Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów

studia podyplomowe

MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO

Dariusz Porębiak

Formacje wojskowe w Unii Europejskiej

praca końcowa

Promotor

dr Magdalena Bywalec

Wrocław 2016

2

3

Spis treści.

Wstęp. ............................................................................................................................... 4

Rozdział 1. Geneza powstania oraz podstawy prawne formacji zbrojnych Unii

Europejskiej 5

1.1. Unormowania prawne polityki obronnej UE ..................................................... 5

1.2. Europejski Cel Operacyjny - 2010 ................................................................... 10

Rozdział 2. Grupy bojowe jako podstawowy instrument polityki reagowania

kryzysowego Unii Europejskiej ...................................................................................... 14

2.1 Proces formowania grup bojowych .................................................................. 14

2.2 Polski wkład w funkcjonowanie grup bojowych. ............................................ 23

2.3 Problemy i ograniczenia. .................................................................................. 27

Podsumowanie. ............................................................................................................... 31

Bibliografia ..................................................................................................................... 34

Netografia. ...................................................................................................................... 34

Spis tabel i rysunków. ..................................................................................................... 35

Oświadczenia .................................................................................................................. 36

4

Wstęp. Analizując przebieg zmian zachodzących w Unii Europejskiej na przestrzeni

ostatnich lat należy zauważyć dążenia do włączenia do działań politycznych zagadnień

z obszarów bezpieczeństwa i obrony. W latach dziewięćdziesiątych zaczęto formułować

cele, do których przede wszystkim należy zaliczyć zwiększenie zdolności Unii

Europejskiej do prowadzenia samodzielnych działań operacyjnych i podejmowania

decyzji w razie zaistnienia kryzysu. Pomimo, że działania w obszarze obronności

państw europejskich w wymiarze wspólnym realizowane były w ramach Unii

Zachodnioeuropejskiej to dopiero na szczycie Rady Europejskiej w Helsinkach w roku

1999 r. w sposób oficjalny ogłoszono ustanowienie Europejskiej Polityki

Bezpieczeństwa i Obrony, której jednym z głównych celów miało być uniezależnienie

się od decyzji podejmowanych przez NATO w danej sprawie1. Jednocześnie należy

podkreślić, że wspólna polityka obronna UE jest jednym z celów Unii określonych

w Artykule 2 Traktatu o Unii Europejskiej, a co za tym idzie, jest ona potwierdzeniem

swej tożsamości na arenie międzynarodowej równie ważnym jak realizacja zadań

w obszarze polityki zagranicznej.

Celem pracy jest przedstawienie wybranych formacji zbrojnych UE jako

instrumentów wspólnej polityki obronnej.

W rozdziale pierwszym przedstawiono genezę powstania formacji zbrojnych UE

ze szczególnym podkreśleniem podstaw prawnych ich stworzenia oraz funkcjonowania.

W rozdziale drugim zwrócono uwagę na podstawowe formacje UE realizujące

działania w obszarze obronności. Przedstawiono ich charakterystykę, obszary działania

oraz zasady finansowania zadań związanych z obronnością UE.

1 Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony-TUE, wersja skonsolidowana z TL, art. 24. ust. 1.

5

Rozdział 1. Geneza powstania oraz podstawy prawne formacji

zbrojnych Unii Europejskiej

1.1. Unormowania prawne polityki obronnej UE

Polityka bezpieczeństwa i obrony w tradycyjnym rozumieniu kojarzona jest

z suwerennością państwa, a co za tym idzie powszechne jest przekonanie, że zdolność

państwa do obrony swego terytorium i obywateli nie jest funkcją, którą można dzielić

z jakimikolwiek innymi podmiotami. Z drugiej strony należy uwzględniać fakt, że na

skutek procesów globalizacyjnych i rosnącej współzależności między uczestnikami

stosunków międzynarodowych władza państwa na jego terytorium znacznie osłabła.

W związku z czym uwspólnotowienie polityki obronnej wydaje się być zjawiskiem

pożądanym. Ponadto w dalszych rozważaniach należy także uwzględnić wzrost

zagrożeń asymetrycznych, w tym także nowe typy niebezpieczeństw, z którymi walka

przekracza możliwości pojedynczego państwa.

Zgodnie z zapisami Traktatu o Unii Europejskiej jednym z głównych celów Unii

Europejskiej jest potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza

poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowe

określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić do wspólnej obrony.

Wspólna polityka bezpieczeństwa realizowana jest przez UE poprzez realizację

założonych celów, w tym miedzy innymi umacnianie bezpieczeństwa Unii we

wszelkich formach oraz utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa

międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu

Końcowego z Helsinek i celami Karty Paryskiej, w tym dotyczącymi granic

zewnętrznych.

Proces kształtowania się koncepcji polityki europejskiej w dziedzinie

bezpieczeństwa i obrony dokonywał się po II wojnie światowej i charakteryzował się

ewolucyjnym rozwojem. Poszczególne etapy tego procesu wyznaczały: francusko-

brytyjski pakt z Dunkierki z r. 1947, Traktat Brukselski z 1948 r., zmodyfikowany

w r. 1954 na mocy Układów Paryskich, europejska tożsamość bezpieczeństwa i obrony

z 1991 r., wspólna polityka zagraniczna i polityka bezpieczeństwa ustanowione na

mocy Traktatu z Maastricht z 1993 r. oraz europejska polityka bezpieczeństwa i obrony

budowana od r. 1999 r.2

2 N. Bobryk-Dereło, Uwarunkowania ewolucji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony Unii

Europejskiej. Rozprawa doktorska pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Parzymiesa, Instytut

Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Lipiec 2012 r.

6

Zarówno ze względów formalnych, jak też rzeczowych w rozwoju polityki

obronnej można wyodrębnić trzy zasadnicze etapy:

1) Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony, to lata 1993–1999. Na tym

etapie, zgodnie z zapisem Traktatu z Maastricht, Unia mogła korzystać ze

zdolności wojskowych Unii Zachodnioeuropejskiej3, która w Deklaracji

z Petersbergu określiła trzy typy misji, które mieściły się w formule reagowania

kryzysowego: humanitarne, utrzymania pokoju, przywracania;

2) Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony został zapoczątkowany

4 czerwca 1999 r. Deklaracją Rady Europejskiej przyjętej w Kolonii, a zamknięty

1 grudnia 2009 r.;

3) Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, realizowanej od 2009 r. na

podstawie zapisów Traktatu lizbońskiego4.

Z uwagi na cel główny pracy, rys historyczny w zakresie podstaw prawnych

funkcjonowania formacji zbrojnych UE zawężono do okresu lat dziewięćdziesiątych do

dnia dzisiejszego.

Traktat z Maastricht, podpisany 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie 1 listopada

1993 r.), w rozdziale V Postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej

i bezpieczeństwa, w artykule J ustanowił Wspólną Polityką Zagraniczną

i Bezpieczeństwa (WPZiB), której celami określił:

1) Ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności Unii;

2) Umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich we wszelkich

formach;

3) Utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie

z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu Końcowego z Helsinek

i celami Karty Paryskiej;

4) Popieranie współpracy międzynarodowej;

https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/126/UE%20WPbiO.pdf?sequence=1N Bobryk-Deryło

(dostęp 08.06.2016 r.). 2012 r. strony 79-80. 3 Unia Zachodnioeuropejska (UZE) (ang. Western European Union – WEU) – istniejąca w latach 1954-

2011 międzynarodowa organizacja wojskowa, która została utworzona na mocy tzw. układów paryskich

z 23 października 1954, które po zakończeniu procesu ratyfikacji weszły w życie 5 maja 1955

przekształcając tym samym powstałą w 1948 Unię Zachodnią grupującą Francję, Wielką Brytanię

i kraje Beneluksu. Rozwiązana 31 marca 2010 decyzją państw członkowskich z uwagi na wejście

w życie traktatu lizbońskiego 4 A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 105.

7

5) Rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, a także

poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa stanowi wyraz dążeń Unii do

podniesienia jej pozycji na świecie, o czym mówi artykuł B, definiujący, że jednym

z jej celów jest potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza

poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, obejmującej

docelowo określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić do wspólnej

obrony.

Od wejścia w życie traktatu decyzje w sprawach polityki zagranicznej są

podejmowane przez Radę, nie przez państwa członkowskie. W ten sposób ujednolicono

zasady funkcjonowania polityki, które do tej pory różniły Unię i Europejską

Współpracę Polityczną. Traktat przyznał także większe uprawnienia Komisji

i Parlamentowi Europejskiemu. Dostały one ograniczony udział w tworzeniu

i wykonywaniu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa . Traktat z Maastricht

uznał Unię Zachodnioeuropejską za zbrojne ramię UE, co jednak nie stanowiło zmian

de facto, jedynie zinstytucjonalizowało już istniejący stan5.

Traktat amsterdamski, podpisany 2 października 1997 r. (wszedł w życie 1 maja

1999 r.) w znaczący sposób zmienił tekst Traktatu o Unii Europejskiej oraz dokonał

pogrupowania istniejących przepisów, dzięki czemu całość nabrała przejrzystości.

Zmiany jakie wprowadził w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności to:

1) Nadanie UE możliwości zlecania Unii Zachodnioeuropejskiej misji różnego

typu: od zadań humanitarnych i ratowniczych po działania zbrojne6;

2) Wprowadzenie wspólnych strategii jako instrumentu WPZiB;

3) Nadanie Radzie Europejskiej kompetencji decydowania o zasadach i ogólnych

wytycznych w sprawach wspólnej obronności;

4) Zmiana systematycznej współpracy (jako instrumentu WPZiB) na umacnianie

systematycznej współpracy;

5) Ustanowienie wysokiego przedstawiciela do spraw WPZiB i połączenie go

z funkcją Sekretarza Generalnego Rady;

6) Nadanie Radzie Europejskiej kompetencji ustalania wspólnych strategii;

5 K. Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 172-174.

6 K Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 175-176.

8

7) Zmiana trojki, odtąd stanowią ją: minister spraw zagranicznych, pełniący

funkcję przewodniczącego Rady, wysoki przedstawiciel do spraw WPZiB oraz

przedstawiciel Komisji;

8) Zobowiązanie misji dyplomatycznych i konsularnych państw członkowskich,

delegacji Komisji Europejskiej w państwach trzecich i na konferencjach

międzynarodowych, a także ich przedstawicielstwa w organizacjach

międzynarodowych do współpracy ze sobą, tak aby zapewnić poszanowanie

i wprowadzenie w życie wspólnych stanowisk oraz wspólnych działań

przyjętych przez Radę Unii Europejskiej;

9) Ustanowienie Komórki Planowania i Wczesnego Ostrzegania7.

Traktat nicejski, podpisany 26 lutego 2001 r. (wszedł w życie 1 lutego 2003 r.)

w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa wprowadził niewiele zmian,

m.in.:

1) Usunięto przepis o tym, że Unia Zachodnioeuropejska stanowi integralną część

rozwojową UE i służy wykonywaniu decyzji UE dotyczących działań

wojskowych;

2) Wysoki przedstawiciel uzyskał kompetencje w ramach wzmocnionej współpracy

w zakresie WPZiB, które polegają na zapewnianiu pełnego poinformowania

Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich o realizacji wzmocnionej

współpracy;

3) Zmiana sposobu wyznaczania specjalnego przedstawiciela, który odtąd jest

wybierany kwalifikowaną większością głosów;

4) Dodano możliwość podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów

przy zawieraniu porozumień międzynarodowych, gdy dotyczy to realizacji

wspólnego działania lub stanowiska;

5) Nadano Radzie możliwość upoważniania Komitetu Politycznego i Polityki

Bezpieczeństwa do decydowania w spraw kontroli politycznej i kierownictwa

w zmierzających do zwalczania kryzysu operacjach ustalonych przez Radę8.

Traktat lizboński, podpisany 13 grudnia 2007 r. (wszedł w życie 1 grudnia

2009 r.) wprowadził duże zmiany w WPZiB, w tym:

7R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Wyd. Akademickie

i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 15-24. 8 K. Lankosz red, Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 176-179.

9

1) Zobowiązał wszystkie państwa do konsultowania się z pozostałymi w ramach

Rady Europejskiej lub Rady UE przed podjęciem jakichkolwiek działań na

arenie międzynarodowej lub zaciągnięciem wszelkich zobowiązań, które

mogłyby wpłynąć na interesy Unii;

2) Ustanowił zbiorową samoobronę: w przypadku zbrojnej napaści na którekolwiek

z państw UE, pozostałe mają obowiązek udzielenia pomocy i wsparcia przy

zastosowaniu wszelkich dostępnych im środków;

3) Wysokiemu przedstawicielowi ds. WPZiB traktat nadał bardzo silną pozycję:

- przewodniczy on unijnej polityce zagranicznej,

- jego wybór jest przeprowadzany większością kwalifikowaną przez Radę

Europejską za zgodą przewodniczącego Komisji (może być odwołany tą

samą drogą),

- jest on przewodniczącym Rady do Spraw Zagranicznych i jednym

z wiceprzewodniczących Komisji, gdzie jego funkcja ma być połączona

z Komisarzem ds. Stosunków Zewnętrznych,

- został on włączony do obrad Rady Europejskiej,

- jest on wspierany przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych,

- nadano mu możliwość zwracania się do Rady w celu przedkładania inicjatyw

i wniosków,

- nadano mu możliwość zwołania nadzwyczajnego posiedzenia Rady w razie

bezwzględnej potrzeby z własnej inicjatywy albo na wniosek Państwa

Członkowskiego,

- ma on zapewniać koordynację działań państw członkowskich

w organizacjach międzynarodowych i podczas konferencji

międzynarodowych;

4) zmiana instrumentów prowadzenia WPZiB na:

- ogólne wytyczne,

- działania prowadzone przez Unię,

- stanowiska podjęte przez Unię,

- zasady wykonania decyzji odnośnie działań i stanowisk,

- umacnianie systematycznej współpracy;

5) Zobowiązanie członków Rady Bezpieczeństwa ONZ do wniesienia

o zaproszenie na jej obrady wysokiego przedstawiciela w przypadku, gdy Unia

określiła stanowisko w kwestii wpisanej do porządku obrad Rady;

10

6) Skreślenie przepisów mówiących o tym, że prezydencja reprezentuje Unię

w sprawach WPZiB;

7) WPZiB jest odtąd określana i realizowana przez stanowiące jednomyślnie Radę

Europejską i Radę, chyba że Traktaty przewidują inaczej. Wykluczono

możliwość przyjmowania aktów prawodawczych;

8) Nadanie przewodniczącemu Rady Europejskiej możliwości zwołania

nadzwyczajnego posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia

strategicznych kierunków polityki Unii;

9) Nadanie Radzie możliwości szybkiego dostępu do środków budżetowych Unii

przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w ramach WPZiB,

a zwłaszcza działań przygotowawczych do misji WPBiO;

10) Europejska Agencja Obrony zyskała prawne umocowanie w Traktacie jako

Agencja do spraw Rozwoju Zdolności Obronnych, Badań, Zakupów

i Uzbrojenia.

1.2. Europejski Cel Operacyjny - 2010

Europejski Cel Operacyjny (zwany też, Helsińskim Celem Operacyjnym,

Europejskim Celem Zasadniczym – ang. European Headline Goal - EHG) został

opracowany podczas szczytu helsińskiego Rady Europejskiej w 1999 roku i dotyczył

utworzenia do 2003 roku unijnych sił szybkiego reagowania tzw. Europejski Korpus

Szybkiego Reagowania. Siły te miały być samowystarczalne, czyli skompletowane

z komponentów wszystkich rodzajów wojsk (wojska lądowe, lotnictwo, marynarka

wojenna) i miały dysponować wspólnym zapleczem logistycznym. W skład

Europejskiego Korpusu Szybkiego Reagowania miało wchodzić 15 brygad, o ogólnej

liczebności 50-60 tys. żołnierzy. Jednostki te powinny być zdolne do działań w rejonach

kryzysu na odległość do 6 tys. km, z czasem gotowości do podjęcia działań opanowania

kryzysów do 60 dni od podjęcia decyzji politycznej. Praktyczna realizacja założeń

okazała się trudna z uwagi na zbyt ambitny program, ale usiłowano go zrealizować

poprzez wykrycie braków i słabości, a następnie sformułowanie planu działań

w zakresie poprawy zdolności. Ostatecznie planowana budowa przedmiotowego

korpusu nie została do końca zrealizowana. W 2004 r. ogłoszono jednak, że Europejski

Cel Operacyjny został osiągnięty i zapowiedziano dalsze doskonalenie i wzbogacanie

posiadanego potencjału. Pomimo, że do końca nie powiodło się stworzenie ww. sił

szybkiego reagowania, to doświadczenia w zakresie współpracy międzynarodowej

11

zawiązane z tworzeniem wspólnego systemu obrony wykreowały właściwe warunki do

dalszych działań. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że działania

reformatorskie w sferze obronnej pozwoliły na ściślejszą współpracę między państwami

europejskimi, normalizację stosunków i współpracę pomiędzy Unią Europejską

i NATO. Należy podkreślić, że w pakiecie kilkunastu porozumień, zwanych „Berlin

plus” sojusz zobowiązywał się między innymi do udostępnienia zdolności

planistycznych, danych wywiadu, łańcucha dowodzenia a także transportu

strategicznego. Korzystano też z teoretycznego i praktycznego dorobku w zakresie

reagowania kryzysowego. Inspiracją dla reformatorów systemu bezpieczeństwa UE

były decyzje podjęte na szczycie sojuszu w Pradze 21 i 22 listopada 2002 r. Jednym

z elementów mogących podnieść zdolności obronne miały być Siły Odpowiedzi NATO

– SONATO, wyposażone w nowoczesne uzbrojenie i zdolne do szybkiej dyslokacji

w rejon kryzysu „wszędzie, gdzie zajdzie potrzeba”. Rada ds. Ogólnych i Stosunków

Zewnętrznych na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2002 r. wyraziła postulat skrócenia

czasu przygotowania reagowania kryzysowego, w sytuacjach nagłych i w związku

z tym zaleciła rozpatrzenie możliwości wykorzystania, do interwencji zewnętrznych,

unijnych ugrupowań taktycznych9. Uznano, że UE powinna dysponować zdolnością

samodzielnego przemieszczania sił reagowania kryzysowego w ciągu 15 dni, w celu

opanowania kryzysu.

Eksperci brytyjscy i francuscy wspólnie przygotowali wstępne założenia podczas

francusko-brytyjskiego szczytu w Londynie 24 listopada 2003 r. Uzgodniono wówczas

projekt doskonalenia europejskich sił szybkiego reagowania. Projekt grup bojowych

został wkomponowany do planu o szerszym charakterze i opublikowany w dokumencie

pt. „Europejski Cel Operacyjny 2010” (z uwagi na poprzednią nazwę celu często stosuje

się skrót EHG-2010, z ang. European Headline Goal –2010). Został on zaakceptowany

przez Radę ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych 17 maja 2004 r. i przyjęty przez

Radę Europejską 17–18 czerwca 2004 roku. Nowy cel nawiązywał do założeń

Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa uwzględniając ewolucję środowiska

strategicznego oraz rozwój technologiczny, a także wnioski płynące z dotychczasowych

operacji przeprowadzonych przez Unię Europejską. W dokumencie potwierdzono tezę,

że UE jest globalnym podmiotem, gotowym dzielić odpowiedzialność za światowe

bezpieczeństwo, a w związku z tym ma posiadać militarne i pozamilitarne zdolności

9 J.Y Haine. red. , De Laeken à Copenhague – Les textes fondamentaux de la défense uropéenne, „Cahier

de Chaillot”, vol. III, Paris. 2003.

12

przeciwdziałania nowym zagrożeniom. Myślą przewodnią nowego celu operacyjnego

była potrzeba przeglądu zdolności armii europejskich, a szczególnie ich szybkiej reakcji

na zaistniałe kryzysy. Państwa członkowskie powinny, na zasadzie dobrowolności,

samodzielnie reformować swoje siły zbrojne i zwiększać ich możliwości operacyjne,

zarówno pod względem technicznym jak i koncepcyjnym. W dokumencie wystąpiono

z apelem o rozwój europejskiej kultury strategicznej, która kładłaby nacisk na

zwiększenie możliwości i zdolności wojskowych państw członkowskich UE.

W ramach EHG-2010 wyspecyfikowano priorytetowe zadania, które dotyczyły :

1) Skompletowania składów europejskich grup bojowych do 2007 r.;

2) Rozbudowy Europejskiego Dowództwa Powietrznych Sił Przerzutowych;

3) Dostępności samolotów transportowych, wraz z osłoną lotniczą do 2008 r.;

4) Zapewnienia kompatybilności wszystkich rodzajów łączności i sprzętu

(naziemnego i kosmicznego), na wszystkich poziomach operacji unijnych;

5) Doskonalenia jednolitych wzorców i kryteriów przygotowania i szkolenia sił

zadeklarowanych do realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego.

Punktem wyjścia dla realizacji EHG-2010 były rezultaty prac koncepcyjnych

i doświadczeń wyniesionych z pierwszych operacji przeprowadzonych w 2003 r.

W rezultacie prac grupy nr VIII Konwentu Europejskiego oraz przyjęcia Strategii

Bezpieczeństwa Unii Europejskiej rozszerzono zakres zadań i misji. Rozszerzono tzw.

misje petersberskie plus, które obejmowały:

1) Połączone operacje rozbrojeniowe (Joint Desarmament Operations – JDO);

2) Wsparcie państw trzecich w walce z terroryzmem, operacje wspierające reformy

sektora bezpieczeństwa (Security Sector Reform).

Zarówno pierwotne, czyli traktatowe misje reagowania kryzysowego, jak i te

rozszerzone były sformułowane bardzo ogólnie. Dopiero w toku dalszych prac,

podejmowano próby określenia charakteru przewidywanych działań i w rezultacie

wskazano pięć najbardziej prawdopodobnych scenariuszy reagowania wojskowego UE:

1) Rozdzielenie stron walczących;

2) Zapobieganie konfliktowi;

3) Stabilizacja, odbudowa i doradztwo wojskowe;

4) Ewakuacja personelu operacji z niebezpiecznego terenu (non-permissive

environment);

5) Wsparcie wojskowe pomocy humanitarnej.

13

Przez kilka lat następowało doskonalenie tych scenariuszy i ich korelacja

z bardziej konkretnymi zadaniami, czyli ukierunkowanymi operacjami wojskowymi,

które posłużyły do określenia ram planowania. Następnym etapem było opracowanie

szczegółowego wykazu niezbędnych zdolności, konfrontowanych z realnymi

możliwościami jednostek, zadeklarowanych przez państwa członkowskie UE.

W ten sposób można było określić „katalog potrzeb” dotyczący typów jednostek,

ich uzbrojenia i wyposażenia, a także rodzaju wyszkolenia typowego

i specjalistycznego10

. Katalog potrzeb był adresowany do państw członkowskich

w formie kwestionariusza realizacyjnego celu operacyjnego. Sugerowano, aby przy

składaniu ofert kierowano się tym kwestionariuszem. Proponowano także ujednolicenie

metod i kryteriów oceny własnych możliwości, udostępniając odpowiedni

„podręcznik”. Cały ten proces służył wypracowaniu adekwatnego Katalogu Sił Unii

Europejskiej.

Kolejnym krokiem podjętym w zakresie realizacji założonego celu operacyjnego

było zaakceptowanie przez Radę UE w dniu 19 listopada 2007 r. Katalogu Postępu,

w zakresie realizacji Europejskiego Celu Operacyjnego – 2010. Rada uznała, że UE

w 2010 r. osiągnie możliwość prowadzenia operacji WPBiO, w całym spektrum misji

traktatowych. Uznano także, że w instytucje odpowiedzialne za WPBiO w 2010 roku

będą zdolne do planowania i realizacji zadań w regionach objętych kryzysami.

Stwierdzono jednocześnie występowanie licznych braków i opóźnień w sferze

pozyskiwania zdolności wojskowych. Do działań w zakresie ich wyeliminowania

postanowiono włączyć działającą od 2004 r. Europejską Agencję Obrony11

(ang.

European Defence Agency, EDA)12

.

10

L Simón., Command and control? Planning for Eu military operations, „Occasional Paper”, 81, Paris,

January 2010. 11

Europejska Agencja Obrony– jedna z agencji Unii Europejskiej, powołana do życia przez tzw. wspólne

działanie Rady UE 12 lipca 2004 roku (2004/551/WPZiB), by działać na rzecz poprawy zdolności

obronnych Unii Europejskiej, wspierać badania, koordynować zamówienia rządów krajów

członkowskich w zakresie uzbrojenia i przemysłu obronnego UE. 12

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 109.

14

Rozdział 2. Grupy bojowe jako podstawowy instrument polityki

reagowania kryzysowego Unii Europejskiej

2.1 Proces formowania grup bojowych

W programie Cel Operacyjny 2010 państwa członkowskie Unii zobowiązały się

do osiągnięcia pełnej zdolności do prowadzenia operacji z dziedziny zarządzania

kryzysowego, wymienionych w Traktacie o Unii Europejskiej, ze szczególnym

uwzględnieniem misji humanitarnych i ratowniczych, operacji utrzymywania pokoju,

zadań oddziałów wojskowych w operacjach zarządzania kryzysowego, w tym

przywracania pokoju i stabilizacji sytuacji po konfliktach. Podejmowane operacje mogą

także objąć zawarte w Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa wspólne działania

rozbrojeniowe, misje wsparcia wojskowego dla państw trzecich w walce z terroryzmem

międzynarodowym oraz programy reformowania sektora obronnego w państwach

trzecich. Celem Wspólnoty jest uzyskanie zdolności do jednoczesnego prowadzenia

wielu operacji o różnym stopniu zaangażowania i poziomie intensywności. Ważne jest

również uzyskanie zdolności do podejmowania szeroko zakrojonych działań

prewencyjnych, zapobiegających ewentualnemu wybuchowi kryzysu na danym

obszarze. W celu wykonania założeń Celu Operacyjnego 2010 zaplanowano uzyskanie

przez UE zdolności do rozmieszczenia niewielkich, wysoko wyspecjalizowanych

i mobilnych sił wojskowych, pozostających w ciągłej gotowości bojowej, w celu

reagowania na kryzysy pojawiające się w różnych regionach świata.

Proces powstawania europejskich grup bojowych został podzielony na trzy fazy.

W pierwszej fazie, która miała trwać do czerwca 2005 r., konieczne było opracowanie

katalogu wymogów, w którym określono cele operacyjne europejskich grup bojowych.

W fazie tej opracowano 5 scenariuszy potencjalnych rodzajów interwencji, w których

mogłyby być wykorzystywane unijne grupy bojowe.

W trwającej do końca 2005 r. drugiej fazie opracowano katalog sił, czyli

dokonano zgłoszeń narodowych kontyngentów przy pomocy kwestionariusza celu

operacyjnego na wzór dokumentu NATO (decydujące znaczenie miało kryterium

jakościowe – interoperacyjność, mobilność, zdolności – a nie ilościowe).

W trzeciej fazie podstawowym zadaniem było opracowanie katalogu postępu,

czyli dokonanie oceny zgłoszonych oddziałów wojskowych, w tym określenie braków

i niedoborów oraz przedstawienie możliwości realizacji przyjętych założeń. Zgłoszone

15

oddziały wojskowe miały być skatalogowane na podstawie ich skuteczności bojowej

i gotowości operacyjnej do realizacji odpowiednich działań. Miały podlegać wspólnym

szkoleniom i odbywać wspólne ćwiczenia w formule jedno- i wielostronnej.

Opracowane miały zostać też wspólne europejskie doktryny operacyjne i procedury

prowadzenia działań na podstawie Planu Europejskich Zdolności Wojskowych

(European Capability Action Plan, ECAP)13

oraz we współpracy z NATO.

Według założeń w skład każdej z grup miało wchodzić po 1500 żołnierzy14

różnych formacji zdolnych do podjęcia operacji wojskowej w ciągu 15 dni (5 dni

potrzebnych na decyzję Rady UE w sprawie wysłania wojsk i zaplanowanie działań,

10 dni – na rozmieszczenie oddziałów wojskowych) oraz prowadzenia jej w terenie od

30 do 120 dni.

Unijne grupy bojowe mają składać się z jednostek piechoty zmechanizowanej

razem ze wsparciem bojowym i logistyką, a w razie konieczności oddziałów

powietrznych i morskich oraz innych wyspecjalizowanych jednostek, m.in.

inżynieryjnych, obrony przeciwlotniczej i wywiadowczych. Mają także świadczyć

pomoc medyczną, wsparcie w odbudowie i funkcje transportowe. W okresie

6 kolejnych miesięcy dwie z zadeklarowanych grup bojowych pozostają w pełnej

gotowości bojowej do natychmiastowego wysłania w rejon konfliktu. Każda grupa

bojowa ma składać się z tzw. państwa wiodącego (framework nation), które będzie

sprawowało dowództwo operacyjne, zgodne z modelem stworzonym w czasie operacji

wojskowej UE w Bunii w Demokratycznej Republice Kongo (operacja Artemis15

)

w 2003 r., i będzie połączone z kwaterą główną, liczącą około 150-200 żołnierzy,

w państwie tworzącym daną grupę16

.

Proces przygotowania i certyfikacji grup bojowych dokonywał się według

instrukcji (przewodników) opracowanych w Sztabie Wojskowym Unii Europejskiej.

13

Plan działania na rzecz europejskich zdolności obronnych (ECAP) przyjęty na szczycie w Laeken

(Bruksela) w grudniu 2001 roku, w założeniu miał skoordynować wszystkie inicjatywy i uzupełnić

braki w poziomie dotychczasowych zdolności obronnych; 14

Ze względu na liczbę 1500 żołnierzy w literaturze spotyka się określenie GB-1500; 15

Operacja UE w Bunii (Kongo), przeprowadzona pod dowództwem Francji, jest pierwszym przykładem

użycia grup bojowych bez wykorzystania środków wojskowych i zdolności operacyjnych NATO na

podstawie Porozumienia Berlin Plus. Była to również pierwsza operacja Wspólnoty poza Europą,

zorganizowana na wyraźną prośbę ONZ , zgodnie z zapisami rozdziału VII Karty Narodów

Zjednoczonych. Sukces tej operacji przyspieszył przedstawienie przez Wielką Brytanię i Francję

koncepcji stworzenia europejskich grup bojowych. 16

A Konarzewska, Grupy bojowe UE. Zaczątek Euroarmii. Raport-Bezpieczeństwo narodowe I-II-

2007/3-4 Strony 154-173., 2007 r. https://www.bbn.gov.pl/download/1/934/rap9grupybojoweue.pdf

(dostęp 08.06.2016 r.).

16

Wyodrębniono dziewięć kryteriów, które posłużyły do wypracowania rekomendacji

i standardów:

1) dostępność,

2) wszechstronność,

3) samowystarczalność,

4) zdolność do przemieszczenia,

5) gotowość,

6) komunikacja,

7) zdolność do przetrwania,

8) ochrona medyczna,

9) interoperacyjność17

.

Nadanie ram formalnych procesowi tworzenia grup bojowych nastąpiło

22 października 2004 r. na specjalnej konferencji zdolności wojskowych (Military

Capability Commitment Conference), na której ministrowie obrony państw

członkowskich Unii Europejskiej oficjalnie zatwierdzili utworzenie 13 grup bojowych

(Battle Groups), z udziałem 20 państw. Stosownie do potencjału państw członkowskich

grupy bojowe miały być tworzone jako narodowe oraz wielonarodowe.

Grupy narodowe zadeklarowały: Francja, Hiszpania, Wielka Brytania i Włochy.

Grupy bojowe w formule wielonarodowej, zgodnie z założeniami osiągnięcia pełnej

zdolności w 2007 r., miały funkcjonować w następujących układach:

1) Czechy, Słowacja;

2) Francja, Belgia;

3) Wielka Brytania, Holandia;

4) Niemcy, Francja, Bułgaria, Luksemburg, (Hiszpania);

5) Niemcy, Austria, Czechy – grupa wielonarodowa;

6) Polska, Niemcy, Słowacja, Litwa, Łotwa;

7) Niemcy, Holandia, Finlandia;

8) Włochy, Węgry, Słowenia;

9) Włochy, Hiszpania, Grecja, Portugalia (morska grupa bojowa);

10) Finlandia, Szwecja, Norwegia, Estonia;

11) Grecja, Bułgaria, Cypr, Rumunia (bałkańska grupa bojowa);

12) Szwecja, Finlandia, Estonia, Norwegia (nordycka grupa bojowa);

17

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 109.

17

13) Włochy, Rumunia, Turcja.

W zakresie dowodzenia w każdej z grup wyznacza się państwo wiodące, inaczej

ramowe (framework nation), sprawujące funkcję dowództwa operacyjnego18

lub

dowodzenie sprawowane jest rotacyjnie przez kolejne państwa wydzielające siły

i środki do danej grupy bojowej. Należy zaznaczyć, że oprócz konwencjonalnych

środków bojowych niektóre państwa zgłosiły możliwość wykorzystania specyficznych

zdolności do zadań szczególnych, wśród tych państw były:

1) Francja – mobilne stanowisko dowodzenia;

2) Cypr – grupa sanitarna;

3) Grecja – Centrum Koordynacyjne Transportu Morskiego;

4) Litwa – grupa uzdatniania wody pitnej.

Państwa członkowskie UE zadeklarowały w sumie 18 grup bojowych, przy czym

należy zaznaczyć, że nie wszystkie przeszły pozytywnie proces certyfikacji.

Początkową zdolność operacyjną (Initial Operational Capability) grupy

operacyjne osiągnęły w 2005 roku, co umożliwiło pełnienie dyżurów bojowych przez

Wielką Brytanię i Francję, a w dalszej kolejności Włochy. Pełną zdolność operacyjną

(Full Operational Capability) grupy operacyjne osiągnęły 1 stycznia 2007 roku,

a pierwsze dyżury przyjęły Francja z Belgią oraz Niemcy, przy współudziale Finlandii

i Holandii.

Skład grup bojowych jest dostosowany do planowanych działań w obszarze

kryzysowym. Nad działaniami grupy bojowej czuwa dowództwo operacyjne

(Operations Headquarters). Nie jest ono wysyłane w rejon operacji ani nie stanowi

części „pakietu” grupy bojowej. W rejonie misji bezpośrednie dowództwo nad grupą

bojową sprawuje dowództwo sił (Force Headquarters), które może być tworzone na

bazie dowództwa poziomu brygady. W jego strukturze znajduje się integralny sztab,

system dowodzenia i łączności oraz, w zależności od potrzeb, niezbędne wzmocnienie19

(rys. 1).

18

Enter the EU Battlegroups, „Chaillot Paper” G. Lindstrom no. 97/February 2007. 19

A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii Europejskiej niewykorzystaną szansą?

http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-

europejskiej-niewykorzystana-szansa (dostęp 09.04.2016 r.).

18

Rysunek 1. Zasadnicze elementy grupy bojowej.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii

Europejskiej niewykorzystaną szansą? http://www.geopolityka.org/analizy/unia-

europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-

szansa (dostęp 09.04.2016 r.)

W składzie typowej grupy bojowej znajdują się:

1) batalion zmechanizowany (mechanized infantry battalion), obejmujący:

- dowództwo batalionu (headquarters),

- kompanię dowodzenia (headquarters company),

- dwie kompanie zmechanizowane (mechanized infantry companies),

- kompanię lekkiej piechoty (light infantry company),

- kompanię logistyczną (logistic company),

2) pododdziały wsparcia bojowego (combat support), obejmujące:

- kompanię/baterię wsparcia ogniowego (fire support company/battery),

- pluton saperów (engineer platoon),

- pluton przeciwlotniczy (air defence platoon),

- pluton rozpoznawczy (reconnaissance platoon),

- pluton/zespoły wywiadu (intelligence platoon/teams),

- pododdział śmigłowców wsparcia ogólnego (helicopter support unit),

3) pododdziały zabezpieczenia logistycznego, medycznego i inne (combat service

support), obejmujące:

19

- kompanię logistyczną (logistic company),

- pluton medyczny (medical platoon),

- pluton żandarmerii (military police platoon).

”Pakiet” grupy bojowej zawiera także elementy wspierające i zabezpieczające na

poziomie operacyjnym i strategicznym (operational and strategic enablers), w których

skład wchodzą następujące siły:

1) powietrzne, a w ich ramach:

- powietrzny transport strategiczny (strategic airlift),

- powietrzny transport taktyczny (tactical airlift),

- bezpośrednie wsparcie lotnicze (close air support),

- siły pozostające w lotniczym porcie załadowania (air port of departure units),

2) morskie, a w ich ramach:

- morski transport strategiczny (strategic sealift),

- siły powietrzne bazowania morskiego (carrier based air),

- siły pozostające w morskim porcie załadowania (sea port of departure units),

3) logistyczne, a w ich ramach:

- zabezpieczenie działań (combat service support),

- wsparcie w zakresie wyposażenia i sprzętu (equipment support),

- zabezpieczenie medyczne w rejonie działań (medical combat support),

4) wojska specjalne (special forces)20

.

Na podstawie praktyki można wyróżnić dwa typy grup bojowych UE: „ciężką”

i „lekką”. Pierwszy rodzaj, to oddział złożony z wielu modułów, nie wyłączając

pododdziałów wojsk pancernych i wsparcia lotnictwa myśliwskiego, także

z komponentami morskimi. Typ grupy ciężkiej przygotowują np. Niemcy.

W tym przypadku stan liczebny grupy wynosi 3600 ludzi, chociaż w założeniu w rejon

kryzysu zostanie przemieszczone, co najwyżej połowa tego składu. Dla odmiany rdzeń

grupy belgijsko-francuskiej stanowi batalion zmechanizowany złożony z 800 ludzi,

czyli czterech kompanii: 2 belgijskie, 2 francuskie. Razem z innymi komponentami na

grupę składa się oddział o liczebności 2200 ludzi: 1450 Belgów i 750 Francuzów oraz

niewielki zespół luksemburski zapewniający uzdatnianie wody. W skład grupy wchodzą

20

A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii Europejskiej niewykorzystaną szansą?

http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-

europejskiej-niewykorzystana-szansa (dostęp 09.04.2016 r.).

20

także: bateria moździerzy 120 mm, siedem helikopterów A-109 wraz z załogami, trzy

plutony saperów, jeden pluton rozpoznania. Ponadto, niewielkie zespoły: żandarmerii

wojskowej, oddziaływania psychologicznego, CIMIC (współpracy cywilno-

wojskowej), służba zdrowia, grupa ewakuacyjna (Medevac) oraz zespół systemów

dowodzenia i łączności (CIS communication information system). Za dowództwo

i sztab odpowiadają Belgowie, a w jego skład wchodzi 180 ludzi.

Tak zwana „grupa francusko-niemiecka” osiągnęła liczebność około 2300 ludzi,

ze znaczną przewagą Niemców — 1600, 400 Francuzów i 250 Belgów, 40 Hiszpanów

i 20 Luksemburczyków. Zasadniczy trzon grupy stanowi 292. Batalion Bundeswehry

(JgBtl292), do którego dołączono jedną francuską kompanię ze 110 pułku piechoty.

W skład Grupy wchodzi także mieszany francusko-niemiecki batalion dowodzenia

i wsparcia oraz 295. Batalion artylerii oraz pododdział inżynieryjny. Elementy wsparcia

medycznego dostarczają Belgowie wraz z czterema helikopterami typu Augusta.

Brytyjska grupa bojowa była sformowana z dwóch batalionów, które zdobywały

doświadczenia w Afganistanie i Iraku. W drugiej połowie 2008 r. w Iraku znajdował się

batalion z Królewskiego Pułku Fizylierów (Royal Regiment Fisiliers), który stacjonuje

na Cyprze. W 2007 r. był on dwukrotnie skierowany do działań w Afganistanie. Drugą

jednostką związaną z GB-1500 jest 4. Batalion Strzelców (4e Bataillon „The Rifles”),

który w 2007 roku był operacyjnie zaangażowany w Iraku.

Nordyckie ugrupowanie taktyczne zostało utworzone w 2008 r., głównie na bazie

sił państwa wiodącego, którym jest Szwecja (1100 żołnierzy). Finlandia skierowała

wsparcie w postaci grupy artylerii, jednostki walki elektronicznej, a także grupy

żandarmerii wojskowej, ogółem 200 żołnierzy. Norwegia dostarcza 150 żołnierzy,

zaangażowanych głównie w pionie logistycznym, transportu strategicznego. Irlandia

skierowała do NBG 80 żołnierzy, natomiast Estonia oddelegowała 50 żołnierzy,

z zadaniem ochrony wojsk. Liczebność NBG może wzrosnąć nawet do 3000 żołnierzy,

gdyż Szwedzi są skłonni znacznie zwiększyć swój kontyngent, w zależności od potrzeb

szkoleniowych, czy też operacyjnych. Sztab NBG mieści się w Enkoping

w Szwecji natomiast kwatera operacyjna w Northwood w Wielkiej Brytanii.

Charakterystyczną cechą zgrupowania nordyckiego jest system szkolenia

nakierowany, głównie na specyficzne działania w ramach misji i operacji traktatowych.

Szkolenie to przebiega na bazie tradycyjnej współpracy wojskowej. W zakresie

dowodzenia i kontroli (C2), nordyckie ugrupowanie taktyczne chętnie wykorzystuje

doświadczenia Wielkiej Brytanii, z którą państwa-uczestnicy utrzymują ścisłą

21

współpracę wojskową. Ugrupowanie to liczy także na wsparcie Brytyjczyków

w dziedzinie transportu strategicznego, szczególnie morskiego, w celu dyslokacji ludzi

i ich wyposażenia. Sytuacja grupy nordyckiej jest specyficzna ze względu na status

prawno-międzynarodowy jej uczestników. Szwecja i Finlandia, pragnąc pozostać

państwami neutralnymi zastrzegają się, że ich uczestnictwo w działaniach reagowania

kryzysowego może dotyczyć wyłącznie misji utrzymania pokoju i może to nastąpić na

wniosek ONZ lub OBWE.

Specyficzny charakter skandynawskiej grupy bojowej wyraża się w tym, że

w składzie grupy nordyckiej funkcjonuje Norwegia, która nie jest członkiem UE.

Uczestnicy nordyccy porozumieli się, co do zasad zaangażowania i w przypadku, gdyby

jeden z nich wycofał swoje siły to pozostałe państwa mogą zmodyfikować skład grupy

nordyckiej i uzupełnić o komponenty niezbędne do działań operacyjnych. Wszystkie

państwa zarezerwowały sobie prawo wycofania żołnierzy, w każdej chwili,

z zastrzeżeniem, że całkowite rozwiązanie grupy GB-l500 może nastąpić poprzez

konsensus uczestników i przy konsultacjach z UE. O wyjątkowym charakterze grupy

nordyckiej przesądza fakt, że głównymi uczestnikami są państwa neutralne; Finlandia,

Irlandia i Szwecja, pozostałe dwa państwa; Estonia i Norwegia uczestniczą w NATO21

.

Pełnienie dyżurów przez wydzielone grupy bojowe podzielone zostało na 6-cio

miesięczne okresy, w których dyżuruje jedna lub dwie grupy. Wykaz dyżurów grup

bojowych od 2015 r. przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz dyżurów grup bojowych UE.

Rok/miesiąc Państwa uczestniczące (1 lub 2 grupy bojowe) Państwo

wiodące

(ramowe)

2005 01-06

Wielka Brytania W. Brytania

Francja Francja

07-12 Włochy Włochy

None

2006 01-06

Francja, Niemcy Niemcy

Hiszpania, Włochy, Grecja , Portugalia Hiszpania

07-12 Francja, Niemcy, Belgia Francja

None

2007 01-06

Niemcy, Holandia, Finlandia Niemcy

Francja, Belgia Francja

07-12 Włochy, Węgry, Słowenia Włochy

Grecja, Rumunia, Bułgaria, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja

21

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 110-111.

22

Rok/miesiąc Państwa uczestniczące (1 lub 2 grupy bojowe) Państwo

wiodące

(ramowe)

2008 01-06

Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia(“Nordic

Battlegroup”)

Szwecja

Hiszpania, Niemcy, Portugalia Hiszpania

07-12 Niemcy, Francja, Belgia, Luxemburg, Hiszpania Niemcy

Wielka Brytania Wielka

Brytania

2009 01-06

Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja Włochy

None

07-12 Czechy, Słowacja Czechy

Francja, Belgia, Luxemburg Francja

2010 01-06

Polska, Niemcy, Słowacja, Litwa, Łotwa Polska

Wielka Brytania, Holandia W. Brytania

07-12 Włochy, Rumunia, Turcja Włochy

Hiszpania, Francja, Portugalia Hiszpania

2011 01-06

Holandia, Niemcy, Finlandia, Austria, Litwa Holandia

Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia (“Nordic

Battlegroup”)

Szwecja

07-12 Grecja, Bułgaria, Rumunia, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja

Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy Portugalia

2012 01-06

Francja, Niemcy, Holandia Francja

None

07-12 Włochy, Słowenia, Węgry Włochy

Niemcy, Austria, Czechy, Chorwacja, Macedonia Niemcy

2013 01-06

Polska, Niemcy, Francja (“Weimar Battlegroup”) Polska

None

07-12 Wielka Brytania, Szwecja W. Brytania

Belgia Belgia

2014

01-06 Grecja, Bułgaria, Rumunia, Cypr (“HELBROC Battlegroup”) Grecja

None

07-12 Belgia, Niemcy, Luxemburg, Macedonia, Holandia,

Hiszpania

Belgia

None

2015 01-06

Szwecja, Finlandia, Norwegia, Estonia, Irlandia (“Nordic

Battlegroup”)

Szwecja

None

07-12 Belgia, Francja Francja

None

2016 01-06

Polska, Czechy, Słowacja, Węgry Polska

07-12

Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Antczak-Barzan: Grupy bojowe Unii

Europejskiej niewykorzystaną szansą? http://www.geopolityka.org/analizy/unia-

europejska/anna-antczak-barzan-grupy-bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-

szansa (dostęp 09.04.2016 r.) oraz http://www.consilium.europa.eu/media/

1222503/110106%20factsheet%20-%20battlegroups%20-%20version%207_en.pdf

(dostęp 20.03, 2013).

23

2.2 Polski wkład w funkcjonowanie grup bojowych.

Po uzyskaniu statusu państwa członkowskiego, Polska bardzo aktywnie włączyła

się w realizację Europejskiego Celu Zasadniczego/Operacyjnego-2010, akcentując

zainteresowanie grupami bojowym UE. Pierwsze trzynaście takich grup zostało

zgłoszonych 22 listopada 2004 r. Polska była wśród państw, które przejęły na siebie

obowiązek dowodzenia w grupie wielonarodowej, jako państwo wiodące. 13 listopada

2006 r. podczas kolejnego spotkania ministrów obrony przedstawiciele

zainteresowanych państw podpisali porozumienie ogólne dotyczące Ramowych

Regulacji dla Grupy Bojowej Unii Europejskiej. Na tej podstawie została utworzona

niemiecko-łotewsko-litewsko-polsko-słowacka grupa bojowa. Początkowo umownie

jednostkę nazywano „grupą wschodnią”, a później „grupą centralną”. Oficjalna nazwa

to Grupa Bojowa I/2010 (GB UE I/2010). Państwem ramowym (wydzielającym ponad

połowę składu grupy bojowej) wybrano Polskę. Na jednostkę, na bazie której miała

działać grupa (a w szczególności jej batalionowy element bojowy), wybrano

17 Brygadę Zmechanizowaną, doświadczoną w Afganistanie i Iraku. Resztę stanowisk

obsadziły:

- Dowództwo Operacji (Dowództwo Operacyjne, 2 Korpus Zmechanizowany);

- Dowództwo Sił (11 Dywizja Kawalerii Pancernej, 17 Brygada Zmechanizowana);

- Element wsparcia (Centralna Grupa Działań Psychologicznych, 9 Pułk

Rozpoznawczy);

- Element zabezpieczenia (1 Brygada Saperów).

Wkład poszczególnych państw w strukturze Grupy Bojowej I/2010 przestawia się

następująco:

1) Polska ok. 1500 żołnierzy:

Dowództwo Operacji (OHQ)

o Dowództwo Sił (FHQ)

Batalion Manewrowy (kompania manewrowa, 2 kompania manewrowa,

3 kompania manewrowa, kompania dowodzenia, kompania wsparcia, pluton

medyczny, pluton remontowy, pluton rozpoznawczy, pluton zaopatrzenia);

Pluton przeciwlotniczy;

Mobilny Zespół Wsparcia Geograficznego;

Zespół Współpracy Wojskowo-Cywilnej.

2) Niemcy ok. 450 żołnierzy:

24

oddział ochrony przed skażeniami ABC,

oddział rozpoznania radioelektronicznego,

oddział do operacji psychologicznych,

oddział medyczny;

3) Litwa ok. 250 żołnierzy:

kompania ochrony,

Zespół Współpracy Wojskowo-Cywilnej;

4) Słowacja ok. 200 żołnierzy:

kompania inżynieryjna;

5) Łotwa ok. 100 żołnierzy:

pluton rozminowania,

pluton policji wojskowej.

Po przeprowadzeniu cyklu szkoleń, treningów i ćwiczeń pk. Common Challenge

09, w dniu 20 listopada 2009 r., w Wędrzynie Grupa Bojowa I/2010 otrzymała

certyfikację. Grupa stała się zdolna do podjęcia działań bojowych w ciągu 15 dni

(pierwsze 5 dni przeznaczone są na podjęcie decyzji o użyciu sił i zaplanowanie

operacji, następnych 10 na rozmieszczenie w rejonie mandatowym), po których miała

rozpocząć misję trwającą od jednego do czterech miesięcy, zgodną z rozdziałami VI

i VII Karty Narodów Zjednoczonych (dodatkowo mogła współdziałać z siłami ONZ

i NATO, gdyby zaszła taka ewentualność)22

.

Pełną zdolność operacyjną Grupa Bojowa uzyskała w pierwszym półroczu 2010

roku i z dniem 1 stycznia 2010 r. przejęła dyżur, zgodnie z wcześniej zatwierdzonym

planem. Z uwagi na stabilną sytuację oraz brak konfliktów, czy też sytuacji

kryzysowych, Grupa Bojowa I/2010, podobnie jak poprzednie grupy, w czasie pełnienia

swojego dyżuru (do końca czerwca 2010 r.) nie została realnie użyta.

Dążenie politycznych i wojskowych kręgów polskiego rządu i parlamentu do

aktywnego udziału w przedsięwzięciach obronnych UE nie ograniczyły się tylko do

stworzenia Grupy Bojowej I/2010 ale także dotyczyły współpracy w tej dziedzinie

z innymi partnerami. W 2006 roku, szefowie resortów obrony Francji, Niemiec i Polski

uzgodnili potrzebę utworzenia Weimarskiej Grupy Bojowej (WBG). Rozmowy na

temat struktury, wkładu państw i zadań Grupy rozpoczęły się w styczniu 200923

,

a zakończyły 5 lipca 2011 podpisaniem porozumienia przez przedstawicieli państw

22

http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/2391, Polsko-niemiecko-litewsko-łotewsko-słowacka Grupa

Bojowa. MON. (dostęp 08.06.2016 r.). 23

http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/6433, Polska państwem ramowym Weimarskiej Grupy

Bojowej UE. MON. (dostęp 09.04.2016 r).

25

Trójkąta Weimarskiego przy NATO i UE. Zgodnie z przedmiotowym porozumieniem

przyjęto następujące założenia:

1) Polska będzie państwem ramowym, w związku z czym wystawi: Dowództwo

Operacji, Dowództwo Sił, batalion manewrowy;

2) Niemcy będą państwem wiodącym w zakresie zabezpieczenia logistycznego;

3) Francja będzie państwem wiodącym w zakresie zabezpieczenia medycznego;

4) Grupa Bojowa obejmie dyżur w I półroczu 2013 roku.

Trzon liczącej ok. 2100 żołnierzy WGB (GB UE I/2013), czyli batalion piechoty

zmotoryzowanej na KTO Rosomak, wystawiła 17 Brygada Zmechanizowana. W skład

części polskiej grupy bojowej wszedł batalion, w którego strukturę wchodzą:

4 kompanie manewrowe,

kompania dowodzenia, w tym drużyna strzelców wyborowych i sekcja,

rozpoznania skażeń,

kompania logistyczna, w tym zespół ewakuacji medycznej,

kompania wsparcia,

grupa wsparcia ogniowego,

pluton przeciwlotniczy,

pluton rozpoznawczy.

Brygada oraz inne jednostki wydzielające oddziały do Weimarskiej Grupy

Bojowej, rozpoczęły cykl szkoleń i manewrów, zakończonych 23 listopada 2012

oficjalną certyfikacją całej WGB podczas ćwiczeń pk. Common Challenge-12.

Dowodzenie Weimarską Grupą Bojową powierzono polskiemu generałowi, ale

dowództwo operacyjne zlokalizowano w Mont Valerien. To stanowiło główny wkład

Francuzów, którzy oprócz dowództwa dostarczali wsparcia medycznego. Do momentu

uzyskania zdolności bojowych, a następnie podczas pełnienia dyżuru pracowała grupa

koordynacyjna, odpowiedzialna za zarządzanie środkami. BGW. Grupa ta oprócz zadań

wykonywanych w ramach zaakceptowanej przez Radę Koncepcji Grup Bojowych UE,

miała stwarzać możliwość poszukiwania nowych metod doskonalenia tej koncepcji.

Podstawowe założenie eksperymentu dotyczyło ustanowienia stałych zasobów

zdolności (permanent capability pool) lub w skromniejszym wariancie częściowo, lub w

połowie stałych (semi-permanent) komponentów grup bojowych, głównie o charakterze

cywilnym; elementy wsparcia logistycznego i medycznego. Częściowo stały charakter

powinien mieć system dowodzenia. Takie rozwiązanie sprzyjałoby elastyczności

wykorzystania grupy lub jej części w operacjach reagowania kryzysowego, zarówno

26

o charakterze wojskowym jak też cywilnym. W trakcie pełnienia dyżuru przez

Weimarską Grupę Bojową (od 01 stycznia do 30 czerwca 2013 r.) Francja podjęła,

w Mali operację bojową przeciwko separatystom i terrorystom, ale dyżurująca

jednostka trójnarodowa nie została w tej operacji wykorzystana24

.

Kolejnym elementem świadczącym od dużym zaangażowaniu Polski

w budowaniu wspólnej polityki obronności Unii Europejskiej były działania

podejmowane w ramach Grupy Wyszechradzkiej25

.

W styczniu 2007 r. szefowie sztabów Polski, Czech, Słowacji i Węgier

porozumieli się, żeby utworzyć kolejną grupę regionalną, w której Polska także ma

odgrywać rolę państwa wiodącego. Rozważano włączenie do grupy komponentów

z Ukrainy, za czym przemawiały względy natury geostrategicznej i euroatlantyckie

aspiracje ówczesnych władz Ukrainy. Nie doszło do realizacji tej idei, co nie

przeszkodziło w kontynuowaniu prac nad sformowaniem grupy. W październiku

2009 r. doszło do spotkania ministrów obrony Grupy Wyszehradzkiej, na którym

podjęto decyzję o sformowaniu wspólnej Grupy Bojowej UE. W maju 2011 r.

uzgodniono, że Polska będzie przewodniczyć grupie, która ma osiągnąć gotowość do

operacji w 2016 r. W marcu 2014 r. kraje Grupy Wyszehradzkiej podpisały w tej

sprawie porozumienie, w którym określono, że Wyszehradzka Grupa Bojowa ma liczyć

3 tys. żołnierzy. Grupę tworzą przede wszystkim jednostki wojskowe 12. Dywizji

Zmechanizowanej, a także wydzielone siły i środki armii: czeskiej, słowackiej oraz

węgierskiej. Jak wynika z informacji prasowych26

Grupa liczy około 3,9 tys. żołnierzy,

z czego połowę stanowią Polacy. Czesi wystawili ok. 800 żołnierzy, Węgrzy - ok. 600,

a Słowacy - ok. 450. 12. DZ wydzieliła do niej ponad 1000 żołnierzy m.in.

z 12. Brygady Zmechanizowanej, koszalińskiego 8. pułku przeciwlotniczego czy

2. batalionu saperów ze Stargardu. W Grupie znaleźli się również żołnierze z innych

polskich jednostek, w tym 9. pułku rozpoznawczego z Lidzbarku Warmińskiego,

24

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 111-113. 25

Grupa Wyszehradzka (V4) – nieformalne zrzeszenie czterech państw Europy Środkowej – Czech,

Polski, Słowacji i Węgier, którego celem jest pogłębianie współpracy między tymi krajami,

w początkowej fazie w szczególności w kwestiach przystąpienia do struktur Unii Europejskiej i NATO.

Powołane w 1991 roku przez trzy państwa (Polskę, Węgry i Czechosłowację) tworzące tzw. Trójkąt

Wyszehradzki. W późniejszym czasie, wskutek rozpadu Czechosłowacji (1 stycznia 1993 r.), członkami

grupy stały się Czechy i Słowacja. Jedyną instytucją grupy jest Międzynarodowy Fundusz

Wyszehradzki (International Visegrad Fund). Wikipedia (dostęp 09.04.2016 r.). 26

http://www.pap.pl/aktualnosci/news,452070,wyszehradzka-grupa-bojowa-unii-europejskiej-objela-

dyzur-bojowy.html#sthash.tsUvvJAn.dpuf (dostęp 09.04.2016 r.)

27

1. Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych w Inowrocławiu, Jednostki Wojskowej

Komandosów w Lublińcu, czy 3. Skrzydła Lotnictwa Transportowego w Powidzu.

W listopadzie 2015 r., na poligonie w Drawsku Pomorskim zrealizowano

ćwiczenie pk. Common Challenge – 15 V – 4 (z udziałem żołnierzy z Czech, Słowacji

i Węgier), w ramach którego sprawdzono grupy bojowej do operacyjnego użycia.

Jednocześnie na bazie Centrum Operacji Lądowych – Dowództwa Komponentu

Lądowego w Krakowie zorganizowano Dowództwo27

Operacji Grupy Bojowej Unii

Europejskiej państw Grupy Wyszehradzkiej (EU OHQ BG V4)28

. Grupa Bojowa Unii

Europejskiej państw Grupy Wyszehradzkiej rozpoczęła z dniem 1 stycznia swój dyżur

bojowy, który potrwa do 30 czerwca br.

2.3 Problemy i ograniczenia.

Zasadność funkcjonowania Grup Bojowych nie jest ogólnie podważana jednakże

część ekspertów zgłasza swoje wątpliwości w zakresie wiarygodności tych formacji

wojskowych. Na rzecz takiego stanu rzeczy wpłynęły co najmniej trzy wydarzenia

z historii funkcjonowania Grup Bojowych UE.

Grupy Bojowe mogły być skierowane do co najmniej trzech operacji, które UE

prowadziła w latach 2006-2014. Pierwsza misja to EUFOR - DR Kongo, latem 2006 r.,

wówczas do działań powinna wkroczyć Grupa Bojowa dowodzona przez Niemców,

gdyż wówczas RFN odpowiadała za dyżur bojowy. 27 grudnia 2005 r. Sekretarz ONZ

zwrócił się do UE z prośbą o pomoc, w utrzymaniu pokoju w DR Kongo. UE uznała, że

jest zobowiązana do wspierania procesu transformacji w tym państwie.

Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami dotyczącymi rotacji GB-1500 przypadała kolej

na grupę dwunarodową francusko-niemiecką. W tej sytuacji, zgodnie z wcześniejszymi

ustaleniami, Niemcy jako państwo ramowe miały zapewnić podstawowe elementy

niezbędne do rozpoczęcia i realizacji działań, w tym: dowodzenie i finansowanie.

W fazie przygotowawczej toczono spory dotyczące zarówno uczestników jak i sposobu

przeprowadzenia operacji. 23 stycznia 2006 r., podczas szczytu francusko-niemieckiego

Angela Merkel odmówiła prezydentowi Jacques”owi Chiracowi skierowania do Konga

francusko-niemieckiej Grupy Bojowej UE. Oprócz pani kanclerz również minister

27

Odpowiedzialnym za funkcjonowanie Dowództwa Operacji jest Dowódca Centrum Operacji

Lądowych – Komponentu Lądowego. 28

http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/9098276,krakow-otwarto-dowodztwo-grupy-bojowej-unii-

europejskiej-v4,id,t.html (dostęp 09.04.2016 r.)

28

obrony narodowej Franz Jung nie okazywał entuzjazmu dla kongijskiej wyprawy

i mnożył przeszkody. Ogłosił pięć warunków, które należało spełnić, żeby Niemcy

przejęli przywództwo misji: 1) zgoda rządu kongijskiego, 2) precyzyjny mandat Rady

Bezpieczeństwa ONZ, 3) udział w misji innych członków UE oprócz Francji i Niemiec,

4) koncentracja misji w stolicy DR Kongo – Kinszasie, 5) limit czasowy - cztery

miesiące. W związku z tymi przeszkodami oraz ze względu na duże zaangażowanie

Niemiec na Półwyspie Bałkańskim oraz w Afganistanie, przyjęto formułę zbudowania

ugrupowania taktycznego ad hoc. Fakt ten można uznać za pierwszą porażkę koncepcji

Grup Bojowych UE.

Kolejnym przykładem stawiającym Grupy Bojowe w złym świetle były

wydarzenia w roku 2008, kiedy to Szwecja, jako państwo ramowe „nordyckiej” grupy

bojowej, zaproponowała jej wykorzystanie w misji UE w Czadzie

i Republice Środkowoafrykańskiej. Większość państw Unii nie poparła jednak tej

inicjatywy. Została przeprowadzona operacja z wykorzystaniem wielonarodowej grupy

ad hoc francusko-polsko-irlandzkiej. Jednocześnie w tym samym roku Sekretarz

Generalny ONZ Ban Ki Moon poprosił o interwencję UE

w Demokratycznej Republice Konga, która ze względu na fakt, iż żadne z tzw. wielkich

państw nie było w stanie przejąć dowodzenia nad taka operacją, ostatecznie nie doszła

do skutku.

Negatywnym przykładem z ostatnich lat są zdarzenia w 2014 r. kiedy idea grup

bojowych poniosła porażkę w konfrontacji z kryzysem w Republice Południowej

Afryki. Doszło do ludobójstwa i większość ministrów spraw zagranicznych poparła

francuski projekt skierowania tam GB UE. Sytuacja spełniała wszelkie wymogi

przewidziane w „Koncepcji Grup Bojowych Unii Europejskiej”. Jednakże,

zdecydowany sprzeciw zgłosiła Wielka Brytania. Również w przypadku tego kryzysu

zorganizowano i skierowano do Afryki siły zbudowane przez „koalicję chętnych”29

.

Powyższe fakty, świadczą o braku jasnych zasad użycia Grup Bojowych UE

co w konsekwencji prowadzi do nieskutecznego ich wykorzystania w rejonie konfliktu.

Jako rzeczywista przyczyna powściągliwości unijnych decydentów wobec

ewentualnego skierowania dyżurującej grupy bojowej, podawany jest najczęściej

argument, że dotychczas nie doszło do sytuacji, która odpowiadałaby przyjętym

29

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 112-113.

29

kryteriom i wymagałaby skierowania dyżurującej grupy bojowej30

. Wydaje się jednak,

że jest to zbyt uboga argumentacja, a sam problem musi zostać poddany bardziej

szczegółowym badaniom.

Kolejnym, nie mniej ważnym czynnikiem wpływającym na powściągliwość

decydentów w zakresie kierowania Grup Bojowych do działań, są niezbyt korzystne

zasady finansowania. Nick Whitney, były dyrektor zarządzający Europejskiej Agencji

Obrony uznał, że jedną z przyczyn bezczynności Grup Bojowych – 1500 są absurdalne

zasady finansowania. W ich świetle, to państwa kierujące swoich żołnierzy do operacji

reagowania kryzysowego muszą pokrywać ponoszone koszty przynajmniej 90% tzw.

kosztów wojskowych31

. Konieczność ponoszenia tych kosztów, w odniesieniu do

szukania oszczędności spowodowanych kryzysem, wpływa negatywnie na chęć

kierowania do działań żołnierzy. Dodatkowym kosztem finansowym dla części państw

są kwestie logistyczne związane z koniecznością szybkiego i sprawnego przerzutu

żołnierzy oraz uzbrojenia do rejonu działań. Najczęściej jest to transport lotniczy

z wykorzystaniem specjalnych samolotów transportowych32

, którymi dysponują jedynie

bogatsze państwa świata.

Od 1 marca 2004 roku funkcjonuje mechanizm finansowania ATHENA służący

finansowaniu wspólnych kosztów33

operacji wojskowych UE oraz kosztów

ponoszonych przez państwa, w tym kosztów zakwaterowania, paliwa i podobnych

kosztów związanych z kontyngentami krajowymi, jednakże z uwagi na swoje

ograniczenia nie zachęca państw członkowskich do udziału w operacjach. Mechanizm

ATHENA finansuje wspólne koszty tylko jeżeli stanowią one mniej niż 10%

całkowitych kosztów UE danej operacji.

Dostrzegając niedogodności wynikające z wadliwego systemu finansowania cześć

polityków zgłaszało projekty utworzenia stałych grup bojowych, finansowanych ze

środków unijnych. Propozycje takie zgłaszane były przez stronę polską w czasie

prezydencji w Radzie UE w 2011 roku, w ramach których postulowano między innymi

30

A Antrpoius., D Deschaux-Beaume. La PESD et ses évolutions, Bruxelles 2006., 31

C. Ehler Rapport sur la coopération civilo-militaire et le développement des capacités civilo-

militaires, PE(2010/2071(INI)) 5 novembre .2010 32

Np. Herkules C-130, Boeing C-17 Globemaster III, Airbus A400M Atlas, An-124. 33

Kosztami tymi są zawsze: 1) utworzenie dowództwa i jego koszty bieżące, w tym podróże, systemy

IT, administracja, informacje publiczne, personel lokalny, rozmieszczenie i zakwaterowanie

dowództwa sił; 2) dla całości sił – infrastruktura, opieka medyczna (na obszarze działań), ewakuacja

medyczna, identyfikacja, pozyskiwanie informacji (obrazy satelitarne); 3) zwrot kosztów NATO/od

NATO lub innych organizacji (np. ONZ). Jeżeli Rada tak postanowi, z mechanizmu Athena można

sfinansować także koszty związane z transportem i zakwaterowaniem sił oraz dowództw

wielonarodowych na poziomie niższym niż dowództwo sił.

30

zwiększenie użyteczności Grup Bojowych UE poprzez wydłużenie dyżuru Grup

Bojowych z 6 do 12 miesięcy, wzmocnienie współpracy Grup Bojowych z podmiotami

cywilnymi, rozszerzenie możliwości wspólnego finansowania kosztów związanych

z użyciem Grup Bojowych, pokrywanych solidarnie przez całą Unię34

.

Pomimo dyskusji nad wprowadzeniem wymienionych propozycji podczas

seminarium eksperckiego poświęconego tej problematyce nie doszło do wdrożenia

kluczowych zmian w zakresie systemu finansowania Grup Bojowych UE.

Uwzględniając wymienione wcześniej niedogodności także inne państwa zgłaszały

swoje pomysły na usprawnienie działania Grup Bojowych. Caroline Henrion, ekspert

francuski, która twierdzi, że Europa jest bardzo daleka od osiągnięcia skutecznych

zdolności reagowania kryzysowego twierdzi, iż jednym z rozwiązań w zakresie

zwiększenia skuteczności działania Grup Bojowych mogłoby być wyłączenie

z procedur jednomyślnego podejmowania decyzji o skierowaniu ich do działań35

.

Inny postulat zgłoszony w 2010 r. przez ministra obrony Austrii dotyczył

rozważenia możliwości wykorzystania unijnych jednostek szybkiego reagowania

w sytuacji klęsk żywiołowych. Na skierowanie uwagi na tak „praktyczne”

wykorzystanie potencjału Grup bojowych niewątpliwie miał wpływ fakt realnego

użycia Grup Bojowych w rejonach kryzysowych, w odniesieniu do których niektórzy

eksperci twierdzą wręcz, że pełnią one „puste dyżury”36

.

Pomimo wielu prób wprowadzania zmian w zakresie funkcjonowania Grup

Bojowych nie znalazły swojego odzwierciedlenia w postaci znowelizowania

uregulowań prawnych. Rada Europejska w 2013 r. ograniczyła się do opublikowania

ogólnego komunikatu o charakterze postulatowym, w którym wskazała, że UE i jej

państwa członkowskie muszą być w stanie szybko i skutecznie planować i rozmieszczać

odpowiednie zasoby cywilne i wojskowe. Rada podkreśliła potrzebę poprawy unijnych

zdolności do szybkiego reagowania, między innymi za pośrednictwem bardziej

elastycznych i łatwiejszych do rozmieszczania grup bojowych. Wskazano także na

konieczność bezzwłocznej analizy aspektów finansowych misji i operacji UE, również

w kontekście przeglądu mechanizmu ATHENA37

, z myślą o udoskonaleniu systemu

34

http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/strona/196/LG_51_53 - dostęp 24.04.2016 r. 35

C. Henrion , Les groupements tactiques de I’Union europeenne http://www.grip.org/fr/siteweb/images/

NOTES_ANALYSE/2010/NA_2010-01-18_FR_C-HENRION.pdf, 9.02.2013r. 36

A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup bojowych. Rocznik integracji

europejskiej nr 8/2014, strona 113. 37

ATHENA- ustanowiony 1 marca 2004 r. przez Radę Unii Europejskiej mechanizm finansowania

wspólnych kosztów związanych z unijnymi operacjami wojskowymi prowadzonymi w ramach unijnej

wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO). W finansowaniu unijnych operacji wojskowych

31

finansowania tych misji i operacji, na podstawie sprawozdania Wysokiego

Przedstawiciela38

.

Podsumowanie. Utworzenie Grup Bojowych oprócz czysto obronnego charakteru miało być także

bodźcem do rozwoju narodowych sił zbrojnych państw członkowskich UE, a z drugiej

strony zapewnić Unii samodzielną reakcję na sytuację kryzysową na terenie UE

oraz w jej sąsiedztwie. O ile państwa członkowskie, w miarę swoich możliwości

finansowych, stale modernizują i rozwijają swoje zdolności obronne to w przypadku

próby oceny funkcjonowania grup bojowych UE odpowiedź nie jest już taka prosta.

Analizując dotychczasowe doświadczenia w tym zakresie większość ekspertów

uważa, że Grupy Bojowe są zbyt małe oraz jednocześnie mają ograniczone możliwości

do podejmowania działań w znacznej odległości od Europy, a co za tym idzie mają

ograniczone możliwości w obszarze uczestnictwa w operacjach na dużą skalę.

Uwzględniając powyższe wnioski można w dużym uproszczeniu wskazać, że nie są

również zdolne do uczestniczenia w klasycznych operacjach utrzymania pokoju

(peacekeeping). Natomiast w przypadku operacji o charakterze pokojowym mogą

pełnić funkcję odwodu w razie eskalacji działań partyzanckich. Grupy bojowe powinny

być zdolne do zapobiegania katastrofom humanitarnym bądź eskalacji konfliktu, do

zapewniania bezpieczeństwa podczas wyborów oraz organizowania operacji

ewakuacyjnych39

.

Kolejnym obszarem problematycznym w zakresie funkcjonowania Grup

Bojowych jest fakt pokrywania się ich zadań z formacjami tego typu funkcjonującymi

równolegle w NATO np. Sił Odpowiedzi NATO (NATO Response Force).

Jednocześnie należy zwrócić uwagę na pokrewny problem, który dotyczy

jednoczesnego wyznaczania tych samych sił i środków „do dyżurowania” w ramach

Grup Bojowych UE oraz sojuszniczych zobowiązań wobec NATO. Taka dualistyczna

struktura podległości jednoznacznie wskazuje na problematyczne użycie tych sił

w przypadku wystąpienia kryzysu bądź innej nagłej sytuacji wymagającej

natychmiastowego działania.

uczestniczy 27 państw członkowskich UE (Dania nie bierze udziału w realizacji wspólnej polityki

bezpieczeństwa i obrony pod kątem wojskowym). 38

Konkluzje przyjęte przez Radę Europejską (19–20 grudnia 2013 r.).

https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/Konkluzje%20RE%2019-20.12.13.pdf. Dostęp 07.05.2016 r. 39

B. Górka-Winter: Grupy bojowe Unii Europejskiej – koncepcja, proces formowania, perspektywy.

„Biuletyn PISM” 2006 nr 69 (409), s. 1719.

32

Uwzględniając małe praktyczne wykorzystanie potencjału Grup Bojowych

o czym była mowa w niniejszej pracy, a także mało przejrzysty charakter ich

funkcjonowania można odnieść wrażenie, że nie funkcjonują one zgodnie

z oczekiwaniami, co w konsekwencji z pewnością nie potwierdzi ich pozytywnego

wizerunku w obszarze budowania pozycji na arenie międzynarodowej. Pomimo faktu,

że Grupy Bojowe są jednym z najważniejszych osiągnięć Wspólnej Polityki

Bezpieczeństwa i Obrony to na chwilę obecną system ich funkcjonowania jest

niewydolny, a tym samym nie przyczynił się do wzmocnienia potęgi Unii w aspekcie

wojskowym, chociażby z tego powodu, że Grupy Bojowe nie zostały nigdy użyte.

Pomimo tego, że idea wzmacniania zdolności obronnych Unii Europejskiej nie

jest kwestionowana, a wręcz występuje potrzeba podjęcia pilnych działań

intensyfikujących w związku z nowymi wyzwaniami takimi jak problem uchodźców

czy zagrożenia terrorystyczne, to dalsze funkcjonowanie Grup Bojowych bez podjęcia

zdecydowanych reform nie jest możliwe.

Jak pokazały doświadczenia minionych lat głównym problemem

w funkcjonowaniu Grup jest problem ich finansowania. W celu poprawy sytuacji

należałoby dokonać gruntownej zmiany uwzględniającej powiększeniu strumienia

finansowania w ramach mechanizmu ATHENA, bądź też finansowania ich działania

z budżetu UE.

Jednocześnie należy rozważyć, czy dotychczasowa zasada dobrowolnego

deklarowania różnych jednostek wojskowych z państw członkowskich zapewnia

poziom standaryzacji oraz stałego podnoszenia zdolności tych pododdziałów. Wysoce

wskazane wydaje się dążenie do stworzenia stałych oddziałów, które funkcjonowałyby

na przejrzystych zasadach finansowania, zachęcających poszczególne państwa do

udziału przedsięwzięciach reagowania kryzysowego. Ponadto, mając na uwadze

funkcjonowanie większości państw UE w ramach sojuszu z NATO, należy dokonać

weryfikacji zadań realizowanych przez Grupy Bojowe UE, tak aby zacieśnić

współpracę z NATO w celu realizacji wspólnych celów w zakresie obronności, bez

dublowania zadań.

Pomimo istnienia wielu problemów należy podkreślić, że Grupy Bojowe wniosły

znaczny wkład w rozwój UE w sferze obronności, a doświadczenia i wnioski zebrane

w dotychczasowym funkcjonowaniu stanowią mocny fundament do dalszych działań,

co w konsekwencji pozwoli na podniesienie zdolności obronnych Unii Europejskiej.

Niezależnie od ocen działań na rzecz umacniania bezpieczeństwa na drodze militarnej

33

nie należy pomijać faktu, że Unia Europejska powstała na gruncie przemian

gospodarczych i na arenie międzynarodowej z powodzeniem realizuje swoje zadania

jako mocarstwo niewojskowe. Do osiągania swoich celów UE, także w sferze polityki

obronnej, może wykorzystywać do oddziaływania na otoczenie środki gospodarcze,

finansowe i polityczne, a zatem bez wykorzystania potęgi militarnej może wpływać na

łagodzenie konfliktów zagrażających jej państwom składowym.

Uwzględniając dotychczasowe użycie Grup Bojowych w ramach sytuacji

kryzysowych trudno nie zgodzić się z powyższą argumentacją wskazującą na

niemilitarny charakter potęgi UE, co więcej istnieje duże prawdopodobieństwo,

że w przypadku realnego zagrożenia dla państw Unii wiodącą rolę odgrywać będą Siły

Odpowiedzi NATO40

, a Grupy Bojowe UE realizować będą rolę drugoplanową.

40

Siły Odpowiedzi NATO (ang. NATO Response Force, NRF) - siły szybkiego reagowania NATO.

Pozostające w stałej gotowości, zaawansowane technologicznie wydzielone oddziały sił zbrojnych

NATO, których zadaniem jest szybka reakcja w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państw

członkowskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, zwłaszcza zaś podejmowania działań

w ramach operacji reagowania kryzysowego.

34

Bibliografia 1. Antrpoius A., Deschaux-Beaume D. (2006), La PESD et ses évolutions, Bruxelles.

2. Bobryk-Deryło, Uwarunkowania ewolucji wspólnej polityki bezpieczeństwa

i obrony Unii Europejskiej. Rozprawa doktorska pod kierunkiem prof. dr hab.

Stanisława Parzymiesa, Instytut Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu

Warszawskiego, Warszawa Lipiec 2012 r.

3. A. Ciupiński, Zdolności wojskowe Unii Europejskiej. Perspektywy grup

bojowych. Rocznik integracji europejskiej nr 8/2014 r.

4. Ehler C., Rapport sur la coopération civilo-militaire et le développement des

capacités civilo-militaires, PE(2010/2071(INI)) 5 novembrer 2010 r.

5. Haine J.Y. red., De Laeken à Copenhague – Les textes fondamentaux de la

défense Européenne, Cahier de Chaillot”, vol. III, Paris, 2003 r.

6. A Konarzewska, Grupy bojowe UE. Zaczątek Euroarmii. Raport-Bezpieczeństwo

narodowe I-II-2007/3-4, 2007 r.

7. Lankosz K. red., Traktat o Unii Europejskiej Komentarz, Wydawnictwo C.H.

Beck, Warszawa 2003 r.

8. Lindstrom G., Enter the EU Battlegroups, „Chaillot Paper” no. 97/February 2007.

9. Simón L., Command and control? Planning for Eu military operations,

„Occasional Paper” 81, Paris, January 2010.

10. Zięba R., Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej,

Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007 r.

Netografia. 1. http://www.geopolityka.org/analizy/unia-europejska/anna-antczak-barzan-grupy-

bojowe-unii-europejskiej-niewykorzystana-szansa (09.04.2016 r.);

2. http://archiwalny.mon.gov.pl/pl/artykul/6433, Polska państwem ramowym

Weimarskiej Grupy Bojowej UE (09.04.2016 r.);

3. http://www.pap.pl/aktualnosci/news,452070,wyszehradzka-grupa-bojowa-unii-

europejskiej-objela-dyzur-bojowy.html#sthash.tsUvvJAn.dpuf (09.04.2016 r.);

4. http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/9098276,krakow-otwarto-dowodztwo-

grupy-bojowej-unii-europejskiej-v4,id,t.html (09.04.2016 r.);

5. https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/Konkluzje%20RE%2019-20.12.13.pdf.

(07.05.2016 r.).

6. http://www.grip.org/fr/siteweb/images/NOTES_ANALYSE/2010/NA_2010-01-

18_FR_C-HENRION.pdf, (9.02.2013r).

35

7. https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/126/UE%20WPbiO.pdf?sequence=

1N Bobryk-Deryło (dostęp 08.06.2016 r.).

8. https://www.bbn.gov.pl/download/1/934/rap9grupybojoweue.pdf

(dostęp 08.06.2016 r.).

Spis tabel i rysunków. Tabela nr 1. Wykaz dyżurów grup bojowych UE. strona 18

Rysunek 1. Zasadnicze elementy grupy bojowej. strona 21

36

Oświadczenia OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem samodzielnie. Wszystkie dane,

istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie

lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości

ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne

(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.),

przez nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny

z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom

zainteresowanym mojej pracy dyplomowej.

Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody

na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza

kontroli tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast

dopisanie tekstu do bazy tego systemu.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)