FLUXUS Charles Dreyfus

REPRINT - Flash Art n° 84-85 - 1978

AT THE BEGINNING OF December 1961, John Cage explained a passage from his book Silence starting with La Monte Young’s concerns (repetition of or playing a single sound over and over again); he concluded the interview hoping that Europeans become more American.“My opinion is, not that it does something to me, but that I am able to feel in a different way, like I never felt before.”1La Monte Young discovered Cage during summer 1959, at the Stockhausen Seminar in Darmstadt (“The Composition as a Process” in which Cage developed his ideas on indeterminate music in relation to its execution); at that time, Young worked on the West Coast where Cage was practically unknown.

The following summer, back in California, he took part along with Terry Riley, Warner Jepson and Bill Spencer in the creative workshop of choreographer Ann Halprin, at Kentfield. From the interview by Yvonne Rainer with Ann Halprin one can outline better the meaning of the use of doors and windows, as well as of the walls’ and floors’resonance in the room in which she works.“We utilized objects and accessories, we made use of the space in a definite way. I wanted to isolate these elements. I began to work by means of a system, thanks to which all those things became independent from the phenomenon of cause and effect; to make the music do THIS, one shouldn’t have to do THAT.”2 In the mid ’50s, George Brecht and Jackson Mac Low had also explored the diverse possibilities of the indeterminate; then John Cage invited them to present their works in his class whichbegan in the summer of 1958 at New York’s 12th Street West. This New School for Social Research seminar was attended by Al Hansen, Dick Higgins, Allan Kaprow, composers Maxfield and Toshi Ichiyanagi (Yoko Ono’s first husband), etc., and by irregular visitors: Jim Dine, Larry Poons, George Segal. As yet, a study had not been made on the many performances derived from Cage’s classes (New York Audiovisual Group, etc.); individuals coming from the San Francisco area made their works of that period known in New York: Simone Forti, Robert Morris, Walter de Maria, Terry Jennings, Terry Riley, Dennis Johnson, Joseph Byrd.George Maciunas attended Maxfield’s classes, where he met Young; thanks to him,Maciunas, who has a degree in the History of Art and Musicology, plunged into the

avant-garde. This man of Lithuanian origin, though, was certainly not inactive. He funded an orchestra of Renaissance music, playing on copies of ancient instruments he imported from East Europe along with stocks of food preserves; plus a full-time jobas a designer at Knoll and in a gallery on the first floor of 925 Madison Avenue; this gallery, A/G — A for Almius (Salcius, his partner), and G for George — exhibited, according to Higgins, “terrible modern art.”3 Two series of performances most particularly attract our attention: those in Yoko Ono’s Studio at 112 Chambers Street, with La Monte Young as the organizer, which took place episodically from December 18, 1960, to June 30, 1961; and those by George Maciunas in his own gallery fromMarch 14 to June 30, 1961.The name Fluxus appeared for the first time on an invitation card to three conferences by Maciunas, “Musica Antiqua et Nova,” from April 25 to May 16, 1961: “a three-dollar contribution will help to publish Fluxus magazine”). Such publication projects would come to occupy just as important a place as performance within the history of Fluxus.When the poet Chester Anderson left New York for California in 1959, his magazineBeatitude split in two; he asked Young to take care of an issue of Beatitude East. The magazine disappeared, and along with Anderson, the documents as well; their reappearance, and the joint efforts of Young and Mac Low allowed Maciunas to compose the layout of this book An Anthology before his departure for Wiesbaden inNovember 1961. Ready for printing in October 1961, An Anthology, of which certain documents had already been published in 1959, were finally printed by Young and Mac Low in 1963. Among the contributors to An Anthology living in Europe, we find the names of Claus Bremer, Nam June Paik, Dieter Roth and Emmett Williams.Daniel Spoerri met Bremer and between 1957 and 1959 became the assistant of playwright Gustav-Rudolf Seller, the Director of the Landestheater of Darmstadt, where Bremer himself was Stage Director; in collaboration with Bremer he publishedBeispiele für das dynamische Theater,4 and on his own, Über das Autotheater(1959)5; he initiated Emmett Williams to concrete poetry; Roth, who was passing through Paris, joined Spoerri’s selection Art et Mouvement of the Festival d’Avant-Garde (1951) at Porte de Versailles (November 18 - December 14, 1960). Thus, in November 1961, George Maciunas arrived in Germany and immediately got in touch with Nam June Paik, the ‘European from Korea,’ already famous on the other side of the Atlantic for having cut off John Cage’s tie. At the beginning of 1958, Paik’s teacher in Freiburg, 12-tone composer Wolfgang Fortner, decided there was nothing more he could teach him, and found him a job at the Electronic Music Studio (Radio Cologne) founded byHerbert Eimert and subsequently entrusted to Stockhausen. But before going to Cologne, Paik saw Cage’s Music Walk (October 14, 1958) at Gallery 22 by Jean Pierre Wilhelm in Düsseldorf, and fell in love with the indeterminate; he decided to meet Cage in his hotel room in Darmstadt and of Cage he retained the “sound collage” and “his sense of things which are out of order.” He also saw “Dada, Dokumente einerBewegung” at Düsseldorf Kunsthalle (1958), and one assumes that that was the determining shock, and not for Paik alone, who started making a few tapes before he felt a need for action whose violence is “the effect more than the cause;” he isaggressive, but only toward himself, as on November 13, 1959, again at Gallery 22, where his concert lasted six minutes: electronic music for three tape-recorders and a sheet of glass to be shattered; he turned a piano upside down in front of an audience of ‘connoisseurs,’ among whom several artists from Düsseldorf, like Joseph Beuys,Winfred Gaul, Richard Goetz, Hoem. The concert was titled Homage to John Cage. Then, Mary Bauermeister’s studio (she was Stockhausen’s wife) in Cologne became the “anti-Radio Cologne” site, and starting in 1960 it presented works by George Brecht and La Monte Young; here began Paik’s fame in the United States.

On the other hand, Wolf Vostell seldom attended Mary Bauermeister’s studio, since action music did not satisfy him completely; he declared that the action per se was a work ofart. Beginning in 1958, following the Studio’s indifference towards his idea of ‘electronicvision,’ he made the “TV décoll/ages” whose first score, “TV décoll/ages for millions ofspectators” is dated 1959. George Maciunas visited Vostell for the firsttime in his Cologne studio in April 1962; on his table, there was the project for the firstDécoll/ages, which came out for the Neo-Dada in der Musik concert (June 16, 1962).November-April: more than five months had passed since Maciunas arrived in Germany.Maciunas thought big. To begin with, he had planned a year and a half of concerts, from June 1962 (Berlin) to January 1964 (Tokyo), passing through Moscow etc. Everything had been planned: a big city or capital a month, and Fluxus magazine gathering all local information into a large United Front. The Neo-Dada in der Musikconcert managed to take place thanks to Jean Pierre Wilhelm, but was organized by Paik. Had this concert been organized by Maciunas, “He was kind of mad, and of course he understood that this new art would be known before he made Fluxus; aboveall because of the concert organized by Paik and then, the same evening, because of the first issue of Décoll/ages.” (Interview by C.D. with Vostell). “Vostell always tried to be in competition; one never gets to do anything if we compete with the same thing, but he needed competition, and sometimes collaboration… (unintelligible tape) — so that Vostell never really belonged to Fluxus.” (Interview by C.D. with Maciunas).Then why did Vostell follow this horrible tyrant, who dared to fire some virtuoso violinists from Vienna because they did not go to sleep at 10 P.M.? And what about Maciunas who got ridof Vostell? What was the magic power which enabled Maciunas to reject Paik’s personal concert in the name of the collective? To make the situation more complicated, before the Neo-Dada in der Musik concert, on June 9, in the Parnass Gallery, presented by Rolf Jährling, the concert Neo-Dada in New York took place (that is also the title of Maciunas’s exposé); Vostell and Paik were absent. Can one speak of sabotage? Ben Patterson and Maciunas (the two Americans!) presentedworks by Higgins, Riley, Jed Curtis, without forgetting their own. And on the very same day of Maciunas’s fast passage through the streets and at the Girardon Gallery in Paris, along with Patterson and Robert Filliou, Vostell made his happening Petite Ceinture, Cityrama II in the same city (July 3, 1962).Festa Fluxorum, then, began its tour throughout Europe: 14 concerts in Wiesbaden inSeptember 1962, interpreted by Alison Knowles and Dick Higgins (arrived from New York), Paik, Patterson, Maciunas, Williams, Pierre Mercure, Karl Eric Welin, Vostell.Maciunas, Paik, Williams, Addi Koepke, Filliou, Vostell, Higgins, Knowles, performed six concerts in Copenhagen, in November, while in Paris, the following month, Tomas Schmit and Daniel Spoerri joined the company with Domaine Poétique staged by Jean-Loup Philippe (Filliou, Gherasim Luca, Jean-Clarence Lambert, François Dufréne, Brion Gysin).In February 1963, the experiment with Joseph Beuys took place in Düsseldorf; AlisonKnowles and Dick Higgins spread the good news by themselves in Stockholm and Oslo in March, followed once more by Copenhagen and Amsterdam in June; finally Nice, where Maciunas was received by Ben Vautier (from July 25 to August 3, before going back to New York in September).The performers traveled with their own means, to free spaces they themselves discovered; no fees and, for the composers, no royalties (besides their own work, they played compositions by Cage, George Brecht, Robert/Bob Watts, La Monte Young, Jackson Mac Low, etc.); Maciunas, the coordinator, in spite of his poor health, spent all his nights making poster-programs, whose contents were often far removed from the actual possibilities of the executions; in a specially made suitcase,

he carried the smaller accessories. In September 1963, Maciunas went back to New York, where, during the Spring, the Yam Festival by George Brecht and Robert Watts had somehow kept the American scene busy. A totally theoretical group, then, could form itselfaround the Fluxus-Maciunas publications, performances, objects and films.Of the projects, 10% were carried out and realized; 70% of that 10% was distributed free to the idea-givers; Maciunas had in fact produced all the projects (except, in recent years, the ones produced by Giancarlo Politi, Gino Di Maggio, etc.); he announced them and depending on the demand he made them by hand one by one; nobookkeeping and no problems of distribution (three collectors in 1975), which was carried out by the artists themselves. Certain works, like those by Ann Halprin(remainders not used for An Anthology) reappear 15 years later. Dick Higgins foundedSomething Else Press (1963) and recuperated his manuscript Jefferson’s Birthday/Postface (1964) from one of Maciunas’s forgotten zones. In 1964, under Henry Flynt’s impetus, Maciunas became the executive director of a bureau for Action Against Imperialistic Culture (A.A.I.C.); their second action consisted of picketing, on September 8, 1964, in front of New York’s Judson Hall, where Originale by Stockhausen was to be performed. Henry Flynt (who introduced the concept of Concept Art back in 1961) blamed Stockhausen and his magazine Die Reihe for being a decorative element of West German ownership, but above all, he blamed him for a conference held at Harvard in 1958, in which Stockhausen had denigrated jazz; himself an exviolinist with La Monte Young, he composed and defended hillbilly music from North Carolina where he was born. Flux-schism: Paik and Higgins participated inOriginale, while Flynt, Maciunas, Ay-O, Takako Saito, Tony Conrad and Ben remained outside.A pioneer of SoHo, Maciunas set up seven real estate cooperatives between 1967 and 1968; because of his commitment to this project he came close to dying, and in fact he lost an eye. There was endless fighting with hidden forces and local authorities. Maciunas managed to renovate these cast iron buildings, some of which are architectural masterpieces; this made speculation impossible, while communal arrangements assured for the future minimum overhead expenses which were managed democratically. Thus, beginning in 1967, Jonas Mekas started his film library on the ground floor of 80 Wooster Street (The Filmmaker’s Film Library); as amatter of fact, this was SoHo’s first public place, except for Flux-Hall, a tiny space at 359 Canal Street which housed performances as well as the Fluxus shop after Maciunas’s return (1963). Eighty Wooster Street presented for the first time in the U.S. Hermann Nitsch’s Origien Mysterien Theater in March 1968, as well as RichardForeman’s Ontological-Hysteric Theater. Then in 1969-70, Maciunas tried to establisha 60-member cooperative on Ginger Island in the British Virgin Island; of its 230 acres, 11 were reserved for a Fluxus settlement; the day before the signing of the contract, the owner died. For the last two years, a 17-building village once more gave Maciunas the opportunity to express himself: a ‘new Bauhaus’ in the countryside of Massachusetts. But the latest news from my friend is very bad. He had to go back to New York wasted by illness where, on the 9th of last May, 1978, he died. Charles Dreyfus is a performance artist and an art critic. He lives and works in Paris.

Notes:1. Interview by Roger Reynolds, at Ann Arbor, beginning of December1961, in John Cage, C.F. Peters Editions, Frankfurt 1962, p. 52.2. Tulane Drama Review, volume 10 n. 2, New Orleans, Winter 1965, p.145.

3. Dick Higgins, Jefferson’s Birthday/Postface, Something Else Press, New York 1964, p. 66.4. In Movens, Wiesbaden 1960.5. In Zero n. 3, Düsseldorf 1960.

[p. 159]

FluxusOnder de naam Fluxus zijn sinds 1962 een aantal internationale festivals georganiseerd en publikaties uitgegeven.

De Fluxusorganisatie staat voor een collectief van kunstenaars, met George Maciunas (1931-1978) als voorzitter.

De basis van het collectief is de overtuiging dat het werk realistisch en concreet moet zijn. De door de kunstenaars en musici voorgestelde handelingen hebben geen verwijzende betekenis. Maciunas schrijft in een brief aan Tomas Schmit1:

- de Fluxus events en pieces stellen niets voor, staan niet voor iets anders, zijn slechts zichzelf

- de beste Fluxus compositie is de ready-made achtige niet persoonlijke- een samenhang tussen teken en betekende is noch reëel ervaarbaar

noch beoogd. De werken bestaan vaak uit een opdracht of situatieschets.Bijvoorbeeld Piano piece van G. Brecht, ‘a vase of flowers on (to) a

piano’,waarbij een vaas met bloemen op een piano wordt gezet.Piano piece for Nam June Paik van G. Maciunas, waarbij een piano op

het toneel wordt gezet.

De volgende festivals en concerten worden georganiseerd: in 1962 in Wiesbaden, Kopenhagen, Parijs en Londen, in 1963 o.a. in Amsterdam en Den Haag, in 1964 in Scheveningen, Rotterdam en New York.

Maciunas geeft in 1963 de Fluxus Newsletters uit, waarin aanvankelijk ideologische en theoretische verhandelingen zijn opgenomen. In januari 1964 verschijnt cc VTRE, het officiële Fluxusblad.

Tijdens de serie concerten in Wiesbaden in 1962 krijgt de samenwerking definitieve gestalte. Maciunas bindt veel van de aanwezige kunstenaars contractueel aan het blad Fluxus, dat hij wil uitgeven.

Een aantal van de aangesloten kunstenaars zijn: Eric Andersen, George Brecht, Dick Higgins, Alison Knowles, Arthur Køpcke, George Maciunas, Yoko Ono, Nam June Paik, Willem de Ridder, Tomas Schmit, Wolf Vostell, Emmett Williams, La Monte Young.

Maciunas leidt in 1960 en 1961 de AG galerie in New York. Maciunas geeft hier een aantal medeleerlingen van hem, uit de compositielessen van Richard Maxfield, de gelegenheid om werk uit te voeren en te presenteren.

Maxfield gaf in 1960 een cursus aan de New School for Social Research, een vervolgcursus op die van de componist John Cage het jaar ervoor.

In maart, april en mei 1961 organiseert Maciunas in zijn galerie een drietal avonden met een lezing, een uitvoering en een discussie. Het entreegeld dient om de uitgave van een blad getiteld Fluxus mogelijk te maken. De eerste avond worden concrete geluiden uit de middeleeuwse muziek behandeld.

De tweede avond komen aan bod experimenten met stemgeluiden

1J. Becker, W. Vostell - Happenings, Fluxus, Pop Art, Nouveau Realisme, Rowohlt Verlag, 1965, p.199

2J. Becker, W. Vostell, idem, pp. 192-195

en spraak van Moussorgsky, Schönberg en Berg, en experimenten met instrumentaal ‘concretisme’ van Webern, Varèse tot Cage, Berio en Stockhausen.

Tot slot is een avond gewijd aan de nieuwste ontwikkelingen van ‘concretisme’ in de electronische muziek op band uit Amerika, Europa en Japan.

Zijn blad Fluxus moet een stimulans zijn voor de nieuwste vormen van muziek, met name de concrete muziek. Het blad moet een vervolg worden op het pas in 1963 uitgegeven boek An Anthology, waarvan Maciunas de lay-out verzorgde. Het materiaal voor het boek is in 1961 bijeengebracht door Jackson McLow en La Monte Young.

An Anthology bevat composities en verhandelingen: o.a. change operations, concept art, anti-art, indeterminacy, improvisation, meaningless work and natural disasters. Er is werk opgenomen van bijvoorbeeld George Brecht, La Monte Young, Henry Flynt, Dick Higgins.

Veel van de opgenomen composities worden in de volgende jaren tijdens de Fluxusfestivals uitgevoerd.

Maciunas vertrekt eind 1961 naar Europa. Hij organiseert concerten om een financiële basis te vormen om zijn blad uit geven.

Op 9 juni 1962 houdt Maciunas een lezing ‘Neo Dada in de USA’ in galerie Parnass in Wuppertal, bij de opening van de tentoonstelling ‘Après John Cage’. Hierin belicht hij twee kernpunten die volgens hem de nieuwste stromingen bepalen, namelijk het ‘concretisme’ en het kunstnihilisme. Hij zegt o.a.2:

Degenen die Neo Dada genoemd worden, zijn of concretisten of kunstnihilsten.

Concretisten willen een eenheid van vorm en inhoud, in tegenstelling tot de illusionisten. In de muziek gebruikt de concretist het geluidsmateriaal met alle bijbehorende veelkleurigheid en geeft het ook zo weer. Zonder eerst naar toonladders te zoeken en een vergeestelijkt, abstract en kunstmatig klankbeeld te maken zonder bijgeluiden.

Een geluid is stoffelijk of concreet als het in verbinding staat met het materiaal waarmee het wordt geproduceerd. Een toon door een slag van een hamer op een piano of door een trap tegen een piano is stoffelijk en concreet omdat de hardheid van de hamer en het resoneren in de snaren van de piano waar te nemen zijn.

In het concrete theater worden de kunstmatige van tevoren vastgestelde handelingen vervangen door spontane en geïmproviseerde handelingen, waarvoor door de auteur slechts een paar aanwijzingen zijn gegeven.[p. 160] De werkelijke bijdrage van de concrete kunstenaar aan een werk is het leveren van een concept of een methode waardoor de uiteindelijke vorm onafhankelijk van de kunstenaar kan ontstaan. Net als in een mathematische opgave ligt de schoonheid van een dergelijke compositie alleen in de methode.

De concretisten en kunstnihilisten keren zich o.a. tegen de kunstzinnige vormen op zich, de compositiemethoden, tegen de symbolische functie van de kunst.

De anti-kunstvormen zijn in de eerste plaats gericht tegen de professionele kunstbeoefening, tegen de kunstmatige scheiding van uitvoerende en toeschouwer, tegen de scheiding tussen kunst en leven.

Maciunas organiseert vervolgens op 16 juni een concert in Düsseldorf: Neo Dada in der Musik. Een aantal kunstenaars die in de galerie van Maciunas optraden, worden uitgenodigd naar Europa te komen om deel te nemen aan de concerten.

3J. Becker, W. Vostell, idem, p.198

4J. Becker, W. Vostell, idem, p.199

Naast de Amerikaanse kunstenaars Benjamin Patterson, Emmett Williams, Jackson McLow, George Brecht en Dick Higgins voeren de Duitser Wolf Vostell en de in Duitsland wonende Nam June Paik events en acties uit. De galeriehouder Jean Pierre Wilhelm houdt er een inleidende lezing. Dezelfde lezing wordt door Wilhelm gehouden bij de opening van de tentoonstelling van Wolf Vostell in galerie Monet (zie 62.10.05).

Daarna wordt een programma met een serie concerten in Wiesbaden samengesteld.

Gedurende een maand, van 1 tot 23 september 1962, worden tijdens de Fluxus Internationale Festspiele Neuester Musik, 14 concerten gegeven (voornamelijk in de weekends).

Uitgevoerd zijn o.a.:De opera van Emmett Williams. In een voorgeschreven ritme wordt op

een pan geslagen.Wolf Vostell gooit lampen en een slagroomtaart tegen een glazen ruit,

die hem scheidt van het publiek. Dick Higgins voert Danger music nr. 2 uit (hij scheert zich en gooit pamfletten tussen het publiek), en Danger music nr. 17 (doe iets met boter en eieren).

Maciunas - In memoriam Adriano Olivetti (zie 63.06.23)Nam June Paik voert composition 1961 nr. 29 van La Monte Young uit.

Paik steekt zijn hoofd in een pot met inkt en smeert dit op een lange strook papier.

Philip Corner voert Piano Activities uit: met een grote steen en planken wordt een vleugel in elkaar geslagen.

Maciunas contracteert hier een aantal kunstenaars voor zijn blad in oprichting, hij krijgt de exclusieve rechten van alle werken, en het Fluxus copyright3.

In de speciale uitgave van het Fluxusblad cc VTRE, met Fluxfest informatie (een opgave van de werken die door Fluxus in 1967 worden uitgegeven) staat:

Any of the pieces can be performed anytime, anyplace, and by anyone, without any payment to Fluxus provided the following conditions are met:

1. if Fluxus compositions outnumber numerically or exceed in duration other compositions in any concert, the whole concert must be called and advertised as Fluxusconcert.

2. if Fluxus compositions do not exceed non-flux compositions, each such Fluxus composition must be identified as a Fluxpiece. Such credits to Fluxus may be omitted at a cost of $50 for each piece announced or performed.

Wolf Vostell, die ook in Wiesbaden optrad, nodigt een aantal van de in Wiesbaden aanwezige kunstenaars uit, om op te treden bij de opening van zijn tentoonstelling Décollages in galerie Monet in Amsterdam (zie 62.10.05).

Deze openingsavond wordt niet aangekondigd als een Fluxusconcert, ook al worden werken uitgevoerd die in Wiesbaden zijn opgenomen en tevens plaatsvinden in latere Fluxusconcerten.

Wolf Vostell is de uitgever van het blad Dé/collage, waarin hij een integratie van happenings en Fluxuswerken wil bereiken.

Dit leidt tot moeilijkheden met Maciunas, die geen toestemming geeft om in Dé/collage Fluxus composities af te drukken.

Ook in oktober 1962 vindt in London het Festival of Misfits plaats in Gallery One. Hier treden op Robert Filiou, Dick Higgins, Allison Knowles, Arthur Køpcke, Benjamin Patterson, Daniel Spoerri, Ben Vautier, Emmett Williams.

Maciunas organiseert twee Fluxusconcertweken in Kopenhagen (23-29 november) en Parijs (3-8 december 1962).

In 1963 gaat Maciunas weer naar New York, waar hij organisator is van enkele Fluxus festivals. Er verschijnen enkele Fluxus Newletters, waarin ideologische standpunten worden ingenomen.

In een brief aan Tomas Schmit4 schrijft Maciunas (januari 1964), dat Fluxus geen esthetische doelstelling heeft, maar een sociale.

Hij geeft aan dat Fluxus geënt is op de LEF-groep in 1929 in Rusland, en zich richt op de geleidelijke eliminering van de beeldende kunst. Maciunas staat meer een functionele toepassing van kunst voor. Fluxus is tegen het kunstobject als functieloos produkt dat alleen voor het levensonderhoud van de kunstenaar bestaat.

Fluxus is anti-professioneel. Fluxus is tegen de kunst als middel om de persoon van de kunstenaar te verheerlijken.

De Fluxus organisatie wordt als collectief opgezet, met vertegenwoordigers in verschillende delen van de wereld, die daar de belangen[p. 161]

Brief van George Maciunas aan De Ridder, 22.08.63, archief Dorothee Meyer 162 [p. 162]

Eerste bestellijst van de European Mail-orderhouse, Postbus 2045, Amsterdam, 4 blz., door Maciunas van commentaar voorzien, archief Dorothee Meyer

Tweede bestellijst van de European Mail-orderhouse, Postbus 2045, Amsterdam, 6 blz., archief Dorothee Meyer [p. 163] 5Brief van George Maciunas

aan Willem de Ridder, 12.05.64, archief Dorothee Meyer

6Brief van George Maciunas aan Willem de Ridder, 22.08.63,

van de organisatie behartigen.

Europa heeft twee vertegenwoordigers. Tomas Schmit voor Noord-Europa en Ben Vautier voor Zuid-Europa.

Begin 1964 wordt Tomas Schmit na een onenigheid over de Fluxuswerken die hem toegestuurd zijn (hij laat ze afdrukken in het blad Dé/collage van Wolf Vostell, wat tegen de copyright rechten van Fluxus ingaat), ontheven uit zijn functie.

In mei 1964 wordt Willem de Ridder gevraagd deze functie op zich te nemen5.

De Ridder werkt mee aan de manifestatie van Vostell in galerie Monet (zie 62.10.05) waar hij zijn PK's, proppen papier, uitdeelt aan het publiek.

In 1963 en 1964 organiseert De Ridder in galerie Amstel 47 een aantal tentoonstellingen, tevens worden in de galerie Fluxus uitgaven, kranten en objecten verkocht.

Als eerste tentoonstelling vindt de Piano for all senses plaats, van Nam June Paik (zie 63.06.22), een geprepareerde piano die het publiek

archief Dorothee Meyer

7zie noot 5

zelf kan bespelen, staat opgesteld. Ook organiseert hij 2 Fluxus festivals in Amsterdam en Den Haag (zie 63.06.23 en 63.06.28). Onder grote hilariteit wordt de avond begonnen met de uitvoering van Paper piece van Benjamin Patterson. Het publiek wordt bedekt met grote vellen papier die in de toneelopening hingen.

Willem de Ridder en Wim T. Schippers nemen naar aanleiding van deze concerten contact op met Henk de By, die een maandelijks magazine bij de Vara televisie heeft. Ze doen een voorstel een programma samen te stellen over de nieuwste tendenzen in de beeldende kunst (zie 63.12.29, Signalement).

De Ridder vraagt Maciunas om bijdragen in de vorm van films en composities die zijn aangepast voor een uitzending. Maciunas stuurt hem een groot aantal suggesties, o.a. in een brief van 22.08.63.6.

Als eerste stuk wil Maciunas dat de omroeper omgekeerd in beeld komt, en zo begint te praten. Dit is het stuk Prelude van Nam June Paik. Na deze inleiding moet het beeld even zwart worden, dit is de tv versie van Light Event van George Brecht (.on .off).

Vervolgens vraagt de presentator ‘If La Monte Young is watching this program, would he please telephone...’ Een compositie van Emmett Williams.

Maciunas geeft aan dat deze stukken steeds aangekondigd moeten worden, maar in Signalement gebeurt dit niet. Verder stelt hij direkte ingrepen in de zendapparatuur voor, zodat de storingen natuurlijk lijken. De kijker probeert dan zijn toestel bij te regelen, en raakt zo bij het stuk betrokken. Een van de storingen bestaat uit een luid geruis, een andere uit het aansluiten van geluidsbronnen op de beeldscherm-electronica.

De uitvoerders mogen zelf niet zichtbaar zijn: TV is niet hetzelfde als theater. Een fluxus tv uitzending moet meer gebruik maken van de technische mogelijkheden.

In december wordt door De Ridder en Schippers een Fluxus festival in Amsterdam georganiseerd, mede in verband met de uitzending Signalement (zie 63.12.18).

In mei 1964 wordt De Ridder Fluxusvertegenwoordiger voor Europa7. Hij krijgt het volledige recht om zelfstandig te werken. Hij moet het Fluxusmateriaal verzamelen, vormgeven en uitgeven. De Ridder stelt voor een Postorderbedrijf op te richten in navolging van de New Yorkse Fluxshop. Maciunas stuurt hem daarop een groot aantal lijsten met mogelijke deelnemers voor een Europese Fluxusuitgave.

Tevens stuurt hij reeds uitgegeven materiaal dat in een uitgave/prijslijst een goede indruk kan geven van het werk dat bij de New Yorkse Fluxshop wordt aangeboden.

Maciunas maakt voor De Ridder en Schippers monogrammen, zoals hij dat ook deed voor andere officiële Fluxusleden. Eind 1964 organiseren De Ridder en Schippers twee Fluxusfestivals in Scheveningen en Rotterdam (zie 64.11.13 en 64.11.23).

De Ridder verzorgt een tweetal bestellijsten, voor het European Mailorder Warehouse, postbus 2045 in Amsterdam. De gegevens van de eerste gestencilde bestellijst zijn overgenomen uit[p. 164] het Fluxusblad cc VTRE, no. 3, van maart 1964, Valise eTRanglE.

Een informatiebrochure bevat een aantal composities, met verwijsnummers, en achterin bevindt zich een opgave van de auteurs - hiermee wordt een zekere mate van anonimiteit bereikt (zie 64.04).

De Ridder bereidt in 1965 een Europese jaardoos voor, een doos met

8Brief van George Maciunas aan Willem de Ridder, 07.10.64, archief Dorothee Meyer: Incidentitally, for my curriculum vitae for Randstad people you may say: ‘George Maciunas,

het werk van de aangesloten kunstenaars, dat een overzicht geeft van hun werk van het afgelopen jaar. In de doos bevinden zich kleinere doosjes die werkstukken, events, partituren en foto's van Eric Andersen, Tomas Schmit, Ben Vautier, Emmett Williams, Willem de Ridder, Arthur Køpcke, Ludwig Gosewitz, Stanley Brouwn en Wim T. Schippers e.a..De uitgave is niet gerealiseerd.

In 1964 geeft Maciunas een Fluxus jaardoos in de vorm van een boek uit, met enveloppen die partituren en kaartjes met events en instructies en essays bevatten.

Het is voornamelijk werk van de New Yorkse Fluxusleden. De tweede jaardoos, Fluxyearbox 2 uit 1968, bevat een groot aantal spelletjes: objecten, filmloops met een speciale viewer, vele kaartjes met events en composities.

In New York worden ook werken van De Ridder en Schippers uitgevoerd. Zo wordt De Ridder gevraagd een aantal maskers voor zijn stuk Laughing piece op te sturen voor het Perpetual Flux Festival in april 1965 in New York, en moet De Ridder een aantal PK's (proppen papier) leveren om ingevoegd te worden in een Fluxus publikatie.

Dick Higgins schrijft in Postface (1964) dat Fluxus opgehouden is te bestaan. Dat dit niet het geval is, blijkt uit de voortdurende stroom aktiviteiten van een kerngroep Fluxusleden.

Wel is waar dat verschillende kunstenaars zich in de loop van de jaren hebben teruggetrokken uit de Fluxusorganisatie, als eerste Dick Higgins en Nam June Paik in 1964.

Maciunas wordt vaak een zekere mate van dirigisme verweten, wat tot de nodige conflicten leidde.

Zonder overleg met de betreffende kunstenaars stelde Maciunas programma's van concerten samen en vermeldde hij werk op de bestellijsten van de Fluxusorganisatie.

Hij trachtte steeds onduidelijkheid rond zijn persoon te scheppen door zijn biografie in verschillende versies samen te stellen8.

In 1978 is Maciunas, altijd een zware astma patiënt, overleden. Op 24 maart 1979 verschijnt een extra nummer van cc VTRE, dat is gewijd aan de overleden Maciunas.

Albert Kuiper

Talitha Schoon

alias Gerontius: Deacon at Milan under Ambrose, who had an extraordinary and singularly unedifying dream, but instead of doing penance as commanded, went to Constantinople, won favour at court, and was made bishop of Micomedia, but was deposed by Chrysostom in spite of popular favour’.

a V TRE extra, 24.03.79, 37,5 × 29 cc Valise eTRanglE, maart 1964 57,5 × 34,3 [p. 165]