savunması olarak göstermektedir. Daha önceden de söylediğimiz gibi, sahayı enine üç eşit alana böldüğümüzde, savunma blok unun kurulacağı bir numaralı alanda her bir oyuncunun, alan savunması yapması, sistemin başarısı için kaçınılmazdır. İkisi kanatlarda, ikisi de ortada olacak şekilde alan savunması yapacak biçimde kurgulanmış bu defansta en önemli nokta, defansın göbeğinde yer alan ikilinin birbiriyle sağlayacağı uyumdur. Göbekteki iki defans oyuncusunun, birbirinin kademelerini tamamlamasının yanı sıra, birlikte görev paylaşımını gerçekleştirmeleri, “Tan dem Uygulaması” olarak tanımlanmaktadır.

13

Bazı futbol yorumcuları, “Tan dem Uygulaması”nın sadece dörtlü savunmaya özgü olmadığını; aynı zamanda üçlü savunmada da tan demden bahsedilmesi gerektiği yönünde bir düşünceye sahiptirler. Bu görüşe göre asıl olan: Gerek üçlü savunmada, gerekse dörtlü savunmada olsun, defanstaki iki oyuncu, maçın değişik sürelerinde değişik tan demler kurabilirler. Örneğin, genelde dörtlü savunma ile oynayan Galatasaray’da eskiden Popescu-Bülent, Fatih- Bülent veya Fatih -Popescu bu görevi yerine getirebildikleri gibi; Parreira döneminde üçlü defans oynayan Fenerbahçe’de Uche-Högh ikilisi ve yine üçlü defansla oynayan günümüzün Beşiktaş’ında da Ronaldo Zago ikilisi bu uygulamaya örnek verilmektedir. Yani, üçlü savunma zinciri içinde tan dem uygulayan ikili halkanın oyun içinde sürekli değişebileceği veya tan demin sadece ikili ile değil üç oyuncu ile de uygulanabileceği; bu durumda üç oyuncu arasındaki görev paylaşımı ve birbirlerinin kademesini alması da bu fonksiyonun yerine getirilmesi anlamına geldiği ifade edilmektedir. (Gümüş. S,2000,)

Dörtlü savunmanın uygulamada değişik varyasyonları bulunmaktadır. Göbekteki ikili döner oynayabilir. Yani, göbekteki ikili aralarındaki mesafeyi ayarlayarak, tam ortayı kendilerine eksen olarak alıp, birisi topa müdahale ederken, diğeri kademeye girer. Bir bütün olarak oynarlar. Bu durumda iki forvetle oynayan takımlara karşı, ikiliden birisi forvetlerden birisini kaçırdığında, diğeri devreye girer ve markajsız kalan forveti kontrole alır. Ancak, Semih Gümüş’ün tezine uygun hareketi sağlayabilmek için tüm savunma oyuncularının birbiriyle ikili yada üçlü oluşturması; üstün fizik gücü, çeviklik ve keskin oyun zekâsı gerektirmektedir. Bu teze göre, Galatasaray’da şimdilerde Frank De Bouer ile Bülent veya Prates-De Bouer ya da De Bouer- Hakan Unsal ikilisi ile oluşturulması, pratikte ne kadar kolaydır? Böylesi bir saha içi kurgunun sağlanabilmesi için, yukarıda değindiğim konularda tam yeterlik ve uzun bir süre bir arada oynama alışkanlığı olması gerekir. Burada, oyuncuların da oyunu , bir teknik adam gibi okumaları gerekir ki, bu tez pratikte amacına ulaşmış olsun.

Tan dem uygulaması yapacak oyuncunun ön sezgisinin güçlü olması, oyunu bir teknik adam gibi okuması, çabuk ve (Hızlı olmasını kastetmiyorum. Örneğin, Galatasaraylı Bülent yavaş bir oyuncudur, ancak son derece çabuk ve çeviktir) mükemmel bir zamanlama becerisine sahip olması, rakip baskısı altındayken bile son derece soğukkanlı davranabilme yeteneğinin bulunması v.b özelliklerin hepsi bir arada bulunması ve bunların birbirine o kadar uyumlu olmaları gerekir ki, bu sistemde başarı sağlansın. Zira alan savunması yapmak, adam adama oynamaktan çok daha zor ve zahmetlidir. Alan savunmasında, defans oyuncusunun savunabileceği alan belirliyken; rakibe yapılacak markajın bittiği noktanın ve rakibin kovalanacağı yerin belirsiz olması, alan savunmasını zorlaştırmakta ve adam adama markaja kıyasla, daha fazla bir kondisyon gerektirmektedir. Yukarıda sayılan özelliklerden birisinin bile eksik olması, kademe anlayışının zaafa uğraması demektir. Bu durum, hep bir oyuncunun ekstra yük taşımasına neden olur. Genellikle, bu özellikler ve tecrübe, uzun zaman diliminde ve sayısız oynanan maçların sonunda kazanıldığı için, göbekte oynayan, oyun kuran, savunmanın güvenliğini, sevk ve idaresini sağlayan oyuncular, futbolumuzda genellikle yabancı ve otuzunun üzerindeki oyuncular olmuşlardır. Bu oyuncular, kesinlikle çok atik ve enerjik oyuncularla takviye edilmeleri halinde olağanüstü başarılara ulaşılabilmektedir. Örneğin, Popescu’nun yavaşlığına karşın, ustalığına Fatih’in bir kedi kadar çevikliğiyle takviyede bulunması, Galatasaray’ın üstün başarılara ulaşmasında anahtar bir rol oynamıştır. Yine, bugünkü Galatasaray örneğinden hareket edersek, Frank De Bouer’in üstün oyun anlayışı ve

14

birikimine sahip olmasına karşın, defansta Bülent dışında G.Tamas veya Ömer’in buraya monte edilmeye çalışılmasında da görülmüştür ki; oyuncular kendi aralarındaki mesafeyi ayarlayamamakta ve ciddi kademe hatalarına sebep olarak, çok basit gollerin yenmesine ortam hazırlamaktadırlar.

“Dörtlü alan savunmasının avantajı; hem rakip oyuncuları, hem de sahayı tamamen kontrol altına alması ve rakip forvetin defansı, bir kanada çekip, diğer kanatta boşluk yaratması tehlikesine izin vermemesidir. Üçlü defansa göre oyunculardan birisi geçildiğinde, ilave emniyet vardır. Bilhassa, kolay oyuncu geçen futbolculara sahip takımlara karşı, çok başarılı sonuçlar alınabilir. Dörtlü defansta ofsayt taktiği kolaylıkla uygulanır. Defans birlikte kolayca ileri çıkabilir. (Ancak bu durum) Derinlik olmadığı için zayıflık olarak ta görülebilir. (Bu uygulamanın zayıf karnı)Arkaya atılan toplara karşı (sistemin) açık olmasıdır. Liberolu oynamak bu zaafı ortadan kaldırabilir.”(Durusoy. İ,2002).

4-4-2 sisteminin özü dörtlü savunmada yatmaktadır. Bu nedenle savunma üzerinde bu kadar detaylı durmaya çalıştım. Tabii ki, sistem sadece savunmadan oluşmamaktadır. Sistemin orta sahası ve ileri ikilisi üzerinde de ayrıca durmak gerekecektir.

Bu sistemde orta sahanın görevi; forvetle defans arasında köprü oluşturarak, ileri ikiliye kanatlardan destek sağlamak, orta yapmak ve ikilinin önüne gol pasları atmak, rakip takımın ileriye çıkan forvetlerine pres yaparak, savunmanın yükünü hafifletmektir. Bu sistemde özellikle, forvetlerin arkasında oynayacak, kıvrak, teknik kapasitesi yüksek, zeki, adam eksiltebilecek, oyun içinde yaratıcı düşünce üretebilecek ve yeri geldiğinde patlayan depar atabilecek, oyun kurucu ve yönlendirici oyunculara gereksinim bulunmaktadır. 4’lü savunma yapan milli takımımızda bu işi yapan yegane isim Yıldıray Baştürk’tür. 4-4-2 sistemi ile oynayan Galatasaray’da bu nitelik ve yetenekte oyuncu maalesef bulunmamaktadır. Bu nedenle sarı Kırmızılılar, bu sistemi efektif kullanamamaktadırlar. Bazen bu görevi üstlenen Volkan ise yeterli olamamaktadır.

İleri ikili ise, forvet olarak bu sistemdeki yerini alır. Genelde bu model bugün çok yaygın olarak kullanılmaktadır. İleri ikili aynı zamanda 3-5-2 sisteminde de mevcuttur. Çift forvetle oynayan takımlarda, bu iki forvetin görevi sadece gol atmak değildir. Sahanın orta bölgesinde konumlandırılan bu iki forvetin, top kaybından sonra en önemli görevleri, yabancıların fore-checking dedikleri ileride başlayacak, presi gerçekleştirmektir. İlk defans hattı bu şekilde ilk olarak, rakip takımın sahasında, yani üçüncü bölgeden başlamalıdır. Bu iki oyuncu aralarındaki mesafeyi 30 metreyi geçmeyecek şekilde, birbirlerinden kopmadan ( ama yapışık ikizler gibi de olmadan)oynarlarsa, birbirlerini tamamlamış ve etkili oynamış olurlar. Bu iki forvetin ileride başlayan fore-checking’leri ile rakip takımın topu oyuna sokma etkinliği en aza indirilmeye çalışılır. Bu iki forvet in etkinliğinin maksimize edilebilmesi; orta alandaki, yani ikinci bölgede oynayan sağ ve sol açıklarının yapacakları çapraz ortalara bağlıdır. Özellikle, bu ikilide uzun forvet varsa, kesinlikle, yan ortalarla bu iki forveti desteklemek ve beslemek gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen özelliklere sahip günümüz modern forvetlerine örnek olarak, 2000 Yılının Hakan Şükür’ü; en etkin ikili olarak da, UEFA Kupası kazanmış

15

Galatasaray’da Hakan-Arif ve geçen yılın şampiyonu Beşiktaş’ta sürekliliği olmamakla birlikte İlhan-Ahmet Dursun ikilisi gösterilebilir.

4-4-2 sistemi bugün hem kulüp takımları, hem de ulusal takımlar bazında yaygın olarak kullanılmaktadır. 4-4-2’ye, ofansif özellikler katan Felipe Scolari’nin Brezilya’sı, bu sistemin göze daha hoş gelmesini sağlayabilmiştir. Bu sistemin çıkış amacında da söylendiği gibi, sıkıcı ve defans güvenliğini ön plana alan anlayış ve felsefesini Felipe Scolari, Cafu’yu sağ kanatta, Roberto Carlos’u da sol kanatta, bir açık oyuncusu fonksiyonu ile oynatarak, sağdan ve soldan yapılan atak sayısını maç içinde, göbekten yapılan atak sayısının üzerine çıkartarak, sisteme ofansif anlayışı monte etmiştir. Yine aynı şekilde F.Capello’nun da Milan’ın başında olduğu yıllarda oynattığı ofansif yönü gelişmiş 4-4-2 sistemi, bu oyun sistemini daha popüler bir hale getirmiştir. R.Madrid de aynı mantık ve oyun anlayışı ile oynamaktadır. Burada karşımıza çıkan temel özellik ve felsefi fark; eğer takımda hükümran/egemen bir oyun anlayışı var ise ve bu anlayışınızı saha içi realize edebilecek teknik üstünlüğü olan oyunculara sahipseniz; oynanacak 4-4-2, kesinlikle sıkıcı bir sistem olmamaktadır. Zaten, bu tür takımlar, futbolun gösteri, estetik kısmını ön plana çıkartarak, sahada sergiledikleri Show’u, daha sonra business’e çevirip; yüksek gelirlere ulaşmaktadırlar. Bu konuda Man. Utd. Süper bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Yâda bu yıl, orta sahada benzer oyuncuları varken, popüler kültürün vazgeçilmez oyuncusu Beckham’ı transfer eden Real Madrid’in başka ne amacı olabilir ki?

4-4-2’nin ruhunu oluşturan alan paylaşımında, tüm oyuncuların eşit katkı ve performans sağlamak durumunda kalmaları, takım olmayı da pekiştiren bir durumdur. Takımın tüm yüklerinin ve pres gücünün optimal dağıtımını da gerçekleştiren bu sistem, top klas takımların vazgeçilmez oyun stratejisi ve sistemi olurken; Galatasaray gibi aşağıdan gelen ve bu sınıfa dahil olma mücadelesi vermeye çalışan takımların da, zirvede tutunabilmelerine olanak sağlayan ortamı yaratmada, işlevsel bir rol oynamaktadır. Saha içinde kolektif bütünlüğe ulaşmada, takım içi dayanışma ve yardımlaşmanın sağlanmasında tek bir yumruk tek bir yürek olmada, 4-4-2 büyük bir avantaj sağlamaktadır. Top klâs takımlarda bu sistem, Show-business’in ayrılmaz bir parçasıyken, Galatasaray gibi yükselen yeni değerlerde ise, takım olabilme araçlarından en önemlisidir. Bu anlamda Galatasaray bu oyun sistemini ve stratejisini yerleştirerek, sınıfsal statüsünü yükseltmenin arayışı içindedir.

Bu sistemi daha çekici kılan en önemli şey, alan savunmasıdır. (Alan savunması Türkiye örneğinde Beşiktaş uygulamasında da görüleceği üzere, 3-5-2 sisteminde de çok başarılı bir şekilde yapılabilmektedir.) Bu sistemde adam adama oynamanın verdiği estetik yoksunluk, alan savunmasıyla giderilerek, estetik tekrar ön plana çıkartılmıştır. Real, Man.Utd., Milan, Barcelona ve Bayern gibi takımlar, bunun öncü uygulayıcılarıdır. 2002 Dünya Kupası’nda bizim takımımızın dışında çoğu ulusal takım, başta Brezilya olmak üzere 4-4-2 oyun sistemi ile oynamışlardır.

Bu sistem bazen rakibin durumuna göre, temelde dörtlü savunma değişmeksizin, 4-3-2-1 veya 4-3-1-2 şeklinde de oynanabilmektedir. Özde ve felsefede bir değişme olmaksızın, oyun içi taktiksel anlamda değişik varyasyonlar, teknik adamlar tarafından denenebilmektedir.

16

Ancak, 4-3-3 sistemi mental anlamda, 4-4-2’den farklı bir anlayışa sahiptir. Her ne kadar geride dörtlü defans olsa da, bu kurgu ve oyun felsefesi tamamen 4-4-2 den farklıdır. Tıpkı, ilkel 4-2-4 sisteminin mental anlayışındaki fark gibi. Ve bu sistem 4-4-2’den tarihsel olarak da daha eskidir. Bu sistemi 4-4-2 ile karıştırmamak gerekir.

Şekil 2. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları

2.3.3. ( 3-5-2 ) SİSTEMİ

Sistemin gereği oyuncuların oyun alanında dağılımları, üç savunma oyuncusu önünde 5 orta saha oyuncusu ve onların önünde yer alan, iki ileri uç oyuncusu şeklindedir.

Orta sahada görev alan oyunculardan bir tanesi, savunma bloğu önünde bölge savunmasında kullanılmak amacıyla stoperlerin ön-orta kısmında yer alır. Ön kesici rolündedir. Rakip takımın hücumda kullanacağı yan ve derin pasları karşılamak ve önlemek görevini yürütür.

Geri kalan dört orta saha oyuncusunun iki tanesi merkezde, iki tanesi de yanlarda ve stoperlerin önünde yer alırlar. Yanlarda oynayan orta saha oyuncuları oyun alanının enlemesine açmak ve bu genişliği kullanmak amacı taşırken ortada oynayan orta alan oyuncuları hücum ve savunma bloğunda görev alırlar.

Artık modern futbolda bütün mevkilerdeki oyuncuların gerekli temel motorik özelliğe ve yüksek teknik özelliklere sahip olmaları beklenmektedir. Bu yüzden 3-5-2 sisteminde bütün oyuncular birbirlerinin mevkilerinde kolayca oynayabilmeli ve oyun alanındaki  boşlukları kolayca doldurabilmelidirler.

Pozisyon zenginliği ve alternatif fazlalığı sebebiyle uygulamada zevkli ve akıcılığı olan bir sistemdir. Topun kazanıldığı her yerden hücum oyununa geçilebilir ve boş alan yaratmak çok kolaydır. Defanstaki denge sayesinde oyunun kontrolü orta saha ile beraber

17

çok kolaylaşır ve hücum varyasyonları çok çabuk gelişebilir. Aynı zamanda görev paylaşımının çok net olarak görüldüğü bir sistemdir.   

Bütün sistemlerde olduğu gibi 3-5-2 sisteminde de görev paylaşımı yapılmadığı ve sistemin ihtiyacı olan malzemenin yani oyuncu kalitelerinin yeterli olmadığı durumlarda başarısızlık kaçınılmaz olacaktır. Sistemim çöküşü ya da ayakta kalışı tamamen sistemin kendi içindedir.

Son zamanlarda bir çok takım tarafından kullanılan 3-5-2 sistemi ile orta alanın kuvvetlendirilmesi amaçlanmıştır. Böylece hem savunmada hem de hücumda iyi uygulandığında büyük avantajlar getiren bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır.

3-5-2 sisteminde tüm oyuncuların sistem gereği yerine getirmesi gereken görevleri, hatasız gerçekleştirmesi sistemin başarılı olabilmesi için tek yoldur.Diğer sistemlere göre bu sistemde kaleci dışında bütün oyunculara çok farklı görevler düşmektedir.Bu sistemde orta saha oyuncularına düşen görevler sırasıyla;

2.3.3.1. Sağ ve sol kanat oyuncuları Bek, orta saha ve hücum oyuncularının görevlerini yerine getirebilecek özellikleri

taşımak zorundadırlar.

2.3.3.2. Savunma ağırlıklı orta saha oyuncuları Bir tür ön libero görevi yürütmelerinin yanında, savunma ve hücum için gereken

özelliklere noksansız sahip olması şarttır.

2.3.3.3. Sağ ve sol iç-Orta saha oyuncularıSavunma ve hücum davranışlarını yerine getirebilecek özellikleri taşımaları

yanında oyun kurucu olarak çok yüksek teknik kapasiteye sahip olmaları ve hücum oyununa katılarak gol çabalarında başarılı olmaları gerekir.

2.3.3.4. Sağ ve sol uç oyuncularıGol meziyetleri üst noktalarda olan, çabuk süratli ve iyi top kullanabilecek

özelliklere sahip olmaları yanında iyi hücum presi yapabilmeli ve orta alandan gelen arkadaşları için saha boşaltabilmelidirler. Yüksek toplarda başarılı olmak kadar, topla yapacakları birleşik hareketlerde de rakibe üstünlük sağlayabilmelidirler.

3-5-2’de, orta sahada yer alan beş oyuncudan ikisi kanat oyuncusu olup; bu oyuncular önlerindeki 70 metrelik kendilerine ayrılan alan içinde, hem açık hem de bek olarak oynamak durumundadırlar. Devamlı bu koridorda gidip gelecek, bir nevi “git-gel” görevi yapacak bu oyuncuların, hem son derece gelişmiş ofansif ve defansif anlayışlarının olması; hem de bu hareketliliği sırtlayabilecek üstün fizik-kondisyona da sahip olmaları gerekmektedir. Diğer orta saha oyuncuları ise, defans ile forvet arasında koordinasyonu sağlamakla yükümlüdürler. Bu sistemde kanat oyuncuları, üstlendikleri fonksiyonlar ve

18

sahip oldukları yetenekler bakımından özel oyuncular olup, görev anlayışları gereği, oyuna genişlik ve hız kazandırırlar. Beşiktaş’ta sol tarafta İbrahim, sağ tarafta da Kaan Dobra, yukarıda anlatılan özelliklere sahip oyuncular olarak örnek verilebilir.Aynı görevi Trabzon spor da sağ kanatta yapan Gökdeniz Karadeniz de, Türkiye’nin en iyi kanat oyuncularından birisidir

3-5-2 sisteminde, defanstan bir oyuncunun orta sahaya kaydırılmasıyla, savunma güvenliği, hücum estetiğinin biraz gerisinde kalmıştır. Riske edilen savunma, egemen orta alanla desteklenmeye çalışılmıştır. Ofansif kurgu temelinde sağlanacak orta alan hâkimiyeti ve kanat ataklarıyla sonuca ulaşılmaya çalışılması, sistemin can damarını oluşturmaktadır. Sistemde alan savunmasının yanı sıra, adam adama da oynanabilmesi, sistemin verimliliğini çoğu zaman azaltabilmektedir.

Şekil 3. 3-5-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncuları

2.3.3.5. 3-5-2 Sisteminin Avantajlı Yönleri Topun oyun alanında kazanıldığı her yerden anında hücuma çıkmak mümkündür, Boş alan yaratmak kolaydır ve bu alanların kullanabilmesi için sayısal üstünlük kolay sağlanabilir.

Kanat oyunlarıyla sağ ve sol taraflarda iyi savunma gerçekleştirilebildiği gibi, üçgenler oluşturarak iyi hücumlarda da gerçekleştirilebilir.

Savunma bloğu gerisinde emniyetli paslaşmalar mümkün olabildiği gibi, dik oynayabilmek kadar yanlara ve geriye doğruda her zaman oynanabilir.

Libero ile merkezi orta saha oyuncusunun her pozisyonda değişerek hücuma katılma şansı vardır.

Sistem gereği oyun alanındaki dağılımın istenildiği gibi gerçekleştirilmesi halinde,rakibe kullanabileceği boş alan bırakmaz.

Sağ ve sol kanat oyuncuları ile sürekli değişik hücum davranışları gerçekleştirilebilir.

19

2.4. SİSTEMLERİN UYGULANABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Futbol gereği bütün özelliklerin geliştirilmesi içi yapılması gereken özel antrenmanların yapılması ilk şarttır. Bireysel ve grup taktiği geliştirici antrenmanlara fazlaca yer verilmelidir. Uygulanması düşünülen sistem hakkında gerekli açıklamalar yapılmalı, bu açıklamalar doğrultusunda her oyuncudan istenilen görevler ayrı ayrı belirlenerek çalışmalarda uygulanmaları istenmelidir. Antrenmanlar sırasında özel görevlerin sistem gereği gerçekleştirilmesi aşamasında karşılaşan güçlükleri giderici çok tekrarlı doğru çalışmalara yer verilmelidir.

Bugün modern oyun sistemlerinden 4-3-3 / 3-5-2 sistemlerinde her oyuncunun oyun alanındaki yerine göre ya hücum yada savunma görevleri vardır. Günümüz futbolunun yüksek oyun temposu ve oyun alanındaki pozisyon değişiklikleri her oyuncunun değişik görevler üstlenmesini kaçınılmaz kılar.

Oyun sistemleri, önceden verilmiş olan pozisyonlara göre oyuncuların savunma ve hücum görevleri yerine getirmeleri esasına dayanır.

Özel olarak verilmesi gereken değişik görevler. Antrenörün maçlardan evvel görevi vereceği oyuncuları ile özel olarak konuşmasıyla gerçekleşir. Antrenör kendi takımını rakip takımın özelliklerini, kuvvetli ve zayıf yönlerini dikkate alarak oluşturur.

Oyunun başlamasından önce özel konuşmalarla verilen görevler oyun içerisinde önemini yitirebilir. Gelişen sürpriz pozisyonlar doğrultusunda oyuncunun yaratıcılığı önemlidir.

Oyuncular, savunma görevlerini hem karşılaştığı sürpriz duruma göre hem de verilen taktik ile bağdaştırarak çözümlemeye çalışırken, hücum görevlerini de pozisyonun gelişimine göre oyuncu kendi inisiyatifini ve becerisini kullanarak seçimini yapmak ve hemen uygulamaya sokmak durumundadır.

Bu nedenle, futbolda sistem gereği bir kadro oluştururken elde bulunan oyuncuların yeteneklerini çok büyük önem arz eder. Oyuncuların fiziki ve motorsal özelliklerini göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı durumlarda oyuncunun karakterine göre görev verilir ve onun başarısında manevi durumuna göre oynayacağı pozisyonda ve üstleneceği görevde başarılı olabileceği dair verilecek güvende çok önemlidir. Antrenöre düşen görev hangi oyuncunun kimlerle birlikte oynadığı zaman bu özelliklerini oyun alanına tam yansıtabileceğini tespit edebilmektir. Bundan dolayı belli pozisyonlar gereği özel görevler verilirken itinalı davranmak bir antrenörün dikkat edeceği önemli bir husustur.

20

2.5. SİSTEMİN SEÇİMİNDE ETKİLİ OLAN KRİTERLER Takım oyununu başarıyla uygulayan takımların, ferdi yetenekler doğrultusunda başarıya endeksleşmiş takımlara karşı başarılı oldukları görülmektedir. Takım oyununu iyi etüt etmiş takımlardaki futbolcuların, ferdi ve grup taktiğini başarıyla uygulamaları taktik eğitimin önemini bir kez daha ön plana çıkarmaktadır.

2.5.1. Kendi Takımımız; Takımı oluşturan sporcuların; oyun kuralı bilgisi, teknik kapasiteleri, kondisyon seviyeleri, oyun anlayışları gibi bir çok faktör taktiksel düşünce içinde büyük önem taşır ve uygulanan taktiği etkileyen kriterdir.

2.5.2. Rakip Takım; Karşı takımı oluşturan sporcuların; oyun kuralı bilgisi, teknik kapasiteleri, kondisyon seviyeleri, oyun anlayışları, fiziksel ve ruhsal durumları gibi faktörler uygulanacak olan taktiği etkiler.

2.5.3. Çevresel Kriterler;havanın durumu, kendi takımımızın ve rakip takımın ligde bulunduğu sıralama, seyirci, müsabakanın dış veya iç sahada bulunması, ısı-nem, rakım gibi kriterler taktiksel düşüncenin uygulanmasına etki eden faktörlerdir. En iyi taktiğin kendi takımımız tarafından uygulanılabilen taktik olduğu unutulmamalıdır. Oyuncuların çevresel faktörlerden etkilenmemeleri için, taktiksel düşünce daha önceden iyi bir şekilde oyunculara aktarılmalıdır. Oyuncuların fiziksel ve ruhsal özelliklerine göre görevlendirme yapmak doğru bir davranış olacaktır.

2.5.4. Taktiği Etkileyen Faktörler; Teknik Kapasite Kondisyon Oyun kuralı bilgisiDış faktörler

21

BÖLÜM III

3. ORTA SAHA OYUNCULARI

“Hangi sistemde olursa olsun, hangi taktik uygulanırsa uygulansın, ister savunma ağırlıklı, isterse saldırı ağırlıklı bir futbol oynansın, karşı takıma saldırılar, daima orta sahadan başlar”(Heddergott,19).Oyunu hızlandırmak yada yavaşlatmak, hızlı bir atak geliştirmek,ya da organize bir saldırı başlatmak gibi taktik uygulamalar daima orta saha oyuncularının görevidir.Bu nedenle orta saha oyuncuların 3 ana görevi vardır,

1- Orta sahanın rejisörlüğü üstlenmek,2- Daha çok savunmaya yönelik oynamak, 3- Gizli santrfor olarak görev yapmak.

Bu amaçla orta saha oyuncuları;1- Organize edilmiş bir saldırının yaratıcısı olarak, oyunun temposunu ve ritmini

belirler. Saldırının başlama anını belirler ve her an top almaya hazır olarak kendisini takım arkadaşlarına boş gösterir.

2- Uzunlamasına derin ve isabetli paslar ile saldırının itici gücü olur ve duvar paslarını hazırlar ve kendisi duvar rolü üstlenir.

3- Gizli santrfor olarak ileriye çıkar ve kendisine gol şansı bulmaya çalışır.4- Önünde boş koridor bulduğunda, topu hızla sürerek, kendisi ile birlikte koşan

takım arkadaşları ile birlikte gol pozisyonları ararlar.5- İkili kapışmalardan korkmaz ve onlardan başarı ile çıkmasını bilir.6- Topu kaybettiği anda, derhal yerine dönerek savunma görevini alır.

(KARAKUŞ.S., KÜÇÜK.V., ACET.M, ÇAKIR.İ.,1996).

3.1. Orta Saha Oyuncularının Fiziksel ve Psikolojik Özellikleri; Atletik yapılı, güçlü kuvvetli, dayanıklı ve yaratıcı olmalıdır. Güçlü bir iç itici güce sahip olmalı, yoğun ve ısrarlı bir konsantrasyon ve geniş bir

alana yayılmış dikkati olmalıdır. Bir orta saha oyuncusu, en karmaşık oyun kombinasyonlarını bile önceden okuyup,

gerekli önlemleri önceden almasını bilmelidir. Karşısındaki oyuncuyu, her an şaşırtabilecek bir oyun zekâsına sahip olmalıdır. Ruhsal bakımdan, kendine hâkim ve dengeli, kontrolü, enerjik olmalı ve yorulmak

bilmemelidir. Özellikle, inatçı bir karşıtın baskısı altında olduğu zaman, direnebilmeli ve asla

teslim olmayı düşünmemelidir. Sahip olduğu motor yetenekler, topa her ana uyum sağlamayı ve her pozisyonda

topa sahip olmayı düşünmemelidir.

22

3.2. Modern Futbol Anlayışında Orta Saha Oyuncularının Özellikleri

Orta saha oyuncularının görev ve sorumlulukları uygulanan sisteme göre farklı bir yapı sergiler. Ama genel olarak orta saha oyuncuları oyunun kontrolünden ve yönlendirilmesinden birinci dereceden sorumludurlar. Günümüz futbolunda orta alanda görev yapan oyunculardan bu görevlerinin yanı sıra defans ve hücum bloğuna yardımcı olmaları beklenmektedir.

Modern futbol anlayışında, günümüzde sıkça kullanılan sistemlerden bir tanesi 3-5-2’dir. Orta alanda görev yapan beş oyuncunun farklı görevler üstlendikleri görülür. Özellikle kanatlarda görev yapan oyuncuların savunma, orta alan ve forvet oyuncusu olmaları istenmektedir. Defans bloğunun sağ ve sol kısımları bu oyuncular tarafından kontrol edilir. Kanatlardan yapılması düşünülen varyasyonlarda birince derecede sorumludurlar. Ayrıca orta alanda rakibe sayıca üstünlük sağlayabilmek sağlaya bilmek için iyi bir koordinatör olmalıdırlar. Kanatlardan yaptıkları driplingler de yada kendilerine pas olarak verilen topları arkadaşlarına iletmede usta olmaları beklenir. Bütün bu görevlerin yapılabilmesi için orta beşlinin en dışında yer alan bu oyuncuların temel motorik özelliklerinin de üst düzeyde olması bir zorunluluktur.

Orta alanda görev alan oyuncular defans ve hücum blokları arasındaki bağlantıyı iyi kurmalıdırlar. Bu yüzden bu oyuncuların birbirleri ile üst düzeyde uyum sağlaması beklenir. Sol ve sağ iç kısımda görev yapan orta alan oyuncuları kanatlardan yapılacak ataklara kısmen destek olmanın yanında merkezde buluna orta alan oyuncusunun tüm görev ve sorumluluklarına sahiptir. Hücuma katılan kanat oyuncularının boşaltmış olduğu alanları bu oyuncuların kontrol etmesi beklenir. Oyunun hızlandırılmasında-yavaşlatılmasında, orta alan kuruculuğunun yapılmasında ve bloklar arasındaki bağlantıda aktif rol üstlenirler. Orta beşlinin merkezinde yer alan orta saha oyuncusunun takımdaki en teknik oyunculardan seçilmesi takım oyununda bir avantaj sağlayacaktır. Bunun yanı sıra savunmada kazanılan topları kendisine boş alan yaratarak almalı, en doğru zamanda, en doğru teknikle ve isabetli olarak arkadaşlarına kazandırmaya çalışmalıdır. Hücum oyuncularının gol çabalarına destek olmalı ve oyun içerisinde birinci derecede oyunun koordine ve organize edilmesi üstlenilmelidir.

Modern futbol anlayışı çerçevesinde orta beşlinin merkezinde görev yapan oyuncu taktiksel anlayışa bağlı olarak ileri ikiliye yakın oynatılmakta; hem gol çabalarına destek vermek, hem gol atma görevini üstlenmeleri beklenmektedir. Bu oyuncunun yine taktiksel anlayış gereği mevkisinden uzaklaşması ile orta alandaki aktif görevi sağ ve sol içte oynayan orta alan oyuncuları tarafından paylaşılmalıdır.

Merkezdeki orta alan oyuncusunun stoper oyuncularının önünde yer alması (ön libero) da mümkündür. Savunma bloğunun ortasına atılan bütün topların ilk muhatabı bu konumda yer alan oyuncudur. Savunma bloğunun sağlam tutulması amacını taşıyan bu taktiksel anlayış sırasında yine aynı şekilde sağ ve sol iç oyuncuları bu oyuncunun orta alandaki aktif görevini paylaşırlar.

23

Birçok kaynakta orta alan oyuncuları savunmaya ve hücuma yönelik olarak iki grupta incelenmiştir. Oysa bütün orta alan oyuncularının savunma, hücum ve orta alanda sergilenecek fiziksel ve zihinsel süreçlere sahip olmaları bir zorunluluktur. Sürekli olarak değişen saha içi pozisyon ve varyasyonlara sadece orta alan oyuncuları değil bütün oyuncular hazırlıklı ve yeterli olmalıdır. Ayrıca bütün orta alan oyuncularının futbol temel tekniklerinin tamamına sahip olmaları gerekir. İyi bir dripling yeteneği, ani ve doğru karara verebilme yeteneği ve bloklar arasındaki dengenin sağlanabilmesi gibi bir çok özellik orta saha oyuncularında bulunmalıdır. Orta alandaki kuvvetli yapı takımın güven duygusunun üst düzeyde tutulmasını da beraberinde getirecektir. Orta alanda görev yapan oyunculardan, tüm bu görevlerinin yanı sıra aynı zamanda rakip takımın orta alanında görev yapan oyuncuları kontrol etmesi de beklenir. Rakip takımın oyun kurmasını engellemek, marke ettikleri orta alan oyuncularının hücuma destek ve gol çabalarına engel olamaya çalışmalıdırlar.

3-5-2 sisteminin yanı sıra günümüzde ender de olsa 4-4-2 ve 4-3-3 sistemleri de kullanılmaktadır. 4-4-2 sisteminde defans bloğunda görev yapan oyuncuların fazla olması nedeniyle orta alan oyuncularının görev ve sorumluluklarında bir artış olacağı düşünülse de defans bloğunda yer alan sağ ve sol bek oyuncularının, kanatlarda görev yapan orta alan oyuncularının savunma görevlerini üstlenmesi bakımından bir avantaj sağlar. Her iki kanadın ikişer oyuncu tarafından kontrol edilmesi ilk planda bir avantaj gibi görünse de, orta alandaki sayısal üstünlüğün rakibe kaptırılması yönünden dezavantajlıdır. Orta dörtlüde bulunan oyuncuların görev ve sorumlulukları açık ve nettir. Kanatlarda görev alan orta alan oyuncuları 3-5-2 sisteminde kanatlarda görev alan orta alan oyuncularından farklı olarak savunma bloğuna daha az destek verirler. Diğer görev ve sorumluklar bakımından aynı özellikleri taşır. Sağ ve sol içte görev alan orta alan oyuncuları oyunun koordine ve organizesini üstlenirler. Savunma ve hücum bağlantısında aktif rol üstlenirler. Orta alanda çok koşmak ve sayısal üstünlük kurması muhtemel rakip takım oyuncularına karşı önlem almak zorundadırlar.

4-3-3 sistemi günümüz futbolunda pek tercih edilmemektedir. Savunma bloğu 4-4-2 sisteminde olduğu gibi bir libero, bir stoper ve iki bek oyuncusu tarafından paylaşılmıştır. Yalnız orta alandaki dört orta saha oyuncusundan bir tanesi hücum bloğuna verilmiştir. Kanatların üç oyuncu tarafından paylaşıldığı görülür. Orta alandaki üç oyuncu oyunun koordine ve organizesinden sorumludurlar. Orta alandaki üç oyuncu oyunun koordine organizesinden sorumludurlar. Orta alandaki sayısal üstünlüğün rakibe kaptırılması muhtemeldir. Merkezde görev yapan oyuncu 3-5-2 sisteminde orta beşlinin merkezinde görev yapan orta alan oyuncusunun görev ve sorumlulukları bakımından benzerlik gösterir. Merkez oyuncusu bu sistemde kontrol etmesi gereken alanın genişliği yüzünde güç durumlara düşebilir. Kanatlarda yer alan orta alan oyuncularından defans ve hücum bloklarına yardım etmesi ve bloklar arası bağlantıyı kurmaları istenir. Hücum gücünün kuvvetlendirilmesi amacını taşıyan bu sistemde kanatlarda yer alan oyuncuların fazla olması, oyunun kazanılmasında en büyük paya sahip olan orta alanın rakibe kaptırılması açısından oldukça sakıncalı bir sistemdir.

24

3.3. Orta Saha Oyuncularının Genel Görevleri

3.3.1. Hücum GöreviHücum kurulmasına katılmak, defans ve hücum oyunları arasındaki dengeyi sağlamak

Şekil 4. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu

3.3.2. Savunma Görevi

Rakip takımın orta saha oyuncularını kontrol etmek, Rakibin hücum oyununu bozmak ve geciktirmek, savunma elemanlarını desteklemek.

Şekil 5. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu

25

3.4. Orta Saha Oyuncularının Hücum OyunuOrta saha oyuncuları topun kazanılması sonrası hücuma kalkış esnasında defans ve

hücum oyuncuları arasındaki bağlantıyı sağlar. Oyunun hem temposunu hem de ritmini belirlemek görevini taşırlar. Hücum oyunlarında üç ana görevleri vardır. Bunlar, Topla süratli ve garantili bir şekildesavunma bloğu içinde hücuma çıkarken orta sahayı en kısa süre içinde geçmek, topu hücum oyuncuları ile buluşturmak ve gol davranışlarında bulunan arkadaşları için rakip kale önüne desteğe gitmek.

Çok sayıda oyuncu ile savunma yaparak oynayan rakip takıma karşı oynarken kendi arkadaşları için boş alan yaratmak amacı ile sürekli pozisyon değiştirir.

Hücum oyuncularını destekler, hücuma direkt olarak katılarak gol vuruşu yapmaya çalışır.

Tüm bunların yanında, orta saha oyuncuların görevleri, antrenör tarafından verilecek özel taktik görevlerle belirlenir.

Bu günkü oyun sistemleri 4-4-2, 4-3-3 ve 3-5-2’dir.Bu sistemler gereği oyun içindeki dizilişler doğrultusunda da oyuncuların görevlendirilmesin de taktik açıdan alan markajının uygulanması önem kazanmaktadır.Oyun alanında rakibin yada kendi takımının oyuncu sayısındaki azalma,takımının ve rakibinin kondisyon seviyesi,rakip takım oyuncularının kişisel özellikleri ve oyun alanında oynadıkları sistem gereği antrenörün verdiği özel görevler,orta saha oyuncularının görevlerini belirleyici faktörleridir.

3.5. Orta Saha Oyuncularının Savunma OyunuOrta saha oyuncularının oyun içinde hücuma ve savunmaya yönelik oyun

anlayışları vardır. Bunlardan biri de savunma oyunudur. Rakip takımın hücuma kalktığı anlarda ve defansın yerini kaybettiği pozisyonlarda savunmaya yardıma gelerek savunma görevi üstlenirler. Bu oyuncular savunma ile işbirliği içerisindedirler. Orta sahada bu görevi yapan oyuncuların defansif yönleri çok iyi olmak zorundadır. Bu nedenle bu oyuncular defansif orta saha oyuncuları ismini almaktadırlar. Antrenörlerin sistem gereği, rakip takıma göre bu oyuncuları oyun içerisinde kullanmaktadırlar.

3.6. Orta Saha Oyuncularında Yaratıcılığın ÖnemiOrta saha oyuncularında yaratıcılık, günümüz futbolunda önemli bir faktördür.

Oyun içerisin sonucu değiştirmek ve sonuca giden pozisyonları yaratmada oyuncularda bulunması gereken en önemli özelliklerden biridir. Günümüz futbolunda futbolcular ve teknik adamlar ya yaratıcılığı öğrenecek yada yaratıcı olan futbolcular karşısında her zaman zorlanacaklarıdır. Bu özellik geliştirilebildiği için antrenörlerin futbolcularına bu özelliği geliştirici çalıştırmalar yaptırması gerekmektedir.

26

Oyuncularda yaratıcılığı geliştirme teknikleri; Her maçtan önce,o maçta yer alacak oyuncuların listesinin veya oyun sisteminin ne

olması gerektiğine ilişkin görüşleri istemesi. Çok fazla kontrole ihtiyaç duyulmayan, yada karar verebilme olgunluğuna

ulaşıldığın görüldüğü durumlarda karar verme yetkisi antrenör tarafından sporculara devredilir.

Yazı tahtasına soru-cevap şeklinde pozisyonlar sporcularla tartışılmalıdır. Hareketler, tanınmış bir sporcunun uyguladığı bir teknik yada birkaç sporcunun

tekniğinin karışımı ile yapılmaya çalışılmalıdır. Hareketler abartı ile yapılmalıdır. Antrenman sonunda yapılan tam saha oyun esnasında, zaman zaman tam serbest bir

bölüm uygulaması yapılmalıdır. Öğrenilen bir teknikte mükemmelliğe ulaşıldığında, antrenör o hareketi futbolcudan

farklı bir şekilde istemelidir. Antrenman sonunda yeni öğrendikleri hareketlerin evrelerini, hareketin püf

noktalarını, sporcuların kendi hatalarını yazmaları veya çizmeleri, antrenmanı özetlemeleri istenilmelidir.

3.6.1. Yaratıcılık EğitimiYaratıcılığın gerçekleştirilmesi için varolan bilgilerin kaynağına ulaşmak

gerekmektedir. Eğitim teknolojisi onlara birçok açıdan bu olanakları sağlamaktadır. Bu özellik yaratıcılığı geliştirmek için uygun bir zaman yaratmaktadır.

Öğretim yöntemlerinden öğretmen merkezli eğitime dayanan yöntemlerde öğretmen aktif,öğrenci pasif olduğundan yaratıcılığın geliştirilmesine fırsat verilmemektedir. Yaratıcılığı geliştirmek için öğrenci merkezli yöntemler ağır basmaktadır.

3.6.2. Yaratıcılık Eğitim Koşulları

3.6.2.1. Yeterli Bilgi Birikimine Sahip OlunmasıYaratıcı olabilmek için belli bir bilgi düzeyine sahip olmak gerekmektedir.

3.6.2.2. Araç ve Gereçlerden YararlanmakEğitim ve öğretim araç ve gereç kullanımı, yaratıcılık için iyi fırsatlar yaratmaktadır. Slayt,saydam,film,kaset,televizyon,video,bilgisayar gibi araçlar yaratıcılıkta kullanılan araçlar olarak sınıflandırılmaktadır.

27

3.6.2.3. Uygun Eğitim Ortamının HazırlanmasıKoşulların sağlıklı olması, üretim arttırmakta ve yaratıcı olma şanslarını

yükseltmektedir. Bunun tam tersi olarak da dikkatini dağıtan veya iç karartan fiziksel ortamlar yaratıcılığı engellemektedir.

3.6.2.4. Taktikten Yararlanmaİyi sporcuların ve iyi uygulanan farklı tekniklerin taklit edilmesi yaratıcılığa katkıda

bulunur.

3.6.2.5. Kalıplaşmanın ÖnlenmesiKalıplaşma, zaman ve çabada tasarruf etmek için zihinsel işlemler dahil, belli

işlemlerin belli şekillerin yapılmasıdır. Kalıplaşma, insanlara işlerinde kolaylık sağladığından zamanla adet haline gelmiştir. Bir şeylere alışmak kişiyi daha az uyaranla karşılaştırmaktır. Böylece düşünce daha az uyarılmaktır. Kalıplaşma buluşların ortaya çıkmasını engellemektedir. Hayatta olduğu gibi eğitim ve öğretimde de yaratıcı olabilmek için değişiklilik ve çeşitlilik gerektirmektedir. Hayatın kalıplaştığı zamanla ve yerlerde değişikliklere gidilmektedir. Çeşitli kaynaklardan yaralanmak, farklı insanlarda görüşmek, değişik yerlerde bulunmak, kişinin ufkunu genişletecek ve kalıplaşmayı önleyecektir. Yeniliklere açık olmak, yaratıcılık için büyük önem taşımaktadır. Yeni şeyleri denemeden pek fazla ilerleme kaydedilememektedir.

3.6.2.6. Kültürü ÇeşitlendirmeAlanla ilgili bilgi birikimi önem taşıdığı gibi, diğer alanlardaki bilgi birikimi de

önemlidir. Yaratıcı kişiler çoğunlukla genel kültüre sahiptir. Kültürün çeşitlendirilmesi, yaratıcı buluşlar açısından büyük önem taşır.

3.6.2.7. Bağlantılar AramaFarklı bilimler arasında bağlantılar kurmak da yaratıcılığı beslemektedir. Bu açıdan

kültürel yapıyı olabildiğince genişletmek ve çeşitlendirmek gerekmektedir.

3.6.2.8. Duyguları DinlemekYaratıcılıkta düşüncelerle,duygular yoğrulmakta ve yeni bir ürün ortaya koymaktır.

Yani yaratıcılık bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanların bir karışımıdır.

3.6.2.9. Ekip Çalışmasına Yer VermeFarklı alanlardan insanlarla çalışma büyük bir projenin gerçekleşmesini ve yaratıcı

farklılaşmaları sağlamaktadır.

28

3.7. ORTA SAHA OYUNCULARININ UYGULADIĞI TOPLU VE TOPSUZ TEMEL TEKNİKLER (FUNDEMENTAL)

TOPLA YAPILAN TEKNİKLER

TOPSUZ YAPILAN TEKNİKLER

Topa vuruş Teknikleri KoşmaTop Kontrol Teknikleri SıçramaDripling Teknikleri Vücutla SıkıştırmaAldatma Teknikleri Yön Değiştirme Markaj Teknikleri  

3.8. ORTASAHA OYUNCULARINDA OLMASI GEREKEN MOTORİK ÖZELLİKLER

3.8.1. KuvvetKasların zaman birimi ölçüsü olmadan yaptığı iştir. Diğer bir anlatımla, kasların

geliştirebildiği en büyük kuvvettir.(Sevim,1991:7). Futbolda, diğer oyun sporlarında olduğundan daha çok yüksek oranda geliştirilmesi gerekmez. Bir güreşçinin ya da bir haltercinin sahip olduğu temel kuvvete gerek yoktur. Vücut ağırlığı ile yüklenmenin şiddeti, sporculuk yaşamın uzunluğu açısından önemlidir. Ağırlık kaldırma yöntemi, sıçrama, çekme, itme özelliklerini en son noktaya kadar ölçerek temel kuvvet yetisi saptanır. Bu özellik çabuk kuvvetin ve kuvvette devamlılığın alt yapısını oluşturur.

Orta saha oyuncularında ise, kuvvetin önemi oyun içerisinde girdiği ikili mücadeleler ve saha şartlarının ağırlığı açısından önemli bir yere sahiptir. Orta saha oyuncuları kuvvet özelliklerini üst seviyede geliştirerek oyun içinde diri görünmek zorundadırlar. Antrenörlerinde oyuncularına bu özelliklerini geliştirici çalışma programı vererek en üst seviyeye gelmelerini sağlamalıdırlar.

Orta saha oyuncuları çabuk kuvveti çabuk kuvveti geliştirici çalışmalarda kasların çok kısa sürede hareketi oluşturabilme özelliği kazanabilmesi için futbolcunun bireysel özelliklerinin de zorlaması gerekmektedir. Bu özelliği geliştirici çalışmalarda hafif ve orta yüklerden yoğunluğu, sıklığı ve sürekliliği ayarlanarak da geliştirilebilme özelliği vardır. Sinir sistemi ile yakından ilgili olduğundan, yüklenme ile dinlenmenin ayarlanmasına özen göstermek gerekir. Futbolda ki çabuk kuvvet özelliğinin diğer branşlardaki çabuk kuvvet özelliğinden farkı, çabuk kuvvetin bir açıdan değil birçok açıdan geliştirilmiş olması gereğidir.

Orta saha oyuncularında kuvvetin devamlılığı ise çabuk kuvvetin devamlılığı açısından önemli bir özelliktir. Orta sahanın ağırlığı nedeniyle oyuncular bu mevkide her zaman güçlü olmalıdırlar ve oyunun akışı içerisinde bu özelliğini korumaları gerekmektedir.

29

3.8.2. Süratİnsanın kendisini en yüksek hızla bir yerden bir yere hareket ettirebilme yeteneği

yada hareketlerin mümkün olduğu kadar büyük bir hızla uygulama yeteneği olarak tanımlanan sürat, bir futbolcunun toplu ya da topsuz bir yerden bir yere en kısa zamanda ulaşması, değişik yönlere doğru kendisine avantaj sağlayacak konumu yaratmak için mümkün olan en yüksek hızla yer değiştirebilmesi biçiminde ele alınır.(Sevim, Y;s.93)

Futbol oyunu analiz eden spor bilimcilerine göre, bir sporcu saha içerisinde 40 metrelere varan sürat özelliklerini kullanmaktadırlar.40 m. Aşan mesafelerde koşma gereği ise enderdir. Yine yapılan bir araştırmada, bir futbol müsabakasında ortalama 15-40m civarında 30–90 saniye aralıklarla 35–52 kez sprint yapıldığı saptanmıştır.

Futbol maçı aktiviteleri sırasında futbolcular yüksek tempoda koşarken ani yön değiştirme ihtiyacı ve zorunluluğu duyarlar. Bu tür hareketler çabukluk, denge, koordinasyon, çeviklik gibi özellikler sayesinde olur. Buna, düz olmayan sürat özelliği denir. Topla ve topsuz aldatmalarda çok gerekli bir özelliktir. Simetrik sürat yeteneği iyi olan sporcuların sürat özelliği iyi olmayabilir.(Balsom,s.14–49) Ama asimetrik sürat yeteneği iyi olan sporcunun çabukluğu iyidir. Dolayısıyla, futbolcuların diğer sporculara kıyasla çabukluklarının genelde iyi olması, futbol oyun karakterinin gereği çok yoğun kullanılan asimetrik sürat çalışmalarından kaynaklanmaktadır.

Benzet bir sonuç başka bir araştırmada da görülmektedir. Futboldaki sürat ana iki nokta arasında düz bir hat üzerinde mümkün olan en kısa zamanda yapılan bir düz koşu değildir. Daha karmaşık bir sürattir. Futbolcu rakibin ve topun durumuna göre süratlenmektedir ve 5–40 m. arasında değişen bir sprint mesafelerini defalarca ve değişik yönlere gerçekleştirmektedir.(Sans,1994:1–7)

Elit futbolcularla elit olmayan futbolcular arasında yapılan ve asimetrik sürati ölçmeyi amaçlayan bir çalışmada,5.5 m.lik 5 kez yön değiştirme (mekik) testinde; elit futbolcular 17.02.02, elit olamayan futbolcular 24.13.10’luk bir derece elde etmişlerdir. Buna göre; elit futbolcuların asimetrik açısından iyi düzeyde oldukları görülmektedir.(Garganta,1993:s.304,306). Buradan hareketle, futbol oyununun asimetrik bir karakter taşıdığı dolayısı ile futbolcunun bu oyun karakterine uygun olarak asimetrik sürat özelliğinin geliştiği sonucu çıkmaktadır.

Futbolda sürati fiziksel süratin yanında, teknik ve taktik sürat olarak ta düşünmek gerekmektedir. Çünkü teknik ve taktik sürati olmayan bir futbolcunun atletik anlamda sürati tek başına bir şeyi ifade etmemektedir. Bu nedenle, sürat çalışmaları top ile simetrik ve asimetrik, topsuz simetrik ve asimetrik; ayrıca kombine olarak yapılmaktadır. Sürat çalışmaları tüm sezon boyunca sürdürülmelidir.

Orta saha oyuncularında da sürat özelliği önemli bir yere sahiptir. Özellikle hızlı hücuma çıkışlarda bu özellik gerekmektedir. Sürat özelliği genelde kanat oyuncularının bulunması ve geliştirilmesi gereken bir özelliktir.

30

3.8.3. DayanıklılıkTüm organizmanın uzun süre devam eden sportif yüklenmelerde yorgunluğa karşı

koyabilme ve yüksek yoğunluktaki yüklenmeleri uzun süre devam ettirebilme yeteneğidir. (Sevim,1991,69;1993:7–8). Kuvvette, çabuk kuvvet, süratte devamlılığın sağlanması anlamına gelen dayanıklılık özelliği geliştirilemeyecek olursa, diğer tüm özelliklerin bir futbol müsabakası süresince kullanılması olanaksızdır.

Genel dayanıklılık, her sporcuda olduğu gibi futbolcuda da geliştirilmesi gereken oksijenli ortamda enerji oluşumunu sağlayan kalp dolaşım ve solunum sistemi ile ilgili dayanıklılıktır. Kuvvete devamlılığın ön koşuludur.

Özel dayanıklılıktır, her spor branşının özelliğine göre o spor branşının gerektirdiği çok yönlü dayanıklılıktır. Vücuttaki kas yapısının bir ya da birkaç bölümünü ilgilendirir. Oksijensiz ortamda enerji oluşumunu sağlayan dayanıklılık özelliğidir. Futbolda çabuk kuvvette devamlılık, süratte devamlılık özelliklerini sağlayan dayanıklılıktır. Lokal kas dayanıklılığı ise, organlardan herhangi birisinin kuvvet, çabuk kuvvet ve hareket sürati devamlılığıdır.

Genel dayanıklılık sezon öncesi mutlaka gelebileceği en iyi noktaya getirilmeli ve tüm sezon boyunca devam ettirilmelidir. Yavaş tempo koşular, yaygın intervaller, fartlek ve dairesel çalışmalarla geliştirilir. Yüklenme yüzdesi düşük, kamsam geniştir. Özel dayanıklılık çalışmaları ise, genel dayanıklılığın iyi bir seviyeye gelmesinden sonra kuvvet, çabuk kuvvet ve sürat özelliklerinin gelişimi ile başlar devam eder. Bu özelliğin gelişimi için interval ve tekrar metotları kullanılır. Yüklenme şiddetini fazla, dinlenmenin tam olması ilkelerine dayanır. Özel dayanıklılık, doğrudan çabuk kuvvet ve süratte devamlılığı içerdiğinden ve futbola özgü olması gerektiğinden çalışmaların asimetrik boyutlu olması gerekmektedir. Tempo koşular, istasyon çalışmaları circuit training, tepe koşuları ile geliştirilir. Süratte olduğu gibi özellikle anaerobik dayanıklılığın top kullanarak düzenlenecek çalışma parkurlarında geliştirilmesi uygundur.

Orta saha oyuncularında da dayanıklılık bulunması gereken özelliklerden biridir. Oyun süresi boyunca orta saha oyuncularının ayakta kalabilmesi ve mücadele edebilmesi oyuncuların dayanıklılık özelliğine bağlıdır. Oyuncular bu özelliğini en üst seviyeye getirmek için sezon boyunca çalışmalarına devam etmeleri gerekmektedir.

3.8.4. ÇeviklikBir uyarımın, bir olayın ya da bir pozisyonun gereği öğrenilen hareketleri anında

yapabilme yetisidir. Futbolcunun çevikliğinin gelişmiş olması oluşacak pozisyonlar gereği en doğru hareketleri yapabilmede etkili olacağından pozisyonlardan kazançlı çıkmayı sağlayacaktır. Çeviklik, görsel reaksiyon, çabuk kuvvet ve süratle ilgili kompleks bir özelliktir.

31

3.8.5. DengeGövdenin, bir pozisyonunu ya da hareket halindeyken değişen vücut pozisyonlarını

korumak açısından futbol için önem taşımaktadır. Yapılması gereken ikinci, üçüncü hareketlere geçiş için bu yeti gereklidir.

3.8.6. Esneklik Klasik yöntem (dinamik esneklik) ve stretching (kasın gerilmesi-statik esneklik)

yöntemi ile uygulanabilir. Stretching türü (statik  yöntem) germelerin bu günlerde moda olması, klasik yöntemin önemini azaltmaz.

Unutulmaması gereken önemli bir nokta ise; hiç bir ön hazırlık yapmadan klasik yöntem esneklik hareketlerine başlayabiliriz, fakat stretching için mutlaka 5–10 dakikalık bir ön ısınma çalışması yapmamız gerekir. Özetle, çalışmaya başlarken dinamik yöntemi, çalışma bitiminde statik yöntemi uygulamak daha yararlı olacaktır.

Oyun anında bazı hareketler sonucu kasın boyundaki yüksek oranda değişikliğin olabilmesi ve hareketleri tam olarak uygulanmasında önemli konuma sahiptir.

3.8.7. Hareketlilik Hareketleri büyük bir açı genişliği içerisinde uygulayabilme yeteneğidir. İnsan

vücudunun hareket aygıtı, iskelet sistemi, band ve kirişler ile kaslardan oluşur. Kemikler eklemler aracılığıyla birbirine bağlanır, böylece hareket oluşumu için ortam ve kasların kasılmasıyla ise hareket oluşur.

Hareketlilik gerek nitelik (kalite) gerekse nicelik (kantite) bakımından iyi bir hareketin ortaya koyuluşunda temel ön şartı oluşturmaktadır.

a-    Belirli hareket becerisini kazanmak imkânsızlaşır ve hareket öğrenimi yavaşlar. b-   Sakatlanma riski artar. Kondisyonel ve koordinatif gelişim yeteneği yavaşlar, bu özelliklerden tam yararlanılmaz. Dayanıklılığın önemli olduğu spor dallarında hareketlilik yüksek düzeyde hareket ekonomisi sağlar. Sürat açısından da sınırlı bir hareket genişliği yani hareketliliğin yeterli olmaması, çoğu kez hareket süratinde, ivme yolunu kısaltıp, dezavantaj sağlar.(i.TOPKAYA,T.ATA TEKİN,2004)

32

BÖLÜM IV

4. ORTA SAHA OYUNCULARININ SINIFLANDIRILMASI

Top Taşıyıcı Orta Saha Oyuncuları Savunma Ağırlıklı Orta Saha Oyuncuları Oyun Kurucu Orta Saha oyuncuları Kenar Orta Saha Oyuncuları İç Orta saha Oyuncuları Merkezi Orta Saha Oyuncuları Serbest Orta Saha Oyuncuları

4.1. ORTA SAHA OYUNCULARININ TAKTİK YÖNDEN GÖREV DAĞILIMIOyun sistemleri gereği oyuncuların sahada dizilişine hangi oyuncularına orta

sahada görev vereceğini,bu oyuncuların hangilerini savunmaya yada hücuma yönelik oynayacağına takımın antrenörünü karar verir.Bunları yaparken görev vereceği oyuncularını özelliklerini,eksikliklerini yada fazla yönlerinin ve kuvvetini göz önünde bulundururken,rakibin durumu ile tüm çevresel faktörleri de göz önün de bulundurmalıdır.

4-3-3 sisteminde orta saha oyuncuları kendine has özelliklerine göre arkadan öne doğru dizilirler. Geride oynayan orta saha oyuncusu savunma bloğu önünde daha çok rakibin kendi kalesine yönelttiği hücumlarda etkili olmasını engellemek amacıyla savunmasına yardımcı olmak görevi taşır. Bu görevden dolayı savunma ağırlıklı orta saha oyuncusu ismini alır. Savunmanın ön tarafından orta saha oyuncularının kontrol ettiği alanı arkasında görev alarak oynar.

Oyun alanının orta kısmın da oynayan orta saha oyuncusunun kondisyon seviyesinin yanında teknik kapasitesini de üst düzeyde olması gerekir. Bu oyuncunun en önemli taktik görevi savunmayla hücum arasındaki bağlantıyı gerçekleştirmek ve oyun alanı da iki blok arasında ki dengeyi sağlayarak oyunu şekillendirmektir. Bu nedenle top taşıyıcı, top dağıtıcı ve oyun kurucu olarak ta isimlendirilmektedir. Diğer orta saha oyuncusu ise, hücum oyuncularına daha yakın oynayarak gol alanlarını zorlayan ve hücumu daha fazla düşünen bir görev üstlenir.

4.2. 4-3-3 SİSTEMİNDE ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİSistem gereği oyun alanındaki dizilişleri doğrultusunda orta saha oyuncularından

savunmaya dönük oynayan orta saha oyuncusu rakibin hücuma dönük oynayan orta saha oyuncuları ile, hücuma yönelik oynayan orta saha oyuncusu, rakip savunmaya yönelik oynayan orta saha oyuncuları ile kontrollü oynamak zorundadır. Orta sahanın tam ortasında oynayan orta saha oyuncuları ise bir birleri ile markajlı oynarken, top kendi takımlarına geçtiği an hücum organizesini üstlenirler.

33

Orta saha oyuncularının taktik davranışları kombine markaja dayalıdır. Yani hem adam, hem de alan markajını birlikte yürütmek zorundadırlar. Oyuncuların birbirleri ile yardımlaşmaları ana kuraldır. Sistem gereği bir birleri ile görev değişikliği yapmaları söz konusu değildir. Tecrübeli birçok orta saha oyuncusu bu sistem içerisinde genellikle alan savunmasıyla oynamayı tercih ederler. Enine kullandıkları oyun alanında sorumlu oldukları alanı öne ve geriye doğru aynı hattı üzerinde gidip gelerek kullanırlar.

Sistem gereği orta saha oyuncularının oyun alanındaki dağılımları oyuncuları; Orta sahanın solu Orta sahanın sağı Orta sahanın ortası

Şekil 6. 4-3-3- Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı

Yukarıdaki şeklimizde 4-3-3 sisteminde görev alan orta saha oyuncularının görev dağılımları ve saha içindeki yapması gereken görevler hakkında bilgi vermeye çalıştım.

Tablomuzda, 7 numarada sol kanat oyuncusu yer almaktadır. Mevkisinin özelliği itibariyle hem hücum hattın da hem de defans hattın da köprü kurmak zorundadır.

Tablomuzda, 8 numarada ise sağ kanat oyuncusu yer almaktadır. Mevkisinin özelliği itibariyle sol kanat oyuncusu ile aynı görevi taşımaktadır. Yani hem defansif hem de ofansif olarak görev yapması gerekmektedir.

Tablomuzda, 6 numarada ise defansif orta saha oyuncusunu görmekteyiz. Mevkisi nedeniyle defans özelliği daha fazladır. Hücum özelliği de vardır ama defans hattındaki görevi daha fazladır.Oyun içerisin de defans oyuncuları ile sürekli diyalog halindedir.

34

Tablomuzda, 9 numarada ise ofansif orta saha oyuncusu yer almaktadır. Mevkisi itibariyle hücum oyuncularının arkasında görev alarak hücum hattında köprü kurmaktadır. Defans özelliği de bulunmaktadır ama hücum özelliği daha çok ön plandadır.Gol bölgelerinde etkili olmaya çalışır ve gol paslarında önemli bir rolü vardır.

4.3. 4-4-2 SİSTEMİNDE ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİOrta saha oyuncuları bu sistem gereği oyun alanında dizilişleri oyun alanının iki

kenar kısmını kontrol eden iki kenar orta saha ve daha iç kısımlarını kontrol eden iki iç orta saha oyuncuları olarak şekillenmektedir. Rakibe baskı yapan orta saha oyuncusunun yanındaki yanında ki diğer orta saha oyuncusu kademede kalıyor veya arkadaşlarına yardıma gidiyor. Arkadaşının hücuma çıkması durumunda ise, arkadaşının boşalttığı alanı kontrol altında tutarak savunma görevi üstleniyor. 4-4-2 ve 3-5-2 sistemleri gereği oyun alanlarının kenarlarında ikili grupların oluştuğu görülür. Bu ikili gruplar 4-4-2 sisteminde bek oyuncuları ile orta saha oyuncuları tarafından 3-5-2 sisteminde ise, kenar ve iç kısmında bulunan orta saha oyuncuları tarafından müştereken oluşturulur. Sistemlerden oyun alanlarında istenilen sonucun elde edilebilmesi için bu ikili grupların çok iyi anlaşmaları ve uyum içinde görevleri yerin getirmeleri şarttır. 4-4-2 sistemin de bir başka şekilde bu ikili grupların oluşturulabilmesi mümkündür. Dört orta saha oyuncusundan bir tanesinin daha geride savunma bloğunun hemen önünde ve diğer üç orta saha oyuncusunun da hemen arkasında ön libero gibi alan savunması yapmak amacıyla oynatılması mümkündür. Bu diziliş, diğer orta saha oyuncularının daha rahat oynamaları yanında bireysel özelliklerini daha serbest oyun alanına aktarabilmelerine imkân hazırlar.

4-4-2 de orta sahanın görevi; forvetle defans arasında köprü oluşturarak, ileri ikiliye kanatlardan destek sağlamak, orta yapmak ve ikilinin önüne gol pasları atmak, rakip takımın ileriye çıkan forvetlerine pres yaparak, savunmanın yükünü hafifletmektir. Bu sistemde özellikle, forvetlerin arkasında oynayacak, kıvrak, teknik kapasitesi yüksek, zeki, adam eksiltebilecek, oyun içinde yaratıcı düşünce üretebilecek ve yeri geldiğinde patlayan depar atabilecek, oyun kurucu ve yönlendirici oyunculara gereksinim bulunmaktadır.

Şekil 7. 4-4-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı

35

Şeklimizde 4-4-2 sisteminin defansif dizilişine örnek vermeye çalıştık. 2,3,4,6,7,8,9 numaralı oyuncuların sistem gereği oklarla görev dağılımını yaptık. Oklardan da anlaşılabileceği gibi orta saha oyuncularının kondisyon açısından diğer mevki oyuncularından daha iyi olması ve daha diri olması gerekmektedir. Çünkü oyun içerisinde ağırlık orta saha oyuncularına düşmektedir. 4-4-2 sisteminde yapacağımız dizilişleri maçın önemi, rakip’e,hava şartlarına vb. etkenlere bağlı olarak değiştirebiliriz.Burada dikkat etmemiz gereken ön önemli unsur ise; yapacağımız sistem de oynatabilecek oyuncularımız elimizde olmasıdır.

Sonuç olarak 4-4-2 sistemini değişik dizilişlerde oyun içerisinde uygulamak mümkündür.

4.4. 3-5-2 SİSTEMİ GEREĞİ ORTA SAHA OYUNCULARININ GÖREVLERİBeş orta saha oyuncusunun yan yana diziliş içerisin de bulunduğu bir oyun sistemidir.4-4-2 ve 4-3-3 sistemlerinde olduğu gibi aynı görev dağılımı bu sistem içindede gerçekleştirilebilir. Bunun yanında, orta sahanın beş oyuncudan oluşması büyük avantajlar getirmektedir. Topun kaybedilmesi halinde, orta saha oyuncularından bir tanesi savunma önünde ilk karşılayıcı durumlardadır ve orta saha oyuncularının arkasında da bu oyuncularının destekleyici olarak görev taşımaktadır. Bu görev dağılımı, hem rakip hücum oyucularının hareket alanının daraltılmasını hem de derinlemesine oluşturulan diziliş nedeni ile, orta sahanın kontrolünün daha kolay gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Diğer sistemlerdeki ikili gruplaştırma, bu sistem içerisinde mevcuttur. Orta sahanın dışında ve iç kısmında görev yürüten iki orta saha oyuncusu hem savunmada hem de hücumda birbirine yardımcı olarak oynarlarken, orta sahada santral orta saha oyuncusu olarak oynayan diğer orta saha oyuncusu tarafından da sürekli desteklenirler.

Şekil 8. 3-5-2 Sisteminde Orta Saha Oyuncularının Görev Dağılımı

36

Şeklimizde 3-5-2 sisteminin değişik bir uygulanışını göstermeye çalıştık. Yine defansif ağırlıklı görünen bu dizilişte ortada iki tane orta saha oyuncusu , orta sahanın gerisinde de iki tane kanat oyuncusu, en son da ise, ofansif bir orta saha oyuncusu bulunmaktadır .Bu dizilişte de orta saha oyuncularına büyük bir görev düşmektedir. Oklardan da belli olacağı gibi orta saha oyuncularının sahanın her yerine koşmaları ve mücadele etmeleri gerekmektedir. Bu diziliş eğer etkisiz kalırsa oyunun ilerleyen bölümlerinde değiştirmek mümkündür. Eğer bu sistemi kullanmak istiyor isek, oyuncu seçimimize dikkat etmeliyiz. Çünkü bu sistem her takımın uygulayabileceği bir sistem değildir. Oyuncuların kondisyon özellikleri üst seviyede olması gerekmektedir ve oyun içerisinde devamlılığı olmalıdır.

Sonuç olarak ise, bu sistem doğru oyuncuların kullanımı durumunda etkili bir sistem olup, yanlış oyuncu seçiminde ise hayal kırıklığı yaratabilir.

37

BÖLÜM V

5. ORTA SAHA OYUNCULARININ MEVKİLERE GÖRE SİSTEMDEKİ GÖREVLERİ

5.1. A- Top Taşıyıcı Orta Saha Oyuncularının Genel Görevleri (4-4-3 sistemi)

Tablo 1: top taşıyıcı orta saha oyuncuları hücum,savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Savunma ve hücum arasında bağlantı sağlamak. Hücumu desteklemek.

Rakip orta saha oyuncularını marke etmek.Savunma oyuncularına destek olmak.

5.2. B- Savunma Ağırlıklı Orta Saha Oyuncularının Görevleri Tablo 2: savunma ağırlıklı orta saha oyuncuları hücum ve savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Hücum kuran Orta Saha arkadaşlarına geriden destek sağlamak, oyun içinde pozisyon gereği arkadaşları ile görev değiştirerek hücuma çıkma

Rakibin hücum oynayan orta saha oyuncusunu merak etmek. Orta sahada alan savunması yapmak,hücuma katılan libero ile görev değişikliği yapmak.

5.3. C- Oyun Kurucu Orta Saha Oyuncuların Görevleri

Tablo 3: oyun kurucu orta saha oyuncuları hücum ve savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Hücumda oyun kurmak. Defans ile hücum arasında bağlantı sağlamak. Hücum oyuncularını desteklemek.

Rakip orta sahasındaki oyuncuyu tutmak, alan ve adam markajını birlikte uygulayarak rakibin hücum kurmasını engellemek.

38

5.4. D- Kenar Orta Saha Oyuncularının Görevleri Tablo 4: kenar orta saha oyuncuları hücum ve savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Hücum alanına çabuk geçerek hücuma destek olmak.(4-3-3)

Kendi tarafındaki savunmaya destek olmak. Bulunduğu koridora giren rakibi kovalamak.Orta sahanın sorumlu olduğu tarafından alan savunması yapmak.

5.4.1. Kenar Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu

4-3-3 sistemi gereği orta saha oyuncuları orta sahada alan savunması yaparak oynar. Sağ ve sol orta saha oyuncuları kendi alnındaki savunma oyuncularından aldıkları topları hücuma çıkarmaya çalışırlar. Kendi koridorlarından üçlü hücuma çıkmaya çalışırlar.

4-4-2 ve 3-5-2 sistemlerinde ise, açık orta saha oyuncusunun görevi hücum oyuncularının görevlerine benzemektedir. Diğer hücum oyuncularının önlerinde boşalttığı alanları ve kanatları kullanarak buralardan hücuma çıkarlar diğer arkadaşlarına gol pozisyonları yaratırlar. Ya da kendileri uygun gol pozisyonuna girebilirse değerlendirmeye çalışırlar.

Bu sistemler gereği oynanacak kanat oyunlarında genelde iki oyuncu bu hücumu gerçekleştirir. Hücum 4-4-2 sisteminde alan savunması yapan savunma oyuncusuyla,3-5-2 sisteminde ise içeride görev yapan diğer orta saha oyuncuları ile gerçekleştirir.

5.4.2. Kenar Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunları

Kenar orta saha oyuncusu savunmayı bulunduğu alan içerisinde gerçekleştirir ve bu alanda rakibe markaj uygular. Onu kontrol ederek o alana hareketlenen rakip ile ikili mücadeleye girer, savunma oyuncusunu ve kendisine yakın orta saha oyuncusu ile savunmaya müşterek olarak gerçekleştirir.

Topla gelen rakip hücum oyuncusu, kenar orta saha oyuncusunun mark ettiği alana girdiği an bu oyuncu yanındaki ve arkasındaki arkadaşları tarafından desteklenir.

Toplu oyuncunun top sürdüğü alan daraltılarak rakibe karşı savunmada sahaca üstünlük sağlanmış olur

39

5.5. İÇ ORTA SAHA OYNUCULARININ GÖREVLERİ

Tablo 5: iç orta saha oyuncuları hücum ve savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Hücumu kuvvetlendirmek, hücum organizasyonunu gerçekleştirmek. Savunmadan çok çabuk çıkıp,orta sahayı geçereek topla buluşturmak.

Savunmayı destekleyerek kuvvetlendirmek. Kendi kullandığı alanda, alan savunması yapmak.

5.5.1. İç Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu4-4-2 sisteminde hücum oyunu kurma görevini diğer arkadaşları ile paylaşır.Boş

alanlara süratle hareketlenir,hem kendisi hem de takım arkadaşı için gol imkanları açar.3-5-2 sisteminde ise açık orta saha oyuncusu ile yer değiştirerek kanatları kullana bildiği gibi,merkezde oynayan orta saha oyuncusu ve diğer iç orta saha oyuncusu üçgenler oluşturarak orta sahada oyun kurma görevi üstlenirler.

5.5.2. İç Orta Saha Oyuncularını Savunma Oyunu4–4–2 sistemi gereği iç orta saha oyuncusu alan savunmasını hatasız yapmak

zorundadır. Dörtlü savunma zincirini oyun alanındaki dizilişinde kendi kalesi önünde sahayı enlemesine daraltır ve basit kontrollü alan savunması ile savunduğu alana girip rakip oyuncunun markajını gerçekleştirir.

3–5–2 sistemi dizilişinde ise savunmada alan markajı yapan libero ile adam adama oynayan orta saha oyuncusu ile birlikte üçlü bir blok oluşturarak savunmayı gerçekleştirmeye çalışır. Topla kendi alanına doğru gelen rakip oyuncuyu karşılayan arkadaşının arkasındaki alanı savunur ve rakipten önce hareketlenerek rakip oyun alanını daraltır. Rakibin pas kullanmasının engellemeye ya da kullandığı pası kazanmaya çalışır.

5.6. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Görevleri

Tablo 6: merkezi orta saha oyuncuları hücum ve savunma görevleri

HÜCUM GÖREVLERİ SAVUNMA GÖREVLERİ

Oyun kuruculuk görevi yapmak, savunma ve hücum arasındaki dengeyi sağlamak

Savunma önünde rakip hücumlarını durdurmaya çalışmak.

40

5.6.1. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu4–4–2 ve 4–3–3 sistemlerinde orta sahada serbest olarak oynayan orta saha

oyuncuları ile karıştırılmamalıdır. Merkezi orta saha oyuncusu 3–5–2 sisteminin yapısı içinde önem kazanır. Savunmada kurulacak hücumda savunmanın rahatça pas verebileceği ve iç orta saha ile kenar orta saha oyuncularından pas alarak oyun yönünü, temposunu ayarlayan, hücum şeklini belirleyen bir görev taşır. Hücum oyununda dripling yaparak mesafe kat edebilmesi yanında, yakınında bulunan orta saha oyucuları

5.6.2. Merkezi Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunu3-5-2 sisteminde oyun alanında topun rakibe kaptırılması sonucunda orta sahanın

tüm savunma organizasyonunu gerçekleştiren ve orta sahanın savunma şekline yönlendiren oyuncudur. Beşli orta sahada topun oynandığı alana doğru kayarak orda savunma yapan orta saha oyuncusunu kademesine girer ya da rakibe baskısından desteğe giderek rakibin hareket alnını daraltır.

5.7. Serbest Orta Saha Oyuncularının GörevleriHücum görevleriHücum oyununda orta sahanın arkasını kontrol etmek, hücum oyuncusunu

desteklemek, savunmadan pas alabileceği yerlere hareketlenmek için savunma önünde destek oluşturmak.

Savunma göreviAlana markajı yapan orta saha oyuncusunun arkasını kontrol altında tutmak,

savunma önünde alan savunmasını kuvvetlendirmek, Savunmaya destek olmak, İkili sıkıştırmalarda savunmaya yardımcı olmaktır.

5.7.1. Serbest Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu4-4-2 ve 3-5-2 sistemleri gereği görev dağılımın da bu orta saha oyuncusu bazen

orta saha zincirinin arkasında oynar. Orta saha ile hücum arasında bazen oyun kurucu ve hücum yönlendirici,bazen de hücum bloğunu oluşturan ikili grubun gerisinde üçüncü hücum kurucu görevi üstlenir Üçüncü hücum oyuncusu olarak oynadığı durumlarda orta sahadan aldığı pasları iki hücum oyuncusunun rakip savunma alanın da daha etkili hücum yapmaları için kullanarak onlara destek olur ve gol çabalarında iki hücum oyuncusunu en büyük yardımcısıdır.

5.7.2. Serbest Orta Saha Oyuncularının Savunma OyunuSerbest orta saha oyuncusu,isminden de anlaşılabileceği gibi boş olarak oynayan

orta saha oyuncusudur. Ancak serbest orta saha oyuncusunun savunma bloğu önünde, orta saha bloğunun da arkasında görev yapar. Kale önündeki alanı kontrol eden ikinci bir libero gibi savunma amaçlı görev yürütür. Orta saha oyuncularının davranışlarında rahatlığı sağlayacak oyuncu serbest orta saha oyuncusudur.

41

BÖLÜM VI

6. ORTA SAHA OYUNCULARININ SİSTEMLERE GÖRE ÇALIŞMA ÖRNEKLERİ

ÖRNEK 1

Şekil 9. 4-4-2 Sisteminde Kenar Oyuncuların Hücum Oyunu

Açıklama:

Yukarıdaki şeklimizde sağ ve sol kanat oyuncularının 4-4-2 sisteminde hücuma yönelik çalışmasına bir örnektir. Bu çalışmamızın amacı kanat oyuncularının önündeki boş alanı etkili bir şekilde kullanarak sonuca giden etkili ortalar yapmasını sağlamaktır.Bu çalışma örneği günümüz takımlarının çoğunda kullanılmaktadır.Bu çalışma doğru ve etkili bir şekilde kullanıldığı taktirde sonuca gitme ve gol yapma olasılığı büyüktür.

ÖRNEK 2

Şekil 10.3-5-2 Sisteminde Ofansif Orta Saha Oyuncularının Hücum Oyunu

42

Açıklama:

Bu çalışmamızdaki amaç, ofansif orta saha oyuncusunu rakip savunmanın arkasına derinlemesine pas atarak sonuca gitmesini sağlamaktır.Yukarıdaki şeklimizde çalışma 1 numaralı oyuncudan başlamaktadır. 1 numaralı oyuncu 12 numaralı oyuncuya pasını verir, o da sağ taraftaki 11 numaralı oyuncuyla paslaşır,11 numaralı oyuncu,4 numaralı oyuncuyla paslaştıktan sonra arkadan gelen ofansif orta saha oyuncusunu rakip defansın arasına derinlemesine pas atarak 10 numaralı orta saha oyuncusunun sonuca gitmesi sağlar.

Bu çalışmamız da 4 numaralı orta saha oyuncusunun yaratıcılığı ve tekniği pasın etkili olması noktasında önemlidir. Eğer bu çalışma maç esnasında etkili bir şekilde kullanıldığı takdirde sonuca gitmek kolay olacaktır.

ÖRNEK3:

Şekil 11. 4-3-3 Sisteminde Ofansif Orta Saha Oyuncuların Hücum Oyunu

Açıklama:

Bu çalışmamızda anlatmak istediğimiz hücum oyuncusunun gol yapma pozisyonunun olmadığı durumlarda arkadan gelen orta saha oyuncusunu topla buluşturmaktır.

Çalışmamız yine 1 numaralı oyuncumuzdan başlamaktadır.1 numaralı oyuncu orta sahanın ortasında görev yapan 5 numaralı oyuncuyla paslaşır,5 numaralı oyuncu ise 6 numaralı hücum oyuncusuyla paslaşır. Hücum oyuncusunun gol yapma şansı olmadığı için daha elverişli olan 4 numaralı oyuncuya pası verir ve 4 numaralı oyuncuda 6 numaralı hücum oyuncusundan aldığı topu kaleye şut olarak değerlendirir.

43

ÖRNEK4:

Şekil 12. 4-4-2 ve 3-5-2 Sistemlerinde Kanat Oyuncularının Orta Çalışması

Açıklama:

Bu çalışmamız sağ ve sol kanat oyuncularının ortalarındaki isabeti ve etkinliği arttırmaktır..Sağ ve sol kanat oyuncuları iki gruba ayrılırlar. Topla birlikte çıkacak oyuncu hunilerin arasından topu sürdükten sonra çizgiye inerek orta yapar.Ortadan gelen 5 ve 6 numaralı oyuncu ise çapraz koşu yaparak yapılan ortayı gol yapmaya çalışır.

Bu çalışmadaki dikkat edilecek husus sağ ve sol kanattaki oyuncuların ortalarının hedefe yönelik olması ve etkinliğidir.

ÖRNEK5

Şekil 13. 3-5-2 Sisteminde Kanat Oyuncularına Ters Top Çalışması

44

Açıklama:

Bu çalışmamızda defanstan sol kanat oyuncusuna pas atılır.Sol kanat oyuncusu ise topu aldıktan sonra sağ kanat oyuncusuna ters top yapmaya çalışır.

2 numaralı savunma oyuncusu topu 6 numaralı oyuncuya atar.6 numaralı sol açık oyuncusu ise 1 numaralı sağ kanat oyuncusuna ters top yaparak çalışma devam eder.

Bu çalışmamızda ki amaç ise, oyun esnasında kanat oyuncularını ters toplarla rakip savunmanın arkasına kaçırarak gol pozisyonuna girmektir.

Bu çalışma örneğini İngiltere Liginde oyun esnasında sıkça görmek mümkündür.

ÖRNEK6:

Şekil 14. Rakip Savunmanın Arkasına Uzun Top Atma Çalışması

Açıklama:

Bu çalışmamızda savunmadan uzun toplarla rakip savunmanın arkasına adam kaçırarak ofansif orta saha oyuncularını gol pozisyonuna girmesini sağlamaktır.

Bu çalışmada rakip atak esnasında topu kendi ceza sahamızda kaptırması durumunda kendi savunma oyuncumuzun ofansif orta saha oyuncularına uzun top atarak gol pozisyonuna girmesini sağlamaktır.

Bu tarz çalışmalar genelde kontra-atak oyunlarında kullanılmaktadır.

45

ÖRNEK7:

Şekil 15. Sol Kanat Oyuncuların Orta Çalışması

Açıklama:

Bu çalışmamız sol kanat oyuncusuna yönelik bir çalışmadır. Burada sol kanat oyuncusunun top ile birlikte yaratıcılığı,teknik,hız,dayanıklılık gibi özelliklerine bakılır.

Oyun esnasında topla buluştuğu anda ofansif oyuncuları yada hücum oyuncularını topla buluşturmadaki özellikleri ön plandadır.Yada diğer bir ifadeyle yaptığı ortaların yada verdiği pasların isabet oranı yada topu olumlu kullanması ön plandadır. Örnek çalışmamızda 9 numaralı savunma oyuncusu 5 numaralı sol kanat oyuncusuna pasını verir.Sol kanat oyuncusu ise artık kendi yeteneği eşliğinde hücum oyuncusuna havadan,yerden,yada bire birde adam geçerek pasını vermeye çalışır.Yani bu çalışmada sol kanat oyuncusu serbest bir durumdadır.

ÖRNEK8:

Şekil 16. Orta Saha Oyuncularına Yönelik Dayanıklılık Çalışması

46

Açıklama:Orta saha oyuncularının diğer oyunculardan daha fazla koştukları ve her zaman diri

kalmak zorunda oldukları için antrenmanlarda daha fazla çalışmaları gerekmektedirler.Yukarıdaki örneğimizde özellikle kanat oyuncuları ve orta saha oyuncularına yönelik bir çalışma örneğidir

ÖRNEK 9:

Şekil 17. Kanatlardan Bindirme Çalışmaları

Açıklama:

Bu çalışmamızda uygulayıcı oyuncu yalnız servis yapan oyuncuyu kullanarak bindirme yapar.

Uygulayıcı oyuncu önce kendi takımından bir oyuncu ile pas yapar, bu oyuncu servis yapan oyuncuya pas verir, kendi bindirme yapar, servisten gelen topu ortalar.

ÖRNEK 10:

Şekil 18. Çalım Ve Dönüş Çalışmaları

47

Açıklama

Çalışmanın amacı; Alan yaratmak, genişliğine sahaya yayılma Pozitif destek ve iyi kontrol Uzaklaştırarak top alma ve dönüşler yaparak karar verme Süratle savunma oyuncusunun üzerine gitme Çalım tekniğini gösterme Pozisyon bulduğun da şut atma Destek verme Kaybedilecek topa önlem Topa vuruşu gösterme Çapraz koşular.

Servis yapan oyuncu topa alanda ki takım oyuncusuna atar, al-ver yapar. Bu arada kırmızı takım hücum bölgesindeki iki dış oyuncu toplu sarı oyuncu oyuncuya doğru koşar ve alan boşaltır ve merkezdeki kırmızı santrforu rakiple 1.1 bırakır. Santrafor buluştuğu topla rakibini geçer ve şut atar.

ÖRNEK 11:

Şekil 19. Defansif Orta Saha Oyuncularının Savunma Oyunları

Açıklama:Çalışma defansif orta saha oyuncuları hücum oyuncularına topu atarak süratle

karşısında savunma yapmak için yer alırlar. Hücum oyuncusu rakibini ekarte etmeye defansif orta saha oyuncusu da savunma prensibini uygulayarak rakibine ekarte olmamaya çalışır, 1:1 mücadele edilerek oyuncular tarafından korunan hayali çizgiler geçilmeye çalışılır.

48

KAYNAKLAR

1. KARAKUŞ, S., KÜÇÜK,V., ACET,M., ÇAKIR,İ, Futbolda Taktik, KÜTAHYA 1996

2. AKSOY, F., Futbol Alt Yapıda Saha İçi Uygulamaları, Ocak 2007

3. İnal,A, Futbol’da Eğitim ve Öğretim, Nobel Yayın 1998

4. Topkaya,İ.Tekin,T Futbol Genel Kuramsal Bir Çerçeve Ve Temel Taktik Öğretim , Ankara,Eylül 2004

5. Acar,F.M Kurumsal Temelleriyle Futbolda Çocuk ve Gençlerin Antrenmanları , İzmir 200)

6. GÜNAY.M, YÜCE.A, Futbolda Antrenmanın Bilimsel Temelleri, Ankara 2001

7. http://www.verkac.org ,09.01.2007

8. http://www.goldenmemo.com/dersnotlari/futbol_dosyalar/fgorev.htm

9. ( Türk Futbol Tarihi 1904–1991, Cilt: 1, Haziran 1992)

10. Morpa Spor Ansiklopedisi

11. http://dursunbey.balikesir.edu.tr/data/sosyalaktivite_dosyalar/futbol.ht

12. Gümüş,S Futbol ve Biz, Can Yayınları, İst., 2000)

49