FUTBOLDA FUTBOLDA KOORDİNASYON-KOORDİNASYON-

ESNEKLİKESNEKLİKATİLLA YÜCEATİLLA YÜCE

KOORDİNASYONGenel anlamda koordinasyon(eşgüdüm) bir hareketin oluşumu boyunca merkezi sinir sistemi ile iskelet kasları arasındaki işbirliği olarak tanımlanabilir.

Koordinasyon Kapasitesi: Gerek sterotip, gerekse de doğaçlama olarak sporcunun belirli koşullardaki motorsal eylemlerini mükemmellikte (precision) ve ekonomik şekilde yapmasını, sportif jestleri kısmen de olsa daha hızlı öğrenmesini sağlamaktadır.

Koordİnasyonun farklı ayrımları yapılamaktadır. Bu ayrımlardan birisi GENEL KOORDİNASYON ve ÖZEL KOORDİNASYON’dur.

GENEL KOORDİNASYONGENEL KOORDİNASYON

Çok yönlü olan bir motor Çok yönlü olan bir motor öğrenmenin sonucudur. Farklı öğrenmenin sonucudur. Farklı spor disiplinlerinde spor disiplinlerinde bulunabilmektedir. Günlük bulunabilmektedir. Günlük yaşamın ve sporun çok değişik yaşamın ve sporun çok değişik alanlarında ortaya çıkmaktadır.alanlarında ortaya çıkmaktadır.

ÖZEL KOORDİNASYONÖZEL KOORDİNASYON

Belirli bir spor disiplininin gerektirdiği sınırlı yetenekleri, tekniği ve hareket profillerinin kombinasyonlarını gerçekleştirme kapasitesidir.

KOORDİNASYON KAPASİTESİNİN KOORDİNASYON KAPASİTESİNİN ÖNEMİÖNEMİ

Spordaki motorsal eylemlerin ve motorsal jestlerin daha doğru, Spordaki motorsal eylemlerin ve motorsal jestlerin daha doğru, tam, ekonomik ve etkili olması sağlanır. tam, ekonomik ve etkili olması sağlanır.

Hareket öğrenimi ne kadar yeni ve zor olursa bu kapasite Hareket öğrenimi ne kadar yeni ve zor olursa bu kapasite ölçüsünde daha çabuk ve tamlıkla gerçekleşir. ölçüsünde daha çabuk ve tamlıkla gerçekleşir.

Benzer hareketleri daha az kuvvet ve daha az enerji ile Benzer hareketleri daha az kuvvet ve daha az enerji ile gerçekleştirme şansı verir. Yorgunluğun geciktirilmesi sağlanır.gerçekleştirme şansı verir. Yorgunluğun geciktirilmesi sağlanır.

Hareketin akıcılığı sağlanmaktadır. Hareketin akıcılığı sağlanmaktadır. Beyinde kortikal kontrol rahatlar. Hareketler sterotip hale gelir Beyinde kortikal kontrol rahatlar. Hareketler sterotip hale gelir

ve dikkat performansta etkili başka öğelere yönelir. Daha ve dikkat performansta etkili başka öğelere yönelir. Daha sonraki yıllarda tekniğin gelişimini etkileyen en önemli faktör sonraki yıllarda tekniğin gelişimini etkileyen en önemli faktör olacaktır. olacaktır.

Diğer sportif becerilerin daha kolay kazanılması Diğer sportif becerilerin daha kolay kazanılması sağlanmaktadır.sağlanmaktadır.

Sportif kazalardan ve sakatlıklardan korunulur. Sportif kazalardan ve sakatlıklardan korunulur.

KOORDİNASYON KAPASİTESİNDE KOORDİNASYON KAPASİTESİNDE PERFORMANSI SINIRLAYAN PERFORMANSI SINIRLAYAN

FAKTÖRLERFAKTÖRLER İntramüsküler ve intermüsküler İntramüsküler ve intermüsküler

koordinasyonkoordinasyon Reseptörlerin fonksiyonel durumuReseptörlerin fonksiyonel durumu Motor öğrenme kapasitesiMotor öğrenme kapasitesi Motor repertuvar zenginliği, motorsal Motor repertuvar zenginliği, motorsal

deneyim ve otomatizasyondeneyim ve otomatizasyon Yaş ve cinsiyetYaş ve cinsiyet Yorgunluk ve diğer olumsuz faktörlerYorgunluk ve diğer olumsuz faktörler

KOORDİNASYON KOORDİNASYON KAPASİTESİNi GELİŞTİRME KAPASİTESİNi GELİŞTİRME

YÖNTEMLERİYÖNTEMLERİ Global (bütünsel yani Global (bütünsel yani

bütünden parçaya/ bütünden parçaya/ tümdengelim) yöntemtümdengelim) yöntem

Analitik (parçasal yani Analitik (parçasal yani parçadan bütüne/ parçadan bütüne/ tümevarım)tümevarım)

Birleşik (konsantre / karma) Birleşik (konsantre / karma) yöntemyöntem

Mental antrenman yöntemiMental antrenman yöntemi

KOORDİNASYON KOORDİNASYON ANTRENMALARINDA ANTRENMALARINDA

METODOLOJİK PRENSİPLERMETODOLOJİK PRENSİPLER Antrenmanlar için uygun yaş 7-11 Antrenmanlar için uygun yaş 7-11

arasıdır.arasıdır. Genel ve özel koordinasyon Genel ve özel koordinasyon

farklılığını göz önünde tutmak farklılığını göz önünde tutmak gerekir.gerekir.

Görsel bilgi girişinden Görsel bilgi girişinden yararlanılmalıdır.yararlanılmalıdır.

Sözel bilgi girişinden Sözel bilgi girişinden yararlanılmalıdır.yararlanılmalıdır.

Hareketlere yumuşak ve dikkatli Hareketlere yumuşak ve dikkatli başlanmalıdır.başlanmalıdır.

Antrenman yöntemleri ve hareket Antrenman yöntemleri ve hareket sürekli değiştirilmelidir.sürekli değiştirilmelidir.

Kompleks hareketler Kompleks hareketler kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.

Hareketler yorgunken Hareketler yorgunken yapılmamalıdıryapılmamalıdır..

KOORDİNASYON ÇALIŞMALARINDA KULLANILABİLECEK MALZEME ÖRNEKLERİ

HAREKETLİLİK(ESNEKLİK)HAREKETLİLİK(ESNEKLİK)

Hareketlilik spor biliminde esneklik, Hareketlilik spor biliminde esneklik, kas-eklem hareketliliği,hareketleri kas-eklem hareketliliği,hareketleri geniş açılarda uygulama ,eklem ve geniş açılarda uygulama ,eklem ve organizmaların üyelerinin sağa sola organizmaların üyelerinin sağa sola vs,salınım uzaklığı olarak vs,salınım uzaklığı olarak tanımlanmaktadır.tanımlanmaktadır. Esneklik harekette Esneklik harekette büyük bir öneme sahiptir. Bir kimsenin büyük bir öneme sahiptir. Bir kimsenin becerileri büyük açılarda ve kolay olarak becerileri büyük açılarda ve kolay olarak gerçekleştirilmesinde önde gelen temel gerçekleştirilmesinde önde gelen temel gerekliliktir. gerekliliktir. Böyle hareketlerin başarılı olarak Böyle hareketlerin başarılı olarak gerçekleştirilmesi gerek duyulandan daha gerçekleştirilmesi gerek duyulandan daha yüksek olması gereken eklem açısı ve yüksek olması gereken eklem açısı ve hareket genliğine bağlıdır. hareket genliğine bağlıdır. Hareketleri büyük bir genlikte uygulama Hareketleri büyük bir genlikte uygulama yetisi esneklik çoğu zamanda hareketlilik yetisi esneklik çoğu zamanda hareketlilik olarak tanımlanmaktadır.olarak tanımlanmaktadır.

Öğrenme yada değişik hareketlerin Öğrenme yada değişik hareketlerin yetkinleştirilmesi azalır.yetkinleştirilmesi azalır.

Sporcular yaralanmalara eğilimli Sporcular yaralanmalara eğilimli olurlar.olurlar.

Kuvvet, sürat ve koordinasyon Kuvvet, sürat ve koordinasyon gelişimi olumsuz etkilenir.gelişimi olumsuz etkilenir.

Bir hareketin nitelikli olarak yapılması Bir hareketin nitelikli olarak yapılması özelliği sınırlanırözelliği sınırlanır. .

ESNEKLİĞİN yetersiz gelişimi ve yeterli esneklik yedeklerinin olmayışının ortaya çıkartacağı sorunlar şunlardır;

Esnekliği etkileyen etmenlerEsnekliği etkileyen etmenler

ANATOMİK ve FİZYOLOJİK FAKTÖRLER;ANATOMİK ve FİZYOLOJİK FAKTÖRLER; Eklemin yapısı ve çeşidiEklemin yapısı ve çeşidi Tendon eklem ve bağlarının uzunluğu ve esneme Tendon eklem ve bağlarının uzunluğu ve esneme

yeteneğiyeteneği Ekleme komşu olan veya yakından geçen kaslarEkleme komşu olan veya yakından geçen kaslar Agonist kasların gevşeme veya gerilme yetenekleriAgonist kasların gevşeme veya gerilme yetenekleri

– Kaslar arasındaki koordinasyonKaslar arasındaki koordinasyon– Genel vücut ısısı ve spesifik kas ısısıGenel vücut ısısı ve spesifik kas ısısı– YorgunlukYorgunluk– Kas kuvvetiKas kuvveti

DİĞER FAKTÖRLER;DİĞER FAKTÖRLER;

Isınma Isınma Hareketin uygulanmaya başlanmadan önceki Hareketin uygulanmaya başlanmadan önceki

durumudurumu İklimİklim Antrenman kalitesi ve yoğunluğuAntrenman kalitesi ve yoğunluğu Günün saatleri(Gece ve sabahın erken Günün saatleri(Gece ve sabahın erken

saatlerinde düşük esneklik seviyesi)saatlerinde düşük esneklik seviyesi) Yaş ve cinsiyet(Çocuk-yetişkin farkı)Yaş ve cinsiyet(Çocuk-yetişkin farkı)

Esnekliği geliştirmek için Esnekliği geliştirmek için kullanılan yöntemlerkullanılan yöntemler

Kişi üç gruptan oluşan yöntemleri kullanabilir;Kişi üç gruptan oluşan yöntemleri kullanabilir; Etkin (aktif) yöntemEtkin (aktif) yöntem

Statik yöntemStatik yöntem

Balistik yöntemBalistik yöntem

Pasif yöntemPasif yöntem Birleşik YöntemBirleşik Yöntem

HAREKETLİGİ ÜÇ FARKLI ŞEKİLDE SINIFLANDIRIRIZHAREKETLİGİ ÜÇ FARKLI ŞEKİLDE SINIFLANDIRIRIZ 1.Aktif ve Pasif Hareketlilik1.Aktif ve Pasif Hareketlilik 2.Dinamik ve Statik Hareketlilik2.Dinamik ve Statik Hareketlilik 3.Genel ve Özel Hareketlilik3.Genel ve Özel Hareketlilik

AKTİF YÖNTEM;AKTİF YÖNTEM;Bir eklemin esneklik düzeyinin sadece bireye Bir eklemin esneklik düzeyinin sadece bireye özgü kassal etkinlikler aracılığıyla geliştirildiği özgü kassal etkinlikler aracılığıyla geliştirildiği yöntemdir. yöntemdir.

Statik yöntemde kişi vücut bölümlerinden ikisini Statik yöntemde kişi vücut bölümlerinden ikisini birbirine doğru hareket sınırlarına kadar büker birbirine doğru hareket sınırlarına kadar büker yada yaklaştırır ve bu konumu 6-12 saniye kadar yada yaklaştırır ve bu konumu 6-12 saniye kadar korur. korur.

Balistik yöntemde ise vücut bölümlerinin Balistik yöntemde ise vücut bölümlerinin salınımlar yoluyla etkin bir biçimde salınımlar yoluyla etkin bir biçimde yönlendirilmesi söz konusudur. yönlendirilmesi söz konusudur.

PASİF YÖNTEM;PASİF YÖNTEM;

Bu yöntemde doruk esneklik eş yada ağırlık Bu yöntemde doruk esneklik eş yada ağırlık kullanımı ile gerçekleşir. Bu yöntem (eşli kullanımı ile gerçekleşir. Bu yöntem (eşli olarak) ayak bileği, kalça, omurga, omuzlar ve olarak) ayak bileği, kalça, omurga, omuzlar ve el bileği eklemleri için uygulanabilir. el bileği eklemleri için uygulanabilir. Ağırlık kullanımı(bar, dambıl) ise ayak bileği, Ağırlık kullanımı(bar, dambıl) ise ayak bileği, omuz, diz esnekliğinin geliştirilmesi için omuz, diz esnekliğinin geliştirilmesi için uygundur. Buna karşın ağırlıkla ağrı eşiğini uygundur. Buna karşın ağırlıkla ağrı eşiğini aşabilir yada iki üyeyi sınırlarının ötesine aşabilir yada iki üyeyi sınırlarının ötesine zorlayarak kas çekmelerine neden olabilir. zorlayarak kas çekmelerine neden olabilir. Ağırlığın yükü az olmalı dikkatlice uygulanmalı Ağırlığın yükü az olmalı dikkatlice uygulanmalı ve aşamalı olarak arttırılmalıdırve aşamalı olarak arttırılmalıdır..

BİRLEŞİK YÖNTEM;BİRLEŞİK YÖNTEM;

Eş eklem sınırına kadar sporcunun kol yada Eş eklem sınırına kadar sporcunun kol yada bacaklarını büker. Ayrıca bu eş sporcunun bacaklarını büker. Ayrıca bu eş sporcunun etkinliklerinde doruk düzeyde izometrik etkinliklerinde doruk düzeyde izometrik kasılmaları uygular. Sporcu daha önceden kasılmaları uygular. Sporcu daha önceden belirlenmiş sınırlarının ötesinde daha geniş belirlenmiş sınırlarının ötesinde daha geniş bir hareket genliğinde kol yada bacağını bir hareket genliğinde kol yada bacağını kaldırır yada yaklaştırır. Daha sonra sporcu kaldırır yada yaklaştırır. Daha sonra sporcu eş tarafından uygulanan dirence karşı üst eş tarafından uygulanan dirence karşı üst düzeyde izometrik kasılma uygular. düzeyde izometrik kasılma uygular. İzometrik kasılma sporcunun fiziksel olarak İzometrik kasılma sporcunun fiziksel olarak dayanabildiği bir ölçüde bir çok tekrarla 5-6 dayanabildiği bir ölçüde bir çok tekrarla 5-6 saniye yöntemsel ilkelere bağlı olarak saniye yöntemsel ilkelere bağlı olarak uygulanır.uygulanır.

Dinamik hareketlilikDinamik hareketlilik

Genelde statik hareketlilikten daha büyüktür ve kas kulanımı daha Genelde statik hareketlilikten daha büyüktür ve kas kulanımı daha yoğundur.Çalışma uygulanırken belli bir ritim ve hız vardır.Örnek :Açık yoğundur.Çalışma uygulanırken belli bir ritim ve hız vardır.Örnek :Açık bacak duruşta sağa-sola yaylanmabacak duruşta sağa-sola yaylanma

Statik hareketlilik

Eklemin konumu belli bir süre korunur ve bu uygulama bu sırasında yük verilir

ESNEKLİK GELİŞTİRME ESNEKLİK GELİŞTİRME YÖNTEMLERİYÖNTEMLERİ

Antrenman yöntemi açısından esneklik GENEL ve Antrenman yöntemi açısından esneklik GENEL ve ÖZEL olmak üzere iki bölümde incelenir.ÖZEL olmak üzere iki bölümde incelenir.Genel esneklik düzeyi sporcuların tüm vücut Genel esneklik düzeyi sporcuların tüm vücut eklemlerinde bir sporun özel gereklerini göz eklemlerinde bir sporun özel gereklerini göz önüne almadan geliştirdikleri hareketlilik düzeyi önüne almadan geliştirdikleri hareketlilik düzeyi kavramını açıklamaktadır. kavramını açıklamaktadır. Özel hareketlilik yada esneklik ise branşa özgü Özel hareketlilik yada esneklik ise branşa özgü gereksinimleri ifade eder. Bu yapıların edinilmesi gereksinimleri ifade eder. Bu yapıların edinilmesi spora başlangıç yıllarında gerçekleştiği için her spora başlangıç yıllarında gerçekleştiği için her genç sporcunun antrenman içeriğinde mutlaka genç sporcunun antrenman içeriğinde mutlaka bulunmalıdır. bulunmalıdır.

Eğer istenilen esneklik derecesine ulaşılmış ise bunun Eğer istenilen esneklik derecesine ulaşılmış ise bunun anlamı esneklik çalışmalarını bırakmak değil bu düzeyi anlamı esneklik çalışmalarını bırakmak değil bu düzeyi koruma çalışmalarıyla devam edilmesidir. Esneklik koruma çalışmalarıyla devam edilmesidir. Esneklik alıştırmaları antrenmanın hazırlık evresine konulmalıdır. alıştırmaları antrenmanın hazırlık evresine konulmalıdır. Esneklik alıştırmalarının öncesinde en az 10 dk. jog ve Esneklik alıştırmalarının öncesinde en az 10 dk. jog ve ısınma alıştırmalarını kapsayan genel bir ısınma yer ısınma alıştırmalarını kapsayan genel bir ısınma yer almalıdır. almalıdır. Alıştırmaların seçimi, zorluk düzeyi, sporcunun hazırlık Alıştırmaların seçimi, zorluk düzeyi, sporcunun hazırlık düzeyi ile ilişkili olmalıdır. Seçilen her alıştırma 10-15 düzeyi ile ilişkili olmalıdır. Seçilen her alıştırma 10-15 tekrar ile 3-5 set uygulanmalıdır. Dinlenme aralarında tekrar ile 3-5 set uygulanmalıdır. Dinlenme aralarında gevşeme alıştırmaları yapılmalıdır(çalışan kasların gevşeme alıştırmaları yapılmalıdır(çalışan kasların sallanması, hafif ve kısa süreli masaj).sallanması, hafif ve kısa süreli masaj).Uygulama sırasında hareketlerin genliği aşacak biçimde Uygulama sırasında hareketlerin genliği aşacak biçimde arttırılmalıdır. Başlangıçta sporcu fazla zorlanmamalı, arttırılmalıdır. Başlangıçta sporcu fazla zorlanmamalı, ilerledikçe aşamalı bir biçimde hareket genliğinin ilerledikçe aşamalı bir biçimde hareket genliğinin sınırlarını arttırmak için zorlamalıdır.sınırlarını arttırmak için zorlamalıdır.

Esneklik çalışmalarının dönemlemesi hazırlık Esneklik çalışmalarının dönemlemesi hazırlık evresinden başlayarak geliştirilmelidir. Özel evresinden başlayarak geliştirilmelidir. Özel antrenmanlar ile kas gruplarının enerji değişimi ve antrenmanlar ile kas gruplarının enerji değişimi ve aşırı kas tutuklukları giderilerek yarışma dönemine aşırı kas tutuklukları giderilerek yarışma dönemine aktarım yapıldığında yarışma evresinde sadece aktarım yapıldığında yarışma evresinde sadece kazanılan bu özelliklerin korunması kazanılan bu özelliklerin korunması gerçekleştirilecektir. Yine de esneklik günlük gerçekleştirilecektir. Yine de esneklik günlük antrenmanların bir parçası olmalıdır ve ısınmanın antrenmanların bir parçası olmalıdır ve ısınmanın sonuna doğru yoğunlaştırılmalıdır. Esneklik sonuna doğru yoğunlaştırılmalıdır. Esneklik antrenmanın en iyi düzeyine günde iki kere antrenmanın en iyi düzeyine günde iki kere tekrarlandığında ulaşır. Haftada 4-6 çalışmayı sabah tekrarlandığında ulaşır. Haftada 4-6 çalışmayı sabah erken saatlerde yapanlar bile yeterli esneklik erken saatlerde yapanlar bile yeterli esneklik düzeyine kolayca ulaşmaktadır.düzeyine kolayca ulaşmaktadır.

Çocukların esneklik yetileri 5 yaşından 8 yaşına kadar sabittir. Çocukların esneklik yetileri 5 yaşından 8 yaşına kadar sabittir. 12-13 yaşlarında en ileri gelişim düzeyine ulaşır.12-13 yaşlarında en ileri gelişim düzeyine ulaşır.Okul öncesi dönemde çocukların esneklik kapasiteleri iyidir. Okul öncesi dönemde çocukların esneklik kapasiteleri iyidir. Fakat kemik ve eklemleri tam gelişmediği için aşırı zorlamalardan Fakat kemik ve eklemleri tam gelişmediği için aşırı zorlamalardan kaçınılmalıdır.kaçınılmalıdır.ilkokul çağlarında genel esneklik çalışmalarına yer verilebilir. 10 ilkokul çağlarında genel esneklik çalışmalarına yer verilebilir. 10 yaşlarından sonra omurganın ve kalça ekleminin esneklik gelişim yaşlarından sonra omurganın ve kalça ekleminin esneklik gelişim hızı durduğundan, bu yaştan sonra antrenmanlara önem hızı durduğundan, bu yaştan sonra antrenmanlara önem verilmeye başlanmalıdır. Çünkü daha geç dönemlerde yapılacak verilmeye başlanmalıdır. Çünkü daha geç dönemlerde yapılacak antrenmanlarda beklenen fayda azalmaktadır. “Ağaç yaşken antrenmanlarda beklenen fayda azalmaktadır. “Ağaç yaşken eğilir” atasözünün ardında belli oranda bu anlam yatmaktadır.eğilir” atasözünün ardında belli oranda bu anlam yatmaktadır.Puberte döneminde de aşırı boy uzaması ve benzeri gelişimsel Puberte döneminde de aşırı boy uzaması ve benzeri gelişimsel farklılıklar nedeniyle esneklikte bozulmalar gözükmektedir. farklılıklar nedeniyle esneklikte bozulmalar gözükmektedir. Omurga ve kalça eklemi yönünden en tehlikeli dönemdir. Bu Omurga ve kalça eklemi yönünden en tehlikeli dönemdir. Bu dönemde esneklik alıştırmalarına dikkat edilmelidir. dönemde esneklik alıştırmalarına dikkat edilmelidir. 18-22 yaşlarında esneklik antrenmanları yetişkinlerde olduğu gibi 18-22 yaşlarında esneklik antrenmanları yetişkinlerde olduğu gibi yapılmalıdır.yapılmalıdır.

LÜTFENLÜTFEN