Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo pas ish-ekspoziteumls ldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel 04 24 27 005 04 24 27 006

FLETORJA ZYRTARE E REPUBLIKEumlS SEuml SHQIPEumlRISEuml

wwwqbzgoval Botim i Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare Viti 2014 ndash Numri 145

Tiraneuml ndash E Heumlneuml 22 Shtator 2014

PEumlRMBAJTJA Faqe

Vendim i KM nr 594 dateuml 1092014

Peumlr miratimin e Strategjiseuml Kombeumltare peumlr Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit 6641

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6641

VENDIM Nr 594 dateuml 1092014

PEumlR MIRATIMIN E STRATEGJISEuml KOMBEumlTARE PEumlR CILEumlSINEuml E AJRIT

TEuml MJEDISIT

Neuml mbeumlshtetje teuml nenit 100 teuml Kushtetuteumls dhe teuml pikeumls 4 teuml nenit 21 teuml ligjit nr 10431 dateuml 962011 ldquoPeumlr mbrojtjen e mjedisitrdquo teuml ndryshuar me propozimin e ministrit teuml Mjedisit Keumlshilli i Ministrave

VENDOSI

Miratimin e Strategjiseuml Kombeumltare peumlr Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit sipas tekstit qeuml i bashkeumllidhet keumltij vendimi

Ky vendim hyn neuml fuqi pas botimit neuml Fletoren Zyrtare

KRYEMINISTRI Edi Rama

PROGRAMI I BASHKIMIT EUROPIAN IPA 2010 PEumlR SHQIPEumlRINEuml

Asistenceuml Teknike peumlr Forcimin e Kapacitetit teuml Ministriseuml seuml Mjedisit neuml Shqipeumlri peumlr hartimin dhe zbatimin e legjislacionit mjedisor kombeumltar Shqipeumlri peumlr hartimin dhe zbatimin e legjislacionit mjedisor kombeumltar

(EuropeAid130987CSERAL)

STRATEGJIA KOMBEumlTARE PEumlR CILEumlSINEuml E AJRIT TEuml MJEDISIT

FJALOR DHE SHKURTIME

CAM

Cileumlsia e ajrit teuml mjedisit CEMSA

Konsolidimi i sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri DQOs

Objektivat e Cileumlsiseuml seuml teuml Dheumlnave KE

Komisioni Europian ECAT

Qendra Mjedisore peumlr Administrim dhe Teknologji EAM

Agjencia Europiane e Mjedisit EEC

Komuniteti Ekonomik Europian EUBE

Bashkimi Europian EUROAIRNET

EuroAirnet rrjeti europian i Monitorimit teuml Cileumlsiseuml seuml ajrit (EEA) GoA

Qeveria e Shqipeumlriseuml H2S

Sulfur hidrogjeni IPA

Instrumenti i Bashkimit Europian peumlr para-hyrje ISHP

Instituti i Sheumlndetit Publik IPPC

Parandalimi dhe kontrolli i integruar i ndotjes LIFE

Instrument i BE-seuml peumlr financimin neuml mjedis NjQV

Njeumlsiteuml e qeverisjes vendore MM

Ministria e Mjedisit

MS

Shtete aneumltare AKM

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit IKM

Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit NOx

Okside teuml azotit (NOx) moniksid azoti (NO) dhe okside teuml azotit (NO2) NO formohet nga proceset e djegies neuml temperature teuml larta dhe konvertohet neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme neuml NO2 neuml atmosfereuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6642

HYRJE

Kjo strategji e cileumlsiseuml seuml ajrit vendos objektiva dhe opsione teuml politikave peumlr teuml peumlrmireumlsuar meuml tej cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri peumlr njeuml periudheuml afatgjateuml Duke sjelleuml peumlrfitime teuml drejtpeumlrdrejta neuml sheumlndetin publik keumlto opsione kaneuml peumlr qeumlllim teuml sigurojneuml peumlrfitime teuml reumlndeumlsishme peumlr cileumlsineuml e jeteumls dhe gjithashtu teuml ndihmojneuml neuml mbrojtjen e mjedisit Kjo strategji siguron gjithashtu hapa peumlr bashkeumlrendimin e kuadrit teuml tanisheumlm ligjor me legjislacionin europian si dhe zbatimin e tij

Strategjia eumlshteuml peumlrgatitur neuml kuadeumlr teuml projektit EU IPA 2010 ldquoAsistenceuml Teknike peumlr forcimin e kapaciteteve teuml Ministriseuml seuml Mjedisit neuml Shqipeumlri peumlr Hartimin dhe Detyrimin e Legjislacionit Kombeumltar Mjedisorrdquo (SELEA)

Ky dokument jep njeuml veumlshtrim teuml peumlrgjithsheumlm teuml situateumls aktuale dhe peumlrshkruan politikeumln e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml qeveriseuml shqiptare Gjithashtu i hap rrugeuml puneumls peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend jep detajet e objektivave qeuml duhen arritur dhe propozon masa peumlr trsquou konsideruar peumlr arritjen e keumltyre objektivave Kjo strategji eumlshteuml e bazuar neuml njeuml analizeuml teuml detajuar dhe teuml ploteuml teuml vlereumlsimit teuml teuml dheumlnave mbi ndotjen e ajrit quantifikimin dhe vlereumlsimin e peumlrfitimeve dhe kostot e pritshme peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Gjithsesi duhet theksuar qeuml praktikat e deritanishme teuml monitorimit nuk parashikojneuml madje as kontrollin meuml bazik teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit CAM dhe si rrjedhim teuml dheumlnat e disponueshme nuk mund teuml konsiderohen teuml besueshme Si njeuml pasojeuml direkte eumlshteuml e nevojshme teuml propozohen masa teuml reja peumlr ndoteumls teuml veccedilanteuml ose burime teuml cilat keumltu nuk janeuml adresuar apo qeuml janeuml adresuar pjeseumlrisht

Ky dokument eumlshteuml njeuml draft dhe do teuml finalizohet mbas konsultimit me paleumlt e interesuara Ky version i dokumentit peumlrfshin komentet paraprake teuml Ministriseuml seuml Mjedisit

1 Synimet e strategjiseuml seuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis Synimet e njeuml Strategjie teuml Cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Mjedis (CAM) janeuml teuml mbeumlshteseuml arritjen e objektivave

teuml cileumlsiseuml seuml ajrit si dhe teuml ngrejeuml ccedileumlshtjen e cileumlsiseuml seuml ajrit si njeuml problem peumlr trsquou konsideruar brenda njeuml rangu teuml gjereuml teuml njeumlsive teuml qeverisjes vendore neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml Kjo eumlshteuml e reumlndeumlsishme sepse teuml punuarit peumlr teuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml ndihmojeuml neuml reduktimin e rrezikut teuml efekteve meuml serioze neuml sheumlndet teuml lidhura me ndotjen

Krijimi njeuml strategjie kuadeumlr qeuml peumlrfshin ccedileumlshtjet e cileumlsiseuml seuml ajrit brenda politikave dhe procedurave teuml qeverisjes lokale orienton qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale teuml sigurojneuml ruajtjen dhe peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Avantazhet kryesore teuml zhvillimit dhe zbatimit teuml njeuml strategjie teuml CAM neuml nivel kombeumltar mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

O₃

Ozoni i nivelit teuml tokeumls (O₃) Ozoni formohet neuml pjeseumln meuml teuml uleumlt teuml atmosfereumls nga reaksionet e dyoksidit teuml azotit dhe komponimeve organike volatile neuml prezenceuml teuml diellit Ozoni eumlshteuml njeuml oksidues i fuqisheumlm Pb

Plumb (emri latin Plumbum) PM

Leumlndeuml grimcore PM10 PM25

Leumlndeuml grimcore neuml ajrin e mjedisit me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 ose 25 teuml milionat e metrit respektivisht QA

Sigurimi i cileumlsiseuml QC

Kontrolli i cileumlsiseuml SO₂

Dyoksid squfuri Gazi formohet nga djegia e leumlndeumlve djegeumlse me peumlrmbajtje squfuri STEMA

Forcimi i sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri OBSH

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6643

- Mundeumlson njeuml qeumlndrueshmeumlri meuml teuml madhe peumlrmes politikave teuml fushave teuml tjera peumlr arritjen e peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal duke peumlrfshireuml planifikimin lokal planifikimin e transportit sheumlndetin industrineuml banesat dhe mbrojtjen e mjedisit dhe gjithashtu siguron qeuml cileumlsia e ajrit teuml adresohet neuml njeuml meumlnyreuml shumeumldisiplinare brenda njeumlsive teuml ndryshme teuml qeverisjes lokale neuml teuml gjitheuml vendin

- Krijon kuadrin peumlr njeuml peumlrqasje teuml qeumlndrueshme teuml adresimit teuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal

- Eumlshteuml njeuml instrument peumlr zhvillimin e njeuml politike koherente teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Shqipeumlri peumlr proceset e planifikimit lokal

- Mundeumlson njeuml lidhje kundrejt nismave meuml teuml gjera neuml sektoreuml teuml tjereuml (peumlr shembull planet e transportit programet e ndryshimeve klimatike dhe programeve teuml eficenceumls seuml energjiseuml)

- Krijon platformeumln peumlr teuml konsideruar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal neuml planet e ardhshme teuml zhvillimit lokal

Avantazhe teuml tjera teuml njeuml strategjie teuml CAM-it janeuml - Sjell problemet e cileumlsiseuml seuml ajrit praneuml autoriteteve lokale dhe siguron qeuml keumlto probleme teuml mbeten

neuml agjendeumln politike - Thekson lidhjen ndeumlrmjet cileumlsiseuml seuml ajrit dhe rreziqet ndaj sheumlndetit human si dhe ndaj mjedisit

dhe biodiversitetit lokal - Rrit profilin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml komunitetet lokale neuml vend - Inkurajon njeuml bashkeumlpunim meuml teuml madh ndeumlrmjet autoriteteve lokale dhe kombeumltare si dhe

ndeumlrmjet ministrive neuml nivel kombeumltar - Ploteumlson kuadrin e strategjive dhe politikave teuml tjera kombeumltare dhe lokale teuml hartuara neuml Shqipeumlri 11 Ccedilfareuml problemesh ka peumlr detyre teuml zgjidheuml strategjia e CAM-it Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml problem thelbeumlsor dhe i reumlndeumlsisheumlm qeuml lidhet me sheumlndetin publik Keumlrkimet e koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml disa ndoteumls neuml veccedilanti ndotja nga leumlndeumlt e ngurta

pezull neuml atmosfereuml (PM) janeuml peumlrgjegjeumls peumlr rritjen e vdekshmeumlriseuml dhe prekshmeumlriseuml neuml meumlnyreuml pareumlsore nga seumlmundjet kardiovaskulare dhe respiratore

Neuml njeuml raport teuml koheumlve teuml fundit numri i vdekjeve teuml parakohshme neuml Europeuml eumlshteuml vlereumlsuar neumlpeumlrmjet metodave teuml modelimit (J Brandt et al 2011 Assessment of Health-Cost Externalities of Air Pollution at the National Level using the EVA Model System CEEH Scientific Report No 3 Centre for Energy Environment and Health Report series March 2011 pp 98) httpwwwceehdkCEEH_ReportsReport_3CEEH_Scientific_Report3pdf

Rezultatet nga ky model tregojneuml qeuml numri total i vdekjeve teuml parakohshme neuml teuml gjitheuml fusheumln e modelit vlereumlsohet mbi 680000 neuml vit Prezantimi grafik eumlshteuml treguar neuml fig 1

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6644

Fig 1 Numri i vdekjeve teuml parakohshme peumlr ldquogrid cellrdquo ldquoqelize teuml rrjetitrdquo neuml Europeuml (Modeli DEHM fusha 2) i llogaritur

me sistemin e modelit teuml integruar EVA peumlr vitin 2000 peumlr totalin e niveleve teuml ndotjes seuml ajrit (scenario allall) Sipeumlrfaqja e ldquogrid cellsrdquo janeuml 50km x 50km = 2500 km2 pra ngjyrat u referohen numrit teuml vdekjeve teuml parakohshme peumlr 2500 km2 Numri i larteuml i vdekjeve teuml parakohshme siccedil janeuml treguar neuml harteuml keumlrkojneuml neuml teuml njeumljteumln koheuml nivele teuml larta vjetore teuml peumlrqendrimit teuml grimcave dhe njeuml dendeumlsi teuml larteuml teuml popullsiseuml

Ka shumeuml burime teuml ndotjes seuml ajrit neuml Shqipeumlri sektoreumlt kryesoreuml kontribues janeuml ai i transportit

industria bujqeumlsia peumlrdorimi shteumlpiak i produkteve si dhe ngrohja Teuml gjitheuml keumlta sektoreuml ccedillirojneuml njeuml shumeumlllojshmeumlri ndoteumlsish si dyoksid squfuri okside azoti amoniake substanceuml organike volatile si dhe leumlndeuml grimcore Lidhja ndeumlrmjet sektoreumlve ekonomikeuml shkarkimeve si dhe efekteve negative neuml cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml e skicuar neuml tabeleumln meuml poshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6641

VENDIM Nr 594 dateuml 1092014

PEumlR MIRATIMIN E STRATEGJISEuml KOMBEumlTARE PEumlR CILEumlSINEuml E AJRIT

TEuml MJEDISIT

Neuml mbeumlshtetje teuml nenit 100 teuml Kushtetuteumls dhe teuml pikeumls 4 teuml nenit 21 teuml ligjit nr 10431 dateuml 962011 ldquoPeumlr mbrojtjen e mjedisitrdquo teuml ndryshuar me propozimin e ministrit teuml Mjedisit Keumlshilli i Ministrave

VENDOSI

Miratimin e Strategjiseuml Kombeumltare peumlr Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit sipas tekstit qeuml i bashkeumllidhet keumltij vendimi

Ky vendim hyn neuml fuqi pas botimit neuml Fletoren Zyrtare

KRYEMINISTRI Edi Rama

PROGRAMI I BASHKIMIT EUROPIAN IPA 2010 PEumlR SHQIPEumlRINEuml

Asistenceuml Teknike peumlr Forcimin e Kapacitetit teuml Ministriseuml seuml Mjedisit neuml Shqipeumlri peumlr hartimin dhe zbatimin e legjislacionit mjedisor kombeumltar Shqipeumlri peumlr hartimin dhe zbatimin e legjislacionit mjedisor kombeumltar

(EuropeAid130987CSERAL)

STRATEGJIA KOMBEumlTARE PEumlR CILEumlSINEuml E AJRIT TEuml MJEDISIT

FJALOR DHE SHKURTIME

CAM

Cileumlsia e ajrit teuml mjedisit CEMSA

Konsolidimi i sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri DQOs

Objektivat e Cileumlsiseuml seuml teuml Dheumlnave KE

Komisioni Europian ECAT

Qendra Mjedisore peumlr Administrim dhe Teknologji EAM

Agjencia Europiane e Mjedisit EEC

Komuniteti Ekonomik Europian EUBE

Bashkimi Europian EUROAIRNET

EuroAirnet rrjeti europian i Monitorimit teuml Cileumlsiseuml seuml ajrit (EEA) GoA

Qeveria e Shqipeumlriseuml H2S

Sulfur hidrogjeni IPA

Instrumenti i Bashkimit Europian peumlr para-hyrje ISHP

Instituti i Sheumlndetit Publik IPPC

Parandalimi dhe kontrolli i integruar i ndotjes LIFE

Instrument i BE-seuml peumlr financimin neuml mjedis NjQV

Njeumlsiteuml e qeverisjes vendore MM

Ministria e Mjedisit

MS

Shtete aneumltare AKM

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit IKM

Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit NOx

Okside teuml azotit (NOx) moniksid azoti (NO) dhe okside teuml azotit (NO2) NO formohet nga proceset e djegies neuml temperature teuml larta dhe konvertohet neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme neuml NO2 neuml atmosfereuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6642

HYRJE

Kjo strategji e cileumlsiseuml seuml ajrit vendos objektiva dhe opsione teuml politikave peumlr teuml peumlrmireumlsuar meuml tej cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri peumlr njeuml periudheuml afatgjateuml Duke sjelleuml peumlrfitime teuml drejtpeumlrdrejta neuml sheumlndetin publik keumlto opsione kaneuml peumlr qeumlllim teuml sigurojneuml peumlrfitime teuml reumlndeumlsishme peumlr cileumlsineuml e jeteumls dhe gjithashtu teuml ndihmojneuml neuml mbrojtjen e mjedisit Kjo strategji siguron gjithashtu hapa peumlr bashkeumlrendimin e kuadrit teuml tanisheumlm ligjor me legjislacionin europian si dhe zbatimin e tij

Strategjia eumlshteuml peumlrgatitur neuml kuadeumlr teuml projektit EU IPA 2010 ldquoAsistenceuml Teknike peumlr forcimin e kapaciteteve teuml Ministriseuml seuml Mjedisit neuml Shqipeumlri peumlr Hartimin dhe Detyrimin e Legjislacionit Kombeumltar Mjedisorrdquo (SELEA)

Ky dokument jep njeuml veumlshtrim teuml peumlrgjithsheumlm teuml situateumls aktuale dhe peumlrshkruan politikeumln e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml qeveriseuml shqiptare Gjithashtu i hap rrugeuml puneumls peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend jep detajet e objektivave qeuml duhen arritur dhe propozon masa peumlr trsquou konsideruar peumlr arritjen e keumltyre objektivave Kjo strategji eumlshteuml e bazuar neuml njeuml analizeuml teuml detajuar dhe teuml ploteuml teuml vlereumlsimit teuml teuml dheumlnave mbi ndotjen e ajrit quantifikimin dhe vlereumlsimin e peumlrfitimeve dhe kostot e pritshme peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Gjithsesi duhet theksuar qeuml praktikat e deritanishme teuml monitorimit nuk parashikojneuml madje as kontrollin meuml bazik teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit CAM dhe si rrjedhim teuml dheumlnat e disponueshme nuk mund teuml konsiderohen teuml besueshme Si njeuml pasojeuml direkte eumlshteuml e nevojshme teuml propozohen masa teuml reja peumlr ndoteumls teuml veccedilanteuml ose burime teuml cilat keumltu nuk janeuml adresuar apo qeuml janeuml adresuar pjeseumlrisht

Ky dokument eumlshteuml njeuml draft dhe do teuml finalizohet mbas konsultimit me paleumlt e interesuara Ky version i dokumentit peumlrfshin komentet paraprake teuml Ministriseuml seuml Mjedisit

1 Synimet e strategjiseuml seuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis Synimet e njeuml Strategjie teuml Cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Mjedis (CAM) janeuml teuml mbeumlshteseuml arritjen e objektivave

teuml cileumlsiseuml seuml ajrit si dhe teuml ngrejeuml ccedileumlshtjen e cileumlsiseuml seuml ajrit si njeuml problem peumlr trsquou konsideruar brenda njeuml rangu teuml gjereuml teuml njeumlsive teuml qeverisjes vendore neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml Kjo eumlshteuml e reumlndeumlsishme sepse teuml punuarit peumlr teuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml ndihmojeuml neuml reduktimin e rrezikut teuml efekteve meuml serioze neuml sheumlndet teuml lidhura me ndotjen

Krijimi njeuml strategjie kuadeumlr qeuml peumlrfshin ccedileumlshtjet e cileumlsiseuml seuml ajrit brenda politikave dhe procedurave teuml qeverisjes lokale orienton qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale teuml sigurojneuml ruajtjen dhe peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Avantazhet kryesore teuml zhvillimit dhe zbatimit teuml njeuml strategjie teuml CAM neuml nivel kombeumltar mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

O₃

Ozoni i nivelit teuml tokeumls (O₃) Ozoni formohet neuml pjeseumln meuml teuml uleumlt teuml atmosfereumls nga reaksionet e dyoksidit teuml azotit dhe komponimeve organike volatile neuml prezenceuml teuml diellit Ozoni eumlshteuml njeuml oksidues i fuqisheumlm Pb

Plumb (emri latin Plumbum) PM

Leumlndeuml grimcore PM10 PM25

Leumlndeuml grimcore neuml ajrin e mjedisit me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 ose 25 teuml milionat e metrit respektivisht QA

Sigurimi i cileumlsiseuml QC

Kontrolli i cileumlsiseuml SO₂

Dyoksid squfuri Gazi formohet nga djegia e leumlndeumlve djegeumlse me peumlrmbajtje squfuri STEMA

Forcimi i sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri OBSH

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6643

- Mundeumlson njeuml qeumlndrueshmeumlri meuml teuml madhe peumlrmes politikave teuml fushave teuml tjera peumlr arritjen e peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal duke peumlrfshireuml planifikimin lokal planifikimin e transportit sheumlndetin industrineuml banesat dhe mbrojtjen e mjedisit dhe gjithashtu siguron qeuml cileumlsia e ajrit teuml adresohet neuml njeuml meumlnyreuml shumeumldisiplinare brenda njeumlsive teuml ndryshme teuml qeverisjes lokale neuml teuml gjitheuml vendin

- Krijon kuadrin peumlr njeuml peumlrqasje teuml qeumlndrueshme teuml adresimit teuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal

- Eumlshteuml njeuml instrument peumlr zhvillimin e njeuml politike koherente teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Shqipeumlri peumlr proceset e planifikimit lokal

- Mundeumlson njeuml lidhje kundrejt nismave meuml teuml gjera neuml sektoreuml teuml tjereuml (peumlr shembull planet e transportit programet e ndryshimeve klimatike dhe programeve teuml eficenceumls seuml energjiseuml)

- Krijon platformeumln peumlr teuml konsideruar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal neuml planet e ardhshme teuml zhvillimit lokal

Avantazhe teuml tjera teuml njeuml strategjie teuml CAM-it janeuml - Sjell problemet e cileumlsiseuml seuml ajrit praneuml autoriteteve lokale dhe siguron qeuml keumlto probleme teuml mbeten

neuml agjendeumln politike - Thekson lidhjen ndeumlrmjet cileumlsiseuml seuml ajrit dhe rreziqet ndaj sheumlndetit human si dhe ndaj mjedisit

dhe biodiversitetit lokal - Rrit profilin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml komunitetet lokale neuml vend - Inkurajon njeuml bashkeumlpunim meuml teuml madh ndeumlrmjet autoriteteve lokale dhe kombeumltare si dhe

ndeumlrmjet ministrive neuml nivel kombeumltar - Ploteumlson kuadrin e strategjive dhe politikave teuml tjera kombeumltare dhe lokale teuml hartuara neuml Shqipeumlri 11 Ccedilfareuml problemesh ka peumlr detyre teuml zgjidheuml strategjia e CAM-it Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml problem thelbeumlsor dhe i reumlndeumlsisheumlm qeuml lidhet me sheumlndetin publik Keumlrkimet e koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml disa ndoteumls neuml veccedilanti ndotja nga leumlndeumlt e ngurta

pezull neuml atmosfereuml (PM) janeuml peumlrgjegjeumls peumlr rritjen e vdekshmeumlriseuml dhe prekshmeumlriseuml neuml meumlnyreuml pareumlsore nga seumlmundjet kardiovaskulare dhe respiratore

Neuml njeuml raport teuml koheumlve teuml fundit numri i vdekjeve teuml parakohshme neuml Europeuml eumlshteuml vlereumlsuar neumlpeumlrmjet metodave teuml modelimit (J Brandt et al 2011 Assessment of Health-Cost Externalities of Air Pollution at the National Level using the EVA Model System CEEH Scientific Report No 3 Centre for Energy Environment and Health Report series March 2011 pp 98) httpwwwceehdkCEEH_ReportsReport_3CEEH_Scientific_Report3pdf

Rezultatet nga ky model tregojneuml qeuml numri total i vdekjeve teuml parakohshme neuml teuml gjitheuml fusheumln e modelit vlereumlsohet mbi 680000 neuml vit Prezantimi grafik eumlshteuml treguar neuml fig 1

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6644

Fig 1 Numri i vdekjeve teuml parakohshme peumlr ldquogrid cellrdquo ldquoqelize teuml rrjetitrdquo neuml Europeuml (Modeli DEHM fusha 2) i llogaritur

me sistemin e modelit teuml integruar EVA peumlr vitin 2000 peumlr totalin e niveleve teuml ndotjes seuml ajrit (scenario allall) Sipeumlrfaqja e ldquogrid cellsrdquo janeuml 50km x 50km = 2500 km2 pra ngjyrat u referohen numrit teuml vdekjeve teuml parakohshme peumlr 2500 km2 Numri i larteuml i vdekjeve teuml parakohshme siccedil janeuml treguar neuml harteuml keumlrkojneuml neuml teuml njeumljteumln koheuml nivele teuml larta vjetore teuml peumlrqendrimit teuml grimcave dhe njeuml dendeumlsi teuml larteuml teuml popullsiseuml

Ka shumeuml burime teuml ndotjes seuml ajrit neuml Shqipeumlri sektoreumlt kryesoreuml kontribues janeuml ai i transportit

industria bujqeumlsia peumlrdorimi shteumlpiak i produkteve si dhe ngrohja Teuml gjitheuml keumlta sektoreuml ccedillirojneuml njeuml shumeumlllojshmeumlri ndoteumlsish si dyoksid squfuri okside azoti amoniake substanceuml organike volatile si dhe leumlndeuml grimcore Lidhja ndeumlrmjet sektoreumlve ekonomikeuml shkarkimeve si dhe efekteve negative neuml cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml e skicuar neuml tabeleumln meuml poshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6642

HYRJE

Kjo strategji e cileumlsiseuml seuml ajrit vendos objektiva dhe opsione teuml politikave peumlr teuml peumlrmireumlsuar meuml tej cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri peumlr njeuml periudheuml afatgjateuml Duke sjelleuml peumlrfitime teuml drejtpeumlrdrejta neuml sheumlndetin publik keumlto opsione kaneuml peumlr qeumlllim teuml sigurojneuml peumlrfitime teuml reumlndeumlsishme peumlr cileumlsineuml e jeteumls dhe gjithashtu teuml ndihmojneuml neuml mbrojtjen e mjedisit Kjo strategji siguron gjithashtu hapa peumlr bashkeumlrendimin e kuadrit teuml tanisheumlm ligjor me legjislacionin europian si dhe zbatimin e tij

Strategjia eumlshteuml peumlrgatitur neuml kuadeumlr teuml projektit EU IPA 2010 ldquoAsistenceuml Teknike peumlr forcimin e kapaciteteve teuml Ministriseuml seuml Mjedisit neuml Shqipeumlri peumlr Hartimin dhe Detyrimin e Legjislacionit Kombeumltar Mjedisorrdquo (SELEA)

Ky dokument jep njeuml veumlshtrim teuml peumlrgjithsheumlm teuml situateumls aktuale dhe peumlrshkruan politikeumln e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml qeveriseuml shqiptare Gjithashtu i hap rrugeuml puneumls peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend jep detajet e objektivave qeuml duhen arritur dhe propozon masa peumlr trsquou konsideruar peumlr arritjen e keumltyre objektivave Kjo strategji eumlshteuml e bazuar neuml njeuml analizeuml teuml detajuar dhe teuml ploteuml teuml vlereumlsimit teuml teuml dheumlnave mbi ndotjen e ajrit quantifikimin dhe vlereumlsimin e peumlrfitimeve dhe kostot e pritshme peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Gjithsesi duhet theksuar qeuml praktikat e deritanishme teuml monitorimit nuk parashikojneuml madje as kontrollin meuml bazik teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit CAM dhe si rrjedhim teuml dheumlnat e disponueshme nuk mund teuml konsiderohen teuml besueshme Si njeuml pasojeuml direkte eumlshteuml e nevojshme teuml propozohen masa teuml reja peumlr ndoteumls teuml veccedilanteuml ose burime teuml cilat keumltu nuk janeuml adresuar apo qeuml janeuml adresuar pjeseumlrisht

Ky dokument eumlshteuml njeuml draft dhe do teuml finalizohet mbas konsultimit me paleumlt e interesuara Ky version i dokumentit peumlrfshin komentet paraprake teuml Ministriseuml seuml Mjedisit

1 Synimet e strategjiseuml seuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis Synimet e njeuml Strategjie teuml Cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Mjedis (CAM) janeuml teuml mbeumlshteseuml arritjen e objektivave

teuml cileumlsiseuml seuml ajrit si dhe teuml ngrejeuml ccedileumlshtjen e cileumlsiseuml seuml ajrit si njeuml problem peumlr trsquou konsideruar brenda njeuml rangu teuml gjereuml teuml njeumlsive teuml qeverisjes vendore neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml Kjo eumlshteuml e reumlndeumlsishme sepse teuml punuarit peumlr teuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml ndihmojeuml neuml reduktimin e rrezikut teuml efekteve meuml serioze neuml sheumlndet teuml lidhura me ndotjen

Krijimi njeuml strategjie kuadeumlr qeuml peumlrfshin ccedileumlshtjet e cileumlsiseuml seuml ajrit brenda politikave dhe procedurave teuml qeverisjes lokale orienton qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale teuml sigurojneuml ruajtjen dhe peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Avantazhet kryesore teuml zhvillimit dhe zbatimit teuml njeuml strategjie teuml CAM neuml nivel kombeumltar mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

O₃

Ozoni i nivelit teuml tokeumls (O₃) Ozoni formohet neuml pjeseumln meuml teuml uleumlt teuml atmosfereumls nga reaksionet e dyoksidit teuml azotit dhe komponimeve organike volatile neuml prezenceuml teuml diellit Ozoni eumlshteuml njeuml oksidues i fuqisheumlm Pb

Plumb (emri latin Plumbum) PM

Leumlndeuml grimcore PM10 PM25

Leumlndeuml grimcore neuml ajrin e mjedisit me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 ose 25 teuml milionat e metrit respektivisht QA

Sigurimi i cileumlsiseuml QC

Kontrolli i cileumlsiseuml SO₂

Dyoksid squfuri Gazi formohet nga djegia e leumlndeumlve djegeumlse me peumlrmbajtje squfuri STEMA

Forcimi i sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri OBSH

Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6643

- Mundeumlson njeuml qeumlndrueshmeumlri meuml teuml madhe peumlrmes politikave teuml fushave teuml tjera peumlr arritjen e peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal duke peumlrfshireuml planifikimin lokal planifikimin e transportit sheumlndetin industrineuml banesat dhe mbrojtjen e mjedisit dhe gjithashtu siguron qeuml cileumlsia e ajrit teuml adresohet neuml njeuml meumlnyreuml shumeumldisiplinare brenda njeumlsive teuml ndryshme teuml qeverisjes lokale neuml teuml gjitheuml vendin

- Krijon kuadrin peumlr njeuml peumlrqasje teuml qeumlndrueshme teuml adresimit teuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal

- Eumlshteuml njeuml instrument peumlr zhvillimin e njeuml politike koherente teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Shqipeumlri peumlr proceset e planifikimit lokal

- Mundeumlson njeuml lidhje kundrejt nismave meuml teuml gjera neuml sektoreuml teuml tjereuml (peumlr shembull planet e transportit programet e ndryshimeve klimatike dhe programeve teuml eficenceumls seuml energjiseuml)

- Krijon platformeumln peumlr teuml konsideruar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal neuml planet e ardhshme teuml zhvillimit lokal

Avantazhe teuml tjera teuml njeuml strategjie teuml CAM-it janeuml - Sjell problemet e cileumlsiseuml seuml ajrit praneuml autoriteteve lokale dhe siguron qeuml keumlto probleme teuml mbeten

neuml agjendeumln politike - Thekson lidhjen ndeumlrmjet cileumlsiseuml seuml ajrit dhe rreziqet ndaj sheumlndetit human si dhe ndaj mjedisit

dhe biodiversitetit lokal - Rrit profilin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml komunitetet lokale neuml vend - Inkurajon njeuml bashkeumlpunim meuml teuml madh ndeumlrmjet autoriteteve lokale dhe kombeumltare si dhe

ndeumlrmjet ministrive neuml nivel kombeumltar - Ploteumlson kuadrin e strategjive dhe politikave teuml tjera kombeumltare dhe lokale teuml hartuara neuml Shqipeumlri 11 Ccedilfareuml problemesh ka peumlr detyre teuml zgjidheuml strategjia e CAM-it Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml problem thelbeumlsor dhe i reumlndeumlsisheumlm qeuml lidhet me sheumlndetin publik Keumlrkimet e koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml disa ndoteumls neuml veccedilanti ndotja nga leumlndeumlt e ngurta

pezull neuml atmosfereuml (PM) janeuml peumlrgjegjeumls peumlr rritjen e vdekshmeumlriseuml dhe prekshmeumlriseuml neuml meumlnyreuml pareumlsore nga seumlmundjet kardiovaskulare dhe respiratore

Neuml njeuml raport teuml koheumlve teuml fundit numri i vdekjeve teuml parakohshme neuml Europeuml eumlshteuml vlereumlsuar neumlpeumlrmjet metodave teuml modelimit (J Brandt et al 2011 Assessment of Health-Cost Externalities of Air Pollution at the National Level using the EVA Model System CEEH Scientific Report No 3 Centre for Energy Environment and Health Report series March 2011 pp 98) httpwwwceehdkCEEH_ReportsReport_3CEEH_Scientific_Report3pdf

Rezultatet nga ky model tregojneuml qeuml numri total i vdekjeve teuml parakohshme neuml teuml gjitheuml fusheumln e modelit vlereumlsohet mbi 680000 neuml vit Prezantimi grafik eumlshteuml treguar neuml fig 1

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6644

Fig 1 Numri i vdekjeve teuml parakohshme peumlr ldquogrid cellrdquo ldquoqelize teuml rrjetitrdquo neuml Europeuml (Modeli DEHM fusha 2) i llogaritur

me sistemin e modelit teuml integruar EVA peumlr vitin 2000 peumlr totalin e niveleve teuml ndotjes seuml ajrit (scenario allall) Sipeumlrfaqja e ldquogrid cellsrdquo janeuml 50km x 50km = 2500 km2 pra ngjyrat u referohen numrit teuml vdekjeve teuml parakohshme peumlr 2500 km2 Numri i larteuml i vdekjeve teuml parakohshme siccedil janeuml treguar neuml harteuml keumlrkojneuml neuml teuml njeumljteumln koheuml nivele teuml larta vjetore teuml peumlrqendrimit teuml grimcave dhe njeuml dendeumlsi teuml larteuml teuml popullsiseuml

Ka shumeuml burime teuml ndotjes seuml ajrit neuml Shqipeumlri sektoreumlt kryesoreuml kontribues janeuml ai i transportit

industria bujqeumlsia peumlrdorimi shteumlpiak i produkteve si dhe ngrohja Teuml gjitheuml keumlta sektoreuml ccedillirojneuml njeuml shumeumlllojshmeumlri ndoteumlsish si dyoksid squfuri okside azoti amoniake substanceuml organike volatile si dhe leumlndeuml grimcore Lidhja ndeumlrmjet sektoreumlve ekonomikeuml shkarkimeve si dhe efekteve negative neuml cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml e skicuar neuml tabeleumln meuml poshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6643

- Mundeumlson njeuml qeumlndrueshmeumlri meuml teuml madhe peumlrmes politikave teuml fushave teuml tjera peumlr arritjen e peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal duke peumlrfshireuml planifikimin lokal planifikimin e transportit sheumlndetin industrineuml banesat dhe mbrojtjen e mjedisit dhe gjithashtu siguron qeuml cileumlsia e ajrit teuml adresohet neuml njeuml meumlnyreuml shumeumldisiplinare brenda njeumlsive teuml ndryshme teuml qeverisjes lokale neuml teuml gjitheuml vendin

- Krijon kuadrin peumlr njeuml peumlrqasje teuml qeumlndrueshme teuml adresimit teuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal

- Eumlshteuml njeuml instrument peumlr zhvillimin e njeuml politike koherente teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml Shqipeumlri peumlr proceset e planifikimit lokal

- Mundeumlson njeuml lidhje kundrejt nismave meuml teuml gjera neuml sektoreuml teuml tjereuml (peumlr shembull planet e transportit programet e ndryshimeve klimatike dhe programeve teuml eficenceumls seuml energjiseuml)

- Krijon platformeumln peumlr teuml konsideruar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal neuml planet e ardhshme teuml zhvillimit lokal

Avantazhe teuml tjera teuml njeuml strategjie teuml CAM-it janeuml - Sjell problemet e cileumlsiseuml seuml ajrit praneuml autoriteteve lokale dhe siguron qeuml keumlto probleme teuml mbeten

neuml agjendeumln politike - Thekson lidhjen ndeumlrmjet cileumlsiseuml seuml ajrit dhe rreziqet ndaj sheumlndetit human si dhe ndaj mjedisit

dhe biodiversitetit lokal - Rrit profilin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml komunitetet lokale neuml vend - Inkurajon njeuml bashkeumlpunim meuml teuml madh ndeumlrmjet autoriteteve lokale dhe kombeumltare si dhe

ndeumlrmjet ministrive neuml nivel kombeumltar - Ploteumlson kuadrin e strategjive dhe politikave teuml tjera kombeumltare dhe lokale teuml hartuara neuml Shqipeumlri 11 Ccedilfareuml problemesh ka peumlr detyre teuml zgjidheuml strategjia e CAM-it Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml problem thelbeumlsor dhe i reumlndeumlsisheumlm qeuml lidhet me sheumlndetin publik Keumlrkimet e koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml disa ndoteumls neuml veccedilanti ndotja nga leumlndeumlt e ngurta

pezull neuml atmosfereuml (PM) janeuml peumlrgjegjeumls peumlr rritjen e vdekshmeumlriseuml dhe prekshmeumlriseuml neuml meumlnyreuml pareumlsore nga seumlmundjet kardiovaskulare dhe respiratore

Neuml njeuml raport teuml koheumlve teuml fundit numri i vdekjeve teuml parakohshme neuml Europeuml eumlshteuml vlereumlsuar neumlpeumlrmjet metodave teuml modelimit (J Brandt et al 2011 Assessment of Health-Cost Externalities of Air Pollution at the National Level using the EVA Model System CEEH Scientific Report No 3 Centre for Energy Environment and Health Report series March 2011 pp 98) httpwwwceehdkCEEH_ReportsReport_3CEEH_Scientific_Report3pdf

Rezultatet nga ky model tregojneuml qeuml numri total i vdekjeve teuml parakohshme neuml teuml gjitheuml fusheumln e modelit vlereumlsohet mbi 680000 neuml vit Prezantimi grafik eumlshteuml treguar neuml fig 1

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6644

Fig 1 Numri i vdekjeve teuml parakohshme peumlr ldquogrid cellrdquo ldquoqelize teuml rrjetitrdquo neuml Europeuml (Modeli DEHM fusha 2) i llogaritur

me sistemin e modelit teuml integruar EVA peumlr vitin 2000 peumlr totalin e niveleve teuml ndotjes seuml ajrit (scenario allall) Sipeumlrfaqja e ldquogrid cellsrdquo janeuml 50km x 50km = 2500 km2 pra ngjyrat u referohen numrit teuml vdekjeve teuml parakohshme peumlr 2500 km2 Numri i larteuml i vdekjeve teuml parakohshme siccedil janeuml treguar neuml harteuml keumlrkojneuml neuml teuml njeumljteumln koheuml nivele teuml larta vjetore teuml peumlrqendrimit teuml grimcave dhe njeuml dendeumlsi teuml larteuml teuml popullsiseuml

Ka shumeuml burime teuml ndotjes seuml ajrit neuml Shqipeumlri sektoreumlt kryesoreuml kontribues janeuml ai i transportit

industria bujqeumlsia peumlrdorimi shteumlpiak i produkteve si dhe ngrohja Teuml gjitheuml keumlta sektoreuml ccedillirojneuml njeuml shumeumlllojshmeumlri ndoteumlsish si dyoksid squfuri okside azoti amoniake substanceuml organike volatile si dhe leumlndeuml grimcore Lidhja ndeumlrmjet sektoreumlve ekonomikeuml shkarkimeve si dhe efekteve negative neuml cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml e skicuar neuml tabeleumln meuml poshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6644

Fig 1 Numri i vdekjeve teuml parakohshme peumlr ldquogrid cellrdquo ldquoqelize teuml rrjetitrdquo neuml Europeuml (Modeli DEHM fusha 2) i llogaritur

me sistemin e modelit teuml integruar EVA peumlr vitin 2000 peumlr totalin e niveleve teuml ndotjes seuml ajrit (scenario allall) Sipeumlrfaqja e ldquogrid cellsrdquo janeuml 50km x 50km = 2500 km2 pra ngjyrat u referohen numrit teuml vdekjeve teuml parakohshme peumlr 2500 km2 Numri i larteuml i vdekjeve teuml parakohshme siccedil janeuml treguar neuml harteuml keumlrkojneuml neuml teuml njeumljteumln koheuml nivele teuml larta vjetore teuml peumlrqendrimit teuml grimcave dhe njeuml dendeumlsi teuml larteuml teuml popullsiseuml

Ka shumeuml burime teuml ndotjes seuml ajrit neuml Shqipeumlri sektoreumlt kryesoreuml kontribues janeuml ai i transportit

industria bujqeumlsia peumlrdorimi shteumlpiak i produkteve si dhe ngrohja Teuml gjitheuml keumlta sektoreuml ccedillirojneuml njeuml shumeumlllojshmeumlri ndoteumlsish si dyoksid squfuri okside azoti amoniake substanceuml organike volatile si dhe leumlndeuml grimcore Lidhja ndeumlrmjet sektoreumlve ekonomikeuml shkarkimeve si dhe efekteve negative neuml cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml e skicuar neuml tabeleumln meuml poshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6645

Tabela 1 SEKTOREumlT EKONOMIKEuml DHE NDIKIMI I TYRE NEuml CILEumlSINEuml E AJRIT Aktiviteti njereumlzor

Ndikimi neuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit (CAM)

Zhvillimi urban

Aktiviteteve ndeumlrtimore janeuml kontribuesit kryesoreuml neuml peumlrqendrimin e larteuml teuml grimcave neuml ajeumlr Neuml zonat e ndeumlrtimit peumlrveccedil aktiviteteve ndeumlrtimore qeuml natyrisht kaneuml kontributin e tyre njeuml kontribues i reumlndeumlsisheumlm mund teuml jeteuml edhe trafiku rrugeumlt dhe zonat e pashtruara si dhe meuml seuml shumti qeumlndrimi pezull i grimcave teuml ngurta Meqeuml peumlrqendrimi i keumltyre grimcave eumlshteuml i larteuml neuml teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml duhet teuml merret parasysh sa i madh eumlshteuml ldquokontributi natyrorrdquo

Industria

Zonat industriale kontribuojneuml neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml ndotjen e ajrit Matjet e CAMndashit kaneuml treguar probleme serioze peumlr grimcat neuml Elbasan teuml shkaktuara nga industria metalurgjike fabrika e ccedilimento dhe nga depozita teuml hapura Neuml zoneumln e Fierit matjet indikative kaneuml regjistruar probleme serioze teuml shkaktuara nga industria prezente dhe e meumlparshme e nafteumls Neuml afeumlrsi teuml industrive teuml meumldha mund teuml ekzistojneuml probleme me CAM por monitorimi i njeuml burimi teuml veteumlm nuk eumlshteuml njeuml mjet eficent peumlr strategjiteuml e pakeumlsimitzvogeumllimit njeuml monitorim i peumlrshtatsheumlm i shkarkimeve duhet trsquoi prezantohet kontrollit teuml shkarkimeve nga burime pikeumllore Dampat dhe depozitat e krijuara nga aktivitetet teuml meumlparshme industriale mund teuml kontribuojneuml gjithashtu neuml shkarkimet dhe formimin e pezullive teuml grimcave Depozitat neuml Elbasan konsiderohen si kontribues neuml ndotjen grimcore Shumeuml ldquopellgje vajrashrdquo neuml zoneumln e Fierit kuontribojneuml neuml njeuml emetim teuml konsideruesheumlm teuml hidrokarbureve

Transporti

Transporti rrugor eumlshteuml njeuml burim kryesor i shumeuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml veccedilanti neuml zonat urbane Dendeumlsia e trafikut mosha mesatare e parkut teuml automjeteve si dhe mungesa e kontrollit teuml shkarkimeve teuml gazta nga automjetet ccedilojneuml neuml rritjen e shkarkimeve duke reduktuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit CAM neuml peumlrgjitheumlsi Problemet janeuml identifikuar neuml shumeuml programe monitorimi teuml realizuara gjateuml viteve Peumlrqendrime teuml larta teuml grimcave dhe teuml oksideve teuml azotit NO2 janeuml regjistruar neuml stacionet monitoruese teuml vendosura afeumlr rrugeumlve me trafik teuml dendur neuml Tiraneuml Deri meuml 2013-eumln nuk ka pasur ndonjeuml monitorim automatik neuml ldquokanionet rrugorerdquo neuml zonat e mbipopulluara dhe meuml shumeuml trafik Por neuml vlereumlsojmeuml qeuml ndotja e ajrit e shkaktuar nga trafiku eumlshteuml dometheumlneumlse neuml zonat me shumeuml trafik neuml Shqipeumlri Bllokimet nga trafiku peumlr shkak teuml menaxhimit joeficent teuml tij rrisin shkarkimin e keumltyre ndoteumlsve Menaxhimi i trafikut mund teuml japeuml njeuml kontribut teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr teuml ndihmuar neuml reduktimin e shkarkimeve teuml ndoteumlsve nga automjetet si peumlr shembull skema qeuml ndalojneuml ose peumlrjashtojneuml makina meuml pak teuml pastra nga rrugeuml ose zona teuml veccedilanta ose reduktojneuml bllokimin nga trafiku rrugor duke zgjidhur probleme teuml parkimit pasi kapaciteti i rrugeumlve mund teuml rritet neuml meumlnyreuml teuml konsiderueshme neuml qofteuml se makinat e parkuara neuml meumlnyreuml ilegale dhe parkimi paralel i dyfishteuml do teuml reduktohej duke peumlrforcuar zbatimin e legjislacionit mbi trafikun si dhe duke rritur numrin e vendeve teuml disponueshme teuml parkimit

Bujqeumlsia

Ndotja nga aktivitetet bujqeumlsore ndikon negativisht neuml cileumlsineuml e ajrit Kimikatet dhe neumlnproduktet e agroindustriseuml janeuml shumeuml teuml deumlmshme ndaj mjedisit natyror dhe gjithashtu mund teuml peumlrbeumljneuml njeuml problem edhe peumlr njereumlzit Pesticidet e peumlrdorura peumlr teuml vrareuml insektet qeuml ushqehen me teuml korra mund teuml shkaktojneuml njeuml deumlm teuml madh neuml mjedis neumlse nuk peumlrdoren neuml meumlnyreumln e duhur Metani i ccedilliruar nga ldquoproceset e keqtretjes seuml ushqimitrdquo si pasojeuml e kequshqyerjes seuml lopeumlve eumlshteuml gjithashtu njeuml lloj gazi sereuml duke e shndeumlrruar keumlshtu pjeseumlrisht neuml njeuml peumlrgjegjeumls peumlr ngrohjen globale Shkarkimet nga peumlrdorimi i karburanteve nga traktoreumlt dhe pajisje teuml tjera teuml fermave teuml peumlrdorura neuml bujqeumlsi gjithashtu kontribuojneuml neuml ndotjen e ajrit Zjarret teuml cileumlt nuk janeuml teuml pazakonsheumlm neuml ferma mund teuml jeneuml shumeuml teuml deumlmsheumlm peumlr mjedisin neumlse plehrat dhe mbetjet qeuml vijneuml nga ky sektor digjen neuml meumlnyreuml teuml pakontrolluar

Menaxhimi i mbetjeve

Ka pak landfill-e sanitare peumlr mbetjet shteumlpiake neuml Shqipeumlri Mbetjet depozitohen gjereumlsisht neuml venddepozitime dhe sasia e tyre reduktohet nga zjarre teuml pakontrolluara qeuml shkaktojneuml probleme neuml afeumlrsineuml e venddepozitimeve Llojet e mbetjeve teuml cilat mund teuml asgjeumlsohen me aneuml teuml djegies pa leje mjedisore janeuml kufizuar te mbetjet vegjetale druri i papeumlrpunuar dhe trungje teuml papeumlrpunuara

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6646

Tabela e meumlposhtme peumlrmbledh burimet kryesore teuml ccedildo ndoteumlsi Eumlshteuml e vlefshme teuml diktohet se burimet meuml teuml meumldha teuml emisioneve nuk janeuml domosdoshmeumlrish kontribuesit meuml teuml meumldhenj teuml cileumlsiseuml seuml uleumlt teuml ajrit - ekspozimi varet edhe nga faktoreuml teuml tjereuml si peumlr shembull afeumlrsia e burimit me receptorin si dhe eficenca neuml dispersioninshpeumlrndarjen neuml atmosfereuml

Tabela 2 BURIMET E NDOTJES NEuml SHQIPEumlRI

Ndoteumlsi

Burimi kryesor neuml Shqipeumlri

Leumlnda grimcore (PM-PM10 dhe PM25)

Leumlnda grimcore kategorizohet neuml bazeuml teuml madheumlsiseuml seuml grimcave (peumlr shembull PM25 janeuml grimca me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25μm) PM peumlrbeumlhet nga njeuml rang i gjereuml materialesh dhe ccedillirohet nga burime teuml ndryshme Peumlrqendrimeve teuml PM-ve peumlrfshijneuml grimca primare teuml emetuara direkt neuml atmosfereuml nga burimet e djegies dhe grimca dyteumlsore teuml formuara nga reaksione kimike neuml ajeumlr Burime teuml PM vijneuml si nga aktivitetet njereumlzore ashtu edhe ato natyrore (si steumlrkalat e detit dhe pluhuri i Saharaseuml) Neuml Shqipeumlri burimi meuml i madh njereumlzor eumlshteuml transporti Transporti rrugor krijon grimat primare nga shkarkimet qeuml vijneuml nga motori i automjeteve ngreumlnia dhe prishja e rrotave dhe frenave si dhe shkarkime teuml tjera Burime teuml tjera primare peumlrfshijneuml guroret dhe sektorin e ndeumlrtimit si dhe burimet jorrugore

Oksidet e azotit (NOx)

Teuml gjitha proceset e djegies neuml ajeumlr prodhojneuml okside azoti (NOx) Dyoksidi i azotit (NO₂) dhe monoksidi i azotit (NO) janeuml teuml dyokside azoti dhe teuml dy seuml bashku referohen si (NOx) Transporti rrugor eumlshteuml burimi kryesor i ndjekur nga sektori i industriseuml

Ozoni (O3)

Ozoni nuk emetohet direkt nga ndonjeuml burim njereumlzor Ai eumlshteuml produkt i reaksioneve kimike qeuml ndodhin ndeumlrmjet ndoteumlsve teuml ndrysheumlm teuml ajrit kryesisht NOx dhe peumlrbeumlrjet organike teuml avullueshme (volatile) VOC teuml iniciuar nga rrezatimi i forteuml diellor

Dyosksidi i squfurit (SO2)

Ka peumlr origjineuml djegien e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml squfur si qymyri dhe vajra teuml reumlndeuml nga rafineriteuml

Benzeni

Ka njeuml shumeumlllojshmeumlri burimesh por meumlnyra kryesore eumlshteuml peumlrftimi nga djegiet shteumlpiake dhe striale si dhe nga transporti rrugor

Monoksidi i karbonit (CO)

Formohet nga djegia jo e ploteuml e karburanteve qeuml peumlrmbajneuml karbon Burimi meuml i madh eumlshteuml transporti rrugor teuml cilat seuml bashku me djegien nga sektori shteumlpiak dhe industrial konsiderohen si kontribues kryesoreuml

Plumbi (Pb)

Emetohet nga djegia e qymyrit si dhe djegia neuml industrineuml e ccedilelikut dhe teuml hekurit si dhe teuml materialeve joferrore Po ashtu emetohet nga benzinat qeuml peumlrmbajneuml plumb

12 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe objektivat Objektivi kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve akses ndaj njeuml ajri pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Kjo strategji eumlshteuml bazuar neuml standarde qeuml peumlrfaqeumlsojneuml nivele teuml tilla qeuml asnjeuml efekt sheumlndeteumlsor

serioz nuk do teuml ishte i pritsheumlm neuml njeuml popullsi teuml marreuml si e teumlreuml dhe mbi standarde dhe principe teuml njeuml legjislacioni meuml teuml mireuml Objektivat neuml keumlteuml strategji synojneuml afrimin e cileumlsiseuml seuml ajrit sa meuml afeumlr keumltyre standardeve

Ka njeuml rang teuml gjere termash neuml keumlteuml strategji - Standardet e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (SCA) janeuml peumlrqendrimet e ndoteumlsve neuml atmosfereuml qeuml mund teuml merren

si referenceuml peumlr teuml arritur njeuml nivel teuml caktuar teuml cileumlsiseuml seuml mjedisit Standardet bazohen neuml vlereumlsimin e efekteve teuml ccedildo ndoteumlsi neuml sheumlndetin human duke peumlrfshireuml efektet mbi popullsineuml meuml teuml ndjeshme (sikurse janeuml feumlmijeumlt teuml moshuarit dhe individeuml qeuml vuajneuml nga seumlmundje teuml frymeumlmarrjes) ose neuml ekosisteme

- Objektivat e Cileumlsiseuml seuml Ajrit (OCA) janeuml limitet e pretenceumls seuml pranueshme teuml ndoteumlsve neuml atmosfereuml teuml shprehura si njeuml maksimum i peumlrqendrimit neuml mjedis qeuml nuk duhet teuml tejkalohet qofte pa

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6647

peumlrjashtime ose me peumlrjashtim teuml njeuml numri teuml lejuar teuml atyre qeuml e kalojneuml maksimumin brenda njeuml periudhe teuml caktuar kohore

SCA-ja si referenca teuml reumlndeumlsishme peumlr vendosjen e objektivave janeuml sasiteuml maksimale teuml ndoteumlsve qeuml mund teuml jeneuml prezent neuml atmosfereuml pa shkaktuar deumlm neuml sheumlndetin publik ose neuml kontekstin e peumlrshtatsheumlm neuml mjedis Neuml fusheumln e efekteve neuml sheumlndetin human kjo eumlshteuml meumlnyra e adoptuar nga Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) neuml formulimin e udheumlzuesve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml publikuar neuml 1987 dhe rishikimi i tyre neuml 19945 (publikuar neuml 2000 dhe 2005) Njeuml metodeuml e ngjashme peumlrdoret peumlr zhvillimin e politikave dhe matjeve peumlr reduktimin e deumlmtimeve teuml ekosistemeve

Objektivi afatgjateuml i qeveriseuml shqiptare neuml linjeuml me politikat1 europiane mbi ndotjen e ajrit eumlshteuml teuml meumlnjanojeuml teuml gjitha nivelet kritike si dhe tejkalimet e ngarkesave

13 Zbatimi i objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Vendosja e objektivave strategjikeuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit nga qeveria shqiptare reflekton

reumlndeumlsineuml e sheumlndetit publik dhe teuml mjedisit Megjitheumlse keumlto objektiva nuk kaneuml vlereuml ligjore teuml drejtpeumlrdrejteuml ekzistenca dhe arritja e tyre duhet teuml merret neuml konsiderateuml neuml ccedilastin kur beumlhet hartimi dhe zbatimi i teuml gjitha masave teuml parashikuara Gjithashtu autoriteteve lokale duhet trsquou keumlrkohet teuml punojneuml drejt arritjes seuml objektivave teuml strategjiseuml

Objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml keumlteuml dokument strategjik janeuml njeuml deklarateuml e qeumlllimeve ose synimeve teuml politikave Si teuml tilla nuk ka ndonjeuml keumlrkeseuml ligjore peumlr arritjen e keumltyre objektivave peumlrveccedil rastit kur keumlto teuml fundit reflektojneuml vlera limite2 ekuivalente neuml legjislacion

Synimi i qeveriseuml eumlshteuml ulja e vazhdueshme e peumlrqendrimit teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr kundrejt objektivave gjateuml periudheumls seuml zbatimit teuml keumlsaj strategjie dhe teuml ruajeuml meuml tej nivelet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar sheumlndetin dhe mireumlqenien e popullsiseuml

Meqeneumlse OCA zbatohen neuml teuml gjitheuml territorin e vendit disa zona neuml vend do ta keneuml meuml teuml lehteuml se teuml tjerat peumlr teuml peumlrmbushur keumlto objektiva Neuml teuml tilla raste NJQV duhet teuml peumlrpiqen atje ku eumlshteuml praktikisht e mundur dhe eficiente ose teuml arrijneuml objektivat peumlrpara dateumls seuml synuar ose teuml arrijneuml nivele teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml tejkalon objektivat

Tabelat meuml poshteuml tregojneuml Objektivat Kombeumltareuml teuml Cileumlsiseuml seuml Ajrit peumlr ccedildo ndoteumls dhe limitet ose vlerat e synuara teuml direktiveumls europiane neuml peumlrputhje me dy direktivat e BE-seuml direktiveumln 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neuml Europeuml dhe direktiveumln 2004107EC neuml lidhje me arsenikun meumlrkurin nikelin dhe hidrokarbureve aromatike policiklike neuml ajrin e mjedisit

1 Strategjia Tematike mbi Ndotjen e Ajrit neuml kuadeumlr teuml Programit teuml Veprimit teuml 6-teuml Mjedisor u miratua meuml 21 shtator

2005 (shih httpeceuropaeuenvironmentaircafeindexhtm) Objektivat e Strategjiseuml synojneuml teuml arrijneuml ldquonivelet teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml nuk ndikojneuml neuml rritjen e ndikimeve teuml reumlndeumlsishme negative dhe neuml rreziqet peumlr sheumlndetin e njeriut dhe mjedisinrdquo Peumlr mjedisin natyror kjo neumlnkupton asnjeuml tejkalim teuml pragjevekufijve dhe niveleve kritike

2Vlerat kufi janeuml parametra ligjeumlrisht teuml detyruesheumlm qeuml nuk duhet teuml tejkalohen Vlerat kufi janeuml vendosur peumlr ndoteumls

specifikeuml dhe peumlrpajneuml njeuml vlereuml teuml caktuar peumlrqendrimi njeuml koheuml mesatare sipas seuml cileumls beumlhen matjet numrin e tejkalimeve teuml lejuara neuml vit neumlse do teuml keteuml ndonjeuml dhe njeuml afat kohor se kur duhet teuml arrihen keumlto vlera Disa ndoteumls kaneuml meuml shumeuml se njeuml vlereuml kufi teuml cilat mbulojneuml pika fundore ose koheuml mesatare teuml ndryshme

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6648

Vlerat limite3 teuml bazuar neuml sheumlndetin human

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur Leumlnda grimcore

(PM25)

25 μgm3 nga 2015 20 μgm3 nga 2020

1 vit 1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

PM10

50 μgm3

24 oreuml

35

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Dyoksidi i squfurit

(SO2)

350 μgm3

1 oreuml

24

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

125 μgm3

24 oreuml

3

5 vite nga miratimi i strategjiseuml 20 μgm3

1 vit na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

200 μgm3

1 oreuml

18

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

40 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Plumb (Pb)

05 μgm3

1 vit

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml Monoksid karboni 10 mgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

na

5 vite nga miratimi i strategjiseuml

Benzeneuml

5 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Vlerat e synuara4 (target)

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Ozone

120 μgm3

Maksimumi njeuml mesatare ditore 8-oreumlshe

25 dite neuml vit me mesatare teuml marreuml mbi 3 vjet

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Arsenik (As)

6 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Kadmium (Cd)

5 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml Nikel (Ni)

20 ngm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

HIdrokarburet policiklike aromatike

1 ngm3 (shprehur si peumlrqendrim i Benzo(a)piren)

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

3 Njeuml vlereuml limite eumlshteuml ligjeumlrisht e detyrueshme nga data qeuml hyn neuml fuqi 4 Njeuml vlereuml e synuar mund teuml arrihet aq sa eumlshteuml e mundur neuml koheumln e peumlrcaktuar keumlshtu qeuml eumlshteuml meuml pak strikte se sa vlera limit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6649

Nivelet kritike peumlr mbrojtjen e vegjetacionit

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Tejkalimet e lejuara ccedildo vit

Afati peumlr trsquou arritur

Oksid sulfuri (SO2)

20 μgm3

Viti kalendarik dhe dimri (1 tetor deri meuml 31 mars)

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Okside azoti (NOx)

30 μgm3

1 vit

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Vlereuml e synuar

AOT405 (llogaritur nga vlera 1h) 18000 μgm3 h mesatarisht mbi 5 vjet

Maj deri neuml korrik

na

10 vite nga miratimi i strategjiseuml

5AOT40 (shprehur neuml (μgm

3) oreumlt) neumlnkupton shumeumln e diferenceumls midis peumlrqendrimeve orare meuml teuml meumldha se 80 μgm

3 (= 40 pjeseuml peumlr bilion) dhe80 μgm

3 peumlr njeuml periudhe teuml

dheumlneuml duke peumlrdorur veteumlm vlerat 1-oreumlshe teuml matura ccedildo diteuml midis 800 dhe 2000 Central European Time (CET)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6650

Informacioni dhe pragjet e alarmit Pragu i informacionit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i grupeve veccedilaneumlrisht teuml

ndjeshme teuml popullsiseuml rrezikon sheumlndetin e tyre dhe peumlr teuml cilin nevojitet informacion i menjeumlhersheumlm dhe i peumlrshtatsheumlm

Pragu i alarmit eumlshteuml niveli peumlrtej teuml cilit njeuml ekspozim i shkurteumlr i popullsiseuml neuml teumlreumlsi rrezikon sheumlndetin publik dhe peumlr teuml cilin autoritetet kompetente duhet teuml marrin masa teuml menjeumlhershme

Planet e veprimit duhet teuml hartohen duke treguar masat qeuml do teuml ndeumlrmerren neuml njeuml periudhe afat-shkurteumlr peumlr ato zona ku ekziston rreziku i tejkalimit teuml njeuml ose meuml shumeuml pragjeve teuml alarmit neuml meumlnyreuml qeuml teuml zvogeumllohet dhe teuml kufizohet afati i zgjatjes seuml keumltij rreziku

Neuml pikat e matjes seuml cileumlsiseuml seuml ajrit brenda teuml pakteumln 100 km2 apo neuml zoneumln ose neuml aglomeratin meuml teuml vogeumll matjet duhet teuml zgjasin meuml shumeuml se tre oreuml

Ndoteumlsi

Peumlrqendrimi

Periudha mesatare

Afati peumlr trsquou arritur

Dyoksid squfuri (SO2)

500 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Dyoksid azoti (NO2)

400 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Informim

180 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

Ozoni Alarm

240 μgm3

1 oreuml

3 vite nga miratimi i strategjiseuml

2 Kushtet aktuale neuml keumlteuml sektor dhe masat e reja Nevoja peumlr peumlrmireumlsim neuml sektorin e ajrit eumlshteuml keumlrkuar neuml raporte teuml ndryshme teuml Komisionit

Europian duke peumlrfshireuml raportet e monitorimit teuml progresit neuml sektorin e mjedisit Ndotja e ajrit eumlshteuml njeuml nga shqeteumlsimet kryesore neuml Shqipeumlri Problemet e cileumlsiseuml e ajrit janeuml

adresuar gjithashtu neuml Strategjineuml Ndeumlrsektoriale teuml Mjedisit (MM neumlntor 2006) por problemet e peumlrmendura nuk janeuml reduktuar neuml nivelin e duhur gjateuml periudheumls 6-vjeccedilare

Meuml poshteuml tregohen disa nga mangeumlsiteuml peumlr situateumln aktuale 1 Ekziston neuml njeuml fare mase njeuml mbivendosje dhe fragmentizim i peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet Agjenciseuml

Kombeumltare teuml Mjedisit (AKM) dhe Institutit teuml Sheumlndetit Publik (IShP) neuml veccedilanti sa lidhet me arritjen e objektivave teuml CAM-it Riorganizimi dhe konsolidimi i institucioneve ekzistuese eumlshteuml i nevojsheumlm duke peumlrfshireuml keumltu ndeumlrtimin dhe teuml berit funksional neuml meumlnyreuml efektive AKM-seuml teuml sapo themeluar si dhe njeumlsiteuml e inspektimit Eumlshteuml gjithashtu mjaft e reumlndeumlsishme ndarja e qarteuml e peumlrgjegjeumlsive ndeumlrmjet autoriteteve teuml ndryshme administrative Koordinimi ndeumlrinstitucional duhet teuml forcohet

2 Praktika e tanishme e monitormit nuk eumlshteuml neuml linjeuml me keumlrkesat e BE-seuml6 Stacionet automatike teuml monitorimit prodhojneuml teuml dheumlna teuml peumlrqendrimeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit por Siguria dhe Kontrolli i Cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave QAQC nuk eumlshteuml aplikuar ndonjeumlhereuml me peumlrjashtim teuml dy stacioneve automatike teuml Tiraneumls qeuml menaxhohen nga ISHP-ja gjateuml periudheumls 2011-2013 Sigurimi i cileumlsiseuml eumlshteuml i nevojsheumlm neumlse teuml dheumlnat do teuml konsiderohen teuml pranueshme dhe do teuml peumlrdoren peumlr krijimin e informacionit qeuml duhet peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml zhvilluar njeuml sistem informacioni dhe monitorimi teuml mireumlpajisur dhe teuml konsoliduar eumlshteuml e nevojshme teuml merren sa meuml shpejt masat e duhura

3 Kontrolli dhe reduktimi i ccedillirimeve teuml gazeve neuml atmosfereuml nga automjetet e motorizuara eumlshteuml njeuml detyreuml mjaft e veumlshtireuml qeuml keumlrkon zbatimin e njeuml seumlreuml masash neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme (si psh kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet reduktimi i numrit teuml makinave qeuml qarkullojneuml neuml ato rrugeuml ku problemet me cileumlsineuml e ajrit janeuml meuml teuml meumldha peumlrmireumlsimi i transportit publik peumlr teuml zeumlvendeumlsuar makinat private etj) Kontrolli i shkarkimeve teuml gazeve nga automjetet eumlshteuml i pamundur teuml kryhet nga institucionet peumlrkateumlse peumlrgjegjeumlse peumlr shkak teuml kapaciteteve jo teuml duhura peumlr kryerjen e matjeve nga shkarkimet e motoreumlve Monitorimi i shkarkimeve teuml gazta dhe informacioni eumlshteuml njeuml parakusht peumlr kontroll

6An overview of EU legal requirements is provided in Annex I to this document

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6651

4 Kontrolli dhe reduktimi i shkarkimeve teuml substancave ndoteumlse nga impiantet industriale nuk mund teuml arrihet peumlr sa koheuml nuk kryhet inspektimi i kontrollit teuml monitorimit teuml shkarkimeve industriale Peumlr teuml pasur teuml dheumlna teuml besueshme teuml matjeve teuml kryera nga sektori industrial do teuml lindeuml nevoja peumlr verifikimin e teuml dheumlnave teuml monitorimit nga Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit

5 Kontrolli dhe reduktimi i ndotjes seuml shkaktuar nga industria e ndeumlrtimit nuk eumlshteuml njeuml sfideuml e madhe neuml rastin e Shqipeumlriseuml Kjo arrihet neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml disa strategjive teuml reduktimit pa teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml seuml ajrit pasi monitorimi i shkarkimeve nga burime teuml vetme eumlshteuml shumeuml e shtrenjteuml dhe gjitheumlpeumlrfshireumls

6 Veteumlm kur aktivitetet e meumlsipeumlrme teuml zbatohen do teuml jeteuml e mundur teuml hartohenpeumlrgatiten plane peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlr teuml qeneuml kost-efektive masat duhet teuml zgjidhen dhe teuml hartohen teuml bazuara neuml fakte ose neuml informacione teuml besueshme mbi shkarkimet dhe cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis

7 Sistemi i inspektimit mjedisor pjeseumlrisht neuml linjeuml me ldquoacquisrdquo Ka njeuml mungeseuml teuml kapaciteteve profesionale neuml veccedilanti mungon njeuml staf i trajnuar mireuml dhe pajisjet e duhura peumlr zbatimin e duhur teuml teuml gjitheuml ciklit teuml inspektimit mjedisor Peumlrpjekje teuml veccedilanta janeuml teuml nevojshme neuml planifikimin e inspektimit neuml bashkeumlpunimin efektiv ndeumlrmjet inspektoreumlve teuml mjedisit dhe autoriteteve teuml tjera supervizore si dhe neuml peumlrmireumlsimin e sistemit peumlr raportimin dhe vlereumlsimin e puneumls seuml inspektoratit

8 Keumlrkohet njeuml sistem meuml efektiv peumlr ndjekjen penale teuml thyerjeve teuml keumlrkesave teuml legjislacionit mjedisor duke peumlrfshireuml njeuml legjislacion teuml ri qeuml parashikon kundeumlrvajtje specifike sanksione proporcionale si dhe njeuml sistem efektiv teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit dhe ndjekje e peumlrshtatshme penale Neuml peumlrgjitheumlsi nivelet e zbatimit teuml detyrimit teuml zbatimit teuml ligjit janeuml teuml uleumlta si pasojeuml e mungeseumls seuml burimeve njereumlzore dhe financiare si dhe mungeseumls seuml ndeumlrgjegjeumlsimit neuml nivel qendror teuml biznesit dhe shoqeumlriseuml neuml peumlrgjitheumlsi peumlrgjegjeumlsive teuml fragmentuara si dhe njeuml sistemi teuml dobeumlt gjyqeumlsor7

9 Nuk ka plane lokale peumlr sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe asnjeuml aktivitet nuk ka filluar peumlr teuml peumlrmireumlsuar tejkalimin e vlerave limite teuml njohura tashmeuml

21 Standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit Rezultatet e monitorimit tregojneuml mospeumlrputhje neuml lidhje me standardet e BE-seuml dhe standardeve

ndeumlrkombeumltare teuml cileumlsiseuml neuml njeuml numeumlr komponenteumlsh mjedisoreuml peumlrfshireuml ajrin Rezultatet e disponueshme teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit 2006-2010 tregojneuml qeuml standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr PM10 (leumlndeuml grimcore me diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 mikroneuml) nuk arrihen neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml zonave urbane teuml vendit Neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls peumlrqendrimet e NO2 janeuml mbi vlerat limite teuml lejuara nga BE-ja Sipas shumeuml raporteve peumlrqendrimet janeuml 2-5 hereuml meuml teuml larta se vlerat e lejuara neuml qytete kryesoreuml si Tirana dhe Elbasani Duke u bazuar neuml rezultatet e monitorimit mund teuml nxjerrim peumlrfundimin se trafiku industria e nafteumls dhe industria metalurgjike janeuml burimet kryesore teuml ndotjes seuml ajrit Zonat me ndikimin meuml teuml madh nga ndotja meuml e reumlndeuml janeuml qendra e Tiraneumls Elbasani dhe zona e Fierit Njeuml pamje e peumlrgjithshme e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml teuml gjitheuml vendin mundeumlsohet neuml aneksin 2 teuml keumltij dokumenti

3 Vizioni prioritetet strategjike dhe qeumlllimet 31 Vizioni Qeveria dhe institucionet peumlrgjegjeumlse janeuml teuml angazhuar teuml peumlrmireumlsojneuml cileumlsineuml e ajrit neuml Shqipeumlri

duke ndeumlrgjegjeumlsuar qytetareumlt dhe bizneset peumlr teuml siguruar standardet e cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml lidhen me sheumlndetin peumlr njeuml numeumlr teuml caktuar ndoteumlsish Peumlr zbatimin e detyrimeve dhe objektivave taneuml qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike lind nevoja e zgjidhjes seuml problemit teuml ndoteumlsve teuml ajrit

Qeveria eumlshteuml e angazhuar teuml realizojeuml objektivat peumlr njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe implementimit teuml standardeve ligjore teuml Komunitetit Europian neuml sektorin e ajrit dhe sektoreumlve qeuml lidhen me teuml neumlpeumlrmjet forcimit teuml sistemit teuml lejedheumlnies dhe procedurave teuml

7Shqipeumlria ndash European Commissionrsquos Progress and Monitoring Reports http eceuropaeu enlargement pdf

key_documents2011package al_rapport_2011_enpdf http wwwrai-seeorg anti-corruption-monitoring 938-european-commissions-progress-and-monitoring-reports-2010html

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6652

peumlrputhshmeumlriseuml neumlpeumlrmjet vendosjes seuml rregullave peumlr shkarkimet nga proceset industriale dhe duke forcuar gjithnjeuml e meuml shumeuml keumlrkesat peumlr shkarkimet neuml ajeumlr nga automjetet dhe standardet e cileumlsiseuml seuml leumlndeumls djegeumlse si dhe kontrollin e shkarkimeve neuml ajeumlr nga burimet shteumlpiake dhe djegia e mbetjeve

32 Prioritetet e qeveriseuml Prioriteti kryesor i qeveriseuml shqiptare eumlshteuml trsquoi sigurojeuml teuml gjitheuml qytetareumlve njeuml ajeumlr teuml mjedisit pa

rreziqe serioze peumlr sheumlndetin e tyre Prioriteti eumlshteuml ploteumlsimi i keumlrkesave teuml BE-seuml duke peumlrfshireuml vlerat limite teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml BE-seuml kudo

neuml Shqipeumlri dhe neuml fund monitorimi i ndotjes seuml ajrit qeuml vjen nga burime teuml ndryshme si burimet stacionare (impiantet industriale) mjetet motorike etj dhe teuml ndeumlrmarreuml masa peumlr teuml evituar shkaqet e tejkalimit teuml limiteve teuml lejuara peumlr ndoteumls teuml ndrysheumlm duke mbrojtur keumlshtu sheumlndetin human dhe mjedisin

Meuml poshteuml paraqiten prioritetet peumlr teuml arritur standardet europiane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit - Teuml vazhdohet me krijimin e njeuml kuadri teuml qarteuml politik qeuml peumlrfshin aty ku eumlshteuml e peumlrshtatshme

legjislacionin dheose masat jo rregullatore si incentivat financiare - Teuml sigurohet njeuml planifikim meuml i mireuml menaxhim meuml i mireuml dhe meumlnyra meuml teuml mira teuml peumlrdorimit teuml

progresit teknologjik neuml sektoreumlt e industriseuml dhe transportit - Teuml vazhdohet investimi neuml edukimin dhe ndeumlrgjegjeumlsimin e publikut peumlr teuml influencuar keumlshtu neuml

sjelljen individuale 311 Ndryshimet klimatike Qeveria shqiptare eumlshteuml e ndeumlrgjegjeumlsuar peumlr reumlndeumlsineuml dhe ndikimin e ndryshimeve klimatike

shkaktuar nga rritja e gazeve me efekt sereuml (GHG) si dhe nevojeumln peumlr marrjen e masave efektive peumlr teuml reduktuar pasojat e tyre8

Ndryshimet klimatike dhe ndotja e ajrit janeuml teuml lidhura ngushteumlsisht me njeumlra-tjetreumln Pikeumlrisht ajri i ndotur ka efekte negative neuml sheumlndetin e njeriut dhe ekosistemet neuml shtreseumln e sipeumlrme teuml atmosfereumls ajri i ndotur ndikon neuml klimeumln globale duke ndikuar neuml shtreseumln e ozonit e cila na mbron neuml nga efektet e deumlmshme teuml rrezeve teuml diellit

Lidhja e ngushteuml midis klimeumls dhe cileumlsiseuml seuml ajrit reflektohet gjithashtu dhe neuml ndikimin qeuml ndryshimet klimatike kaneuml neuml nivelet e ndotjes seuml ajrit Neuml teuml veumlrteteuml bazuar neuml skenareumlt e projektuar peumlr teuml ardhmen dhe neuml mungeseuml teuml reduktimit teuml emisioneve shteseuml Paneli Ndeumlrqeveritar mbi Ndryshimet Klimatike (IPCC) ka projektuar peumlr teuml ardhmen ldquoreumlnien e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml qyteterdquo si rezultat i ndryshimeve klimatike

Reumlndeumlsia e ndryshimeve klimatike si njeuml ccedileumlshtje mjedisore me reumlndeumlsi globale eumlshteuml rritur shumeuml neuml vitet e fundit dhe qeveria e Shqipeumlriseuml e ka njohur nevojeumln e emisioneve teuml gazeve sereuml9 neuml ateuml nivel qeuml do teuml parandalojeuml ndeumlrhyrjen antropogjenike si rrezik peumlr sistemin e klimeumls Fokusi kryesor i qeveriseuml peumlr ndryshimet klimatike eumlshteuml teuml peumlrmireumlsojeuml eficienceumln e energjiseuml neuml teuml gjitheuml sektoreumlt neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml keumlrkeseumln peumlr energji dhe nivelet e emisioneve Politikat mjedisore teuml qeveriseuml do teuml zhvillohen duke konsideruar ndikimin e tyre neuml ndryshimet klimatike dhe neuml shkarkimet e gazeve sereuml Objektivat peumlr reduktimin e gazeve sereuml aty ky eumlshteuml praktikisht e mundshme dhe e ndjeshme do teuml integrohen duke ndjekur politika sinergjike teuml dobishme peumlr cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimet klimatike Neuml veccedilanti

- Politika ose zhvillime specifike peumlr industrineuml peumlr transportin energjineuml etj duhet teuml marrin neuml konsiderateuml ndikimin e shkarkimeve neuml cileumlsineuml e ajrit dhe ndryshimeve klimatike nga pikeumlpamja e konsumit teuml energjiseuml dhe peumlrmireumlsimit teuml teknologjiseuml

8 Shqipeumlria eumlshteuml beumlreuml paleuml neuml Konventeumln Kuadeumlr teuml Kombeve teuml Bashkuara peumlr Ndryshimet Klimatike qe neuml 1995 dhe

ratifikoi Protokollin e Kiotos neuml vitin 2004 9Gazet kryesore sereuml janeuml CO2 metani dhe oksidet e azotit Teuml tjera gaze sereuml teuml reumlndeumlsishme janeuml klorflorkarbonet

(CFCs) Keumlta janeuml ftoheumls teuml prodhuar nga njeriu dhe qeuml janeuml peumlrgjegjeumls peumlr hapjen e vrimeumls seuml ozonit neuml polet e Tokeumls Ndotja mendohet se eumlshteuml njeuml shteseuml e gazeve natyrore me efekt sereuml duke shkaktuar rritjen e temperatureumls seuml sipeumlrfaqes seuml Tokeumls Disa nga gazet sereuml qeumlndrojneuml neuml atmosfereuml peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml keumlshtu qeuml eumlshteuml e reumlndeumlsishme teuml merren masa peumlr teuml reduktuar keteuml ndotje sa meuml hereumlt teuml jeteuml e mundur

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6653

- Masat neuml nivel kombeumltar duhet teuml hartohen dhe zbatohen peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal dheose peumlr teuml reduktuar ngrohjen nga efekti i gazeve sereuml duke inkurajuar peumlrdorimin me eficienceuml teuml energjiseuml

32 Qeumlllimi masat dhe objektivat Publiku neuml peumlrgjitheumlsi dhe mjedisi natyror janeuml teuml ndikuar nga ndotja e ajrit Transporti rrugor

industria bujqeumlsia dhe sektori shteumlpiak janeuml sektoreumlt kryesoreuml qeuml kontribuojneuml neuml ngarkeseumln e peumlrgjithshme teuml shkarkimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Qeveria shqiptare ka si qeumlllim teuml vendoseuml standarde teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr peumlrqendrimet neuml nivelin e tokeumls teuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml peumlrputhje me standardet e BE-seuml dhe eumlshteuml e angazhuar trsquoi arrijeuml ato aty ku eumlshteuml e mundur duke marreuml teuml gjitha masat e nevojshme zbatuese

331 Transporti rrugor Nivelet meuml teuml larta teuml peumlrqendrimeve teuml NO2 dhe PM10 teuml vrojtuara neuml shumiceumln e zonave urbane

shkaktohen nga transporti dhe neuml veccedilanti nga transporti rrugor Vlereumlsimi nga ana sasiore e kontributit teuml keumltij sektori eumlshteuml e reumlndeumlsishme pasi shumica e popullsiseuml shqiptare jeton dhe punon neuml zona teuml tilla

Faleuml zhvillimeve teknologjike dhe neuml peumlrgjigje ndaj legjislacionit europian teuml standardeve teuml emetimeve makinat e reja vazhdojneuml teuml jeneuml akoma meuml teuml pastra meuml pak teuml zhurmshme dhe meuml pak teuml deumlmshme peumlr mjedisin Megjithateuml numri i automjeteve po rritet neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme

Qeveria ka pranuar se eumlshteuml e nevojshme teuml merren masa peumlr teuml kontrolluar shkalleumln e rritjes seuml trafikut peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml performanceumls mjedisore teuml automjeteve dhe rritjen e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut mbi ndikimet qeuml emisionet e ccedilliruara neuml ajeumlr nga transporti rrugor kaneuml neuml mjedis

Qeveria eumlshteuml zotuar - teuml sigurojeuml qeuml teuml gjitha modelet e makinave qeuml vijneuml neuml Shqipeumlri teuml ploteumlsojeuml standardet europiane teuml

emetimeve - teuml zbatojeuml kontrollin e shkarkimeve teuml automjeteve si pjeseuml e procedurave vjetore teuml testimit teuml

makinave - teuml forcojeuml kontrollin e shkarkimeve teuml automjeteve afeumlr rrugeumlve dhe teuml vendosen gjoba fikse neuml

qofteuml se veturat nuk i ploteumlsojneuml limitet ligjore - teuml nxiseuml peumlrdorimin e karburanteve dhe makinave meuml teuml pastra peumlrmes taksave teuml diferencuara 332 Emetime nga burimet meuml teuml meumldha industriale Legjislacioni qeuml rregullon shkarkimet e ndoteumlsve neuml ajeumlr nga burimet industriale eumlshteuml hartuar por

mbetet shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml keteuml njeuml peumlrpjekje teuml vazhdueshme rregullatore peumlr teuml forcuar mekanizma teuml tilleuml Shqipeumlria seuml fundmi ka transpozuar direktiveumln e BE-seuml peumlr parandalimin dhe kontrollin e integruar teuml ndotjeve direktiva IPPC (9661EC) dhe njeuml peumlrqasje mbi fazat peumlr zbatimin e ligjit peumlr lejet mjedisore peumlr instalimet e meumldha industriale eumlshteuml neuml proces duke peumlrfshireuml limitet e shkarkimeve qeuml lidhen me peumlrdorimin e teknikave meuml teuml mira neuml dispozicion (BAT)

Qeveria shqiptare do teuml forcojeuml kapacitetet e Inspektoratit Kombeumltar teuml Mjedisit peumlr kryerjen e matjeve teuml shkarkimeve nga burimet e paleumlvizshme dhe forcimin e organizimit teuml puneumls neuml terren

333 Bujqeumlsia Bujqeumlsia kontribuon duksheumlm neuml emisionet e gazeve me efekt sereuml dhe ndoteumls teuml tjereuml veccedilaneumlrisht

amoniaku NH3 Gjithashtu eumlshteuml dhe sektori qeuml ndikohet meuml seuml shumti nga efektet e ndryshimeve klimatike Duke pasur parasysh shqeteumlsimet serioze qeuml ngrihen lidhur me sasineuml dhe ndikimin e emisioneve neuml ajeumlr qeuml ccedillirohen nga sektori i bujqeumlsiseuml duhet teuml ndiqen politika dhe teuml hartohen rregulla neuml meumlnyreuml qeuml teuml beumlhet progres real neuml reduktimin e keumltyre emisioneve dhe neuml ndikimet e tyre mjedisore

334 Sektori shteumlpiak Shumeuml shqiptareuml peumlrdorin oxhaqe dhe soba druri peumlr djegien e drurit peumlr ngrohjen e shteumlpive teuml

tyre Megjitheumlse druri eumlshteuml njeuml burim leumlndeuml djegeumlse e rinovueshme pajisjet djegeumlse teuml drurit emetojneuml sasi teuml konsiderueshme ndoteumlsish Reduktimi i emisioneve nga sektori rezidencial i djegies seuml drurit paraqet njeuml mundeumlsi teuml mireuml peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6654

Djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane neuml ajeumlr teuml hapur neuml meumlnyreuml spontane ose teuml qeumlllimshme eumlshteuml kontribuesi meuml i reumlndeumlsisheumlm neuml emisionet e Dioksinave dhe Furaneve (PCDDs10 dhe PCDFs11) Shkalla e dobeumlt e mbledhjeve teuml mbetjeve neuml zonat rurale teuml vendit ccediloi neuml djegie teuml konsiderueshme teuml mbetjeve neuml oborret e shteumlpive dhe neumlpeumlr rrugeuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktonin volumet dhe teuml largonin aromat Gjithashtu njeuml pjeseuml e djegies seuml pakontrolluar eumlshteuml beumlreuml peumlr teuml rimarreuml lloje teuml vlefshme mbetjesh si metalet Aktivitete teuml tilla po ndodhin gjithashtu neuml vendgrumbullime teuml pakontrolluara

335 Adaptimi i standardeve ligjore nga Bashkimi Europian Qeveria shqiptare eumlshteuml zotuar teuml arrijeuml njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe

zbatimit teuml direktiveumls seuml BE-seuml 200850EC si dhe direktivave teuml tjera teuml lidhura me teuml (dhe rregulloret) MM-ja eumlshteuml duke ndeumlrmarreuml njeuml seumlreuml veprimesh peumlr teuml arritur neuml meumlnyreuml graduale transpozimin e direktiveumls 200850EC duke peumlrfshireuml

1 Peumlrgatitjen dhe draftimin e njeuml ligjit teuml ri 2 Peumlrgatitjen dhe draftimin e procedurave teuml reja administrative udheumlzuesve dhe standardeve 3 Peumlrgatitja e njeuml Plani Kombeumltar peumlr teuml siguruar zbatimin e ploteuml dhe peumlrforcimin e direktiveumls

200850EC neuml Shqipeumlri 336 Peumlrmireumlsimi i inspektimit dhe forcimi i zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit Qeveria do teuml vazhdojeuml teuml forcojeuml zbatimin e legjislacionit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar qeuml

inspektimi dhe rregullat peumlr forcimin e zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit teuml jeneuml sa meuml shumeuml teuml jeteuml e mundur proporcionale eficente dhe teuml barabarta

Njeuml shkalleuml e ploteuml programesh dhe asistence teknike peumlr edukimin duhet teuml nxitet peumlr teuml forcuar meuml tej Inspektoratin Kombeumltar teuml Mjedisit dhe neuml meumlnyreuml teuml drejteuml teuml peumlrmireumlsojeuml kapacitetet e tij peumlr kryerjen e inspektimeve teuml burimeve teuml ndotjes seuml ajrit teuml verifikojeuml peumlrputhshmeumlrineuml teuml identifikojeuml shkeljet thyerjet e ligjit dhe trsquou peumlrgjigjet ankesave teuml qytetareumlve rreth ndotjes seuml ajrit dhe leumlshimit neuml meumlnyreuml aksidentale teuml ndoteumlsve teuml ajrit

4 Politikat Neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurojeuml qeuml peumlrmireumlsimet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml ndodhin si neuml vendet ku tejkalimet e

ndoteumlsve monitorohen apo parashikohen ashtu edhe neuml vende teuml tjera neuml Shqipeumlri qeveria 1 do teuml peumlrmireumlsojeuml cileumlsineuml e ajrit neumlpeumlrmjet peumlrfshirjes seuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml ajrit neuml planifikimin e

transportit planifikimin e peumlrdorimit teuml tokeumls si dhe neuml kuadrin e proceseve teuml politikave meuml teuml gjera si peumlr shembull ndryshmet klimatike si dhe adoptimi i politikave teuml sheumlndetit dhe teuml energjiseuml

2 do teuml mundeumlsojeuml neumlpeumlrmjet MM-seuml mbeumlshtetje ndaj njeumlsive teuml qeverisjes vendore peumlr doreumlzimin e keumlsaj strategjie teuml CAM-seuml Kjo do teuml beumlhet meuml seuml shumti neumlpeumlrmjet ofrimit teuml asistenceumls ndaj procesit teuml planifikimit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal peumlr identifikimin e zonave qeuml kalojneuml objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe gjithashtu duke implementuar plane veprimi peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit brenda keumltyre zonave

3 do teuml sigurojeuml qeuml zonat qeuml aktualisht kaneuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vazhdojneuml ta beumljneuml njeuml gjeuml teuml tilleuml

4 do teuml vazhdojeuml teuml peumlrmireumlsojeuml monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit 5 do teuml mbeumlshteseuml neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme adoptimin dhe zbatimin e planeve teuml menaxhimit teuml

cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal 6 do teuml sigurojeuml qeuml veprimet e qeveriseuml nuk do teuml keneuml njeuml efekt teuml deumlmsheumlm neuml cileumlsineuml e ajrit 7 do teuml marreuml masa peumlr nxitjen e ndeumlrgjegjeumlsimit publik 41 Politikatobjektivat peumlr monitorimin Sistemi i monitorimit teuml ajrit do teuml beumlhet shtylla e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend

Monitorimi i ajrit teuml mjedisit do teuml peumlrdoret peumlr njeuml shumeumlllojshmeumlri qeumlllimesh neuml menaxhimin e cileumlsiseuml

10 Dibenzodioksinat e Poliklorinuara (PCDDs) ose thjesht dioksinat janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml

polihalogjenuara qeuml janeuml ndoteumls teuml duksheumlm teuml mjedisit dhe teuml dyshuar si karcerogjene peumlr njeriun 11

Dibenzofuranet e Poliklorinuara (PCDFs) janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml polihalogjenuara teuml cileumlt janeuml

ndoteumls toksikeuml Ato njihen si mutagjenik teratogjeneuml dhe teuml dyshuar si kancerogjene

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6655

seuml ajrit Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshin njeuml cikeumll teuml vendosjes seuml standardeve dhe objektivave teuml hartimit dhe zbatimit teuml strategjive teuml kontrollit vlereumlsimin e rezultateve teuml keumltyre strategjive teuml kontrollit dhe matjen e progresit teuml beumlreuml

Teuml dheumlnat e monitorimit teuml mjedisit kaneuml shumeuml peumlrdorime gjateuml gjitheuml keumltij procesi si peumlrcaktimi i peumlrputhshmeumlriseuml me standardet e CAM-seuml karakterizimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe trendeve vlereumlsimi i rrezikut neuml sheumlndet dhe ndikimeve neuml ekosistem zhvillimi dhe vlereumlsimi i strategjive teuml kontrollit teuml shkarkimeve vlereumlsimi i marreumldheumlnieve burim-receptor sigurimi i teuml dheumlnave si bazeuml peumlr teuml veumlneuml neuml puneuml dhe vlereumlsuar modele si dhe matja e progresit teuml peumlrgjithsheumlm teuml programeve teuml kontrollit teuml ndotjes seuml ajrit Teuml dheumlnat e monitorimit teuml ajrit sigurojneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr progresin e strategjive teuml shkarkimit neumlpeumlrmjet ndjekjes seuml trendeve afatgjata teuml ndoteumlsve Keumlto teuml dheumlna peumlrbeumljneuml gjithashtu bazeumln peumlr parashikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe raporteve teuml tjera publike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Ato mund teuml sigurojneuml informacion teuml vlefsheumlm peumlr ndikime meuml teuml gjera neuml ekosistem

Njeuml element kryesor i keumlsaj strategjie eumlshteuml teuml sigurojeuml qeuml sistemet e monitorimit teuml ajrit teuml mjedisit teuml beumlhen njeuml pjeseuml e reumlndeumlsishme e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vendit

Duke pareuml keumlteuml situateuml objektivat gjitheumlpeumlrfshireumls teuml qeveriseuml shqiptare peumlr monitorimin e ajrit janeuml 1 Teuml sigurojeuml qeuml rrjetet ekzistuese teuml monitorimit teuml rikonfigurohen peumlr teuml qeneuml teuml peumlrputhje me

nevojat bazike mjedisore dhe programatike peumlr menaxhimin aktual teuml mjedisit 2 Teuml sigurojeuml qeuml llojet e monitorimit teuml keumlrkuara teuml jeneuml teuml peumlrshtatura me natyreumln dhe peumlrmasat e

burimit dhe teuml ndoteumlsve qeuml janeuml marreuml neuml shqyrtim 3 Teuml keumlrkojeuml meumlnyra peumlr teuml integruar rrjete teuml ndryshme monitorimi ku mundeumlsiteuml peumlr integrim

ekzistojneuml dhe teuml rriseuml mbikeumlqyrjen e Agjenciseuml Kombeumltare teuml Mjedisit ndaj keumltyre rrjeteve 4 Teuml peumlrmireumlsojeuml kompetencat shkencore dhe teknike teuml AKM-seuml peumlr teuml siguruar teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml

seuml larteuml dhe 5 Teuml peumlrmireumlsojeuml ruajtjen e teuml dheumlnave shpeumlrndarjen e tyre dhe analizimin e teuml dheumlnave neuml meumlnyreuml

qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale keumlrkuesit dhe publiku i gjereuml teuml keneuml akses teuml peumlrmireumlsuar ndaj teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml mjedisit si neuml terma teuml teuml dheumlnave teuml plota ashtu edhe neuml afate kohore

42 Politika teuml reja peumlr trsquou konsideruar Masa shteseuml teuml politikave duhet teuml implementohen (pasi janeuml marreuml parasysh kostot) duke ndjekur

shembullin e shumeuml shteteve aneumltare teuml BE-seuml peumlr teuml arritur peumlrmireumlsime teuml ndjeshme teuml ekosistemeve dhe habitateve kombeumltare dhe peumlr teuml ndihmuar qeverineuml shqiptare qeuml teuml jeteuml sa meuml afeumlr objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke eliminuar njeuml numeumlr teuml madh teuml zonave ku mund teuml kemi njeuml tejkalim teuml niveleve limite teuml ndoteumlsve teuml ajrit

421 Reduktimi i shkarkimeve nga automjetet Qeveria inkurajon peumlrdorimin e karburanteve teknologjive dhe automjeteve teuml pastra peumlr shembull

neumlpeumlrmjet akcizeumls seuml shkalleumlzuar teuml automjeteve dhe takseumls seuml diferencuar teuml leumlndeumlve djegeumlse Qeveria do teuml vazhdojeuml keumlrkimin dhe gjetjen e mundeumlsive peumlr teuml reduktuar ndotjen e ajrit neuml keumlto

zona bazuar neuml zhvillimet neuml teuml ardhmen - Njeuml program nxiteumls peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi automjetet meuml ndoteumlse - Njeuml skemeuml kombeumltare teuml ccedilmimit teuml rrugeumlve - Njeuml program nxiteumls peumlr adoptimin e standardeve teuml reja dhe meuml teuml rrepta europiane teuml emetimeve

nga automjetet (eurostandarde) - Njeuml program peumlr rritjen e automjeteve me shkarkime teuml uleumlta 422 Reduktimi i shkarkimeve industriale Qeveria eumlshteuml e mendimit se kontributi i ccedildo burimi industrial neuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml

nivel lokal dhe rajonal duhet teuml matet dhe sigurimi i pajisjeve peumlr kryerjen e kontrollit teuml shkarkimeve nga keumlto burime eumlshteuml i domosdosheumlm Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e

- Promovimit teuml eficienceumls seuml energjiseuml neuml teknologjiteuml e reja neuml industri - Prezantimit teuml monitorimit online teuml emetimeve nga oxhaqet e subjekteve industriale peumlr teuml siguruar

peumlrputhshmeumlrineuml me vlerat limite teuml ndoteumlsve

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6656

- Promovimit teuml peumlrdorimit teuml burimeve teuml energjive teuml rinovueshme - Prezantimi i skemave teuml granteve ose teuml rimbursimit peumlr peumlrmireumlsimet neuml eficienceumln e energjiseuml 423 Reduktimi i emisioneve nga sektori bujqeumlsor Qeveria e pranoi nevojeumln peumlr teuml zhvilluar strategjiteuml peumlr teuml menaxhuar dhe reduktuar emisionet nga

sektori bujqeumlsor veccedilaneumlrisht peumlr gazet sereuml Qeveria do teuml shqyrtojeuml mundeumlsineuml peumlr teuml peumlrcaktuar veprimet meuml teuml peumlrshtatshme teuml integrueshme

dhe teuml qeumlndrueshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml impaktet e ndryshme nga bujqeumlsia neuml cileumlsineuml e ajrit Neuml meumlnyreuml specifike qeumlllimi eumlshteuml qeuml teuml zhvillohen masa qeuml synojneuml zvogeumllimin e impaktit teuml bujqeumlsiseuml neuml ndotjen e ajrit dhe ndryshimin e klimeumls duke i stimuluar fermereumlt

- teuml peumlrdorin leumlndeumlt djegeumlse fosile neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e nxehteumlsiseuml neuml serra - teuml peumlrdorin burime energjish alternative - teuml peumlrdorin plehun neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e amoniakut nga gropat e ruajtjes seuml jashteumlqitjes seuml kafsheumlve - teuml reduktojneuml djegien e mbetjeve teuml fermave dhe teuml kashteumls 424 Reduktimi i shkarkimeve nga sektori rezidencial Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e - Promovomit teuml izolimit termik dhe reduktimit teuml peumlrdorimit teuml panevojsheumlm teuml energjiseuml peumlr

sistemet e ngrohjes dhe teuml ftohjes neuml banesa - Prezantimit teuml standardeve teuml produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml - Nxitjes seuml peumlrdorimit teuml sistemit teuml ngrohjes diellore neuml ndeumlrtesat e banimit - Peumlrmireumlsimit teuml sistemit teuml grumbullimit teuml mbetjeve dhe asgjeumlsimit teuml sigurt i tyre neuml zonat rurale 43 Masat lokale Cileumlsia e mjedisit lokal qeuml peumlrfshin cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml identifikuar si njeuml nga prioritetet e qeveriseuml

Neuml keumlteuml dokument masat neuml nivel lokal janeuml konsideruar neuml princip pasi nuk mund teuml specifikohen ekzakteumlsisht neuml keumlteuml strategji se cila trajton masat specifike kombeumltare Megjithateuml masat lokale luajneuml njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml arritjen e objektivave teuml keumlsaj strategjie dhe qeveria shqiptare peumlrkrah miratimin dhe zbatimin e tyre Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml por nuk janeuml teuml limituara ndaj

- peumlrmireumlsimit teuml transportit publik rritjes seuml vendeve teuml parkimit dhe zonave teuml gjelbra - krijimit teuml zonave me trafik teuml kufizuar - rritjes e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut peumlr cileumlsineuml e ajrit - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr meumlnyra promjedisore lidhur me dheumlnien dhe peumlrdorimin e

automjeteve - peumlrdorimit teuml filtrave dhe sistemeve me konvertues katalitikeuml peumlr kontrollin e shkarkimeve teuml

gazeve teuml automjeteve - reduktimit teuml ndotjes neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml automjeteve dhe karburanteve jo teuml deumlmsheumlm peumlr

mjedisin neuml transportin publik peumlrmes zeumlvendeumlsimit teuml autobuseumlve qeuml peumlrdorin nafteuml me autobuseuml hibrideuml

- promovimit teuml meumlnyrave alternative dhe meuml teuml qeumlndrueshme teuml transportit teuml automjeteve - forcimit teuml inspektimit teuml emisioneve dhe programeve teuml kontrollit peumlr automjetet - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit rreth zakoneve teuml dheumlnies dhe peumlrdorimit seuml automjeteve neuml meumlnyreuml

miqeumlsore me mjedisin 5 Peumlrgjegjeumlsia monitorimi dhe vlereumlsimi Efektiviteti i ccedildo strategjie duhet teuml monitorohet neuml meumlnyreuml periodike peumlr teuml siguruar qeuml objektivat

dhe qeumlllimet po arrihen Indikatoreumlt mund teuml peumlrdoren peumlr teuml monitoruar efektivitetin e njeuml strategjie dhe duhet teuml jeneuml teuml thjeshteuml peumlr trsquou peumlrdorur si dhe transparenteuml neuml peumlrdorimin e tyre

Ka njeuml numeumlr teuml indikatoreumlve teuml mundsheumlm peumlr trsquou peumlrdorur neuml monitorimin e efektivitetit teuml strategjiseuml Disa indikatoreuml mund teuml sigurojneuml evidenca direkte peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit disa teuml tjereuml qeuml mundeumlsojneuml njeuml tregues teuml ndryshimeve neuml fusha teuml tjera teuml politikave qeuml janeuml teuml priruara peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6653

- Masat neuml nivel kombeumltar duhet teuml hartohen dhe zbatohen peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml nivel lokal dheose peumlr teuml reduktuar ngrohjen nga efekti i gazeve sereuml duke inkurajuar peumlrdorimin me eficienceuml teuml energjiseuml

32 Qeumlllimi masat dhe objektivat Publiku neuml peumlrgjitheumlsi dhe mjedisi natyror janeuml teuml ndikuar nga ndotja e ajrit Transporti rrugor

industria bujqeumlsia dhe sektori shteumlpiak janeuml sektoreumlt kryesoreuml qeuml kontribuojneuml neuml ngarkeseumln e peumlrgjithshme teuml shkarkimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Qeveria shqiptare ka si qeumlllim teuml vendoseuml standarde teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr peumlrqendrimet neuml nivelin e tokeumls teuml ndoteumlsve teuml ajrit neuml peumlrputhje me standardet e BE-seuml dhe eumlshteuml e angazhuar trsquoi arrijeuml ato aty ku eumlshteuml e mundur duke marreuml teuml gjitha masat e nevojshme zbatuese

331 Transporti rrugor Nivelet meuml teuml larta teuml peumlrqendrimeve teuml NO2 dhe PM10 teuml vrojtuara neuml shumiceumln e zonave urbane

shkaktohen nga transporti dhe neuml veccedilanti nga transporti rrugor Vlereumlsimi nga ana sasiore e kontributit teuml keumltij sektori eumlshteuml e reumlndeumlsishme pasi shumica e popullsiseuml shqiptare jeton dhe punon neuml zona teuml tilla

Faleuml zhvillimeve teknologjike dhe neuml peumlrgjigje ndaj legjislacionit europian teuml standardeve teuml emetimeve makinat e reja vazhdojneuml teuml jeneuml akoma meuml teuml pastra meuml pak teuml zhurmshme dhe meuml pak teuml deumlmshme peumlr mjedisin Megjithateuml numri i automjeteve po rritet neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme

Qeveria ka pranuar se eumlshteuml e nevojshme teuml merren masa peumlr teuml kontrolluar shkalleumln e rritjes seuml trafikut peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml performanceumls mjedisore teuml automjeteve dhe rritjen e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut mbi ndikimet qeuml emisionet e ccedilliruara neuml ajeumlr nga transporti rrugor kaneuml neuml mjedis

Qeveria eumlshteuml zotuar - teuml sigurojeuml qeuml teuml gjitha modelet e makinave qeuml vijneuml neuml Shqipeumlri teuml ploteumlsojeuml standardet europiane teuml

emetimeve - teuml zbatojeuml kontrollin e shkarkimeve teuml automjeteve si pjeseuml e procedurave vjetore teuml testimit teuml

makinave - teuml forcojeuml kontrollin e shkarkimeve teuml automjeteve afeumlr rrugeumlve dhe teuml vendosen gjoba fikse neuml

qofteuml se veturat nuk i ploteumlsojneuml limitet ligjore - teuml nxiseuml peumlrdorimin e karburanteve dhe makinave meuml teuml pastra peumlrmes taksave teuml diferencuara 332 Emetime nga burimet meuml teuml meumldha industriale Legjislacioni qeuml rregullon shkarkimet e ndoteumlsve neuml ajeumlr nga burimet industriale eumlshteuml hartuar por

mbetet shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml keteuml njeuml peumlrpjekje teuml vazhdueshme rregullatore peumlr teuml forcuar mekanizma teuml tilleuml Shqipeumlria seuml fundmi ka transpozuar direktiveumln e BE-seuml peumlr parandalimin dhe kontrollin e integruar teuml ndotjeve direktiva IPPC (9661EC) dhe njeuml peumlrqasje mbi fazat peumlr zbatimin e ligjit peumlr lejet mjedisore peumlr instalimet e meumldha industriale eumlshteuml neuml proces duke peumlrfshireuml limitet e shkarkimeve qeuml lidhen me peumlrdorimin e teknikave meuml teuml mira neuml dispozicion (BAT)

Qeveria shqiptare do teuml forcojeuml kapacitetet e Inspektoratit Kombeumltar teuml Mjedisit peumlr kryerjen e matjeve teuml shkarkimeve nga burimet e paleumlvizshme dhe forcimin e organizimit teuml puneumls neuml terren

333 Bujqeumlsia Bujqeumlsia kontribuon duksheumlm neuml emisionet e gazeve me efekt sereuml dhe ndoteumls teuml tjereuml veccedilaneumlrisht

amoniaku NH3 Gjithashtu eumlshteuml dhe sektori qeuml ndikohet meuml seuml shumti nga efektet e ndryshimeve klimatike Duke pasur parasysh shqeteumlsimet serioze qeuml ngrihen lidhur me sasineuml dhe ndikimin e emisioneve neuml ajeumlr qeuml ccedillirohen nga sektori i bujqeumlsiseuml duhet teuml ndiqen politika dhe teuml hartohen rregulla neuml meumlnyreuml qeuml teuml beumlhet progres real neuml reduktimin e keumltyre emisioneve dhe neuml ndikimet e tyre mjedisore

334 Sektori shteumlpiak Shumeuml shqiptareuml peumlrdorin oxhaqe dhe soba druri peumlr djegien e drurit peumlr ngrohjen e shteumlpive teuml

tyre Megjitheumlse druri eumlshteuml njeuml burim leumlndeuml djegeumlse e rinovueshme pajisjet djegeumlse teuml drurit emetojneuml sasi teuml konsiderueshme ndoteumlsish Reduktimi i emisioneve nga sektori rezidencial i djegies seuml drurit paraqet njeuml mundeumlsi teuml mireuml peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6654

Djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane neuml ajeumlr teuml hapur neuml meumlnyreuml spontane ose teuml qeumlllimshme eumlshteuml kontribuesi meuml i reumlndeumlsisheumlm neuml emisionet e Dioksinave dhe Furaneve (PCDDs10 dhe PCDFs11) Shkalla e dobeumlt e mbledhjeve teuml mbetjeve neuml zonat rurale teuml vendit ccediloi neuml djegie teuml konsiderueshme teuml mbetjeve neuml oborret e shteumlpive dhe neumlpeumlr rrugeuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktonin volumet dhe teuml largonin aromat Gjithashtu njeuml pjeseuml e djegies seuml pakontrolluar eumlshteuml beumlreuml peumlr teuml rimarreuml lloje teuml vlefshme mbetjesh si metalet Aktivitete teuml tilla po ndodhin gjithashtu neuml vendgrumbullime teuml pakontrolluara

335 Adaptimi i standardeve ligjore nga Bashkimi Europian Qeveria shqiptare eumlshteuml zotuar teuml arrijeuml njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe

zbatimit teuml direktiveumls seuml BE-seuml 200850EC si dhe direktivave teuml tjera teuml lidhura me teuml (dhe rregulloret) MM-ja eumlshteuml duke ndeumlrmarreuml njeuml seumlreuml veprimesh peumlr teuml arritur neuml meumlnyreuml graduale transpozimin e direktiveumls 200850EC duke peumlrfshireuml

1 Peumlrgatitjen dhe draftimin e njeuml ligjit teuml ri 2 Peumlrgatitjen dhe draftimin e procedurave teuml reja administrative udheumlzuesve dhe standardeve 3 Peumlrgatitja e njeuml Plani Kombeumltar peumlr teuml siguruar zbatimin e ploteuml dhe peumlrforcimin e direktiveumls

200850EC neuml Shqipeumlri 336 Peumlrmireumlsimi i inspektimit dhe forcimi i zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit Qeveria do teuml vazhdojeuml teuml forcojeuml zbatimin e legjislacionit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar qeuml

inspektimi dhe rregullat peumlr forcimin e zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit teuml jeneuml sa meuml shumeuml teuml jeteuml e mundur proporcionale eficente dhe teuml barabarta

Njeuml shkalleuml e ploteuml programesh dhe asistence teknike peumlr edukimin duhet teuml nxitet peumlr teuml forcuar meuml tej Inspektoratin Kombeumltar teuml Mjedisit dhe neuml meumlnyreuml teuml drejteuml teuml peumlrmireumlsojeuml kapacitetet e tij peumlr kryerjen e inspektimeve teuml burimeve teuml ndotjes seuml ajrit teuml verifikojeuml peumlrputhshmeumlrineuml teuml identifikojeuml shkeljet thyerjet e ligjit dhe trsquou peumlrgjigjet ankesave teuml qytetareumlve rreth ndotjes seuml ajrit dhe leumlshimit neuml meumlnyreuml aksidentale teuml ndoteumlsve teuml ajrit

4 Politikat Neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurojeuml qeuml peumlrmireumlsimet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml ndodhin si neuml vendet ku tejkalimet e

ndoteumlsve monitorohen apo parashikohen ashtu edhe neuml vende teuml tjera neuml Shqipeumlri qeveria 1 do teuml peumlrmireumlsojeuml cileumlsineuml e ajrit neumlpeumlrmjet peumlrfshirjes seuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml ajrit neuml planifikimin e

transportit planifikimin e peumlrdorimit teuml tokeumls si dhe neuml kuadrin e proceseve teuml politikave meuml teuml gjera si peumlr shembull ndryshmet klimatike si dhe adoptimi i politikave teuml sheumlndetit dhe teuml energjiseuml

2 do teuml mundeumlsojeuml neumlpeumlrmjet MM-seuml mbeumlshtetje ndaj njeumlsive teuml qeverisjes vendore peumlr doreumlzimin e keumlsaj strategjie teuml CAM-seuml Kjo do teuml beumlhet meuml seuml shumti neumlpeumlrmjet ofrimit teuml asistenceumls ndaj procesit teuml planifikimit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal peumlr identifikimin e zonave qeuml kalojneuml objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe gjithashtu duke implementuar plane veprimi peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit brenda keumltyre zonave

3 do teuml sigurojeuml qeuml zonat qeuml aktualisht kaneuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vazhdojneuml ta beumljneuml njeuml gjeuml teuml tilleuml

4 do teuml vazhdojeuml teuml peumlrmireumlsojeuml monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit 5 do teuml mbeumlshteseuml neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme adoptimin dhe zbatimin e planeve teuml menaxhimit teuml

cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal 6 do teuml sigurojeuml qeuml veprimet e qeveriseuml nuk do teuml keneuml njeuml efekt teuml deumlmsheumlm neuml cileumlsineuml e ajrit 7 do teuml marreuml masa peumlr nxitjen e ndeumlrgjegjeumlsimit publik 41 Politikatobjektivat peumlr monitorimin Sistemi i monitorimit teuml ajrit do teuml beumlhet shtylla e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend

Monitorimi i ajrit teuml mjedisit do teuml peumlrdoret peumlr njeuml shumeumlllojshmeumlri qeumlllimesh neuml menaxhimin e cileumlsiseuml

10 Dibenzodioksinat e Poliklorinuara (PCDDs) ose thjesht dioksinat janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml

polihalogjenuara qeuml janeuml ndoteumls teuml duksheumlm teuml mjedisit dhe teuml dyshuar si karcerogjene peumlr njeriun 11

Dibenzofuranet e Poliklorinuara (PCDFs) janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml polihalogjenuara teuml cileumlt janeuml

ndoteumls toksikeuml Ato njihen si mutagjenik teratogjeneuml dhe teuml dyshuar si kancerogjene

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6655

seuml ajrit Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshin njeuml cikeumll teuml vendosjes seuml standardeve dhe objektivave teuml hartimit dhe zbatimit teuml strategjive teuml kontrollit vlereumlsimin e rezultateve teuml keumltyre strategjive teuml kontrollit dhe matjen e progresit teuml beumlreuml

Teuml dheumlnat e monitorimit teuml mjedisit kaneuml shumeuml peumlrdorime gjateuml gjitheuml keumltij procesi si peumlrcaktimi i peumlrputhshmeumlriseuml me standardet e CAM-seuml karakterizimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe trendeve vlereumlsimi i rrezikut neuml sheumlndet dhe ndikimeve neuml ekosistem zhvillimi dhe vlereumlsimi i strategjive teuml kontrollit teuml shkarkimeve vlereumlsimi i marreumldheumlnieve burim-receptor sigurimi i teuml dheumlnave si bazeuml peumlr teuml veumlneuml neuml puneuml dhe vlereumlsuar modele si dhe matja e progresit teuml peumlrgjithsheumlm teuml programeve teuml kontrollit teuml ndotjes seuml ajrit Teuml dheumlnat e monitorimit teuml ajrit sigurojneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr progresin e strategjive teuml shkarkimit neumlpeumlrmjet ndjekjes seuml trendeve afatgjata teuml ndoteumlsve Keumlto teuml dheumlna peumlrbeumljneuml gjithashtu bazeumln peumlr parashikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe raporteve teuml tjera publike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Ato mund teuml sigurojneuml informacion teuml vlefsheumlm peumlr ndikime meuml teuml gjera neuml ekosistem

Njeuml element kryesor i keumlsaj strategjie eumlshteuml teuml sigurojeuml qeuml sistemet e monitorimit teuml ajrit teuml mjedisit teuml beumlhen njeuml pjeseuml e reumlndeumlsishme e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vendit

Duke pareuml keumlteuml situateuml objektivat gjitheumlpeumlrfshireumls teuml qeveriseuml shqiptare peumlr monitorimin e ajrit janeuml 1 Teuml sigurojeuml qeuml rrjetet ekzistuese teuml monitorimit teuml rikonfigurohen peumlr teuml qeneuml teuml peumlrputhje me

nevojat bazike mjedisore dhe programatike peumlr menaxhimin aktual teuml mjedisit 2 Teuml sigurojeuml qeuml llojet e monitorimit teuml keumlrkuara teuml jeneuml teuml peumlrshtatura me natyreumln dhe peumlrmasat e

burimit dhe teuml ndoteumlsve qeuml janeuml marreuml neuml shqyrtim 3 Teuml keumlrkojeuml meumlnyra peumlr teuml integruar rrjete teuml ndryshme monitorimi ku mundeumlsiteuml peumlr integrim

ekzistojneuml dhe teuml rriseuml mbikeumlqyrjen e Agjenciseuml Kombeumltare teuml Mjedisit ndaj keumltyre rrjeteve 4 Teuml peumlrmireumlsojeuml kompetencat shkencore dhe teknike teuml AKM-seuml peumlr teuml siguruar teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml

seuml larteuml dhe 5 Teuml peumlrmireumlsojeuml ruajtjen e teuml dheumlnave shpeumlrndarjen e tyre dhe analizimin e teuml dheumlnave neuml meumlnyreuml

qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale keumlrkuesit dhe publiku i gjereuml teuml keneuml akses teuml peumlrmireumlsuar ndaj teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml mjedisit si neuml terma teuml teuml dheumlnave teuml plota ashtu edhe neuml afate kohore

42 Politika teuml reja peumlr trsquou konsideruar Masa shteseuml teuml politikave duhet teuml implementohen (pasi janeuml marreuml parasysh kostot) duke ndjekur

shembullin e shumeuml shteteve aneumltare teuml BE-seuml peumlr teuml arritur peumlrmireumlsime teuml ndjeshme teuml ekosistemeve dhe habitateve kombeumltare dhe peumlr teuml ndihmuar qeverineuml shqiptare qeuml teuml jeteuml sa meuml afeumlr objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke eliminuar njeuml numeumlr teuml madh teuml zonave ku mund teuml kemi njeuml tejkalim teuml niveleve limite teuml ndoteumlsve teuml ajrit

421 Reduktimi i shkarkimeve nga automjetet Qeveria inkurajon peumlrdorimin e karburanteve teknologjive dhe automjeteve teuml pastra peumlr shembull

neumlpeumlrmjet akcizeumls seuml shkalleumlzuar teuml automjeteve dhe takseumls seuml diferencuar teuml leumlndeumlve djegeumlse Qeveria do teuml vazhdojeuml keumlrkimin dhe gjetjen e mundeumlsive peumlr teuml reduktuar ndotjen e ajrit neuml keumlto

zona bazuar neuml zhvillimet neuml teuml ardhmen - Njeuml program nxiteumls peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi automjetet meuml ndoteumlse - Njeuml skemeuml kombeumltare teuml ccedilmimit teuml rrugeumlve - Njeuml program nxiteumls peumlr adoptimin e standardeve teuml reja dhe meuml teuml rrepta europiane teuml emetimeve

nga automjetet (eurostandarde) - Njeuml program peumlr rritjen e automjeteve me shkarkime teuml uleumlta 422 Reduktimi i shkarkimeve industriale Qeveria eumlshteuml e mendimit se kontributi i ccedildo burimi industrial neuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml

nivel lokal dhe rajonal duhet teuml matet dhe sigurimi i pajisjeve peumlr kryerjen e kontrollit teuml shkarkimeve nga keumlto burime eumlshteuml i domosdosheumlm Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e

- Promovimit teuml eficienceumls seuml energjiseuml neuml teknologjiteuml e reja neuml industri - Prezantimit teuml monitorimit online teuml emetimeve nga oxhaqet e subjekteve industriale peumlr teuml siguruar

peumlrputhshmeumlrineuml me vlerat limite teuml ndoteumlsve

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6656

- Promovimit teuml peumlrdorimit teuml burimeve teuml energjive teuml rinovueshme - Prezantimi i skemave teuml granteve ose teuml rimbursimit peumlr peumlrmireumlsimet neuml eficienceumln e energjiseuml 423 Reduktimi i emisioneve nga sektori bujqeumlsor Qeveria e pranoi nevojeumln peumlr teuml zhvilluar strategjiteuml peumlr teuml menaxhuar dhe reduktuar emisionet nga

sektori bujqeumlsor veccedilaneumlrisht peumlr gazet sereuml Qeveria do teuml shqyrtojeuml mundeumlsineuml peumlr teuml peumlrcaktuar veprimet meuml teuml peumlrshtatshme teuml integrueshme

dhe teuml qeumlndrueshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml impaktet e ndryshme nga bujqeumlsia neuml cileumlsineuml e ajrit Neuml meumlnyreuml specifike qeumlllimi eumlshteuml qeuml teuml zhvillohen masa qeuml synojneuml zvogeumllimin e impaktit teuml bujqeumlsiseuml neuml ndotjen e ajrit dhe ndryshimin e klimeumls duke i stimuluar fermereumlt

- teuml peumlrdorin leumlndeumlt djegeumlse fosile neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e nxehteumlsiseuml neuml serra - teuml peumlrdorin burime energjish alternative - teuml peumlrdorin plehun neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e amoniakut nga gropat e ruajtjes seuml jashteumlqitjes seuml kafsheumlve - teuml reduktojneuml djegien e mbetjeve teuml fermave dhe teuml kashteumls 424 Reduktimi i shkarkimeve nga sektori rezidencial Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e - Promovomit teuml izolimit termik dhe reduktimit teuml peumlrdorimit teuml panevojsheumlm teuml energjiseuml peumlr

sistemet e ngrohjes dhe teuml ftohjes neuml banesa - Prezantimit teuml standardeve teuml produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml - Nxitjes seuml peumlrdorimit teuml sistemit teuml ngrohjes diellore neuml ndeumlrtesat e banimit - Peumlrmireumlsimit teuml sistemit teuml grumbullimit teuml mbetjeve dhe asgjeumlsimit teuml sigurt i tyre neuml zonat rurale 43 Masat lokale Cileumlsia e mjedisit lokal qeuml peumlrfshin cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml identifikuar si njeuml nga prioritetet e qeveriseuml

Neuml keumlteuml dokument masat neuml nivel lokal janeuml konsideruar neuml princip pasi nuk mund teuml specifikohen ekzakteumlsisht neuml keumlteuml strategji se cila trajton masat specifike kombeumltare Megjithateuml masat lokale luajneuml njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml arritjen e objektivave teuml keumlsaj strategjie dhe qeveria shqiptare peumlrkrah miratimin dhe zbatimin e tyre Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml por nuk janeuml teuml limituara ndaj

- peumlrmireumlsimit teuml transportit publik rritjes seuml vendeve teuml parkimit dhe zonave teuml gjelbra - krijimit teuml zonave me trafik teuml kufizuar - rritjes e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut peumlr cileumlsineuml e ajrit - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr meumlnyra promjedisore lidhur me dheumlnien dhe peumlrdorimin e

automjeteve - peumlrdorimit teuml filtrave dhe sistemeve me konvertues katalitikeuml peumlr kontrollin e shkarkimeve teuml

gazeve teuml automjeteve - reduktimit teuml ndotjes neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml automjeteve dhe karburanteve jo teuml deumlmsheumlm peumlr

mjedisin neuml transportin publik peumlrmes zeumlvendeumlsimit teuml autobuseumlve qeuml peumlrdorin nafteuml me autobuseuml hibrideuml

- promovimit teuml meumlnyrave alternative dhe meuml teuml qeumlndrueshme teuml transportit teuml automjeteve - forcimit teuml inspektimit teuml emisioneve dhe programeve teuml kontrollit peumlr automjetet - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit rreth zakoneve teuml dheumlnies dhe peumlrdorimit seuml automjeteve neuml meumlnyreuml

miqeumlsore me mjedisin 5 Peumlrgjegjeumlsia monitorimi dhe vlereumlsimi Efektiviteti i ccedildo strategjie duhet teuml monitorohet neuml meumlnyreuml periodike peumlr teuml siguruar qeuml objektivat

dhe qeumlllimet po arrihen Indikatoreumlt mund teuml peumlrdoren peumlr teuml monitoruar efektivitetin e njeuml strategjie dhe duhet teuml jeneuml teuml thjeshteuml peumlr trsquou peumlrdorur si dhe transparenteuml neuml peumlrdorimin e tyre

Ka njeuml numeumlr teuml indikatoreumlve teuml mundsheumlm peumlr trsquou peumlrdorur neuml monitorimin e efektivitetit teuml strategjiseuml Disa indikatoreuml mund teuml sigurojneuml evidenca direkte peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit disa teuml tjereuml qeuml mundeumlsojneuml njeuml tregues teuml ndryshimeve neuml fusha teuml tjera teuml politikave qeuml janeuml teuml priruara peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6654

Djegia e pakontrolluar e mbetjeve urbane neuml ajeumlr teuml hapur neuml meumlnyreuml spontane ose teuml qeumlllimshme eumlshteuml kontribuesi meuml i reumlndeumlsisheumlm neuml emisionet e Dioksinave dhe Furaneve (PCDDs10 dhe PCDFs11) Shkalla e dobeumlt e mbledhjeve teuml mbetjeve neuml zonat rurale teuml vendit ccediloi neuml djegie teuml konsiderueshme teuml mbetjeve neuml oborret e shteumlpive dhe neumlpeumlr rrugeuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktonin volumet dhe teuml largonin aromat Gjithashtu njeuml pjeseuml e djegies seuml pakontrolluar eumlshteuml beumlreuml peumlr teuml rimarreuml lloje teuml vlefshme mbetjesh si metalet Aktivitete teuml tilla po ndodhin gjithashtu neuml vendgrumbullime teuml pakontrolluara

335 Adaptimi i standardeve ligjore nga Bashkimi Europian Qeveria shqiptare eumlshteuml zotuar teuml arrijeuml njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr neumlpeumlrmjet transpozimit teuml ploteuml dhe

zbatimit teuml direktiveumls seuml BE-seuml 200850EC si dhe direktivave teuml tjera teuml lidhura me teuml (dhe rregulloret) MM-ja eumlshteuml duke ndeumlrmarreuml njeuml seumlreuml veprimesh peumlr teuml arritur neuml meumlnyreuml graduale transpozimin e direktiveumls 200850EC duke peumlrfshireuml

1 Peumlrgatitjen dhe draftimin e njeuml ligjit teuml ri 2 Peumlrgatitjen dhe draftimin e procedurave teuml reja administrative udheumlzuesve dhe standardeve 3 Peumlrgatitja e njeuml Plani Kombeumltar peumlr teuml siguruar zbatimin e ploteuml dhe peumlrforcimin e direktiveumls

200850EC neuml Shqipeumlri 336 Peumlrmireumlsimi i inspektimit dhe forcimi i zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit Qeveria do teuml vazhdojeuml teuml forcojeuml zbatimin e legjislacionit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr teuml siguruar qeuml

inspektimi dhe rregullat peumlr forcimin e zbatueshmeumlriseuml seuml legjislacionit qeuml lidhen me cileumlsineuml e ajrit teuml jeneuml sa meuml shumeuml teuml jeteuml e mundur proporcionale eficente dhe teuml barabarta

Njeuml shkalleuml e ploteuml programesh dhe asistence teknike peumlr edukimin duhet teuml nxitet peumlr teuml forcuar meuml tej Inspektoratin Kombeumltar teuml Mjedisit dhe neuml meumlnyreuml teuml drejteuml teuml peumlrmireumlsojeuml kapacitetet e tij peumlr kryerjen e inspektimeve teuml burimeve teuml ndotjes seuml ajrit teuml verifikojeuml peumlrputhshmeumlrineuml teuml identifikojeuml shkeljet thyerjet e ligjit dhe trsquou peumlrgjigjet ankesave teuml qytetareumlve rreth ndotjes seuml ajrit dhe leumlshimit neuml meumlnyreuml aksidentale teuml ndoteumlsve teuml ajrit

4 Politikat Neuml meumlnyreuml qeuml teuml sigurojeuml qeuml peumlrmireumlsimet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml ndodhin si neuml vendet ku tejkalimet e

ndoteumlsve monitorohen apo parashikohen ashtu edhe neuml vende teuml tjera neuml Shqipeumlri qeveria 1 do teuml peumlrmireumlsojeuml cileumlsineuml e ajrit neumlpeumlrmjet peumlrfshirjes seuml ccedileumlshtjeve teuml cileumlsiseuml ajrit neuml planifikimin e

transportit planifikimin e peumlrdorimit teuml tokeumls si dhe neuml kuadrin e proceseve teuml politikave meuml teuml gjera si peumlr shembull ndryshmet klimatike si dhe adoptimi i politikave teuml sheumlndetit dhe teuml energjiseuml

2 do teuml mundeumlsojeuml neumlpeumlrmjet MM-seuml mbeumlshtetje ndaj njeumlsive teuml qeverisjes vendore peumlr doreumlzimin e keumlsaj strategjie teuml CAM-seuml Kjo do teuml beumlhet meuml seuml shumti neumlpeumlrmjet ofrimit teuml asistenceumls ndaj procesit teuml planifikimit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal peumlr identifikimin e zonave qeuml kalojneuml objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe gjithashtu duke implementuar plane veprimi peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit brenda keumltyre zonave

3 do teuml sigurojeuml qeuml zonat qeuml aktualisht kaneuml arritur objektivat e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vazhdojneuml ta beumljneuml njeuml gjeuml teuml tilleuml

4 do teuml vazhdojeuml teuml peumlrmireumlsojeuml monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit 5 do teuml mbeumlshteseuml neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme adoptimin dhe zbatimin e planeve teuml menaxhimit teuml

cileumlsiseuml seuml ajrit neuml nivel lokal 6 do teuml sigurojeuml qeuml veprimet e qeveriseuml nuk do teuml keneuml njeuml efekt teuml deumlmsheumlm neuml cileumlsineuml e ajrit 7 do teuml marreuml masa peumlr nxitjen e ndeumlrgjegjeumlsimit publik 41 Politikatobjektivat peumlr monitorimin Sistemi i monitorimit teuml ajrit do teuml beumlhet shtylla e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml vend

Monitorimi i ajrit teuml mjedisit do teuml peumlrdoret peumlr njeuml shumeumlllojshmeumlri qeumlllimesh neuml menaxhimin e cileumlsiseuml

10 Dibenzodioksinat e Poliklorinuara (PCDDs) ose thjesht dioksinat janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml

polihalogjenuara qeuml janeuml ndoteumls teuml duksheumlm teuml mjedisit dhe teuml dyshuar si karcerogjene peumlr njeriun 11

Dibenzofuranet e Poliklorinuara (PCDFs) janeuml njeuml grup i komponimeve organike teuml polihalogjenuara teuml cileumlt janeuml

ndoteumls toksikeuml Ato njihen si mutagjenik teratogjeneuml dhe teuml dyshuar si kancerogjene

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6655

seuml ajrit Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshin njeuml cikeumll teuml vendosjes seuml standardeve dhe objektivave teuml hartimit dhe zbatimit teuml strategjive teuml kontrollit vlereumlsimin e rezultateve teuml keumltyre strategjive teuml kontrollit dhe matjen e progresit teuml beumlreuml

Teuml dheumlnat e monitorimit teuml mjedisit kaneuml shumeuml peumlrdorime gjateuml gjitheuml keumltij procesi si peumlrcaktimi i peumlrputhshmeumlriseuml me standardet e CAM-seuml karakterizimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe trendeve vlereumlsimi i rrezikut neuml sheumlndet dhe ndikimeve neuml ekosistem zhvillimi dhe vlereumlsimi i strategjive teuml kontrollit teuml shkarkimeve vlereumlsimi i marreumldheumlnieve burim-receptor sigurimi i teuml dheumlnave si bazeuml peumlr teuml veumlneuml neuml puneuml dhe vlereumlsuar modele si dhe matja e progresit teuml peumlrgjithsheumlm teuml programeve teuml kontrollit teuml ndotjes seuml ajrit Teuml dheumlnat e monitorimit teuml ajrit sigurojneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr progresin e strategjive teuml shkarkimit neumlpeumlrmjet ndjekjes seuml trendeve afatgjata teuml ndoteumlsve Keumlto teuml dheumlna peumlrbeumljneuml gjithashtu bazeumln peumlr parashikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe raporteve teuml tjera publike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Ato mund teuml sigurojneuml informacion teuml vlefsheumlm peumlr ndikime meuml teuml gjera neuml ekosistem

Njeuml element kryesor i keumlsaj strategjie eumlshteuml teuml sigurojeuml qeuml sistemet e monitorimit teuml ajrit teuml mjedisit teuml beumlhen njeuml pjeseuml e reumlndeumlsishme e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vendit

Duke pareuml keumlteuml situateuml objektivat gjitheumlpeumlrfshireumls teuml qeveriseuml shqiptare peumlr monitorimin e ajrit janeuml 1 Teuml sigurojeuml qeuml rrjetet ekzistuese teuml monitorimit teuml rikonfigurohen peumlr teuml qeneuml teuml peumlrputhje me

nevojat bazike mjedisore dhe programatike peumlr menaxhimin aktual teuml mjedisit 2 Teuml sigurojeuml qeuml llojet e monitorimit teuml keumlrkuara teuml jeneuml teuml peumlrshtatura me natyreumln dhe peumlrmasat e

burimit dhe teuml ndoteumlsve qeuml janeuml marreuml neuml shqyrtim 3 Teuml keumlrkojeuml meumlnyra peumlr teuml integruar rrjete teuml ndryshme monitorimi ku mundeumlsiteuml peumlr integrim

ekzistojneuml dhe teuml rriseuml mbikeumlqyrjen e Agjenciseuml Kombeumltare teuml Mjedisit ndaj keumltyre rrjeteve 4 Teuml peumlrmireumlsojeuml kompetencat shkencore dhe teknike teuml AKM-seuml peumlr teuml siguruar teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml

seuml larteuml dhe 5 Teuml peumlrmireumlsojeuml ruajtjen e teuml dheumlnave shpeumlrndarjen e tyre dhe analizimin e teuml dheumlnave neuml meumlnyreuml

qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale keumlrkuesit dhe publiku i gjereuml teuml keneuml akses teuml peumlrmireumlsuar ndaj teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml mjedisit si neuml terma teuml teuml dheumlnave teuml plota ashtu edhe neuml afate kohore

42 Politika teuml reja peumlr trsquou konsideruar Masa shteseuml teuml politikave duhet teuml implementohen (pasi janeuml marreuml parasysh kostot) duke ndjekur

shembullin e shumeuml shteteve aneumltare teuml BE-seuml peumlr teuml arritur peumlrmireumlsime teuml ndjeshme teuml ekosistemeve dhe habitateve kombeumltare dhe peumlr teuml ndihmuar qeverineuml shqiptare qeuml teuml jeteuml sa meuml afeumlr objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke eliminuar njeuml numeumlr teuml madh teuml zonave ku mund teuml kemi njeuml tejkalim teuml niveleve limite teuml ndoteumlsve teuml ajrit

421 Reduktimi i shkarkimeve nga automjetet Qeveria inkurajon peumlrdorimin e karburanteve teknologjive dhe automjeteve teuml pastra peumlr shembull

neumlpeumlrmjet akcizeumls seuml shkalleumlzuar teuml automjeteve dhe takseumls seuml diferencuar teuml leumlndeumlve djegeumlse Qeveria do teuml vazhdojeuml keumlrkimin dhe gjetjen e mundeumlsive peumlr teuml reduktuar ndotjen e ajrit neuml keumlto

zona bazuar neuml zhvillimet neuml teuml ardhmen - Njeuml program nxiteumls peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi automjetet meuml ndoteumlse - Njeuml skemeuml kombeumltare teuml ccedilmimit teuml rrugeumlve - Njeuml program nxiteumls peumlr adoptimin e standardeve teuml reja dhe meuml teuml rrepta europiane teuml emetimeve

nga automjetet (eurostandarde) - Njeuml program peumlr rritjen e automjeteve me shkarkime teuml uleumlta 422 Reduktimi i shkarkimeve industriale Qeveria eumlshteuml e mendimit se kontributi i ccedildo burimi industrial neuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml

nivel lokal dhe rajonal duhet teuml matet dhe sigurimi i pajisjeve peumlr kryerjen e kontrollit teuml shkarkimeve nga keumlto burime eumlshteuml i domosdosheumlm Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e

- Promovimit teuml eficienceumls seuml energjiseuml neuml teknologjiteuml e reja neuml industri - Prezantimit teuml monitorimit online teuml emetimeve nga oxhaqet e subjekteve industriale peumlr teuml siguruar

peumlrputhshmeumlrineuml me vlerat limite teuml ndoteumlsve

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6656

- Promovimit teuml peumlrdorimit teuml burimeve teuml energjive teuml rinovueshme - Prezantimi i skemave teuml granteve ose teuml rimbursimit peumlr peumlrmireumlsimet neuml eficienceumln e energjiseuml 423 Reduktimi i emisioneve nga sektori bujqeumlsor Qeveria e pranoi nevojeumln peumlr teuml zhvilluar strategjiteuml peumlr teuml menaxhuar dhe reduktuar emisionet nga

sektori bujqeumlsor veccedilaneumlrisht peumlr gazet sereuml Qeveria do teuml shqyrtojeuml mundeumlsineuml peumlr teuml peumlrcaktuar veprimet meuml teuml peumlrshtatshme teuml integrueshme

dhe teuml qeumlndrueshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml impaktet e ndryshme nga bujqeumlsia neuml cileumlsineuml e ajrit Neuml meumlnyreuml specifike qeumlllimi eumlshteuml qeuml teuml zhvillohen masa qeuml synojneuml zvogeumllimin e impaktit teuml bujqeumlsiseuml neuml ndotjen e ajrit dhe ndryshimin e klimeumls duke i stimuluar fermereumlt

- teuml peumlrdorin leumlndeumlt djegeumlse fosile neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e nxehteumlsiseuml neuml serra - teuml peumlrdorin burime energjish alternative - teuml peumlrdorin plehun neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e amoniakut nga gropat e ruajtjes seuml jashteumlqitjes seuml kafsheumlve - teuml reduktojneuml djegien e mbetjeve teuml fermave dhe teuml kashteumls 424 Reduktimi i shkarkimeve nga sektori rezidencial Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e - Promovomit teuml izolimit termik dhe reduktimit teuml peumlrdorimit teuml panevojsheumlm teuml energjiseuml peumlr

sistemet e ngrohjes dhe teuml ftohjes neuml banesa - Prezantimit teuml standardeve teuml produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml - Nxitjes seuml peumlrdorimit teuml sistemit teuml ngrohjes diellore neuml ndeumlrtesat e banimit - Peumlrmireumlsimit teuml sistemit teuml grumbullimit teuml mbetjeve dhe asgjeumlsimit teuml sigurt i tyre neuml zonat rurale 43 Masat lokale Cileumlsia e mjedisit lokal qeuml peumlrfshin cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml identifikuar si njeuml nga prioritetet e qeveriseuml

Neuml keumlteuml dokument masat neuml nivel lokal janeuml konsideruar neuml princip pasi nuk mund teuml specifikohen ekzakteumlsisht neuml keumlteuml strategji se cila trajton masat specifike kombeumltare Megjithateuml masat lokale luajneuml njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml arritjen e objektivave teuml keumlsaj strategjie dhe qeveria shqiptare peumlrkrah miratimin dhe zbatimin e tyre Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml por nuk janeuml teuml limituara ndaj

- peumlrmireumlsimit teuml transportit publik rritjes seuml vendeve teuml parkimit dhe zonave teuml gjelbra - krijimit teuml zonave me trafik teuml kufizuar - rritjes e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut peumlr cileumlsineuml e ajrit - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr meumlnyra promjedisore lidhur me dheumlnien dhe peumlrdorimin e

automjeteve - peumlrdorimit teuml filtrave dhe sistemeve me konvertues katalitikeuml peumlr kontrollin e shkarkimeve teuml

gazeve teuml automjeteve - reduktimit teuml ndotjes neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml automjeteve dhe karburanteve jo teuml deumlmsheumlm peumlr

mjedisin neuml transportin publik peumlrmes zeumlvendeumlsimit teuml autobuseumlve qeuml peumlrdorin nafteuml me autobuseuml hibrideuml

- promovimit teuml meumlnyrave alternative dhe meuml teuml qeumlndrueshme teuml transportit teuml automjeteve - forcimit teuml inspektimit teuml emisioneve dhe programeve teuml kontrollit peumlr automjetet - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit rreth zakoneve teuml dheumlnies dhe peumlrdorimit seuml automjeteve neuml meumlnyreuml

miqeumlsore me mjedisin 5 Peumlrgjegjeumlsia monitorimi dhe vlereumlsimi Efektiviteti i ccedildo strategjie duhet teuml monitorohet neuml meumlnyreuml periodike peumlr teuml siguruar qeuml objektivat

dhe qeumlllimet po arrihen Indikatoreumlt mund teuml peumlrdoren peumlr teuml monitoruar efektivitetin e njeuml strategjie dhe duhet teuml jeneuml teuml thjeshteuml peumlr trsquou peumlrdorur si dhe transparenteuml neuml peumlrdorimin e tyre

Ka njeuml numeumlr teuml indikatoreumlve teuml mundsheumlm peumlr trsquou peumlrdorur neuml monitorimin e efektivitetit teuml strategjiseuml Disa indikatoreuml mund teuml sigurojneuml evidenca direkte peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit disa teuml tjereuml qeuml mundeumlsojneuml njeuml tregues teuml ndryshimeve neuml fusha teuml tjera teuml politikave qeuml janeuml teuml priruara peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6655

seuml ajrit Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshin njeuml cikeumll teuml vendosjes seuml standardeve dhe objektivave teuml hartimit dhe zbatimit teuml strategjive teuml kontrollit vlereumlsimin e rezultateve teuml keumltyre strategjive teuml kontrollit dhe matjen e progresit teuml beumlreuml

Teuml dheumlnat e monitorimit teuml mjedisit kaneuml shumeuml peumlrdorime gjateuml gjitheuml keumltij procesi si peumlrcaktimi i peumlrputhshmeumlriseuml me standardet e CAM-seuml karakterizimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe trendeve vlereumlsimi i rrezikut neuml sheumlndet dhe ndikimeve neuml ekosistem zhvillimi dhe vlereumlsimi i strategjive teuml kontrollit teuml shkarkimeve vlereumlsimi i marreumldheumlnieve burim-receptor sigurimi i teuml dheumlnave si bazeuml peumlr teuml veumlneuml neuml puneuml dhe vlereumlsuar modele si dhe matja e progresit teuml peumlrgjithsheumlm teuml programeve teuml kontrollit teuml ndotjes seuml ajrit Teuml dheumlnat e monitorimit teuml ajrit sigurojneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr progresin e strategjive teuml shkarkimit neumlpeumlrmjet ndjekjes seuml trendeve afatgjata teuml ndoteumlsve Keumlto teuml dheumlna peumlrbeumljneuml gjithashtu bazeumln peumlr parashikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe raporteve teuml tjera publike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Ato mund teuml sigurojneuml informacion teuml vlefsheumlm peumlr ndikime meuml teuml gjera neuml ekosistem

Njeuml element kryesor i keumlsaj strategjie eumlshteuml teuml sigurojeuml qeuml sistemet e monitorimit teuml ajrit teuml mjedisit teuml beumlhen njeuml pjeseuml e reumlndeumlsishme e programit teuml menaxhimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml vendit

Duke pareuml keumlteuml situateuml objektivat gjitheumlpeumlrfshireumls teuml qeveriseuml shqiptare peumlr monitorimin e ajrit janeuml 1 Teuml sigurojeuml qeuml rrjetet ekzistuese teuml monitorimit teuml rikonfigurohen peumlr teuml qeneuml teuml peumlrputhje me

nevojat bazike mjedisore dhe programatike peumlr menaxhimin aktual teuml mjedisit 2 Teuml sigurojeuml qeuml llojet e monitorimit teuml keumlrkuara teuml jeneuml teuml peumlrshtatura me natyreumln dhe peumlrmasat e

burimit dhe teuml ndoteumlsve qeuml janeuml marreuml neuml shqyrtim 3 Teuml keumlrkojeuml meumlnyra peumlr teuml integruar rrjete teuml ndryshme monitorimi ku mundeumlsiteuml peumlr integrim

ekzistojneuml dhe teuml rriseuml mbikeumlqyrjen e Agjenciseuml Kombeumltare teuml Mjedisit ndaj keumltyre rrjeteve 4 Teuml peumlrmireumlsojeuml kompetencat shkencore dhe teknike teuml AKM-seuml peumlr teuml siguruar teuml dheumlna teuml cileumlsiseuml

seuml larteuml dhe 5 Teuml peumlrmireumlsojeuml ruajtjen e teuml dheumlnave shpeumlrndarjen e tyre dhe analizimin e teuml dheumlnave neuml meumlnyreuml

qeuml njeumlsiteuml e qeverisjes lokale keumlrkuesit dhe publiku i gjereuml teuml keneuml akses teuml peumlrmireumlsuar ndaj teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml mjedisit si neuml terma teuml teuml dheumlnave teuml plota ashtu edhe neuml afate kohore

42 Politika teuml reja peumlr trsquou konsideruar Masa shteseuml teuml politikave duhet teuml implementohen (pasi janeuml marreuml parasysh kostot) duke ndjekur

shembullin e shumeuml shteteve aneumltare teuml BE-seuml peumlr teuml arritur peumlrmireumlsime teuml ndjeshme teuml ekosistemeve dhe habitateve kombeumltare dhe peumlr teuml ndihmuar qeverineuml shqiptare qeuml teuml jeteuml sa meuml afeumlr objektivave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke eliminuar njeuml numeumlr teuml madh teuml zonave ku mund teuml kemi njeuml tejkalim teuml niveleve limite teuml ndoteumlsve teuml ajrit

421 Reduktimi i shkarkimeve nga automjetet Qeveria inkurajon peumlrdorimin e karburanteve teknologjive dhe automjeteve teuml pastra peumlr shembull

neumlpeumlrmjet akcizeumls seuml shkalleumlzuar teuml automjeteve dhe takseumls seuml diferencuar teuml leumlndeumlve djegeumlse Qeveria do teuml vazhdojeuml keumlrkimin dhe gjetjen e mundeumlsive peumlr teuml reduktuar ndotjen e ajrit neuml keumlto

zona bazuar neuml zhvillimet neuml teuml ardhmen - Njeuml program nxiteumls peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi automjetet meuml ndoteumlse - Njeuml skemeuml kombeumltare teuml ccedilmimit teuml rrugeumlve - Njeuml program nxiteumls peumlr adoptimin e standardeve teuml reja dhe meuml teuml rrepta europiane teuml emetimeve

nga automjetet (eurostandarde) - Njeuml program peumlr rritjen e automjeteve me shkarkime teuml uleumlta 422 Reduktimi i shkarkimeve industriale Qeveria eumlshteuml e mendimit se kontributi i ccedildo burimi industrial neuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml

nivel lokal dhe rajonal duhet teuml matet dhe sigurimi i pajisjeve peumlr kryerjen e kontrollit teuml shkarkimeve nga keumlto burime eumlshteuml i domosdosheumlm Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e

- Promovimit teuml eficienceumls seuml energjiseuml neuml teknologjiteuml e reja neuml industri - Prezantimit teuml monitorimit online teuml emetimeve nga oxhaqet e subjekteve industriale peumlr teuml siguruar

peumlrputhshmeumlrineuml me vlerat limite teuml ndoteumlsve

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6656

- Promovimit teuml peumlrdorimit teuml burimeve teuml energjive teuml rinovueshme - Prezantimi i skemave teuml granteve ose teuml rimbursimit peumlr peumlrmireumlsimet neuml eficienceumln e energjiseuml 423 Reduktimi i emisioneve nga sektori bujqeumlsor Qeveria e pranoi nevojeumln peumlr teuml zhvilluar strategjiteuml peumlr teuml menaxhuar dhe reduktuar emisionet nga

sektori bujqeumlsor veccedilaneumlrisht peumlr gazet sereuml Qeveria do teuml shqyrtojeuml mundeumlsineuml peumlr teuml peumlrcaktuar veprimet meuml teuml peumlrshtatshme teuml integrueshme

dhe teuml qeumlndrueshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml impaktet e ndryshme nga bujqeumlsia neuml cileumlsineuml e ajrit Neuml meumlnyreuml specifike qeumlllimi eumlshteuml qeuml teuml zhvillohen masa qeuml synojneuml zvogeumllimin e impaktit teuml bujqeumlsiseuml neuml ndotjen e ajrit dhe ndryshimin e klimeumls duke i stimuluar fermereumlt

- teuml peumlrdorin leumlndeumlt djegeumlse fosile neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e nxehteumlsiseuml neuml serra - teuml peumlrdorin burime energjish alternative - teuml peumlrdorin plehun neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e amoniakut nga gropat e ruajtjes seuml jashteumlqitjes seuml kafsheumlve - teuml reduktojneuml djegien e mbetjeve teuml fermave dhe teuml kashteumls 424 Reduktimi i shkarkimeve nga sektori rezidencial Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e - Promovomit teuml izolimit termik dhe reduktimit teuml peumlrdorimit teuml panevojsheumlm teuml energjiseuml peumlr

sistemet e ngrohjes dhe teuml ftohjes neuml banesa - Prezantimit teuml standardeve teuml produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml - Nxitjes seuml peumlrdorimit teuml sistemit teuml ngrohjes diellore neuml ndeumlrtesat e banimit - Peumlrmireumlsimit teuml sistemit teuml grumbullimit teuml mbetjeve dhe asgjeumlsimit teuml sigurt i tyre neuml zonat rurale 43 Masat lokale Cileumlsia e mjedisit lokal qeuml peumlrfshin cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml identifikuar si njeuml nga prioritetet e qeveriseuml

Neuml keumlteuml dokument masat neuml nivel lokal janeuml konsideruar neuml princip pasi nuk mund teuml specifikohen ekzakteumlsisht neuml keumlteuml strategji se cila trajton masat specifike kombeumltare Megjithateuml masat lokale luajneuml njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml arritjen e objektivave teuml keumlsaj strategjie dhe qeveria shqiptare peumlrkrah miratimin dhe zbatimin e tyre Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml por nuk janeuml teuml limituara ndaj

- peumlrmireumlsimit teuml transportit publik rritjes seuml vendeve teuml parkimit dhe zonave teuml gjelbra - krijimit teuml zonave me trafik teuml kufizuar - rritjes e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut peumlr cileumlsineuml e ajrit - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr meumlnyra promjedisore lidhur me dheumlnien dhe peumlrdorimin e

automjeteve - peumlrdorimit teuml filtrave dhe sistemeve me konvertues katalitikeuml peumlr kontrollin e shkarkimeve teuml

gazeve teuml automjeteve - reduktimit teuml ndotjes neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml automjeteve dhe karburanteve jo teuml deumlmsheumlm peumlr

mjedisin neuml transportin publik peumlrmes zeumlvendeumlsimit teuml autobuseumlve qeuml peumlrdorin nafteuml me autobuseuml hibrideuml

- promovimit teuml meumlnyrave alternative dhe meuml teuml qeumlndrueshme teuml transportit teuml automjeteve - forcimit teuml inspektimit teuml emisioneve dhe programeve teuml kontrollit peumlr automjetet - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit rreth zakoneve teuml dheumlnies dhe peumlrdorimit seuml automjeteve neuml meumlnyreuml

miqeumlsore me mjedisin 5 Peumlrgjegjeumlsia monitorimi dhe vlereumlsimi Efektiviteti i ccedildo strategjie duhet teuml monitorohet neuml meumlnyreuml periodike peumlr teuml siguruar qeuml objektivat

dhe qeumlllimet po arrihen Indikatoreumlt mund teuml peumlrdoren peumlr teuml monitoruar efektivitetin e njeuml strategjie dhe duhet teuml jeneuml teuml thjeshteuml peumlr trsquou peumlrdorur si dhe transparenteuml neuml peumlrdorimin e tyre

Ka njeuml numeumlr teuml indikatoreumlve teuml mundsheumlm peumlr trsquou peumlrdorur neuml monitorimin e efektivitetit teuml strategjiseuml Disa indikatoreuml mund teuml sigurojneuml evidenca direkte peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit disa teuml tjereuml qeuml mundeumlsojneuml njeuml tregues teuml ndryshimeve neuml fusha teuml tjera teuml politikave qeuml janeuml teuml priruara peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6656

- Promovimit teuml peumlrdorimit teuml burimeve teuml energjive teuml rinovueshme - Prezantimi i skemave teuml granteve ose teuml rimbursimit peumlr peumlrmireumlsimet neuml eficienceumln e energjiseuml 423 Reduktimi i emisioneve nga sektori bujqeumlsor Qeveria e pranoi nevojeumln peumlr teuml zhvilluar strategjiteuml peumlr teuml menaxhuar dhe reduktuar emisionet nga

sektori bujqeumlsor veccedilaneumlrisht peumlr gazet sereuml Qeveria do teuml shqyrtojeuml mundeumlsineuml peumlr teuml peumlrcaktuar veprimet meuml teuml peumlrshtatshme teuml integrueshme

dhe teuml qeumlndrueshme neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojeuml impaktet e ndryshme nga bujqeumlsia neuml cileumlsineuml e ajrit Neuml meumlnyreuml specifike qeumlllimi eumlshteuml qeuml teuml zhvillohen masa qeuml synojneuml zvogeumllimin e impaktit teuml bujqeumlsiseuml neuml ndotjen e ajrit dhe ndryshimin e klimeumls duke i stimuluar fermereumlt

- teuml peumlrdorin leumlndeumlt djegeumlse fosile neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e nxehteumlsiseuml neuml serra - teuml peumlrdorin burime energjish alternative - teuml peumlrdorin plehun neuml meumlnyreuml efikase - teuml reduktojneuml humbjen e amoniakut nga gropat e ruajtjes seuml jashteumlqitjes seuml kafsheumlve - teuml reduktojneuml djegien e mbetjeve teuml fermave dhe teuml kashteumls 424 Reduktimi i shkarkimeve nga sektori rezidencial Qeveria do teuml eksplorojeuml mundeumlsineuml e - Promovomit teuml izolimit termik dhe reduktimit teuml peumlrdorimit teuml panevojsheumlm teuml energjiseuml peumlr

sistemet e ngrohjes dhe teuml ftohjes neuml banesa - Prezantimit teuml standardeve teuml produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml - Nxitjes seuml peumlrdorimit teuml sistemit teuml ngrohjes diellore neuml ndeumlrtesat e banimit - Peumlrmireumlsimit teuml sistemit teuml grumbullimit teuml mbetjeve dhe asgjeumlsimit teuml sigurt i tyre neuml zonat rurale 43 Masat lokale Cileumlsia e mjedisit lokal qeuml peumlrfshin cileumlsineuml e ajrit eumlshteuml identifikuar si njeuml nga prioritetet e qeveriseuml

Neuml keumlteuml dokument masat neuml nivel lokal janeuml konsideruar neuml princip pasi nuk mund teuml specifikohen ekzakteumlsisht neuml keumlteuml strategji se cila trajton masat specifike kombeumltare Megjithateuml masat lokale luajneuml njeuml rol teuml reumlndeumlsisheumlm neuml arritjen e objektivave teuml keumlsaj strategjie dhe qeveria shqiptare peumlrkrah miratimin dhe zbatimin e tyre Keumlto mund teuml peumlrfshijneuml por nuk janeuml teuml limituara ndaj

- peumlrmireumlsimit teuml transportit publik rritjes seuml vendeve teuml parkimit dhe zonave teuml gjelbra - krijimit teuml zonave me trafik teuml kufizuar - rritjes e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml publikut peumlr cileumlsineuml e ajrit - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr meumlnyra promjedisore lidhur me dheumlnien dhe peumlrdorimin e

automjeteve - peumlrdorimit teuml filtrave dhe sistemeve me konvertues katalitikeuml peumlr kontrollin e shkarkimeve teuml

gazeve teuml automjeteve - reduktimit teuml ndotjes neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml automjeteve dhe karburanteve jo teuml deumlmsheumlm peumlr

mjedisin neuml transportin publik peumlrmes zeumlvendeumlsimit teuml autobuseumlve qeuml peumlrdorin nafteuml me autobuseuml hibrideuml

- promovimit teuml meumlnyrave alternative dhe meuml teuml qeumlndrueshme teuml transportit teuml automjeteve - forcimit teuml inspektimit teuml emisioneve dhe programeve teuml kontrollit peumlr automjetet - rritjes seuml ndeumlrgjegjeumlsimit rreth zakoneve teuml dheumlnies dhe peumlrdorimit seuml automjeteve neuml meumlnyreuml

miqeumlsore me mjedisin 5 Peumlrgjegjeumlsia monitorimi dhe vlereumlsimi Efektiviteti i ccedildo strategjie duhet teuml monitorohet neuml meumlnyreuml periodike peumlr teuml siguruar qeuml objektivat

dhe qeumlllimet po arrihen Indikatoreumlt mund teuml peumlrdoren peumlr teuml monitoruar efektivitetin e njeuml strategjie dhe duhet teuml jeneuml teuml thjeshteuml peumlr trsquou peumlrdorur si dhe transparenteuml neuml peumlrdorimin e tyre

Ka njeuml numeumlr teuml indikatoreumlve teuml mundsheumlm peumlr trsquou peumlrdorur neuml monitorimin e efektivitetit teuml strategjiseuml Disa indikatoreuml mund teuml sigurojneuml evidenca direkte peumlr peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit disa teuml tjereuml qeuml mundeumlsojneuml njeuml tregues teuml ndryshimeve neuml fusha teuml tjera teuml politikave qeuml janeuml teuml priruara peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6657

51 Koordinimi dhe ndeumlrgjegjeumlsimi Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit dhe veprimet peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit duhet teuml zbatohen nga njeuml

numeumlr paleumlsh teuml interesuara Zbatimi i ccedildo strategjie teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duhet teuml jeteuml i varur nga ploteumlsimi i nevojave teuml komunitetit me teuml cilin ka lidhje Njereumlzit neuml Shqipeumlri duhet teuml beumlhen teuml ndeumlrgjegjsheumlm peumlr problemet e ndotjes seuml ajrit neuml qytetet e tyre dhe teuml bien dakord qeuml masat kundeumlr ndotjes janeuml teuml nevojshme Masat e komandeumls dhe teuml kontrollit beumlhen meuml efektive kur njereumlzit japin mbeumlshtetjen dhe bashkeumlpunimin e tyre

Komunikimi dhe bashkeumlpunimi eumlshteuml ccedileleumlsi qeuml siguron qeuml masat qeuml dalin nga kjo strategji teuml implementohen Puna e vazhdueshme e qeveriseuml eumlshteuml qendrore dhe esenciale peumlr implementimin e keumlsaj strategjie dhe MM-ja do teuml keumlrkojeuml teuml dheumlna nga paleumlt e interesuara teuml identifikuara neuml keumlteuml raport peumlr teuml siguruar qeuml implementimi i keumlsaj strategjie teuml jeteuml efektive MM-ja do teuml sigurojeuml gjithashtu qeuml cileumlsia e ajrit teuml konsiderohet neuml meumlnyreuml teuml peumlrshtatshme brenda proceseve teuml planifikimit teuml politikave duke peumlrfshireuml ndonjeuml politikeuml specifike teuml cileumlsiseuml seuml ajrit aty ku eumlshteuml e aplikueshme

52 Njeumlsiteuml mjedisore dhe eksperteumlt mjedisoreuml MM-ja do teuml mbikeumlqyreuml puneumln dhe bashkeumlpunimin ndeumlrmjet institucioneve qeuml punojneuml me CAM-neuml

Institucionet kryesore janeuml AKM-ja dhe ISHP-ja por edhe institucione teuml tjera mund teuml peumlrfshihen neuml aktivitete speciale dhe matje MM-ja do teuml kryesojeuml grupet e puneumls ku merren vendime teuml reumlndeumlsishme dhe neuml raste polemikash eumlshteuml MM-ja qeuml merr vendimet finale peumlr teuml siguruar qeuml burimet e rralla teuml peumlrdoren sa meuml mireuml teuml jeteuml e mundur

Vendime teuml reumlndeumlsishme teuml reumlndeumlsiseuml kombeumltare mund teuml jeneuml vendime mbi zonat e grumbullimit dhe zonimit veccedilaneumlrisht zona me probleme me CAM-neuml vendet e monitorimit ndoteumls qeuml janeuml peumlr trsquou monitoruar neuml zona teuml caktuara dhe prioritizimi i aktiviteteve teuml reduktimeve teuml emetimeve koordinimi me njeumlsiteuml e qeverisjes vendore agjenciteuml rajonale teuml mjedisit dhe inspektoratet

Kapaciteti i stafit teuml grupit CAM neuml MM AKM dhe ISHP do teuml rritet dhe programe trajnimi do iniciohen peumlr teuml siguruar qeuml ekspertiza bazeuml neuml monitorimin dhe vlereumlsimin e CAM-seuml teuml transferohet nga eksperteumlt ndeumlrkombeumltareuml

53 Monitorimi i progresit MM-ja do teuml peumlrdoreuml njeuml set indikatoreumlsh peumlr teuml monitoruar progresin peumlr teuml siguruar qeuml zbatimi i

keumlsaj strategjie po kontribuon sa meuml shumeuml qeuml teuml jeteuml e mundur peumlr sa i peumlrket peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit Progresi do teuml rishikohet neuml meumlnyreuml teuml rregullt seuml brendshmi nga MM-ja neumlpeumlrmjet struktureumls seuml AKM-seuml

Rrjeti i monitorimit mund teuml peumlrdoret direkt peumlr teuml raportuar mbi trendin e peumlrqeumlndrimeve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr

Disa indikatoreuml teuml progresit teuml beumlreuml neuml fusheumln e cileumlsiseuml seuml ajrit peumlrfshijneuml - Reduktimin e peumlrqendrimeve teuml dyoksidit teuml azotit brenda qyteteve kryesore teuml vendit - Numrin e diteumlve kur ndotja e ajrit eumlshteuml brenda normave ose meuml e larteuml se standardet - Peumlrqindjen e popullateumls qeuml i neumlnshtrohet ekspozimit ndaj ndotjes seuml ajrit mbi normat e lejuara Zbatimi i indikatoreumlve bazeuml mjedis sheumlndet do teuml kryhet mbi bazeumln e bashkeumlpunimit

ndeumlrinstitucional Monitorimi i progresit do teuml peumlrfshijeuml - Harteumlzimin e burimeve kryesore teuml ndotjes dhe krijimin e njeuml baze teuml dheumlnash teuml shkarkimeve

kombeumltare neuml ajeumlr - Vlereumlsimin e rezultateve teuml monitorimit teuml CAM-seuml peumlr krijimin e zonave dhe grumbullimeve duke

peumlrfshireuml planet e monitorimit - Implementimin e QAQC peumlr monitorimin e CAM-seuml - Peumlrcaktimin e njeuml Laboratori teuml Referenceumls Kombeumltare peumlr CAM-neuml - Kryerjen e njeuml vlereumlsimi paraprak - Hartimin e planeve peumlr peumlrmireumlsimin ose mireumlmbajtjen e CAM-seuml neuml grumbullime dhe zona - Raportimin e gjetjeve neuml Agjencineuml Europiane teuml Mjedisit dhe institucioneve teuml tjera teuml cileumlve

Shqipeumlria eumlshteuml e detyruar teuml raportojeuml teuml dheumlna mbi CAM-neuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6658

- Prezantimin e njeuml modeli dispersioni peumlr dheumlnien e lejeve - Prezantimin e njeuml sistemi modelimi teuml CAM-seuml peumlr vlereumlsim lokal dhe rajonal teuml CAM-seuml Vlereumlsimi i ndikimit sheumlndeteumlsor koreluar me nivelet e ndotjes seuml ajrit 54 Raportimi i performanceumls MM-ja do trsquoi raportojeuml rregullisht qeveriseuml mbi progresin e beumlreuml lidhur me zbatimin e keumlsaj strategjie 6 Kuadri ekonomik dhe implikimet financiare Peumlr implementimin e masave shteseuml teuml politikave eumlshteuml beumlreuml njeuml vlereumlsim i kostove Vlereumlsimi i

fondeve eumlshteuml bazuar kryesisht neuml teuml ashtuquajtureumln metoda lart-poshteuml ku kostot e investimit dhe kostot e operimit vlereumlsohen neuml bazeuml teuml teuml dheumlnave agregate neuml nivelin e sektoreumlve dhe neumlnsektoreumlve teuml vrojtuar

Kjo metodeuml eumlshteuml e pranueshme peumlr analizat qeuml peumlrdoren peumlr teuml identifikuar madheumlsineuml e kostove pa dheumlneuml detaje mbi veprimet individuale Disa teuml dheumlna janeuml marreuml neuml meumlnyreuml direkte nga sektori privat ose qeveriteuml lokale neumlpeumlrmjet programeve teuml investimit teuml kostove qeuml janeuml implementuar osedhe do teuml implementohen Vlereumlsimet meuml teuml sakta janeuml beumlreuml peumlr njeuml segment kostosh qeuml do teuml financohet nga buxheti i qeveriseuml Peumlr keumlteuml arsye janeuml peumlrdorur teuml dheumlnat e marra nga buxheti afatmeseumlm i periudheumls 2013-2015

Tabela 3 Kostot totale neuml strategjineuml e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit Tipi i kostos

Fondet (euro milion)

1

Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emetimeve teuml automjeteve

490 2

Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale

11 3 Kostot e projekteve piloteuml peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake 90

4

Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit

13 5

Kostot e vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls 200850EC12

22 TOTALI

4945

Nga kostot totale veteumlm njeuml pjeseuml e vogeumll e 13 milioneuml EUR do teuml financohet nga buxheti Kostot e tjera paguhen nga ndoteumlsit subjektet fizike neumlpeumlrmjet taksavedetyrimeve teuml ndryshme dhe investimeve direkte Fondet publike neuml formeumln e transfertave direkte ndaj autoriteteve mjedisore janeuml teuml nevojshme peumlr implementimin e strategjiseuml MM-ja duhet teuml planifikojeuml neuml njeuml buxhet afatmeseumlm fondet e mjaftueshme peumlr implementimin e strategjiseuml Neuml vijim paraqitet njeuml skiceuml e grupeve individuale teuml kostove

61 Kostot e vlereumlsuara teuml reduktimit teuml emisioneve nga automjetet Vendosja e takseumls seuml rrugeumlve eumlshteuml njeuml sistem qeuml i ngarkon shofereumlt teuml reflektojneuml mbi peumlrdorimin e

makineumls ku shofereumlt qeuml e frekuentojneuml meuml shpesh rrugeumln duhet teuml paguajneuml meuml shumeuml se shofereumlt qeuml e peumlrdorin meuml rralleuml rrugeumln Normalisht skicohen skema peumlr teuml inkurajuar shoferet qeuml teuml peumlrdorin rrugeuml meuml pak teuml ngarkuara nga trafiku ose teuml peumlrdorin makineumln neuml koheumln kur rrugeumlt nuk janeuml teuml ngarkuara nga trafiku Prezantimi i njeuml skeme teuml taksimit eumlshteuml e kushtueshme peumlr shkak teuml kostove operacionale dhe kostove teuml mireumlmbajtjes teuml teuml gjitheuml sistemit Keumlto kosto variojneuml nga

- Parashikime teuml sheumlrbimit parashikimi i transportit alternative nga makinat trajnimi i stafit sheumlrbime teuml klientit si dhe menaxhimi i bazeumls seuml teuml dheumlnave etj

- Zgjerime teuml infrastruktureumls kamera pagesa dhe sistemi i kontrollit teuml inspektimit etj Normale qeuml keumlto kosto duhet teuml balancohen me teuml ardhurat e mbledhura dhe kostot e lidhura me

trafikun e rrugeumlve koheuml udheumltimi e paparashikueshme deumlmi mjedisor humbja e produktivitetit etj Njeuml qeverisje e mireuml dhe bashkeumlpunim efektiv ndeumlrmjet paleumlve teuml interesuara eumlshteuml e reumlndeumlsishme Paleumlt kyccedile teuml interesuara mund teuml peumlrfshijneuml

12Peumlr meuml shumeuml detaje referoju Planit peumlr Zbatimin e Direktiveumls Specifike 200850EC

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6659

- Qeverisja qendrore meqeuml mund teuml keumlrkohet legjislacion kombeumltar peumlr lejimin e taksimit teuml rrugeumlve - Qeveriteuml lokale dhe rajonale (neuml vareumlsi teuml rrethanave) peumlrgatisin politika qeuml lejojneuml taksimin dhe

planifikojneuml skemeumln e operimit - Autoritetet e transportit qeuml kujdesen peumlr planifikimin e sheumlrbimeve peumlr teuml lejuar aksesin e zonave

teuml prekura nga skema e taksimit - Autoritetet e planifikimit urban qeuml peumlrpunojneuml metoda teuml peumlrdorimit teuml terrenit peumlr teuml peumlrforcuar

taksimin - Bizneset gjithashtu luajneuml njeuml rol kyccedil neuml suksesin e skemeumls Ndikimet e skemeumls neuml sektorin privat

janeuml teuml ndryshme dhe mund teuml jeneuml teuml dobishme ose teuml kushtueshme Pranueshmeumlria e njeuml skeme teuml taksimit teuml rrugeumlve varet ndeumlr teuml tjera neuml koston e tij veccedilaneumlrisht si njeuml

proporcion i teuml ardhurave teuml marra Janeuml publikuar disa vlereumlsime teuml kostove Sipas keumltyre literaturave vlereumlsimet e kostove bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve janeuml 415 milioneuml euro13

Kuadri ligjor dhe institucional eumlshteuml ccedileleumlsi kryesor peumlr suksesin sepse siguron njeuml bazeuml teuml gjereuml peumlr ccedildo skemeuml Neuml keumlteuml fazeuml qeveria duhet teuml vendoseuml bazeumln ligjore peumlr lejimin e skemave teuml taksimit teuml rrugeumlve Pastaj autoriteti ose autoritetet lokale do teuml jeneuml peumlrgjegjeumlse peumlr operimin e skemeumls dhe sigurimin e procedurave eficente dhe teuml drejta teuml inspektimit peumlr ndjekjen e gjobave rezultuese Autoritet e caktuara duhet teuml keneuml mandatin peumlr teuml beumlreuml puneumln dhe kapacitetin peumlr teuml mbajtur peumlrgjegjeumlsiteuml e tyre

Sfida eumlshteuml vendosja e ccedilmimeve qeuml neuml meumlnyreuml teuml arsyeshme peumlrshtatin keumlrkeseumln me oferteumln Koncepti qeuml shtrihet pas taksimit teuml rrugeumlve eumlshteuml teoria ekonomike e lsquoTaksimit teuml kostove marxhinalersquo Taksa nuk duhet teuml prezantohet si lsquothjesht njeuml tjeteumlr takseumlrsquo dhe prandaj eumlshteuml kritike qeuml shfryteumlzimi i fondeve teuml jeteuml i pranuesheumlm dhe teumlrheqjes peumlr njereumlzit Peumlrpara implementimit teuml skemeumls seuml taksimit teuml rrugeumlve rekomandohet ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut neuml qytetet e meumldha

Bashkia e Tiraneumls ka vendosur njeuml qendeumlr peumlr trafik kontrolli teuml financuar nga njeuml hua teuml marreuml nga EBRD-ja Kostoja e projektit eumlshteuml 82 milioneuml euro Projektet pilote mund teuml implementohen neuml disa bashki teuml meumldha me njeuml kosto totale prej 50 milioneuml euro

Programi i automjeteve me emisone teuml uleumlta Qeveria mund teuml drejtojeuml njeuml program peumlr inkurajimin e blerjes seuml automjeteve me emisione teuml uleumlta

osedhe njeuml tjeteumlr program peumlr teuml hequr nga peumlrdorimi makinat e prodhuara peumlrpara vitit 1995 Qeveria duhet teuml caktojeuml njeuml fond prej teuml pakteumln 15 milioneuml euro peumlr teuml iniciuar programet peumlr njeuml periudheuml prej 3-5 vjeteumlsh Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml ose afeumlrsisht 6 e njereumlzve osedhe kompanive qeuml kaneuml njeuml automjet

Tabela 4 Kostot e reduktimit teuml emisioneve teuml automjeteve Aktivitetet

Kostoja (euro milion)

Sheumlnim

Ngritja e qendrave teuml kontrollit teuml trafikut (4-5 qendra)

50

Qeveria mund teuml mbeumlshteseuml bashkiteuml e meumldha me problemet neuml ndotjen e ajrit peumlr teuml kopjuar projektin e implementuar neuml Tiraneuml Programi i subvencionimit peumlr eliminimin

e shumiceumls seuml automjeteve ndoteumlse

15

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 20 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Programet e subvencionimit peumlr rritjen e automjeteve me emisione teuml uleumlta

10

Numri i peumlrfituesve mund teuml arrijeuml deri neuml 15 mijeuml njereumlz neuml vareumlsi teuml skemeumls

Vlereumlsimet e kostos seuml bazuar neuml skemeumln zvicerane teuml taksimit teuml rrugeumlve

415

310 milioneuml - kostot e investimit 104 milioneuml - kostot vjetore teuml operimit (duke peumlrfshireuml inspektimin dhe amortizimin e pajisjeve) TOTALI

490

13 Peumlr meuml shumeuml informacion ldquoThe Acceptability of Road Pricingrdquo publikuar nga RAC Foundation London 2011

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6660

62 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve industriale IFC-ja njeuml aneumltar i grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke

ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe eficienceumls seuml energjiseuml duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml 10 milioneuml euro neuml financimin peumlr Bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml 1 milion euro nga IFC-Canada Programi peumlr Ndryshimet Klimatike Kjo do teuml ndihmojeuml Bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml se rinovueshme

63 Kostot e vlereumlsuara peumlr reduktimin e emisioneve nga sektori shteumlpiak Stoku ekzistent i ndeumlrtesave neuml Shqipeumlri nuk eumlshteuml i izoluar dhe neuml shumiceumln e rasteve elektriciteti

peumlrdoret peumlr ngrohjen e hapeumlsirave Humbjet kryesore teuml nxehteumlsiseuml neuml ndeumlrtesa janeuml ato teuml transmetimit teuml nxehteumlsiseuml neumlpeumlrmjet mureve ccedilative dhe tarracave sidomos neuml ndeumlrtesat e ndeumlrtuara peumlrpara viteve lsquo90

Banesat residenciale janeuml peumlrgjegjeumlse peumlr 60 teuml teuml gjitheuml elektricitetit teuml konsumuar neuml Shqipeumlri dhe ka rrjedhimisht njeuml potencial meuml teuml madh peumlr sa u peumlrket ruajtjeve teuml energjiseuml Investimet neuml eficenceumln e energjiseuml ofrojneuml shumeuml benefite peumlr shteumlpiteuml individuale duke peumlrfshireuml reduktimin e kostove mujore energjetike dhe peumlrmireumlsimin e standardeve teuml jeteseumls Keumlto benefite mund teuml arrihen neumlpeumlrmjet prezantimit teuml meuml shumeuml teknologjive dhe proceseve eficente Peumlr shembull njeuml sistem eficent ngrohjeje neuml njeuml shteumlpi teuml mirizoluar redukton sasineuml e energjiseuml seuml peumlrdorur dhe peumlrmireumlson cileumlsineuml e ajrit teuml brendsheumlm

Afeumlrsisht 15873 kWh neuml vit duhet peumlr teuml nxehur dhe ftohur njeuml shteumlpi 150 m2 Pas izolimit sasia bie neuml 10317 kWh ose 35 Izolimi pra rezulton neuml kursim teuml energjiseuml prej 5555 kWh neuml vit afeumlrsisht 89991 lekeuml neuml vit ose 35 teuml fatureumls seuml energjiseuml peumlr ngrohjen dhe ftohjen

Ngrohja e ujit mund teuml jeteuml peumlrgjegjeumlse peumlr 14-25 teuml energjiseuml seuml konsumuar neuml shteumlpi Neuml Shqipeumlri elektriciteti peumlrdoret zakonisht peumlr ngrohjen e ujit Faturat elektrike mund teuml reduktohen neumlpeumlrmjet peumlrdorimit teuml paneleve diellore peumlr ngrohjen e ujit Peumlrdorimi i paneleve diellore neuml njeuml sipeumlrfaqe prej 2-4 m2 teuml instaluara neuml tarraceumlccedilati teuml ndeumlrteseumls peumlr ngrohjen e ujit redukton energjineuml e peumlrdorur peumlr keumlteuml qeumlllim neuml meuml shumeuml se 60

Sektoreumlt kyccedil neuml teuml cileumlt duhet teuml fokusohen peumlrpjekjet janeuml ndeumlrtesat residenciale dhe ndeumlrtesat publike (si kopshtet shkollat universitetet ndeumlrtesat administrative etj) Sipas specialisteumlve shqiptareuml kostot e ndeumlrtimit mund teuml rriten me veteumlm 3 neumlse aplikohen teknikat e izolimit

Qeveria mund teuml iniciojeuml programe pilote mbi izolimin termik kryesisht neuml zonat urbanen peumlr teuml reduktuar emisionet e gazeve sereuml si dhe neuml teuml njeumljteumln koheuml peumlr teuml reduktuar konsumimin e burimeve energjetike peumlr ngrohje

Tabela 5 Kostoja e projekteve pilote peumlr reduktimin e emisioneve shteumlpiake

Aktivitete

Kostoja (euro milion)

Sheumlnime

Suporti peumlr izolim termik neuml ndeumlrtesat rezidenciale

50

Suporti mesatar peumlr shteumlpi eumlshteuml euro 500 Bashkiteuml me ndotje teuml larteuml teuml ajrit nga burimet e ngrohjes rajonet me disavantazh ekonomik dhe rajonet me norma teuml larta papuneumlsie duhet teuml peumlrfitojneuml nga suporti neuml formeumln e subvencioneve Prezantimi i standardeve teuml

produkteve peumlr boilerat shteumlpiakeuml

40

Suport peumlr kompaniteuml e ndeumlrtimit qeuml teuml prezantojneuml keumlto standarde Njeuml metodeuml partneriteti privat-publik duhet teuml aplikohet Totali

90

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6661

64 Kostot e vlereumlsuara peumlr menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit Peumlrgjegjeumlsiteuml kyccedile teuml peumlrfshira neuml menaxhimin e cileumlsiseuml seuml ajrit janeuml - planifikimi organizimi kontrolli dhe koordinimi i monitorimit neuml nivele kombeumltare dhe lokale - peumlrgatitja e udheumlzuesve teknikeuml - monitorimi dhe procesimi i teuml dheumlnave - sigurimi i cileumlsiseuml - skedimi i teuml dheumlnave - implementimi i rregullave - vlereumlsimi i ndikimit neuml mjedis dhe sheumlndet - raportimi Neuml lidhje me njeumlra-tjetreumln keumlto role teuml reumlndeumlsishme luhen nga njeuml seumlreuml autoritetesh kompetente

Ministria e Mjedisit Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit Inspektorati Kombeumltar i Mjedisit Laboratori Kombeumltar i Mjedisit qeuml u eumlshteuml besuar mireumlmbajtja e sistemit teuml informimit peumlr cileumlsineuml e ajrit si dhe raportimi Teuml gjitheuml keumlto institucione marrin fonde nga buxheti i shtetit peumlr teuml implementuar funksionet qeuml u janeuml vendosur me ligj Neuml keumlteuml kontekst eumlshteuml i nevojsheumlm planifikimi i fondeve shteseuml peumlr periudheumln 2014-2016 bazuar neuml ndryshimet e pritshme neuml legjislacion

Tabela 6 Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit ndash njeuml plan fondesh peumlr trsquou siguruar nga buxheti i shtetit

FONDE TEuml PLANIFIKUARALEKEuml

AKTIVITETET (Legjislacioni dhe zbatimi i tij)

BURIMI

(mijeuml)

AUTORITETI KOMPETENT

I FONDEVE

2013

2014

2015

Ligjet dhe aktet neumlnligjore teuml draftuara dhe miratuara peumlr cileumlsineuml e ajrit (2

akte) MM

Buxheti i

qeveriseuml

2088092

815066

844022

Raportimet teuml inspektimit mbi implementimin e kushteve teuml lejes

mjedisore peumlr aktivitetet industriale qeuml shkaktojneuml emisoneuml ajeumlr- ISHM

Buxheti i

qeveriseuml

1000000

987000

1022000

Raporte monitorimi mbi indikatoreumlt mjedisoreuml (ajri urban) ISHP-ja dhe

AKM-ja

Buxheti i

qeveriseuml

1472525

512775

269913

Raporti mbi Gjendjen e Mjedisit (kapitulli mbi ajrin) - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

145800

152838

158250

Raporte kombeumltare mbi implementimin e konventave ndeumlrkombeumltare peumlr

cileumlsineuml e ajrit-MMPAU

Buxheti i

qeveriseuml

141870

146715

151920

Baza e teuml dheumlnave lidhur me cileumlsineuml e nafteumls dhe diezelit teuml prodhuar -

AKM

Buxheti i

qeveriseuml

236400

244600

253200

Inventari i emisioneve teuml ndoteumlsve neuml ajeumlr dhe dizenjimi i planit peumlr

cileumlsineuml e ajrit14 - AKM

Buxheti i

qeveriseuml

000

000

000

Zhvillimi i njeuml kuadri ligjor rregullator institucional peumlr promovimin e njeuml

tregu SWH teuml qeumlndruesheumlm - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1755900

1368200

000

Fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit peumlr peumlrdoruesit profesionisteuml dhe

sipeumlrmarreumlsve teuml ndeumlrtimeve urbane peumlr teuml integruar sistemet SWH neuml

ndeumlrtesa - MM

Buxheti i

qeveriseuml

1171100

912200

000

Plan Kombeumltar peumlr Menaxhimin e Cileumlsiseuml seuml Ajrit - MM Buxheti i

qeveriseuml

2485414

299671

180857

SHUMA TOTALE (LEKEuml)

10497101

5439065

2880162

SHUMA TOTALE (EURO)

749793

388505

205726

Burimi Teuml dheumlnat u moreumln nga buxheti afatmeseumlm 2013-2015 f 285-2915

14 Planifikuar neuml 2012 Nuk ka fonde teuml planifikuara peumlr periudheumln 2013-2015 15 peumlr meuml shumeuml detaje referojuni

DSIP_CAM 15 Peumlr meuml shumeuml detaje referojuni DSIP_CAM

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6662

65 Kostot e vlereumlsuara peumlr zbatimin e direktiveumls 200850EC Implementimi i direktiveumls do teuml jeteuml kryesisht peumlrgjegjeumlsia e autoriteteve kompetente teuml caktuara peumlr

implementimin e direktiveumls neuml nivel kombeumltar (AKM) Kostot e peumlrgjithshme teuml vlereumlsuara teuml implementimit teuml direktiveumls janeuml treguar neuml tabeleumln meuml

poshteuml Kostot ndahen neuml - kostot kapitale qeuml peumlrfshijneuml zgjerimin e kapitalit dhe jo kostot operative siccedil janeuml pajisjet e reja

dhe rehabilitimi i pajisjeve ekzistente projektet specifike trajinimi fillestar fushata teuml ndeumlrgjegjeumlsimit etc dhe

- kostot e operimit ose rekurente qeuml peumlrfshijneuml rrogat qiraneuml mireumlmbajtjen ndriccedilimin dhe ngrohjen karburantin tarifat vjetore etj

Tabela 7 Kostot e peumlrgjithshme teuml implementimit teuml direktiveumls

Aktoreumlt

Kostot

kapitaleone-off (euro milion)

Kostot e operimitrekurente

(eurorsquo000s pa)

Autoriteti kompetent (monitorimi menaxhimi i teuml dheumlnave raportimi (peumlrfshireuml sigurimin dhe kontrollin e cileumlsiseuml) dhe programi kombeumltar peumlr menaxhimin e ajrit teuml mjedisit) 4 persona me koheuml teuml ploteuml

-

32

Pajisje shteseuml 01 -

Rehabilitimi i 6 stacioneve ekzistente teuml monitorimit 01 -

Kostot e operimit peumlr monitorimin (6 stacione) - 150

Projekti i asistenceumls teknike dhe trajnim peumlr stafin e peumlrfshireuml neuml monitorimin vlereumlsimin dhe planifikimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml MM AKM MSH dhe ISHP

2

-

TOTALI 22 182

66 Strategjiteuml e financimit Qeumlllimi i keumltij seksioni eumlshteuml peumlr teuml pareuml se si mund teuml financohen kostot e identifikuara neuml seksionin

e meumlparsheumlm Buxheti i qeveriseuml qendrore Fondet kryesore teuml monitorimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit do teuml vijneuml nga buxheti i shtetit Buxheti mbulon

rrogat sigurimet shoqeumlrore peumlr stafin e peumlrhersheumlm si dhe buxhetin e dedikuar mbulimit teuml kostove operacionale dhe investimit

- Taksat e paguara nga ndoteumlsit (gjobat e paguara nga ndoteumlsit makinat kamioneumlt industriteuml etj) Taksat e paguara nga ndoteumlsit peumlrfshijneuml

- Takseumln e importit peumlr makinat e peumlrdorura Kjo takseuml ka sjelleuml meuml shumeuml teuml ardhura se teuml gjitheuml mekanizmat e tjereuml mjedisoreuml Taksa vjetore peumlr makinat e peumlrdorura eumlshteuml peumlrgjysmuar Neuml qershor 2013 hyri neuml fuqi vendimi peumlr peumlrgjysmimin e takseumls peumlr makinat e peumlrdorura

- Taksa e karbonit Taksa eumlshteuml vendosur neuml nivelin e 05 lek (05 cent) peumlr liteumlr benzineuml dhe benzoli dhe 1 lek (1 cent) peumlr liteumlr dieseli Kjo takseuml eumlshteuml e veumlneuml si peumlr karburantet e vendit si dhe peumlr ato teuml importuara Kjo takseuml u prezantua meuml 2002 dhe niveli i saj nuk ka ndryshuar qeuml ateumlhereuml

- Buxhetet bashkiake Rrogat (duke peumlrfshireuml peumlrfitimet nga sigurimet shoqeumlrore) e stafit teuml cilat marrin gjithashtu peumlrsipeumlr

ploteumlsimin e detyrimeve shteseuml dhe teuml gjitha kostove teuml vazhdueshme operative do teuml duhet teuml ploteumlsohen nga MM-ja apo agjenci tjeteumlr qeveritare neuml fjaleuml

ENSI- Energy Saving International AS nga Norvegjia ka implementuar programe teuml eficenceumls seuml energjiseuml neuml Shqipeumlri qeuml prej 2007 me partneritet teuml ngushteuml me Qendreumln e Eficenceumls seuml Energjiseuml Shqipeumlri-BE (EEC) Shoqateumln Shqiptare teuml Bashkive si dhe Programin e Qeveriseuml Lokale teuml financuar nga USAID-i Programi i ri (2012-2015) mund teuml konsiderohet si njeuml hap kryesor neuml prezantimin e bashkive dhe komunave me ccedileumlshtje si menaxhimi eficent i burimeve energjetike izolimit termik teuml ndeumlrtesave ekzistente duke sjelle si pasojeuml peumlrmireumlsime teuml qeumlndrueshme afatgjata

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6663

- Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes Instrumenti peumlr Asistenceumln e Para-Hyrjes eumlshteuml mekanizmi kryesor i Bashkimit Europian peumlr ofrimin

e asistenceumls financiare peumlr investimet e lidhura me peumlrputhshmeumlrineuml peumlr vendet kandidate dhe ato qeuml kaneuml hyreuml neuml BE

- Fondi Europian i Zhvillimit Rajonal (ERDF) dhe Fondi i Koezionit Keumlto janeuml burime potenciale teuml financimit pas-pranimit Ata japin financime grant neuml veccedilanti peumlr

shumeuml tipa projektesh duke peumlrfshireuml infrastruktureumln dhe mjedisin deri neuml 50 teuml vlereumls seuml projektit Nuk dihet se sa do teuml vihet neuml dispozicion nga ERDF peumlr Shqipeumlrineuml dhe eumlshteuml e mundur qeuml do teuml jeneuml beumlreuml ndryshime neuml keumlteuml Fond derisa Shqipeumlria teuml jeteuml beumlreuml aneumltare Megjithateuml keumlto fonde janeuml teuml reumlndeumlsishme neuml aspektin e implementimit teuml acquis mjedisore

- Teuml tjereuml donatoreuml bilateraleuml dhe multilateraleuml Donatoreumlt meuml aktiveuml multilateraleuml neuml fusheumln e mjedisit neuml Shqipeumlri janeuml Bashkimi Europian (BE)

Banka Boteumlrore dhe UNDP ndeumlrsa donoreumlt bilateraleuml janeuml Swiss Development Cooperation SIDA dhe Ambasada Holandeze Angazhimet e donatoreumlve peumlr financimin e projekteve janeuml shumeuml teuml vogla peumlr periudheumln 2013-2015 dhe qeveria shqiptare eumlshteuml neuml procesin e negocimit peumlr periudheumln 2014-2018 Qeveria duhet teuml peumlrpiqet teuml sigurojeuml qeuml sa meuml shumeuml ndihmeuml e huaj teuml jeteuml e mundur teuml drejtohet drejt asistimit teuml Shqipeumlriseuml peumlr teuml arritur obligimet e hyrjes Njeuml financim i tilleuml natyrisht ka pritshmeumlri teuml zvogeumllohet pas hyrjes seuml Shqipeumlriseuml neuml BE

Burimi DEBASKON database maj2013

- Huat nga institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit (IFI) Institucionet ndeumlrkombeumltare teuml financimit janeuml banka zhvillimore si Banka Boteumlrore Banka

Europiane peumlr Rindeumlrtim dhe Zhvillim (EBRD) dhe Banka Europiane e Investimit (EIB) qeuml ofron hua me norma relativisht teuml uleumlta teuml interesit peumlr investimet me qeumlllim krijimin ose peumlrmireumlsimin e infrastruktureumls mjedisore

IFC-ja njeuml aneumltar i Grupit teuml Bankeumls Boteumlrore me suportin e qeveriseuml seuml Kanadaseuml eumlshteuml duke ndihmuar Bankeumln Credins Albania peumlr zgjerimin e financimit teuml projekteve teuml energjiseuml seuml rinovueshme dhe energjiseuml eficente duke promovuar peumlrdorimin eficent teuml burimeve dhe reduktimin e emisioneve teuml gazeve sereuml IFC-ja do teuml mundeumlsojeuml euro10 milioneuml neuml financimin peumlr bankeumln duke peumlrfshireuml deri neuml euro1 milion nga IFC-Canada Climate Change Program Kjo do teuml ndihmojeuml bankeumln neuml dheumlnien e huave peumlr kompaniteuml shqiptare teuml interesuara peumlr investimin neuml teknologjiteuml e energjiseuml eficente si dhe neuml projektet e energjiseuml seuml rinovueshme

- Huat nga banka tregtare Banka Pro Credit eumlshteuml e para banke neuml Shqipeumlri qeuml ka lancuar programin qeuml suporton eficenceumln

energjetike Huaja e eficenceumls energjetike promovon investimet neuml shteumlpi private dhe apartamente me qeumlllim reduktimin e peumlrdorimit teuml energjiseuml dhe kostove teuml energjiseuml Kjo bankeuml u jep shteumlpive dhe

12

10

8

6

4

2

0

Disbursments in 2013

Disbursments in 2014 (planned)

Disbursments in 2015 (planned)

1009

824 861

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6664

bizneseve mundeumlsineuml peumlr teuml investuar neuml teknologji teuml reja peumlr teuml kursyer energji dhe peumlr teuml ulur emisionet e CO2

ANEKS I KEumlRKESAT E LEGJISLACIONIT TEuml BE-seuml

Bashkimi Europian (BE) keumlrkon nga shtetet aneumltare (MS) arritjen e limiteve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mbeumlshtetura neuml sheumlndet peumlr njeuml rang ndoteumlsish Keumlto vlera limite jepen fillimisht neumlpeumlrmjet direktiveumls seuml vitit 2008 Mbi Cileumlsineuml e Ajrit teuml Mjedisit dhe njeuml Ajeumlr meuml teuml Pasteumlr peumlr Europeumln Limitet janeuml teuml detyrueshme ligjeumlrisht dhe duhet teuml arrihen nga MS dhe peumlrfshijneuml limite peumlr dyoksidin e azotit (NO2) leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 10 mikrone (PM10) dhe leumlndeumls grimcore me peumlrmasa meuml pak se 25 mikron (PM25)

Ka gjithashtu limite peumlr mbrojtjen e vegjetacionit dhe ekosistemeve Limitet peumlr mbrojtjen e vegjetacionit janeuml teuml limituara meuml shumeuml neuml aplikimin e tyre sesa kaneuml qeumlllim mbrojtjen e sheumlndetit njereumlzor

Kateumlr fushat kryesore teuml mbuluara nga legjislacioni i BE-seuml lidhur me sektorin e ajrit peumlrfshijneuml - Masat dhe standardet peumlr teuml mbrojtur cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit - Masat dhe standardet peumlr limitimin e shkarkimeve nga burimet pikeumlsore - Masat peumlr teuml reduktuar emisionet nga automjetet - Standardet peumlr cileumlsineuml e lendeve djegeumlse Direktiva e Keumlshillit 9662EC of 27 e 27 shtator 1996 mbi vlereumlsimin dhe menaxhimin e cileumlsiseuml seuml

ajrit direktiva e Keumlshillit 199930EC e 22 prill 1999 e lidhur me limitimin e vlerave peumlr dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore dhe plumbit neuml ajeumlr direktiva 200069EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 16 neumlntor 2000 lidhur me limitimin e vlerave peumlr benzenin dhe monoksidin e karbonit neuml ajeumlr direktiva 20023EC e Parlamentit Europian dhe Keumlshillit e 12 shkurtit 2002 lidhur me ozonin neuml ajeumlr dhe vendimi i Keumlshillit 97101EC i 27 janarit 1997 qeuml vendos njeuml shkeumlmbim reciprok teuml informacionit dhe teuml dheumlnave ndeumlrmjet rrjeteve dhe stacioneve individuale qeuml masin ndotjen e ajrit brenda shteteve aneumltare (MS) u rishikuan neuml meumlnyreuml thelbeumlsore qeuml teuml peumlrfshijneuml zhvillimet meuml teuml fundit teuml shkenceumls dhe sheumlndetit si dhe eksperienceumln nga shtetet aneumltare Keumlto peseuml akte u shfuqizuan meuml 11 qershor 2010 dhe u zeumlvendeumlsuan nga njeuml direktiveuml e vetme direktiva 200850EC mbi cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe njeuml ajeumlr meuml teuml pasteumlr peumlr Europeumln

Direktiva CAM synon teuml peumlrcaktojeuml parimet bazeuml dhe strategjineuml e peumlrbashkeumlt peumlr vendosjen e objektivave peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis e hartuar peumlr teuml shmangur parandaluar dhe reduktuar efektet e deumlmshme neuml sheumlndetin njereumlzor dhe neuml mjedis duke vlereumlsuar cileumlsineuml e ajrit dhe peumlrqendrimet e ndoteumlsve peumlrkateumls duke peumlrdorur metoda dhe kritere teuml peumlrbashkeumlta duke mundeumlsuar informacion teuml peumlrshtatsheumlm mbi cileumlsineuml e ajrit (e disponueshme peumlr publikun) duke mireumlmbajtur dhe peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit dhe duke vendosur vlera limit dhe pragje ldquoalarmirdquo peumlr peumlrqendrimet e dyoksidit teuml squfurit dyoksidit teuml azotit oksidit teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit ozonit dhe benzenit neuml ajrin e mjedisit

Keumlrkesa direkte teuml legjislacionit Dispozitat e direktiveumls rregullojneuml specifikat e meumlposhtme Dispozitat e peumlrgjithshme - Shtetet aneumltare (MS) do teuml peumlrcaktojneuml neuml nivele teuml peumlrshtatshme autoritetet kompetente dhe

organet peumlrgjegjeumlse peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit dhe aktiviteteve teuml lidhura me teuml (neni 3) - MS-ja do teuml vendosin zonat dhe grumbullimet ku do teuml kryhet vlereumlsimi dhe menaxhimi i cileumlsiseuml seuml

ajrit (neni 4) Vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis - Regjimi i vlereumlsimit (aneksi II) dhe kriteri i vlereumlsimit (aneksi III) peumlr cileumlsineuml e ajrit neuml lidhje me

dyoksidin e squfurit dyoksidin e azotit dhe oksideve teuml azotit leumlndeumls grimcore plumbit benzenit dhe monoksidit teuml karbonit (neni 5 amp 6)

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6665

- Vendi i marrjes seuml mostrave peumlr matjet do teuml peumlrcaktohet duke peumlrdorur kriterin e listuar neuml aneksin III

- MS-ja do teuml aplikojneuml metodat reference teuml matjes dhe kriteret e specifikuar neuml seksionin A dhe seksionin C teuml aneksit VI

- Kriteri i vlereumlsimit pikat e marrjes seuml mostreumls peumlr vlereumlsimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis neuml lidhje me ozonin (nenet 9 amp 10) si dhe metoda reference peumlr matjen e ozonit (neni 11) sipas aneksit VIII amp VI respektivisht

Menaxhimi i cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit - Vlerat limit dhe pragjet e alarmit (neni 13) sipas aneksit XI amp XII - MS-ja do teuml sigurojneuml peumlrputhshmeumlri me nivelet kritike teuml specifikuara neuml aneksin XIII dhe teuml

vlereumlsuara neuml peumlrputhje me seksionin A teuml aneksit III - Masat e keumlrkuara neuml rast teuml informimit ose tejkalimit teuml ldquopragjeve teuml alarmitrdquo - informimi i publikut

neumlpeumlrmjet mjeteve teuml mediave teuml ndryshme (neni 19) Shtyrje e arritjes seuml afateve dhe peumlrjashtimi nga detyrimi i aplikimit teuml vlerave teuml caktuara limit (neni

22) Planet - MS-ja do teuml hartojneuml plane teuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr zona dhe grumbullime kur nivelet e ndoteumlsve neuml

ajeumlr tejkalojneuml ccedildo vlereuml limit ose vlereuml objektiv plus ccedildo kufi relevant teuml toleranceumls (neni 23) dhe do ta doreumlzojneuml ato praneuml Komisionit

- MS-ja do teuml hartojeuml plane veprimi afatshkurteumlr qeuml tregojneuml masat qeuml duhet teuml merren neuml meumlnyreuml qeuml teuml reduktojneuml rrezikun e niveleve teuml ndoteumlsve qeuml tejkalojneuml njeuml ose meuml shumeuml pragje teuml alarmit (specifikuar neuml aneksin XII) ose zgjatjen e keumltij tejkalimi si dhe trsquoi beumljeuml keumlto plane teuml disponueshme peumlr publikun dhe peumlr organizatat e peumlrshtatshme si organizata mjedisore organizata qeuml peumlrfaqeumlsojneuml interesat e grupeve teuml ndjeshme teuml popullateumls organet e kujdesit sheumlndeteumlsor etj

- MS-ja do teuml bashkeumlpunojneuml neuml rast teuml ndotjes ndeumlrkufitare teuml ajrit (transport ndeumlrkufitar i ndoteumlsve teuml ajrit ose pararendeumlsve teuml tyre) dhe aty ku eumlshteuml e nevojshme teuml hartojneuml aktivitete teuml peumlrbashkeumlta si peumlr shembull peumlrgatitja e planeve teuml peumlrbashkeumlta teuml koordinuara teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke ndjekur nenin 23 neuml meumlnyreuml qeuml teuml eliminojneuml tejkalime teuml tilla

Informimi dhe raportimi - Neni 26 - Publiku do teuml informohet neuml meumlnyreumln dhe neuml koheumln e duhur informacioni do teuml beumlhet i

disponuesheumlm pa kosto neumlpeumlrmjet ccedildo media lehteumlsisht teuml aksesueshme duke peumlrfshireuml internetin ose ccedildo mjet tjeteumlr telekomunikacioni teuml

a) Cileumlsiseuml seuml ajrit teuml mjedisit neuml peumlrputhje me aneksin XVI b) Ccedildo vendim shtyrjeje sipas nenit 22(1) c) Ccedildo peumlrjashtim sipas nenit 22(2) d) Planet e cileumlsiseuml seuml ajrit teuml parashikuara neuml nenin 22(1) dhe nenin 23 dhe programeve teuml referuara

neuml nenin 17(2) - MS-ja duhet trsquoi beumljeuml teuml disponueshme publikut raportet vjetore peumlr teuml gjitheuml ndoteumlsit teuml mbuluar nga

kjo direktiveuml dhe do ta informojeuml publikun mbi autoritetin ose organin e peumlrcaktuar neuml peumlrputhje me artikullin 3

- Informimi dhe raportimi ndaj Komisionit transmetimi i informacionit dhe raportimi i tij (neni 27) mbi cileumlsineuml e ajrit neuml mjedis eumlshteuml i disponuesheumlm peumlr Komisionin brenda koheumls seuml caktuar ashtu siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar nga implementimi i masave teuml referuara neuml nenin 28(2)

Sanksionet - Shtetet aneumltare vendosin rregullat peumlr aplikimin e sanksioneve efektive proporcionale ndaj

shkeljeve teuml dispozitave kombeumltare dhe teuml adoptuara neuml peumlrputhje me keumlteuml direktiveuml dhe teuml marrin masat e nevojshme peumlr teuml siguruar zbatimin e tyre

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6666

Implikimet indirekte teuml direktiveumls Direktiva ka si qeumlllim teuml - evitojeuml parandalojeuml ose reduktojeuml efektet e deumlmshme neuml sheumlndet dhe mjedis neuml teumlreumlsi peumlrmes

krijimit teuml vlerave limite vlerave udheumlzuese - ruajeuml cileumlsineuml e ajrit teuml mjedisit neuml vendet ku ajri nuk eumlshteuml i ndotur dhe peumlrmireumlsimit teuml tij neuml raste

teuml tjera Peumlr teuml vepruar neuml peumlrputhje me direktiveumln do teuml arrihet peumlrmireumlsim i reumlndeumlsisheumlm neuml reduktimin e

ndotjes nga burimet pikeumlsore Kjo ka teuml beumljeuml shumeuml me zbatimin e keumlrkesave teuml legjislacionit qeuml lidhet me ajrin Ka dy trende kryesore teuml lidhura me ndotjen e ajrit 1 Rritja e shkarkimeve teuml lidhura me transportin dhe 2 Rritja e ndotjes nga burime industriale dhe energjetike

Veprimet prioritare qeuml kaneuml peumlr qeumlllim reduktimin e ndotjes seuml ajrit nga transporti mund teuml peumlrfshijneuml peumlrmireumlsimin e cileumlsiseuml seuml karburantit dhe njeuml ndryshim gradual drejt peumlrdorimit teuml automjeteve qeuml peumlrmbushin standardet e BE-seuml Standardet e BE-seuml duhet gjithashtu teuml peumlrmbushen neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontrollohet ndotja e ajrit nga sektoreumlt industrialeuml dhe energjetike legjislacioni duhet teuml zhvillohet sa meuml shpejt teuml jeteuml e mundur peumlr teuml rregulluar shkarkimet implementuar masat e ruajtjes seuml energjiseuml promovuar peumlrdorimin e karburanteve meuml teuml ldquopasteumlrrdquo dhe peumlr teuml prezantuar teknologjiteuml e avancuara teuml prodhimit si dhe teknologjiteuml e trajtimit teuml ndoteumlsve Veprimet (qeuml mund teuml jeneuml pjeseuml e planifikimit urban) peumlr reduktimin e trafikut neuml zona teuml qytetit ku vlereumlsimi i cileumlsiseuml seuml ajit tregon se vlerat limite teuml direktiveumls janeuml tejkaluar duhet teuml peumlrfshihen gjithashtu ndeumlrmjet veprimeveaksioneve prioritare

Rezultatet nga monitorimi i ajrit neuml linjeuml me keumlrkesat e direktiveumls do teuml jeneuml baza e vlereumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis dhe planeve teuml cileumlsiseuml seuml ajrit qeuml specifikojneuml masa qeuml janeuml teuml nevojshme peumlr teuml peumlrmireumlsuar cileumlsineuml e ajrit neuml zona ose grumbullime ku niveli i ndoteumlsve neuml ajeumlr kalon ccedildo vlereuml limite ose vlere teuml synuar

ANEKS II CILEumlSIA E AJRIT NEuml TEuml GJITHEuml VENDIN

Instituti i Sheumlndetit Publik (ISHP) ka kryer qeuml nga viti 1976 monitorimin e cileumlsiseuml seuml ajrit neuml mjedis ISHP-ja ka qeneuml burimi kryesor peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave teuml cileumlsiseuml seuml ajrit duke peumlrdorur metoda manuale dhe gjysmautomatike dhe analizat laboratorike Neuml fillim teuml vitit 2011 Organizata Boteumlrore e Sheumlndetit (OBSH) financoi dy stacione monitorimi automatike teuml vendosura neuml oborrin e Institutit dhe neuml oborrin e Poliklinikeumls Qendrore neuml Tiraneuml

Agjencia Kombeumltare e Mjedisit (AKM) ka pasur neumln peumlrgjegjeumlsi tri stacione teuml monitorimit teuml doreumlzuara nga projekti ldquoForcimi i Sistemit teuml Monitorimit Mjedisor neuml Shqipeumlrirdquo (StEMA) qeuml nga janari 2008

Neuml vitin 2011 neuml AKM u doreumlzuan 4 stacione automatike teuml monitorimit si pjeseuml e projektit EU CEMSA (Konsolidimi i Sistemit teuml Monitorimit teuml Mjedisit neuml Shqipeumlri) teuml cilat u instaluan neuml Durreumls Shkodeumlr Korccedileuml dhe Vloreuml

As ISHP-ja as AKM-ja nuk kaneuml implementuar sigurimin e cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave dhe as nuk kaneuml kryer kalibrimin e peumlrshtatsheumlm teuml instrumenteve mateumls Mungesa e sigurimit teuml cileumlsiseuml seuml teuml dheumlnave eumlshteuml evidentuar neuml shumeuml raporte gjateuml meuml shumeuml se njeuml dekadeuml dhe eumlshteuml akoma njeuml problem i madh peumlr monitorimin e CAM neuml Shqipeumlri Peumlr shkak teuml keumlsaj mungese teuml kalibrimit dhe sigurimit teuml cileumlsiseuml se teuml dheumlnave e monitorimit keumlto teuml dheumlna nuk mund teuml konsiderohen si teuml besueshme peumlr teuml paraqitur njeuml tablo teuml sakteuml teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

Teuml dheumlnat e fundit teuml publikuara peumlr vitin 2011 (raporti peumlr gjendjen e mjedisit 2011) eumlshteuml treguar neuml tabeleumln meuml poshteuml Teuml dheumlnat janeuml neuml μgmsup3

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6667

Vlerat mesatare vjetore teuml neumlnteuml treguesve teuml monitoruar peumlr vitin 2011 Stacion

SO₂

NO₂

TSP

PM10

PM25

O₃

Pb

CO

Benzene

Tirana DSHP

3491

77

2301

0437

288 Tirana NEA

761

2915

3963

0562

0666 Tirana Alba1 (Poliklinika Quendore)

5089

1213

6

3728

4194

0250

1208 Tirana Alba2 (ISHP)

4482

5264

2833

5138

0987

Elbasan 2

7924

Shkodeumlr

124

255

1932

939

738

022

Durreumls

151

328

217

104

79

024

Fier

196

315

185

89

76

023

Korccedila

113

169

180

844

674

019

Vlora

114

257

1803

837

704

019

Standardet shqiptare

60

60

140

60

15

65

1

2

5 Standardet e BE-seuml

40

40

25

05

5

Qeuml prej rezultateve teuml monitorimit teuml 2011 teuml dheumlnat e CAM-seuml nuk janeuml publikuar Stacioni manual i monitorimit ldquo21 Dhjetorirdquo neuml Tiraneuml i cili peumlrfaqeumlson disa nga peumlrqendrimet meuml teuml larta gjateuml shumeuml viteve eumlshteuml mbyllur Kateumlr stacionet e reja teuml monitorimit teuml AKM-seuml neuml Shkodeumlr Durreumls Vloreuml dhe Korccedileuml ishin neuml puneuml peumlr gjysmeumln e koheumls nga gushti i 2011-eumls deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls Peumlrveccedil peumlrmbajtjes seuml grimcave teuml ngurta dhe ozonit rezultatet paraprake nuk tregojneuml ndonjeuml tejkalim teuml vlerave limite peumlrkateumlse

Fushatat e STEMA-s dhe CEMSA-seuml me mostrat pasive ISHP-ja ka ndeumlrmarreuml dhe ka kryer 3 fushata me mostrat pasive teuml pozicionuar neuml teuml gjitheuml

Shqipeumlrineuml Fushatat neuml janar teuml 2008-eumls janar dhe qershor teuml 2012-eumls peumlrfshineuml teuml gjitha matjet indikative teuml SO2 NO2 benzenit dhe ozonit - ekspozim peumlr teuml pakteumln 10 diteuml Keumlto vlera mesatare sporadike teuml matura neuml njeuml koheuml kaq teuml shkurteumlr janeuml teuml veumlshtira peumlr trsquou interpretuar por neuml peumlrgjitheumlsi rezultatet tregojneuml qeuml ka 3 zona me keumlrceumlnime potenciale ndaj sheumlndetit publik peumlr shkak teuml ndotjes seuml ajrit - qendra e Tiraneumls Elbasani dhe Fieri

Neuml Fier dhe neuml Elbasan marrja e kampioneve nga ISHP-ja nga gushti deri neuml dhjetor teuml 2012-eumls rezultoi neuml peumlrqendrime mesatare teuml PM10 nga 97 dhe 88μgm3 Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml qeuml Fieri dhe Elbasani mund teuml keteuml problem serioze teuml CAM Keumlto shifra thjesht theksojneuml ateuml qeuml tashmeuml dihet qeuml neuml teuml dy qytetet ka disa probleme serioze teuml ndotjes seuml ajrit Elbasani i rrethuar nga malet vuan nga inversioni i rregullt i cili redukton shpeumlrndarjen e ndoteumlsve duke rritur nivelet e peumlrqendrimit peumlr diteuml teuml tera

Modelet e dispersionit (shpeumlrndarjes) seuml cileumlsiseuml seuml ajrit peumlr vitin 2009 Neuml vitin 2012 njeuml kompani italiane ka kryer inventarin kombeumltar teuml shkarkimeve neuml ajeumlr dhe

modelimin e cileumlsiseuml seuml ajrit (CALPUFF) peumlr teuml gjitheuml Shqipeumlrineuml peumlr vitin 2009 - ldquoAir pollutant emission inventories implementation and air quality planningrdquo Techne Consulting (Executive Summary MEATS10 RS - Ed 1 Rev0 July 2012) Gjetjet kaneuml treguar disa rezultate qeuml duhet teuml peumlrfshihen neuml procedurat e ldquozonimitrdquo teuml keumlrkuara nga neni 5 i direktiveumls CAM (AIR POLLUTANT EMISSION INVENTORIES IMPLEMENTATION AND AIR QUALITY PLANNING) Rezultatet janeuml paraqitur grafikisht si shembull neuml fig 2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6668

Fig 2 Paraqitje grafike e rezultateve teuml modelit peumlr mesataren vjetore teuml NO2 neuml zoneumln e Tiraneumls Rezultatet e modelimit bazuar neuml dispersionin dhe transformimin e ndoteumlsve primareuml dyoksidit teuml

azotit (NO2) dyoksidit teuml squfurit (SO2) PM10 dhe PM25 teuml ccedilojneuml neuml keumlto peumlrfundime - ldquoPeumlr zoneumln e Tiraneumls NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm peumlr Bashkineuml

e Tiraneumls ndeumlrkoheuml qeuml mesatarja peumlr ccedildo oreuml tregon problem edhe neuml Durreumls dhe vende teuml tjera me meuml pak banoreumlrdquo

- ldquoNe kujtojmeuml qeuml burimi kryesor i ndoteumlsve peumlr Bashkineuml e Tiraneumls eumlshteuml trafiku rrugor i cili eumlshteuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajritrdquo

- Peumlr zoneumln e Elbasanit NO2 eumlshteuml njeuml problem peumlr sa i peumlrket mesatares vjetore veteumlm teuml Bashkineuml e Elbasanit ndeumlrsa mesataret peumlr ccedildo oreuml tregojneuml problem edhe neuml Bradasheshrdquo

- ldquoBurimet kryesore teuml ndoteumlsve peumlr zoneumln e Elbasanit janeuml impiantet industriale ky eumlshteuml njeuml problem qeuml duhet teuml konsiderohet neuml planet e ardhshme teuml peumlrmireumlsimit teuml cileumlsiseuml seuml ajrit

- Peumlr qarkun e Vloreumls probleme paraqiten veteumlm neuml Bashkineuml e Fierit dhe njeuml pjeseuml e vogeumll neuml Porteumlz peumlr sa i peumlrket veteumlm SO2 duke leumlneuml pjeseumln tjeteumlr teuml zoneumls teuml paprekur nga ndotja e ajritrdquo

Rezultatet e gjetura neuml meumlnyreuml teuml qarteuml identifikojneuml probleme peumlr sa i peumlrket NO2 dhe PM10 neuml zonat e Tiraneumls Elbasanit dhe Fierit

Vlereumlsimi i efektit neuml sheumlndet neuml zoneumln e Fierit Njeuml kompani holandeze ka beumlreuml disa matje indikative dhe njeuml vlereumlsim teuml efekteve neuml sheumlndet neuml

zoneumln e Fierit Rezultatet janeuml raportuar neuml ldquoPlanin e Integruar Mjedisor dhe Sheumlndeteumlsor Patos-Marinzeuml Fusha e Nafteumls Shqipeumlrirdquo (Ministria e Mjedisit Shqipeumlri) (19 qershor 2008) HASKONING NEDERLAND BV)

Matjet indikative duke peumlrdorur mostra pasive dhe njeumlsi teuml leumlvizshme (gaskromatograf detektor fotojonizues detektor jonizimi me flakeuml dhe monitor H2S) u kryen neuml sezonin e dimrit (janar-shkurt) Pritet qeuml avullimi i hidrokarbureve nga 150 pellgje nafte do teuml jeteuml meuml i larteuml neuml periudheumln e vereumls

Gjetjet e raportit janeuml - ldquoMeuml tej cileumlsia e ajrit neuml Fier eumlshteuml e ndikuar gjithashtu edhe neuml zona teuml tjera neuml vende afeumlr puseve

teuml nafteumls si neuml lugineumln e Visokeumls dhe Gjaniceumls Cileumlsia e ajrit varion neuml vareumlsi teuml sasiseuml seuml gazeve teuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6669

emetuara dhe peumlrbeumlrjes seuml tyre por edhe neuml vareumlsi teuml kushteve teuml motit si drejtimi i ereumls shpejteumlsia e ereumls temperatura dhe lageumlshtia Idealisht monitorimi i ajrit duhet teuml ndeumlrmerret neuml meumlnyreuml teuml vazhdueshme peumlr disa vite neuml vende teuml ndryshme teuml zoneumls seuml projektitrdquo

- ldquoTeuml dheumlnat e cileumlsiseuml seuml ajrit tregojneuml qeuml ka peumlrqendrime shumeuml teuml larta teuml ndoteumlsve prezenteuml neuml zoneuml Cileumlsia e ajrit neuml veccedilanti peumlrqendrime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit neuml ajeumlr ka impakte teuml reumlnda neuml popullsineuml lokale qeuml ccedilon neuml reduktimin e ndjesheumlm teuml sheumlndetit neuml popullateumln lokale dhe statistikisht duke ccediluar neuml shfaqjen e meuml shumeuml rasteve teuml astmeumls dhe kancerit duke ccediluar neuml fatalitete Impakti i industriseuml seuml nafteumls neuml cileumlsineuml e ajrit lokal konsiderohet teuml jeteuml katastrofikrdquo

- ldquoNdotje e ajrit me ccedillirime teuml benzenit dhe sulfidit teuml hidrogjenit - ky impakt konsiderohet teuml jeteuml shumeuml serioz pasi keumlto gaze janeuml mjaft toksike mund teuml shkaktojneuml efekte teuml reumlnda neuml sheumlndetin njereumlzor duke peumlrfshireuml kancerin ndikon njeuml proporcion teuml madh teuml popullsiseuml lokale dhe peumlrqendrimi i matur neuml ajeumlr eumlshteuml neuml shumeuml vende afeumlr ose shumeuml hereuml meuml lart asaj qeuml konsiderohet peumlrqendrim i sigurtrdquo

Sheumlndeti publik eumlshteuml investiguar dhe vlereumlsuar neuml linja teuml ndryshme Rezultatet kryesore nga analizat e teuml dheumlnave teuml sheumlndetit mund teuml peumlrmblidhen si meuml poshteuml

- ldquoAnalizat e teuml dheumlnave lidhur me mbizoteumlrimin e seumlmundjeve teuml mushkeumlriseuml tregojneuml diferenceuml teuml reumlndeumlsishme dhe teuml dukshme ndeumlrmjet grupit teuml studimit dhe kontrollit qeuml mund teuml shpjegohet veteumlm nga ndotja e ajritrdquo

- ldquoAnaliza statistikore e numrit total teuml regjistrimeve teuml rasteve me kancer neuml 10 vitet e fundit tregoi qeuml popullsia neuml zoneumln e projektit kishte 105 raste teuml regjistruara me kancer dhe neuml zonat me popullsi teuml ngjashme neuml numeumlr neuml zoneumln e kontrollit 6 raste teuml tjera ishin regjistruarrdquo

- ldquoDuke konsideruar strategjineuml burim-rrugeuml-receptor neuml peumlrcaktimin e njeuml background-i peumlr efektet e meumlsipeumlrme neuml sheumlndetin publik eumlshteuml e qarteuml se ndotja qeuml vjen nga industria e nafteumls neumlpeumlrmjet ajrit ka luajtur njeuml rol kryesor neuml deumlmtimin e sheumlndetit publik neuml zoneumln e Patos-Marinzeumls Neuml fakt kjo lloj ndotjeje duhet teuml konsiderohet si mekanizeumlm i veteumlm i keumltij fenomeni

Nivelet e ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml Bazuar neuml teuml dheumlnat e disponueshme dhe duke konsideruar problemet e cileumlsiseuml teuml lidhur me keumlto teuml

dheumlna (si u tregua neuml pjeseumlt meuml lart teuml keumltij raporti) kemi beumlreuml disa vlereumlsime mbi dy ndoteumlsit kryesoreuml duke marreuml parasysh keumlrceumlnimin qeuml peumlrbeumljneuml ndaj sheumlndetit njereumlzor - NO2 dhe PM

PM-ja mbulon Grimcat Totale Pezull (TSP) qeuml peumlrfshijneuml teuml gjitha grimcat e marra neuml njeuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml PM10 qeuml peumlrfshin teuml gjitha grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 10 μm dhe PM25 qeuml peumlrfshin grimcat me njeuml diameteumlr meuml teuml vogeumll se 25 μm

Programet e monitorimit teuml kryer gjateuml shumeuml viteve nga Instituti i Sheumlndetit Publik Agjencia Kombeumltare e Mjedisit dhe Instituti Hidrometereologjik dhe fushatat e monitorimit teuml arritura nga projekte teuml tjera teuml vogla tregojneuml teuml njeumljtat karakteristika Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml Tiraneuml eumlshteuml i larteuml peumlr shkak teuml kontributit nga trafiku Neuml pjeseumln meuml teuml madhe teuml Europeumls ka problem peumlr mbajtjen e peumlrqendrimeve teuml leumlndeumls grimcore poshteuml vlerave limit prej 40 mikrogrameuml peumlr meteumlr kub (μgm3) neuml baza vjetore Neuml Tiraneuml peumlrqendrimet e leumlndeumls grimcore janeuml shumeuml teuml larta neuml rendin e 40-100 μgm3 Ndonjeumlhereuml matjet tregojneuml vlera edhe meuml teuml larta

Peumlrqendrimet e dyoksidit teuml azotit (NO₂) janeuml gjithashtu meuml teuml larta se vlera limit europiane e 40 μgm3 si mesatare vjetore Stacionet e monitorimit dhe fushatat e monitorimit rezultojneuml neuml peumlrqendrime 40-80 μgm3 Bazuar neuml eksperienceuml vlerat meuml teuml larta mesatare peumlr ccedildo oreuml duhet teuml jeneuml 3-4 hereuml vlera mesatare e NO2

Tirana ka problem me vlereumln limit peumlr ccedildo oreuml prej 200 μgm3 peumlr NO2 Kjo nuk ka qeneuml e demonstruar gjateuml njeuml periudhe teuml gjateuml teuml monitorimit sepse stacionet automatike teuml monitorimit nuk kaneuml qeneuml teuml ndodhura neuml rrugeuml me shumeuml trafik dhe me shteumlpi neuml teuml dyja aneumlt e rrugeumls (kanione rrugore) Mijeumlra njereumlz jetojneuml afeumlr keumltyre ldquohot spoteverdquo neuml Tiraneuml

Gjateuml 2012-eumls ISHP-ja ka kryer monitorim teuml vazhduesheumlm neuml dy stacionet automatike teuml monitorimit neuml qendeumlr teuml Tiraneumls (Alba1 Poliklinika Qendrore) dhe Tirana ISHP (Alba2) Neuml qendeumlr teuml

Tiraneumls vlera limit vjetore peumlr NO₂ kaloi neuml meumlnyreuml teuml skajshme (42 μgm3) ldquoQendra e Tiraneumlsrdquo eumlshteuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6670

njeuml background urban16 i ndodhur neuml njeuml rrugeuml teuml vogeumll 100 m nga bulevardi ldquoGeorge Bushrdquo Ky eumlshteuml njeuml tregues i qarteuml peumlr peumlrqendrime shumeuml meuml teuml larta peumlrgjateuml rrugeumlve teuml Tiraneumls me trafik teuml dendur - duke peumlrfaqeumlsuar mijeumlra banoreuml teuml Tiraneumls qeuml punojneuml dhe jetojneuml neuml dyqane dhe apartamente peumlrgjateuml rrugeumlve me trafik teuml dendur

Programi indikativ i monitorimit teuml ECAT 2008 Passive samplers are not accurate but the monitoring campaign gives a good idea about

simultaneous concentrations measured during eight days Fig 3 shows the monitoring sites and the concentrations found

ECAT-i organizoi njeuml fushateuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml monitorimit indikativ neuml tetor teuml 2008-eumls duke mbuluar pjeseumln meuml teuml madhe teuml Tiraneumls (ECAT Tirana AQ Report Dec 2008) Teuml gjitheuml ldquostakeholders-atrdquo lokale u peumlrfshineuml neuml projektin qeuml mori mbeumlshtetje financiare nga Programi EULIFE dhe nga Ministria Federale Gjermane e Mjedisit Mbrojtjes seuml Natyreumls dhe Siguriseuml Beumlrthamore Teuml 35 mostrat pasive u analizuan nga laboratoreumlt ARPAV neuml Venecia Neumlse provat e bardha do teuml ishin peumlrdorur peumlr kontrollin e cileumlsiseuml QC rezultatet nuk do teuml ishin raportuar Mostrat pasive nuk janeuml teuml sakta por fushata e monitorimit jep njeuml ide meuml teuml mireuml teuml peumlrqendrimeve simultante gjateuml teteuml diteumlve teuml matjeve Fig 3 tregon vendet e monitorimit dhe peumlrqendrimet e gjetura

Fig 3 Peumlrqendrimi i NO2 neuml secilin prej 35 vendeve teuml monitorimit

Neuml fig 4 grafiku jep njeuml pamje teuml peumlrgjithshme teuml peumlrqendrimeve teuml regjistruara teuml NO2 Vlerat

variojneuml nga 7-75 μgmsup3 Eumlshteuml e ccediluditshme qeuml 8 nga 35 kampione janeuml mbi mesataren e 40 μgmsup3 por megjithateuml nuk mund teuml jepen konkluzione finale peumlr peumlrqendrime afatshkurtra krahasuar me vlereumln limit vjetore Eumlshteuml e dukshme qeuml peumlrqendrimet meuml teuml larta shfaqen neuml pjeseumln qendrore teuml Tiraneumls afeumlr rrugeumlve kryesore me trafik teuml dendur

16 ldquoBackground urbanrdquo peumlrfaqeumlson vendet ku niveli i ndoteumlsve teuml ajrit nuk influencohet thjesht nga njeuml burim i veteumlm

ndotjeje por nga kontributi i integruar nga teuml gjitha burimet e keumlsaj zone Niveli i ndotjes seuml ajrit neuml keumlto zona neuml meumlnyreuml tipike duhet teuml peumlrfaqeumlsohet peumlr disa kmsup2

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Fletorja Zyrtare

Viti 2014 ndash Numri 145

Faqe|6671

Fig 4 Peumlrqendrimet e NO2 neuml qytetin e Tiraneumls 2810 ndash 06112008

Programi i monitorimit indikativ i organizuar nga ECAT-i eumlshteuml neuml peumlrgjitheumlsi njeuml program i mireuml

Fatkeqeumlsisht monitorimi nuk peumlrfshiu matjet meuml bazike teuml kontrollit teuml cileumlsiseuml QC si peumlrdorimi i proveumls seuml bardheuml ldquoBlanksrdquo dhe ldquonuk instaloirdquo mostrat pasive neuml vendet e monitorimit ku beumlhet marrja automatike e mostreumls ldquoBlanksrdquo mund teuml peumlrdoren peumlr teuml kontrolluar neumlse vlerat zero dhe peumlrqendrimet e krahasuara me monitoreumlt automatikeuml (ose metoda teuml tjera) janeuml relevante peumlr sakteumlsineuml e mostrave pasive ldquopassive samplingrdquo

Raporti peumlrmbledh gjetje si - Neuml Shqipeumlri nuk ka njeuml procedureuml strikte teuml sigurimit teuml cileumlsiseuml dhe kontrollit teuml cileumlsiseuml (QAQC)

Pra monitorimi prezent nuk peumlrmbush keumlrkesat e legjislacionit teuml BE-seuml dhe EUROAIRNET peumlr sa i peumlrket DQO-ve dhe teknikave teuml matjes

- Matjet e dyoksidit teuml azotit dhe benzenit neuml Tiraneuml duke peumlrdorur ldquopassive samplingrdquo tregojneuml njeuml peumlrqendrim shumeuml teuml larteuml teuml keumltyre ndoteumlsve neuml kanione rrugore dhe vlera teuml larta afeumlr rrugeumlve dhe neuml hapeumlsirat e lira Influenca e ndotjes seuml ajrit nga unaza e qytetit eumlshteuml shumeuml evidente sidomos neuml kryqeumlzimet e rrugeumlve me rrugeuml teuml ngushta

- Diferencat e peumlrqendrimeve teuml ndoteumlsve ndeumlrmjet vendeve mateumlse inkurajon njeuml meumlnyreuml teuml re teuml monitorimit teuml ndotjes seuml ajrit neuml qytetin e Tiraneumls Meqeuml tri stacionet e automatizuara qeuml janeuml neuml veprim neuml qytetin e Tiraneumls u peumlrkasin background-eve dhe tipologjive urbane ka ardhur koha peumlr teuml beumlreuml njeuml konfigurim teuml ri teuml rrjetit monitorues

Gjetjet e meumlparshme teuml tanishme apo meuml teuml fundit si dhe rekomandimet e dheumlna nga eksperteuml teuml huaj nuk janeuml marreuml asnjeumlhereuml neuml konsiderateuml peumlr peumlrmireumlsimin e monitorimit teuml CAM-it neuml Shqipeumlri

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml

Abonimet vjetore peumlr Fletoren Zyrtare mund teuml beumlhen praneuml Posteumls Shqiptare me ccedilmimin 16 000 lekeuml ose praneuml

Qendreumls seuml Botimeve Zyrtare me ccedilmimin 14 000 lekeuml (ky ccedilmim nuk peumlrfshin shpeumlmdarjen neuml adreseuml)

Formati 61x868

Shtypshkronja ldquoKristalinardquo Tiraneuml 2014

Adresa Bulevardi ldquoGjergj Fishtardquo

pas ish-EkspoziteumlsldquoShqipeumlria Sotrdquo Tel042427005 04 2427006

Ccedilmimi 36 lekeuml