MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT INSTITUTI I ZHVILLIMIT T ARSIMIT

.izha.edu.al

QERSHOR 2014

Fusha Gjuht dhe komunikimi Programi i lnds Gjuh shqipe

SHKALLA E TRET DHE E KATRT

MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT INSTITUTI I ZHVILLIMIT T ARSIMIT

http://www.izha.edu.al/

I. HYRJE

Lnda e gjuhs shqipe bn pjes n fushn Gjuht dhe komunikimi. Kjo fush synon zhvillimin gjuhsor e letrar q sht boshti themelor pr

rritjen intelektuale, shoqrore, estetike dhe emocionale t nxnsve. M konkretisht, fusha Gjuht dhe komunikimi i aftson nxnsit q t

prdorin gjuhn pr t komunikuar, pr t plotsuar interesat e tyre personale dhe pr t prmbushur krkesat e shoqris dhe t vendit t puns.

Msimi i gjuhs shqipe dhe i gjuhve t huaja, gjithashtu, zhvillon te nxnsit t menduarit kritik dhe i bn t vetdijshm pr identitetin e tyre

personal dhe kombtar. Nprmjet leximit t teksteve nga letrsia shqipe dhe ajo botrore (n gjuhn shqipe ose n gjuhn e huaj), nxnsit

zhvillojn botn e tyre emocionale, pasurojn prfytyrimet dhe imagjinatn e tyre pr botn, mojn dhe vlersojn gjuht dhe kulturn

kombtare dhe botrore.

Fusha Gjuht dhe komunikimi nxit dshirn dhe kuriozitetin e nxnsve pr tu br lexues aktiv e t pavarur dhe shkrues t sakt, origjinal

dhe krijues. Po kshtu, ajo zhvillon te nxnsit njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat e duhura q ata t flasin dhe t dgjojn n mnyr

korrekte n varsi t situats dhe qllimit q kan.

Arritjet gjuhsore t nxnsve jan prcaktuese jo vetm pr lndt e fushs s gjuhs dhe komunikimit, por edhe pr do lnd q zhvillohet n

shkoll. Nse nxnsit nuk jan t aft t dgjojn, flasin, lexojn dhe shkruajn mir, ather ata nuk mund t jen t suksesshm n shkoll dhe

n jet. Duke pasur nj rndsi t till, fusha dhe lndt q e prbjn at, jan nj nga detyrat parsore t arsimit baz.

Korniza kurrikulare prcakton si qllim kryesor zotrimin e kompetencave kye, si t domosdoshme pr nj individ i cili duhet t prmbush me

sukses krkesat personale, shoqrore dhe profesionale. do fush t nxni dhe lnd duhet t synoj q ta pajis nxnsin me kto kompetenca.

Kt mision fusha e realizon nprmjet ndrtimit dhe zhvillimit t kompetencave t saj. Duke u bazuar n synimet dhe specifikat e fushs,

pes kompetencat e saj jan:

1. T dgjuarit e teksteve t ndryshme

2. T folurit pr t komunikuar dhe pr t msuar

3. T lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare

4. T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale

5. Prdorimi i drejt i gjuhs

do lnd e fushs synon ti pajis nxnsit me kompetencat e msiprme.

Fusha Gjuht dhe komunikimi prbhet nga lndt: Gjuh shqipe, Gjuh e huaj e par, Gjuh e huaj e dyt. Njohurit, aftsit dhe

shkathtsit e nxnsve n nj gjuh i ndihmojn ata t msojn dhe kuptojn nj gjuh tjetr. P.sh., nxnsit zbatojn njohurit e tyre gjuhsore

t gjuhs amtare gjat msimit t nj gjuhe t huaj. Nga ana tjetr duke msuar nj gjuh t dyt apo t tret, nxnsit fillojn ta mojn dhe

vlersojn m shum gjuhn apo kulturn e tyre. Ata vihen n situata q u mundsojn atyre t kuptojn se far kan t prbashkt gjuht dhe

far i bn ato unike. Msimi i ktyre lndve prgjat nnt viteve t arsimit baz sht si m posht:

Gjuha shqipe msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls, nga klasa prgatitore deri n klasn XII.

Gjuha e huaj e par fillon n shkalln e dyt (klasa III) dhe msohet deri n shkalln e gjasht (klasa XII).

Gjuha e huaj e dyt fillon t msohet n shkalln e tret (klasa VI) dhe vazhdon deri n shkalln e gjasht (klasa XII). Si gjuh e huaj e dyt

mund t jet: gjuha frnge, gjuha italiane, gjuha gjermane etj.

T gjitha lndt s bashku synojn t pajisin nxnsit me kompetencat kye dhe me kompetencat e fushs.

II. KORNIZA KONCEPTUALE E PROGRAMIT T GJUHS SHQIPE

Hartimi i programit lndor mbshtetet n dokumentet kryesore kurrikulare: Korniza kurrikulare, kurrikula brtham dhe plani msimor i arsimit

baz. Ky program shoqrohet me udhzuesit kurrikular dhe dokumente t tjera n ndihm t msuesve dhe hartuesve t teksteve msimore.

Prdoruesit e programit jan msuesit, autort e teksteve, prindrit dhe komuniteti, specialistt e arsimit dhe fakultetet e msuesis.

Msuesit do ta prdorin programin e gjuhs shqipe pr t krijuar nj tablo t qart rreth asaj se far duhet t msojn nxnsit dhe se si duhet ta

ndrtojn msimdhnien pr t pajisur nxnsit me kompetencat kye dhe t fushs, si dhe pr t prmbushur krkesat e programit.

Autort e teksteve do ta prdorin programin e gjuhs shqipe pr t hartuar tekste q jan n funksion t realizimit t tyre. Leximi i kujdesshm i

programit pr do shkall dhe klas (nga klasa e par deri n klasn e nnt) do ti ndihmoj pr t siguruar koherencn dhe pr t shmangur

ngarkesn e panevojshme.

Prindrit dhe komuniteti nprmjet programit mund t informohen pr kompetencat q duhet t zotrojn fmijt e tyre n lndn e gjuhs

shqipe.

Specialistt e arsimit mund ta prdorin programin e gjuhs shqipe pr qllime inspektimi, monitorimi vlersimi, studimi etj.

Fakultetet e msuesis mund ta prdorin programin lndor pr t prshtatur kurrikulat e tyre, me qllim prgatitjen efektive t msuesve t

ardhshm, si dhe pr praktikn pedagogjike t studentve.

Programi i gjuhs shqipe ka n fokus realizimin e kompetencave kye dhe kompetencave t fushs (jan t prbashkta pr t gjitha lndt e

fushs Gjuht dhe komunikimi). Gjat puns pr prmbushjen e kompetencave kye dhe kompetencave t fushs, nprmjet lnds s gjuhs

shqipe do t realizohen temat ndrkurrikulare t cilat mundsojn lidhjen e lnds me jetn e prditshme, shoqrin dhe tregun e puns.

N program, gjithashtu, prshkruhet lidhja e gjuhs shqipe me fushat e tjera, n mnyr q formimi i nxnsit t mos jet fragmentar, por trsor.

N program jan prcaktuar njohurit, aftsit, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet pr do kompetenc t fushs.Kto njohuri, aftsi, shkathtsi,

vlera dhe qndrime jan klasifikuar sipas disa tematikave. N program jan dhn edhe ort msimore pr do kompetenc.

Diagrama e mposhtme paraqet organizimin e programit.

Prdori

mi i

drejt i

gjuhs

T shkruarit pr

qllime personale

dhe funksionale

T lexuarit e

teksteve letrare

dhe joletrare

T folurit pr t

komunikuar dhe pr

t msuar

T dgjuarit e

teksteve t

ndryshme

Iden

tite

ti k

om

bt

ar d

he

njo

hja

e k

ult

ura

ve;

T

dre

jta

t e

nje

riu

t;

Vendimmarrja

morale Mjedisi

Ba

shk

jetesa

pa

qso

re

Ko

mp

eten

ca e

ko

mu

nik

imit

dh

e t

shp

reh

uri

t

Kompetenca e

t menduarit

Kompetenca e

t nxnit

Ko

mp

eten

ca p

r

jet

n,

sip

rm

arr

jen

dh

emje

dis

in

Kompetenca

personale

Ko

mp

etenca

qy

tetare

Ko

mp

etenca

dig

j

itale

Matematika Ed

uki

m f

izik

,

shn

det

dh

e

spo

erte

r Sh

ken

cat

sho

qr

ore

Gjuha shqipe

Shkencat e

natyrs

Artet

Tekn

olo

gji

dh

e TIK

1. Qllimet e arsimit parauniversitar

Arsimi parauniversitar krijon kushte dhe mundsi q nxnsit: t ndrtojn dhe t zhvillojn njohuri, shkathtsi, qndrime dhe vlera q krkon

shoqria demokratike; t zhvillohen n mnyr t pavarur e t gjithanshme; t kontribuojn n ndrtimin dhe mirqenien vetjake dhe t shoqris

shqiptare dhe t prballen n mnyr konstruktive me sfidat e jets.

N arsimin parauniversitar nxnsit:

- kultivojn identitetin vetjak, kombtar dhe prkatsin kulturore;

- prvetsojn vlera t prgjithshme kulturore dhe qytetare;

- zhvillohen n aspektet intelektuale, etike, fizike, sociale dhe estetike;

- zhvillojn prgjegjsi ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit;

- aftsohen pr jet dhe pr pun, n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore;

- aftsohen pr t nxn gjat gjith jets;

- zhvillojn shpirtin e siprmarrjes;

- prdorin teknologjit e reja.

2. Qllimet e programit t gjuhs shqipe

Qllimet e lnds s gjuhs shqipe pr nxnsit n arsimin baz jan:

zhvillimi i aftsive pr t folur, dgjuar, lexuar dhe shkruar tekste t llojeve t ndryshme, si dhe kultivimi nprmjet ktyre teksteve i

mendimit kritik e krijues.

krkimi, gjetja, gjykimi n mnyr kritike dhe prdorimi i informacionit q merret nga mediat dhe interneti.

njohja dhe vlersimi i letrsis shqipe dhe i letrsis botrore nprmjet studimit t krijimtaris s shkrimtarve prfaqsues t

periudhave t ndryshme (tekste t prshtatshme pr moshn e nxnsve).

krijimi i besimit se prmes leximit zhvillohet mnyra e t menduarit, bota shpirtrore dhe personaliteti i njeriut.

zhvillimi i imagjinats dhe ndjenjave rreth dukurive t jets dhe bots q i rrethon.

zotrimi i njohurive, aftsive, shkathtsive dhe qndrimeve t duhura rreth sistemit gjuhsor t shqipes.

vlersimi i gjuhs shqipe si pjes e kulturs son kombtare dhe si mjet komunikimi.

3. Lidhja e kompetencave kye me kompetencat e fushs

Realizimi i kompetencave kye t Kornizs kurrikulare gjat procesit t msimdhnies dhe nxnies krkon q msuesi t lidh kompetencat

kye me kompetencat e fushs pr seciln shkall. Pr ta realizuar n praktik kt lidhje, msuesi duhet t przgjedh metodat, teknikat dhe

mjetet e prshtatshme didaktike pr realizimin e do kompetence dhe rezultati t t nxnit. Kompetenca prcaktohet si harmonizim i njohurive,

shkathtsive, vlerave dhe qndrimeve pr ti trajtuar plotsisht situatat e kontekstit. Kur nxnsi prmbush kompetencat gjuhsore, ai njkohsisht

sht duke zhvilluar edhe kompetencat kye. P.sh., gjat prezantimeve t ndryshme n ort msimore t kompetencs s t folurit pr t

komunikuar dhe pr t msuar, nxnsi prdor edhe mjetet e teknologjis s informacionit dhe komunikimit dhe realizon kshtu edhe

kompetencn digjitale. Rezultatet e t nxnit t kompetencave t fushs ku bn pjes lnda e gjuhs shqipe pasqyrojn t njjtn qasje me

rezultatet e t nxnit t kompetencave kye n kndvshtrimin e domosdoshmris s tyre n jet, shoqri dhe pun.

M konkretisht, pr t realizuar lidhjen e kompetencave kye me kompetencat e fushs msuesi ndjek kto hapa:

- przgjedh rezultatin/et e t nxnit pr kompetencat kye q synon t arrij nxnsi n shkalln prkatse;

- zbrthen n rezultate t nxni pr kompetenca kye pr secilin vit msimor rezultatin/et e t nxnit pr shkall, pr kompetencat kye;

- przgjedh prmbajtjen/et msimore, mjetet didaktike, metodologjin e msimdhnies, prmes t cilave realizon rezultatet e t nxnit;

- planifikon msimdhnien duke prfshir periudhn kohore gjat s cils do ti arrij rezultatet e t nxnit brenda vitit shkollor;

- kryen analiza dhe vlersime t ecuris s nxnsve pas realizimit t orve msimore, detyrave, projekteve, pr t verifikuar arritjet e

rezultateve t t nxnit pr vit msimor dhe shkall pr fushn Gjuht dhe komunikimi.

Diagrama e mposhtme konkretizon lidhjen e kompetencave kye me kompetencat e fushs.

Kompetenca kye

* Komunikimi dhe t shprehurit * T menduarit * T msuarit pr t nxn * Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe

mjedisin

* Kompetenca qytetare * Kompetenca personale

* Kompetenca digjitale

Kompetencat e fushs

* T dgjuarit e teksteve t ndryshme * T folurit pr t komunikuar dhe

pr t msuar

* T lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare

* T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale

* Prdorimi i drejt i gjuhs

Tabela: Rezultatet kryesore t t nxnit sipas kompetencave kye q realizohen nprmjet lnds s gjuhs shqipe gjat shkalls s

tret dhe t katrt

N kurrikuln brtham jan prcaktuar rezultatet e t nxnit pr do kompetenc kye. Kto rezultate realizohen nprmjet fushave t t nxnit.

Natyrisht, secila fush dhe lnd mund t kontribuoj n disa rezultate t nxni. Fusha Gjuht dhe komunikimi ndihmon realizimin e t gjitha

kompetencave, por m s shumti realizimin e kompetencs s komunikimit dhe t shprehurit. Tabela e mposhtme paraqet rezultatet e t nxnit

t kompetencave kye q realizohen nprmjet lnds s gjuhs shqipe gjat shkalls s tret dhe t katrt.

Shkalla 3 Shkalla 4

Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit

Nxnsi:

1. shpreh mendimin e vet pr nj tem t caktuar me goj

ose me shkrim, si dhe n forma t tjera t komunikimit;

2. dgjon me vmendje prezantimin dhe komentet e bra

nga t tjert rreth nj teme, duke br pyetje, komente,

sqarime dhe propozime;

3. lexon rrjedhshm, me intonacionin e duhur, nj tekst t

caktuar rrfyes, prshkrues, shkencor, publicistik etj.

dhe e komenton at sipas krkess me goj ose me

shkrim;

4. shpjegon qart dhe sakt, me goj ose me shkrim,

kuptimin e termave (fjalve, koncepteve) t reja, duke

Nxnsi:

1. merr pjes n bashkbisedime me moshatart dhe t rriturit

pr tema me interes msimor dhe shoqror duke br pyetje,

duke dhn prgjigje dhe duke veuar informacionin kryesor;

2. transmeton sakt t dhnat e mbledhura pr nj tem

konkrete n form tekstuale, numerike, verbale, elektronike

apo n ndonj form tjetr t t shprehurit;

3. prezanton para t tjerve nj projekt pr nj tem t dhn, t

prgatitur vet ose n grup, duke grshetuar format e

komunikimit verbal dhe elektronik, si dhe veprimin praktik;

4. prshkruan me goj dhe me shkrim nj ngjarje t lexuar ose

t dgjuar duke ruajtur rrjedhn logjike t saj;

prdorur gjuhn dhe fjalorin e prshtatshm;

5. veon informacionin kryesor nga nj libr, gazet,

revist, internet, radio, TV etj., e komenton dhe e

shfrytzon at si referenc gjat hartimit t nj punimi

ose detyre me shkrim;

6. shkruan nj tekst deri n 500 fjal (letr, udhzim,

krkes, ese etj.), duke respektuar rregullat gjuhsore;

7. shpreh drejt nj mendim apo krkes, me goj ose me

shkrim, n gjuhn amtare ose t huaj, pr nj situat t

caktuar (pr udhzim, ndihm, informim, orientim etj),

duke ndrvepruar n grup ose n klas;

8. prdor programet softuerike pr komunikim t

drejtprdrejt dhe n distanc nprmjet formave t

caktuara t komunikimit (pr nevojat e veta apo si

detyr shkollore).

5. harton nj tekst, deri n pesqind fjal (bazuar n

imagjinatn e vet), duke vazhduar nj rrfim gojor apo tekst

t lexuar m par;

6. analizon prmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve)

t reja, duke prdorur leksikun e prshtatshm;

7. diskuton pr nj tem t caktuar n gjuhn amtare, n gjuhn

angleze ose n gjuhn e dyt t huaj, n lnd t ndryshme,

duke respektuar rregullat e komunikimit;

8. identifikon burime t ndryshme informacioni pr arsimim

dhe orientim profesional, si dhe zhvillon nj plan individual

pr zhvillimin e karriers s tij.

Kompetenca e t menduarit

Nxnsi:

1. parashtron argumente pro ose kundr pr nj

tem/problem t caktuar gjat nj debati ose

publikimi n media;

Nxnsi:

1. paraqet n forma t ndyshme (me goj, t shkruar, grafike,

me simbole) argumente pr t prforcuar mendimin apo

qndrimin e vet pr nj problem nga fusha t caktuara;

2. shpreh mendimin pr nj punim letrar apo artistik

duke dalluar ndryshimet dhe analogjit ndrmjet

krijimeve t ngjashme;

3. harton planin e puns pr realizimin e nj krijimi/detyre

(letrare), duke prcaktuar hapat kryesor t zbatimit;

4. zgjidh nj problem (gjuhsor) dhe arsyeton

przgjedhjen e procedurave prkatse;

5. przgjedh dhe demonstron strategji t ndryshme pr

zgjidhjen e nj problemi (gjuhsor) duke paraqitur

rezultat t njjt;

6. prdor krahasimin dhe kontrastin pr t gjetur

dallimet dhe ngjashmrit kryesore midis dy e m

shum dukurive o s e krijimeve artistike.

2. przgjedh dhe klasifikon informacionin nga burime t

ndryshme n baz t nj kriteri t caktuar pr nj tem

konkrete dhe e prdor pr marrjen e nj vendimi apo pr

zgjidhjen e nj problemi/detyre;

3. analizon nj punim (p.sh. artikull gazete, piktur etj.) duke

gjetur analogji dhe dallime me punime t ngjashme nga

autor t ndryshm;

4. prpunon iden e vet n nj projekt me shkrim pr nj

shtje t caktuar duke propozuar qllimin, aktivitetet

kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e

nevojshme pr kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat e

mundshme gjat realizimit;

5. argumenton ndrmarrjen e hapave konkret, t cilt ojn

n prfundimin e nj detyre/aktiviteti, zgjidhjen e nj

problemi, t ndonj punimi n klas/shkoll apo gjetiu;

6. demonstron zgjidhjen e nj problemi

(matematikor,gjuhsor etj.) bazuar n t dhnat tekstuale,

numerike, eksperimentale t detyrs, e cila realizohet n

klas/shkoll apo jasht saj;

7. interpreton nj rregull, koncept apo proces t caktuar, duke

e ilustruar at me shembuj konkret nga situatat t jets s

prditshme me shkrim/me goj.

Kompetenca e t nxnit

Nxnsi:

1. przgjedh t dhna nga burime t ndryshme ( libra,

revista, udhzues, fjalor, enciklopedi ose internet), t

cilat i shfrytzon pr realizimin e tems/detyrs s

dhn dhe i klasifikon ato burime sipas rndsis q

kan pr temn;

2. zbaton n mnyr t pavarur udhzimet e dhna nga nj

burim (tekst shkollor, libr, internet, media) pr t

nxn nj tem, veprim, aktivitet ose detyr q i

krkohet;

3. shfrytzon portofolin personal pr identifikimin e

prparsive dhe mangsive n funksion t

vetvlersimit t prparimit dhe prmirsimit t

suksesit n fushn e caktuar;

4. ndrlidh temn e re ose nj shtje t dhn me

njohurit dhe prvojat paraprake, duke i paraqitur n

forma t ndryshme t t shprehurit (kolona, tabela,

Nxnsi:

1. regjistron n form t shkruar, grafike, etj., informacionin/

faktet pr nj tem; veon me an t teknikave t ndryshme

pjest sipas rndsis dhe nevojs pr temn/detyrn e

dhn;

2. shfrytzon n mnyr efikase fjalort, enciklopedit dhe

teknologjin informative apo burime t tjera pr zhvillimin

e nj ideje /projekti me baz klase/shkolle ose jasht saj;

3. regjistron, skedon dhe prdor teknika t tjera pr t

m e n a x h u a r informacionin/ faktet ose formulat pr nj

tem duke i radhitur ato sipas llojit, burimit dhe rndsis;

4. parashtron pyetje pr shtje t ndryshme dhe organizon

mendimet pr t gjetur prgjigje pr temn apo problemin e

caktuar duke evidentuar prparimin/vshtirsit deri n

zgjidhjen prfundimtare.

5. paraqet/skicon idet e veta pr ecurin dhe mnyrn e

zhvillimit t nj aktiviteti duke e argumentuar para t

grafike) sipas nj radhitjeje logjike;

5. prdor programe t prshtatshme kompjuterike pr

zgjidhjen e problemeve dhe kryerjen e detyrave n

fusha t ndryshme t dijes;

6. parashtron pyetje (pse, far, si, kur) dhe organizon

mendimet e veta n form t shkruar pr temn/

problemin e dhn dhe vlerson prparimin e vet deri

n zgjidhjen e duhur;

menaxhon emocionet, ndjenjat, kohn, shfrytzimin e

materialeve dhe mjeteve gjat kryerjes s nj

detyre/aktiviteti (n klas/shkoll apo diku tjetr).

tjerve;

6. prezanton n mnyr t pavarur udhzimet /simbolet e

dhna n libr, skic, plan, partitur muzikore, skenar,

koreografi etj., pr t prmbushur nj veprim, aktivitet ose

detyr q krkohet prej tij;

7. shfrytzon n mnyr t efektshme teknika t ndryshme

gjat t nxnit t tems s dhn duke klasifikuar

informacionin e njohur nga ai i panjohur, si dhe at q

sht i paqart;

8. prdor elementet e portofolit personal pr vetvlersimin

dhe identifikimin e anve t forta, i shfrytzon ato pr

prparimin n msime dhe pr orientimin pr karrier.

Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin

Nxnsi:

1. prgatit planin e puns pr organizimin e nj aktiviteti t

caktuar n shkoll ose n komunitet dhe e realizon at me

sukses;

2. zhvillon nj projekt individual ose n grup pr kryerjen e

nj aktiviteti mjedisor apo shoqror me rndsi pr

Nxnsi:

1. vlerson rndsin e puns individuale dhe n n grup pr

zhvillimin e komunitetit nprmjet shembujve konkret nga

jeta e prditshme;

2. prdor materiale, burime t ndryshme informimi dhe

teknologjin n shkoll dhe n jetn e prditshme si ndihm

shkolln ose pr komunitetin;

3. prdor programet kompjuterike pr prgatitjen e

materialeve t nevojshme grafike, ilustrim (t ftesave,

pamfleteve, njoftimeve apo publikimeve);

4. bashkvepron n mnyr aktive me moshatart dhe t

tjert (pavarsisht statusit t tyre social, etnik etj.) pr

realizimin e nj aktiviteti t prbashkt (projekti/aktiviteti

n baz klase/shkolle apo jasht saj);

5. merr pjes si antar i nj jurie, (n nivel klase apo shkolle)

pr vlersimin e nj aktiviteti/konkursi artistik, duke u

bazuar n kriteret e paracaktuara.

pr prparimin n msime dhe pr orientim n karrier.

Kompetenca personale

Nxnsi:

1. merr pjes ose drejton punn n grup, bashkpunon me

prfaqsues t komunitetit pr t ndihmuar moshatart dhe

antart e tjer t komunitetit, q kan probleme

shndetsore, sociale, ekonomike, etj., dhe raporton (me

goj, me shkrim) pr prvojat personale t fituara.

Nxnsi:

1. analizon shkaqet e nj reagimi konfliktual apo emocional dhe

propozon alternativa pr zgjidhje t drejt e pa pasoja duke

ndar prvojat, mendimet dhe ndjenjat me antart e grupit;

Kompetenca qytetare

Nxnsi: Nxnsi:

1. zbaton dhe respekton rregullat e mirsjelljes n klas,

shkoll etj. dhe mban qndrim aktiv ndaj personave, t

cilt nuk i respektojn ato, duke shpjeguar pasojat pr

veten dhe pr grupin ku bn pjes;

2. shpjegon (n forma t ndryshme t shprehuri)

domosdoshmrin e respektimit dhe zbatimit t rregullave

dhe ligjeve pr raportet e shndosha n bashksi t

ndryshme shoqrore apo n grupe t ndryshme interesi;

3. merr pjes n aktivitetet q promovojn toleranc dhe

diversitet kulturor, etnik,fetar, gjinor etj., n shkoll apo

n komunitet, ku prfshihen moshatar t t gjitha

prkatsive t prmendura q jetojn n bashksin e

gjer.

1. praktikon t drejtat dhe detyrimet si qytetar n situata

konkrete t jets s prditshme, n klas, shkoll,

komunitet ose gjat diskutimit dhe respektimit t

mendimit t tjetrit;

2. reagon ndaj personave t cilt shkelin, cnojn ose

mohojn t drejtat e t tjerve duke i ilustruar kto sjellje

me shembuj t figurave t shquara historike, personazheve

nga letrsia a filmat si dhe arsyeton pasojat e ktyre

veprimeve pr individin, grupin dhe komunitetin;

3. prgatit n grup nj aktivitet, duke prdor tolerancn si

mjet pr promovimin e diversitetit kulturor, etnik, gjinor,

fetar, social etj., n shkoll apo n komunitet;

Kompetenca digjitale

Nxnsi:

1. prdor mediat digjitale dhe mjediset informative pr t

komunikuar dhe bashkpunuar, duke prfshir

komunikimet n distanc pr zhvillimin e njohurive;

2. analizon, vlerson, menaxhon informacionin e marr

Nxnsi:

1. prdor TIK-un pr t lehtsuar procesin e t nxnit dhe pr

t rritur efektivitetin n msimnxnie;

2. prdor mjetet multimediale pr t bashkpunuar me

persona t tjer dhe pr t rritur produktivitetin e tij dhe t

elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione t marra

nga interneti duke i prmbledhur n nj tabel ose grafik);

3. zhvillon aftsin mediatike pr identifikimin e burimit t

informacionit dhe kndvshtrimin analitik pr gjykimin e

tyre (p.sh., dallon nse nj material i marr nga interneti

sht fakt dhe burimi sht primar ose sekondar).

nxnit efektiv;

3. bashkpunon me moshatart e tij duke prdorur mjetet e

telekomunikacionit bashkpunues, pr t hetuar tema

msimore, pr t zgjidhur shtje dhe probleme q mund

t lindin n shkoll dhe jasht saj.

4. Lidhja e gjuhs shqipe me temat ndrkurrikulare

Temat ndrkurrikulare jan tema madhore, me t cilat prballet shoqria tani dhe n t ardhmen. Ato integrojn fushat e t nxnit, t cilat

ndihmojn nxnsit t interpretojn botn dhe t lidhin dijet e marra n shkoll me jetn dhe me interesat e tyre. N Kornizn kurrikulare dhe n

kurrikulat brtham jan prcaktuar temat ndrkurrikulare t cilat jan:

Identiteti kombtar dhe njohja e kulturave

T drejtat e njeriut

Vendimmarrja morale

Mjedisi

Bashkjetesa paqsore

Gjuha shqipe pr specifikat dhe hapsirat q ka (sasia e orve msimore) lejon krijimin e situatave msimore t cilat mundsojn trajtimin e

ktyre temave. Kshtu p.sh. leximi dhe studimi i teksteve t ndryshme letrare nga letrsia shqipe dhe botrore zhvillojn te nxnsit identitetin

dhe krenarin kombtare dhe njohjen e vlersimin e kulturs botrore. Tema si: t drejtat e njeriut, vendimmarrja morale, mjedisi, zhvillimi i

qndrueshm etj.mund t realizohen gjat diskutimeve dhe bashkbisedimeve n grup t cilat mund t zhvillohen gjat orve msimore t

kompetencs s t folurit. Msuesi mund t krijoj edhe situata msimore gjat t cilave nxnsit shprehen n forma t ndryshme: ese, poezi,

tregime dhe krijime t tjera me tematik rreth shtjeve t msiprme. Punt n grupe q zhvillohen n lndn e gjuhs shqipe ndihmojn n

krijimin e aftsive t nxnsve pr t jetuar n mnyr paqsore me t tjert.

5. Lidhja e gjuhs shqipe me fushat e tjera t t nxnit

Msimi i gjuhs shqipe n shkoll (edhe lndt e tjera t fushs gjuha dhe komunikimi) mbshtet edhe realizimin e kompetencave t fushave t

tjera t kurrikuls. N gjuhn shqipe nxnsit: fitojn njohuri, aftsi, shkathtsi, vlera dhe qndrime pr t komunikuar me goj dhe me shkrim;

lexojn dhe kuptojn tekste t llojeve t ndryshme; pasurojn fjalorin dhe botkuptimin e tyre duke lexuar tekste letrare; msojn t shkruajn

tekste t ndryshme (opinione, raporte, udhzime etj.); msojn ta prdorin drejt gjuhn etj. T gjitha kto njohuri, aftsi, shkathtsi, vlera dhe

qndrime sigurojn suksesin e nxnsve edhe n fushat dhe lndt t tjera. Natyrisht n kt lidhje ka marrje dhe dhnie.

Pr shembull, aftsit e t lexuarit mbshtesin kuptimin e ushtrimeve dhe teksteve matematikore, nga ana tjetr aftsit pr t zgjidhur probleme

n matematik ndikojn n gjykimin dhe mendimin kritik t nxnsve rreth teksteve t ndryshme.

Kuptimi ose analiza e teksteve t shkencave t natyrs krkon aftsi t mira leximi. Po kshtu, p.sh., leximi i nj proze i ndihmon nxnsit t

marrin njohuri rreth natyrs, si njohurit e marra n shkencat e natyrs nxitin imagjinatn pr t realizuar me shkrim nj prshkrim t natyrs.

Lnda e gjuhs shqipe (edhe gjuht e huaja) mbshtet nxnsit n msimin e shkencave shoqrore. Leximi dhe analiza e teksteve letrare ndikon

q t kuptohen m mir ngjarjet e figurat historike, marrdhniet mes njerzve dhe vlerat shoqrore.

Msimi i arteve t ndryshme mbshtetet nga letrsia (tekstet letrare q studiohen nga nxnsit) e cila sht pjes e tyre. Kshtu, analiza e

teksteve letrare i ndihmon nxnsit t kuptojn mjetet e shprehjes artistike; studimi dhe krijimi i teksteve t ndryshme si p.sh., i reklamave

krkojn integrim me artet pr elementet pamore t reklamave; ilustrimi i nj analize t nj teksti letrar me muzikn e nj periudhe t caktuar i

ndihmon nxnsit t kuptojn efektin emocional t muziks dhe mjetet e shprehjes s saj artistike. Element i prbashkt mes muziks dhe gjuhs

shqipe jan edhe kngt popullore dhe krijimet e tjera folklorike, studimi i t cilave integron gjuhn dhe artet.

Shembujt e msiprm jan vetm nj nxitje pr t kuptuar se n procesin msimor krijohen mundsi pr integrim mes fushave t t nxnit.

Msuesit me pasionin dhe prkushtimin q i karakterizon, mund t realizojn pafund integrime mes fushave dhe lndve n situata t ndryshme

t nxni. Ky integrim i lejon nxnsit t mos marrin njohuri t fragmentuara dhe t shkputura nga jeta.

N diagramn e mposhtme jan dhn aftsit q gjuha shqipe u siguron fushave t tjera t t nxnit.

6. Kompetencat e fushs

Fusha Gjuht dhe komunikimi dhe t gjitha lndt q bjn pjes n kt fush realizojn 5 kompetenca t cilat jan: T dgjuarit e teksteve

t ndryshme; t folurit pr t komunikuar dhe pr t msuar; t lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare; t shkruarit pr qllime personale dhe

funksionale; prdorimi i drejt i gjuhs.

Prshkrimi i kompetencave t fushs

a) T dgjuarit e teksteve t ndryshme

Nxnsit marrin njohuri, zhvillojn qndrime dhe vlera, si dhe zbatojn aftsi dhe shkathtsi duke dgjuar tekste t shkruara, t folura dhe

mediatike.

M konkretisht, nxnsit kuptojn se sjellja dhe qndrimet e duhura gjat t dgjuarit ndikojn pozitivisht te t tjert. Ata dallojn disa cilsi t

zrit t folsit si: intonacioni, ritmi, theksi, volumi i zrit. Gjithashtu, nxnsit ritregojn, veojn iden kryesore, dallojn fjalt ose frazat kye,

bjn konkluzione, krahasojn ose klasifikojn, si dhe bjn vlersime t thjeshta pr tekstet q dgjojn.

b) T folurit pr t komunikuar dhe pr t msuar

Nxnsit: prdorin drejt gjuhn standarde gjat folurit; kuptojn dhe zbatojn n komunikim karakteristikat e gjuhs s folur; shqiptojn sakt

dhe me intonacionin e theksin e duhur fjalt dhe fjalit, me qllim q t jen t kuptueshm dhe interesant pr t tjert; shoqrojn t folurin

edhe me elemente t komunikimit joverbal; diskutojn dhe bashkveprojn me t tjert gjat puns n grup.

c) T lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare

Nxnsit lexojn tekste letrare dhe joletrare q u prkasin periudhave t ndryshme, tekste klasike dhe bashkkohore, shqipe dhe botrore dhe

demonstrojn kuptimin, interpretimin, analizn, vlersimin dhe gjykimin e ktyre teksteve (t prshtatshme pr zhvillimin moshor t nxnsve).

d) T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale

Nxnsit shkruajn pr qllime dhe lexues t ndryshm. Ata ndjekin gjat t shkruarit hapa si: planifikimi, organizimi i ideve, rishikimi dhe

redaktimi. Nxnsit, gjithashtu, respektojn strukturn, tiparet e tekstit, si dhe rregullat gjuhsore.

f) Prdorimi i drejt i gjuhs

Q nxnsit t flasin dhe t shkruajn n mnyrn e duhur, ather ata duhet t zotrojn njohuri e t demonstrojn shkathtsi, vlera dhe

qndrime n lidhje me sistemin gjuhsor t gjuhs shqipe dhe t gjuhve t huaja. Kshtu, nxnsit dallojn pjest e ndryshme t ligjrats,

kategorit e tyre gramatikore dhe i prdorin n trajtn e duhur gjat komunikimit; dallojn llojet e ndryshme t fjalive dhe funksionet e fjalve n

fjali dhe i zbatojn kto njohuri n komunikimin e prditshm; prdorin gjuhn standarde, njohin dialektet e pjes t tjera t leksikut dhe

respektojn diversitetin gjuhsor; kan njohuri pr mnyrat e formimit t fjalve n gjuhn shqipe, dallojn kuptimet e fjalve dhe i prdorin pr

t pasuruar fjalorin e tyre.

7. Ndarja e kohs msimore pr seciln klas

Gjuha shqipe sht lnd e detyrueshme n arsimin baz. Ajo zhvillohet prgjat nnt viteve t ktij arsimi dhe z afrsisht 1/4 t kurrikuls. N

tabeln e mposhtme sht dhn koha msimore sipas kompetencave, gjat shkalls s tret dhe t katrt (klasa 6-9). Kjo shprndarje orsh

sht sugjeruese dhe shuma e tyre sht e barabart me sasin e orve vjetore t prcaktuara n planin msimor t arsimit baz.

Klasa/ shkalla 6 7 Shkalla 3 8 9 Shkalla 4

Or/jav 5 5 10 5 5 10

Or gjithsej 175 175 350 175 175 350

Koha msimore pr do kompetenc prdoret: 60- 70% pr njohuri t reja dhe 30 -40 % prpunim njohurish, projekte, vlersim, kurrikul n

baz shkolle. Msuesi ka t drejt t ndryshoj deri n masn 10% t orve t nj kompetence.

Nxnsit n lndn e gjuhs shqipe, pothuajse, do or flasin, dgjojn, lexojn, shkruajn dhe fitojn njohuri dhe shkathtsi rreth sistemit

gjuhsor, megjithat theksi vihet n njrn nga kto kompetenca. Ky fakt prcakton edhe ort pr kt kompetenc. P.sh., n klasn e gjasht

jan prcaktuar rreth 25 or pr kompetencn e t shkruarit pr qllime personale dhe funksionale. Kjo do t thot q nxnsit do t shkruajn,

pothuajse, n do or msimi, por theksi n kto 25 or do t vihet m shum te kjo kompetenc.

Kompetencat/ klasat T dgjuarit e

teksteve t

ndryshme

T folurit pr

t

komunikuar

dhe pr t

msuar

T lexuarit e

teksteve letrare

dhe joletrare

T shkruarit

pr qllime

personale dhe

funksionale

Prdorimi i

drejt i gjuhs

Totali

Klasa e gjasht 10 10 70 25 60 175

Klasa e shtat 10 10 70 25 60 175

SHKALLA E TRET 20 20 140 50 120 350

Klasa e tet 8 7 70 25 65 175

Klasa e nnt1

(20 or PL)

8 7 65 20 55 175

SHKALLA E KATRT 16 14 135 45 110 350

III. QLLIMET E SHKALLS S TRET DHE T KATRT

Gjat shkalls s tret dhe t katrt, nxnsit:

komunikojn qart dhe sakt (me goj dhe me shkrim) n varsi edhe t qllimit situats;

shprehin opinionet e tyre, n mnyr korrekte nga ana gjuhsore, gjat diskutimeve dhe punve n grup;

dgjojn, lexojn dhe kuptojn lloje t ndryshme tekstesh, nxjerrin konkluzione dhe i vlersojn kto tekste (me goj ose me shkrim);

gjejn informacion n media dhe internet, gjykojn n mnyr kritike kt informacion dhe e prdorin at n mnyrn e duhur;

njohin llojet e ndryshme t teksteve, prdorimet e tyre, si dhe hartojn e prezantojn tekste t ndryshme;

lexojn tekste letrare t gjinive t ndryshme dhe zhvillojn botn emocionale prmes tyre;

vlersojn letrsin si pjes e rndsishme e kulturs kombtare dhe botrore;

kuptojn, interpretojn dhe analizojn tekste letrare si nj burim pr t njohur histori t ndryshme, marrdhniet njerzore, ndjenjat, vlerat

etj.;

prdorin gjuhn standarde n shkoll dhe jasht saj, si dhe zbatojn rregullat themelore gramatikore;

kuptojn rndsin e gjuhs shqipe si vler e kulturs kombtare.

1N kt klas, 20 or msimore jan ln pr prgatitjen e nxnsve pr Provimin e Lirimit.

1. Prmbajtja e shkalls s tret

N programin e gjuhs shqipe pr shkalln e tret jan paraqitur rezultatet e t nxnit pr do kompetenc. Kompetencat zhvillohen prmes

disa tematikave. Tematikat dhe renditja e tyre nuk presupozojn q realizimi i tyre prgjat vitit shkollor ose shkalls t zhvillohet e ndar n

kt renditje. Kombinimi dhe ndarja e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve n or msimi, kapituj apo grupe temash e njsi msimore, si dhe

renditja e tyre sht e drejt e prdoruesve t programit (m kryesort jan msuesit dhe autort e teksteve). M posht jan dhn tematikat pr

do kompetenc.

a) T dgjuarit e teksteve t ndryshme

Rregullat e t dgjuarit;

T dgjuarit pr t kuptuar dhe pr t vlersuar tekstin

b) T folurit pr t komunikuar dhe pr t msuar

Rregullat dhe organizimi i t folurit

Diskutimi dhe bashkveprimi n grup

c) T lexuarit e teksteve t ndryshme

T lexuarit pr t kuptuar

T lexuarit e teksteve letrare

T lexuarit e teksteve joletrare

d) T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale

Planifikimi, organizimi, rishikimi dhe redaktimi i t shkruarit

T shkruarit pr qllime personale

T shkruarit pr qllime funksionale

e) Prdorimi i drejt i gjuhs

Sintaks

Morfologji

Leksikologji dhe semantik

Drejtshkrim

Fonetik dhe fonologji

SHKALLA 3

Klasa 6-7

KOMPETENCA: T dgjuarit e teksteve t ndryshme

Prshkrimi i tematikave t kompetencs

Nxnsi demonstron vmendje, interes, respekt dhe empati pr folsin. Ai kupton tekstet q dgjon, lidh informacionin ose

prmbajtjen e tekstit me jetn dhe njohurit e tij. Nxnsi jep gjykimet e tij rreth tekstit q dgjon, si dhe dallon qllimin dhe

ndjenjat e folsit. Nxnsi, gjithashtu, zhvillon aftsit pr t krahasuar dhe vlersuar tekste t ndryshme (t shkruara, t folura dhe

mediatike).

Rezultatet e t nxnit pr kt kompetenc

Nxnsi:

kupton, krahason dhe prmbledh mendimet e t tjerve nga materialet e dgjuara, shikuara ose t prezantuara, si dhe reflekton

pr to;

jep mendimet dhe gjykimet e tij rreth teksteve q dgjon.

Njohurit Shkathtsit

Njohurit pr klasn e gjasht

Gjat orve msimore t prcaktuara n program nxnsi

dgjon dhe punon (tregon prmbajtjen, analizon, jep gjykime t

thjeshta etj.) me tekste t cilat jan t prshtatshme pr moshn

e tij si p.sh.:

Rregullat e t dgjuarit

Nxnsi:

dgjon me vmendje dhe prqendrim:

duke shikuar n sy personin q flet;

diskutime;

lloje t ndryshme poezish;

rrfime personale (anekdota gojore, ngjarje t jetuara);

tregime t shkurtra, radio drama, teatr me kukulla;

udhzime t shkurtra, receta;

filma pr fmij, emisione televizive.

Nxnsi, gjithashtu, merr njohuri si:

identifikimi i shkakut dhe pasojs n nj tekst.

identifikimi i problemit dhe i zgjidhjes n nj tekst.

duke mbajtur trupin n nj pozicion korrekt;

shfaq interes, respekt dhe empati ndaj folsit me shprehje t

tilla si p.sh.: Pas nj prvoj t till e imagjinoj si jeni ndjer;

nxit dhe inkurajon folsin me shprehje t tilla si: Kjo q po

rrfeni sht shum interesante etj.

T dgjuarit pr t kuptuar dhe vlersuar tekstin

Nxnsi:

prcakton qllimin e t dgjuarit (pr knaqsi, pr

informacion, pr kuriozitet etj.);

kujton njohurit paraprake q ka rreth tems ose

prmbajtjes s tekstit;

parashikon rreth tekstit q do t dgjoj;

mban shnime gjat t dgjuarit;

pyet ose krkon sqarime pr idet, konceptet ose fjalt q

nuk i kupton mir;

krkon informacion shtes;

ritregon me detaje dhe ilustrime prmbajtjen e tekstit;

interpreton tekstin duke dhn gjykimet e tij;

identifikon ngjashmri dhe dallime mes informacioneve q

dgjon nga burime t ndryshme (n biseda, n televizion

Njohurit pr klasn e shtat

Gjat orve msimore t sugjeruara n program nxnsi dgjon

dhe punon (ritregon, analizon, gjykon) me tekste t cilat jan t

prshtatshme pr moshn e tij si p.sh.:

krkesa, shpjegime;

udhzime, receta;

rrfime personale (anekdota gojore, ngjarje t jetuara);

raporte t shkurtra informuese p.sh., pr nj aktivitet n

shkoll, pr nj projekt ose ngjarje etj.;

reklama, filma pr fmij, shfaqje muzikore etj.

Nxnsi, gjithashtu merr njohuri si:

prcaktimi i ndjenjave t folsi;

prcaktimi i qllimit t folsit. ose n ndonj media tjetr);

dallon rendin e ngjarjeve dhe ideve;

klasifikon detajet n nj tekst;

dallon shkakun dhe pasojn n nj tekst;

dallon problemin dhe zgjidhjen n nj tekst;

prcakton me ndihmn e msuesit qllimin ose synimin e

folsit (kshillon, bind, sqaron etj.);

dallon ndjenjat e folsit.

Vlerat dhe qndrimet

Nxnsi:

tregon respekt, empati dhe interes ndaj folsit;

demonstron vullnet gjat kryerjes s detyrave;

shfaq toleranc dhe respekt pr kulturn dhe gjuhn e tjetrit.

KOMPETENCA: T folurit pr t komunikuar dhe pr t msuar

Prshkrimi i tematikave t kompetencs

Nxnsi kupton dhe prdor bisedat, diskutimet dhe debatet, si dhe vazhdon t zhvilloj aftsit dhe shkathtsit e tij pr t

bashkpunuar me t tjert n prezantime detyrash, projektesh e krijimesh t ndryshme. Nxnsi prshtat t folurin me qllimin,

situatn dhe dgjuesin.

Rezultatet e t nxnit pr kt kompetenc

Nxnsi:

zgjedh formn e prshtatshme pr t prcjell informacionin, idet, ndjenjat dhe pikpamjet e tij;

merr pjes n biseda shoqrore me moshatart dhe t rriturit mbi tema t njohura duke pyetur dhe duke iu prgjigjur pyetjeve;

identifikon materiale t ndryshme dhe i prdor pr t dhn mesazhe ose porosi nprmjet reklamave e lajmrimeve dhe bn

prezantimin e tyre n media.

Njohurit Shkathtsit

Njohurit pr klasn e gjasht

Gjat bisedave dhe diskutimeve n klas rreth temave 2si:

mbresa udhtimesh brenda dhe jasht vendit, prshtatja n nj

mjedis t ri, leximet, pasionet dhe aktiviteti fizik, festat dhe

rndsia e tyre etj., nxnsi merr edhe njohurit e mposhtme:

komunikimi me t rriturit dhe bashkmoshatart

(ndryshimet n komunikim);

diskutimi rreth nj teme t dhn dhe reagimi ndaj

Rregullat dhe organizimi i t folurit

Nxnsi:

flet duke prdorur intonacionin e duhur, theksin e sakt

(e fjalve dhe fjalive), volumin e prshtatshm t zrit,

si dhe pauzat pr t br prshtypje te t tjert;

jep informacione, ide, ndjesi, emocione duke prdorur

fjalorin e duhur;

prshtat t folurin n varsi t tematiks, dgjuesit,

qllimit dhe situats;

2Tematikat e dhna n kt kompetenc jan sugjeruese. Autort e teksteve dhe msuesit jan t lir t zgjedhin edhe tema t tjera, n varsi t dshirave dhe interesave t

nxnsve.

vrejtjeve t t tjerve.

vlersimi i ideve dhe opinioneve t t tjerve gjat nj

diskutimi.

prgatitja e nj prezantimi t shkurtr (me goj).

bisedat telefonike (fillimi, mbyllja).

prdor gjuhn standarde n situata formale dhe

joformale, duke prfshir edhe diskutimet n klas;

zgjedh fjalt dhe frazat e duhura pr t trhequr

vmendjen e dgjuesit;

prgatit prezantime duke prdorur edhe teknologjin e

informacionit;

veon disa ndryshime mes gjuhs s folur dhe gjuhs s

shkruar;

dallon elementet e komunikimit n nj situat t dhn;

analizon mundsit dhe rreziqet e komunikimit virtual.

Diskutimi dhe bashkveprimi n grup

Nxnsi:

bn pyetje pr tu sqaruar dhe pr t marr m shum

informacion gjat diskutimeve n grup;

ofron t dhna ose informacion, si dhe shpreh mendimin

ose kndvshtrimin e tij personal;

jep argumentet e tij gjat diskutimeve n grup, si dhe

pranon idet e t tjerve;

reciton me ndjenj pjes t ndryshme para

bashkmoshatarve dhe msuesve n aktivitete t

Njohurit pr klasn e shtat

Gjat ktyre orve zhvillohen biseda dhe diskutime n klas rreth

temave si: angazhimi n komunitet, prgjegjsit dhe t drejtat e

nxnsve n shkoll; komunikimi n nj mjedis virtual; far u

plqen t lexojn; marrdhniet mes djemve dhe vajzave;

aktivitetet shkollore, rndsia e prdorimit t gjuhs standarde

n komunikim etj.,

Nxnsi, gjithashtu, fiton edhe njohuri si:

prdorimi i gjuhs n mjedise t ndryshme komunikimi (n

shkoll dhe n mjedise publike);

ndryshimet me gjuhs s folur dhe gjuhs s shkruar

(njohuri t prgjithshme);

elementet e komunikimit (skema e komunikimit);

komunikimi n nj mjedis virtual, mundsit dhe rreziqet e

tij.

ndryshme n shkoll;

planifikon dhe organizon lojra me role.

Vlerat dhe qndrimet

Nxnsi:

flet n prputhje me normat e vlerat shoqrore, n situata t ndryshme komunikimi n klas;

prdor n mnyr korrekte gjat t folurit elementet joverbale si: gjestet, mimika, kontakti me sy;

shfaq me siguri e besim n vetvete mendimet, prvojat dhe argumentet e tij;

nxit diskutimet n grup duke ofruar kontributin e tij;

diskuton bashkrisht n grup pr t arritur objektivin e nj detyre duke ofruar idet, zgjidhjet dhe kndvshtrimet e tij.

KOMPETENCA: T lexuarit e teksteve letrare dhe joletrare

Prshkrimi i tematikave t kompetencs

Nxnsit przgjedh tekstin q lexon n varsi t qllimit q ka. Ai prdor disa strategji (para, gjat dhe pas leximit) pr t kuptuar

tekstin. Nxnsi demonstron t kuptuarit e tekstit duke treguar brendin dhe duke e ilustruar at me fragmente dhe detaje nga teksti.

Nxnsit gjykon me argumente idet e dhna n mnyr t drejtprdrejt ose t nnkuptuar, dallon elemente t forms dhe strukturs

s teksteve, krahason personazhe, ide, informacione etj. Ai zbulon ngjashmrit dhe ndryshimet mes teksteve. Nxnsi lexon,

kupton, interpreton dhe gjykon nj shumllojshmri tekstesh letrare dhe joletrare.

Rezultatet e t nxnit pr kt kompetenc

Nxnsi:

interpreton tekstet duke prdorur idet e dhna n mnyr t drejtprdrejt n tekst dhe idet e nnkuptuara;

dallon informacionin e rndsishm n tekst;

lidh pjest e ndryshme t nj teksti dhe i analizon ato.

a) Tekste letrare

analizon n tekste t ndryshme poetike, tregimtare dhe dramatike gjuhn e figurshme;

dallon temn dhe analizon personazhet, mjedisin, kohn dhe subjektin n nj tekst tregimtar dhe dramatik;

dallon mjetet shprehse n nj tekst poetik dhe tregon funksionin e tyre;

shpreh plqimet dhe mbron interpretimet e tij duke i ilustruar me detaje dhe pjes nga teksti.

a) Tekste joletrare

dallon prdorimin e gjuhs dhe terminologjis s fushs n tekste t ndryshme;

kupton tiparet e strukturs dhe organizimit n tekste t ndryshme (paragraf, tituj, nntituj etj.).

Njohurit Shkathtsit

Njohurit pr klasn e gjasht

Strategjit e t lexuarit

Teknikat e recitimit

T lexuarit pr t kuptuar tekstin 3

Nxnsi:

przgjedh tekstin q lexon n varsi t qllimit q ka si p.sh.:

3 3Kto aftsi dhe shkathtsi jan t prbashkta pr tekstet letrare dhe joletrare.

Studim tekstesh letrare: 49 or msimore pr tekstet letrare

sugjerohen t ndahen shprndahen si m posht:

tekste poetike: 12 or t sugjeruara (5-6 tekste)

tekste n proz: 30 or t sugjeruara (13-14 tekste)

tekste dramatike: 7 or t sugjeruara (2-3 tekste)

Gjat studimit t ktyre teksteve (kuptojn, intepretojn,

analizojn dhe gjykojn) nxnsit marrin njohuri si:

renditja e ngjarjeve n nj tekst (rrfimtar ose

dramatik);

analiza e personazheve;

dallimi mes teksteve letrare dhe joletrare (shkurtimisht);

metafora, personifikimi, aliteracioni.

Studim tekstesh jo letrare:

Gjat 21 orve msimore nxnsit punojn (kuptojn,

interpretojn, analizojn, krahasojn, vlersojn) me tekste nga

kultura dhe periudha t ndryshme, elektronike dhe t shtypura

si: intervista, enciklopedi t shtypura dhe elektronike,

udhzime, artikuj gazetash dhe revistash, njoftime, shpjegime.

nj fjalor pr t sqaruar e gjetur kuptimin e nj fjale, nj

enciklopedi pr fmij q t marr informacion, nj biografi

pr tu njohur me jetn dhe veprn e nj autori, lexon pr

knaqsi nj prmbledhje me tregim, nj vllim me poezi ose

nj roman pr fmij etj.;

prdor disa strategji (para, gjat dhe pas leximit) pr t

kuptuar tekstin si p.sh.: aktivizon njohurit e mparshme

nprmjet nj diskutimi n grup; lexon pjes-pjes tekstin dhe

parashikon se far do t ndodh m pas duke dhn

arsyetime dhe argumente pr parashikimin e tij; analizon

elementet q shoqrojn tekstet (piktura, ilustrime, lista,

tabela, harta etj.) pr t kuptuar m mir tekstin; i rikthehet

leximit t tekstit deri sa ta kuptoj at;

prmbledh idet kryesore duke i ilustruar me fragmente dhe

detaje nga teksti;

u prgjigjet pyetjeve t msuesit rreth brendis s tekstit;

lidh idet dhe informacionin e tekstit me njohurit, prvojn

ose leximet e mparshme;

krahason n nj tekst dy ose m shum ide, koncepte, detaje,

personazhe etj.;

gjykon me argumente idet dhe informacionin e tekstit (A

Gjat studimit t ktyre teksteve nxnsit marrin edhe njohuri

si:

tiparet e prgjithshme t nj interviste, enciklopedie,

udhzimi, njoftimi ose shpjegimi;

tipare t gjuhs n nj tekst joletrar (shkurt);

funksionin e grafikve, tabelave, pikturave, ilustrimeve

etj. q shoqrojn tekstet.

mendoni se ky veprim zbulon dika nga karakteri i

personazhit? Ku e mbshtetni mendimin tuaj?);

interpreton idet e dhna n mnyr t drejtprdrejt ose t

nnkuptuar n tekst (Pse autori nuk e jep n mnyr t

drejtprdrejt kt ide? Si e kuptoni ju?);

dallon tekstet letrare dhe joletrare;

dallon elemente t forms dhe strukturs s teksteve dhe

sqaron funksionin e tyre.

T lexuarit e teksteve letrare

Nxnsi:

lexon tekste t ndryshme letrare poetike, n proz dhe

dramatike, t prshtatshme pr moshn e tij;

flet shkurt (3-4 fjali) pr autorin e tekstit letrar (krijimtarin,

jetn);

diskuton rreth prmbajtjes, personazheve, prshtypjeve dhe

ndjesive pr tekstet q lexon;

ritregon histori duke u bazuar n fjal kye, skica ose foto e

figura;

ritregon me hollsi subjektin,duke e ilustruar me detaje nga

Njohurit pr klasn e shtat

Studim tekstesh letrare: poezi, kng popullore, poema,

fabula, tregime, novela, legjenda, prralla, mite, romane pr

fmij, tekste t thjeshta dramatike.

42 or msimore pr tekstet letrare sugjerohen t ndahen

shprndahen si m posht:

tekst poetik- 12 or t sugjeruara (5-6 tekste)

tekst n proz- 30 or t sugjeruara (13-14 tekste)

tekst dramatik- 7 or t sugjeruara (2-3 tekste)

Gjat studimit t ktyre teksteve nxnsit marrin edhe njohuri

si:

jeta dhe vepra e autorit (shkurtimisht);

tema, ideja kryesore, subjekti;

tiparet kryesore t nj teksti poetik, n proz dhe teksti

dramatik (p.sh., tiparet e prrallave, fabulave,

legjendave apo t nj tregimi);

llojet kryesore t strofave.

mjedisi, koha n nj tekst letrar.

prdorimi i epitetit, krahasimit, hiperbols, aliteracionit,

metafors, personifikimit dhe efekti q krijojn ata.

personazhet kryesore dhe dytsore.

Studim tekstesh jo letrare: Gjat 21 orve msimore nxnsit

punojn (kuptojn, interpretojn, analizojn, krahasojn,

sintetizojn, vlersojn) me tekste nga kultura dhe periudha t

ndryshme, elektronike dhe t shtypura si: autobiografi, biografi

(t nj shkrimtari, sportisti, shkenctari), intervista, enciklopedi

t shtypura dhe elektronike, udhzime, rregullore, artikuj

gazetash dhe revistash, ese, njoftime.

Gjat studimit t ktyre teksteve nxnsit marrin edhe njohuri

si:

tiparet e prgjithshme t nj autobiografie, biografie,

rregulloreje, eseje;

organizimi i tekstit (rend kronologjik, shkak dhe pasoj

teksti;

bn pyetje t ndryshme rreth tekstit;

u prgjigjet pyetjeve rreth tekstit me fjalt e tij ose me

shembuj nga teksti;

rendit ngjarjet e nj teksti;

prshkruan kohn dhe mjedisin ku ndodhin ngjarjet;

prshkruar pamjen, tiparet, sjelljen e personazheve (duke u

bazuar n tekst);

analizon marrdhniet mes personazheve, vlerson sjelljet e

tyre, si dhe i krahason me veten ose njerzit q njeh;

gjen nj nj tekst idet kryesore dhe formulon temn dhe

iden kryesore;

jep dhe argumenton kndvshtrimet e tij rreth tems, ideve,

personazheve etj.;

krkon informacion pr fjalt e panjohura dhe mson ti

prdor ato;

dallon epitetin, krahasimin, personifikimin metaforn,

hiperboln, aliteracionin personifikimin dhe tregon efektin

q krijojn ata;

shpjegon kuptimin e nj teksti poetik, duke u bazuar n

ndjenjat dhe prvojn e tij;

etj.);

fakti dhe opinioni;

citimet dhe referencat n nj tekst.

dallojn rimn dhe strofn (llojet kryesore) n nj tekst

poetik;

dallon disa karakteristika t disa teksteve n proz, si p.sh.:

fabulat (personazhet, personifikimi, alegoria, morali i

fabuls); prrallat (elementet fantastike, formulat e hyrjes

dhe mbylljes, personazhet joreale, formulat e magjis, fundi

i lumtur, hiperbola etj.); anekdotat (karakteri i

personazheve, ironia, krahasimi);

dallon dhe analizon disa elemente t strukturs s nj teksti

dramatik si: skena, aktet, personazhet, fjalt e personazheve,

didaskalit;

prdor bibliotekn dhe internetin pr t lexuar tekste t

ndryshme;

recitojn me ndjenj poezi, copza proze ose luajn nj rol

nga nj tekst dramatik.

T lexuarit e teksteve jo letrare

Nxnsi:

lexon tekste nga kultura dhe periudha t ndryshme,

elektronike dhe t shtypura si: autobiografi, biografi (t nj

shkrimtari, sportisti, shkenctari), intervista, enciklopedi t

shtypura dhe elektronike, udhzime, rregullore, artikuj

gazetash dhe revistash, njoftime;

dallon dhe prdor njohurit rreth karakteristikave t

prbashkta t teksteve si: tema, paragrafi, fjalit

prmbyllse, fjalori etj.;

dallon dhe prdor njohurit rreth mnyrs s organizimit t

tekstit (rend kronologjik, shkak dhe pasoj etj.);

pasuron fjalorin me fjal dhe terminologji nga fusha t

ndryshme t veprimtaris njerzore, nga tekstet q lexon dhe

i prdor ato;

ndan prvojat dhe knaqsit e leximit me shokt e shoqet e

klass;

dallon shkakun dhe pasojn n nj tekst;

dallon problemin dhe zgjidhjen;

dallon faktet dhe opinionet n nj tekst;

dallon disa veori t teksteve si: citimet dhe referencat dhe t

shpjegojn funksionin e tyre;

dallon n nj tekst prdorimin e argumenteve pro dhe kundr

pr nj shtje t caktuar;

shpjegon funksionin e grafikve, tabelave, pikturave,

ilustrimeve, me t cilat shoqrohen tekstet.

dallon n tekste disa elemente t stilit dhe t gjuhs si p.sh.:

zgjedhja e fjalve; prdorimi i mbiemrave; prdorimi i fjalive

t ndryshme (t thjeshta, t prbra, t plota dhe mungesore).

Vlerat dhe qndrimet

Nxnsi:

- sht i motivuar pr t lexuar pr knaqsi dhe informacion;

- sht i vmendshm gjat t lexuarit;

- respekton dhe pranon mendimin e tjetrit;

- shfaq empati;

- respekton etikn gjat komunikimit personal dhe n grup;

- vlerson kontributin e t tjerve gjat kryerjes s nj detyre;

- shfaq vetbesim dhe vetvlersim;

- demonstron vullnet gjat kryerjes s detyrave;

- respekton kulturn dhe gjuhn e tjetrit.

KOMPETENCA: T shkruarit pr qllime personale dhe funksionale

Prshkrimi i tematikave t kompetencs

Nxnsi zgjedh formn e t shkruarit (tekstin) n varsi t qllimit dhe lexuesit. Ai mbledh dhe przgjedh informacion nga burime t

ndryshme (edhe elektronike) pr detyrn me shkrim. Nxnsi shkruan tekse koherente duke u prqendruar n temn q do t trajtoj

dhe duke lidhur logjikisht fjalit n paragraf dhe paragraft mes tyre.Ai prdor gjuhn standarde dhe zbaton rregullat gramatikore.

Rezultatet e t nxnit pr kt kompetenc

Nxnsi:

prdor formn ose modelin e prshtatshm gjat t shkruarit dhe zbaton rregullat gramatikore, leksikore dhe drejtshkrimore, pr

t shprehur mendimet, qllimet, ndjenjat pr tema t caktuara;

- mbshtet mesazhin kryesor ose ky t nj teksti me detaje prshkruese, me fakte ose shembuj t ndryshm.

Njohurit Shkathtsit

Njohurit pr klasn e gjasht

Diktime

Puna prgatitore pr detyrn me shkrim

Rishikimi i puns ose detyrs me shkrim

T shkruarit pr qllime personale

Poezi t shkurtra me pak vargje ku t shprehin botn e tyre

emocionale (n zgjedhjen e nxnsve).

Rrfime prvojash ose ngjarje t jetuara: rrfime n vetn e

par, rrfime ngjarjesh t rndsishme n jetn e nxnsit.

Shkrimi i nj tregimi t shkurtr (karakterizimi i

personazheve, rrfim n vetn e par dhe vetn e tret,

Planifikimi, organizimi, rishikimi dhe redaktimi i t

shkruarit4

Nxnsi:

identifikon qllimin dhe lexuesin e tij, kur shkruan si p.sh.,

q t shpreh shqetsimin e tij rreth ndotjes s mjedisit, t

shkruajn nj artikull pr nj gazet lokale q t bhet t

njohur pr bashkmoshatart e tyre etj.;

mbledh informacionin e duhur pr t shkruar duke prdorur

strategji t tilla si: sheh ilustrime, pamje, piktura etj., t cilat

shrbejn si stimul (nxitje) pr imagjinatn e tij; pyet pr tu

4Kto aftsi dhe shkathtsi jan t prbashkta pr t gjitha llojet e teksteve q shkruajn nxnsit.

ligjrata e drejt).

Prshkrime me imagjinat rreth figurave t tilla, si: alient,

dinozaurt dhe zbulimet e shkencs dhe teknologjis.

T shkruarit pr qllime funksionale:

Udhzime

Njoftime

Artikuj pr gazeta

Letra

Urime pr festa

Ftesa

sqaruar rreth tems, shtjes, subjektit; kujton njohurit q

ka rreth tems q do t shkruaj; prdor burime t ndryshme

pr t mbledhur informacion; studion modele t mira shkrimi

q kan trajtuar t njjtn tem ose subjekt; mban shnime

pr shtje t ndryshme rreth puns me shkrim;

przgjedh dhe klasifikon informacionet e mbledhura;

prdor edhe bibliotekn e shkolls ose internetin pr t

mbledhur informacion pr punn dhe detyrat me shkrim.

zgjedh format e duhura t detyrs me shkrim n varsi t

qllimit dhe lexuesit q ka;

mbshtet mesazhin kryesor ose ky t nj teksti me detaje

prshkruese, me fakte ose shembuj t ndryshm;

respekton strukturn e puns me shkrim (hyrje, zhvillim,

mbyllje);

prdor fjalor t pasur dhe gjuh t figurshme n shkrimet e

tij si p.sh., nj larmi ndajfoljesh, mbiemrash etj., me qllim

q t ndikoj te lexuesi;

prdor gjat t shkruarit gjuhn standarde dhe respekton

rregullat gramatikore dhe drejtshkrimore;

shkruan tekste me dor ose duke prdorur teknologjin e

informacionit;

Njohurit pr klasn e shtat

Diktime

Rishikimi dhe redaktimi i puns me shkrim (prmbatja dhe

forma).

T shkruarit pr qllime personale

Poezi t shkurtra (me dshirn e nxnsve)

Shkrime tregimesh duke iu prmbajtur elementeve si:

personazh, dialog, fabul, mjedis, koh

Kthimi i nj teksti poetik n proz

Mbresa nga udhtimet

T shkruarit pr qllime funksionale

Udhzime p.sh., si funksionon nj loj n kompjuter

Njoftime t shkurtra

Shkrim n nj gazet lokale pr fmij

Letra formale p.sh., drejtuar stafit drejtues t shkolls ose

prfaqsuesve t pushtetit vendor pr probleme t ndryshme

t shkolls etj.

Intervist e shkurtr drejtuar nj personi t dashur ose t

plqyeshm pr nxnsit nga fusha e artit, sportit,

kinematografis

Ese

bn ndryshime n punn me shkrim pr t prmirsuar

prmbajtjen, qartsin dhe formn duke prdorur disa

strategji si: ndryshon ndonj ide ose fjali q nuk del e qart

ose e shton shembuj dhe ilustrime;shton, heq, zvendson ose

riorganizon fjal, fraza ose fjali pr ta br m trheqs dhe

interesant tekstin e shkruar; shmang gabimet drejtshkrimore

dhe gabimet gramatikore.

T shkruarit pr qllime personale

Nxnsi:

shpreh me vargje t thjeshta (strofa, rima) ndjenjat dhe

mendimet e tij;

shkruan tregime t shkurtra duke iu prmbajtur disa

elementeve si: personazh, dialog, fabul, mjedis, koh;

kthen nj tekst poetik n proz;

rrfen brendin e nj libri t preferuar pr t;

prshkruan personazhet duke pasqyruar ndjenjat dhe

mendimet, paraqitjen e jashtme dhe veprimet e tij;

shkruan pr ndjenjat dhe prjetimet q i ngjall nj tekst letrar

si: tregim, poezi, prrall etj.;

krahason dy ose m shum personazhe, ngjarje, mjedise nga

nj tregim, dram etj., duke konkretizuar me shembuj nga

teksti;

krahason dy ose m shum tekste q trajtojn t njjtn

tematik;

prdor nj gjuh shprehse dhe fjalor t pasur gjat t

shkruarit.

T shkruarit pr qllime funksionale

Nxnsi:

shkruan shpjegime, udhzime, njoftime t shkurtra;

shkruan letra formale p.sh., drejtuar stafit drejtues t shkolls

ose prfaqsuesve t pushtetit vendor pr probleme t

ndryshme t shkolls, drejtuar nj gazetari etj.;

shkruan nj intervist drejtuar nj personi t dashur ose t

plqyeshm pr ta nga fusha e artit, sportit, kinematografis;

respekton formn ose modelin e prshtatshm gjat t

shkruarit;

shkruan ese.

Vlerat dhe qndrimet

Nxnsi:

shfaq besim dhe vullnet gjat procesit t t shkruarit;

demonstron imagjinat dhe shpirt krijues gjat t shkruarit;

punon n mnyr t pavarur;

respekton gjuhn shqipe duke shmangur fjalt e huaja gjat t shkruarit;

respekton rregullat drejtshkrimore gjat t shkruarit;

vlerson punt e t tjerve;

bashkpunon n grup pr kryerjen e nj detyre me shkrim.

KOMPETENCA: Prdorimi i drejt i gjuhs

Prshkrimi i tematikave t kompetencs

Nxnsi dallon funksionet gramatikore t fjalve. Ai gjen n fjali gjymtyrt e dyta dhe tregon se me far sht shprehur:

prcaktori, kallzuesori, kundrinori, rrethanori. Nxnsi dallon fjalin e thjesht nga fjalia e prbr. Ai prcakton kategorit

gramatikore t emrit, mbiemrit, foljes dhe premrit. Ai prdor drejt shenjat e piksimit, pikuditsen, trepikshin, presjen, zanoren

e, zanoren , grupet e zanoreve dhe diftongjeve ie dhe je. Nxnsi demonstron njohuri, aftsi dhe qndrime rreth fushs leksikore,

familjes s fjalve, kuptimin e par t fjals, kuptimit t figurshm t fjals, fjalve me shum kuptime, sinonimeve, antonimeve,

homonimeve dhe dialekteve t gjuhs shqipe.

Rezultatet e t nxnit pr kt kompetenc

Nxnsi:

dallon dhe prdor fjalit e thjeshta dhe t prbra si dhe prcakton llojin e tyre;

dallon funksionet gramatikore t fjalve n fjali;

prcakton klasat e fjalve dhe kategorit e tyre gramatikore;

dallon mnyrat e formimit t fjalve n gjuhn shqipe;

dallon fushn leksikore, familjen e fjalve, si dhe kuptimin e par dhe kuptimet e tjera t tyre;

- prdor mir gjuhn standarde shqipe.

Njohurit, aftsit, shkathtsit dhe qndrimet pr realizimin e kompetencs

Njohurit Shkathtsit

Njohurit pr klasn e gjasht

SINTAKS

Fjalia e thjesht dhe fjalia e prbr.

Gjymtyrt kryesore t fjalis s thjesht.

Gjymtyrt e dyta t fjalis.

Prcaktori, llojet e tij.

Ndajshtimi si nj lloj prcaktori.

Kundrinori, me se shprehet.

Rrethanori, me se shprehet.

MORFOLOGJI

Pjest e ligjrats, t ndryshueshme dhe t pandryshueshme.

Emri

Emri dhe kategorit e tij gramatikore (gjinia asnjanse,

shumsi i emrave, kuptimet e rasave).

Mbiemri

- Mbiemri dhe kategorit e tij gramatikore

a) Sintaks

Nxnsi:

dallon fjalin e thjesht dhe fjalin e prbr;

prcakton funksionet gramatikore t fjalve n nj fjali;

prcakton n fjali kryefjaln e shprehur me emr, premr

etj.;

dallon n fjali kallzuesin;

gjen llojet e prcaktorit dhe mnyrat e shprehjes s tij;

argumenton pse nj gjymtyr sht prcaktor;

gjen dhe prdor n fjali kundrinorin e drejt dhe t zhdrejt

dhe mnyrat e shprehjes s tyre;

argumenton pse nj gjymtyr sht kundrinor i drejt ose

kundrinor i zhdrejt;

gjen dhe prdor n fjali rrethanorin e vendit dhe t kohs

dhe mnyrat e shprehjes s tyre;

gjen dhe prdor n fjali rrethanorin e shkakut e t qllimit

dhe mnyrat e shprehjes s tyre;

Premri

Llojet e premrave

Foljet

Zgjedhimi i foljeve n mnyrn dftore dhe koht e saj.

Zgjedhimi i foljeve n mnyrn lidhore dhe koht e saj.

Lidhzat

Lidhzat bashkrenditse, llojet.

Lidhzat nnrenditse.

Parafjalt

Parafjalt sipas rasave.

Ndajfoljet

Llojet e ndajfoljeve

FJALFORMIM

Prbrsit e fjals (rrnja, tema, parashtesa, prapashtesa dhe

mbaresa).

Fjalt e prejardhura.

Parashtesat dhe prapashtesa q krijojn fjal t prejardhura.

DREJTSHKRIM

gjen dhe prdor n fjali rrethanorin e mnyrs e t sasis

dhe mnyrat e shprehjes s tyre;

argumenton pse nj gjymtyr sht rrethanor vendi, kohe,

shkaku, qllimi, mnyre, sasie;

krahason fjalit e thjeshta me fjalit e prbra;

dallon dhe ndrton fjali me bashkrenditje;

dallon dhe prdor ligjratn e drejt dhe ligjratn e

zhdrejt.

b) Morfologji

Nxnsi:

prcakton klasat e fjalve;

klasifikon fjalt n fjal t ndryshueshme dhe t

pandryshueshme;

analizon emrin n kategorit e tij gramatikore: gjini, numr,

ras dhe shquarsi-pashquarsi;

prcakton lakimin e emrave;

dallon mbiemrin dhe kategorit e tij gramatikore;

prcakton shkallt e mbiemrit;

prcakton zgjedhimin e foljes;

dallon dhe prdor n fjali pjesoren dhe format e tjera t

Prdorimi i drejt i shkronjs s madhe (titujt e librave,

revistave, gazetave etj.).

Drejtshkrimi i fjalve q e kan zanoren e n pozicione t

ndryshme.

Drejtshkrimi i fjalve q e kan shkronjn n pozicione t

ndryshme.

Drejtshkrimi i lidhzave.

Drejtshkrimi i parafjalve.

Drejtshkrimi i ndajfoljeve

LEKSIKOLOGJI DHE SEMANTIK

Fusha leksikore e fjalve (njohuri t prgjithshme)

Familja e fjalve (njohuri t prgjithshme)

FONETIK DHE FONOLOGJI

Theksi i fjals.

Bashktinglloret e zshme dhe t pazshme.

Bashktinglloret e zshme, t shurdhta dhe t tingullta.

Llojet e ndryshme t intonacionit n fjali.

pashtjelluara t foljes;

zgjedhon foljen n mnyrn kushtore dhe koht e saj,

mnyrn habitore dhe koht e saj, mnyrn dshirore dhe

koht e saj, mnyrn urdhrore dhe koht e saj;

dallojn dhe analizon premrat;

dallon dhe analizon trajtat e shkurtra dhe t bashkuara t

premrit vetor;

dallon dhe prdor lidhzat, si dhe llojet e tyre;

dallon dhe prdor pjeszat;

dallon dhe prdor pasthirrmat.

c) Fjalformim

Nxnsi:

prcakton mnyrat fjalformimit t fjalve n gjuhn

shqipe;

dallon, prdor dhe krijon fjal t prejardhura, t prbra

dhe t prngjitura.

d) Drejtshkrim

Nxnsi:

prdor drejt pikn, presjen dhe pikuditsen n llojet e Njohurit pr klasn e shtat

SINTAKS

Kryefjala e shprehur me emr, premr etj.

Kallzuesi dhe me se shprehet.

Kundrinori i drejt dhe i zhdrejt dhe mnyrat e shprehjes

s tyre;

Rrethanori i vendit dhe i kohs dhe mnyrat e shprehjes s

tyre.

Rrethanori i shkakut e i qllimit dhe mnyrat e shprehjes s

tyre.

Rrethanori i mnyrs e i sasis dhe mnyrat e shprehjes s

tyre.

Fjalit me bashkrenditje.

Fjalit me nnrenditje.

Prdorimi i ligjrats s drejt dhe t zhdrejt

MORFOLOGJI

Klasat e fjalve.

Emri

Lakimi i emrave.

Mbiemri

Shkallt e mbiemrit.

ndryshme t fjalive;

prdor trepikshin, kur intonacioni i fjalis sht i pa

mbaruar;

shkruan drejt zanoren n trup t fjals;

shkruan drejt fjalt q kan grupe zanoresh dhe diftongje ie

dhe je;

shkruan drejt emrat q kan dy trajta shumsi sipas kuptimit

t ndryshm t tyre;

shkruan drejt fjalt e prejardhura me prapashtesat -si,-ri,-ar,-

tar,-tor,-shm etj.;

shkruan drejt fjalt e prbra, kur fjala e dyt fillon me

zanore;

shkruan drejt fjalt e prngjitura.

e) Leksikologji dhe semantik

Nxnsi:

prcakton fushn leksikore t fjalve;

krijon familje fjalsh;

dallon dhe prdor n fjali kuptimin e par t fjalve dhe

kuptimin e figurshm;

dallon dhe prdor n fjali fjalt me shum kuptime;

Folja

Zgjedhimi i foljeve n mnyrn kushtore dhe koht e saj,

mnyrn habitore dhe koht e saj, mnyrn dshirore dhe

koht e saj, mnyrn urdhrore dhe koht e saj.

Format e pashtjelluara

Pjesorja dhe format e tjera t pashtjelluara t foljes.

Premri

Llojet e premrave (vetor, dftor, pronor, vetvetor, lidhor, i

pacaktuar, pyets).

Trajtat e shkurtra dhe t bashkuara t premrit vetor.

Lidhzat

Lidhzat dhe llojet e tyre.

Lidhzat nnrenditse, llojet.

Pasthirrmat

Pasthirrmat

Pjeszat

Pjeszat

FJALFORMIM

gjen e krahason llojet e sinonimeve, antonimeve dhe

homonimeve.

prdor fjalort pr interesa msimore.

f) Fonetik dhe fonologji

Nxnsi:

dallon grupet e zanoreve dhe diftongjet n gjuhn shqipe;

prcakton theksin e fjals dhe fjalis.

Mnyrat e fjalformimit t fjalve n gjuhn shqipe.

Fjalt e prejardhura, t prbra dhe t prngjitura.

DREJTSHKRIM

Prdorimi i piks, presjes dhe pikuditses n llojet e

ndryshme t fjalive.

Prdorimi i trepikshit, kur intonacioni i fjalis sht i pa

mbaruar.

Prdorimi i apostrofit te trajtat e shkurtra, t bashkuara.

Drejtshkrimi i zanores n trup t fjals.

Drejtshkrimi i fjalve q kan grupe zanoresh dhe diftongje

ie dhe je.

Drejtshkrimi i emrave q kan dy trajta shumsi sipas

kuptimit t ndryshm t tyre.

Drejtshkrimi i fjalve t prejardhura me prapashtesat -si,-ri,-

ar,-tar,-tor,-shm etj.

Drejtshkrimi i fjalve t prbra, kur fjala e dyt fillon me

zanore.

Drejtshkrimi i fjalve t prngjitura.

LEKSIKOLOGJI DHE SEMANTIK

Fusha leksikore dhe familja e fjalve

Llojet e sinonimeve, antonimeve dhe homonimeve

Fjalt shqipe dhe fjalt e huaja

FONETIK DHE FONOLOGJI

Grupet e zanoreve dhe diftongjet n gjuhn shqipe.

Theksi i fjals dhe fjalis.

Vlerat dhe qndrimet

Nxnsi:

vlerson pasurin leksikore t gjuhs shqipe;

respekton diversitetin gjuhsor mes njerzve;

shfaq shpirt krijues n prdorimin e gjuhs;

shmang fjalt e huaja t panevojshme gjat komunikimit.

vlerson punt e t tjerve;

bashkpunon n grup pr kryerjen e nj detyre.

IV. UDHZIME METODOLOGJIKE

Metodat e t nxnit jan mjaft t rndsishme pr t realizuar nj proces msimor efektiv. Prdorimi i tyre do t shrbej pr zhvillimin

gjuhsor dhe letrar t nxnsve. Msuesit duhet t prditsojn do dit njohurit rreth metodave, teknikave dhe strategjive t msimdhnies

me qllim q t zhvillojn tek nxnsit dshirn pr dijen, virtytet njerzore, ambicien pr t qen t suksesshm dhe aktiv n jetn e

prditshme. Metoda, strategji dhe teknika t tilla, si: diskutim pr njohurit paraprake, kubimi, diagram piramidale, lexim i drejtuar,

imagjinata e drejtuar, parashikim me terma paraprake, harta e konceptit, rrjeti i diskutimit, pyetje autorit, ditaret e t nxnit, pyetja sjell

pyetjen etj. shrbejn si nxitje pr nxnsit n procesin e t nxnit dhe si garanci pr rezultate t mira n procesin e t nxnit. Gjithashtu, sht

e rndsishme q nxnsi t punoj me situata t nxni, ku i krkohen arsyetime apo prgjigje t pyetjeve t tilla si ..pse...?, ...a sht

gjithmon e vrtet...?, ..far ndodh kur...? etj. N kt mnyr ai inkurajohet t reflektoj mbi veprimet e tij dhe t ndrmarr situata t

reja. Prmes situatave t t nxnit, nxnsi eksploron, zbaton dhe integron njohurit dhe aftsit gjuhsore, fiton aftsi inteletuale t

nevojshme pr t zhvilluar t menduarit krijues dhe kritik.

dhe krijues.

MODEL I NJ SITUATE T NXNI

Situata e t nxnit lidhet me shkrimin e

nj posteri pr t ndrgjegjsuar fmijt

q t lexojn me shum libra. Nxnsit

punojn n grupe dhe hetojn formn e

shkrimit t nj posteri, si dhe

diskutojn pr mnyrat se si do ti

shprehin idet e tyre.

Ata prdorin burime t ndryshme

informacioni, si: interneti, tekste t

ndryshme; vzhgojn modele posterash

npr qytet/ fshat; diskutojn (brenda

mundsive) me ndonj specialist

komunikimi (q mund t jet prind).

N prfundim t ktij procesi

hulumtimi, ata przgjedhin pjest

grafike, si dhe vendosin pr tekstin e

posterit, n mnyr q ai t jet

trheqs dhe t prmbush qllimin e

duhur (Afrimi i nxnsve me librin)

N fund, nxnsit prezantojn punt e

tyre sipas grupeve, si dhe vlersojn

punt e shokve dhe shoqeve t klass.

Kompetenca e

komunikimit dhe t

shprehurit

Kompetenca e t

menduarit

Kompetenca e t nxnit

Kompetenca qytetare

Kompetenca digjitale

- Pun n grupe - Pun individuale - Diskutim - Intervista - Vzhgime

Identiteti kombtar dhe njohja

e kulturave

T drejtat e njeriut

Vendimmarrja morale

Burime t t nxnit:

- Foto - Prvojat e

nxnsit

- Informacion nga interneti dhe

media t

ndryshme

- Materiale t tjera

- Procesi msimor duhet t karakterizohet nga kriteret e mposhtme:

a) Msimdhnie me n qendr nxnsin

Nxnsit do t jen n qendr t procesit t msimdhnies. Ky proces do t ndrtohet n varsi t nevojave, aftsive dhe interesave t nxnsve.

Nxnsit e nj klase jan t ndryshm, pr sa i prket mnyrs se si ata nxn: individualisht, n grup, nn udhheqjen e msuesit, t pavarur, me

an t mjeteve konkrete etj. Prpos ksaj, lndt e fushs Gjuht dhe komunikimi krkojn q nxnsit t nxn konceptet, t zhvillojn

aftsit e shkathtsit dhe t zbatojn njohurit gjuhsore. Kto diktojn nevojn pr strategji t ndryshme t msimdhnies, t cilat prshtaten

me objektin e t nxnit dhe nevojat e nxnsve.

b) T msuarit bashkveprues

Msuesit do t sigurojn nj mjedis t pasur dhe nxits pr komunikim dhe ndrveprim mes nxnsve. Ata do t prdorin metoda, strategji dhe

teknika q nxitin t msuarit bashkveprues. Nxnsit gjat orve t gjuhs shqipe shpesh do t nxiten t punojn s bashku. Detyrat e

prbashkta do tu sigurojn nxnsve m shum koh pr t folur dhe pr t ndar prvojat e tyre me njri-tjetrin. Njherazi, edhe shkalla e

zotrimit t gjuhs rritet. Puna n grupe do t nxis tolerancn ndaj mendimit t tjetrit, si dhe do t ndikoj n prdorimin e formave demokratike

pr t ndar prgjegjsit dhe punn.

- Puna me nxnsit me nevoja t veanta, me vshtirsi n t nxn dhe me nxnsit e talentuar

a) Nxnsit me nevoja t veanta

Organizimi i kurrikuls sipas kompetencave (n fusha t nxni, n shkall) dhe me fokus integrimin i krijon msuesit hapsirat pr t prshtatur

msimdhnien sipas nevojave t veanta t nxnsit dhe pr t personalizuar t nxnit e tyre. Msuesi duhet t marr parasysh faktin se

nxnsit jan t ndryshm, kan motivim, interesa, stile t nxni, nevoja dhe aftsi t ndryshme etj. N disa raste duhen br prshtatje t

kurrikuls sipas diferencave t zhvillimit brenda nj grupi moshor. Msuesi mund t zgjeroj zhvillimin e kompetencave kye sipas nevojave

individuale t nxnsve, pr t zvogluar dhe zhdukur diferencat brenda nj shkalle t kurrikuls, n fund t saj.

b) Nxnsit me vshtirsi n t nxn

Shum nxns me vshtirsi n t nxn arrijn rezultatet e pritshme t t nxnit njsoj si nxnsit e tjer, nse bhen prshtatje n mnyrn e

msimdhnies dhe t vlersimit t tyre.

N rastin e nxnsve q formalisht jan prcaktuar si t veant, sht veanrisht e rndsishme q stafi i shkolls, n bashkpunim me

prindrit, t mbshtes t nxnit e tyre. Procedurat dhe teknikat e vlersimit pr nxns me nevoja t veanta duhet t diskutohen her pas here

me prindrit dhe vet nxnsit. Prindrit duhet t kuptojn se si ndikojn kto procedura dhe teknika t prshtatura n vlersimin e puns s

nxnsve.

c) Nxnsit me vshtirsi n gjuhn shqipe

Nxnsit q vijn kryesisht nga emigracioni e zotrojn gjuhn shqipe n nivele t ndryshme. Meqense programi sht pr t gjith nxnsit,

nxnsit me vshtirsi n gjuhn shqipe duhet t arrijn rezultatet e t nxnit si t gjith nxnsit e tjer. Ktyre nxnsve duhet tu jepet

mbshtetje n formn e kohs shtes, aq sa u duhet pr t msuar mir gjuhn shqipe ose tu ofrohen kurse formale nga shkolla, prgjat vitit

shkollor ose gjat pushimeve verore.

d) Nxnsit e talentuar

Fleksibiliteti i zhvillimit t programit lejon plotsimin e nevojave individuale t nxnsve me dhunti dhe t talentuar. Msuesit duhet tu

krijojn kushte dhe situata t tilla q nxnsit t shfaqin dhe t zhvillojn dhuntit dhe talentet e tyre. Kjo arrihet nse atyre u krijohen

mundsit t punojn me nj prmbajtje m t thelluar dhe zgjeruar, t zhvillojn n mnyr t vazhdueshme elemente specifike t

kompetencave kye dhe specifike t fushs, t fokusohen n shtjet kroskurrikulare, t zgjerojn mjediset dhe materialet e t nxnit brenda dhe

jasht shkolls.

- Udhzime pr leximin e teksteve letrare dhe joletrare

Gjat msimit t gjuhs shqipe nga klasa e gjasht deri n klasn e nnt nxnsit do t lexojn tekste letrare dhe joletrare.

Pr sa i prket prfaqsimit t teksteve letrare dhe teksteve joletrare, gjat ktyre dy shkallve kshillohet t respektohen afrsisht raportet: 70%

me 30%

Pr leximet e teksteve letrare kshillohet t zgjidhen pjes prfaqsuese nga letrsia shqipe dhe botrore n prshtatje me moshn dhe zhvillimin

e fmijve. Kto tekste duhet t plotsojn kriteret artistike dhe didaktike t gjatsis, t strukturs dhe qartsis s gjuhs.

Kshillohet q nxnsit t lexojn fragmente dhe vepra nga periudha t ndryshme letrare, nga letrsia antike deri te ajo bashkkohore, prfshir

ktu edhe krijimtarin gojore folklorike.

Leximet jasht klase

Kshillohet q prgjat nj viti shkollor t zhvillohen 4-5 vepra pr lexime jasht klase. Ort e leximeve jasht klase msuesit duhet ti

vendosin n planin e tyre msimor, kur t bjn zbrthimin analitik t programit. sht e rndsishme q gjat ktyre orve, nxnsve tu

krijohet mundsia t zgjedhin edhe vepra q jan t plqyera e t preferuara pr ta.

Veprat e rekomanduara pr lexime jasht klase duhet t jen:

nga letrsia shqipe dhe letrsia botrore;

nga autor t periudhave t ndryshme;

nga gjini dhe lloje t ndryshme letrare.

Przgjedhja e leximeve jasht klase nga autor t ndryshm, periudha t ndryshme, nga gjini dhe lloje t ndryshme letrare krijon mundsi pr

pasurimin e prvojs letrare s nxnsve.

V. UDHZIME PR VLERSIMIN

Roli kryesor i vlersimit sht t prmirsoj t nxnit. Informacioni i siguruar nga vlersimi i ndihmon msuesit t kuptojn ant e dobta dhe

ant e forta t nxnsve n procesin e t nxnit dhe u jep mundsi t prmirsojn msimdhnien. Vlersimi i nxnsve pr fushn gjuht dhe

komunikimi ka pr synim matjen e kompetencave t fushs t paraqitura nprmjet rezultateve t t nxnit.

Llojet e vlersimit

Vlersimi diagnostikues zakonisht kryhet n fillim t shkalls, vitit shkollor ose para zhvillimit t nj grupi orsh, pr t identifikuar njohurit

paraprake, interesat ose aftsit q kan nxnsit rreth asaj pr t ciln po kryhet vlersimi. Ky informacion prdoret pr t orientuar praktikat e

msimdhnies t msuesit dhe t nxnit e nxnsve n mnyr q t prcaktohen teknikat korrigjuese. Vlersimi diagnostikues mund t jet i

shkurtr, i shpejt, joformal dhe mund t bhet me goj dhe me shkrim.

Vlersimi i vazhdueshm sht nj proces, q ndodh gjat gjith kohs n klas dhe informon nxnsit dhe msuesit mbi progresin e nxnsve.

T dhnat dhe informacioni i mbledhur nga vlersimi formues prdoren pr t prmirsuar proceset e msimdhnies dhe t nxnit. Fokusi i

vlersimit formues nuk duhet t jet vetm vlersimi me not i nxnsit.

Vlersimi prmbledhs kryhet m shpesh n fund t nj grupi orsh, pr t prcaktuar far sht msuar mbas nj periudhe kohe dhe sho-

qrohet me not. Vlersimet prmbledhse prdoren jo vetm pr t informuar nxnsit e prindrit pr progresin e nxnsve, por edhe pr t

prmirsuar praktikat e msimdhnies dhe t nxnit.

Gjat zbatimit t programit nxnsve duhet tu jepet mundsia t punojn edhe n grup, pr kryerjen e detyrave t cilat mund t zgjidhen me

kt metod pune. N kto raste msuesi parashtron peshn e vlersimit me not t grupit, n trsi dhe t secilit nxns, n veanti.

Komponentt e vlersimit jan vlersim me goj dhe vlersim me shkrim. Vlersimi me shkrim shrben pr aftsimin e komunikimit me shkrim.

Msuesi e vlerson nxnsin me not pr prezantimet me goj, n testimet periodike me shkrim dhe n punt me shkrim, t zhvilluara

individualisht ose n grup.

Nj form e vlersimit me shkrim nga nxnsit jan edhe testimet.

Vlersimi i punve me shkrim sht nj mjet shum i rndsishm pr t matur kompetencat gjuhsore t nxnsve. Njohja e ktij niveli, tashm,

nuk mund t bhet vetm me rrugt praktike e tradicionalisht t njohura, si: qortimet nga msuesi. Kshtu, duhen krkuar forma t larmishme

vlersimi t cilat t pasqyrojn nivelin real t arritjeve t nxnsve pr marrjen e masave pr prmirsimin e tij. Msuesi duhet ta ndjek gjith

procesin e t shkruarit q nga planifikimi dhe deri tek rishikimi dhe redaktimi. Shnimet e msuesit jan shum t rndsishme pr vlersimin e

punve me shkrim t nxnsve; ato duhet t jen t tilla q ti motivojn ata. Vlersimi q nxnsit mund ti bjn njri-tjetrit, sht nj tjetr

form e rndsishme q ndihmon mbarvajtjen e puns n kt drejtim.

Prve punve dhe testeve me shkrim, msuesit mund t kryejn vlersime t bazuara n performancn e nxnsve, duke prdorur mnyrat e

mposhtme, si: projektet kurrikulare dhe ndrlndore; lojrat me role, detyrat individuale, bisedat letrare, debatet, vrojtimet, portofoli i nxnsit etj.

Portofoli i nxnsit, si nj mundsi vlersimi e vetvlersimi, sht nj koleksion i punimeve t tij prgjat vitit shkollor. Ai mund t prmbaj

pun me shkrim, detyra tematike, projekte lndore e ndrlndore etj. Przgjedhjet pr portofolin bhen nga nxnsi, msuesi rekomandon. Pjes

e vlersimit sht edhe informimi i nxnsve dhe prindrve pr rezultatet e vlersimit.

VI. MATERIALE DHE BURIME MSIMORE

Pr arritjen e kompetencave n fushn gjuht dhe komunikimi sht i rndsishm prdorimi i mjeteve dhe materialeve t shumta msimore.

Tekstet msimore nuk duhet t jen burimi i vetm pr marrjen informacionit. N procesin e t nxnit duhet prdorur materiale nga interneti,

libra nga biblioteka e shkolls, flet pune, udhzues t ndryshm etj.

Kto materiale duhet t jen t qarta, t sakta, me nj gjuh t kuptueshme, n prputhje me programin dhe nuk duhet t prbjn ngarkes pr

nxnsit.