fip tacloban leyte

Tindog TaclobanMga Kwento ng Karanasan sa Pag-

Organisa ng Komunidad na Kasalukuyang Bumabangon sa Hagupit

ng Kalamidad

Basman, Mohammad Ta ja l l i hJav ie r , Pau l Dave

Madera l , Lusha F rancescaMidua , Cami l l e A l l en

D i syembre 2015Departamento ng Pagpapaunlad ng Pamayanan

1

Kolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng PamayananUnibersidad ng Pilipinas-Diliman

Lungsod Quezon

#TINDOG TACLOBAN:Mga Kwento ng Karanasan sa Pag-Organisa ng Komunidad

na Kasalukuyang Bumabangon sa Hagupit ng Kalamidad

Basman, Mohammad TajallihJavier, Paul Dave

Maderal, Lusha FrancescaMidua, Camille Allen

Disyembre 2015

2

Talaan ng Nilalaman

Kabanata 1: Panimula 1Field Instruction Program 2

Kabanata 2: Paglalahad ng Konteksto 9Epekto ng Yolanda sa Tacloban, Leyte 12Dalawang taon matapos ang Bagyong Yolanda sa Tacloban 13Mga inisyatibo ng pamahalaang nasyunal at lokal 14Sitwasyon ng pabahay at rehabilitasyon 28

Kabanata 3: Pagsasalarawan ng Gawaing Fieldwork 47Balangkas na gabay sa paggawa ng mga plano sa pag-oorganisa 48Unang yugto ng gawaing fieldwork 54Ikalawang yugto ng gawaing fieldwork 57Proseso ng pagpasok sa komunidad 61

Kabanata 4: Mga istratehiyang ginamit sa pag-oorganisa 64Pakikipamuhay 65Capacity Building 66Organizational Development 67Community Mobilization 68Leadership Development 69

Kabanata 5: Pinagsama-samang aral ng grupo 71Papel ng Community Development sa pagbangon ng mga nasalanta 72Relocation at recovery 72Community Building at Empowerment 72Build Back Better Approach 74Pagiging malaya at may dignidad para sa ganap na buhay 75Early recovery bilang approach ng pagtulong sa mga nasalanta 76Pagtugon sa estado ng karapatang pantao 77

Kabanata 6: Mga hamon 79

Kabanata 7: Konklusyon at rekomendasyon 83Community Development sa pag-oorganisa ng HOA 84Disaster resilient= wellbeing 86

Kabanata 8: Mga piling pag-aaral sa komunidad 88CD 126: Innovative Strategies in Community Organizing 89CD 135: People’s Initiative and Economic Enterprises 98

Kabanata 9: Pagninilay-nilay at repleksyon ng grupo 109Apendiks 119

3

MGA DAGLAT

BBMA-Bisig Bayan Medical AssistanceBOD-Board of DirectorsCB-Community BuildingCBL-constitution and By-LawsCD-Community DevelopmentCHCDO- City Housing and Community Development OfficeCMP-Community Mortgage ProgramCO-Community OrganizerCRRP- Comprehensive Rehabilitation and Recovery PlanDILG- Department of Interior and Local Government FGD-Focused Group DiscussionFIP-Field Instruction ProgramGA-General AssemblyGMAKF-GMA Kapuso FoundationGMAKV-GMA Kapuso VillageGMAKVHOA- GMA Kapuso Village Homeowners’ AssociationHLURB-Housing and Land Use Regulatory BoardHOA-Homeowners' AssociationHUC-Highly Urbanized CityIDP-Internally Displaced PersonINGO-International Non Government OrganizationIRA-Internal Revenue AllotmentKSD-Kapuso Medical DevelopmentLD-Leadership DevelopmentLGU-Local Government UnitLNCA-Learning Needs Capacity AssessmentLRRP-Local Government Rehabilitation and Recovery PlanNDRRMC- National Disaster Risk Reduction & Management CouncilNGO-Non-government OrganizationNHA-National Housing AuthorityOB-Operation BrotherhoodOD-Organizational DevelopmentOPARR- Office of the Presidential Assistant for Rehabilitation and RecoveryPAR-Philippine Area of ResponsibilityPCUP- Presidential Commission on the Urban PoorPO-People's OrganizationProject NOAH- Project Nationwide Operational Assessment of HazardsRBS-Republic Broadcasting SystemUDHA- Urban Development and Housing Act

EHEKUTIBONG PAGBUBUOD

4

Mula Agosto hanggang Nobyembre 2015, ang mga mag-aaral ng BS Community Development mula sa UP College of Social Work and Community Development ng Unibersidad ng Pilipinas (UP CSWCD) ay nanatili sa GMA Kapuso Village (GMAKV) Tacloban para sa ikaapat na taon ng kanilang pag-aaral. Nasa ilalim ito ng Field Instruction Program (FIP) ng kolehiyo kung saan ang mga mag-aaral ay makikipamuhay at mananatili sa isang komunidad upang maranasan ang kanilang pang araw-araw na buhay at makatulong sa mga gawaing pagpapaunlad dito.

Kaakibat ng UP CSWCD ang GMA Kapuso Foundation sa pagpapadala ng apat na mag-aaral sa GMA Kapuso Village Tacloban upang makatulong sa capacity building ng mga bagong opisyales ng kanilang Homeowners Association. Maliban sa guro na gabay mula sa kolehiyo na si G. Victor Obedicen ay mayroon ding mangangasiwa sa mga mag-aaral mula sa Kapuso Foundation na si Father Arnel Fortes, ang community organizer ng Foundation.

Ang GMA Kapuso Village Tacloban ay isa sa mga unang resettlement sites na naitayo at natirahan ng mga mamamayan matapos ang Bagyong Yolanda. Mayroon itong 403 na housing units kung saan ang mga nakatira ay galing sa Brgy. 88 ng Tacloban City, isa sa mga pinakanaapektuhan ng nangyaring sakuna.

Mula nang dumating ang mga residente sa GMAKV, nagkaroon ng unti-unting pagbangon mula sa bagyong Yolanda. Ngunit, karamihan pa rin sa kanila ay hirap sa pagbangon sapagkat maraming nawalan ng mga mahal sa buhay. Marami rin ang nawalang ng mga kabuhayan at pag-aari. Dahil dito, ang pagsisimula ng panibagong buhay at pagbangon ay mahirap lalo na't karamihan sa kanila ay pangingisda ang kinabubuhay at malayo ang GMA Kapuso Village sa kanilang pangisdaan.

Kahit mayroong mga problema at hirap sa pamumuhay ang ilan, mayroon rin namang mga nakapagsimula na ng bagong buhay sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga tindahan at paghahanap ng ibang kabuhayan.

Nagsimula ang FIP team sa pakikipamuhay sa komunidad sa pagkilala sa mga residente ng GMAKV pati sa officers ng kanilang HOA. Sa pakikipamuhay, naranasan ng FIP team ang araw araw na pamumuhay ng mga residente. Nagkaroon ng mas malalim na pag-unawa ang team sa mga isyu at problema na kinahaharap ng mga taong nakatira sa isang resettlement area matapos ang isang malaking sakuna.

Mula sa pagkilala sa mga residente at pagtingin sa kanilang mga isyu, nakabuo ang team ng mga gawain para sa komunidad. Kabilang na dito ang isang project proposal making workshop na nadaluhan ng mga block leaders. Maliban dito, nagkaroon rin ng isang leadership training seminar para naman sa mga board of directors ng HOA.

Habang nagpapatuloy ang mga gawaing pagpapaunlad ng kasanayan ng mga lider, ang FIP team ay nagpatuloy rin sa pakikipagkilala sa mga residente. Dito natuklasan nila na marami sa mga residente ang kulang o walang partisipasyon sa HOA sapagkat ang paghahalal ng mga opisyales ng HOA ay hindi naidaan sa prosesong kanilang ninanais. Sa naging eleksyon kasi ng

5

mga residente noong Agosto, pito sa mga board of directors ang pinili lang ng community organizer, samantalang ang natitirang labingtatlo ay inihalal ng mga representante mula sa mga blocks.

Dahil sa hindi maayos ang naging proseso ng pagpili ng mga opisyales ng HOA, nagdulot ito ng hindi pakikiisa ng ilang mga residente sa mga gawain lalo na iyong galing sa mga blocks na walang representante sa board. Ang mga ganitong reklamo ay nakarating hindi lamang sa loob ng komunidad ngunit pati na rin sa City Housing and Community Development Office (CHCDO) ng Tacloban. Pati rin si Mayor Alfred Romualdez ng Tacloban ay nagtungo sa GMAKV upang makausap ang mga residente, mga opisyales, pati na rin ang community organizer upang magkaroon na ng pagkakaisa dito.

Ang CHCDO ang ahensya na namamahala sa relokasyon at paglalaan ng serbisyo sa mga resettlement sites sa Tacloban. Mula pa nung una, hindi ito pabor na magtayo na ng HOA ang GMAKV sapagkat ayon sa kanila, maaaring maayos ang pamumuno sa komunidad kahit hindi muna pormal na HOA ang maitayo. Ngunit hindi ito pinakinggan ng community organizer ng GMA kaya naman nagpatuloy ang pag-aayos at pagpaparehistro ng GMAKVHOA. Nagtungo rin ang mga tao mula sa Housing and Land Use Regulatory Board (HLURB) sa GMAKV upang masimulan na ang proseso ng pagpaparehistro ng HOA.

Ang mga kaganapang ito ang naging laman ng unang pitong linggong pananatili ng FIP team sa gawaing field. Sa pagbabalik nila para sa ikalawang yugto ng gawaing field, nagkaroon naman ng mga panibagong gawain para sa kanila hindi lamang sa aspeto ng mga gawain ngunit pati ang kanilang personal na pakikitungo sa mga tao sa komunidad. Sapagkat nang sila ay makabalik na, hindi naging mainit ang pagtanggap ng mga tao sa kanila sapagkat nalaman nila na mayroong agam-agam ang FIP team sa nagiging proseso ng pag-oorganisa ng community organizer. Hindi ito naging madali sapagkat kinakailangang makipagtulungan ng FIP team sa mga residente sa mga gawain kahit hindi bukas at aktibo ang partisipasyon ng mga ito. Nagkaroon din ng utos ang community organizer na imbis sa mga host families umuwi ang FIP team ay pinanatili sila sa opisina ng GMAKF.

Ang tensyon na ito ay mas lumawig pa nang mapagdesisyunan ng GMAKF na pabalikin na ang community organizer sa Maynila at patigilin na sa kanyang trabaho sa GMAKV. Nang makarating ang balitang ito sa mga opisyales, nagkaroon sila ng halo-halong emosyon kabilang na rito ang lungkot sa pagkawala ni Father Arnel, at pagkagalit sa FIP team sapagkat sa tingin ng mga opisyales ay sila ang nagdulot ng pagkakatanggal sa trabaho ni Father Arnel.

Naging mahirap ang pakikihalubilo ng FIP team sa mga residente pagkatapos ng mga naganap na ito. Iilan lang sa mga opisyales ang kumakausap sa kanila. Hindi rin makapagpatuloy sa mga gawaing nakalatag sapagkat hindi ito maisaayos kasama ang mga lider.

Nagkaroon lamang ng paglilinaw at paunti-unting pagbalik ng tiwala at pagiging panatag ng mga opisyales sa FIP team nang magpunta si Ma'am Mel Tiango, ang head ng GMAKF, sa komunidad. Ipinaliwanag niya ang dahilan kung bakit wala na si Father Arnel at kung ano ang mga susunod na hakbangin ng foundation para sa komunidad. Dito rin nailahad ng FIP team ang plano na magkaroon ng konsultasyon ng Constitution at By-laws (CBL) sa lahat ng residente upang magkaroon sila ng CBL na naidaan sa tamang proseso at angkop para sa kanilang mga

6

pangangailangan. Nasabi rin ni Ma'am Mel magkakaroon na rin ng eleksyon ng mga opisyales ng HOA na maidadaan sa prosesong kanilang nais.

Nagpatuloy na ang mga gawain ng FIP team sa komunidad. Kabilang na rito ang pakikipagtulungan sa mga opisyales ng HOA sa isang presentors training kung saan nagkaroon ng pagsasanay kung paano nila ipapakita at ipapaliwanag ang mga nilalaman ng CBL. Matapos ito, nagkaroon na ng serye ng konsultasyon ng CBL sa mga residente, Nagawa ito sa pakikipagtuwangan naman ng FIP team sa CHCDO.

Matapos ang serye ng mga konsultasyon, naihanda at napagsama-sama na ang mga gustong I-amyenda ng mga residente sa kanilang CBL. Nagsilbi itong bahagi ng paghahanda para sa General Assembly kung saan maaamyenda na ang CBL at pagkatapos nito ay magkakaroon na ng eleksyon para sa mga bagong opisyal ng HOA. Nagkaroon ng mainit na pagtangkilik ang mga residente sa General Assembly. Marami ang nakadalo kaya naman naamyendahan na ang CBL at nakapagpatuloy na sa eleksyon. Natapos ng matiwasay ang eleksyon na nagkaroon naman ng positibong pagtanggap sa mga residente.

Ang eleksyon ang naging huling gawain ng FIP team para sa GMAKVHOA. Ngunit, hindi dito nagtapos ang gawain ng team sapagkat bago umalis sa field ay nagkaroon rin ng tuluyang pakikipag-ayos sa mga opisyales na lubhang naapektuhan sa pag-alis ng community organizer. Nasigurado ng team na ang kanilang relasyon sa mga residente ay hindi nila iiwang sira sa kanilang pag-alis. Sapagkat maliban sa mga gawain na nakatulong sa HOA, ang mga karanasan sa araw-araw nilang pamumuhay ang kanilang baon sa pagtatapos ng gawaing field.

7

KABANATA 1: PANIMULA

1

ANG FIELD INSTRUCTION PROGRAM

Sa ikaapat na taon ng mga mag-aaral ng kursong Pagpapaunlad ng Pamayanan o Community Development (CD) sa Kolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan sa Unibersidad ng Pilipinas Diliman ay sumasailalim sila sa Field Instruction Program o FIP.

Sa Field Instruction Program (FIP) ipinapadala ang mga mag-aaral sa iba’t ibang mga katuwang na pamayanan upang makipamuhay sa loob ng dalawang semester at tumulong sa mga gawaing pag-oorganisa. Sa pagtungo sa pamayanan, mayroong kaagapay ang mga mag-aaral na isa o dalawang guro bilangfaculty supervisor/s. Sila ang mga gagabay ng mga mag-aaral sa kanilang pakikipamuhay at paggampan ng mga gawain sa pamayanan.

Nilalayon ng programang ito na:

● Matuto ang mga mag-aaral sa pamamagitan nang pagsasapraktika ng mga teoryang natutunan sa akademiko at sa kasama na rin ang pakikipag-aralan sa mga tao sa komunidad;

● Iugnay ang mga natutunang istratehiya at teorya sa praktika;

● Pagyamanin ang mga natutunang mga teorya at paunlarin ang kamalayan mula sa pakikipamuhay sa pamayanan;

● Maisabuhay at makatulong sa pamamagitan nang paglilingkod sa pamayanan at sa bayan;

● Paunlarin at palakasin pa ang mga kakayahan sa gawaing pagpapa-unlad

Mula sa karanasan sa integrasyon, pakikipamuhay at pakikiisa sa mga gawain sa pamayanan ay nagkakaroon ng bagong karanasan, pagtingin at kakayahan ang mga mag-aaral. Kaakibat nito ay nabibigyan ng pagkakataon ang mga mag-aaral na maisa-praktika ang mga kaalaman at kasanayan sa gawaing pagpapaunlad at pag-oorganisa ng pamayanan na natutunan sa pamantasan.

Upang maisakatuparan ang mga layunin ng FIP, ang Departamento ng Pagpapaunlad ng Pamayanan ay nakikipag-ugnayan sa mga institutsyon katulad ng Local Government Unit (LGU), Non-government Organization (NGO), People’sOrganization (PO) at iba pang mga ahensya at organisasyon na ang kapwa minimithi ay matulungan at gabayan ang mga pamayanan sa pag-unlad. Mayroong isa o higit pang kinatawan mula sa mga mapipiling ahensya at organisasyong na magiging katuwang ng mga mag-aaral sa pag-oorganisa sa pamayanan upang maging partner agency supervisor.

Sa FIP makikita ang pagbabalik sa mga tao sa komunidad ng mga mag-aaral ang natutunan sa pamamagitan nang pagbibigay serbisyo sa kanila. Sa FIP ginagamit ng mga mag-

2

aaral ang mga kakayahan patungkol sa pag-oorganisa ng pamayanan, pagplano, pagpapaunlad ng panlipunang negosyo, pagtukoy at pagsasakatuparan ng mga inobatibong istratehiya sa pamayanan, pagpapakilos at pamamahala sa mga miyembro ng pamayanan at iba pang mga kasanayang naaangkop sa pamayanang paglilingkuran.

Layunin ng Field Instruction Program sa GMA Kapuso Village Tacloban

Inaasahan na sa pagtatapos ng apat na buwang pakikipamuhay sa pamayanan ay matugunan ng mga mag-aaral ang mga sumusunod:

● Magkaroon ng mas malalim na pag-unawa ang mga mag-aaral at ang GMA Kapuso Foundation tungkol sa tunay na kalagayan ng GMA Kapuso Village sa New Kawayan, Tacloban City.

● Palakasin at organisahin ang samahan ng (GMAKVHOA) sa pamamagitan nang paglinang ng mga kakayahan at katangian sa pamamahala na angkop para sa samahan.

● Gabayan ang mga residente sa pagpapaunawa ng proseso ng pabahay sa relokasyon.

● Pagpapaunawa sa kahalagahan ng pagkakaroon ng Constitution and By-laws sa GMAKVHOA at pagpapakilos sa mga lider tuwing block consultation at general assembly.

● Makapagbigay ng lugar para sa mga lider ng samahan na mapagnilayan at maisakatuparan ang pagbuo at pamamahala sa pamayanan.

● Matulungan ang na magkaroon ng iba pang katuwang ang GMAKV maliban sa GMA Kapuso Foundation (GMAKF) para tuluy-tuloy ang pag-unlad sa oras na matapos na ang tungkulin ng ahensya sa pamayanan.

KATUWANG NA AHENSYA AT KOMUNIDAD

Ang katuwang na ahensya ay ang sumusuporta at nagbibigay ng pondo sa mga pangangailangan ng FIP team sa gawaing pag-oorganisa sa komunidad upang makamit ang kanilang layunin na makabangon sa sakunang naransan dahil sa Yolanda sa tulong ng mga mag-aaral. Bilang nagpamahagi sila ng bagong tirahan sa mga taga Brgy. 88 ng Tacloban. Nais ng katuwang na ahensya ma-organisa ang mga tao at magkaisa sa komunidad. Kasama rin ang katuwang sa pag-gawa ng workplan atsabay na nagpaplano sa mga tunguhin na nais makamit ng pamayanan habang ang katuwang na komunidad ang kasama ng FIP team upang matuto at makipag-aralan sa bawat isa.

Habang ang katuwang na komunidad ay ang tinutulungan ng FIP team sa kanilang mga gawaing pang komunidad tulad ng pagpapalakas ng samahan at pag-oorganisa. Kasama itong nakikipag aralan upang tukuyin ang mga problema at solusyon.

3

GMA Kapuso Foundation

Ang GMA Kapuso Foundation, Inc. (GMAKF) ay isang non-stock at non-profit na organisasyon na naitatag noong ika-24 ng Abril, taong 1991 sa ilalim ng pangalang Republic Broadcasting System (RBS) Foundation. Ito aynaging GMA Foundation noong 1996, hanggang maging GMA Kapuso Foundation, Inc. noong 2003. Isa itong organisasyon na binubuo ng mga taong nagnanais tumulong sa pakikipagkawanggawa sa kapakanan ng nakararami. Ang GMAKF ay nakipagtulungan din sa ibang organisasyon para maisagawa ang mga proyekto nito. Ang isa sa mga pangunahing hangarin ng GMAKF ay ang manguna sa pagtulong sa pag-angat ng buhay ng mga naaping miyembro ng ating lipunan sa pamamagitan ng Serbisyong Totoo at ang responsableng paggamit ng media.

Upang maisulong ang mga hangarin ng ahensya, mayroon silang iba't ibang proyekto at programa na nagbibigay-pansin sa kalusugan, edukasyon, tulong sa mga nasalanta, at values formation. Isinasagawa ang mga programang ito sa iba't ibang lugar sa bansa.

Ilan sa mga programang ito ay ang Bisig Bayan Medical Assistance (BB) para sa kalusugan na tumutulong makapagbigay ng tulong medikal sa mga kababayang walang pangtustos sa gamutan; Unang Hakbang sa Kinabukasan kung saan naman nabibigyan ng mga gamit sa eskwela ang mga bata; Kapuso School Development (KSD) project kung saan nagpapatayo ang foundation ng mga eskwelahan sa tulong ng mga tao sa komunidad; Operation Bayanihan bilang programa naman para sa mga nasalanta ng mga kalamidad; at marami pang iba.

Isa ring proyekto ng foundation ay ang Kapuso Village Project na nakalaan para sa kapakanan ng mga naapektuhan ng mga natural na kalamidad. Para sa GMAKF, ang Kapuso Village Project ay hindi lang normal na pabahay sapagkat ito rin ay sumisimbulo ng pag-asa at bagong simula para sa mga taong maninirahan dito.

Ang unang Kapuso Village ay naipatayo noong 2006 sa Lilo-an, Southern Leyte. Isang daang (100) bahay ang naipamigay para sa mga nasalanta ng St. Bernard Landslide. Sumunod dito ang mga Kapuso Villages sa Iligan City na inilaan naman para sa mga biktima ng Bagyong Sendong. Ang GMA Kapuso Village (GMAKV) sa Tacloban City ay ang ikaapat na Kapuso Village para sa mga nasalanta ng Bagyong Yolanda. Ang ikalimang Kapuso Village ay matatagfpuan naman sa Palo, Leyte kung saan naging biktima rin sila ng Bagyong Yolanda Ang pomdo ay nagmula sa donasyon ng iba't ibang pribadong kumpanya at kung minsan ay nagbibigay serbisyo sa GMAKF. Katulong rin ng foundation ang iba't ibang ahensya ng gobyerno mapalokal o nasyunal.

GMA Kapuso Village-Tacloban

Ang GMA Kapuso Village (GMAKV) ay matatagpuan sa Brgy. 106 sa Lungsod ng Tacloban. Ito ay ang unang pabahay na nakumpleto sa Lungsod ng Tacloban matapos ang

4

bagyong Yolanda ayon sa City Housing Office. Binubuo ito ng apatnapu’t tatlong daang (403) yunit na nahahati sa dalawampu’t isang (21) blocks. Nahahati din ito sa anim (6) na phases na batay sa pagkapangkat-pangkat ng pagkakalipat. Unang nalipatan ito ng mga benepisyaryo noong Nobyembre 2014, isang taon matapos ang Yolanda. Sa ngayon, tatlumpu’t siyam na raan (393) na bahay na ang okupado dito. Ang isang bahay ay may sukat na limampung metrong kuwadrado (50 sqm) na lot area at apatnapu’t dalawang metrong kuwadradong (42sqm) floor area.

Ang pagpapatayo ng GMAKV ay natupad sa pakikipagkatuwang ng GMA Kapuso Foundation sa lokal na pamahalaan ng Lungsod ng Tacloban at sa National Housing Authority (NHA). Ang GMAKF ang nagbigay ng istruktura ng bahay, ang NHA ang nag-ayos ng lupang pagtatayuan ng bahay, at ang lokal na pamahalaan ng Tacloban naman ang nagtaya sa pagkakaroon ng kuryente at tubig sa lugar. Dahil bahay lang ang ibinigay ng GMAKF, hindi pagmamay-ari ng mga benipisyaryo ang lupa na pinagtayuan ng bahay. Ngunit pagkalipas ng limang taon ng kanilang paninirahan ay maaari na nilang bayaran ang lupa. Mayroon din naman silang karapatan na magdesisyon kung nais ba nila itong bilihin o hindi.

Ang mga naging benepisyaryo ng pabahay sa GMAKV ay pawang mga taga-Brgy. 88 ng Tacloban isa sa mga lugar na lubos na naapektuhan ng bagyo. Ito ang pinakamalaking barangay ng lungsod batay sa dami ng populasyon. Maliban sa pagiging residente ng Barangay 88, mayroon pang ibang kwalipikasyon upang maging benepisyaryo ng GMAKF. Kabilang dito ang mga sumusunod: (1) Mayroong anim o pitong miyembro sa pamilya; at (2) Hindi kawani o empleyado ng gobyerno at kumikita ng hindi hihigit sa labing apat na libong piso (P14,000.00) sa isang buwan. Kung hindi sakop ng mga kwalipikasyon ngunit bulnerable ang sitwasyon ng pamilya ay maaari pa ring mabigyan ng pabahay.

GMA Kapuso Village Homeowners Association

Ang GMAKVHOA ay isang samahan ng mga pinuno na nabuo upang mamahala sa mga residente at GMKV Tacloban. Naitatag noong Agosto 2015 at pormal na narehistro sa HLURB bilang HOA noong Oktubre 2015. Sila ay tinatag bilang mga lider upang mapangasiwaan ang mga proyekto at bilang tumayong gobyerno sa loob ng komunidad lalo na kapag may gulo o hindi pagkakaintindihin. Bukod dito ay sila rin ang bahalang mag-asikaso sa mga gustong baguhin o idagdag sa komunidad tulad na lamang ng mga pasilidad, pag-aayos ng mga daan at bahay. Sila rin ay inaasahang mamuno at kumatawan para sa GMAKV-Tacloban.

Ang unang naging kasapi ng HOA ay ang pitong (7) tinalaga ng CO upang maging key officers at ang labing apat(14) parte ng BOD na dumaan sa proseso ng botohan kada block. Ang bawat block ay pipili ng kanilang representante upang kumatawan para sa kanilang block noong botohan.

Ayon sa RA 9904 o Magna Carta for Homeowners and Homeowners' Associations. Nilalayon nito na hikayatin, respetuhin at maisulong ang pagtatatag ng PO na mayroong kolektibong interes at mapanglahok na pamamaraan. Kaya naman nagkaroon ng polisiya ang gobyerno bigyang karapatan ang mga tao na bumuo ng unyon at asosayon na maaaring magsulong ng karapatan ng mga tao. Samakatuwid inaasahan na ang gobyerno ay magbibigay ng

5

mga rekurso na mayroon sila upang maisakatuparan ang mga pangangailangan at interes ng pamayanan. Kasama ang LGU na magbibigay ng mga batayang serbisyo sa mga tao at tutulong na magimplementa ng mga polisiya, programa, batas at ordinansa ng lokal at nasyunal na ahensya ng gobyerno para sa pagpapaunlad ng mga komunidad.

Sinasabi sa sec 10 ng RA 9904 na ito ang mga sumusunod na kapangyarihan o karapatan ng isang HOA:

“Ang mga kapangyarihan at katungkulan ng Asosasyon ang nakasaad saSection10ngRA9904(MagnaCartafor HomeownersandHomeownersAssociations),saSection49ngImplementing Rulesand RegulationsngRA9904,at saarticlesofincorporation a t b y - l a w s n g A s o s a s y o n .

Kasama sa kapangyarihan at katungkulan ng Asosasyon ang sumusunod:

(a) Baguhin o palitan ang mga articles of incorporation, by-laws, atrulesandregulationssa pamamagitan ng pagkonsultaat pag-aaprubangsimplemajority ng mga miyembro.

(b)Mamahala sa mga suliranintungkol sa kapakanan ng Asosasyonat ng village, pwera na lamang sa mga usaping hindi nasasakupan ng Asosasyon.

(c) Pangasiwaan at isaayosang mga commonareas at improve ang mga ito hanggang sumusunod ito sa mga provision ng approved na subdivision plan.

(d) Pangasiwaan ang paggamit samga daanan sa village para mapangalagaan ang privacy, katahimikan, seguridad, kaligtasan at kaayusan ng trapik. Pero dapat ito ay: (1) inaprubahan sa publicconsultations;(2) sumusunod sa mga batas at alituntunin;(3)humingi ng permiso sa kinauukulan; at,(4)may kaukulang mga dokumento tulad ng memorandum of agreement sa mga kinauukulan.

(e) Pangasiwaan ang pagkuha sa mga empleyado o contractors upang masiguro ang maayos na pamamalakad sa Asosasyon at sa village;

(f) Bumili o magbenta ng real property o association property, kung aaprubahan ng simple majority ng mga miyembro ng Asosasyon.

(g) Siguraduhin na mayroong kalidad na water services ang village na may resonableng presyo.

(h) Ipagamit o iparenta ang mga common areas sa village, maliban sa mga daanan at kalsada,

(i) Mangolekta ng kaukulang fees sa paggamit ng open spaces, facilities, at services ng asosasyon para sa operational expenses ng mga ito.

6

(j) Bantayan ang pagpapatupad ng mga alituntunin sa National Building Code, zoning laws, HLURB rules and regulations, at local ordinances.

(k) Makonsulta at wastong koordinasyon sa pagtatayo ng mga establishemento tulad ng schools, hospitals, markets, grocerystores o iba pang mga katulad na establishimento namakakaapekto sa takbo ng pamumuhay sa village.”

(l) Suspendihin ang mga pribilehiyo o magpataw ng karampatang parusa sa mga miyembro kung may nilabag o hindi sinunod na patakaran o alituntunin ng Asosasyon.

(m) Magpetition sa pagtatayo ng panibagong barangay na nakabatay sa Local Government Code of 1991

(n) May kapangyarihan na magdesisyon na nakabase sa by-laws at HLURB basta patungkol sa governance at operasyon ng asosasyon”

Lahat ng relocation sites sa Pilipinas ay binigyang mandato ng HLURB na magtatag ng isang HOA upang pamahalaan at pangasiwaan ang mga village o subdivision. Ang GMAKV-Tacloban ay bagong komunidad at sa iba;t ibang parte ng Brgy. 88 ang mga tao dito. Ang iba ay hindi magkakakilala. Mahalaga ang HOA upang maging maayos at tahimik ang kanilang pamumuhay sa bagong kinabibilangan na komunidad.

Sa pagdami ng mga residente sa village ay nagkaroon na rin ng pangangailangan upang magkaroon ng mga taong tatayong lider sapagkat ayon sa mga nakaraang karanasan ng GMA Kapuso Foundation (GMAKF), nagkakaroon ng pagpapabaya ang mga tao sa komunidad ilang buwan o taon matapos maibigay ang proyektong pabahay. May mga pagkakataon na nagiging magulo ang komunidad o kaya naman may mga nagbebenta ng kanilang mga bahay.

Dahil dito, nagtalaga ng community organizer (CO) ang GMAKF sa lugar na tutulong upang magkaroon ng mga lider sa komunidad at maisaayos ang relasyon ng mga tao sa isa’t isa. Batay sa isinagawang pagsusuri (needs assessment) ng nasabing CO, ang pamamahala sa komunidad ay matutugunan sa pamamagitan ng pagtatatag isang Homeowners Association (HOA)

Ngunit may iba't ibang isyu na kinakaharap ang nabuong HOA sa komunidad. Ang ilan ay hindi kinikilala bilang mga lider ang mga opisyales dahil ito ay hindi dumaan sa mapanglahok na proseso pagdating sa pagtatalaga o botohan HOA. Ang iba kasi ay itinalaga (appointed) lamang ng CO at ang iba ay pinagbotohan ng mga tao sa komunidad. Hindi rin naging mapanglahok kundi naging authoritative ang prosesong ginamit sa pag-oorganisa ng mga tao ng dating CO ng GMAKF na si Father Arnel Fortes kaya nagkaroon ng pagkahati sa sa dalawang grupo ang mga tao sa komunidad.

Nagkaroon ng personal na alitan si Father Arnel at si Kapitana Montalban ng Brgy. 88 dahil ang balita ay gustong gawing extension ang GMAKV ng Brgy. 88. Kung tutuusin kasi base sa populasyon na nalipat dito ay puwede na itong maging isang Barangay. Ito ay nag ugat ng

7

pagkakaroon ng hindi pagkakaintindihan. Ang mga dating tauhan, brgy. worker at mga dating lider ay masama at walang intensyon na mabuti ang tingin ng dating CO. Doon nagmula ang pagkahati ng grupo dahil sa pananaw ni Father Arnel dapat ang HOA ay maging independent at kumalas na sa LGU. Isa sa kaniyang mga dahilan ay madumi raw ang politika sa lugar kaya naman hindi na niya ninanais na mabahirap ng duming ito ang GMAKV. Ang alitan nilang dalawa ay nagbunga ng hindi rin pagkakaintindihan ng mga residente at hindi pagkakaroon ng pagkakaisa sa komunidad. Nakikita ito sa pamamagitan ng mahinang partisipasyon ng mga tao sa Homeowners Association.

8

KABANATA 2:PAGLALAHAD NG KONTEKSTO

9

Tacloban, Leyte

Ang Tacloban ay matatagpuan sa Cancabato Bay katabi ng San Juanico Strait na naghahati sa probinsya o isla ng Leyte at Samar, ito ay ang dating kapital ng Pilipinas noong 20 Oktubre 1944 hanggang 27 February 1945.

Batay sa 2010 Census of Population and Housing (CPH), mayroong 45,478 na household, at tumatayang 221, 174 katao ang naninirahan sa siyudad ng Tacloban. Ito rin ay tinalagang pinakapopuladong siyudad sa buong rehiyon ng Eastern Visayas. Ang siyudad ay idineklara na isang highly urbanized city (HUC) noong Disyembre 2008. Ito ang kauna-unahang HUC sa Silangang Visayas, at ika-34 naman sa buong Pilipinas.Ang Tacloban ay nakapwesto sa Hilagang Silangan ng Lalawigan ng Leyte.Ito ay may layong 580km mula sa Maynila. Mayroon itong lawak na 201.7 kilometrona binubuo ng 138 na barangay.

Sa loob ng ilang dekada, ito ang nagsilbing sentro ng komersyo, edukasyon, at iba pang mga aktibidad pang ekonomiya ng Rehiyon VIII. Base sa tala ng National Statistical Coordination Board noong taong 2013, mayroong 40 na pampubliko at 18 na pribadong mababang paaralan habang 14 na pampubliko at 15 naman ang pribadong mataas na paaralan. Sa kolehiyo naman ay may 3 pampublikong paaralan at 15 pribado.

Ayon sa CPH,Brgy. 88 ang pinaka populadong lugar itong barangay din na ito ang lubos na hinagupit ng Yolanda at pinakamarami ang bilang ng namatay.

Ang Tacloban ay isang First Class City. Ang Internal Revenue Allotment (IRA) nito noong 2013 ay umabot sa P424 million. Ibig sabihin ang IRA per capita ng siyudad ay P1,916. Bilang sentro ng komersyo sa rehiyon, nandito nakatayo ang Robinsons Place Tacloban, Save More, at Gaisano Central. Nagtayo din ng establisyimento ang mga kompanya gaya ng Toyota, Ford, Chevrolet, Hyundai, Mitsubishi, Suzuki, Isuzu, Foton Motors, at Pilipinas Hino Incorporated. (National Statistical Coordination Board, 2013)

Bagyong Yolanda (International Name: Haiyan)

Base sa MercyCorps, isang INGO na tumutulong makabangon sa mga komunidad o lugar na nakaranas ng isang mabigat na delubyo. Ang Bagyong Yolanda ay kinikilalang kaunaunahang pinakamalakas na bagyong tumama sa lupa, nasira nito ang mga isla ng Pilipinas na nasa kategorya 5 ang lakas ng bagyo at bilis ng hangin na umaabot ng 195 mph. Ang lakas ng bagyo ay may bugso ng hangin ay umabot sa 235mph na nakagawa ng labing tatlong talampakang( 13ft) daluyong-bagyo (storm surge).

10

Ang ilustrasyong nasa taas ay nagpapakita ng aktwal na dinaanan ng Bagyong Yolanda kasama ang estimadong oras ng pagtama sa lupa at ang mga pinaka naapektuhang mga parte ng rehiyon.

Noong ika-6 ng Nobyembre taong 2013, pumasok sa silangang bahagi ng Mindanao ang Bagyong Yolanda, kilala din bilang Haiyan. Kinabukasan ay lumakas pa ito at nagpatuloy pakanluran hilagang-kanluran patungo ng Silangang Visayas. Ganap na 4:40AM ng Nobyembre 8, 2013 nangyari ang unang pagtama sa lupa ng bagyo. Ito ay sa Guiuan, Eastern Samar at nagpatuloy pa hanggang sa ikalawang pagtama sa lupa sa Tolosa, Leyte ng 7:00AM. Ang ikatlo ay sa Daanbantayan, Cebu ng bandang 9:40AM samantalang ang ikaapat ay nangyari isang oras makalipas sa isla ng Bantayan sa Cebu. 12:00 nang mangyari ang ikalimang pagtama sa lupa sa Concepcion, Ilo-ilo. Ang huli ay nangyari sa Busuanga, Palawan ng 8:00 ng gabi. Humina nang kaunti ang bagyo nang nagtungo ito sa West Philippine Sea. Ang Yolanda ay umalis sa PAR ng 1:40PM ng Nobyembre 9. (NDRRMC, 2013)

Epekto ng Bagyong Yolanda sa Pilipinas

Simula 1970 hanggang 2013, mayroong 720 na tropical cyclones na pumasok sa PAR. Base sa tala ng NDRRMC, ang bagyong Yolanda ang pumapangalawa sa listahan ng mga pinaka-malalalang bagyong marami ang kinitil na buhay at ito ang kauna-unahangsuper thypoonna pumasok sa Pilipinasdahil huli na nang maabesuhan ang mga tao at lubos na naunawaan ang ibig sabihin ng storm surge o daluyong.Kaya naman hindi agad nakalisan ang mga naninirahan sa danger zones. Ang mala tsunami na alon ang kumuha ng buhay ng karamihan.

11

Ito ay nagdulot ng humigit kumulang na P9.46Bna pagkasira ng mga ariarian . P9.09B sa mga ito ay pagkasira ng mga pang-agrikultural na taniman at umabot naman sa humigit kumulang na P371M para sa imprastuktura.Itinataya na mayroong 3,424,593 na pamilya o 16, 078, 181 katao ang naapektuhan ng bagyo mula sa Rehiyon ng Calabarzon, Mimaropa, Bicol, Western Visayas, Eastern Visayas, Central Visayas at Caraga. Kasabay ng pagkawala ng mga ari-arian ay nawala rin ang mga alagang hayop at pinagkakakitaan. Ang taniman ng mga palay ang matinding tinamaan. Umabot sa 155,366 na ektaryang lupa na may tanim na palay ang apektado. Nagkakahalaga ng P7.7B ang pagkalugi sa produksyon.

Ang lupa naman na may tanim na mais ay may sukat na 86,192 ektarya at ang lahat ng ito ay nasira.

Ang halaga ng lahat ng pagkasira ng mga alagang hayop , palaisdaan at mga pasilidad ng irigasyon ay P1.3B. Ito ay isang malaking unos na lubos na makakaapekto sa mga lugar na nakadepende ang kanilang kabuhayan sa mga nabanggit.

Ayon sa United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs umabot sa 12.9M ang apektado ng bagyo 1.9M dito ay nawalan ng bahay na titnitirhan.

Base sa naitala ng NDRRMC ang bagyo ay nagdulot din ng pagkasawi ng 6,300 katao, 28,688 na sugatan, habang 1,062 ang kasalukuyang nawawala. Sa kabuuan 93.68% ng mga namatay, 94.72% ng nawawala, at 91.28% ng sugatan ay nagmula sa Rehiyon VIII o Eastern Visayas.Ang ibang nakakapanayam sa Tacloban ay nagsasabi na halos 10,000 katao ang namatay sa bagyo. Base naman sa ulat ng GMAKF, 6,000 katao ang namatay sa bagyo.

a) Epekto ng Yolanda sa Tacloban, Leyte

Noong Nobyembre 7, 2013, naglabas ang Storm Surge Hazard Mapping Team ng Project NOAH ng listahan ng mga lugar na tatamaan ng daluyong ng bagyong Yolanda. Ang Tacloban ay pangatlo sa listahan. Inaasahan na aabot sa taas na 4.5 metro ang tatamang storm tide level. Ang epekto ng daluyong ng Yolanda sa siyudad ng Tacloban ay ang pagpanaw ng 2,646 at pagkawala ng 701 na katao. (Lagmay, et al., 2013)

12

Ang social sector ng Tacloban ay naapektuhan at humigit kumulang na P3,445,080, 055.54 ang pinsalang naitala batay sa tatlong sub-sectors nito: a) education; b) health; c) housing. Sa talang ito, ang epekto sa mga eskwelahan, gamit sa eskwelahan, ospital, gamit sa ospital, at mga tinitirahan ng mga apektado ng bagyong Yolanda. P223, 979, 926.00 naman ang epekto sa sektor ng produksyon sa siyudad. Ang tinutukoy sa sektor na ito ay ang pinsala sa agrikultura, palaisdaan, minahan, atbp.

b) Dalawang Taon Matapos ang Bagyong Yolanda sa Tacloban

Matapos ang dalawang taon ang Tacloban ay hindi pa rin makakalimutan ang trahedyang dinulot nito sa mga tao sa lungsod. Kada sumasapit ang petsa ng Nobyembre 8 ay nagkakaroon ng programa para sa pag gunita ng araw na tumama ang bagyo kung saan marami ang naapektuhan at kinuhang buhay. Ang bawat daan sa lungsod ay pinuno ng kandila para sa mga namatay noong bagyo at naghuhuntahan ang mga tao tungkol sa mga kanilang karanasan. Tinapos ang programa sa pamamagitan ng pagpapalipad ng sky lanterns.

13

c) Mga inisyatibo ng pamahalaang nasyunal at lokal

Office of the Presidential Assistant for Rehabilitation and Recovery (OPARR)

Ang pagbuo ng OPARR o Office of the Presidential Assistant for Rehabilitation and Recovery ay nanggaling mula sa Memorandum Order No. 62 na pinirmahan noong Disyembre 6, 2013 ni Pres. Benigno Aquino Jr. sa Malacañan Palace.Gampanin nito na pamahalaan at makipag koordina para sa rehabilitasyon at mapabilis ang pag-aayos ng mga apektadong lugar. Obligasyon ng opisina na gumawa ng isang strategic vision at pinagisang short-term, medium-term, at long-term na plano at programa. Ang opisina din ay nararapat na makipag-koordinasa NDRRMC at ang mga kasama nitong ahensiya, magkonsulta sa mga lokal na pamahalaan tungkol sa paggawa ng mga plano at programa para sa rehabilitasyon, pagbangon, at pagunlad ng mga apektadong lugar. Ang paglalatag rin ng proposal ng funding support para sa implementasyon ng mga plano at programa ay isa sa mga mandato ng opisina. (OPARR, 2014)

Cluster Approach ng OPARRUpang magampanan ang responsibilidad na ikonsolida, ang lahat ng mga ahensya ng

gobyerno na may kinalaman sa pagtulong para sa pag-ahon ng mga naapektuhan ng Yolanda, bumuo ng 5 cluster ang OPPAR: Ang 5 klaster ay inaasahang tutugnon sa pangangailangan ng mga nasalanta at matiyak na maibalik ang dating pamumuhay. Inaasahan na ang papel bawat ahensya ng gobyerno ay sisiguruhin ang pagpapatupad ng mga proyekto o programa para sa mga nasalanta. Inaasahang magkakaroon ng koordinasyon sa bawat ahensya upang mapabilis ang pagbibigay ng tirahan, pagkakakitaan, paaralan at mga batayang serbisyo.

Bottom-up ApproachAng mga apektadong LGU ay nagsumite ng Local Government Rehabilitation and

Recovery Plan (LRRP) na pinapakita ang mga kailangan para sa Comprehensive Rehabilitation and Recovery Plan (CRRP). Ang aksyon na ito ay sinisiguro na ang pagpaplano ay consultative, participatory, at naaayon sa pangangailangan ng mga barangay, munisipalidad, at probinsya. Layon nitong matukoy ang mga pangangailangan ng mga nasalanta sa mapanglahok na paraan.

Reconstruction Assistance on Yolanda (RAY)

14

Ang RAY ang nagsisilbing balangkas ng gobyerno na para sa pagpaplano at pagsasakatuparan ng mga programa patungkol sa rehabilitasyon sa mga apektadong lugar.Ito ay pinapangunahan ng nasyonal na iba't ibang ahensya ng gobyerno, local government units, mga pribadong sektor at ang internasyonal na komunidad. Ang RAY ay nagsisilbing balangkas para sa pagsasagawa ng plano na tutugon sa pangmatagalang layunin at interes kasama na ang mabilis na pagsasalba ng sosyo-ekonomikong kondisyon ng mga nasalantang lugar at tulungang makabangon muli. Pagkatapos ng pagkasirang dinulot ng Yolanda sa Leyte, nilalayon ng RAY na matugunan ang post-disaster needs sa pamamagitan ng pag-implementa ng iba't ibang proyekto na nakapokus sa pagbabalik at pagsasa-ayos ng mga pangangailangan ng mga nasalanta tulad na lamang ng: (i) mga kabuhayan at negosyo; (ii) pabahay at ressetlement; (iii) social services(batayang serbisyo); at (iv) imprastuktura

Base sa mga datos mula sa Department of Interior and Local Government (DILG), ang pagsasa-ayos at rehabilitasyon ng Civic Center at Pampublikong Pamilihan sa Leyte ay natapos noong Setyembre 2014.

Post Disaster Needs Assesment (PDNA)Ang PDNA ay kinokondukta base sa mga impormasyon na nagmula sa mga apektadong

lugar. Base ito sa multi-sectoral at multi-disciplinary na diskarte para sa pag-asses ng tindi ng disaster at ang para malaman kung ano ang dapat unahing ipatayo muli.

Upang mailinya sa layunin ng RAY, ang opisina ng Office of the Civil Defense (OCD) ay nagkondukta ng PDNA upang matukoy ang mga pangunahing pangangailangan at matukoy ang dapat bigyang prayoridad. Ginamit ang pamamaraan na bottom up approach at ginamit na gabay ng PDNA(World Bank. 2013. Recommended PDA Guidance Notes (Draft). Prepared under Capacity Building for Post-Disaster Assessments in the Philippines Contract 7162294. Manila)sa pangongolekta ng datos. "Pitong grupo ang inorganisa mula sa nasyunal, rehiyunal at mga lokal na pamahalaan upang mapagdausan ang isang daan at pitumput' isang (171) munisipalidad at siyudad na nakalugar sa loob ng 50-km radiusna tinahak ng Bagyong Yolanda." (NEDA,2014) Ang PDNA ay naghahanap ng mga indikasyon mula sa iba't ibang lugar na naapektuhan at matukoy ang mga bagong matutulaksan sa pagtatasa ay magiging malaking tulong sa pagtukoy ng mga programang dapat isagawa sa mga partikular na lugar.

15

Ang pigurang nasa ibaba ay ang estimadong pagkasira, pagkawala at mga pangangailangan pagkatapos ng bagyo. "Ang PDNA ekslusibo lamang sa mga pampublikong sektor na nasira at nawala habang ang RAY ay isinasama ang pagkasira at pagkawala ng parehong pribado at panggobyernong sektor. Ang PDNA ay nakumpleto tatlong (3) buwan matapos ang Bagyong Yolanda at pormal na naibahagi ng OCD sa NEDA noong April 30, 2014."

Build Back Better, Faster, and SaferAng prinsipyo ng “Build Back Better” ang nagsisilbing framework ng implementasyon sa

pagbangon ng naapektuhan. Ang prinsipyo ay nakatuon sa long-term, at likas kaya na gawain para mabawasan ang vulnerabilities at mapalakas ang capacities para sa mga posibleng susunod pang mga sakuna. Ang diskarteng ito ay nakatuon sa mabilis na pagtugon habang sinisiguro ang kaligtasan sa pagsasakatuparan ng mga programa at proyekto. Nirekomenda ng gobyerno ang Yolanda Comprehensive Rehabilitation and Recovery Plan (CRRP) kung saan nangako ang gobyerno "na implementa ang humigit kumulang na 25,000 disaster rehabilitation- and recovery-specific projects, programs, and activities.” Kaakibat ang iba't ibang ahensya ng gobyerno kasama na rin ang buong suporta ng iternasyunal na komunidad upang makamit ang layunin ng 'build back better' sa iba't ibang lugar kasama na ang imprastuktura, kapangyarihan, resettlement, batayang serbisyo, kabuhayan, kalusugan at ang pagiging handa sa kalamidad.

16

Emergency Shelter Assistance (ESA)Ang ESA ay binibigay sa mga pamilyang nawalan o nasiraan ng tahanan. Ang donasyon

na ito ay maaaring salapi o mga materyales para muling maitayo ang bahay na nakadepende sa sitwasyon ng pamilya at kung tutugma ito sa kondisyon na binigay ng ahensya. Kasama ang koordinasyon ng mga lokal na pamahalaan sa Eastern Visayas, ang Municipal Social Welfare Development Office ang naka-atas sa pag-gabay ng DSWD-DAFAC (DSWD-Disaster Assistance and Family Access Card), kung saan naka-indika ang "extent of damage" ng mga bahay kung ito ba ay partially damaged o totally damaged. Ang LGU ang bahalang magpasa ng listahan ng mga pamilya na nagmula sa kanilang munisipalidad o siyudad sa DSWD Regional Office 08.

Ang mga sumusunod ay ang mga criteria upang makakuha ng ESA:

1) Kung ang bahay ng pamilya ay tuluyang nasira/nawala o may mga pagkasira lamang sa ibang bahagi na nakalugar sa mga ligtas na erya o kontroladong erya na mayroong engineer o siyantipikong interbensyon para ito ay matirhan. Ang Comprehensive Land Use Plan (CLUP) at ang multi-hazard maps ng mga lokal na pamahalaan ay kailangang gamitin para sa pagbibigay ng ESA sa mga tuluyang nasira ang tahanan para masigurado na ang lugar ay ligtas sa kahit na anong sakuna;

2) Ang mga pamilyang rumerenta o nagsasama sama sa iisang bahay na nasiraan o nawalan ng tahan at inaasahan na sila ay nakalista sa opisyal na listahan ng DSWD na nagmula sa DSWD-Disaster Family Access Card (DAFAC) na isinumite ng LGUs na nagpapatunay na sila ay rumerenta o nakikibahagi sa mga ligtas at kontroladong erya;

3) Ang mga pamilya na mayroong miyembro na kasalukuyang empleyado ng gobyerno o pribadong sektor pero ang pagiging empleyado ay hindi permanente o regular at walang akses sa mga pautang para sa pabahay ng lokal na pamahalaan at pribadong sektor; at,

4) Mga regular na empleyado ng gobyerno o pribadong sektor/organisasyon na may buwanang sweldo na may halagang Php 15,000.00 pababa at inaasahan na hindi nakatanggap ng kahit ano mang tulong na kagaya nito sa ibang ahensya at mga indikado sa masterlist ng mga benepisyaryo alinsunod sa DSWD-Disaster Family Access Card(DAFAC);

5) Ang mga indibidwal na kinukinsiderang nakaligtas sa bagyo ngunit ang kanilang kamag-anak ay namatay dahil sa bagyo ay maaaring makakuha ng tulong, ngunit inaasagab na isa siya sa mga nabigyan ng DSWD-DAFAC at nasa listahan ng mga benepisyaryo;at,

6) Ang mga pamilyang nakalista sa 1-4 na nakapagpaayos na o kasalukuyang inaayos ang tahanan ay maaari parin makakuha ng ESA kung ang kanilang pangalan ay kasama sa listahan ng mga benepisyaryo na makukuha sa DSWD-DAFAC.

Ang bawat (inidibidwal o pamilya) na benepisyaryo na ay makakuha ng Php 30,000.00 para sa mga nawalan ng bahay at Php 10,000.00 para naman sa mga nasiraan.

Nagkakahalaga ng P 7,189,579,934.25 ang naipamahagi sa mga munisipalidad at siyudad sa Eastern Visayas para sa implementasyon ng ESA. Ang siyudad ng Tacloban at nakatanggap ng isang bilyong (1B) pondo at kasalukuyang hindi pa naipapamahagi ang kalahati nito dahil hindi

17

pa naisasagawa ang liquidations mula sa mga inisyal na implementasyon ng ESA. (Ballesteros,2015)

Cash For Work (CFW)Ang CFW ay isa rin tong programa ng DSWD kung saan ang mga biktima ng Bagyong

Yolanda "binibigyan ng trabaho na nakabase sa kanilang kakayahan tulad ng pagbubuhat ng relief goods, repacking, paghahanda ng pagkain, paglilinis ng mga nasira, paglilinis sa dagat, paghuhukay ng kanal, pagtatanim, at pagtulong sa inventory sa mga nasirang pagmamay-ari."Nagkakahalaga ng P22,055,766.00 ang inilabas ng DSWD para sa implementasyon ng programa. Sa kada walong (8) oras ng pagtatrabaho ang kapalit nito ay nagkakahalaga ng P260 sa kada isang tao. Para makapasok saprogramang CFW, ikaw ay dapat na may edad na labingwalo (28) pataas. (Rappler, 2014)

Ang Mga Naging Resulta ng Build Back Better, Safer And Faster Gamit Ang Cluster Approach

Nakalista ang resulta ng mga proyektong natapos na at kasalukuyang isinasagawa sa ibaba alinsunod sa prinsipyo ng Build Back Better, Safer and Faster.

Department of Public Works and Highways

Ang responsibilidad ng DPWH ay ang mag plano, disenyo, konstruksyon at pagmintina ng mga imprastuktura, lalo na sa mga national highways, pagkontrol ng baha at sistema ng mga rekursong tubig at iba pang pangpublikong trabaho na nakaayon sa nasyunal na layunin ng pagpapaunlad.

IMPRASTUKTURACompleted:As of November 5, 2015:

All-access roads (1.7 km) 286 km of national roads 1,117.64 m of national bridges 77 out of 110 flood control projects reconstructed

Ongoing: 42 km national roads 09 lm national bridges 17 flood control projects being reconstructed

18

Department of Social Welfare and Development

Ang DSWD ay isang departamento ng Gobyerno ng Pilipinas na responsable sa proteksyon ng karapatan sa social welfare ng mga Pilipino at nagsusulong ng panlipunang pag-unlad.


48 projects completed for 29,879 household beneficiaries from repair/rehab of damaged structures from the CDD approach of KALAHI-CIDSS

2,839 projects completed for 3,238,801 household beneficiaries from construction of new structures from the CDD approach of KALAHI-CIDSS

RESETTLEMENTCompleted:

987,545 out of 1,028,329 families with damaged houses were given Emergency Shelter Assistance (ESA)

92,554 housing constructions fundedOngoing:

40,784 families with damaged houses are covered and will be given Emergency Shelter Assistance (ESA)

LIVELIHOODCompleted:As of November 5, 2015:A total of 447,730 families have been served comprising 58% of its overall 2014-2016 target of 778,549 families with the following breakdown:

408,924 families has been served thru Cash for Building Livelihood Assets 14,376 families has been served thru provision of livelihood assistance grants 19,894 families has been served thru the support of partners in which all were

implemented in 2014

HEALTH UPDATESFrom NEDA (as of November 5, 2015)Completed:

Full operational status of the Eastern Visayas Medical Center Deployment of 17 doctors, 1058 nurses and 593 midwives Provision of RH commodities and services to 324,537 women of reproductive age Provision of micronutrient supplementation to 506,198 children

Department of Interior and Local Government

Ang DILG ay isa rin itong departamento sa gobyerno ng Pilipinas na responsable sa pagsusulong ng katahimikan, kaayusan at kapayapan upang

19

masiguro ang kaligtasan ng publiko at pagpapalakas ng kapasidad ng lokal na pamahalaan na naglalayon ng epektibong pagbibigay ng mga batayang serbisyo sa mamamayan


292 out of 309 partially damaged LGU facilities rehabilitated under DILG Recovery Assistance on Yolanda (RAY) Batch 1

National Housing Authority

Ang mandato ng NHA ay nakaatas na magpa-unlad at mag implimenta ng isang komprehensibo at progaramang pabahay na iba sa ibang ahensya, housing development at resettlement, iba't ibang pagkukunan ng pondo na may partisipasyon ng gobyerno at pribadong sektor.

RESETTLEMENTCompleted:

17,641 permanent housing units constructedOngoing:

42,566 permanent housing units

Commission on Higher EducationAng mandato ng CHED ay ang matiyak at pagsulong ng dekalidad na edukasyon, masiguro na nakakamit ng lahat ang dekalidad na edukasyon lalo na ng mga hindi kayang tustusan ang bayarin. Maging garantisado at maprotektahan ang kalayaan sa pagaaral para sa pagyaman ng kaalaman, mapa-unlad ang pagiging responsable at epektibong leader, mapayaman ang kulturang

nakagisnan at maisagawa ang mapanglahok na pamamahala sa Komisyon at ng sub-sector.


413 rehabilitated SUCsONGOING

191 SUCs ongoing rehabilitation

20

Department of Education

Ang gampanin ng DEPED ay ang masiguro ang pagbigay ng dekalidad na edukasuon na maaaring makamtan ng lahat at mailatag ang pundasyon ng pangmatagalang pagkatuto at serbisyo para sa ikakabuti.


1,026 newly constructed classrooms 5,457 renovated classrooms 121,950 items of school furniture

Ongoing: 928 new classrooms under construction 4,239 classrooms under renovation

SOCIAL SERVICESAs of September 15, 2015:Completed:

3,780,661 items of learning material distributed 84,835 students were covered by the regular school-based feeding program All 243,010 students were covered by the donors’ school feeding All 339,745 learning kits were provided.

Ongoing: 2,689,817 learning material/textbooks are currently being distributed

Department of AgricultureAng DA ay isang ahensysa ng gobyerno na ang pangunahing responsibilidad ay ang pagsulong ng pagpapaunlad at pagpapayaman ng agrikultura. Upang maisakatuparan ito ay mayroong ibinigay na balangkas ng polisiya na nakakatulong sa mga publikong imbestor at katuwang dito ang mga LGU na nagbibigay ng suportang kailangan upang magawa ang agriculture and agri-based enterprises na makikinabang at makakatulong sa mga mahihirap lalo na sa mga taga

nayon.LIVELIHOODCompleted:As of November 5, 2015:

232,604 bags of certified and hybrid rice seeds were distributed to 69,733 farmer-beneficiaries

31,507 bags of corn seeds were distributed to 32,791 farmer-beneficiaries 32,781 kgs of assorted vegetable seeds were distributed to 42,700 farmer-beneficiaries All 4,000 kg of ginger planting materials were already distributed to the multiplier farms 3,998,787 pcs of coconut, abaca, banana and cacao planting materials were distributed to

farmers

21

309,324 bags of various types of fertilizers were distributed to 192,600 farmer-beneficiaries

29,828 sets of farm tools were distributed (exceeding the target of 23,704 sets of farm tools) to 20,267 farmer-beneficiaries

39,436 units of agricultural supplies and equipment were distributed to the farmer-beneficiaries

2,559 farmers were given insurance for their crops, livestock and poultry

LIVELIHOODCompleted:As of September 15, 2015:

The targeted 53,575 m of land are all completed under the the cash-for-work assistance program (desilting operations)

10,759 out of the targeted 14,427 hectares are completed under the the cash-for-work assistance program (planting/replanting/fertilization/intercropping operation)

138 out of the targeted 176 tractors and other machineries were deployed 301,789 liters out of the targeted 767,409 liters of fuel subsidy were distributed 9,100 livestocks are already under animal care

Ongoing:As of September 15, 2015:

The remaining 3,668 out of the targeted 14,427 hectares are in the works under the the cash-for-work assistance program (planting/replanting/fertilization/intercropping operation)

National Irrigation AdministrationAng gampanin ng NIA ay masiguro ang pag gawa ng lahat ng irigasyon ng patubog

sa buong Pilipinas. Sila ang nagpaplano, nagdidisenyo at nag-aayos o gumagawa ng lahat ng tipo ng irigasyon kasama ang struktura. Pumapangalawa lamang ang iba pang klase para sa pag kontrol ng baha, drainage, land reclamation, domestic water supply, roads and highway construction nang may koordinasyon sa mga

ahensyang may kinalaman dito.

IMPRASTUKTURAAs of September 15, 2015

All 2,396 hectares with restored national/communal irrigation systems

National Electrification Administration

Ang NEA ay isang korporasyon na pag-aari at kontrol ng gobyerno na nakapokus sa pagpapalakas ng rural electrification program at mga electric cooperratives upang masigurado ang pagiging maaasahan. Nakabase ang kanilang programa sa batas ng Rural Elctrification Program.

22

POWERAs of September 15, 2015:Completed:

All 33 electric cooperatives had power restored

Department of Justice

Ang DOJ ay inaasahang isasabuhay ang epektibo, maaasahan at pantay na administrasyon pagdating sa katarungan.

Ongoing:2,284 bodies undergoing Disaster Victims Identification in areas affected by Yolanda

Department of HealthAng DOH ay responsable upang masigurado ang access sa pampublikong rerbisyo na pangkalusugan sa lahat ng Pilipino sa pamamagitan ng probisyon ng kalidad ng health care at regulasyon ng nagbibigay ng pangangailangan para sa kalusugan at serbisyo.

HEALTH UPDATESCompleted:As of September 15, 2015:

100% Provision of essential medicines and supplies for primary care 100% Provision of DOH complete treatment pack to rural health units 100% provision of essential medicines and supplies for primary care 100% provision of DOH complete treatment pack to rural health units 100% of pregnant women given iron supplementation 100% of postpartum women given iron supplementation 100% children with diarrhea given oral rehydration salt 100% children 6-59 mos with diarrhea given zinc supplementation 100% deployment of doctors and nurses to augment and complement human resources

for health needs in rural underserved/hard to reach Yolanda-affected areas in Region VIII 100% deployment of midwives to augment and complement human resources for health

needs in rural underserved/hard to reach areas 100% multiple micronutrient powder (MNP) supplementation to children 6-11 months

with malnutrition 100% multiple micronutrient powder (MNP) supplementation to children 12-23 months

with malnutrition 100% Family Planning Services (Combined Oral Contraceptives)

23

100% Family Planning Services (Progesteron only pills) 100% patients with mental health disorder provided with treatment services and

medications 100% provision of weighing scales 100% provision of height boards 100% provision of water disinfectant to households

Department of Science and Technology

Ang DOST ay primyadong ahensya para sa siyensya at teknolohiya sa Pilipinas na may mandato ng pagbibigay ng direksyon, pamumuno at koordinasyon sa lahat ng pang siyensya at teknolohiyang aktibidad at gumagawa ng polisiya, programa at proyekto na susuporta sa nayunal na pagpapaunlad.

LIVELIHOODCompleted:As of November 5, 2015:

1,033 communities benefitted from the Community Empowerment Science and Technology (CEST) Program

As of September 15, 2015: 610 implemented PPAs of CEST 103 beneficiaries of S&T Driven, Resource based and Sustainable Livelihood Training

out of 4 trainings 145 beneficiaries of Farmer Scientist Program on Resettlement Areas


390 beneficiaries of Livelihood Assistance Grant (including community-based projects and packaging)

350 beneficiaries of Technology-Driven, Resource Based and Sustainable Livelihood Training

338 beneficiaries being introduced to Community Empowerment Science and Technology (CEST) Program

497 beneficiaries of S&T Driven, Resource based and Sustainable Livelihood Training out of 26 trainings

175 beneficiaries of Farmer Scientist Program on Resettlement Areas 417 PPAs of CEST ongoing implementation

Department of Labor and EmploymentAng DOLE ay ang nasyunal na ahensya ng Pilipinas na responsable sa pag gawa ng mga polisiya, implementasyon ng programa patungkol sa pagtatarabaho at employment.

24


40,952 out of 41,994 target beneficiaries have benefited from the Emergency Employment Program

47,319 have benefited from DOLE’s Integrated Livelihood Program

Department of Transportation and CommunicationsAng Departamento ng Transportasyon at Komunikasyon ay responsable sa lupa, himpapawid at pandagat na imprutuktura para sa kominkasyon.

IMPRASTUKTURAAs of September 15, 2015

23 rehabilitated seaports 35 out of 37 rehabilitated airports 5 repaired structures/building

National Power CorporationAng NAPOCOR ay korporasyon na kontrolado at pag-aari ng gobyerno. Isa sa mga pinakamalaking tagabigay ng kuryente sa buong Pilipinas. Ito ang nag-iisang taga suplay ng kuryente sa buong Metro Manila

POWEROngoing:

Rehabilitation of Mamburao-Sablayan Transmission Line

Bureau of Fisheries and Aquatic ResourcesAng BFAR ay isang ahensya ng gobyerno ng Pilipinas na nakapaloob sa DA na responsable sa pagpapa-unlad, pangangasiwa at konserbasyon ng palaisdaan at iba pang rekursong tubig.


10 mariculture parks were assisted 28,781 fisherfolks benefitted from the repair of their boats Boats of 3,484 fisherfolks were replaced Complete provision of 76,598 fishing gears and paraphernalia (exceeding the target

68,636) were given to 46,145 fisherfolks 15,602 fisherfolks were given marine engines for their boats

25

47,105 fishing boats out of the targeted 54,825 were already distributed 11,082,609 of the targeted 14,620,197 support assistance PPAs were completed 12,956 out of the targeted 18,920 post harvest facilities and equipments were provided Complete resource rehabilitation of 100,029 sites out of the target of 800,029

Ongoing:As of November 5, 2015:

The replacement of 5,658 fishing boats is ongoingThe procurement of 3,722 marine engines is ongoingOngoing:As of September 15, 2015:

The remaining 4,779 fishing gears and paraphernalia are currently being provided The remaining 3,537,588 out of the targeted 14,620,197 support assistance PPAs are

being completed The remaining 5,964 out of the targeted 18,920 post harvest facilities and equipments are

currently being provided The remaining 700,000 sites are currently undergoing resource rehabilitation

Techical Education and Skills Development AuthorityAng TESDA ay isang ahensya na nakapaloob sa DOLE. Responsibilidad nito ang pangasiwaa at palakarin ang teknikal na edukasyon at pagpapaunlad ng kaalaman sa mga gawain.

Completed:As of November 5, 2015:LIVELIHOOD

24,535 livelihood skill trainings were conducted in Palawan, Region 6, Cebu and Region 8

o 31,130 trainees graduated from these trainings 23,006 of them are employed

Department of Trade and Industry Ang DTI ay isang departamento sa gobyerno ng Pilipinas na nakaatas sa pagpapalawak ng pakikipag palitan sa bansa , industriya at mga imbestor para sa pagpapadami ng trabaho at mapataas ang sahod ng mga Pilipino. Nagsisilbing tagapagsuri ng mga aktibidad ng pribadong sektor para mapa-unlad at magkaroon ng likas kayang pagyaman ng ekonomiya gamit ang stratehiyangkomprehensibong industriyal. sa parehong domestic at foreign.


3,719 beneficiaries from Regions 6, 7 and 8 were trained and provided with Livelihood Seedling Program starter kits

55 shared service facilities were distributed in Regions 6 and 8 18 Negosyo Centers in Yolanda-affected areas

As of September 15, 2015: 286 SME Roving Academy (SMERA) trainings

26

19 SPIN and other trainings 7 trade fairs 389 beneficiaries of enterprise rehabilitation financing of the SB Corporation (only in

region 8)Ongoing:As of November 5, 2015:

Procurement of 678 livelihood starter kits is ongoing 43 Shared Service facilities are under procurement Operations of 18 Negosyo Centers in the Yolanda corridor are ongoing DTI initiated meetings with the stakeholders of the coconut industry in Region 8; there

are potential investors who are interested to invest in the coconut industry in Eastern Visayas

Philippine Coconut Authority

Ang Philcoa ay isang ahensya na responsable sa pagpapa-unlad ng potensyal ng mga niyog sa at iba pang industriya tulad ng langis na nakaayon sa kanilang bisyon na sama-sama, nakikipagkumpitensya sa buong mundo at epektibong industriya.


37,253 hectares of coconut areas were replanted 17,083 hectares of areas with coconut intercropping were completed


26,514 hectares of coconut areas were replanted51,692 hectares of areas with coconut intercropping were completed

Department of Environment and Natural Resources

Ang DENR ay isang departamento ng gobyerno ng Pilipinas na responsable sa pamamalakad at pag gabay sa pag tuklas, pagpapa unlad, pamamahagi at konserbasyo n ng mga likas yaman ng bansa.

DISASTER PREPAREDNESSFrom NEDA (as of September 15, 2015):Completed:

36,955 hectares that were validated and assessed by DENR 43,665,541 seedlings provided 10,227 hectares of established plantations

27

Sitwasyon ng Pabahay at Rehabilitasyon

Tinatayang 504,536 ang mga bahay na lubhang naapektuhan ng Bagyong Yolanda sa buong rehiyon ng Eastern Visayas. Ang siyudad ng Tacloban ay may bilang na 58,823 ang mga nawala at nasirang bahay sa may 384,229 na mga nasirang bahay sa Leyte. (NDRRMC,2013)

Dahil sa dami ng bilang ng mga nasirang bahay sa Tacloban, ang pokus ng parehabilita ay ang mga apektadong lugar.Ang mga national, international na organisasyon at mga ahensya ay nakipagkoordina sa isa't isa upang magkaroon ng mabilisang pagbangon mula sa disaster. May mga ahensya na kasama sa pagpaplano o pagsasagawa ng short-term at long-term na pagpapa-unlad, rehabilitasyon at paglipat ng mga pamilyang nakatira sa danger zones.

Pagdating naman sa nasyunal na inisyatibo, ang Housing and Urban Development Coordinating Council ay nagmula sa opisina ng Presidente na nabuo dahil sa Executive Order No. 9- (s1886) na nagsisilbing pangkalahatang nagkikipag koordina, tagapag simula at taga gabay sa lahat ng polisiya, plano at programa ng gobyerno na may kinalaman sa sektor ng pabahay.May iba't ibang ahensya ng gobyerno na nakapailalim dito tulad ng Home Development Mutual Fund (Pag-IBIG Fund) , Home Guaranty Corporation (HGC) , Housing and Land Use Regulatory Board (HLURB), National Housing Authority (NHA), National Home Mortgage Finance Corporation (NHMFC), Social Housing Finance Corporation (SHFC). Ito ang mga tumutulong upang matugunan ang iba't ibang isyu na kinakaharap patungkol sa housing finance, housing regulation, housing production at institutional development ng mga pabahay.

Noong Abril 4, 2014 ay nagkaroon ng pulong ang City Housing Office ng Tacloban kasama ang NGOs na magpapatayo ng mga transitional shelter at permanent shelter. Ito ay patungkol sa estado at bilang ng mga bahay na ipapatayo ng bawat NGO.

28

http://www.nhmfc.gov.ph/

http://www.nhmfc.gov.ph/

http://www.hlurb.gov.ph/

http://www.hlurb.gov.ph/

http://www.hgc.gov.ph/

http://www.pagibigfund.gov.ph/

http://www.pagibigfund.gov.ph/

Bilang ng mga pabahay ng ilang NGO at ahensya ng gobyerno base sa datos ng City Housing and Community Development Office ng Tacloban, 2014

Ayon sa ulat ng NHA noong Nobyembre 5, 2015 ito ang suma total ng bilang ng bahay na kailangang ipatayo na nakabase sa mga plano ng bawat probinsya na isinumita sa OPARR upang maging basehan ng Comprehenssive Rehabilitation and Rwcovery Plan (CRRP)

29

Bilang ng mga okyupadong pabahay base sa datos ng City Housing and Community Development Office ng Tacloban

30

Housing Site Bilang ng Benepisyaryo

Temporary Shelter 471

Operation Compassion 1 23

Operation Compassion 2 19

Operation Blessing 39

Duplex 1 64

Duplex 2 52

Tagpuro 67

Badato 25

CALI 115

Yu 73

Bunkhouses 797

IPI Housing 290

NHA 308

Abucay 199

Permanent Shelter 795

Ridgeview Park 211

Villa Diana 113

Habitat for Humanity 71

GMA Kapuso Foundation 400

Resettlement

Dalawang taon matapos ang pagdating ng Bagyong Yolanda sa siyudad ng Tacloban, 2,063 sa 14, 433 pamilya na target na benepisyaryo ay mayroon nang tinutuluyan. 471 ay nakatira sa temporary shelters, 797 sa bunkhouses, at 795 naman ay may permanente nang bahay kung saan ang 324 dito ay nagmula sa NHA at ang 471 ay sa mga NGO.

Ang mga datos ay nagmula sa City Housing and Community Development Office ng Tacloban. Ayon sa panayam sa CHCDO, ang natitirang mahigit 12,000 ay kasalukuyang bumalik sa kanilang dating tirahan, ang iba naman ay nakitira umano sa mga ibang mga kamag-anak.

Naging prayoridad ng lokal na pamahalan ang pagkakaroon ng rehabilitasyon at relokasyon dahil ayon sa PAGASA ang Tacloban ay madalas na dinadaanan kapag may bagyong papasok sa Pilipinas. May bilang na benteng (20) bagyo ang dumadating sa bansa kada taon. Ito din ay matatagpuan sa Leyte kung saan may "funnel" na nag-aapekto ng paghikayat sa pinamalalakas na daluyong-bagyo (storm surge). Ang mga ISF, pang-industriyal at komersyal na establisyimento ay tradisyunal na nakalugar sa "coastal danger zones" Ang mga gawang lawa at , creek at iba pang mga kanal ay naapektuhan kasama pa ang pagtatayo ng mga bahay at establisyimento sa mga kabundukan. Ang pisikal nitong kinalalagyan ay bulnerable sa madaming porma ng banta ng kalikasan.

A.

Mapa ng San Jose, Tacloban (Brgy 88)

31

Mapa ng Tacloban Downtown

Mapa ng San Jose, TaclobanIpinapakita sa mga mapaang mga eryang malapit sa dagat na lubhang naapektuhan ng

bagyo.Ipinapakita nito kung nasaan ang mga totally affected, hihly affected, possibly affected at unknown damages na mga gusali.

32

May mga batas ang Pilipinas patungkol sa paglipat ng mga nakatira sa mga danger zones. Sinasabi sa Sec 29 ng RA 7279 o tinatawag din na Urban Development Housing Act, na dapat ang mga lokal na pamahalaan ay nakikipag koordina sa National Housing Authority, na dapat ay nagiimplementa ng mga relokasyon at resettlement ng mga taong nakatira sa danger zones, ilan sa mga ito ay sa mga estero, riles ng tren, tambakan ng basura, tabing ilog, tabing dagat, daanan ng tubig at iba pang pampublikong lugar tulad ng sidewalks, mga daan, parke at playgrounds. Ang lokal na pamahalaan kasama ang NHA ay dapat magbigay ng relokasyon na mayroong mga batayang serbisyo tulad ng tubig at kuryente kasama ang mga pasilidad at oportunidad na magkaroon ng akses sa trabaho at pangkubahayaan na makakatulong makamit ang pangangailangan ng mga apektadong pamilya.

Dahil dito ay nagkaroon ng pagtutulungan ang DENR, DILG, DND, DPWH at DOST (LIAC) para sa pagkilala at pagimplimenta ng Hazard Zone Classification sa mga erya na naapektuhan ng Bagyong Yolanda. Ito ay ang pagtukoy kung saan ang ligtas at hindi ligtas na erya sa mga lugat na apektado ng Yolanda at upang malaman rin ang mga nararapat na gagawin sa mga nasabing erya. Nagkaroon ng 40 meter easement sa mga komunidad na nawasak na nasa tabi ng tubig.

Ang tinatayang bilang ng proyektong pabahay sa Tacloban City para sa mga nasalanta. Apat (4) dito ay nagawa na at kasalukuyan nang tinitirahan (Ridgeview Park1, Guadalupe Heights 1, Villa Diana, Greendale Residences at Kawayan Ville I, II at III)

Ayon sa lokal na pamahalaan ng Tacloban ang bilang ng mga bahay na nawala ay 30, 513 at ang 90% nito at nakatira sa mga tabing dagat at ang bilang naman ng mga nasirang bahay ay23, 718. Dalawampu't walo (28 ) sa 136 na barangay ang nasa "danger zones" o mga nasa mabababang lugar at tabi ng tubig na kadalasang informal settler families (ISF) ang namamalagi. Sa lahat ng mga naapektuhang bahay, sampung libo (10,000) dito ay napapabilang sa maralitang taga lungsod. Ang halos lahat ng kanilang pinagkakakitaan ay nasira ng Bagyong Yolanda. Ang mga erya ng resettlement ay nasa norteng bahagi ng Tacloban.

33

Ayon sa City of Tacloban noong cluster meeting na nangyari noong June 3, 2014 ay magkakaroon muli ng proseso ng revaliditation para sa mga benepisyaryo upang matukoy kungsila ba ay kwalipikado sa City's socialized housing project,nakasaad sa ibaba ang mga sumusunod na criteria:

1. Naninirahan ng 1 taon pataas sa Tacloban bago pa man dumating ang Bagyong Yolanda sa pamamagitan ng pagtatanong sa mga kapit bahay;2. Hindi aakyat ng Php 10,000 ang kinikita: at3. Handang malipat ng tirahan sa Tacloban north para sa relokasyon.

Ang basehan ng pagpili ng mga benepisyaryo para sa socialized housing project ng siyudad ay: Ang mga pamilyang naninirahan sa erya na hig risk sa daluyong-bagyo Mga pamilyang nawalan ng tahanan Informal-settler families na may pinagsama-samang kita na Php 10,000 pababa Mga pamilyang may bulnerableng kalagayan (na papatunayan ng CSWD) Mga naulila o na abandonang bata na may mas matandang kapatid o kamag-anak

Ang pagpili ng mga benepisyaryo ay kailangan ng revalidation. Bumuo ng labing tatlong (13) grupo na may representatnte na galing sa DSWD, Urban Poor, IOM, Tacloban City, Barangay workers(not council),Commission for Human Rights(Philippines). Ibabase ito sa tatlong criteria na ibinigay sa taas.

Ayon sa mga nakapanayam sa komunidad, kailangan ay tumitira muna sa mga transitional houses bago makakuha ng permanenteng pabahay. Dito daw sinasanay ang mga tao na mamuhay bilang isang komunidad para kapag inilipat na sa mga permanenteng pabahay ay hindi na ganon kadami ang mga gulo.

Bukod sa mga criteria mula sa City of Tacloban ,ang ibang NGO tulad ng GMA Kapuso Foundation at Habitat for Humanity ay mayroong sariling criteria upang magkaroon ng unit sa kanilang pabahay. Base sa aming mga nakapanayam sa pamamalagi sa GMA Kapuso Village-Tacloban ang isang unit ay katumbas ng limang daang o pataaas na oras ng pag-tatrabaho sa pagtatayo ng bahay. Kahit sinong miyembro ng pamilya ay maaaring tumulong basta ito ay may edad na labing walo (18) pataas. Oras na tumanggap ng permanenteng pabahay ang mga nasalanta ay dapat ng ipagkaubaya ang kanilang lupa sa dating tirahan na nakalugar sa "no build zones" o "danger zones".

Ang GMAKF ay may nakareserbang sampung (10) unit para sila ang mamili ng mga benepisyaryo. Ito ay tinatawag na "special cases". Si Kuya Marvin ay isa sa mga nakatanggap nito. Hanggang ngayon dalawang anak niyang babae ang hindi parin natatagpuan pagkatapos ng Yolanda. Ipinalabas ang kaniyang kwento at karanasan noong Yolanda sa Kapuso Mo, Jessica Soho ng GMA. Si Kuya Jun naman ay nawalan ng labing walo (18) kamag-anak kasama ang mga anak at kaniyang asawa. Ang kaniyang kwento ay isinulat sa taunang ulat ng GMA Kapuso Foundation at ibinahagi sa iba ang kaniyang natatanging kwento. Samantalang si Ate Faye ay matagal nang boluntaryo sa mga aktibidad ng GMAKF sa Leyte at Tacloban kahit na siya ay hindi nagmula sa Brgy. 88 Tacloban.

34

ANG IBA’T IBANG KLASE NG PABAHAY

MGA PERMANENTENG PABAHAY

Block 20, Lot 14 ng Ridge View Park 1 na nasa Brgy. Cabalawan, Tacloban City

Guadalupe Heights 1 sa Brgy. San Isidro (Suhi), Tacloban City

Villa Diana sa Brgy New Kawayan, Tacloban City

35

Ang Kawayan Ville I, II at III ay matatagpuan sa Tacloban North Resettlement Project sa Brgy. 106, Sto Niño

Greendale Residences 1 sa Brgy. Suhi Tacloban, City

GMA Kapuso Village sa Brgy. 106, Sto Nino

36

TEMPORARY SHELTERS

CALI transitional shelter sa Brgy. Cabalawan Tacloban, Leyte

Brgy. Tagpuro transitional shelter

OB Transitional shelter

37

Brgy. San Isidro Transitional shelter

New Kawayan Transitional shelter

38

BUNKHOUSES

Brgy. Abucay , Tacloban City

Brgy. 62-B Sagkahan, Tacloban City

NHA Bunk Houses

Lokasyon ng Pabahay sa Tacloban, Leyte

39

Sa kasalukuyan, ang ibang permanenteng pabahay ay may akses na sa kuryente at tubig ngunit matapos ang dalawang taon, ang mga transitional shelter at bunkhouses ay nagtitiis pa rin sa pag-iigib kapag may rasyon ang truck ng tubig at nagtitiis sa init dahil walang kuryente.

Hamon sa Pabahay

Base sa mga naging karanasan, obserbasyon at panayam ng grupo kadalasang pinoproblema ng mga mamamayan na lumilipat sa relokasyon ay ang kabuhayan. Madalas ay malalayo ang pinagkakakitaan at trabaho sa kanilang bagong tirahan kaya naman mas pinipili nilang manatili o sumugal sa mga delikadong lugar tulad ng tabing ilog, ilalim ng tulay o kalsada. Ang mga lugar ng relokasyon ay mahal ang singil sa transportasyon. Hindi rin maiiwasan ang mahal na singil sa tubig at kuryente kung may akses sila at kadalasan ang mga komunidad ay lagnap ang krimen dala ng kahirapan. Mga displaced talaga ang mga tao sa komunidad, kinakailangan magsimula muli sakanilang buhay.

Ang nakikitang hamon dito ay ang mga tutugon sa kanilang pangangailangan. Isinasaad sa mga internasyunal na istandards na dapat ay kumpleto na ang lahat ng pangunahing serbisyo at pasilidad sa relokasyon sa pagdating pa lamang ng mga napaalis na ISFs. Sa UDHA,, ngunit hindi binigyan ng espesipikong oras kung kailan ito dapat makamit ng mga ISFs(IPD & CHR, 2014, p. 41)

Batay sa Section 8 ng R.A. 7279 o Urban Development and Housing Act ng 1992, mandato ng gobyerno na ikonsidera ang pagiging bukas sa batayang serbisyong panlipunan, kasama na dito ang pagiging malapit sa mga trabaho at iba pang aktibidad na makakatulong sa ekonomiya. Mas pinalalim ang depinisyon ng batayang serbisyong panlipunan sa ilalim ng Section 21 ng nasabing batas. Pumapailalim dito na kinakailangan na maibigay ng lokal na

41

pamahalaan o National Housing Authority kasama ang iba pang pribadong organisasyon ang sumusunod:

(a) Tubig na naiinom(b) Kuryente at sapat na distribusyon nito(c) Maayos na pasilidad sa alkantarilya; at(d) Access sa daanan at transportasyon

Ang ibang mga batayang serbisyong panlipunan patungkol sa kalusugan, edukasyon, seguridad, atbp. ay marapat na isama sa pagpaplano at bigyang prayoridad ng lokal na pamahalaan.

Bagam at nakasaad na ang mga polisiya para sa mga taong lilipat ng relokasyon, ito ay hindi parin naisasakatuparaan ngayon dahil ang karamihan ng lugar para sa relokasyon ay walang akses sa tubig at kuryente. Kaya naman ang mga relokasyon ay nananitiling mahirap dahil sa bagal ng serbisyong inaasahang karapatan ng bawat tao.

Hanggang sa ngayon ay wala pa rin akses ang mga residente sa malinis na maiinom na tubig at may mahal na singil sa tubig. Kalahati pa lamang ng village ang may koneksyon sa tubig at kuryente at ang natitirang kalahati ay nag-iigib pa rin at walang kuryente.

Sa konteksto ng ibang residente ng GMAKV, ang kanilang pinagdaanan upang magkaroon ng permanenteng bahay ay dumaan sa proseso. Pagkatapos ng bagyo ay nagkaroon ng mga bunkhouses na itinuturing na transitional housing upang magsilbi na tirahan habang hindi pa nabubuo ang mga permanenteng pabahay. Sa transitional housing iniimplementa ang mga batas na susundin ng mga residente na gagawin din sa mga permanenteng pabahay. Ang kasalukuyang sitwasyon ng pabahay ay makikita sa table sa itaas.

Ayon sa ulat ng NHA, (NHA Report,2015)ang mga hamon na kanilang kinakaharap para sa rehabilitasyon ng mga lugar na apektado ng Bagyong Yolanda ay ang:a.)Paghahanap ng mga lupa para sa relokasyon na maaaring paglipatan ng mga biktima.

Tinatayang 1,367 iktaryang lupain ang kinakailangan upang mapatayo ang 205,128 na unit na proyekto ng NHA. Kada ektarya at lalagyan ng isang daan at limapung unit.

Pondong kinakailangan-Nagkakahalaga ng humigit kumulang na P59.9B at P1.3B para naman sa mga pasilidad sa komunidad (total: P61.2B)

Ang mga lupa ay dapat titulado Ang mga lupa ay dapat nasa ligtas na lugar (hindi madaling bahain, magkaroon ng pag

guho ng lupa, daluyong-bagyo, tsunami at wla sa fault line kapag lumindol) Kailangan maapruba ang clearance mula sa MGB at PHILVOLCS

b.)Bilang nakapailalim ito sa gobyerno ang proseso ng bidding/procurement ay umaabot ng tatlong (3) buwan.c.) Ang mga permit at lisensya sa iba't ibang ahensya ng gobyerno.

Clearance mula sa DAR at NIA upang matukoy kung ang lupa ay pang agrikultura Development permit mula sa lokal na pamahalaan ECC galing sa DENR Tax exemption sa BIR

42

Ang hamon sa pamahalaan ay ang mas mabilis na pagpapatayo ng mga bahay ngayong mahigit dalawang taon na ang nagdaan matapos ang Yolanda upang tirahan ng mga nasalanta. Paano nila mapapabilis ang proseso kung ito ay kinakailangan dumaan sa mahabang proseso bago masimulan ang bawat proyekto. Ang Yolanda ay nagsilbing hamon sa pamahalaan kung gaano ito kahandang rumesponde sa mga susunod pang disaster na tatama sa bansa. Isa sa mga nakikita ng grupo na hamon naman sa mga Civil Society Organization ay ang pagtatanim ng sense of ownership sa mga residente sa kanilang bagong komunidad kasama na din ang mga organisasyon na mabubuo dito. Bilang ang mga CSO ay ang mas mabilis na nakakresponde sa mga nasalanta sapagkat mas maluwag ang kanilang pagbabahagi ng pondo. Dito pumapasok ang lebel ng partisipasyon ng mga residente sa mga aktibidad hindi lang ng gobyerno kung hindi pati na rin ang kanilang sariling proyekto gamit ang kanilang inisyatibo.

Dahil sa mabilis na pag aksyon ng mga CSOs, nagdulot ito ng "relationship gap" sa pagitan ng gobyerno at mga biktima. Ang mga tao ay mas nagtitiwala na sa mga INGO/NGO/pribadong organisasyon sapagkat litaw ang kanilang aksyon at tugon sa pag rehabilita ng Tacloban at iba pang parte ng Eastern Visayas. Ang partisipasyon at kooperasyon din ng mga tao sa proyekto ng gobyerno ay naaapektuhan.

Marahil ang dahilan ng mabagal na aksyon ng gobyerno ay ang mahirap na paglababas ng pondo sapagkat ito ay maraming pinagdadaanan na proseso samantalang sa mga pribadong organisasyon naman ay mayaman sa rekurso at pondo kaya naman napapabilis nila ang pagtugon sa mga pangangailan at sila din ay nakapokus sa "humanitarian work". Samantalang ang gobyerno ay maraming sakop na gawain at marami din ang pinaggagamitan ng pondo hindi lamang sa pagtulong.

MGA PILING KWENTO NG KARANASAN SA RELOKASYON

43

44

Ang disaster ayon sa pakikipagpanayam kay Jocelyn Colinares, isang residente ng GMA Kapuso Village, ay isang sitwasyon na “nakakagulo ng buhay”. Nakakagulo

ng buhay dahil ang nainterbyu ay nawalan ng dalawang anak, bahay, at nawalan din

ng kabuhayan. Sa kasalukuyan ay may tatlong anak si Jocelyn, kasama ang

kanyang asawa sa Village. Isa lamang si Jocelyn sa madaming nakapanayam ng grupo na masasabing na-disempower

Yolanda

Si Kuya Marvin Isanan ay dating security guard sa paliparan ng Tacloban. Nawalan siya ng dalawang anak na babae at kasalukuyang umaasa parin na buhay ang isa dito dahil hindi pa natatagpuan ang katawan. Pagkatapos ng Yolanda ay nagtayo na lamang ng tindahan si kuya Marvin at kanyang asawa sa loob ng village dahil hindi na niya kaya pang mamalagi sa dating trabaho. Bumabalik lamang sakanyang alaala kung paano inagos ng tubig ang kaniyang anak. Natira lamang ang kaniyang buynsong anak. Ayon sa kanyang asawa masakit isipin na kaniyang dalwang anak ang kapalit ng kanilang unit sa GMAKV. Tuwing pag-uusapan muli ang Yolanda ay hindi nila maiwasang umiyak. Si kuya Jun Castro ang isa sa may

pinakamaraming namatay na kamag anak kasama ang kaniyang asawa, nanay , limang anak, asawa ng kaniyang anak, walong apo, pinsan at asawa ng kaniyang pinsan. Hanggang ngayon ay hindi mo parin siya masyadong makakausap pag tungkol sa bagyo. Nandoon padin ang Bagyong Yolanda. Marami ang kaniyang natanggap na pinansyal na tulong sa iba't ibang ahensya ngunit ayon sa kanya hindi nito mapapalitan ang buhay ng kaniyang mgakapamilya.

Sa konteksto ng GMAKV nagkaroon ng iilang isyu sa pagkakaroon ng bahay. Isa sa nakapanayam ng grupo si Kuya Larry, asawa ni ate Gayang. Ayon sa kanya nahihirapan siya sa pagtugon sa kaniyang oras sa sweat equity dahil ang namamahala sa pag record ng oras ay hindi nailalagay ang lahat ng oras na kaniyang natrabaho. Nilalayon nito na maging kabilang ang mga benepisyaryo sa pagbuo ng kanilang mga bahay nang sa ganun ay magkaroon ng diwa ng pagbangon ang mga naglalayon na makakuha ng bahay. Sa kaniyang pakiramdam ay nagkakaroon ng pangdadaya. Kahit na nakumpleto na niya ang oras ay patuloy pa rin siya sa pagtatarabaho. Hindi lamang siya ang nakaranas ng ganitong sitwasyon.

May naibahaging kwento rin na napililitan na magtrabaho upang magkaroon ng unit ang isang mayroong malubhang karamdaman. Wala itong magawa dahil isa na lamang ang natira sa kanyang kapamilya dulot ng Yolanda at ito ay menor de edad kaya hindi puwede magtrabaho. Kalaunan ay nadiskubre ito ng namamahala at pinatigil na din sa pagtatrabaho.

Mayroon ring ibang benepisyaryo na nagbabayad ng mga magtatrabaho para sakanila upang makuha ang unit pero ito ay sinisilip ng iba at may hindi pagkapatas sa paningin ng ibang nagtatrabaho at kung minsan ay inaangkin na ng nagtrabaho ang unit.

Masasabi rin na ang "kasabutan" ay maituturing na hamon para sa mga residente ng GMAKV. Ito ay ang kasunduan na pinirmahan ng donor at benepisyaryo kung saan may mga polisiya na kailangan sang-ayunan bago makatanggap ng unit o pabahay. Nakasaad dito na ang mga bahay ay bawal gawing tindahan o pagkakakitaan, bawal din itong taniman ng kahit anong gulay at bawal dugtungan o magkaroon ng expansion.

Mahirap ang ganitong patakaran lalo na sa mga nakatira sa relokasyon dahil limitado lamang ang pinagkakakitaan at malayo sa mga oportunidad. Kung sa pagtatanim naman ay malaking tulong ito para sa kanilang personal na konsumo ng mga gulay. Ngunit mayroon nakasaad na proyekto ang GMAKF na patayuan ng isang "multi purpose hall" ang GMAKV upang ito ang magsilbing bilihan o palengke ng mga residente na hanggang sa ngayon ay hindi pa sinisimulan ang pagtatayo kaya't pansamantalang pinapayagan ang mga tindahan sa tirahan. Kasalukuyang ipinapatayo ng GMAKF ang eskwelahan para sa GMAKV.

45

KABANATA 3:PAGSASALARAWAN NG GAWAING FIELDWORK

46

BALANGKAS NA GABAY SA PAGGAWA NG MGA PLANO SA PAG-OORGANISA

Maituturing na bagong komunidad ang nilipatan ng mga nakaligtas sa bagyong Yolanda. Sila ay nagmula sa iba't ibang parte ng Barangay 88 ng Tacloban na lubos na hinagupit ng bagyo. Isa sa mga requirement upang magkaroon ng pabahay dito ay kinakailangan na may casuality o pumanaw na miyembro ng pamilya. Dapat din ay pito (7) pataas ang miyembro upang magkaroon ng unit. Kahit na sila ay galing sa iisang barangay, ang mga tao ay hindi lubos na magkakakilala at dito lamang nagkasama-sama.

Ang naging batayan sa pagbuo ng balangkas ay ang kasalukuyang sitwasyon ng mga nakaligtas gumamit ng iba't ibang stratehiya para sa pag-papaunlad ng kakayahan ng mga lider. Kasama na dito ang proseso na maging mapanglahok, magkaroon ng pag-angkin sa mga tungkulin at gampanin at pag-aayos ng mga gusot na nasa loob ng organisasyon upangs sama-samang muling makabangon mula sa naranasang delubyo at magkaroon ng pagkakaisa ang mga tao.

Ang balangkas ng konsepto na ginagalawan ng grupo ay nakabatay sa proseso ng pag-oorganisa ng pamayanan o community organizing (CO) sa pamamagitan ng pagpapalakas ng pamumuno ng mga lider o leadership development (LD) at pagpapalakas ng samahan o organizational development (OD) tungo sa pagbubuo ng pamayanan o community building (CB). Sa pagsasagawa ng prosesong ito ay nilalayong maimulat at mapataas ang antas ng kamalayan (awareness raising at conscientization) ng mga miyembro ng samahan at pamayanan sa diwa ng aktibo at sama-samang paglahok (active and collective participation), pag-angkin (ownership) sa samahan at pamayanan, at pagsasaayos at paghilom ng mga hidwaan (conflict management). Sa kabuuan ng semestre ang mga gawaing ito ay nagbunga ng pagmomobilisa ng pamayanan (community mobilization) para sa pagsasagawa ng general assembly (GA) na lubos na kinakailangan ng samahan at pamayanan. Inaasahan ding makamit ang empowerment sa pagdanas at pakikilahok ng mga miyembro ng pamayanan at samahan sa mga gawaing nabanggit.

PAGPAPAKAHULUGAN SA MGA TEMA

Ang Homeowners Association

Ang Home Owners’ Association o HOA ay ipinarerehistro sa opisinang panrehiyunal ng Housing and Land Use Regulatory Board o HLURB na nakakasakop sa subdivision o lupang nais bilhin ng asosasyon. Inirerehistro ang isang asosasyon upang ito ay magkaroon ng juridical personality na iba sa mga opisyales at kasapi nito. Sa mga subdivision, ang pagpapatala ng asosasyon ay hindi sapilitan ngunit sa mga nais mapasailalim ng CMP, ito ay kailangan dahil hindi sila pauutangin kung hindi sila rehistrado.

Ang pangalan ng isang asosasyon ay hindi dapat kasingtulad, kasing tunog o kasing hawig ng isang asosasyon na nakatala o nakarehistro na. Ito ay para maiwasan ang pagkalito ng

48

mga tao kung aling asosasyon ang kanilang kaharap o kausap. Ang bilang ng mga direktor ay hindi dapat bababa sa lima (5) at hindi hihigit sa labinglima (15). Sa mga asososyon sa subdivision, walang limitasyon ang dami ng miyembro. Sa mga asosasyon ng mga mangungutang sa CMP, ang bilang ng miyembro ay hindi dapat lalampas sa tatlong daan.

Layunin ng HOA na pamahalaan ang araw-araw na pamamalakad ng nasasakupang lugar. Ang HOA ay may karapatang magbuo at magpatupad ng mga batas at alintuntunin sa pamamagitan ng pagkonsulta sa lahat ng miyembro. Sila ay may responsibilidad na pangasiwaan ang paggamit, pangangalaga, pagsasaayos, at pagpapaganda ng kapaligiran at mga pasilidad sa kanilang lugar. Sila rin ang nakaatas na mangalaga sa kapayapaan at seguridad ng pamayanan. Kasama rito ang pamamahala sa mga daanan at kalsada sa lugar.

Ang HOA rin ang namamahala sa pagkuha ng kaukulang mga tauhan upang masiguro ang maayos na pamamahala at pamamalakad sa komunidad. Sila ang naninigurado na nakakakuha ng sapat na suplay ng mga batayang serbisyo ang mga residente lalo na ang patubig sa kanilang lugar. Ang Homeowners’ Association rin ang namamahala sa pangongolekta ng mga bayarin na gagamitin sa pangangalaga ng mga pasilidad na mayroon sa kommunidad. Sila rin ang nagpapataw ng karampatang parusa sa mga miyembro ng asosasyon na napatunayang lumabag sa kanilang mga alituntunin.

Malinaw na nakasaad sa RA 9904 o Magna Carta for Home Owners and Home Owners’ Association na may karapatan ang bawat homeowner o sinumang residente sa komunidad na sumali o hindi sa asosasyon. Ang bawat residente ay kwalipikadong sumali at may karapatan gumamit ng mga pasilidad at mga lugar sa kanilang komunidad.

Ayon sa pinapatupad na alituntunin ng batas na ito, ang isang homeowner ay maaring nagmamay-ari ng lote sa isang subdivision o village. Kasama rin dito ang mga napamahagian ng pabahay na galing sa lupa ng gobyerno at ang mga residenteng nabenepisyuhan ng mga programa ng gobyerno tulad ng Community Mortgage Program o CMP. Nakasaad din sa batas na ang relocatees ay kailangan muna magtayo ng HOA bago sila ilipat sa mga lugar na paglilipatan sa kanila.

Ang Homeowners’ Association ay mahalaga sa isang komunidad upang matiyak ang mga serbisyong dapat nakukuha ng bawat residente. Sila ang namamahala sa kaayusan at kapakanan ng kanilang lugar. Kailangan ang HOA sa isang relocation site sapagkat ang mga tao sa relokasyon ay magkakaroon ng isang komunidad kung saan magsisimula ulit sila ng panibagong buhay. Bilang bago ang komunidad, kailangan nilang magtayo ng mas maayos na pamayanan upang magkaroon ng pagkakaisa ang lahat sa kanila.

Ang mga maaaring gawin ng isang asosasyon ay ang mga sumusunod:

● Maghabla at ihabla sa ilalim ng pangalan ng asosasyon● Ang magmana sa ilalim ng pangalan ng asosasyon habang ito ay hindi pa nabubuwag● Gumamit ng selyo ng isang korporasyon o asosasyon● Pagsusog ng artikulo ng pagsasama (articles of incorporation) ayon sa Batas Pambansa

Bilang 68

49

● Paggawa ng By-Laws na hindi taliwas sa batas, kagandahang asal, polisiya ng publiko at ang pagsususog nito

● Tumanggap, bumili, mamigay, umupa, o humawak ng ari-arian ng sang ayon sa batas● Makipag-isa o sumapi sa ibang asosasyon upang makabuo ng isang asosasyon● Mamigay ng mga ari-arian ng asosasyon● Tumanggap ng mga kasapi● Gawin ang mga bagay na ikakatupad ng hangaring ng asosasyon na nakasaad sa artikulo

ng pagsasama na hindi labag sa batas

Ang nilalaman ng Artikulo ng Pagsasama (Articles of Incorporation) ay ang mga sumusunod:

● Pangalan ng asosasyon● Pakay ng pagtatag ng asosasyon● Lugar ng opisina ng asosasyon na dapat ay nasa Pilipinas● Tagal ng buhay ng asosasyon● Mga pangalan, nasyonalidad at tirahan ng mga sasapi● Bilang ng mga director at katiwala● Bilang ng kapital, ng mga pangalan, nasyonalidad at tirahan ng mga nag-ambag at kung

magkano ang inambag ng bawa’t isa● Iba pang mga bagay na hindi labag sa batas na mahalaga sa pagkakaalam ng mga sasapi

Ang isang asosasyon ay hindi maaaring magkaroon o gumawa ng anumang karapatan maliban sa mga ibinibigay na batas sa artikulo ng pagsasama (articles of incorporation). Ang asosasyon ay maaaring tumagal ng limampung (50) taon, maliban na lang kung ito ay bibigyan pa ng karagdagang panahon o babawasan sa pamamagitan ng pagsusog ng artikulo ng pagsasama o pagbuwag ng mga opisyales, kasapi nito at ang mismong HLURB. Ang asosasyon ay nagkakabisa mula sa araw na ito ay mabigyan ng Certificate of Registration. Ang mayorya ng mga director at katiwala ang unang nag-aapruba ng anumang amiyenda sa mga probisyon ng artikulo ng pagsasama at By-Laws at ipinagpapatibay ito sa pamamagitan ng isang resolusyon. Ang asosasyon ay dapat magsumite sa HLURB ng reportorial requirements ukol sa resulta ng eleksyon ng mga director at opisyales at estadong pampinansyal ng asosasyon kada taon, depende sa termino ng mga opisyales. Dapat ding patatakan ang mga libro ng asosasyon sa HLURB. Kapag ang isang asosasyon ay hindi nakarehistro at ginagampanan ang karapatan at pribilehiyo ng isang rehistradong asosasyon, ang mga opisyales at miyembro nito ang personal na mananagot sa mga obligasyon at mga paglabag sa batas ng nasabing hindi rehistradong asosasyon.

Pagpapalakas ng Samahan

Hindi masasabing matagumpay na ang isang samahan dahil lamang sa pagkakabuo nito at hindi nangangahulugan na ang pagkakatatag nito ay tapos na sa proseso ng pagkakalikha. Mahalaga ang palagiang pagtingin sa isang samahan upang masigurado ang pagiging epektibo nito, makita ang iba’t ibang relasyon ng bawat isa at kung nakatuon pa rin ba ito sa napagkasunduang layunin at tunguhin ng samahan. Kinakailangan sa isang samahan na paulit-ulit itong isaayos upang makasabay sa hamon ng pagbabago at pag-unlad. Hindi lamang upang

50

baguhin ang kahinaan sa samahan ngunit ang pagpapalakas ng samahan ay ginagawa rin upang maging mas epektibo ang ito sa paggamit at pag-angkin ng mga mas abot-kamay na mga rekurso sa paligid.

Mahalaga sa pagpapalakas ng samahan na mabigyang diin ang talagang dapat pagtuunan ng pansin at mapansin ang mga pangunahing yaman na mayroon sa isang komunidad upang ito mismo ang magamit sa pagpapalakas ng organisasyon – ang tao. Ang isang samahan ay binubuo ng mga tao. Ang mga bumubuong ito sa samahan ay may mga sariling kaisipan at mga kakayahan upang kumilos ang samahan. Ito ang yaman ng isang organisasyon na dapat pinapanday hindi lamang para sa indibidwal na pag-unlad kung hindi para rin sa kolektibong ikagaganda ng samahan.

Ang GMA Kapuso Foundation ay nasa yugto na ng pag alis sa GMA Kapuso Village. Para sa kanila, tapos na ang responsibilidad nila sa lugar bilang sila ay nakapagpatayo na ng pabahay sa mga nasalanta ng bagyo. Sa kanilang pag lisan, ninais ng GMA Kapuso Foundation katuwang ang mga mag-aaral ng Kolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan na palakasin at i-organisa ang samahan sa pamamagitan nang pagbuo at paglinang ng mga kakayahan at katangian na angkop GMAKVHOA katulad na lamang ng pagpapaintindi sa kanila ng kahalagahan ng pagkakaroon ng constitution and by-laws sa at pagpapakilos sa mga lider tuwing block consultation at general assembly. Ninanais rin ng mga organisador na makapagbigay ng espasyo sa mga lider ng samahan na mapagnilayan at maisakatuparan ang pagbuo at pamamahala sa pamayanan.

Isa sa mga gawain ng mag-aaral sa GMA Kapuso Village ang pagsasaayos ng constitution and by-laws ng samahan. Ayon sa Housing and Land Use Regulatory Board (HLURB), ang mga dapat na nakasaad sa by-laws ay ang mga sumusunod:

● Lugar, oras at paraan ng pagtawag at pagdaos ng pulong ng mga direktor at katiwala● Lugar, oras at paraan ng pagtawag at pagdaos ng pangkalahatang pulong● Kinakailangang dami o bilang ng dadalo sa mga pulong at halalan● Paraan ng kahalili (proxies) at paraan ng pagboto nito● Mga kwalipikasyon at pagkakadiskwalipika, tungkulin at pabuya sa mga dir● Araw ng halalan at paraan ng pagbigay ng paalala o pagtawag ng halalanktor at katiwala● Paraan ng paghalal o pagtalaga at tagal ng panunungkulan ng mga director, katiwala at

mga opisyales● Mga parusa sa paglabag ng mga alituntunin o by-laws● Mga bagay na mahalaga at kanais-nais para sa asosasyon

Ang mga polisiya, sistema at pamamaraan ng isang samahan ang nagbibigay ng mekanismo upang maging maayos ang samahan. Ito rin ang nagpapanatili at nagpapaibayo ng mga positibong kaugalian at kumukontrol sa mga negatibong gawi sa loob ng samahan. Dagdag pa rito, sinisigurado ng mga alituntinin at sistemang ito na kahit sino pa ang namumuno at nagkokontrol sa isang samahan ay hindi ito lilihis sa landas patungo sa layunin at tunguhin ng samahan sap ag-unlad.

51

HAKBANG- HAKBANG NA PAG-OORGANISA

Pagpasok sa Komunidad

Dahil sa magandang ugnayan ng Field Instruction Program at ng GMA Kapuso Foundation, naging madali ang pagpasok ng mga mag-aaral sa GMA Kapuso Village. Ang mga mag-aaral ay ipinakilala sa community organizer sa lugar na si Father Arnel Fortes. Nagsama-sama muna ang mag-aaral upang ipakilala sa mga lider ng komunidad at nag-usap para sa mga planong gawain para sa unang yugto ng kanilang pananatili sa lugar.

GMA Kapuso Village Savings, Loan, and Homeowners Association

Ang napagkasunduan na ang gawain ng FIP Team sa Kapuso Village ay ang pagtulong sa Capacity Building ng mga Pinuno ng Kapuso Village Savings, Loan, And Homeowners Association (GMAKVSLHOA). Ito ang asosasyon na nabuo sa pagtutulong-tulong ng Community Organizer pati na rin ng ilan sa mga residente ng Village.

Buwan ng Agosto sa taong 2015 nang maitatag ang GMAKVSLHOA. Nagkaroon ng eleksyon kung saan may mga representante lang ang bawat block. Sa dalawmpung (20) representante, nagkaroon ng botohan kung sino ang mapapabilang sa labing tatlong (13) Board of Directors (BODs). Kasama ng mga nanalo sa botohan ay ang pitong (7) naatasang opisyales ng CO na tinawag niyang “conscience block”, at ang isang representatnte mng kabataan. Ang dalampu’t isang (21) ito ang bumuo sa Board of Directors ng GMAKVHSLA.

Sa pagsisimula ng panunungkulan ng BODs, isa sa kanilang mga proyekto ang pangongolekta ng isang libong piso (P1000.00) bilang membership equity para sa savings and loanprogramng asosasyon. Ayon sa kanila, ang isang libong piso (P1000.00) na ito ay mapupunta sa pondo ng asosasyon kung saan maaaring makapanghiram o mangutang ang mga residente kapag kinakailangan nila ito.

Mahina ang pagtangkilik ng mga residente sa Savings and Loan Program base sa mga sumusunod na dahilan:

1. Malaki ang isang libong piso (P1000.00) para sa mga tao sa komunidad. Ang mga residente sa GMAKV ay pawang mga nagsisimula pa lang ng pagbangon kaya naman ang pagbibigay ng halagang ito ay malaking bagay para sa kanila.

2. Walang maayos na pagpapaliwanag sa mga residente kung ano nga ba ang pupuntahan ng kanilang pera. Nagsimula nalang ng implementasyon ang programa ng walang pagkonsulta sa mga residente kaya naman walang alam ang karamihan sa kanila ukol dito.

3. Ang ilang residente ay walang pagtitiwala sa ibang BODs sapagkat dala pa rin nila ang mga isyu mula sa Brgy. 88. May mga miyembro ng BODs na mayroong hindi magandang reputasyon sa mga tao sa komunidad.

52

4. Hindi sapat ang kita sa trabaho upang makapaglabas ng ganito kalaking halaga ng pera.

Maganda sana ang mithiin ng pagkakaroon ng programa ngunit hindi nagkaroon ng konsultasyon sa komunidad patungkol dito. Ang nagdesisyon lamang ng ganitong programa ay ang dating CO at ang kasalukuyang BOD.

May mga ibang kritiko na hindi pabor sa ganitong programa lalo na sa komunidad dahil ang mga tao ay hirap at kaunti lamang ang kita kaya naman sila ay kadalasang mangungutang na lamang hanggang sila ay mabaon dito. Kadalasan ay ginagamit s apag-aaral ng mga anak o kapag nagkakaroon ng sakit ang miyembro ng pamilya. Ngunit kung ito ay gagamitin sa negosyo o gagawing "micro-lending o micro-credit program" ay maaari pang makatulong sa bawat indibidwal upang ma-iangat ang antas ng pamumuhay. Ang paraang ito ay ginamit sa India upang makapagsimula ng maliit na pagkakakitaan ang mga tao at mai-ahon ang mga ito sa kahirapan.

Maliban sa Savings and Loan Program, naging tungkulin rin ng mga BODs ang pakikipag-usap sa ibang ahensya na pumupunta sa village, at ang pagdedesisyon sa pamamahagi ng mga natitirang bakanteng bahay.

Ang hindi pagkakasundo ng ilang mga residente at ng mga pinuno ng asosasyon ang isa sa naging dahilan kung bakit sa pagpasok ng FIP team sa komunidad ay mayroon na itong napansin na pagkakaroon ng hati sa mga residente. Sa isang banda, mayroong mga residente na maayos ang pakikitungo sa mga pinuno ng asosasyon at kay Father Arnel, samantalang ang iba naman ay hindi maayos ang relasyon sa kanila.

Ang mga paunang pagsusuri na ito ay naobserbahan ng grupo sa pamamagitan ng pakikipamuhay sa komunidad. Sa mga unang linggo, ang pakikipagkilala sa mga residente ang nabigyang pansin sa gawaing field. Kasama dito ang pagbabahay-bahay, pagpunta sa mga pulong ng mga block leaders at mga BODs, pati na ang simpleng pakikipagkwentuhan. Sa mga ganitong pamamaraan, nagkaroon ng mas malinaw na pag-intindi ang mga estudyante sa paraan ng pamumuhay ng mga residente.

Ang karaniwang pinagmumulan ng usapan sa mga residente ay maiuugnay sa Bagyong Yolanda. Sapagkat lahat sila ay nasalanta, makikita na malaki ang epekto ng bagyo sa kanilang pamumuhay. Ang ilang residente na noon ay nakakaluwag sa buhay ay nawalan ng mga pag-aari at kabuhayan. Marami rin ang nawalan ng mahal sa buhay, higit sa lahat. Kahit masakit pag-usapan ang bagyo, inaalala pa rin ito ng mga residente at bukas naman silang ibahagi ang mga kwentong ito sa grupo.

53

ANG UNANG YUGTO NG GAWAING FIELD

Agosto-SetyembreSunday Monday Tuesda

yWednesd

ayThursda

yFriday Saturday

27-29Revision

of Constituti

on and By-laws

20Paggawa ng

workplan kasama ang

COCO21

Pagpapakilala sa Block Leaders at Officers22

INTEGRATION

30 31 1 2 3 4 TNAGuide

6c66 k Consultation (Phases

5 and 6)

Project Proposal Making

Workshop

8 9 10 11TNA Para sa mga BOD at

Block Leaders

Interbyu sa BOD at Block Leaders 17Analysis

19

20

2122 23 24 25

Leadership Training

Ang plano ng gawain para sa unang yugto ng field ay ang tumutok sa capacity building ng mga pinuno ng GMAKVSLHOA. Nakagawa ng isang workplan kung saan magkakaroon ng Learning Needs and Capacities Assessment (LNCA), na siya namang pagkukuhanan ng magiging laman ng mga leadership trainings. Para naman sa ikalawang yugto ng gawaing field, nagkaroon ng plano na magsagawa ng profiling ng mga residente na makakatulong sa revalidation ng mga benepisyaryo.

AngLearning Needs and Capacities Assessment(LNCA) ay isinagawa upang malaman ang mga kaalaman, kakayahan, at saloobin ng mga lider ng HOA sa sitwasyon ng GMA Kapuso Village at ng kanilang samahan. Sa pagsasagawa ng LNCA ay nalaman na kinakailangan ng mga lider na matuto ng mga gawain ng isang Homeowners Association, kasama na dito ang gawain

54

ng mga opisyal nito. Nakita rin na kailangan nilang matutuhan kung ano nga ba ang responsibilidad ng bawat posisyon sa asosasyon. Para naman sa saloobin ng mga lider sa kanilang pamumuno ng HOA, nasalaysay nila na kinakailangan pa nilang magkaroon ng tiwala sa kanilang mga sarili at sa kakayahan nilang mamuno. Mula sa resulta ng LNCA ay nakagawa ang grupo ng lalamanin ng unang leadership training.

Maliban sa capacity building ng mga lider, may mga gawain rin ang grupo na ginawa sa field tulad ng pagsama sa tree planting activity ng GMA Kapuso Foundation sa Leyte at Samar. Ang pagtulong sa mga gawain ng Foundation ay nabigyang-pansin din ng grupo.

Mula rin sa kahilingan ng ilang lider sa komunidad, tumulong rin ang grupo sa pagsasagawa ng livelihood proposal training para naman sa mga block leaders. Ito ay isinagawa upang tugunan ang pangangailangan ng mga lider na gumawa ng proposal para sa mga NGO at DSWD na tumutulong upang masimulan ang mga kabuhayan.

Habang nakikipagtulungan ang mga estudyante sa mga lider ng Kapuso Village at sa CO nito, nagkaroon pa sila ng mas malalim na pagtingin sa konteksto ng komunidad, pati na rin sa relasyon ng mga naninirahan dito. Isang halimbawa na dito ang isyu ng mga residente sa naganap na eleksyon ng GMAKVSLHOA. Ayon sa kanila, hindi nagkaroon ng maayos na eleksyon para sa mga opisyal ng asosasyon kaya naman may mga residenteng hindi nakikisama sa mga proyekto ng asosasyon. Ang mga hindi nanalo sa representanteng eleksyon ng asosasyon ay tila naging “opposition block”.

Dito nasuri ng grupo na dahil hindi isang popular na eleksyon ang naganap kundi representate lamang, walang pagkilala ang mga residente sa mga opisyal ng HOA. At ang hindi pagkilalang ito ay nagbunga rin ng hindi pag-angkin ng mga residente sa asosasyon. Ang kawalan ng pag-angkin sa asosasyon ay siya namang nagdudulot ng hindi paglahok ng mga residente sa mga aktibidad ng HOA.

Napansin din ng grupo na ang CO na si Father Arnel ay kaunti lamang ang ginagawa upang matanggal ang pagkakaroon ng hati ng mga residente. Isang dahilan nito ay karamihan sa mga nasa oposisyon ay mga kaibigan at kasama ni Kapitana Montalban, na siya namang mayroong hindi pagkakaintindihan si Father.

Si Kapitana Montalban ang kapitana ng Brgy. 88. Kahit siya ay mula doon, ang kanyang pamilya ay hindi nakakuha ng tahanan sa GMA Kapuso Village. Para kay kapitana, nasasakupan pa rin niya ang mga residente ng GMA Kapuso Village kahit na ito ay nailipat na sa Brgy. 106. Noong ikalawang Linggo ng Agosto 2015, nagpatawag si Kap. Montalban ng pulong para sa eleksyon. Ayon sa papel na ipinasa niya sa kapulisan, ang eleksyon na ito ay para sa Homeowners Association ng GMA Kapuso Village. Ngunit nang siya ay kausapin na tungkol dito, ang kanyang sinabi’y eleksyon ito para sa isang livelihood association. Ito ang naging dahilan ng alitan nila ni Father Arnel sapagkat para kay Father, ang pagtatayo ng ganitong asosasyon ni Kapitana ay nangangahulugan ng hindi pagsunod ni Kapitana sa mga plano niya sa village bilang CO nito na ipinadala ng GMAKF. Ang alitan na ito ay dumating pa sa punto na inireklamo ni Father si Kapitana upang hindi na siya muling makapagdaos ng pulong sa loob ng village.

55

Dahil ang alitan na ito ay lumaki na, nagpunta si Mayor Alfred Romualdez, ang mayor ng Tacloban, sa GMA Kapuso Village upang malutas na ang lahat ng alitan. Dito, pinagharap niya ang dalawang panig upang magkaayos na at magkaisa na ang village. Ngunit sa pag-aayos na ito ay nag walk-out si Father Arnel at sinabi pa kay Mayor na siya ay magreresign na sa posisyon niya bilang CO.

Habang isinasagawa ng grupo ang mga aktibidad para sa pag-ooraganisa ng komunidad ay malaki ang naging epektong hamon nito na grupo. Nahirapan kaming tanggapin na ang naging pmamaraan ng CO at mga reaksyon ay taliwas sa mga prinsipyong pinanghahawakan dapat ng isang CO. Sa mas malalim na pagkilala at pakikisama sa komunidad ay iba't ibang emosyon ang naramdaman ng grupo. Napakahirap pa lang magsimula muli ng panibagong buhay na ang lahat ng iyong ari-arian at mga mahal sa buhay ay nawala. ito ang naramdaman ng grupo sa araw-araw na pakikipaghuntahan sa mga residente na nakaligtas sa hagupit ng Bagyong Yolanda.

Bago umalis ang mga estudyante sa village sa pagtatapos ng unang yugto ng field, nagkaroon na sila ng pag-intindi sa kultura ng komunidad, kasama na rito ang power dynamics na umiiral sa lugar.

56

IKALAWANG YUGTO NG GAWAING FIELD

Oktubre-NobyembreSunday Monday Tuesday Wednesda

yThursday Friday Saturday

27-29Revision of Constitution and By-laws

30 31

1 2 3-4Facilitators’ Training

5 6 7Block

Consultation (Phases 1

and 2)8 9 10 11 12 13 14

Block Consultation (Phases 3

and 4)15

Block Consultation (Phases 5

and 6)

16-18Consolidation

19 20 21General

Assembly (Ratification of CBL)

Sa pagbalik ng mga mag-aaral sa komunidad sa kalagitnaan ng semestre, naging mailap ang mga lider sa mga ito. Naging hamon ito sa mga mag-aaral kung paano nila isasaayos ang pakikitungo ng mga lider sa kanila lalo pa at mayroong mga gawain na kinakailangan maisakatuparan.

Habang nananatili ang mga estudyante sa Maynila para sa kalagitnaan ng semestre, nadiskubre nila na nabasa ni Ate Rutchie, ang host family ni Cheska, ang kanyang journal. Nakasulat sa journal na ito ang mga saloobin ni Cheska sa pag-oorganisang ginagawa ni Father sa komunidad. Mula dito, nagkaroon na ng pag-uusap ang ilang lider kung saan iniisip nila na ang grupo ay mga “spy” ng GMAKF at nasa village lang upang obserbahan ang mga gawain ni Father Arnel.

Sa ikalawang araw ng pananatili ng mga estudyante para sa ikalawang yugto ng field, nakipag-usap ang mga BODs at si Father Arnel sa grupo. Dito nila sinabi na ang kanilang mga ginagawa ay naaayon lamang sa pinapagawa ng GMAKF kay Father Arnel. Kung may hindi raw maintindihan ang grupo ay dahil iyon sa iba ang kanilang karanasan. Kung mayroon daw mga katanungan ang mga estudyante ay dapat idaan sa kanila at hindi pa sa ibang tao. Matapos ang pulong na ito, sinabi rin ng ilan sa mga BODs na ang grupo ay hindi muna mananatili sa kanilang mga host families at sa Office muna matutulog. Nang sila ay tanungin kung ano ang dahilan ng paglipat na ito, sinabi lang nila na ito ay isang hamon para matutong mamuhay sa sarili.

57

Nang magsimula na manatili ang mga estudyante sa opisina, dito na unti-unting naging malamig ang trato ng mga BODs sa kanila. Ang paglayo na ginawa ay mas lalong nagtibay nang pauwiin si Father Arnel sa Maynila, at nang tuluyan na siyang natanggal sa trabaho niya bilang CO ng GMAKV.

Nang malaman ng mga BODs na natanggal na si Father sa kanyang trabaho bilang CO, naging matindi ang naramdaman nila. Kanila ring inisip na ang grupo ang dahilan ng pagkawala ni Father sa komunidad. Upang magbigay ng paliwanag sa pagkawala ni Father, ang social worker ng GMA na si Ms. Rose Lahorra ay nagpunta sa komunidad upang ipaliwanag ang pagkatanggal ni Father. Ayon sa kanya, nawala si Father sapagkat mayroon siyang mga gawain na hindi niya natugunan. Kanya ring nilinaw na hindi dahil sa mga estudyante ang desisyon ng GMAKF. Kahit na nasabi ito, ginigiit pa rin ng ilan sa mga lider na ang grupo ang may dahilan. Naitanong rin nila kay Ma’am Rose kung maaari ba na umalis na rin ang mga estudyante sa village sapagkat nakakagulo lang daw ang mga ito sa kanila sa halip na makatulong.

Hindi naging madali ang pagtanggap ng grupo sa trato ng mga opisyales sa kanila dahil alam nila sa kanilang sarili na hindi pagsira ng samahan ang kanilang layunin sa pagpunta sa Tacloban kung hindi nais nilang makatulong sa lahat ng gawain upang makabangon at makalimutan ang sakit ng trahedyang dinulot ng Bagyong Yolanda. Maraming beses nang ninais ng grupo na sumuko na lamang at umuwi ng Maynila dahil sa mga nangyayari ngunit buti na lamang ay nagkakaroon sila ng lakas ng loob sa tulong na rin ng kanilang field adviser na si Sir Zoe Obedicen. Aniya ay kung kailangan humigi ng paulit-ulit na patawad sa mga taong nasaktan ay aming gawin dahil wala namang mawawala sa paghingi ng tawad. Sa halip na umiwas sa mga lider na may galit sa mga estudyante ay ito pa ang kanilang unang nilapitan at kinausap. Binigyang linaw ang mga pangyayari at madalas na binibisita upang gumaan ulit ang knailang loob sa grupo. Sa halip na umalis ay buong pusong tinanggap ng grupo ang ganitong pagtrato dahil ayaw umalis ng grupo na may masamang pagtingin sa kanila.

Tiniis ng mga estudyante ang sakit ng ganitong pakikitungo ng mga BODs at tuloy tuloy pa rin ang kanilang pakikibagay sa mga ito. Nagkaroon lang ng positibong pagbabago sa pakikitungo ng mga BODs nang nagpunta si Ma’am Mel Tiangco sa komunidad upang maglinaw ng isyu sa pagkawala ni Father. Ninais rin niya na magkaroon na ng pagkakaayos ang iba’t ibang grupo sa komunidad upang maging payapa na ang kanilang pamumuhay sa bagong komunidad. Matapos ang pagkikita na ito, nakapagpresenta na ang mga estudyante ng workplan para sa ikalawang yugto ng field. Nilalaman nito ang plano upang magkaroon ng pagbabago ng Constitution at By-laws (CBL) ng Asosasyon na magkakaroon na ng boses ang lahat ng tao sa komunidad. Dahil rin sa pagpunta ni Ma’am Mel Tiangco, nagtakda rin ng araw para sa eleksyon ng bagong mga pinuno ng HOA. Ang mga gawaing ito na nakatakda para sa ikalawang yugto ay patungo sa pag-aayos ng relasyon ng mga residente sa isa’t isa, at tuluyan nang pagkilala nila sa Homeowners Association.

Walang pagsisisi sa panig ng grupo dahil ang sakit at ang negatibong nararamdaman ng mga lider sa grupo sa kalaunan ay nawala at napalitan rin ito ng saya at galak. Naging masaya ang paglisan ng grupo dahil naayos ang lahat ng gusot at nagbago ang kanilang pagtingin sa mga ito at itinuring na higit sa isang kaibigan bagkus isang parte ng kanilang buhay at pamilya.

58

Mga Prosesong Isinagawa Patungo sa Eleksyon at Pagrebisa ng CBL

Block Consultation

Ang serye ng konsultasyon sa mga blocks na isinagawa ng grupo katulong ang City Housing and Community Development Office ng Tacloban City at ang HOA ng GMA Kapuso Village ay maituturing na isang inobasyon ayon sa konteksto ng komunidad.

Ang hangarin:

Ang diyalogo at konsultasyon sa mga residente ng GMAKV ay ginawa upang magkaroon sila ng pag-angkin sa polisiya ng HOA sa Constitution at By-laws nito. Ito rin ay isang pamamaraan upang mabigyan na ng solusyon ang mga isyu sa komunidad tulad ng eleksyon, at iba pang hindi pagkakaintindihan. Ang pagbibigay ng solusyon at paglilinaw sa mga isyu ay magsisilbing tulay para sa maayos na relasyon ang bawat isang residente upang maitaguyod ang tahimik ang payapa at tahimik na pammumuhay sa komuniddad.

Proseso sa Pagsasagawa ng Block Consultations

Pagsasalin ng Constitution and By-Laws at Implementing Rules and Regulations ng RA 9904 sa Tagalog (October 26) - Ito ay isinagawa ng grupo upang mapalalim ang pagunawa ng mga lider at miyembro ng HOA sa mga nasabing dokumento. Sa pamamagitan ng pagsalin ay mas naging komportable ang mga miyembro ng HOA sa pagbabasa at pagtalakay sa mga laman nito.

Pagrerebisa sa Constitution and By-Laws (October 27 – 30) - Ito ay isinigawa ng grupo kasama ang mga lider ng HOA at mga empleyado ng City Housing and Community Development Office (CHCDO) sa pamamagitan ng isang focused-group discussion (FGD). Nagsilbing tagapagpadaloy at tagadokumento ang grupo, pangunahing kalahok sa FGD ang mga lider ng HOA, at ginabayan ng mga miyembro ng CHCDO

Pagbuo sa Narebisang Constitution and By-Laws (November 3) - Pinagtahi-tahi ng grupo ang mga talakayan sa nagdaang FGD at nagbigay ng kopya sa mga miyembro ng HOA.

Pagsasanay sa mga Presentor (November 3 – 5) - Nagsilbing tagasanay ang grupo at ang mga lider ng HOA ang kalahok, nagbigay ng payo at gabay ang mga empleyado ng CHCDO.

Mock Presentation (November 6) - Layunin ng mock presentation na ihanda ang mga lider sa paglalahad ng narebisang CBL sa darating na mock presentation. Nagsilbing mock audience ang grupo at mga empleyado ng CHCDO.

Block Consultation (November 7, 14,& 15) - Ang pangunahing innovative strategy na natukoy ng grupo. Nagsilbing tagapagpadaloy ang mga tao kinatawan ng PCUP at NHA, FIP team sa pagdokumento, CHCDO sa logistics at attendance, at mga lider bilang presentor.

59

General Assembly at Eleksyon (November 21)

Ang mga Katuwang sa Gawain

Ang City Housing Office (CHO) ang nagpahiram ng mga mga miyembro at nangumbita ng mga tagapagdaloy na galling sa PCUP. Ang aming grupo ay isa sa mga naging katuwang ng CHO sa aktibidad na ito. Ang grupo ay nagsilbing dokumentor at logistics team. Ang grupo rin ang nakatalagang mag bilang ng mga boto kasama ang NHA at CHO.

May dumalo rin na mga kinatawan na nanggaling sa GMAKF. Nagbigay din ang GMAKF ng pagkain para sa mga tao. Nasa kanila rin ang kopya ng pangunahing listahan ng mga may-ari ng bahay. Ang mga nasa listahan lamang kasi ang may karapatang bumoto para sa eleksyon ng HOA.

Mayroon ding kinatawan ang NHA upang sumagot sa mga katanungan ng residente patungkol sa kanilang constitution and by-laws (CBL). Ang mga interim leaders ay nagsilbing tagapagdaloy ng kanilang CBL sa block consultation. Ang IDP Leaders (Internally Displaced Person) ay mga volunteers sa crowd control at taga bilang ng mga boto sa pamamagitan ng pagtataas ng kamay. Ang Oxfam ay nagbigay ng libreng tanghalian sa mga tao dahil buong araw ang aktibidad na ito. Kinagabihan naman ay nagpakain ang Operation Brotherhood (OB) para sa bilangan ng mga boto sa eleksyon.

60

PROSESO NG PAG PASOK SA KOMUNIDAD

Pakikipamuhay

Ang pakikipamuhay tulad ng pagsama at pakikiisa sa mga pang-araw-araw na gawain ng mga tao sa komunidad, pakikipaghalubilo sa mga interes at iba pang pinagkakaabalahan ng mga naninirahan doon ay ilan lamang sa mga naging hakbang ng mga mag-aaral upang lubusan silang makilala. Sa pamamaraang ito ay lubos nilang nakilala ang mga tao sa komunidad gamit ang simpleng pakikipagkwentuhan kung saan naibahagi ng mga tao ang kanilang sarili at pamumuhay, at gayun din naman ang mga mag-aaral na naibahagi ang kanilang layunin sa paglubog sa lugar.

Nakita ng mga mag-aaral na mahalaga ang pagsabay sa araw-araw na gawain ng mga tao sa komunidad upang lubos silang makilala. Pinaigting ng mga mag-aaral ang pakikipag-kwentuhan na may layong sabayan ang ginagawa habang may napupulot na mahahalagang impormasyong makakatulong para sa pag-oorganisa gaya na lamang ng pagsabay sa pagkain ng pamilya, paghuhugas ng pinagkainan, pagsama sa pagtitinda, pagsundo ng mga bata sa eskwelahan at pagsabay sa panonood ng telebisyon. Ito ay isinagawa upang makapag-bahagi ang bawat isa sa impormal na pamamaraan.

Sa pakikipamuhay ng mga mag-aaral, naging kapamilya na rin ang turing nila sa komunidad. Siniguro nilang maiparamdam sa mga tao na hindi lamang ito para sa kanilang pananaliksik at pag-aaral ngunit para na rin sa kanilang pag-unlad. Bukod sa pagbabahagi ng mga layunin sa paglubog sa lugar, ginamit ring pamamaraan ng mga mag-aaral sa pakikipamuhay ay ang pagbabahagi ng kanilang personal na buhay at karanasan. Hindi lang dapat puro nasa komunidad ang nagbabahagi ng kanilang buhay lalo na’t ang mga mag-aaral ay taga-labas kaya minabuting ganito ang pamamaraan at ito ay naging epektibo naman.

61

Pagsusuri ng Kalagayan

Ang City Housing and Community Development Office ng Tacloban (CHCDO) ang kadalasang naka-atas mag-organisa ng mga tatayong lider ng bawat pabahay ng mga Internally Displaced Person (IDP) ng mga nakaligtas sa bagyong Yolanda sa nasabing lugar. Mayroon nang nakatalagang mga lider kada-block sa GMA Kapuso Village na inatas ng CHO ngunit ang GMA Kapuso Foundation ay kumuha pa ng sarili nilang Community Organizer upang mamahala sa GMAKV sa kadahilanang lumabas sa kanilang pananaliksik na kinakailangan pa ng komunidad na magkaroon ng organisador upang maibalik ang pagkakaisa ng mga tao matapos ang sakunang kinaharap ng mga taga-Tacloban.

Nakita ng mga mananaliksik ng GMA Kapuso Foundation na nawala ang pagkakaisa ng mga tao at naobserbahan nilang nasanay ang mga ito sa iba’t ibang tulong ng mga organisasyong mula sa loob at labas ng bansa. Minabuti ng mga mananaliksik na mag latag ng mga programa na sasagot sa mga suliraning ito kaya naman nag rekomenda ang mga ito na magkaroon ng sariling organisador na mayroon nang karanasan sa pag-oorganisa.

Nang nagkaroon na ng sariling organisador ang GMAKV na si Father Arnel Fortes, minabuti niyang magsimula ulit sa unang proseso sa pagtatalaga ng mga lider sa komunidad. Hinikayat niya ang bawat block na magkaroon ng bawat kinatawan mula sa mga ito, magkakaroon ng eleksyon upang maging parte ng board of directors (BOD). Ang mga pangunahing opisyales tulad ng presidente, bise- presidente at iba pa ay kanyang itinalaga sa posisyon at hindi na dumaan sa eleksyon. Ang organisador (Father Arnel) lang ng GMA ang kadalasang nagpapasya sa mga bagay gaya na lamang ng pagdedesisyon sa mga itatalagang mga opisyales.

Nagdulot ng tensyon ang pagpigil ng organisador sa mga empleyado ng barangay na mga residente rin ng GMAKV na tumakbo sa eleksyon upang maging isang ganap na opisyales. Naging dahilan ito ng hindi pagkilala at hindi pagkakasundo ng mga residente sa komunidad. Nagkaroon ng paksyon ang mga ito at nahati ang grupo sa loob ng GMAKV. Base na rin sa panayam ng mga mag-aaral, ang kinagawiang kultura ng mga tao sa komunidad ng mga dating nasa Barangay 88 ay hindi kikilalanin ang isang lider kung ito ay hindi dumaan sa tamang proseso ng eleksyon.

Sa pakikipamuhay ng mga mag-aaral sa loob ng apat (4) na buwan sa GMA Kapuso Village ay nalaman nila ang kalagayan ng mga lider at mismong mga residente nito gaya ng nabanggit. Nakita ng mga mag-aaral ang pamamaraan sa pamumuno ng nakatalagang organisador sa GMAKV na siya ang kadalasang nagpapasya sa mga desisyon sa mga gawain sa samahan at sa mismong sistema sa lugar kaya nagulat ang mga mag-aaral sa pamamaraang ginakit ng organisador. Isa sa pinag-aaralan sa Kolehiyo na ang isang organisador ay hindi dapat mapanghati sa mga tao at pinapahalagahan dapat nito ang desisyon at bawat boses ng mga tao sa komunidad. Nagiging gabay lamang ang mga organisador sa mga samahan at mga tao sa lugar dahil hindi naman sila habangbuhay mananatili sa komunidad.

Nahirapan ang mga mag-aaral na makisalamuha sa ibang miyembro ng komunidad na hindi kadalasang sumasang-ayon sa grupo ng organisador. Gawa ng si Father Arnel ang nauna sa mga mag-aaral, hindi maiwasang maniwala ang mga ito sa kanya lalo na sa mga impormasyong

62

inilatag sa kanila. Kalaunan, natuklasan ng mga mag-aaral na mula lamang pala sa panig ni Father ang mga impormasyong kanyang ibinabahagi. Nalaman din ng mga mag-aaral na hindi naman talagang lubusang hindi sumasang-ayon ang karamihan ng residente kundi hindi lamang sila kinikilala at hindi pinapakinggan ang opinyon ng bawat isa. Nahirapan din makibagay ang mga mag-aaral sa kanilang sitwasyon dahil litaw sa organisador ang pagkamuhi sa mga taong sumasang-ayon sa kasalungat niyang grupo.

Matapos ang dalawang (2) buwan, na-isyu ang mga mag-aaral na nagsusumbong ng mga negatibong feedback sa organisador na nagdulot ng malaking gulo sa GMAKV. Ito’y pinasinungalingan ng mga mag-aaral dahil ang akala ng mga opisyales na pagsusumbong ay tanging obserbasyon lamang na kanilang nakita sa lugar dahil naniniwala ang mga mag-aaral sa mapagpalayang pag-oorganisa. Pagbalik ng mag-aaral matapos ang dalawang linggong pamamalagi sa Maynila upang mag klase, nag-iba ang pakikitungo ng mga opisyales sa kanila pati na rin ang organisador. Nalaman ng pamunuan ng GMA Kapuso Foundation ang pamamaraan ng pag-oorganisa ni Father kung kaya’t gumawa sila ng mabilisang aksyon upang masolusyunan ang isyu.

Napagdesisyunan ng pamunuan na tanggalin si Father Arnel bilang isang organisador ng foundation. Dito mas naging malala ang pag layo ng loob ng mga opisyales sa mga mag-aaral. Umabot sa puntong pinapaalis na ang mga mag-aaral sa komunidad at nakakatanggap na ng mga mensaheng hindi kaaya-aya. Pinanghinaan na rin ng loob ang mga mag-aaral at gusto na rin lisanin ang komunidad dahil napapawalang bisa na rin ang kanilang silbi sa komunidad. Hindi na nakikinig ang mga opisyales at binabalewala na ang mga aktibidad gaya ng hindi pagpunta sa mga pulong na pinapangunahan ng mag-aaral.

Sa kabila nito, ginawa pa rin ng mga mag-aaral ang mga kailangan nilang gawin at hindi kalaunan ay nakuha nila muli ang loob ng mga residente at opisyales. Nabawasan din ang sama ng loob ng mga opisyales sa pagdating ng direktor ng GMA Kapuso Foundation at nagpaliwanag na ang foundation mismo ang lumapit sa mag-aaral upang tumulong sa GMAKV.

Mula sa karanasang ito, mas pinagbuti pa ng mga mag-aaral ang pagtatanong at pakikipag-usap sa mga tao sa komunidad. Dahil dito, napukaw din ang interes ng mga tao na magtanong at maging kritikal lalo na noong nagkaroon ng block consultation. Ito rin ay nagtulak para magkakaron ang mga residente ng mas malalim na pag-unawa sa kanilang sitwasyon sa pabahay at bilang relocatees na nagbunga ng mga perspektiba na nakatulong sa GMAKVHOA at sa mismong komunidad.

63

KABANATA 4:MGA ISTRATEHIYANG GINAMIT SAPAG-OORGANISA

Gumamit ng iba’t ibang estratehiya ang mga mag-aaral sa pag-oorganisa sa GMAKVHOA sa usaping pagpapalakas ng organisasyon, pagpapataas ng antas ng pamumuno at pagpapataas ng antas ng kapasidad. Nilalayon ng mga nabanggit na ipaliwanag ang mga ginamit

64

na estratehiya at mga mekanismo upang tugunan ang mga hamon sa samahan ngunit ang paglikha ng estratehiya at mga tugon para sa GMA Kapuso Village ay patuloy lamang at hindi permanente dahil nakadepende ito base sa pangangailangan nila o ng buong samahan. Para sa mga mag-aaral, ang mga estratehiya ay magiging epektibo lamang kung ito ay tumutugon sa mga isyu na kinakaharap ng mga tao na inoorganisa.

Pakikipamuhay

Pangunahing layunin ng FIP ay ang integrasyon sa pamayanan sa pamamagitan ng pakikipamuhay sa mga miyembro nito. Ito ay isinasagawa sa upang lubos na maunawan at ganap na maranasan ng mga estudyante ang kalagayan at mga kinakaharap ng mga kapatid sa pamayanan. Nilalayon nitong magkaroon ng parehong na pagkatuto ang mga estudyante at mga miyembro ng pamayanan mula sa isa’t-isa. Ang grupo ay nakipamuhay sa village sa pamamagitan ng pakikipanirahan sa mga host families, ang mga host family ang tumayong ikalawang pamilya ng mga estudyante sa village. Sa pakikipanirahan ay naranasan ng mga estudyante kung paano namumuhay ang mga miyembro ng village, nakasama sila sa paghahanapbuhay, sa mga gawaing bahay, at sa mga pang araw-araw na gawain at mga espesyal na okasyon tulad ng kaarawan, piyesta, at komemorasyon ng sakuna ng Yolanda. Sa pakikipamuhay nakapalagayan ng loob ng grupo hindi lamang ang mga host families kundi ang mga kapitbahay, kamag-anakan ng host na nakatira din sa village, at iba pang mga residente nito. Dahil dito ay mas bukas at malayang nakakapagkwento ang mga miyembro ng village ng kanilang karanasan sa bagyong Yolanda, kalagayan sa kasalukuyan, at mga alalahanin at pangarap para sa hinaharap. Malaya din namang nakakapagbahagi ng kwentong buhay at mga kritikal na katanungan ang mga estudyante.

65

Capacity Building

Layunin ng capacity building ang pagpapalakas at pagpapaunlad ng kapasidad ng mga lider ng samahan sa pamumuno at pamamahala ng village. Karamihan sa mga lider ng samahan ay mga maybahay na sanay sa payak na pamumuhay sa Brgy. 88, sila ay may kaunting karanasan sa pagiging miyembro ng isang asosasyon pero halos lahat sa kanila ay bago pa lamang sa pagiging lider at sa tungkulin ng pamumuno at pamamahala.

Bago isinagawa ang capacity building ay nagsagawa muna ng pagsusuri sa mga karanasan at pangangailangan (needs assessment) sa pamumuno ang mga lider ng samahan. Lumabas sa pagsusuri na karamihan sa kanila ay ngayon pa lamang manunungkulan bilang mga lider at naninibago pa sa mga responsibilidad at kapangyarihan na katuwang nito. Halos lahat din sa kanila ay hindi sapat ang kumpinsya sa sarili sa aspeto ng pamumuno lalo na sa pagharap sa tao at sa mga may katungkulan.

Isinagawa ang capacity building sa pamamagitan ng isang Leadership Training Seminar na naglalayong: 1) Magbigay o magdagdag ng kaalaman (knowledge) kung ano ang iba’t-ibang uri ng pagiging lider at kung saan-saan maaring magamit ang mga ito, kung ano mga tungkulin at responsibilidad na inaasahang gagampanan nito, 2) Pagpapataas ng antas ng kamulatan (awareness raising) sa mga wastong atitud bilang isang lider, at 3) Pagpapaunlad sa kanilang kakayanan (skills) sa pamumuno sa pamamagitan ng role-playing exercises.

Organizational Development

66

Upang matugunan ang mga isyung kinakaharap ng asosasyon tulad ng hindi pagkilala at hindi pakikilahok ng ilang mga benepisyaryo dito, ang sentimentong may mga bloke na hindi nabibigyan ng representasyon, at hindi malinaw na relasyon o pakikipagtuwang sa lokal na pamahalaan nagsagawa ang grupo kasama ng mga lider at miyembro ng asosasyon ng mga pag-aaral upang matukoy ang mga kapangyarihan, tungkulin, at gampanin ng asosasyon (power, tasks, and functions) kasama dito ang pagdalo sa Mass Orientation ng pinadaloy ng Housing and Land Use Regulatory Board (HLURB) patungkol sa RA 9904 o Magna Carta of Homeowners and Homeowners Associations, pagsasalin ng naunang naaprubahang Constitution and By-Laws (CBL) at RA 9904 sa Tagalog at sama-samang pag-aaral nito, pakikipagpulong sa City Housing and Development Office (CHDO) upang mabigyang linaw ang Kasabutan (kasunduan sa pagitan ng mga benepisyaryo, GMA Kapuso Foundation, at lokal na pamahalaan ukol sa paninirahan sa village) at Occupancy Rules and Regulation na ipinapatupad ng lokal ng pamahalaan.

Bukod ditto, kinailangan ding isaayos ang CBL ng organisasyon upang ganap na maisakatuparan ang proseso ng pagpaparehistro sa HLURB bilang isang Homeowners Association. Kasama dito ang pagbuo (draft) ng mga probisyon na napapaloob sa CBL at articles of incorporation. Isinagawa ito sa pamamagitan ng focused group discussions (FGDs) sa mga lider ng asosasyon at pagkonsulta sa bawat bloke (block consultations) upang matiyak na angkop at nababatay sa konteksto ng village ang lalamanin nito. Ang pagapruba sa nagawang draft ng CBL ay idadaan sa pangkalahatang pagpupulong (General Assembly) ng lahat ng miyembro ng asosasyon.

Kasama din sa gawain ng pagpapaunlad ng organisasyon ay ang pagsasaayos ng relasyon ng mga lider ng asosasyon sa CHCDO at pagkilala sa awtoridad nito bilang pangunahing tagapamahala ng mga resettlement sites sa siyudad ng Tacloban. Ito ay naisagawa sa pamamagitan ng pagdadaos ng mga pormal at inpormal na mga pagpupulong kung saan nakita ng mga lider ng asosasyon na katulad nila layunin din ng CHCDO at lokal na pamahalaan na maisaayos at mapaunlad ang village.

Community Mobilization

Isa sa mga pinakamalaking isyung kinaharap ng asosasyon ay ang kawalan ng pagkilala ng ilang mga benepisyaryo sa pamunuan at sa mga patakaran nito. Ito ay nag-ugat mula sa sentimento ng mga benepisyaryo na may kakulangan sa pagiging mapanlahok ng prosesong pinagdaanan sa pagbuo ng samahan. Mula sa dalawampu’t-isang (21) mga lider labintatlo (13) lamang ang nahalal sa pamamagitan ng eleksyon at ang natitirang walo (8) ay itinalaga ng naunang CO sa village. Nagdulot ito ng hindi pagtanggap sa pamunuan ng asosasyon at hindi pagsunod sa mga patakaran nito tulad ng pagbabayad ng buwanang butaw (monthly dues) at membership fee.

67

Upang matugunan ang isyung ito nilayon ng grupo kasama ang GMA Kapuso Foundation at City Housing and Development Office na gawing lubos na mapanlahok ang pagpili ng mga lider at pagbubuo ng mga patakaran ng asosasyon. Naisakatuparan ito sa pamamagitan ng pagdadaos ng isang General Assembly kung saan pagdedesisyunan sa pamamagitan ng pagmumungkahi at pagboto (simple majority) ng lahat ng miyembro ang lahat ng mga patakaran at alituntunin ng asosasyon at pagsasagawa ng eleksyon para sa mga magiging lider ng samahan. Tinatayang 82% ng mga tao ng village ang nakadalo dito. Ang pagdaraos ng General Assembly noong Nobyembre 20,2015 ay naisakatuparan sa pamamagitan ng pagmobilisa ng buong village at pakikipagtuwang sa iba’t-ibang aktor at stakeholders, kasama dito ang block leaders, board of directors ng asosasyon, GMA Kapuso Foundation, City Housing and Development Office, National Housing Authority (NHA), Presidential Commission on the Urban Poor (PCUP), at mga Non-Government Organizations (NGO) na tumulong sa proseso ng resettlement at rehabilitation sa siyudad ng Tacloban.

Leadership Development

Ang larawang ito ay ang palihan para sa mga lider

68

Ang karamihan sa mga naitalagang lider ng asosasyon o samahan ay unang sabak lamang sa pagiging isang pinuno. Nakasanayan din ang pagiging authoritative na pamumuno kaya naman upang lubos na maunawaan kung ano ang iba't ibang tipo ng lider ay nagkaroon ng isang palihan kung saan tinalakay kung ano ang mga pamamaraan ng pamamahala sa mga tao. Nilayon din nito na lubos maunawaan ang importansya ng mapanglahok na pagdedesisyon at ang pagkonsulta sa mga tao ng kanilang mga ideya at suhestyon kasama na ang ang pagtitiwala sa kapasidad at kakayahan ng bawat lider.

Napagnilayan ng FIP team na ang bawa't isa ay may anting kakayahan at potensyal upang maging lider. Kailangan lamang ng iba't ibang pagsasanay upang tumaas ang tiwala sa sarili at sa kapwa lider upang makamit ang sama-sama ang layunin para sa komunidad at maging magandang halimbawa sa iba.

69

KABANATA 5:PINAGSAMA-SAMANG ARAL NG GRUPO

70

Papel ng Community Development (CD) sa Pagbangon ng Mga Nasalanta

Ang mga prinsipyo ng kolehiyo na isinasa-alang-alang sa pagpapaunlad ng pamayanan ay ang pagiging gender sensitive ar responsivekung saan inuunawa ang pangangailangan at karapatan ng bawat kasarian. Hindi rin mawawala ang partisipasyon kung saan binibigyang halaga ang paglahok ng bawa't isang miyembro ng komunidad kung saan kailangan inklusibo ang pagpapaunlad at walang pinipiling tao kung saan lahat dapat ay makikinabang sa pag-unlad. Ang empowerment o pagsasakapanyarihan ng mga tao ay hindi maaaring mawala sa gawaing pagpapa-unlad dahil dito pinapaunawa sa mga tao na sila ay may mga kakayahan na maaaring makatulong sa pagpapabilis ng pag-unlad higit sa mga pisikal na pangangailangan kung hindi sa kanilang mga kakayahan. Kailangan ang boses ng bawa't isang miyembro mula sa pagpaplano hanggang sa implementasyon upang maramdaman ang kahalagahan ng bawa't isa at pag-unlad ng sarili. Sa pamamagitan nito ay magkakaroon ng ownership o pagmamay-ari sakanilang mga gawain at komunidad. Sa gawaing pagpapaunlad ng pamayanan ay kailangan rin isipin kung paano ito magiging sutinable o likas kaya sa mga tao. Ang programa ay dapat pang matagalan kung saan ang bawat isa ay makikinabang at mayroon pagkakapantay-pantay na pagtamasa sa mga karapatan. Ang lmga prinsipyong ito ay inilapat sa pag-oorganisa pakikipamuhay, pakikipagtrabaho, pakikitungo at pag-alam ng kalagyan ng mga taong nasa komunidad na nasalanta upang muling makabangon sa pinagdaanang sakuna.

Maikakategorya ang mga taong ito ay bulnerable at halos wala nang natirang ari-arian ay nararapat lamang na gawing maayos ang muling pagsisimula nila. Sa konteksto ng disaster recovery ay nararapat lamang na alisin ang anumang alitan o isyu (conflict) dahil sa mga tao magsisimula ang pagtutulungan upang muling makabangon. Hindi makakatulong ang ano mang pagkasira ng relasyon para sa muling pagkamit ng ganap na buhay ng mga tao.

Bilang mga mag-aaral ng Community Development ay nararapat lamang na isulong ang mga nasabing prinsipyo upang masundan ang tamang proseso ng pag-oorganisa, bagamat hindi handa na magsagawa ng psychological first-aid ang grupo, ito ang nakikitang kahinaan sa nasabing konteksto ng muling pagbangon mula sa sakuna.

Relocation at Recovery

Bilang naituturing nga ng ilang residente ng Village na disempowering ang dumating na sakuna, nakikita ng grupo na base sa pakikipagpanayam, bukod sa mga psychosocial intervention, at emergency response na ginagawa ng mga organisasyon, ang pabahay ay isa ding hakbang para sa recovery ng mga apektado ng Yolanda. Isa itong daan upang mabigyang kapasidad na makapagsimula muli ang mga tao gamit ang pagbabalik ng nawala nilang bahay, kabuhayan at pamilya. Maituturing na hakbang ito sa pagbangon ng mga nasalanta.

Community Building at Empowerment

Community building, ayon kay (McNeeley, 1999), ay isang daan na tumutulong na solusyonan ang problema sa isang komunidad. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng matibay na

71

relasyon ng mga indibidwal na magkakasama sa isang komunidad, nagkakaroon ng elemento ng pagsandal sa isa’t isa. Ito ay pinalolooban ng dalawang prinsipyo—ang komunidad ang tampulan ng pagpapasigla; at ito ay nakasentro sa pagpapataas ng kapasidad ng mga komunidad dahil ang pagsuporta sa mga residente nito ay mahalaga para sa pagtamasa ng tagumpay. Mahalaga ang pagkakaroon ng samahan sa mga komunidad para sa pagkamit ng ganap na buhay; ang pagoorganisa ay mahalaga para sa maayos na pagkakaintindihan ng mamamayan sa mga isyu. Ang mga solusyon ay base sa pag-alam ng kasalukuyang sitwasyon, at pagkakaroon ng iisang imahinasyon ng pag-unlad. (Hyman, 2002)

Habang ang empowerment o pagsasakapangyarihan ayon kay (Ledwith, 2005) ay hindi isang alternatibong solusyon sa hindi patas na reditribusyon ng mga rekurso. "Bagkus ang pagsasakapangyarihan ito ay higit sa pagbibigay ng mga rekurso upang tulungan ang sariling makalaya sa kahiraapan, ito ay ang pagbabahagi ng mga kinakailangan kaalaman upang maihulma ang buong pagkatao at maisulong ang pag-iisip ng kritikal at mamulat sa mga kaganapan. Makakamit lamang ito sa pagtatrabaho ng magkakasama at sa pagbuo ng sama-samang kaalaman na nangeenganyo ng pagbabago. Ang teoryang ito ay ginagamit sa pagpapaunlad ng pamayanan sa pamamagitan ng pagsasama sa mga miyembro sng komunidad sa proseso ng pagpaplano. Sa ganitong paraan ang mga organisador ay maaaring palahukin ang mga miyembro ng komunidad upang mabigyan ng oportunidad sa mga miyembro na magkaroon ng pag-angkin sa direksyon at sa hinaharap ng kanilang sariling komunidad habang nagkakaroon ng pagbabago. Ang pagsasakapangyarihan ng mga tao sa komunidad ay makakatulong sa kanila upang maunawaan na mayroon silang lakas at kakayahan na maaaring mgamit sa pagpapaunlad ng komunidad at maipaunawa na ang komunidad ay kanilang pagmamay-ari at hindi sa iba.

Ito ay maaaring makaambag sa mga grupo. Ang halimbawa ay sa pagsasakapangyarihan ng mga grupo ay hinahayaan nito na matuto ang mga miyembro sa pamamagitan ng "critical thinking" ng kanilang mga nararamdaman, ugali at mga tumatakno sa kanilang utak. Ang mga grupo ay magiging matibay dahil ang mgamiyembro ng grupo ay inaalalayan ang ibang miyembro sa pamamgiyan ng panghihikayat na harapin ang mas malalim na mga hamon na nangyayari sa kasalukuyan sa kanilang mga buhay. Ang tagapagpadaloy ay ginagamit ang pagsasakapangyarihan habang hinahanapan ng motibasyon ang mga miyembro ng grupo upang magkaroon ng inisyatibo at pagtrabahuhan ang mga mithiin na iyinala habang nasa proseso ng pagbabago. Sa ganitong perpektiba, ang lider ay hindi siyang nagbibigay ng mga sagots a mga problema sa mga miyembro bagkus hinahayaan nito ang mga miyembro na hanapin ang solusyon sa isyu at ginagamit ang ibang miyembro bilang rekurso.

Kung ang bawat miyembro ng komunidad ay mayroong matibay na relasyon sa isa't isa ay maaari itong makatulong upang sama-samang magkaroon ng pagkatuto sa bawa't isa na hakbang patungo sa sama-samang pag-unlad. Sa sitwasyon ng pakikipamuhay ng FIP Team kasama ang mga residente ng GMA Kapuso Village ay naisagawa ito. Binigyan ng pagkakataon ang mga miyembro ng komunidad upang marinig ang kanilang boses at maisama sila sa proseso ng pag-unlad, mula rito ay naging maayos ang samahan ng bawa't isa at naplantsa ang mga gusot at hindi pagkakaunawaan upang maging buo at solido ang samahan patungo sa iisang layunin.

Source: Ledwith, M. (2005). Community Development(pp.1-55)Portland:Policy

72

Building Back Better Approach

Ang building back better approach ay isang pamamaraan apara sa rehabilitasyon at rekoberidad ng mga nasira at nawala nang dahil sa Bagyong Yolanda sa tacloban kasama ang mga magkakaugnay na pagtutulungan ng lahat ng ahensya ng gobyerno. Dahil ito ay isang pangmatagalang pamamaraan, hindi lamang ito tutok sa pagsasaayos ng mga nasira dala ng bagyo. Kasama na dito ang pagpaplano at pagsasa-ayos para na rin sa mga posibleng susunod na sakuna na tatama sa Tacloban. Nakapokus angprogramang ito sa resiliency at pagpapalakas ng kapasidad ng iba't ibang erya: imprastuktura, resettlement, batayang serbisyo, kalusugan, kabuhayan/trabaho,elektrisidad.

Ang approach na ito ay nilalayon magsulong ng parehong pag-unlad at rekoberidad mula sa mga sakuna, ayon sa disaster-development relationship analysis ng University of Wisconsin-Disaster Management Center (UW-DMC), ang dalawang tema ay lapat BBB:"disaster can provide development opportunities" at "development can reduce vulnerability". (DD02Disastersanddevelopment) Kung relokasyon ang usapain , ang unang tema na, "ang sakuna ay maaaring magbigay ng oportunidad sa pag-unlad", ay may koneksyon sa pagbibida sa mga nasa laylayan/mga maralitang taga lungsod. Ang pader mula sa gobyerno at ng mga nasa laylayan ay hindi na makikita at mararamdaman. Ang mga nasa laylayan ay magkakaroon ng oportunidad ang mga mahihirap dahil sa bago nilang paligid at kinalalagyan upang mapalakas ang kanilang mga kapasidad, mapa-unlad ang pagsasakapangyarihan ng mga sarili at pati na rin ang pag-aangat ng kanilang estado sa lipunan. Dahil sa mga pag-unlad na ito, maaari nang maiangkop ang pangalawang tema na "ang pag-unlad ay maaaring makabawas ng bulnerabilidad". Ang BBBA ay hindi nalilimitahan lamang sa mabilisang pag responde at rehabilitasyon ngunit kasama ang lebel ng pagkahanda ng mga tao para sa mga susunod pang sakuna sa hinaharap. Ang programa ng gobyerno para sa resettlement ay nagpapababa ng bulnerabilidad ng mga taong ito. Kaya naman masasabi na ang relokasyon ay may magandang ambag para sa pag-unlad.

Ngunit ang nakikitang problema ay ang mabagal na implementasyon ng gobyerno sa mga proyekto at programa nila dahil na rin sa mabagal na proseso ng pag-lalabas ng pondo at walang koordinasyon ang mga ahensya. Mas nauna tuloy ang mga NGO sa rekoberidad ng mga ito gamit ang early recovery approach.Kung saan binibigay muna ang mga pangunahin pangangailangan tulad ng tirahan, pagkain at mga bagay na makakatulong upang sila ay patuloy na mabuhay pagkatapos ng sakuna. http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/crisispreventionandrecovery/focus_areas/early-recovery.html

Kung ikukunsidera ang mga residente ng GMAKV, hindi masasabi na talagang naging mas mabuti ang kanilang buhay dahil ang lokasyon ng dati nilang tirahan ay nasa mga coastal area kung saan doon nakadepende ang kanilang hanap buhay:pangingisda. Medyo magkakaroon ng mahabang panahon bago masanay ang mga tao dahil ang mga erya ng resettlement ay nasa uplands.

73

Pagiging Malaya at May Dignidad Para sa Ganap na Buhay

Bagamat sa kasalukuyan ay nailipat na ang mga nakaligtas sa Bagyong Yolanda at nagkaroon na ng ligtas na tahanan hindi pa rin masasabi na sila ay naging malaya na at nagkaroon ng dignidad o nakamit ang ganap na buhay.

Ayon sa teorya ni (M.Naussbaum,1995) masusukat lamang kalidad ng buhay kung pasok ang lahat ng "capabilities" na kaniyang nabanggit. Ang approach na ito ayay nilalayaon na magkaroon ng depinisyon ang isang ganap na buhay sa obhektibong pamamaraan gamit ang mga "capabilities".Mayroong Human Development report na inuulat taon-taon ng United Nations Development Programme, na may statistics ng 150 bansa na nakadisenyo upang magbigay ng empirikal na impormasyon tungkol sa kalidad ng kanilang buhay na nasa mga bansang nagpapa-unlad pa lamang. Ang metodolohiyang ginamit dito ay naging malaki ang impluwensya ng teorya ng capabilities na ginawa ni Naussbaum.

Ang mga capabilities na dapat naisasagawa upang masabing maayos at maganda ang buhay ng isang tao ay nakalista na maaaring maging gabay at kritikal na standard sa polisiya ng pag-unlad:

Life.. .Ang karapatang mabuhay hanggang sa normal na haba ng buhay;hindi mamatay ng maaga dahil sa kahirapan.

Bodily helath. . .Matamasa ang oagkakaroon ng maayos na kalusugan, kasama ang reproductive health:pagkakaroon ng maayos na nutrisyon at pagkakaroon ng maayos na tirahan

Bodily integrity. . .Nakakagalaw ng malaya sa iba't ibang lugar; ligtas sa mga bviolent assaults kasama ang sexual assaults at may oportunidad na matugunan ang pangangailangang sekswal.

Senses, imagination, thought. . .Nagagmit ang kanilang imahinasyon at nakakapagisip upang makapag rason, dapat ay magkaroon ng oportunidad na magkaroon ng akses sa edukasyon upang mapansin ang ganitong kakayahan

Emotions. . .Ang pagkakaroon ng attachment sa mga bagay at ibang tao , ang kakayahan na magmahal sa mga taong nag-aalaga at nagmamahal sa atin; makapagluksa kung sakaling may mawala, para magkaroon ng karasan sa pagpapayaman ng emosyon ng walang takot.

Practical reson. . .Nakakagawa ng konsepto ng mga mabubuti at nasasangkot sa pagkakaroon ng kritikal na pagninilay patungkol sa pagpapalano ng sariling buhay.

Affiliation. . .Mabuhay para sa sarili at para sa ibang tao o bagay, ang pag-aalala sa ibang tao.

Other species. . .Ang makapamuhay ng intiindi ang iba pang mga bagay tulad ng mga hayop at kalikasan.

Play. . .Ang makatawa, makapaglaro at maging masaya sa mga iba't ibang aktibidad. Control over one's environment. . .Ang mamuhay ng epektibong nakkapagpartisipa sa

pagpili ng kaniyang gusto para sa gagabay sa sariling buhay; ang karapatan na magkaroon ng partisipasyon sa politika, malayang nakakapagpahayag ng kaniyang sarili; may karapatan maghanap ng pagtatrabahuhan na may pantay pantay na pagtingin mula sa iba.

74

Ayon sa kanya, "Ang buhay na may kulang sa kahit isang kakayahan na ito, ay hindi maituturing na magandang buhay na karapatan ng isang tao" (p.85). Ang listahan at ang argyumento ay dapat daw seryosohin ng mga development theorists sa pagdidisenyo ng mga estratehiya para sa pagpapa-unlad. Ang mga pampublikong polisiya ay dapat ito ang gamiting gabay upang makabuo ng mas malakas na gabay sa pagpili ng mga mithiin at prayoridad para sa proseso ng pag-unlad. "The basic claim I wish to make. . . is that central goal of public planning should be the capabilities of citizens to perfrom various important fuctions" (Nussbaum and Glover, p. 87).

Kung sa konteksto ng mga ng mga nakaligtas sa sakuna at nagkaroon ng pabahay ay hindi pa rin nila natatamasa ang ganitong kakayahan dahil sa pagiging abala sa paghahanap ng mga paraan upang patuloy na mabuhay dahil hindi natutugunan ng estado o duty bearers na magkaroon sila ng sapat at maayos na pagkakakitaan at dekalidad na serbisyong ibinibigay dapat ng pamahalaan para sa kanilang kalusugan.

Early Recovery Bilang Approach ng Pagtulong sa mga Nasalanta

Ayon sa UNDP, "Early recovery is a multidimensional process of recovery that begins in a humanitarian setting. It is an integrated and coordinated approach, using humanitarian mechanisms, to gradually turn the dividends of humanitarian action into sustainable crisis recovery, resilience building and development opportunities" (http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/crisispreventionandrecovery/focus_areas/early-recovery.html) Samakatuwid, ang approach na ito ay isinasagawa agad pagkatapos ng disaster. Ang adhikain ay ang pag papakita ng agad ng mga resulta "para sa mga bulnerableng populasyon at maisulong ang mga oportunidad para sa rekoberidad, ito ay tugon na napapalawak pa sa pag lipas ng panahon patungo sa pang matagalang rekoberidad." Sa konteksto ng estadong nasyunal para sa kanilang inisyatiba, ginamit nila ang cluster approach upang mapadaloy ang early recovery and rehabilitation.

Ang usapin ng emergency response para sa early recovery ay masasabing "crucial period" kung ang apektadong lugar ay kasalukuyang nasa transisyon pa lamang. Ang tugon ay dapat na nasa humanitarian phase kung saan nabibigay dapay ang mga batayang serbisyo, imprataktura, oportunidad sa kabuhayan/trabaho at kapasidad ng pamamahala. Base sa National Disaster Response Plan, kung saan ito ang naging tugon ng ating pamahalaang nasyunal sa mga naranasang "hydro-meteorogical disasters", Ang 'Disaster Response' ay nangangahulugan ng “the provision of emergency services and public assistance during or immediately after a disaster in order to save lives, reduce health impacts, ensure public safety and meet the basic subsistence needs of the people affected.” Kung sa batas "ito ay dominanteng nakapokus sa pangunahing pangangailangan depende sa sitwasyong nararanasan at sa short-term na pangangailangan na kung minsan ay tinatawag na disaster relief." (NDRP) Ang CRRP ay nag presenta ng isang time-frame para sa emegency intervention: short-term, mid-term at long-term. Ang emergency response ay maikakategorya sa ilalim ng pangmabilisang interbensyon. Ang mga batayang serbisyo at pasilidad para sa kalusugan ang una sa listahan ng mga prayoridad. Kasama rin sa

75

http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/crisispreventionandrecovery/focus_areas/early-recovery.html

http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/crisispreventionandrecovery/focus_areas/early-recovery.html

plano ang pagbabalik ng mga kabuhayan at trabaho (paglilinis ng mga nasirang imprastuktura at pag-babalik nito) pati na rin ang seguridad sa pagkain. Para naman sa pabahay, nagpamahagi ng mga transitional shelters sa mga nasalanta sa tulong na rin ng pinagsama-samang tulong ng iba't ibang ahensya tulad ng Nasyunal na Pamahalaan, LGUs, POs at NGOs. (CRRP)

Malaki ang nakikitang importansya ng approach na ito sa mga nasalanta dahil makikita na nawala sa kanila ang lahat lahat. (bahay, pamilya, pagkain at kabuhayan) Kinakailangan talaga ang tulong mula sa labas upang muling makapagsimula sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanila ng mga ito upang muling makabangon.

Pagtugon ng Estado sa Karapatang Pantao

Ayonsa konstitusyon, ang primyadong obligasyon ng estado ay ang "maglingkod at protektahan ang mga tao." Ang gobyerno ay nandiyan para sa tao at "hindi ang mga tao para sa gobyerno." (de Leon, 2014) Maaaring masabi ng mga tao na ang gobyerno ang may pananagutan noong nangyari ang Bagyong Yolanda at ang iba naman ay maaaring masabi na ito ay kasalanan ng mga tao sa pagiging walang pakialam at hindi nakikita ang mga posibleng epekto nito. Pero ang huling nabanggit, habang kinokunsidera ang kasalukuyang sitwasyon sa ilalim ng neoliberalism ay hindi nag nakikita sa kung ano ang sinasabi ng konstitusyon.

Ang pagpapaunlad ng pamayanan ay palaging sumusupora sa mga nasa laylayan at sa mga nasa bulnerableng sektor upang magabgo ang struktura na nagdudulot ng kanilang bulnerabilidad sa sakuna. (Citezenry based,20**) Pero sa pagtugon sa mga isyung ito ay mahirap. Isang struktura na kadalasang nakikita hindi lamang sa Pilipinas ngunit sa iba't ibang parte ng mundo ay ang neoliberalism. Ito ay makikita sa nna sa mahabang panahon na kung minsan ay hindi kinekwestyon ang pagkakaroon nito. Bilang ito ang nagsusulong ng kalayaan at demokrasya, ang mga tao ay hindi nagsasalita tungkol dito. Ito ay nagdudulot din ng capitalism at consumerism.

Mula sa depinisyon, ang neoliberalism ay "loosely demarcated set of political beliefs which most prominently and prototypically include the conviction that the only legitimate purpose of the state is to safeguard individual, especially commercial, liberty, as well as strong private property rights.” (Neoliberalism pdf) Ito ay nanghihikayat sa libreng pakikipagpalitaan at maliit na interbensyon mula sa gobyerno. Ito rin ay naniniwala na ang mga tao ang responsable sa kanilang mga aksyon. "Kung ang isang tao ay hinhingi na ang estado ang dapat mag mintina at mag kontrol ng merkado o ang mag amenda ng mga batas para sa mga hindi pinalad, ito ay maituturing na indikasyon na ang tao ay hindi pa rin maunlad". (Neoliberalism pdf)Ang pagkalinga ng estado ay hiawahiwalay sa iba't ibang parte. Ang kapangyarihan ng gobyerno ay masyadong namamanipula ng mga nasa mataas na estado. Sila ang may kapangyarihan na kontrolin at manipulahin ang mga batas na gusto nila parasa sa mga tao. Sa konteksto ng Tacloban, ang mga proyekto ay kadalasang pinopondohan ng mga mayayamang organisasyon o samahan mula sa mga donasyon ng mga tao at sila din ang bahala mamili ng kanilang mga benepisyaryo. Itong mga "dole outs" na ito ay naging daan para sa mga benepisyaryo upang maramdaman nila na sila ang may mga pribelehiyo na nagreresulta din ng kawalan ng tiwala sa ating gobyerno. Hindi nangangahulugan na ang lahat ng naggbigay ng donasyon ay hindi ito ginawa dahil sa charity dahil gusto din nilang makatulong. Sa kabilang banda, ang papel ng

76

gobyerno ay ang pag-gabay at pag bigay ng mga permanenteng pabahay. Ang gobyerno bilang mga duty bearers at ang pagiging proactive state base sa konstitusyon ay siya dapat na nangunguna.

KABANATA 6: MGA HAMON77

Ang mga lumitaw na hamon sa pagpapaunlad ng pamayanan sa mga mag-aaral na nakatalaga sa Tacloban ay may iba't ibang tema.

78

Ahensya ng Gobyerno

Naging hamon sa pag-oorganisa ng mga mag-aaral ang paghikayat sa mga residente ng GMA Kapuso Village (GMAKV) na lumapit sa mga ahensya ng gobyerno upang matulungan sila sa mga batayang serbisyong kailangan nila lalo pa at bago pa lamang ang kanilang lugar at hindi pa talagang naabot ng lokal na pamahalaan. Naitatak kasi sa utak ng mga residente na dapat sila ay tumatayo sa kanilang mga paa at hindi umasa sa gobyerno sa kadahilanang may isyu rito ang dating organisador ng GMAKV. Para sa mga mag-aaral, hindi masama ang paghingi ng tulong sa iba’t ibang ahensya ng gobyerno dahil kasama ito sa proseso ng pag-unlad at ang estado ang may pangunahing obligasyon sa mga tao lalo na sa mga nasalanta upang ibigay ang karapatan na kanilang dapat natatamasa.

Sweat Equity

Naging malaking palaisipan sa mga mag-aaral ang pagpapatupad ng sweat equity sa GMAKV. Mayroong positibo at negatibong pagtingin dito ang bawat isa pero mas litaw naman ang positibong pagtingin ukol dito sapagkat magkakaroon ng pag-angkin ang mga residente at dignidad para sa kanilang titirhan. Hindi man sila nagbayad ng mga gastos sa pagpapagawa ng istruktura ng bahay, sila naman ang nagtayo nito kaya masasabing pinaghirapan pa rin nila ito. Sa kabilang banda, negatibo rin ang tingin ng iba sa pagkakaroon ng sweat equity dahil ang mga residente ay nakaranas na ng matinding trauma kung kaya’t bakit kinakailangan pa nilang magtrabaho? May mga nagsasabing hindi ito makatao. Ayon din sa panayam sa ilang residente, minsan ay nadadaya ang mga rekord at kahit may malubhang sakit ay pinipilit pa rin magtrabaho. Limandaang (500) oras dapat ang mabuno sa sweat equity at bawal magtrabaho ang menor de edad. Minsan ay hindi ito nasusunod kaya kinakailangan din talaga ng mahigpit na pagbabantay at maayos na sistema.

Dole-out

Ang dole-out ay ang pagbibigay ng tulong ng ilang mga tao o institusyon lalo na pagdating sa pera, pagkain at iba pa. Maaari din itong mga donsayon na solusyong hindi pangmatagalan. Isa rin itong hamon na kinaharap ng grupo dahil ang konteksto ng pagtulong sa GMAKV ay puro pag dole-out na negatibo pagdating sa pag-oorganisa. Ngunit maaari itong maging paraan sa pagkamit ng karapatan na natatamasa ng mga tao. Sa konteksto kasi ng pagpapaunlad ng pamayanan, nagkakaroon ng pagdepende sa mga organisasyon o institusyon na nagbibigay ng dole-out sa komunidad kaya iniiwasan ang ganitong gawain. Pero sa konteksto naman sa Tacloban, mahalaga ang pag dole- out sa mga nasalanta dahil ang ganap na buhay ay nagsisimula dapat sa tao. Hanggang walang pagpapahalaga lalo na sa pansariling pagtingin, wala ring ganap na buhay. Kinakailangan muna nilang tanggapin ang kanilang sitwasyon upang maging maayos ang pananaw nila sa buhay. Makikitang mahalaga rin ang dole-out na ibinigay ng GMA Kapuso Foundation dahil ito ay nagsisilbing muling pagbuo ng kanilang komunidad. Ito rin ay isa sa mabuting pamamaraan na ibalik ang mga nawala tulad ng tahanan upang

79

makapagsimula ulit sila. Bagamat ang estado pa rin ang dapat singilin sa pagbibigay ng maayos at ligtas na tirahan.

Kabuhayan

Hamon din ang pagkawala ng nakasanayang hanapbuhay ng mga residente sa GMAKV. Noon kasi ay sana'y silang nangingisda ngunit nang lumipat sila ay naiba na rin ang kanilang pinagkakakitaan. Importante na kapag irerelocate ang mga tao ay tingnan ang lahat ng aspeto sa bagong paglilipatan upang hindi maapektuhan ang normal na gawain ng mga relocatees.

Kultura

Mahalaga na alamin ang pinanggalingan ng mga residente sa komunidad dahil hindi lamang ang mga tao ang mismong lumilipat kung hindi pati na rin ang ugali at mga dating isyu nila ang nadadala sa mga lugar na pinaglilipatan. Minsan, ito ang pinag-uugatan ng hindi pagkakaintindihan at nagiging problema sa komunidad.

Ethics

Naging isang malaking hamon din ang naging negatibong pamamaraan ng dating organisador sa GMAKV. Kung saan negatibo ang pagtingin nito sa gobyerno at puro pamumulitika lamang ang tingin sa mga opisyales ng gobyerno at hindi pagtulong sa mga nasalanta. Naging mapanghati ang kaniyang pamamaraan at authoritative ang dating kung saan hindi nabigyang importansya ang pagdedesiyon ng mga tao para sa kanilang sarili at komunidad. Maski kasi ang mga opisyales at residente ay naimpluwensiyahan na ng minsang maling paniniwala kung kaya't nahirapan ang mga mag-aaral na buwagin ang maling pananaw. Paunti-unti itong nasolusyonan dahil na rin sa pag-oorganisa na itinuro sa kolehiyo. Ang papel lamang ng organisador ay magpadaloy at tumulong na mailabas ang kapasidad at kakayahan ng mga tao sa komunidad. Kung saan tinitigang malaki ang papel ng partisipasyon ng mga tao sa komunidad dahil higit na sila ang mas nakakakilala at nakakaalam ng kanilang mga suliranin at sila rin ang makakatukoy ng mga solusyon dito. Sa ganitong paraan ay magkakaroon ng pag-angkin ang mga tao sa kanilang mga programa at komunidad.

Psychosocial Approach

Nahirapan ang mga mag-aaral kung sa paanong paraan nila uumpisahan ang pag-oorganisa lalo pa at galing sa sakuna ang mga residente sa komunidad. Naging sensitibo ang mga mag-aaral lalo na sa ng impormasyon at hindi naging mapilit sa pagtatanong.

Papel ng Gobyerno sa Resettlement

Kung sa usapin ng Rights Based Approach (RBA) ang lahat ng tao ano man ang estado nito sa buhay ay may mga karapatang dapat natatamasa lalo na kung sila ay ililipat ng bagong tirahanan muling magsisimula mula sa wala. Inaasahang magbibigay ng ligtas na tahanan,

80

mapagkakakitaan at mga serbisyo tulad ng tubig, kuryente atbp. para sa mabilis na rekoberidad ng mga tao mula sa disaster. Ang bawa't isa ng taong may karapatan ay dapat makatanggap ng dekalidad na serbisyo sa gobyerno o duty bearers pumapangalawa lamang ang mga NGO at PO dahil responsibilidad nila at ito higit na sila ang dapat nagkakalinga sa mga tao ng estado. Ngunit iba ang nangyayari dahil mayroong hindi malinaw o maayos na koordinasyon sa LIAC at nagiging mabagal ang responde sa mga pangangailangan ng mga tao.

81

KABANATA 7: KONKLUSYON AT REKOMENDASYON

82

Community Development sa Pag-Oorganisa ng HOA

Ang mga susing gawain sa pag-oorganisa ng HOA na ang konteksto ay bumabangon sa hagupit ng kalamidad ay ang pagtukoy ng mga potensyal na lider kung saan kinakailangan palakasin ang kanilang kapasidad at mapayaman ang kanilang kaalaman sa pagiging lider gamit ang mga ilang prinsipyo at pamamaraan sa pagpapaulad ng pamayanantulad ng pagiging inklusibo, pagsusulong ng partisipasyon ng bawa't isa at maipaangkin sa mga tao ang kanilang mga gingawa. Kinakailangan din ang pag-oorganisa sa loob ng samahan kung saan mas magiging epektibo ang pamamahala sa sariling komunidad.

Ang bawa't isang stakeholders(LGU,NGO, National Gov't& PO) ay may kanikaniyang papel; ang duty bearers(LGU, National Gov't & NGO)ang responsable na masigurado ang pagbibigay ng ng mga pangunahing pangangailangan ng mga tao sa paraang hindi naapakan ang kanilang mga karapatan. Dapat din na tumulong ang mga NGO sa implementasyon ng mga

83

programa ng mga duty bearers sa pag-oorganisa at mapalakas ang kapasidad ng mga tao na hindi lamang isang bagsakan ang pagbibigay ng tulong kung saan susuriin dapat nito kung paano magiging likas kaya ang pagiging matatag ng isang samahan. Ang mga PO at duty bearers naman ay dapat may koordinasyon sa isa't isa upang maiwasan ang hindi pagkakaunawaan sa mga proyekto at programa.

Ang mga prinsipyo at kaugalian na dapat isabuhay ng mga duty bearers ay kailangan ang pagiging transparent sa mga gawain at maging accountable upang hindi masira o mawala ang tiwala ng mga taong umaasa sa kanilang mga serbisyo. Para naman sa mga PO ay ang pagiging mapanlahok sa bawat prosesong dinadaanan sa pag-unlad at bukas pa sa mga pagkatuto para sa mas lalong pagpapaganda at pag-ayos ng mga proyekto, programa at samahan. Para naman sa mga NGO ay maging maalaman sa mga karapatan na dapat tinatamasa ng mga tao at hindi agad nagkakaroon ng implementasyon ng walang maayos na pagpaplano. At ang huli ay dapat masigurado na nagkakaroon ng pagsasakapangyarihan sa mga tao sa pamamagitan ng pagbibigay ng oportunidad sa mga tao upang magdesisyon at makalahok sa mga pagpaplano.

Mula sa karanasan sa komunidad na kasalukuyang bumabangon sa kalamidad ay kinakailangan na magsimula muna ito sa suporta ng mga duty bearers dahil sila ang may mandato sa mga programang sinasagawa at nasa kanila ang pondong kinakailangan para sa muling pagbangon. Sila ang tatayong pundasyon ng mga dadaanang proseso.

Ang mga katungkulan ng mga organisador at ahensya na sumusuporta at tumutulong sa muling pagbangon ay dapat masigurado ang mga proseso at stratehiyang ginagawa ay patungo sa isang sustinableng samahan gamit ang mga gabay na prinsipyong nabanggit sa pagpapa-unlad ng pamayanan. Ang kaugalian ng pagiging walang pinapanigan ay dapat isabuhay rin upang hindi ito makadagdag sa mga suliranin ng samahan.

Ang mga susunod na gawain upang maipagpatuloy ang pagpapalakas ng HOA tungo sa sustinable at mapanglahok na pamamahala sa Kapuso Village ay nakasalalay sa mga duty bearers. Kung saan ipagpapatuloy ang pag-oorganisa ng samahan, magpapadaloy ng mga proseso ng pagpapa-unlad ng pamayanan para sa community rebuilding patungo sa pagiging disaster resilient ng komunidad. Ngunit ito ay hindi magagawa kung wala ang partisipasyon ng rehabilitasyon. Habang dinadaanan ang mga prosesong nabanggit, kasabay nito ang pagkakaroon ng pag-angkin at nasasakapangyarihan ang mga tao sa pamamagitan ng pakikilahok sa pagbuo ng mga desisyon.

Hindi mararating ang community rebuilding kung walang pag-oorganisa na pinagplanuhan ng maraming stakeholders kung ito ay sa usapin ng disaster. Kaya nasabi na ang pundasyon ng lahat ng gawain ay ang maayos na koordinasyon sa mga stakeholders.

Mula sa konteksto ng komunidad, ang mga inaasahang mga resulta upang maging isang ganap na disater resilientna komunidad ay ang pagiging malayo nito sa bantang panganib, nagkakaaroon ng akses sa mga pangunahing pangangailan, pagkakaroon ng sense of community and belongingness. Ito ay makakamit kung naging maayos ang pagtayo ng maayos at malinaw na koordinasyon sa proseso ng pag-oorganisa.

84

Disaster Resilient=Wellbeing

Para sa mga nasalanta ang ibig sabihin ng ganap na buhay ay ang pagiging disaster resilient nila kung saan sila ay nagiging malaya, may bagong tahanan kung saan malayo sa panganib, may akses sa mga batayang serbisyo at may maayos na pagkakakitaan.

Mula sa karanasan ng grupo sa isang semestreng pakikimuhay at pakikipagaralan sa isang komunidad na nakaranas ng hagupit ng kalamidad na dumaraan proseso ng pagbangon at pagtatayo muli (rebuilding) nakabuo ng isang balangkas patungkol sa papel ng community development (CD) para sa mga katulad na komunidad. Ang gawain ng pagbangon ay nakabatay sa proseso ng community building kung saan muling ibinabalik ang nawalang kaganapan ng buhay (wellbeing) ng mga survivor at inoorganisa sila upang mapaunlad at mapangalagaan ito.

Ang unang hakbang sa pagkamit muli ng kaganapan ng buhay para sa mga nakaranas ng kalamidad ay ang pagbibigay sa kanila ng pag-asa na hindi pa natapos lahat dahil sa mga pagkawala na naranasan nila sa nagdaang sakuna. Sa karanasan sa GMA Village ang pag-asa ay kinakatawan ng mga bahay na natanggap ng mga benepisyaryo. Ang kahalagahan ng mga bahay higit pa sa pisikal o pinansyal na halaga nito, ang mga bahay nagbibigay ng seguridad at kapanatagan ng loob dahil malayo na sila panganib at hindi na mangangamba na anumang oras ay makararanas muli sila ng sakuna. Ang pagbibigay din ng bahay sa mga nasalanta ng sakuna ay pagtugon sa pagkawala ng kanilang dignidad nila bilang mga tao dahil hindi na nila ituturing na displaced ang kanilang mga sarili sila ay kabahagi na muli ng isang pamayanan at hindi mga evacuees lamang. Ito din ay sumisimbolo ng bagong simula para sa kanila na mayroon na ulit silang maituturing na pagmamay-ari at hindi nakaasa na lamang sa mga binibigay ng iba.

85

Matapos matugunan ang pangangailangan ng isang survivor bilang isang tao ay saka pa lamang maaring magsimula ng pagoorganisa tungo sa pabubuo ng komunidad at pamamahala nito (community building) na naglalayong maibalik ang kaganapan ng buhay ng mga benepisyaryo.

Mula sa karanasan sa GMA Village makikita ang kahalagahan ng partisipasyon ng bawat miyembro ng pamayanan sa pagtatayo ng isang bagong komunidad. Mahalaga na maging mapanlahok ang lahat ng hakbang na dadaanan sa prosesong ito, walang isang miyembrong dapat maiwan kahit pa naiiba o sumasalungat ang opinyon nito sa nakararami. Mahalaga ang pagsisiguro na mayroong venue para sa demokratikong pagdidiskusyon at pagdedesisyon sa loob ng komunidad.

Mahalaga din ang pagbuo ng maayos na ugnayan sa sa lokal na pamahalaan upang mapadaloy ang mga karampatang serbisyong panlipunan na hatid ng institusyong ito.

86

KABANATA 8: MGA PILING PAG-AARAL SA KOMUNIDAD

87

Unibersidad ng PilipinasKolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan

Diliman, Quezon City

Phase to Phase:Block Level Consultations bilang isang Innovative Strategy

Basman, Mohammad TajallihJavier, David PaulMaderal, CheskaMidua, Camille

CD 126 – Innovative Strategies in Community Organizing

Ika-11 ng Disyembre, 2015

88

I.KONTEKSTO NG KOMUNIDAD AT ANG KATUWANG NA AHENSYA

Ang organisasyon na katuwang ng mga estudyante ng Field Instruction Program ng Kolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan ay ang GMA Kapuso Foundation (GMAKF). Ang organisasyon ay may layunin na makatulong sa pagbangon ng mga nakaligtas sa bagyong Yolanda noong 2013 sa pagbibigay ng permanenteng pabahay sa mga tao.

Ang GMA Kapuso Foundation ay nakipagtulungan sa UP CSWCD para sa pagpapaunlad ng kakayahan (capacity building) ng mga lider ng binubuong HOA. Dito pumasok ang Fieldwork Instruction Program (FIP) Team.

Ang GMA Kapuso Village ay matatagpuan sa Brgy. 106 sa Lungsod ng Tacloban. Ito ay ang unang pabahay na nakumpleto matapos ang bagyong Yolanda. Binubuo ito ng apat na raan at tatlong (403) bahay na nahahati sa dalawampu’t isang (21) bloke Nahahati rin ito sa anim (6) na phases na batay sa batch ng pagkakalipat. Unang nilipatan ito ng mga benepisyaryo noong Nobyembre 2014, isang taon matapos ang Yolanda. Sa ngayon, anim na raan at siyamnapu't tatlong (393) bahay na ang okupado nito. Ang ibinigay ng GMAKF ay ang istruktura ng pabahay lamang, labas dito ang pagmamay-ari ng lupa. Pagkatapos ng limang taon ay puwede ng bayaran ng mga tao ang lupa ng hulugan pero mayroon silang karapatan silang mag desisyon kung nais ba nila itong bilhin.

Ang mga naging benepisyaryo ng pabahay sa village ay pawang mga taga-Brgy. 88, isa sa mga lugar na pinakalubos na naapektuhan ng bagyong Yolanda. Ito ang barangay na may pinakamaraming binawian ng buhay dulot ng bagyo at halos na wash-out ang lahat ng istraktura. Ilan sa mga guidelines upang magkaroon ka ng pabahay sa GMA ay ang mga sumusunod:

7 pataas ang miyembro ng pamilya. Pinapayagan ang “sharer” o dalawa o higit pang mga pamilya na magsasama sa bahay upang umabot sa 7 ang bilang ng miyembro.

Binibigyan din ng considerasyon ang mga pamilyang mababa sa 7 ang miyembro dahil nawalan ng miyembro sa bagyong Yolanda

Most marginalized (ayon sa GMAKF) batay sa buwanang kita na hindi hihigit sa P14,000.00.

Kapag nabigyan na sila ng pabahay ng GMA at National Housing Authority (NHA) ay kailangan na nilang ipaubaya ang kanilang lupa at bahay sa Brgy. 88 sa gobyerno, sa kanila man o hindi ang lupa at bahay.Sa pagdami ng mga residente sa lugar ay nagkaroon na rin ng pangangailangan upang

magkaroon ng mga taong tatayong lider dito sapagkat ayon sa mga nakaraang karanasan ng GMA Kapuso Foundation (GMAKF), nagkakaroon ng pagpapabaya ang mga tao sa komunidad ilang taon o buwan matapos maipamahagi ang proyektong pabahay. May mga pagkakataon na nagiging magulo ang komunidad o kaya naman may mga nagbebenta ng kanilang mga nakuhang bahay.Dahil dito, nagtalaga ng community organizer (CO) ang GMAKF sa lugar na tutulong upang magkaroon ng mga lider sa komunidad at maisaayos ang relasyon ng mga tao sa isa’t isa. Batay sa isinagawang pagsusuri (needs assessment) ng nasabing CO, ang pamamahala sa komunidad ay matutugunan sa pamamagitan ng pagtatatag ng isang Homeowners Association (HOA).

II. PANANALIKSIK SA KASALUKUYANG KALAGAYAN (Current Practice Research)Sa simula ay nilayon ng grupong suriin ang programang Savings and Loan ng GMA

Kapuso Village HOA bilang istratehiya sa pagoorganisa at gawaing pagpapaunlad (CO-CD).

1

Epektibong pamamaraan ang Savings and Loan Program sa pagpapakilos ng mga tao sa komunidad lalo na kung sila ay kasapi ng nasabing programa. Nakikita ng grupo na kapag tuluyan nang naintindihan ng mga tao sa komunidad ang kahalagahan at magandang dulot ng savings and loan program ay madadagdagan ang kanilang partisipasyon, pag-angkin, at kolektibong pamumuno sa HOA.

Ngunit naging problema ang pagpapatupad nito sa kadahilanang hindi nagtitiwala ang mga miyembro sa mga lider ng HOA dahil hindi naman daw dumaan sa eleksyon ang mga ito. Bigla na lamang daw naitalaga ng wala man lang partisipasyon ang mga residente. Minabuti ng grupo na muling magsaliksik upang matukoy ang inobasyon na mayroon sa komunidad o inobasyong maaaring gawin upang umulad pa ang GMA Kapuso Village.

Ayon sa resulta ng panibagong pananaliksik ng grupo, ang mga lumitaw na problemang kinakaharap ng GMAKV HOA ay ang pagkakaroon ng mababang partisipasyon sa mga gawain at hindi pagkilala ng mga miyembro nito dahil hindi ito naidaan sa maayos na usapan kung saan dapat sana ay nakakalahok ang bawat isa o halos karamihan sa kanila. Mayroon namang mga nakaatas na opisyales ngunit base sa kanilang kultura, kinikilala lamang nila ang mga lider kapag ito ay dumaan sa proseso ng eleksyon na hayag sa lahat (popular election).

Dahil dito, ang pangunahing pangagailangan ng komunidad ay ang pagpapatibay ng pag-unawa at pag-angkin sa HOA at sa mga polisiyang nito.Innovation Challenge

Ang hindi pagkilala at mababang antas ng partisipasyon ng mga residente ng GMAKV sa Homeowners Association dahil sa isyu ng hindi mapanlahok na pagkakabuo ng HOA at ng mga polisiya nito.Need to Innovate

Ang pangangailangan na mapatatag ang pagmamay-ari at pag-unawa ng komunidad sa Homeowners Association at mga polisiya nito sa pamamagitan ng mga konsultasyon at dialogo sa mga block.

III. METODOLOHIYA SA PANANALIKSIK

Ang pananaliksik ay isinagawa upang suriin ang mga nagdaan at umiiral na istratehiya ng pagoorganisa sa GMA Kapuso Village at maghalaw ng mga inobasyon mula dito.Layunin

1. Pagrerebyu sa isinagawang pag-oorganisa sa pagbuo ng GMA Kapuso Village Homeowners Association

2. Matukoy ang mga hamon at pagsubok na kinakaharap ng HOA sa mapanlahok na pamamahala ng komunidad

3. Maaral at matukoy ang mga pamamaraan upang masolusyonan ang kinakaharap nila gaya ng pagsubok sa usapin ng pagpapakilos at pamamahala sa komunidad

Mga Pangunahing Tanong sa PananaliksikAng mga tanong na ginawang gabay ng grupo upang malaman kung anu-ano ang mga hamon

na kinakaharap ng komunidad. Malaki rin ang naitulong nito upang malaman at matukoy ang inobasyong gagawin.

Ano ang klase ng pag-oorganisang isinagawa sa komunidad? Ano ang litaw na problemang kinakaharap ng HOA at mga miyembro?

90

Bilang isang miyembro ng komunidad, ano ang nakikita pamamaraan upang matugunan ang mga problemang kinakaharap ninyo?

Pamamaraan sa Pagkalap ng DatosSa ginawang pag-aaral, iba’t ibang pamamaraan ang ginamit ng grupo upang maisakatuparan

ang mga layunin nito.Ang una ay pakikipag-usap sa Community Organizer ng GMA. Sa kanya naming inalam

kung ano ba ang kulturang mayroon sa mga residente at sa mismong komunidad upang madali kaming makihalubilo sa kanila at mas maging akma ang gagawin naming pag-aaral.

Nakipamuhay din ang grupo dahil naniniwala kami na sa ganitong pamamaraan makakalap ang mga hinaing. Sa pakikipagwentuhan din mas malapit ang puso ng mga tao dahil sa pagiging personal nito. Ang pagkapersonal nito ang magbibigay ng lakas ng loob sa aming mga makakakwentuhan na ipahayag ang kanilang tunay na naramdaman. Isa pang kalakasan ng istratehiyang ito ay ang pagiging malaya ng kakwentuhan sa pagsasaad ng kanyang mga kaisipan at damdamin dahil walang mga lumilimitang istruktura o ispesipikong hinihingi ang mga tanong na lalabas sa usapan.

Nagbabahay-bahay ang grupo upang makipagkuwentuhan o magkakaroon ng impormal na interbyu ukol sa gagawing mga konsultasyon sa lugar lalo na sa pagsasaayos ng constitution and by-laws. Ginawa rin ng grupo ang pag-oobserba. Malaki ang papel ng obserbasyon sa pagkalap ng impormasyon. Dahil dito, nakita ng grupo ang ibat ibang uri ng mga tema at relasyon na namamayani sa mga gawain sa lugar. Hindi makakasapat ang sariling mga obserbasyon ng grupo kundi ang mismong mga saloobin ng mga nakapaloob sa namamayaning sistemang ito ang magiging integral na bahagi ng mga impormasyon sa pag-aaral.

Kumonsulta rin ang grupo sa City Housing Office (CHO) dahil sila rin ay nagsilbing organisador sa lugar. Bago pa man magkaroon ng sariling CO ang GMAKV. CHO ang nakassign sa mga relocation site sa buong tacloban sa trabaho ng pag-oorganisa.

91

Balangkas ng Konsepto

Lumalabas sa pagsasaliksik ng isinagawa ng grupo ng may hindi magandang relasyon o ugnayan ang mga miyembro ng komunidad sa nakatatag na GMAKV HOA. Ang hindi kaayusan ng relasyon ay bunga ng naunang isinagawang pag-oorganisa sa asosasyon na hindi nakabatay sa mapanlahok na proseso. Nakita ng grupo na matutugunan ang hindi kaayusan na ito sa pagsasagawa ng isang innovative na istratehiya.

92

IV. BLOCK CONSULTATIONAng serye ng konsultasyon

Ang serye ng konsultasyon sa mga blocks na isinagawa ng grupo katulong ang City Housing and Community Development Office ng Tacloban City at ang HOA ng GMA Kapuso Village ay maituturing na isang inobasyon ayon sa konteksto ng komunidad.Ang hangarin

Ang diyalogo at konsultasyon sa mga residente ng GMAKV ay ginawa upang magkaroon sila ng pag-angkin sa polisiya ng HOA sa Constitution at By-laws nito. Ito rin ay isang pamamaraan upang mabigyan na ng solusyon ang mga isyu sa komunidad tulad ng eleksyon, at iba pang hindi pagkakaintindihan. Ang pagbibigay ng solusyon at paglilinaw sa mga isyu ay magsisilbing tulay para sa maayos na relasyon ang bawat isang residente upang maitaguyod ang tahimik ang payapa at tahimik na pammumuhay sa komuniddad.Ang pagiging inobatibo

Ito ay maituturing na isang inobasyon sapagkat ito ang unang pagkakataon na ang ganitong proseso ay ginawa sa komunidad. Unang beses na ginawa ang ganitong klaseng proseso sa komunidad, bagong ideya at mas epektibong pamamaraan sa pagpapakilos sa komunidad para magkaroon ng aktibong partisipasyon upang matugunan ang pangangailangan ng bawa’t isa

Ang mga nagpadaloy ay ang interim officers ng HOA at nagkaroon ng tagapamagitan na galing sa labas (PCUP) upang hindi magkaroon ng pagkiling sa mga suhestyon ng mga tao. Inobatibo rin ito dahil hindi tinanggalan ng papel ang mga interim officers kahit na hindi kinikilala ang mga ito ng komunidad sa pagiging isang lider

Hindi naman ibig sabihin na ang inobasyon ay dapat nakakawit sa siyensya o panibagong teknolohiya. Sa komunidad, ang block consultation ayang nakitang kailangan ng mga miyembro. Bilang may pangangailangan sila kung paano makakalap ang impormasyon sa isa’t isa at kung paano mapapaganda ang samahan.

Hindi bago ang prosesong ito sa pagpapaunlad ng pamayanan ngunit ito ang nakitang paraan upang malaman ang mga hinaing ng mga miyembro sa komunidad at kanilang mga suhestyon at ideya para sa pagpapabuti ng kanilang lugar. Ang pag konsulta sa bawat block upang baguhin at ayusin ang constitutions and by-laws. Naisip ng grupo na maganda ang prosesong ito ayon na rin sa aming mga naging panayam.Proseso sa Pagsasagawa ng Block Consultations

Pagsasalin ng Constitution and By-Laws at Implementing Rules and Regulations ng RA 9904 sa Tagalog (October 26)

Ito ay isinagawa ng grupo upang mapalalim ang pagunawa ng mga lider at miyembro ng HOA sa mga nasabing dokumento. Sa pamamagitan ng pagsalin ay mas naging komportable ang mga miyembro ng HOA sa pagbabasa at pagtalakay sa mga laman nito.

Pagrerebisa sa Constitution and By-Laws (October 27 – 30)Ito ay isinigawa ng grupo kasama ang mga lider ng HOA at mga empleyado ng City Housing and Development Office (CHDO) sa pamamagitan ng isang focused-group discussion (FGD). Nagsilbing tagapagpadaloy at tagadokumento ang grupo, pangunahing kalahok sa FGD ang mga lider ng HOA, at ginabayan ng mga miyembro ng CHDO

Pagbuo sa Narebisang Constitution and By-Laws (November 3)Pinagtahi-tahi ng grupo ang mga talakayan sa nagdaang FGD at nagbigay ng kopya sa mga miyembro ng HOA.

93

Pagsasanay sa mga Presentor (November 3 – 5)Nagsilbing tagasanay ang grupo at ang mga lider ng HOA ang kalahok, nagbigay ng payo at gabay ang mga empleyado ng CHDO.

Mock Presentation (November 6)Layunin ng mock presentation na ihanda ang mga lider sa paglalahad ng narebisang CBL sa darating na mock presentation. Nagsilbing mock audience ang grupo at mga empleyado ng CHDO.

Block Consultation (November 7, 14,& 15)Ang pangunahing innovative strategy na natukoy ng grupo. Nagsilbing tagapagpadaloy ang mga tao kinatawan ng PCUP at NHA, FIP team sa pagdokumento, CHDO sa logistics at attendance, at mga lider bilang presentor.

General Assembly at Eleksyon (November 21)Ang mga katuwang sa gawain

Ang City Housing Office (CHO) ang nagpahiram ng mga mga miyembro at nangumbita ng mga tagapagdaloy na galling sa PCUP. Ang aming grupo ay isa sa mga naging katuwang ng CHO sa aktibidad na ito. Ang grupo ay nagsilbing dokumentor at logistics team. Ang grupo rin ang nakatalagang mag bilang ng mga boto kasama ang NHA at CHO.

May dumalo rin na mga kinatawan na nanggaling sa GMAKF. Nagbigay din ang GMAKF ng pagkain para sa mga tao. Nasa kanila rin ang kopya ng pangunahing listahan ng mga may-ari ng bahay. Ang mga nasa listahan lamang kasi ang may karapatang bumoto para sa eleksyon ng HOA.

Mayroon ding kinatawan ang NHA upang sumagot sa mga katanungan ng residente patungkol sa kanilang constitution and by-laws (CBL). Ang mga interim leaders ay nagsilbing tagapagdaloy ng kanilang CBL sa block consultation. Ang IDP Leaders (Internally Displaced Person) ay mga volunteers sa crowd control at taga bilang ng mga boto sa pamamagitan ng pagtataas ng kamay. Ang Oxfam ay nagbigay ng libreng tanghalian sa mga tao dahil buong araw ang aktibidad na ito. Kinagabihan naman ay nagpakain ang Operation Brotherhood (OB) para sa bilangan ng mga boto sa eleksyon.

V. MGA RESULTA NG INOBASYONAng isinagawang inobasyon ay nagbunga ng mga resulta na parehong inaasahan at hindi

inaasahan. Ang mga sumusunod ay resulta ng isinagawang inobasyon:

Inaasahan: Pagtaas ng lebel ng partisipasyon at pagunawa ng mga miyembro sa HOA. Ganap na pagangkin sa HOA at sa mga polisiya nito. Pagresolba sa mga isyu at tunggalian sa asosasyon at komunidad. Pagkakaisa sa asosasyon sa pamamagitan ng paglulunsad ng General Assembly

Hindi Inaasahan: Maging venue ito ng mga miyembro, lalo na ang mga itinuturing na opposition blocks

upang magtanong at linawin ang mga usapin sa asosasyon. (empowering) Napagdisiyunan ng at napagbotohan ng majority na magkaroon ng Special Elections ng

officers ng HOA upang matigil na ang isyu ng hindi mapanlahok na pagoorganisa Mataas na antas ng pakikiisa ng mga miyembro sa ginanap na block consultations at

general assembly.

94

VI. ASSESSMENT, ANALYSIS, AT SYNTHESISAng nakikita ng grupo na kalakasan ng ginawang proseso ay ang sumusunod:

ParticipatoryAng pagiging participatory ng proseso ay makakabuti sa komunidad upang

maiwasan ang pagkakaroon ng mga hindi pagkakaunawan sa loob ng organisasyon dahil sa mga desisyon na ibinaba lamang. Kung ang mga gagawin ay idadaan sa konsultasyon o gagawin itong mas grassroots, mas magkakaroon din ng sense of ownership ang mga tao at mas magiging aktibo ang mga miyembro.Napapanahon

Napapanahon ito dahil sa kasalukuyang krisis na kinakaharap ng organisasyon na bago pa lamang ay mababa na agad ang lebel ng partisipasyon ng mga miyembro na kinokonsidera ng ibang lider na napaparalisa na. Ang pagdaan ng mga desisyon sa konsultasyon at GA ay malaking tulong upang muling buhayin ang partisipasyon at gawing aktibo ang mga miyembro nito.Mending

Masasabi na ang naging proseso ay mending para sa komunidad. Naging isa itong paraan upang matuldukan ang mga isyu at hindi pagkakaunawaan ng mga tao na naapektuhan ang relasyon dahil sa nakikita nilang hindi pagiging patas na proseso ng pagpili sa kanilang mga lider.

Ang mga pagsubok naman ay:Oras

Malaking naging pagsubok ang pagiging abala ng mga tao sa kanilang mga hanap-buhay. Bagamat may mahigit na 80% ang nakadalo sa GA, ang mga residente ay kadalasang wala sa GMA Village sapagkat ang kabuhayan ng karamihan ay nasa malayo. Hinarap ng grupo ang isyu sa oras sa pamamagitan ng pagbahay bahay isang linggo bago ang mga konsultasyon at ang pagpapadala ng proxy.Language Barrier

Malaking naging pagsubok ang pagkakaiba ng lenggwahe ng mga Waray sa grupo na Tagalog. Ang karamahin man ay marunong magtagalog ngunit ang iba ay mas komportable sa Waray. Hinarap ito ng grupo sa pamamagitan ng pagtuto ng konting Waray na sapat upang makipagusap sa mga lokal. Sinalin din ang Constitution and By-laws ng organisasyon sa Tagalog dahil ito ang lenggwahe na parehong maiintindihan ng grupo at mga residente.Isyu ng mga lider at grupo

Sa proseso ay nagkaroon ng paratang na kabilang ang grupo sa mga gusto umanong magpatanggal sa mga lider. Naresolba ito sa pagkakaroon ng open forum at pagkaklaripika ng kung ano ba ang ibig sabihin ng sistema na participatory.

Inobasyon sa Gawaing Pag-oorganisa at PagpapaunladSa konteksto ng GMA Kapuso Village sa Tacloban, ang pagkakaroon ng konsultasyon sa

(pinakamababang lebel) ng komunidad ay maituturing na inobasyon sapagkat batay sa pakikipagpanayam sa ibang mga residente at iba na ding mga BOD, ang desisyon ay madalas na ibinababa lamang kung kaya ay hindi ito napagkakasunduan ng pangkalahatan. Ang inobasyon sa konteksto ng CO - CD ay hindi kinakailangan na bago. Sa tingin ng grupo, ito ay nakabatay sa konteksto ng sistema na ginagalawan ng komunidad. May mga approach at stratehiya na sa ibang komunidad ay palasak na, samantalang sa iba ay maituturing na itong isang breakthrough.

95

Bagamat hindi na bago ang konsepto sa trabaho ng pagpapaunlad ng lipunan, ngunit kung ito ay nakakatulong na magtulay sa kasalukuyang praktika ng komunidad patungo sa pagsasakatuparan ng mga hakbang na makakagawa ng malaking impact sa kanila, itinuturing ito ng grupo na inobasyon.

VII. ARAL AT REKOMENDASYON

Ang inobasyon ng isang komunidad ay nakasalalay sa mga tao nito. Hindi ibig sabihin na kapag kinakawit ang salitang inobasyon ay kinakailangan na konektado ito sa teknolohiya o siyensya. Minsan, ang inobasyon ay nakakawit sa mga gawain na ginagawa nila sa pang araw-araw na siya nga namang pasok sa kanilang kaisipan at makakaimpluwensiya sa kanilang kaugalian tungo sa pag-unlad. MulaSa pamamagitan ng pakikinig sa kaisipan ng komunidad at kami bilang pagiging tagapag-padaloy lamang, nailabas at napaunlad pa ang mga ideya sa pamamagitan ng mga angkop na tanong, mamumulat ang mga tao sa kung gaano kalawak ang maaaring maabot ng kanilang mga kaisipan. Dahil dito, maaangkin nila ang mga ideya at mga sistema.Mula sa tao, Para sa tao

Mahalaga ang pagkakaroon ng malaking papel ng mga tao upang sa kanila mismo manggagaling ang mga desisyon na makakapagpabuti ng kanilang samahan at komunidad. Katulad na lamang ng nangyari sa block level consultation na kung saan inimbitahan ang mga residente ng GMA Kapuso Village upang makiisa at makilahok sa pagbabago ng kanilang constitution and by-laws na akma sa samahan. Dahil dito, nagkaroon ng pagkakataon na magbigay ng suhestyon ang mga miyembro at mas napaayos pa ang kinalabasan ng CBL. Naayos din ang hindi pagkakaunawaan sa pagkakatalaga ng mga lider dahil nagkaroon na ng eleksyon na mayroong partisipasyon ang bawat residente sa pagboto. Empowering Process

Nagbigay daan ang block consultation sa pagpapalakas sa mga tao dahil nagkaroon sila ng pagkakataon malaman ang kahalagahan at papel nila sa komunidad. Napataas ang partisipasyon ng mga residente dahil kinilala na ang karapatan ng bawat isa sa pagdedesisyon lalo na sa pagbilang ng kanilang boto. Sa pagpapalakas na ito ay doon susunod ang kanilang pag-aangkin at pagyakap sa mga gawain at polisiyang sila mismo ang nagplano at nagdesisyon.Hamon sa mga organisador patungkol sa inobasyon na gagawin sa komunidad

Mahalaga na sa umpisa pa lamang ay papasok tayo sa komunidad na nasa tama ang mga prinsipyo at paniniwala bitbit ang mga natutunang aral sa pagpapaunlad ng pamayanan. Dapat na isaalang-ala na hindi ang organisador ang gagawa ng inobasyon sa komunidad, maaaring tumulong sa pagpaplano at pagsasagawa ng mga gawain ngunit hindi siya ang mag didikta kung ano ang dapat makabuti o nararapat sa komunidad. Mahalaga ang pag-angkop ng gawain sa kanila. Dapat ang inobasyon ay magmumula sa mga tao para sa huli ay maaangkin nila ito at kanila itong pahahalagahan. Misan kasi, ang kala mong tama at angkop sa komunidad ay hindi naman pala nararapat sa kanila. Bilang isa ring development worker, alam din dapat natin ang tamang proseso sa pag-oorganisa. Walang madaliang proseso, dapat ay pinag-iisipan, pinagpaplanuhan, tinitimbang ang sa tama at ang sa nararapat.

96

Unibersidad ng PilipinasKolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan

Diliman, Quezon City

Social Enterprise Proposal:Community Managed Mineral Water Distribution in GMA Kapuso Village - Tacloban

Basman, Mohammad TajallihJavier, David Paul

Maderal, Lusha FrancescaMidua, Camille Allen

CD 135 – People’s Initiative and Economic Enterprises

Ika-14 ng Disyembre, 2015

97

KONTEKSTO NG PAMAYANAN

Ang GMA Kapuso Village ay matatagpuan sa Brgy. 106 sa Lungsod ng Tacloban. Ito ay ang unang pabahay na nakumpleto matapos ang bagyong Yolanda. Binubuo ito ng apat na raan at tatlong (403) bahay na nahahati sa dalawampu’t isang (21) bloke Nahahati rin ito sa anim (6) na phases na batay sa batch ng pagkakalipat. Unang nilipatan ito ng mga benepisyaryo noong Nobyembre 2014, isang taon matapos ang bagyong Yolanda. Sa ngayon, tatlong daan at siyamnapu't tatlong (393) bahay na ang okupado nito. Ang ibinigay ng GMAKF ay ang istruktura ng pabahay lamang, labas dito ang pagmamay-ari ng lupa. Pagkatapos ng limang taon ay puwede ng bayaran ng mga tao ang lupa ng hulugan pero mayroon silang karapatang mag desisyon kung nais ba nila itong bilhin.

Ang mga naging benepisyaryo ng pabahay sa village ay pawang mga taga-Brgy. 88, isa sa mga lugar na pinakalubos na naapektuhan ng bagyong Yolanda. Ito ang barangay na may pinakamaraming binawian ng buhay dulot ng bagyo at halos na wash-out ang lahat ng istraktura. Ilan sa mga guidelines upang magkaroon ng pabahay sa GMA ay ang mga sumusunod:

7 pataas ang miyembro ng pamilya. Pinapayagan ang “sharer” o dalawa o higit pang mga pamilya na magsasama sa bahay upang umabot sa 7 ang bilang ng miyembro.

Binibigyan din ng considerasyon ang mga pamilyang mababa sa 7 ang miyembro dahil nawalan ng miyembro sa bagyong Yolanda

Most marginalized (ayon sa GMAKF) batay sa buwanang kita na hindi hihigit sa P14,000.00.

Kapag nabigyan na sila ng pabahay ng GMA at National Housing Authority (NHA) ay kailangan na nilang ipaubaya ang kanilang lupa at bahay sa Brgy. 88 sa gobyerno, sa kanila man o hindi ang lupa at bahay.

ANO ANG NEGOSYO PARA SA MAHIRAP

KahirapanAyon sa National Statistical Coordination Board, ang kasalukuyang populasyon

sa Pilipinas ay 97.35 na milyon noong taong 2013. Ang 25.8 % nito ay nakahanay sa mga pamilyang nakakaranas ng kahirapan na kumikita ng P 18, 935 pababa kada taon.

Ayon sa United Nations, ang kahirapan ay nangangahulugan sa kawalan ng batayang kapasidad na epektibong makilahok sa lipunan. Kabilang na rito ang hindi pagkain ng tatlong beses sa isang araw, hindi madamitan ang isang pamilya, hindi pagkakaroon ng sapat na edukasyon, kawalan ng matitirhan at kawalan ng trabaho upang mabuhay ang pamilya.

Ayon naman sa World Bank, ang kahirapan ay isang pagtanggi sa kapakanan at binubuo ito ng maraming dimensiyon. Ito ay kinabibilangan ng mga mababang sahod at kawalang kakayahan na magkamit ng mga batayang kalakal at mga serbisyong kailangan para mabuhay nang may dignidad. Ang kahirapan ay kinabibilangan rin ng mga mababang lebel ng kalusugan at edukasyon, mababang uri ng paglapit sa isang malinis na tubig at sanitasyon, hindi sapat na kasiguraduhang pisikal, kawalan ng tinig, at hindi sapat na kapasidad at oportunidad na pabutihin ang sariling buhay.

98

Ayon sa Annual Poverty Indicators Survey (APIS) na isinagawa noong taong 2008, ang mga katangian upang ikaw ay masabing mahirap ay ang mga sumusunod:

Hindi nakapagtapos ng pag-aaral kung saan elementarya lamang ang naabot Walang akses sa kuryente para sa kanilang mga tahanan Hindi nakakaranas ng malinis na tubig na maiinom Walang palikuran sa kanilang mga tahanan Ang sukat ng kanilang tahanan ay 10-29 square meters lamang

Ang mga katangaiang nabanggit sa itaas ay pawang mga katangiang tinataglay ng mga residente ng GMA Kapuso Village, ayon sa mga batayang ito ang mga residente ng GMA Kapuso Village ay maituturing na mahihirap.

Pagnenegosyo sa GMAKV

Sa ngayon, marami na ang mayroong mga negosyo sa GMAKV kahit na ito ay ipinagbabawal. Ito ay dahil sa kasunduang pinirmahan ng mga residente bago sila lumipat na nagsasaad na bawal magtayo ng kahit ano mang istrukturang pang pinasiyal o komersyal sa loob ng village. Ngunit kahit may ganitong kasunduan, nilalabag pa rin ito ng mga residente sapagkat kailangan nila ng kabuhayang makakatulong sa pang araw araw nilang pangangailangan, lalong-lalo na’t sila ay bagong lipat sa komunidad at ang pangunahin nilang pinagkukunan ng kabuhayan ay wala naman doon.

Iba’t ibang negosyo ang matatagpuan sa GMAKV. Marami dito ay mga sari-sari stores, mga nagtitinda ng ulam, nag-iihaw ng barbeque, at nagtitinda ng tubig. Marami ang nagsasari-sari store sapagkat madali lang simulan ang ganitong negosyo. Ngunit kahit ito ay madaling simulan, marami rin naman ang hindi nagtatagumpay na sari-sari store sapagkat nauubos ang kanilang puhunan o kaya naman nagagamit rin ang laman ng tindahan para sa kanilang sariling gamit. Marami rin ang mga sari-sari store na nagpapautang sa kanilang mga kapitbahay na nagiging dahilan din ng pagkaubos ng

Sa pag-aaral ng paksang ito ay nakipagpanayam ang FIP team sa mga nagne-negosyo sa GMA Kapuso Village. Nilayon ng grupo na malaman kung paano nagnenegosyo ang mga tao sa pamayanan at kung kaya bang magsama-sama ng mahihirap sa pagpapatakbo ng kanilang negosyo sa pormang kolektibo.

Nakipanayam ang FIP team sa dalawampung (20) mga nagne-negosyo at nagtitinda sa pamayanan. Batay sa resulta ng mga panayam lumalabas na itinuring na negosyo ng mga residente ng GMA Kapuso Village ang anumang gawaing pangekonomiko na nagdudulot ng pagkita ng pera; kasama ditto ang pagtitinda, pamamasada, vulcanizing, pagbibigay serbisyo tulad ng pag-gupit, manicure at pedicure, at pananahi. Ngunit hindi ito ang pangunahing pinagkukunan ng kabuhayan sapagkat ang pagiging empleyado pa rin ang nakakatustos sa pangangailangan nila.

Lahat ng mga negosyong ito ay pawang pag-aari ng iisang indibidwal o pamilya at sa gastusin lamang din ng pamilya umiikot ang kita. Nakita din ng grupo na ang mga negosyante ay mulat sa kalagayan ng pagnenegosyo sa kanilang pamayanan; hindi lamang ang sarili nilang negosyo ang kanilang nakikita. Ito ay mapapatunayan ng kanilang mga sagot tungkol sa pagkakaroon ng maraming kompetisyon sa lugar. Ayon sa

99

kanila ay hindi naman talaga hadlang sa kanilang negosyo ang pagkakaroon ng maraming katulad na negosyo, dahil kagaya nila ay kailangan din kumita ng iba.

SE – CD CONCEPTUAL FRAMEWORK

Para sa FIP team ang ugnayan ng gawaing pagpapaunlad (CD) sa panlipunang pagnenegosyo (SE) ay maipapakita sa naunang framework. Ang SE ay isang stratehiya ng CD na nakabatay sa tatlong batayang prinsipyong DO WELL (Kumikita), DO GOOD (Nakakiling sa kapakanan ng mahihirap), at DO RIGHT (Nakakaambag sa pampamayanang pagunlad). Ang SE ay: tumutugon sa isang pangangailangan ng pamayanan at pagmamay-ari at pinatatakbo ng mga miyembro nito. Bilang isang stratehiya ng CD ito ay isinusulong mula sa pagoorganisa (CO) ng isang grupo ng mga negosyante mula sa pamayanan na pinatatatag ng capacity building (CB), community resource management (CRM), at network building.

PAGTATAYO NG SAMA-SAMANG PAGNENEGOSYO

Dahil wala pang naitatag na sama-samang pagnenegosyo ng mineral water sa GMA Kapuso Village, nagsagawa ang grupo ng isang pag-aaral kung paano masisimulan ito sa pamayanan.

Layunin ng pag-aaral na: (1) Matukoy ang mga kasalukuyang mekanismo ng pamamalakad ng mga tindahan ng mineral water sa loob ng GMA Kapuso Village at matukoy ang mga antas ng tagumpay nito; (2) Matukoy ang mga salik na nagdudulot ng tagumpay sa pagpapatakbo ng mga tindahan ng mineral water; (3) Malaman ang potensyal ng mga tindahang ito upang maging negosyong panlipunan gamit ang mga prinsipyong CO-CD; at (4) Makabuo ng isang proposal para sa pag-oorganisa ng isang negosyong panlipunan ng tubig.

PAGTUKOY SA POTENSYAL NG KOLEKTIBONG PAGNENEGOSYO

100

Lumalabas sa isinagawang pananaliksik ng FIP team na ang pagtitinda ng mineral water o inuming tubig ang pinakatampok na negosyo sa pamayanan. Dahil isang resettlement area mahirap ang supply ng tubig sa village. Apatnapung apat (44) na kabahayan lamang ang may linya ng tubig mula sa isang pribadong supplier (Mactan Rock) at ang natitirang higit na tatlong daang (300) mga kabahayan ay umaasa na lamang sa pagrarasyon ng tubig mula sa lokal na pamahalaan. Apat na araw lamang sa loob ng isang lingo (4 out of 7) nakakapagrasyon ng tubig ang lokal na pamahalaan, ito ay tuwing Lunes, Miyekules, Biyernes, at Sabado. Mula sa karanasan sa pakikimuhay at pakikipanayam ng grupo, lumalabas na ang tubig maging Mactan Rock man o rasyon ng lokal na pamahalaan ay hindi maaring inumin o ipang-luto man lang. Mayroong mga residenteng nakapagkwento na sumama ang tiyan matapos makainom ng nasabing tubig. Malaki ang pangangailangan ng mga residente sa tubig lalo na sa malinis na inumin.

Livelihood Map ng Mineral Water. Ang mga bughaw na tanda na mapa ay kumakatawan sa mga tindahan ng mineral water sa village.

Mayroong labingwalong (18) nagtitinda ng mineral water na tumutugon sa pangangailangan ng apatnaraan at tatlong (403) bahay sa loob ng GMA Kapuso Village. Halos bawat bloke (18 out of 21) ay may isang nagtitinda. Ang mga maninindang ito ay kumukuha ng tubig mula sa limang (5) magkakaibang supplier. Ang presyo ng isang 5-gallon round container ng tubig ay dalawamput limang piso (P25) at nailalako ng tatlumpu hanggang tatlumput limang piso (P30-35) depende sa nagtitinda. Mayroong mga supplier na nagaalok ng 10+1 na promo o kada sampung 5-gallon container na bibilhin sa kanila ay may libreng isang 5-gallon container. Lahat ng labinwalong nagnenegosyo ay nagsabing kumikita ang kanilang tindang tubig at nakakaubos ng paninda sa loob ng isa hanggang tatlong araw. Lahat din sa kanila ay sa negosyo na din kumukuha ng tubig inumin.

Ayon sa mga nagtitinda ng tubig, bukas sila sa suhestyong magsama-sama at pagkaisahin ang pagkuha ng tubig mula sa supplier upang makamura kung bulto (bulk) ang kanilang bibilhin.

Ayon sa interbyung nagawa ng grupo lumutang ang mga sumusunod:

Kalakasan May kakayahan at karanasan ang bawat isang manininda na magpatakbo ng

kanya-kanyang negosyo

101

Lahat ng nagnenegosyo ay may iisang interes upang umunlad at mapabuti ang kanilang kalagayan

May lakas ng loob ang mga manininda na sumubok na magnegosyo bilang isang samahan

Malaki ang potensyal sa pag-oorganisa sa mga manininda dahil iisa ang kanilang mga panggagalingan (survivors ng bagyong Yolanda) at iisa din ang hinahangad (muling makabangon at guminhawa ang buhay)

Kahinaan Hindi pa magkakakilala ang mga manininda ng tubig. Karamihan sa kanila ay

mga nanay na namamalagi sa kanilang mga bahay. Wala pang karanasan ang mga manininda sa pagtatatag at pagpapatakbo ng isang

pampamayanang negosyo.

Oportunidad May tiyak na pangangailangan ang pamayanan para sa produktong nais itinda ng

itatatag na samahan (mineral water). Lahat ng kabahayan sa pamayanan ay nagkokunsumo at bumibili ng mineral

water. Kabi-kabila ang ang supplier ng tubig na nagnanais pumasok sa village.

Karamihan ay may mga promo o pakulo upang makakuha ng distributor Ang patuloy na pagpasok ng mga international at local NGOs at maging ng local

at national na pamahalaan na nagbibigay ng livelihood grants para sa mga organisadong grupong makakapagpasa ng livelihood proposal

Ang mabilis na paglaki ng populasyon ng pamayanan at paligid nito (May 800 unit housing project ang Habitat for Humanity sa tabi ng GMA Kapuso Village at may iba pang mga kapitbahay na katulad na housing project.

Banta Ang polisiya ng GMA Kapuso Foundation na ipinagbabawal ang

pagtatayo/paglalagay ng mga tindahan sa mga residential units sa village. Pagpasok ng iba pang water concessioner bukod sa Mactan Rock na maghahatid

ng potable water.

102

KALAKASAN

Karanasan sa Indibidwal na Pagnenegosyo

Interes sa Pagunlad Lakas ng Loob Sumubok Magnegosyo Iisang Pinagmumulan

OPORTUNIDAD

Malaki ang pangangailangan ng pamayanan sa mineral water

Pagpasok ng iba’t-ibang supplier ng tubig

Pagpasok ng capital sa anyo ng mga livelihood grants at loans

Paglaki ng populasyon at pagdami ng mga naninirihan sa village at sa paligid nito

KAHINAAN

Hindi Magkakakilala ang mga Miyembro

Kakulangan ng Karanasan sa Negosyong Pampamayanan

BANTA

Patakaran ng GMA Kapuso Foundation na Pagbabawal ng Pagtitinda sa Residential Units

SWOT Analysis ng mga Potensyal sa Sama-samang Pagnenegosyo

OPERATIONAL FRAMEWORK

103

LD &

OD

Nilalayon ng FIP team na magorganisa ng mga indibidwal na negosyante ng mineral water upang magtatag ng isang samahan na magdidistribute ng mineral water sa pamayanan. Ang sama-samang negosyong maitatatag ay nakabatay sa tatlong prinsipyo ng Social Enterprise na Do Good, Do Well, at, Do Right na nabanggit sa operational framework sa itaas. Layunin ng maitatatag na sama-samang negosyong ito na tugunan ang tiyak na pangangailangan ng GMA Kapuso Village para sa malinis na tubig inumin at magbigay ng kita sa mga kasapi nito. Sa proseso ng pagoorganisa magsasagawa ng capacity building sa mga kasapi upang mapalalim ang kanilang kakayahang patakbuhin at pamahalaan ang negosyo, magsasagawa din ng network building upang makahanap ang samahan ng pinakamainam na supplier ng mineral water, at leadership at organizational development upang masigurado ang paglago at pagmumuno ng samahan. Sa proseso ding ito inaasahan ang pagpapatibay sa partisipasyon, mapanlahok na pagbuo ng mga polisiya at sama-samang pagplapano at pagtatasa sa mga gawain ng samahan.

PROSESO SA PAGTATATAG NG SAMA-SAMANG NEGOSYO

Pagbuo ng Samahan

Ang pagbuo ng samahan ay nakabatay sa proseso ng community organizing (CO). Sisimulan ito sa pagorganisa ang mga indibidwal na manininda ng tubig sa isang samahan na naglalayong magnegosyo bilang isa. Ito ay maisasagawa sa pagtukoy ng pagkapare-pareho ng kanilang mga kalagayan, interes, at kagustuhang kumita at ang lahat ng ito ay makakamit sa pamamagitan ng sama-samang pagkilos. Kasama din dito ang pagtatalaga ng mga mamumuno sa samahan at iba pang mga kailangang posisyon o katungkulan.

Kasabay nito ay ang pagpapataas ng antas ng kamulatan (conscientization) ng mga kasapi ukol sa kahalagahan ng pagsasama-sama sa pagnenegosyo, bakit at para saan ang pagnenegosyo, at ang mga prinsipyo ng SE.

Pagpla-plano

Matapos mabuo ang samahan ay kinakailangang maisaplano ang mga tungihin at patakaran ng samahan. Kasama dito ay ang pagbuo ng mga polisiya at alituntunin ng katulad ng patakaran sa pagtitinda, panghihiram at pagpapahiram ng mga kagamitan, presyo ng ititindang produkto, at ang pagkakaroon ng membership fee o iba pang mga bayarin. Kabilang din dito ang mga tungkulin at kapinabangan ng mga miyembro.

Pagplaplanuhan din ang pagtukoy sa magiging supplier ng tubig at kung paano ang pagsasagawa ng pagsupply nito. Mahalaga din na makausap ang supplier upang matiyak ang kalidad ng tubig at kung makasasapat ba ang supply nito. Kasama din dito ang pagdetermina kung gaanong kadaming units ng tubig ang kailangang kuhanin upang makuha ng diskwento ang samahan.

Monitoring Plan

Mahalagang masagot sa monitoring plan ang mga sumusunod na katanungan: Kumikita ba ang negosyo? Kasama dito ang pagtingin kung mas mataas o mas mababa ba ang kita kumpara sa indibidwal na pagnenegosyo.

104

Susuriin din kung nagustuhan o hindi ng mga miyembro sa pamayanan ang lasa at kalidad ng tubig at kung may reklamo o suhestyon sila para dito.

MGA HAMON SA PAGNENEGOSYO

Pinakamalaking hamon sa pagnenegosyo ang patakaran ng GMA Kapuso Foundation na ipinagbabawal ang pagtitinda sa mga residential units sa village. Ito ay mamaring matugunan sa pagkuha ng isang tiyak na pwesto para sa negosyo ng samahan sa loob o labas ng village. O ang pakikipagdayalogo sa GMA Kapuso Foundation na pahintulutan ang ganitong negosyo.

Hamon din sa samahan ang pagpapalago o pagpopormalisa ng negosyo. Sila ba ay patungo sa isang kooperatiba o negosyong pampamayanan? Maari ba silang tumanggap ng dagdag na miyembro?

Nakikita ding hamon ang pagbibigay prayoridad sa pangkabuhayang aspeto ng samahan at maiwan ang pagoorganisang aspeto nito.

105

Pagbuo ng Samahan

Pag-organisa sa mga indibidwal na maninindaPagtatalaga ng mamumuno sa samahanConscientization

Pagpa-Plano

Pagbuo ng mga polisiya at patakaranTungkulin at benepisyo ng mga miyembro ng samahanPagtukoy sa magiging supplier ng tubig sa samahanPagtukoy sa pamamaraan ng distribusyon at pagbebenta ng tubig

Monitoring Plan

Pagsusuri kung kumikita o nalulugi ang negosyoPagtingin sa mga maari pang patunguhan ng samahan

NEGOSYONG PANLIPUNAN TUNGO SA GANAP NA BUHAY

Maaari natin masabi na sagot ang SE tungo sa ganap na buhay. Nakasalalay na nga lang sa mga komunidad kung kailan ito matatamasa o kung hanggang kailan ito magtatagal. Ang Panlipunang Negosyo ay tinukoy sa klase bilang isang negosyong mayroong panlipunang layunin na pinapahalagahan ang kalikasan, mayroong economic viability o sustainability at mapabuti ang buhay ng mga grupong naaapi lalo na ang mga naghihirap.

Unang tinitingnan sa pagsisimula ng panlipunang negosyo ay ang kakayahan ng mga tao hindi ang kapital na kakailanganin. Isinaalang-alang ang kung ano ang maaaring pagsimulan ng mga tao ayon sa kanilang mga kakayahan. Ang kakayahan bilang tuntungan ng SE ay hindi natatapos sa paggamit lamang ng mga ito. Maaaring paunlarin pa ang mga ito sa pamamagitan ng mga pagsasanay para sa mas maayos na pamamahala ng panlipunang negosyo. Sa pamamahala ng panlipunang negosyo, hindi natatali ang isang miyembro sa isang gawain lamang. Kinakailangan din niyang matuto ng bagong mga kakayahan hindi lamang sa ikauunlad ng negosyo kundi pati na rin sa pangsariling paglago.

Sa usaping ganap na buhay, nararapat bigyang pansin ang kapasidad, kakayanan at kapangyarihan ng mga manggagawa o miyembro na maaari pang i-maksimisa o maging tulay para sa pangkabuuang pag-unlad ng sarili, negosyo at komunidad katulad na lamang ng kaalaman sa pagmamahala. Malaking bagay ang savings mobilization lalo na bilang sukatan ng kakayahan na tumanaw ng kabuuan o pang-matagalan na implikasyon at importansya ng pag-iipon maaaring sagot na rin sa kahirapan.

Importante ang piling prinsipyo at perspektiba ng CD sa ugnayan sa Social Enterprise bilang kinakailangan ng sistematiko at planadong proseso sa pagpapaunlad ng pamayanan, kailangan pag-aralan ang mga bagay na may kinalaman sa buhay ng tao o komunidad na kinapapalooban ng iba’t ibang aspeto tulad ng usaping politikal, sosyal at pang-ekonomiya.

Importante rin ang empowerment, sama-samang pamumuno at aktibong pakikilahok dahil ito ay manipestasyon ng pagka-mulat ng mga tao sa kanilang mga sariling kakayanan at kalakasan. Sa pamamagitan nito magkakaroon ng pagpapatuloy ng mga nasimulang prinsipyo ng negosyo na naglalayon pa ng mas malawakang pag-unlad sa mga taong nasa likod nito at mismong ang komunidad.

106

KABANATA 9: PAGNINILAY-NILAY AT REPLEKSYON NG GRUPO

107

Maderal, Lusha Francesca DR2011-31547Isang semestreng nalayo sa kinagisnan at isang semestreng puno ng karanasan. Iyan ang simpleng pagsasalarawan ng pakikipamuhay namin sa komunidad. Hindi sapat ang isang semestreng pakikipamuhay para malaman ang lahat ng dapat matutunan, ngunit mayroong mga aral na siya nga namang nakatulong sa amin. Hindi lamang ang mga tao sa komunidad ang natuto, kami mismong mag-aaral ay may mga aral na nakuha mula sa kanila. Kasabay ng

pagbabago sa komunidad ang pagbabago sa aking sarili, ramdam ko ang aking personal na pag-unlad kasabay ang pag-unlad ng komunidad.

Nalaman kong sa pag-oorganisa, kinakailangan pala ng isang buong pusong handang maglingkod para sa komunidad, isang buong pusong handang mag malasakit na walang hinihinging kapalit kahit na ang mga tao mismo sa pamayanan ay pilit ka nang pinapaalis dahil sa hindi pagkakaunawaan. Sa kabila ng mga hindi inaasahang pangyayari, naging tulay ito para sa akin upang hindi basta sumuko at makuha muli ang kanilang loob. Ika nga, baka ito ang aking 'baptism of fire'. Maraming naging hamon sa aming paglubog sa komunidad pero kapag ang pag-oorganisa ay inumpisahan ng tama ay mababawasan ang hindi pagkakaunawaan. Mahalagang huwag palalain ang kalagayang aabutan sa komunidad.

Natutunan kong makakamtan ang isang bagay lalo na sa pag-oorganisa kapag mayroong kapasidad ang isang tao na magtiwala at maniwala sa mga taong nasa paligid niya kahit ano pa man ang mga hamon na dumating. Hangga't alam ng isang tao na siya ay nasa tama at siya ay handing tumulong sa kanyang kapwa, walang dapat ikatakot.

Sa pag-oorganisa, kinakailangan ng sistematiko at planadong proseso sa pagpapaunlad at pagpapakilos ng komunidad. Kailangan pag-aralan ang mga bagay na may kinalaman sa buhay ng tao o komunidad na kinapapalooban nito. Bukod dito, walang madaliang proseso sa pag-oorganisa. Ito ay may sinusunod na mga batayan- pag-angkop at pagtugon sa kalagayan ng komunidad, pagkilala sa mga tao, pag-angkin at pagpapalahok ng mga tao sa proseso at pagpapaunlad ng kakayahan ng tao o ng samahan sa komunidad.

Sabi nga ng iba, kaunti ang dumadaan sa landas na tinatahak namin ngunit sa kabila nito, hindi nawawala ang kagustuhan kong magpatuloy sa aking naumpisahang paglalakbay. Walang katumbas ang mga aral na natutunan sa pakikipamuhay sa komunidad na aking bibitbitin hanggat ako ay nag-oorganisa. Sabi nga ng isang butihing propesor sa kolehiyo, “Hindi lahat ng umaalis ay nang-iiwan”. Natapos man ang kontrata namin sa Leyte at nilisan ang lugar, hinding-hindi ko makakalimutan ang init ng pagtanggap sa amin ng mga tao sa komunidad na siya nga namang nagpatunay na buong puso kong tinatanggap ang hamon na magpatuloy na paglingkuran ang komunidad at ang bayan.

108

Camille Allen V. Midua2011-46413Ang aking karanasan sa gawaing field ay isang bagay na hindi ko malilimutan. Ito ang unang pagkakataon ko na lumipat sa isang lugar na wala akong alam kung ano ba ang mangyayari sa akin. Mayroong ibang kultura ang Tacloban na hindi ko naman kinasanayan. Mayroon rin itong ibang lengwahe, at sa kabuuan ay iba sa buhay na aking kinasanayan. Kahit na bago ang gawaing field ako ay tumutulong na sa ibang komunidad at sektor ng lipunan, ito ang unang beses na ako ay makikipamuhay sa isang malalim na lebel. Mahirap sa una, oo. Ngunit pag naaalala ko kung bakit ito ang pinili kong gawing propesyon, tila ba lahat ng bagay ay dumadali na.

Punong-puno ng aral ang aking karanasan sa field. Sa pagtira ko sa aking mga host families, nakita ko kung ano ang pamamaraan nila ng pamumuhay. Napakapayak ng pamamaraan nila ng pamumuhay, na magtutulak din sakin para tanungin ang aking sarili na bakit ako nagrereklamo na may mga luho akong hindi ko nakukuha samantalang ang iba ay masaya na sa kung ano ang meron sila?

Ang fieldwork ay nagbigay sa akin ng mas malaki pang inspirasyon upang magpatuloy sa gawaing pagpapaunlad ng pamayanan pagkatapos ko ng pag-aaral. Tunay nga na sa pakikipamuhay ay mas matututo tayo sa mga tao at hindi lang tayo ang magtuturo sa kanila. Ang pagbibigayan -- ng kaalaman, ng tulong, ng payo, at ng karanasan ay isa sa mga bagay na aking mas nabigyan ng pansin at halaga sa field.

Marami tayong bagay na natutuhan sa loob ng silid-aralan, oo. Ngunit ang paggamit nito sa field upang makatulong sa ibang tao, lalo na sa mga naaap, ang mas nakapagbibigay saysay sa mga teorya. Kaya naman pagkatapos ng aking pag-aaral sa unibersidad, ang pagpapalalim ng aking alam sa CD ay hindi mapuputol. Sa bawat sitwasyon at komunidad na aking makakasalamuha ay siguradong marami akong bagong matututuhan.

Javier, David Paul T.

109

2006 – 33769Isang malaking eye opener para sa akin ang fieldwork sa semestreng ito. Mula sa maituturing kong comfort zone na gawaing pagoorganisa sa Bulacan Heights sa Bustos kung saan lahat ng mga aktor at stakeholders ay malayang nakikipagtulungan at lumalahok sa organizing at maayos relasyon ng bawat isa ay napasabak ako sa GMA Kapuso Village sa Tacloban kung saan mayroong matinding hindi pagkakaintindihan ang mga tao at institusyong kalahok sa gawain ng pagoorganisa at pagpapaunlad . Welcome to the real world sabi ko sa sarili ko. Sa karanasan ko sa GMA nakita ko ang naging bunga ng gawaing pagoorganisa na may mabuting intensyon ngunit hindi wastong implementasyon, hopefully mula sa karanasang ito ay maiwasang mangyari sa akin ito kapag ako na ang nagoorganisa. Isang malaking pagsubok para sa akin ang pagsuyo o pagkuha ng kooperasyon ng mga tao para sa mga gawain na salungat sa kung ano na ang nakasanayan nila. Cliché na pero dito ko natutunan tunay na ibig sabihin ng kasabihang you can’t please everybody, bawat indibidwal, bawat grupo ay may kanya-kanyang layunin at tunguhin, bilang isang organisador ang tungkulin ko ay makahanap ng compromise kung saan mapapagtagpo ang mga layunin at tunguhin na ito kung saan hindi iisipin ng isang panig na mas lugi siya kaysa sa isa pang panig. Sa kabila ng mga karanasang ito, patuloy kong naramdaman ang kapangyarihan na taglay ng pagoorganisa ng isang pamayanan tungo sa pagunlad. Ang kagustuhan ng mga taong guminhawa ang kanilang mga sarili, pamilya, at komunidad ay lumalagpas (goes beyond) sa mga bias, prejudice, at hinanakit sa oras na ang bawat isa ay makakita ng rallying point na may direktang epekto sa bawat isa ay kikilos sila upang matugunan ito.

Sa personal na lebel ay malaki ang pasasalamat ko sa mga karanasan ko sa field sa semestreng ito. Una na dito ay ang pagkamulat sa Leyte at Samar; ang pagkatuto (kahit papano) ng lengguwaheng waray, pagdanas sa mga tradisyon, kaugalian, paniniwala, perspektibo at sa kultura ng Waray sa pangkabuuan, at pag-appreciate sa mga natural at man-made na wonders ng lugar na ito. Ikalawa ay ang pagharap sa sitwasyon na nasa labas ng aking comfort zone dito ko natutunan kung ano ang mga kakulangan ko at mas lubos pang nakilala ang aking sarili. Panghuli ay ang mga aral at karanasan na nakuha ko mula sa iba’t-ibang mga taong nakasalamuha ko sa pakikimuhay sa Tacloban, ang kahangahangang lakas ng loob at resiliency nila at ang hindi namamatay na pag-asa para sa maginhawang buhay.

Taj Basman

110

2012-78545Ang Field Instruction Program (FIP) ay nakikita ko na isang magandang bahagi ng kursong Community Development sapagkat dito mararanasan kung ano nga ba ang pinagaralan sa loob ng 3 taon na inilagi sa kolehiyo. Nakita ko dito na bagamat madaming hamon sa trabaho ng pagpapaunlad, masaya ito sapagkat natututo tayo habang nagkakaroon tayo ng karanasan kasama ang mga tao sa pamayanan. Hindi madali ang FIP ngunit mapapatunayan natin sa ating sarili na may maganda itong bunga sa ating sarili, at may maiaambag tayo sa komunidad sa bandang huli.

Pinatunayan nito na hindi lahat ng ating matututunan ay natututunan lamang sa loob ng silid aralan sapagkat may mga karanasan na hindi kadalasang natatalakay sa klase. Isa sa mga karanasan ng aming grupo ay ang pagkakaroon ng hindi pagsangayon sa prinsipyong ginagalawan sa loob ng Village. Nakita namin na mababa ang lebel ng pagiging participatory at tila ay ibinababa lamang sa mga tao ang mga proyekto at mga desisyon. Ilang beses ding sinubukan ng grupo na makigalaw na lang sa kung ano ang nangyayari ngunit napansin na nagbubunga ito ng hidwaan sa pagitan ng mga miyembro ng HOA.

Napansin ko na hindi basta basta ang paglalatag ng bagong konsepto lalo na kung babaguhin nito ang nakasanayan. Nakapanayam ko ang isang propesor ng CD, at sinabi niya sa akin na ang pagoorganisa ay isang arte ng pakikipagtalakayan, at hindi imposisyon. Maaaring napansin ng aming grupo na ang magiging solusyon sa dinadanas na hamon ng komunidad ay ang pagiging participatory ng mga desisyon, ngunit hindi sa amin agad-agad sasangayon ang ilan. Tama naman, nang idinaan sa mga leadership training at pakikipagtalakayan, sila na mismo ang nakakita ng pinagkaiba ng authoritative leadership at participatory leadership.

Isang malaking naging hamon din na kinaharap ng aming grupo ay ang paggalaw kasabay ng isa pang Community Organizer na tumatayong aming agency supervisor. Naging hamon ito sapagkat ang isa pang C.O. ay mas nauna sa amin na dumating ng ilang buwan kaya naman ay mas matalik ang turing nila dito. Nagkaroon ng pagkakataon na natanggal sa trabaho ang aming agency supervisor at isinisi ito sa amin ng mga nanay na aming tinutuluyan. Naging mahirap ang proseso ng pakikipagtrabaho sa komunidad dahil hindi magaan sa pakiramdam na mayroong may sama ng loob sa amin ngunit nang amin itong itrinabaho isa isa at ipinaliwanag na hindi kami ang dahilan ng kaniyang pagkakatanggal, naging maayos naman ang kanilang pagtanggap sa nangyari.

Hamon sa aking sarili ang pagiging isang Muslim, sapagkat nagkakaroon ng pagkakataon na binibiro ako na tumikim ng karneng baboy. Tinatawanan ko lang ito, hanggang sa nagkaroon ng pagkakataon na nakakain ako ng pansit na ibinigay ng isang nanay, at biglang niyang sinabi sa akin na may baboy daw ito sa kalagitnaan ko ng pagkain habang siya ay tumatawa. Maaring ito ay biro lamang ngunit para sa akin, nabangga ang aking paniniwala. Nakita ko dito ang tunggali ng kultura at identidad na ang parehong komunidad at Community Organizer ay may kanya kanyang pagkakakilanlan. Dito nahahamon ang ating mga sarili bilang C.O. kung paano natin iguguhit ang linya sa pagitan ng pagiging isang C.O. at pagkakaroon ng ibang paniniwala.

Nakakatuwang balikan ang sinasabi ni Prof. Manalili na walang one-size-fits-all na istratehiya sa Community Development. Dito ko natutunan na kailangan maging flexible ang isang C.O. at ang trabaho natin ay sumesentro sa kung ano ba ang mararamdaman ng

111

mga taong ating katrabaho at kung natatamo ba nila ang ganap na buhay kasama natin. Napatunayan ko din dito na hindi tayo ang “superhero” sa komunidad, kundi sila ang “superhero” ng kanilang mga buhay.

REPLEKSYON NG GRUPO

112

Huwag magumpisa ng gulo

Dahil sa personal na alitan ni Kap. Montalban at Father Arnel ay nadamay ang ibang mga residente na may kaugnayan sa barangay at munisipyo. Pinaparatangan ang mga ito na traydor sa samahan. Kaya naman nahati sa dalawang grupo ang mga naninirahan sa komunidad at nagkakaroon ng pagkalito kung ano nga ba ang totoo.

Ang katangian ng isang organisador ay nararapat na hindi nag-uumpisa ng gulo sa komunidad. Kahit na iba ang kanyang pagtingin sa isang bagay, dapat ay binibigyang halaga rin nito ang pananaw ng iba. Mahalaga rin na hindi dinadamay ang mga tao sakomunidad upang magkaroon lamang ng kakampi. Dapat laging tandaan na hindi habangbuhay ang pananatili ng oranisador sa komunidad. Darating ang oras na iiwan nito ang lugar at ang mga tao na mismo ang magpapatuloy ng proseso sa kanilang pag-unlad.

113

Gawing tama ang pag-oorganisa sa unang pagkakataon

Masasabi ng grupo na hindi naging maayos ang pagsisimula ng pag-oorganisa sa komunidad dahil sa mga prinsipyong hindi naisabuhay tulad ng pagiging mapanlahok, pakikinig sa dalawang panig at pagpapakumbaba ng organisador kaya naman habang lumilipas ang panahon ay lalong lumalaki ang problema. Kung ito ay nasimulan ng maayos sa umpisa pa lamang ay hindi na ito lalaki pa.

Nararapat na ang isang organisador ay may angking kaalaman sa mga prinsipyo na nakakiling sa kapakanan ng pamayanan. Mapapalakas ito sa pagiging aktibo sa mga diskusyon sa klase, pagbabasa ng mga literatura, at pagkakaroon ng karanasan. Hindi maiiwasan ang pagkakamali ngunit dapat siguraduhin na hindi ito makakapag-umpisa ng gulo na magdudulot ng kaguluhan sa komunidad.

Maging instrumento ng pagkakaisa

114

Ang ilan sa mga benepisyaryo ay nagkaroon ng oportunidad na manilbihan sa lokal na pamahalaan ngunit minamasama ito ng organisador dahil sa kaniyang sariling paniniwala na pamomolitika lamang ang ginagawa sa mga tao. Kung ang isang miyembro ng BOD ay kinuha ang oportunidad na ito, mapipilitan siyang lisanin ang kaniyang posisyon sa asosasyon at aalisin sa grupo kasama na ang relasyon ng pagkakaibigan na nabuo bilang ito ang patakaran na ginawa ng organisador. Kadalasan ang mga tao sa komunidad ay hirap makahanap ng pagkakakitaan kaya naman hindi dapat ito ipinagbabawal hangga't nagagampanan naman nito ang kaniyang mga tungkulin sa asosasyon.

115

Pagkakaisa dapat ang isa sa mga misyon ng organisador sa pamayanan. Hindi katanggap tanggap na magkaroon ng kaaway sa komunidad at maimpluwensyahan pa ang ibang residente. Ang mga residente ay habang buhay na magkakapitbahay, habang ang organisador ay pansamantala lang, kung kaya naman ay ang komunidad ang magdudusa sa uumpisahang hidwaan ng organisador.

Maging Mapanlahok

Isang prinsipyo ng pagiging mapanlahok ang hindi puwedeng mawala sa pagpapa-unlad ng pamayanan ngunit ang dating organisador ay naging diktador sa mga ipinapagawa

116

kaya naman ang mga lider ay hindi nagkaroon ng lubos na pag-unawa at pag-angkin sa kanilang ginagawa.

Nagdulot din ito ng hindi paglahok at pagkilala sa samahan ng ibang miyembro ng komunidad dahil hindi naman ito dumaan sa konsultasyon. Ang iba ay binoto ngunit ang iba ay pinaupo lamang sa posisyon ng dating organisador.

Ang prinsipyo ng mapanlahok na gawain ay hindi para sa iilan lamang; ito ay para sa lahat ng nasasakupan. Lahat ng ginagawa ng organisador sa komunidad ay nararapat na napagdedesisyunan ng lahat at hindi ibinababa lamang. Kung prinsipyo ng mapanlahok ang susundin, lahat ay makakalahok at magiging mababa ang tsansa ng hindi pagkakaunawaan.

Pakikipamuhay

Bilang organisador ay hindi dapat mawawala sa gawain ang pakikipamuhay. Bukod sa pag pakikibagay, pag lubog sa komunidad, pag gawa at pag sama sa kanilang mga gawain, kinakailangan rin na bukas ang puso sa pag-unawa at pag-intindi sa kanilang mga sintemyento at hinaing. Kung ang mga tao ay nagbubukas sa organisador, nararapat lamang na suklian ito ng tunay at tapat na pakikitungo. Ang bukal sa puso na pagbubukas ng sarili ay higit na nakakatulong sa pagpapalalim ng relasyon sa mga tao sa komunidad hindi lamang bilang organisador ngunit kailangan itong lagyan ng puso na handang tumulong ng walang hinihinging malaking kapalit.

Papel ng Conflict sa Pag-Oorganisa

Ang organisador ang inaasahang maging taga pamagitan sa hindi pagkakaunawaan sa loob ng komunidad. Hindi dapat ito nagkakaroon ng bias na pagtingin sa mga bagay at mas pinapanigan ang mga hinaing ng mga nasa laylayan. Kadalasan ang conflict ay may negatibong sinasalamin pero kung minsan ay maaari din itong maging oportunidad para mas mapatibay ang samahan. Ang conflictay maaaring maging oportunidad para sa pagkatuto ng mga tao maging mapagkumbaba at tumanggap ng mga pagpuna. Maaari itong maging oportunidad sa mga organisador upang tumayong tagapagpadaloy ng mga aktibidad o susing gawain para sa muling pag-aayos ng relasyon at samahan ng mga miyembro. Kung ang conflict ay hindi nareresolba, paulit-ulit lamang itong lilitaw o sasalamin sa mga relasyon ng mga tao na maaaring maging hadlang sa kanilang pag-unlad.

APENDIKS117

CONSTITUTION AND BY-LAWSGMA Kapuso Village Homeowners Association

VISION:

118

Naghahangad na makabangon at makalimutan ang nangyari na trahedya at magkaroon ng mapayapa at magandang antas ng

pamumuhay para sa ikauunlad ng komunidad sa tulong ng Maykapal.

MISSION:

Itaguyod namin na maging isang mabuting halimbawa para sa lahat at magtulungan at magkaisa sa anumang layunin.

ARTICLEINAME AND LOCATION

Section1. NameandAddressofPrincipalOffice. Ang pangalan ng asosasyon ay GMA Kapuso Village Homeowners Association, Inc. na matatagpuan ang opisina sa Brgy. 106, Sto. Nino, Tacloban City.

ARTICLE IIPURPOSE,

POWERS AND DUTIES

Section2. Purposesof theAssociation. Layunin ng asosasyon napamahalaan at pangalagaan ang mga communityfacilitiesatmaghatidngnararapat nasocialservicesparamapabuti ang kalidad ngpamumuhay at kaginhawahansa mga miyembro.Ang asosasyon ay isangnon-profitna asosasyon.

Section3. ThePowersandDutiesofthe Association. Ang mga kapangyarihan at katungkulan ng asosasyon ay nakasaad saSection10ngRA9904(MagnaCartafor HomeownersandHomeownersAssociations),saSection49ngImplementing Rulesand RegulationsofRA9904,at saarticlesofincorporation at by -laws ng asosasyon .

Kasama sa kapangyarihan at katungkulan ng asosasyon ang sumusunod:

(a) Baguhin o palitan ang mga articles of incorporation, by-laws, atrulesandregulationssa pamamagitan ng pagkonsultaat pag-aaprubangsimplemajority ng mga miyembro.

119

(b)Mamahala sa mga suliranintungkol sa kapakanan ng asosasyonat ng village, maliban na lamang sa mga usaping hindi nasasakupan ng Asosasyon.

(c) Pangasiwaan at isaayosang mga commonareas at pagandahin ang mga ito hanggang sumusunod ito sa mga provision ng approved na subdivision plan.

(d) Pangasiwaan ang paggamit samga daanan sa village para mapangalagaan ang privacy, katahimikan, seguridad, kaligtasan at kaayusan ng trapik. Pero dapat ito ay: (1) inaprubahan sa publicconsultations;(2) sumusunod sa mga batas at alituntunin ng nasabing lugar;(3)humingi ng permiso sa kinauukulan; at,(4)may kaukulang mga dokumento tulad ng memorandum of agreement sa mga kinauukulan

(e) Pangasiwaan ang pagkuha sa mga empleyado o contractors upang masiguro ang maayos na pamamalakad sa Asosasyon at sa village;

(f) Bumili o magbenta ng real property o personal property, kung aaprubahan ng simple majority ng mga miyembro ng Asosasyon.

(g) Siguraduhin na mayroong kalidad na water services ang village na may resonableng presyo.

(h) Ipagamit o iparenta ang mga common areas sa village, maliban sa mga daanan at kalsada.

(i) Mangolekta ng kaukulang fees sa paggamit ng open spaces, facilities, at services ng asosasyon para sa operational expenses ng mga ito.

(j) Bantayan ang pagpapatupad ng mga alituntunin sa National Building Code, zoning laws, HLURB rules and regulations, at local ordinances.

(k) Pahintulutan, kung aaprubahan ng simple majority ng mga member, ang pagtatayo ng mga establishmento tulad ng schools, hospitals, markets, grocerystores o iba pang mga katulad na establishmento namakakaapekto sa takbo ng pamumuhay sa village.

(l) Suspendihin ang mga pribilehiyo o magpataw ng karampatang parusa sa mga miyembro kung may nilabag o hindi sinunod na patakaran o alituntunin ng Asosasyon.

120

(m) Magpetisyon sa pagtatayo ng panibagong barangay na nakabatay sa Local Government Code of 1991

(n) Exercise any other powers conferred by the by-laws and the HLURB necessary for the governance and operation of the association.

Section 4. Duties oftheAssociation. TheAssociation has the followingduties:

a. Magsagawa at magtabi ng mgafinancial records.Ang mgarecordsay bukas sainspeksyon ng mga miyembro at dapat ay ipamahagi ang mga kopya nito at least isang beses sa isang taon.

Halimbawa ng mga record ay:

i. Mga resibo at listahan ng mga gastusin,

ii. L i s t a h a n n g b a w a t i s a n g m i y e m b r o kasama angcurrent mailing address,mga binayaran o babayarang fees o dues,at ang petsa kung kalian binayaran ang mga ito.

b. Siguraduhin ang seguridad at pangalagaan ang asosasyon at mga pag-aari nito.

ARTICLEIII MEMBERSHIP

Section5. Eligibility. Lahat ng taong gustong maging miyembro ng Asosasyon ay dapat dumaan sa membership application at magpasa ng application form na aaprubahan ng Board of Directors.

Section6. ApplicationforMembership. Ang applicationsamembershipay dapat naaayon sa mga alituntuning ideklara ng Board ofDirectors.

Section7. Members. Maituturing na miyembro na ang isang tao kung naaprubahan na ng Board ofDirectors ang kanilang application, nabayaran angmembership fee,nakatanggap ngMembershipCertificate,at nakapagpasa ng lahat ng kinakailangangformsna hinihingi ng Asosasyon.

Section8. Membership Certificates. Nilalaman ng MembershipCertificateang pangalan ng asosasyon atpangalan ng

121

miyembro.Maaaring magdagdag ng karagdagang laman kungaprubado itong Board ofDirectors.

Ang mga MembershipCertificatesay dapatmagkakasunod ang bilang,nakatago sa ligtas na lugar, at dapat ibigay sa miyembro kapag nabayaran na ang membership fee. Bawat membership certificateay dapat napirmahan ngPresidentorVice-President,at ngSecretary,at dapat ay may tatak ng corporateseal ngAssociation.

Section9. LostCertificates. Maaaring magbigay ng bagong certificate ang BoardofDirectorskung sakaling mawala o masira ang naunang certificate ng isang miyembro.Dapat ay magpasa ng affidavit of loss ang miyembro at magbayad ng 50 pesos para mapalitan ang nawala o nasirang certificate.

Section10. MemberinGoodStanding. Ang isangmiyembroay masasabing nasagoodstandingkung siya ay sumusunod sa lahat ng patakaran at alituntunin ng Asosasyon.Karapatan ng bawat myembro na may good standing ang mga sumusunod:

a. Magamit ang lahat ngbasiccommunityservicesatcommonareasand facilities.

b. Suriin angAssociationbooksandrecordsduringofficehours

c. Sumali, bumuto,attumakbosa mga eleksyon ng asosasyon.

d. Participateinassociationmeetings,electionsandreferenda.

e. And to enjoyallother rights as maybeprovided in the by-laws oftheassociation.

Section 12. Rights and Privileges of Membership. Bawat miyembro,anuman angstanding ay maaring dumalo sa mgageneralmeetings,at may karapatang bumotosa sumusunod:

a. Amendment ofthe Articles of Association;

b. Adoption and amendment of by-laws;

c. Pagbenta, pagparenta, o anumang katulad na transaksyon sa lahat ng mga ari-arian ng asosasyon.

d. Pagtataas o pagpapababa ng mga bayarin sa asosasyon

e. Pagbuwag sa asosasyon

122

.Section13. DutiesofMembers. Ang bawat miyembro ng

asosasyon ay may mga sumusunod na responsibilidad at obligasyon:

a. Ang pagbabayad ng membership fee, association dues, mga espesyal na bayarin, at iba pang resonableng bayarin na ipapataw ng asosasyon;

b. Ang pakikilahok sa mga importanteng aktibidad ng asosasyon na pinagpasyahan ng mga Board of Directors

c. Ang pagdalo sa mga pulong, pagtitipon at mga seminar na ipapatawag ng Board of Directors o komite sa loob ng asosasyon; at,

d. Ang pagsunod sa mga patakaran at alituntunin sa mga napagkasunduang ito na siyang papalaganapin ng Board of Directors at may pahintulot sa karamihan ng mga miyembro.

Section14. Delinquent Member. Ang kung sino mang miyembro ang nakaligtaang magbayad ng tatlong (3) buwanang hulog o membership fee, o kung ano mang may pagkukulang sa loob ng isang taon, sa kabila ng mga pangangailangan ng asosasyon, o ang paulit-ulit na paglabag sa mga batas ng samahan ay idedeklarang delinkwente (delinquent) ng Board of Directors alinsunod sa pamamaraan na mababanggit sa susunod na bahagi.

Section15. ProcedureinDeclaring a Member Delinquent. Ang Board of Directors o ang komiteng maitatalaga rito ay dapat sundin ang mga sumusunod na pamamaraan sa pagdedeklarang delinkwente ang isang miyembro o nasa hindi magandang katayuan:

a. Dapat tiyakin ng Board of Directors o ng komite kung ang miyembro ay nagkulang sa pagbabayad ng tatlong (3) buwanang hulog, bayarin, o iba pang singilin sa loob ng isang taon na base sa ulat na ginagawa ng tesorero o sa listahang pampinansyal ng asosasyon, o paulit-ulit na paglabag sa batas ng samahan.

b. Ang presidente o ang naitalagang opisyal ng samahan ang magpapabatid sa miyembrong iyon sa nagawang paglabag at kinakailangan siyang magpaliwanag sa pamamagitan ng pagsulat, sa loob ng labinlimang (15) araw pagkatapos matanggap ang abiso ng asosasyon kung bakit hindi siya dapat ideklarang delinkwente.

123

c. Pagkatapos ng labinlimang (15) araw, mayroon o walang nakasulat na pagpapaliwanag mula sa miyembro, ang presidente o ang naitalagang opisyal ay dapat itong isumite sa Board of Directors o ang Komite sa pagdinig at pag-uusig.

d. Pagkatapos noon, ang miyembrong iyon ay maaaring ideklarang delinkwente (delinquent) sa pagboto ng karamihan sa miyembro ng Board of Directors.

Section16. Sanctions for a Delinquent Member. Ang karapatan at pribilehiyo ng isang miyembro ayon sa Sections 12 at 13 ay suspendido sa oras na ideklara ng Board of Directors na siya ay delinkwente.

Section17. ReinstatementofaDelinquentMember. Karamihan dapat sa Board of Directors ay bumoto sa pagsangayon na tanggapin muli ang delinkwenteng miyembro, kapag nabayaran na nito ang lahat ng kanyang mga pagkukulang na patototohanan ng secretary at treasurer ng asosasyon

Section 18. MembershipRoll.Ang listahan ng mga miyembro ng asosasyon ay dapat itago at pangalagaan ng kalihim, kasama ang listahan ng mga dagdag na miyembro na maaaring tanggapin, pati na rin ang mga impormasyong kailangan ng Board of Directors.

Section19. TransferofMembership. Ang pagiging kasapi ng asosasyon ay hindi maaaring mailipat, maliban na lamang sa mga sumusunod na pagkakataon:

a. Pagkamatay ng miyembro. Kung ang miyembro ay namatay at may naiwanan pa itong obligasyon, may karapatan ang asosasyon mamili kung sino ang maaaring ipalit/tanggaping miyembro. Ang asosasyon ay mayroon lamang tatlumpung (30) araw matapos malaman ang pagkamatay ng kasapi upang magtalaga ng bagong miyembro.

b. Ang kahalagahan ng paglilipat. Kapag naaprubahan na ang paglilipat bilang isang miyembro at naipasa na lahat ng rekisitong kailangan ng asosasyon, ang naglipat ng titulo sa pagiging miyembro ay malaya na sa pagbayad ng mga kailangan bayaran. Ang paglilipatan ng titulo ng bagong magiging miyembro ay siya nang bahala sa mga natira at mga babayaran pa ng dating miyembro ng asosasyon.

124

c. Kung ang asosasyon ay inangkin ang karapatan na mag talaga ng membership sa mga option, o kapag ang Asosasyon ay hindi na excercise ang option sa loob ng (30) tatlumput araw, ang miyembro ay puwedeng magtalaga o ipamana ang kanyang membership sa taong nais niyang pumalit sakanya given na na approve ito ng Asosasyon na maging miyembro o okyupante. Kung sumang ayon ang Asosasyon, sa kagustuhan ng miyembro, para mag assist ang miyembro sa paghanap ng iaasign, ang Asosasyon ay may karapatan na singilin ang miyembro ng fee.

d. TransferValue. Kung ang paglipat ng miyembro ay naaprubahan at sumunod sa mga hinihinging requirements ng Asosasyon, ang magreretirong miyembro ay kailangan pakawalan ang kanyang mga obligasyon sa Asosasyon provided na nabayaran niya ang lahat ng dues. Ang miyembro ang responsable sa kaniyang mga responsibilad na kabayaran sa pagiging miyembro ng Asosasyon bago mapasawalang bisa ang pagiging miyembro. Ang assignment o paglipat ng membership ng magreretirong miyembro o benepisyaryo ay ang Asosasyon lamang ang puwedeng mag bigay bisa.

Section20. Kondisyon sa pagtatalaga ng pagiging miyembro. Ang pagiging kasapi sa asosasyon ay maaari lamang maitalaga ng asosasyon o ng miyembro sa taong inaprubahan ng Board of Directors alinsunod sa mga rekisito ng napagkasunduang batas, panukala at regulasyon ng asosasyon.

ARTICLEIV

FEES AND DUES

Section 21. Membership Fee Ang bawat miyembro ay dapat magbayad ng isandaang piso (P100.00) na pinagpasyahan ng Board of Directors base sa pagsangayon ng karamihan ng miyembro ayon sa napag-pulungan. Ang pagbayad sa pagiging miyembro ay naaayon sa napagkasunduan ng Board of Directors at mga miyembro.

Section22.Monthly Dues.Ang buwanang hulog para sa asosasyon ay tatlumpung piso (P30.00) upang mabayaran ang mga gastusin ng asosasyon.

125

Section23. Source of Funds. Ang asosasyon ay maaaring lumikom ng pondo para sa mga prograna at aktibidad sa pamamagitan ng kontribusyon, donasyon, kita mula sa mga livelihood projects ng Asosasyon, at iba pang pamamaraan upang makalikom ng pera.

Section 24. Special Assessments. Ang Board of Directors ay maaaring magsuri at mangolekta sa mga miyembro ng resonableng halaga na maaaring magamit sa mga proyekto sa komunidad para sa ikabubuti ng bawat isa.

ARTICLEV MEETINGOF MEMBERS

Section25. Placeof Meetings. Ang lugar na pagdarausan ng pulong ay dapat ganapin sa opisina o lugar kung saan nararapat ang mga pulong na siyang madaling puntahan ng mga miyembro.

Section26. Annual Meetings. Ang unang pagpupulong ay ika-21 ng Setyembre taong 2015. Ang susunod na pagpupulong ay pagpapasyahan ng Board of Directors kada taon. Sa mga pagpupulong na ito mayroon na dapat na elected by ballot mula sa mga boto ng mga miyembro upang maging Board of Directors na umaayon sa mga requirements ng Section 40 of Article 1,2 &3 ng mga patakaran at alituntunin. Ang mga Miyembro ay maaari rin makipag transaksyon sa anumang aktibidad o proyekto ng Asosasyon set forth in Section of this Article.

Section27. SpecialMeetings. Tungkulin ng Presidente ang magpatawag ng special meeting sa mga miyembro na may kaukulang resolusyon ng Board of Directors o sa petisyon ng dalawampung porsyento (20%) ng mga miyembro na isusumite sa secretary ng asosasyon. Ang pagpapabatid ng espesyal na pagpupulong ay dapat may oras, lugar at dahilan.

Section28. NoticeofMeeting. Ang tungkuling ito ay para sa secretary ng Board of Directors. Marapat lamang na magpadala ng sulat sa kung saan, anong oras at dahilan kung bakit may pagpupulong sa bawat miyembro , labingapat (14) na araw bago ang pagpupulong.

126

Section29. Quorum. Ang presensya ng bawat tao o kinatawan ay dapat limampung porsyento (50%) dagdag ng isa (1) base sa tala ng HLURB upang magkaroon ng korum sa mga pagpupulong.Ang pagdedesisyon ay nakasalalay sa pagiging korum ng samahan.

Section30. Voting. Sa bawat pulong, ang miyembro o ang kinatawan, ay may karapatan bumoto ng isang beses.

Section 31. Proxies Ang mga miyembro ng asosasyon ay maaaring bumoto at maaaring magtalaga ng kinatawan. Ang pagkakaroon ng kinatawan ay dapat magpaalam sa pamamagitan ng pagsulat, pirmado ng mga miyembro at dumaan na ito sa kalihim ng asosasyon.Ang mga kinatawan ay maaaring dumalo sa mga pulong. Magiging valid at epektibo lamang ito sa loob ng (3) taon hangga't hinahayaan ng miyembro na ang kinatawan ang dumalo.

Section32.OrderofBusiness.Ang pagkakasunod ng agenda sa taunang pulong:

a. Pruweba na may pagpupulong

b. Pagkakaroon ng korum

c. Pagbasa at pag apruba sa mga balangkas ng mga napagusapan ng nakaraang pulong.

d. Ulat ng Board of Directors/ Mga opisina/ mga komite ng asosasyon. Reports of the Board/Officers/Committee of the Association.

e. Iba pang aktibidad (Open Forum)

f. Pagtatapos.

Section 33. Annual Statement. Isang tunay at buong ulat na naglalahad ng lahat ng gawain ng asosasyon, kasama na ang kalagayang pangpinansiyal, ay dapat iulat sa taunang pagpupulong para sa impormasyon ng mga miyembro.

Section 34. MinutesAng minutes ng mga pulong ay dapat patunayan ng responsableng opisyal at dapat itabi at pangasiwaan ng secretary ng asosasyon bilang record.

Article VI DIRECTORS

127

Section 35. NumberofDirectors Ang mga gawain ng asosasyon ay dapat pamahalaan ng board of directors na binubuo ng 15 tao na pawang miyembro ng asosasyon.

Section 36. Qualification of a member of the board of directors. Ang direktor ng asosasyon ay dapat mayroon ng mga sumusunod na katangian:

a. Nasa legal na edad.

b. Good standing ang membership.

c. Actual na residente ng village ng hindi kukulang sa tatlong buwan bago ang araw ng election na certified ng secretary o kapag wala ang secretary, ibang myembro na maaring makapagpatunay nito.

c. Hindi pa nahatulan sa krimen na may kaugnayan sa moral turpitude.

e. Good moral character

f. Must not be a government officer or worker

Ang asawa ng isang myembro na good standing ay maaaring maging kandidato sa pagiging direktor kapalit ng kanyang asawa

Section 37. Disqualification of DirectorsAng isang myembro ng asosasyon ay hindi maaaring tumakbo bilang direktor o officer sa ilalim ng mga sumusunod na batayan:

a. Nahatulan na sa panloloko, pandaraya, pag-aaksaya, o ano mang iba pang kaso na may kaugnayang moral turpitude o iba pang gawain na nakakalabag sa interes ng asosasyon.

b. Mga dating officer at director ng asosasyon na hindi nagsauli ng mga records at pera ng asosasyon sa kanilang panunungkulan sa kagustuhan na hindi maipatupad ang kanilang duties, transparency, at accountability.

c. Mga ayaw sumunod sa order, parusa, desisyon at resolusyon ng HLURB.

Sec 38. Powers and Duties

a. Magpatupad ng mga bayarin na nakasaaad sa membership agreement, base sa isang operating budget na pormal na pinatibay ng Board of Directors.

128

b. Kumuha ng mga empleyedo na maaaring tumulong sa pangangasiwa ng mga pagmamay-ari ng asosasyon ayon na rin sa usapan sa board.

c. Magtanggal ng myembro kung may dahilan.

d. Ipahayag ang mga batas at alituntunin ayon sa paggamit ng mga open space at common areas.

e. Hawakan ang record of interest sa mga gamit ng asosasyon at maging responsible sa pamamahala nito.

f. Aprubahan ang pagtitinda, pagbili, paglipat, at pagbabayad ng mga pagmamay-ari ng asosasyon.

g. Paggawa ng tungkulin at gampanin

h. Paggawa ng mga komite pag kinakailangan ang mga ito.

Sec 39. Nomination Ang pagnonomina ng mga kandidato para sa pagka-direktor ay dapat gawin 14 na araw bago ang araw ng eleksyon. Ang listahan ng mga qualified na nominees ay dapat maipaskil pitong araw bago ang nasabing election sa bulletin board ng asosasyon o kung saan mang lugar na kita ng nakararami.

Sec 40. Election and term of office. Ang eleksyon ng Board of Directors ay gaganapin tuwing ikatlong sabado ng September. Ang mga director ay ma eelect by secret ballot sa eleksyon. Ang mga direktor na ma eelect at manunungkulan ng dalawang taon at hanggang ang mga susun]od na direktor sa kanila ay ma elect at mag qualify.

Guidelines for election:a. Only two representatives per block can run for the election

b. 1 vote per household

Sec 41. Vacancies. Ang vacancies sa board of directors na dahil sa kahit anong rason maliban sa pagkatanggal nito ay maaaring pagbotohan nalang ng majority ng mga natitirang direktor. Kapag ang bilang ng mga natitirang direktor ay hindi na sapat upang mag quorum, ang kahit sinong myembro ng board ay maaaring magpatawag ng special na eleksyon upang mapunuan ang mga bakanteng posisyon.

Ang papalit na direktor ay siya namang maninilbihan sa nalalabing panahon ng termino.

129

Sec 42. Removal of a director. Sa petisyon ng simple majority ng mga myembro ng asosasyon na may good standing, subject sa verification at validation ng HLURB, ang isang direktor ay maaring matanggal base na rin sa mga dahilang nakasaad sa by-laws ng asosasyon: Provided, na kung nakararaming myembro ng board ay natanggal, ito ay ituturing na pagbuwag sa buong board. Sa kasong it, Section 53 ang masusunod.

Sa loob ng 60 araw matapos ang pagkatanggal ng isang direktor, isang eleksyon ang dapat ipatawag ng mga nalalabi sa board para malaman kung sino ang manunungkulan para sa nalalabing panahon sa termino ng natanggal na direktor.

Ang isang direktor ay maaaring matanggal ayon sa mga dahilan na nabanggit sa Section 53.

Sec. 43 Compensation. Walang isa mang direktor ang entitled magkaroon ng sweldo mula sa asosasyon.

Sec 44. Regular Meetings. Ang unang pagpupulong ng bagong halal na board of directors ay dapat ganapin agad matapos ang eleksyon.

Ang regular na pagpupulong ng board of direktors ay dapat ganapin sa panahon na isinaad ng board.

Sec 45. Special Meetings. Ang mga special na pagpupulong ng board of directors ay maaaring ipatawag ng presidente, ng nakakaraming myembro ng board, o batay sa petisyon ng mga miyembro na binubuo ng 50% + 1 ng lahat ng myembro.

Sec. 46 Quorum Sa lahat ng pagpupulong ng mga BOD, ang presence ng majority ng mga direktor ay maituturing na quorum. Ang desisyon ng majority sa mga direktor na nasa pagpupulong kung saaan nagquorum ay valid maliban nalang kung sa eleksyon ng officers sapagkat ito ay nangangailangan ng boto ng majority ng lahat ng myembro ng board.

Sec 47. Fidelity Bonds. Ang board of directors ay dapat magrequire sa presidente at treasurer ng asosasyoon na magpost ng fidelity bonds, kung magkano ito ay pag uusapan ng Board. Ang premiums para sa bond ay dapat bayaran ng asosasyon.

Sec. 48. Minutes. Ang minutes ng lahat ng pagpupulong ng board of directors ay dapat itabi ng secretaty bilang record.

Article VII OFFICERS

130

Sec 49. Association Officers. Ang pangunahing officers ng asosasyon ay ang pangulo, ikalawang pangulo, secretary, treasurer, at auditor. Ang board of directors ay maaaring gumawa ng iba pang posisyon na mamamahala kung ito ay kinakailangan.

Sec 50. Qualification of Officers Ang officer ng asosasyon ay dapat magkaron ng mga ss: na katangian:

a. Nasa legal na edad.

b. Good standing ang membership.

c. Actual na residente ng village ng hindi kukulang sa tatlong buwan bago ang araw ng election na certified ng secretary o kapag wala ang secretary, ibang myembro na maaring makapagpatunay nito.

d. Hindi pa nahatulan sa krimen na may kaugnayan sa moral turpitude.

e. Good moral character

f. Must not be a government officer or worker

Sec 51. Disqualification of officers Ang isang officer ng asosasyon ay maaaring madisqualify sa parehas na batayan sa pagdidisqualify ng direktor sa section 37 ng article sa taas.

Sec 52. Election and Term of Office Ang mga officer ng asosasyon ay dapat maelect ng mga board of directors sa kanilang unang meeting. Ang officer ay hahawakan ang posisyon sa termino ng kanyang panunungkulan.

Sec 53 Removal of officers Mula sa boto ng majority ng myembro ng board of directors, kahit sinong officer ay maaaring matanggal ng may dahilan, at ang susunod sakanya ay maaring ma elect sa kahit anong regular na meeting ng board of directors o sa kahit anong special meeting ng board para dito.

Sec 54 Compensation. Walang isa mang officer ang entitled magkaroon ng sweldo mula sa asosasyon.

Sec 55 President. Ang pangulo ay mayroong mga sumusunod na kapangyarihan at tungkulin:

a. Maging tagapagpadaloy ng meeting ng Board of Directors

b. Pamunuan ang mga officers ng asosasyon

131

c. Kumatawan sa organisasyon sa lahat ng mga gawain at aktibidad na kasali ito

d. Pangunahan ang pagbuo ng program of activities sa tulong ng Board of Directors at iba pang mga officers

e. Maghanda ng report ng mga gawain ng asosasyon at iulat ito sa mga pagpupulong

f. Siguraduhin na makakatugon sa mga kaukulang requirements na hinihingi ng HLURB at iba pang mga ahensya ng gobyerno

Sec 56 Pangalawang Pangulo. Ang pangalawang pangulo ay ang papalit sa pangulo upang gampanan ang mga tungkulin nito kung wala siya. Sa panahong wala ang pangulo at pangalawang pangulo, ang BOD ay maaaring mag appoint ng ibang myembro ng board sa interim basis. Ang pangalawang pangulo rin ay gagawa ng iba pang tungkulin na maaring iatas sakanya ng board of directors.

Sec 57 Kalihim. Ang kalihim ay mayroong mga sumusunod na kapangyarihan at tungkulin:

a. Ipabatid sa mga kasapi ang mga gaganaping meetings

b. Magsulat ng minutes ng mga meetings

c. Itabi at pangalagaan ang mga mahahalagang dokumento ng asosasyon

d. Patotohanan na tunay at tapat ang lahat ng mga dokumentong ipapasa ng asosasyon sa mga kinauukulan

e. Ayusin at itabi ang listahan ng miyembro (masterlist) na may kasamang pirma ng mga ito.

f. Gumawa at ihanda ang lahat ng mga kinakailangang dokumento

Section 58. Treasurer. Ang mga responsibilidad ng Treasurer:

a. Pangalagaan ang pondo ng asosasyon;

b. Itago ang kumpleto at mabusising record ng mga resibo, gastos, at iba pang transaksyon sa libro ng accounts ng Asosasyon at siguraduhing lahat ng gastos at natatanggap nap era ng Asosasyon ay may kaukulang voucher;

c. Tumanggap ng pera, cheke, at iba pang negotiable instruments para sa Asosasyon at mag-issue ng mga resibo;

d. Itago at ma-maintain ang mga financial records ng asosasyon;

132

e. Ma-monitor and lahat ng delingkwente at makapagpadala ng notice at/o kaya demand letter sa mga hindi nakabayad ng association’s dues;

f. Makapaggawa ng fidelity bond sa account ng asosasyon na idedetermine ng lahat ng Board of Directors at;

g. Maisagawa ang lahat ng duties na inassign ng Board of Directors.

Section 59.Vice- Secretary. Ang Vice-Secretary ay responsable sa pag-assist sa Secretary. Siya ang gagawa sa mga duties at mga responsibilidad ng Secretary kung sakaling lumiban ang nabanggit.

Section 60. Assistant Treasurer.Ang Assistant Treasurer ay responsible sa pag-assist sa Treasurer. Siya ang gagawa sa mga duties at mga responsibilidad ng Treasurer kung sakaling lumiban ang nabanggit.

Section 61. Auditor. Ang mga responsibilidad ng Auditor:

a. I-examine at i-audit ang lahat ng financial transactions ng Asosasyon kasama ang lahat ng libro, ledger, journal, at iba pang makakatulong na dokumento; at

b. Maisagawa ang lahat ng duties ng office of Auditor at lahat ng inassign na trabaho ng Board of Directors.

ARTICLE VIIIASSOCIATION COMMITTEES

Section 62. Committees. Ang mga Board of Directors ay dapat gumawa at mag-organisa ng mga sumusunod na Committees ng Asosasyon:

a. Election Committee. And Committee on Election (EleCom) ay dapat binubuo ng limang (5) miyembro, na ieelect ng mga miyembro sa taunang meeting. Sila ay manunugkulan ng isang (1) taon hanggang ang papalit sa kanila ay ieelect ulit. Ang Committee ay nararapat na magsupervise ng lahat ng election activities ng Asosasyon, kasama ang referenda, plebiscites, petitions, at recalls ng Directors. Hindi dapat part ng BOD ang members

b. Block Management Committee. Binubuo ng block leader at dalawang (2) peace officers ng kada block. Sila ang mamamahala sa ikabubuti ng kani-kaniyang blocks at magaasikaso sa mga problema o kaguluhan sa kanilang mga block bago iakyat sa Board of Director na in-charge sa grievance. Ang termino ng Committee ay kasabay ng BODs.

133

Section 63. Special Committees. Ang ibang special Committees, councils, o grupo ay bubuuin ng Board of Directors kung kinakailangan.

ARTICLE IXFISCAL MANAGEMENT

Section 64. Fiscal Year. Ang fiscal year ng asosasyon ay dapat magumpisa sa unang araw ng Enero kada taon at magtatapos sa huling araw ng Desyembre, maliban sa unang fiscal year ng Asosasyon na maguumpisa sa araw ng incorporation. And umpisang araw ng fiscal year na inestablish ay maibabago ng Board of Directors kung ididikta ng corporate practice, ngunit kailangan maaprubahan ng HLURB.

Section 65. Books and Accounts. Ang libro at accounts ng Asosasyon ay dapat itago ng Treasurer at dapat naaayon sa generally accepted accounting principles.

Section 66. Auditing. Sa pagtatapos ng bawat fiscal year, ang libro at records ng Asosasyon ay dapat mai-audit at ma-certify ng isang Certified Public Accountant (CPA) na kinakailangan gawin ng mga Board of Directors. Ang Asosasyon ay dapat maglabas ng annual financial statements (Balance Sheet and Income Statement).

Section 67. Inspection of Books. Ang mga financial reports at membership records ng Asosasyon ay dapat available for inspection na hihingiin ng principla office ng Asosasyon sa loob ng office hours.

Section 68. Signing of Cheques, Drafts, and Other Financial Instruments. Lahat ng cheke, drafts, at iba pang orders na binabayaran ng pera, at lahat ng notes, bonds at iba pang ebidensya ng pagkakautang sa ilalim ng pangalan ng Asosasyon, ay dapat mapirmahan sa ngalan ng Asosasyon ng President o Vice- President kung sakaling wala ang Presidente, at macountersign ng Secretary o Treasurer, o Vice-Secretary o Vice- Treasurer kung wala naman ang Secretary at Treasurer. (Kailangan ng 3 pirma, President, Secretary, and Treasurer)

Section 69. Deposit. Lahat ng pondo ng Asosasyon gaya ng Association dues at membership fees ay dapat ideposit sa credit o account ng Asosasyon sa banko o mga banko na pipiliin ng Board of Directors.

ARTICLE XMISCELLANOUS PROVISIONS

134

Section 70. Amendments. Ang Asosasyon ay maghahain sa Regional Office ng HLURB ng nakasulat na application ng pagaamend ng mga articles of association at by-laws.

a. Ang application sa pag-amend ng mga articles of association ay dapat may kasamang:

[1] Ang articles na iaamend kasama ang amendments;[2] Notarized na certificate ng Board of Directors na

pinapatunayan na naaprubahan ng karamihan ng board;[3] Notarized na certificate ng secretary ng Asosasyon na

nagpapatunay na ang mga amendments ay naaprubahan ng mga miyembro;

[4] Minutes ng mga meeting ng Board at ng General Assembly upang tugunan ang pangangailangan.

b. Ang application sa pag-amend ng by-laws ay dapat may kasamang:

[1] Original at amended na kopya ng by-laws;[2] Notarized na certificate ng Board of Directors na

pinapatunayan na naaprubahan ng karamihan ng board;[3] Notarized na certificate ng secretary na pinapatunayan

na naaprubahan ng karamihan ng board;[4] Minutes ng mga meeting ng Board at ng General

Assembly upang tugunan ang pangangailangan.

c. Issuance of amended certificate of resignation.Kung ang application para i-amend ang mga articles ng

asosasyon at/o and by-laws ay hindi lumalabag sa batas o public policy at hindi naaapektuhan ang kahit anong interes, and

Regional Office ay nararapat na mag-issue ng nararapat na amended certificate ng Asosasyon o certificate of filing of amended by-laws.

Kung ang pagpapalit ng pangalan ay naaprubahan, and Regional Office ay nararapat na mag-issue ng amended certificate of association under the amended name.

Section 71. Corporate Seal. Ang Board of Directors ay nararapat na mag-provide ng seal na mayroong pangalan ng Asosasyon, na hawak ng Secretary ayon sa Section 41 ng Article 6.

Section 72. Board Rules and Regulations. Ang Board of Directors ay may kapangyarihan na i-pakalat ang mga naidagdag na rules and regulations na consistent sa batas, at sa Articles of Association, o ang by-laws na ito.

135

LEADERSHIP TRAINING 1SESSION GUIDE

Paksa: Pagtalakay sa Katangian ng isang Lider

Objective:Gawain: SLE Activity “Follow the Leader” Haba ng Gawain: 20 minutes

Hakbang sa Gawain:

1. Mag-assign ng tatlong tatayong taga-gabay sa buong laro.2. Magsuot ng piring ang lahat ng kalahok maliban sa tatlong gabay.3. Bibigyan ng mga tagapagpadaloy ng panuto ang tatlong magsisilbing gabay.2. Ano ang pakiramdam mo habang naglelead ng mga nakapiring?3. Anong strategy ang ginamit para makarating?4. Magsasama sama ang mga nakapiring na kalahok.5. Pagkabigay ng panuto, ibabalasa ang mga kalahok na nakapiring.6. Gagabayan na ng mga hindi nakapiring ang mga nakapiring palabas ng WFS sa maliit na pinto at papasok ulit sa malaking pinto.

136

7. Tapos na ang laro at magrereflect na ang lahat.

Gawain: Pagproseso ng GawainHaba ng Gawain: 10 minutes

Mga gabay na tanong:1. Ano ang pakiramdam mo habang sumusunod ka sa boses habang nakapiring? Bakit?2. batay sa naging gawain, ano ibig sabihin ng isang lider?3. Ano dapat ang katangian ng isang lider?

Gawain: Pagtalakay sa iba't-ibang klase ng pamumuno at Katangian ng liderHaba ng Gawain: 20 minutes

Input:

1. Authoritative Leadership - saang pagkakataon na dapat authoritative tayo? Example?Their ability to mobilize people towards a vision.

2. Consultative Leadership - 3. Collective Leadership -

Participatory Leadership

- Ito ay isang uri ng pamumuno na nais natin payamanin upang masiguro ang demokratisasyon ng mga desisyon at mga tungkulin. Ang sama-samang pamumuno ng ay ang pagtugma ng isip at kilos ng mga miyembro ng organisasyon. Ito ay nagbubunga ng pagkakaisa sa iba’t ibang aspeto ng samahan, pinakamataas na paraan ng partisipasyon at pagtutulungan. Ngunit dapat din isaalang-alang ang paghahati ng mga gawain, inisyatiba at indibidwal na responsibilidad at tungkulin sa pagsasagawa ng mga aktibidad/proyekto/programa.

- Mahalaga ang pagkakaroon ng komite upang maiwasan ang monopolyo ng lider o grupo ng tao sa kanyang/kanilang posisyon sa organisasyon. Higit na mapapatibay nito ang pagkakaisa na siyang pundamental na prinsipyo. Pinapatibay din dito ang organisasyon sa pagkilala sa mga kakayahan at kapasidad ng mga miyembro nito.

Sino ang kinikilala mo bilang isang mabuting lider? Bakit?Katangian ng Lider ng Organisasyon

Handang baguhin at paunlarin ang sarili bilang tunay na lider. Iniaayon ang isip, damdamin, at pagkilos para sa interes ng organisasyon. Aktibo at tuloy-tuloy na gumagampan ng gawain at mulat na binabago ang

mga maliking kaisipan, ugali at gawi.

137

Masinop, masigla at masigasig sa paggampan ng tungkulin. Handang magsakripisyo at walang takot. Mapaglingkod at mainit ang pakikitungo sa buong organisasyon. Pinahahalagahan ang gawain at tungkulin sa loob ng organisasyon. Laging nasa unahan at pangunahing binibigyan ng prayoridad ang

paggampan ng gawain at tungkulin. Laging nag-aaral at naghahanap ng pinakamahusay na mga pamamaraan

para lutasin ang mga problema. Malakas ang inisyatiba sa pagtupad ng iba pang gawaing nakikita niyang

kagyat na kailangang balikatin. Kailangan nito pangalagaan ang interes ng kaniyang mga kasama sa

organisasyon Pinag-iingatan niya ang buhay at kaligtasan ng buong kasapian, kapwa

lider at sarili. Magtiwala sa lakas, kakayanan at talino ng mga ka-miyembro. Itinuturing na mapagmahal, maaalalahanin, at mapagkaisa ang kapwa

niya lider para sa pagbubuo at pagpapatatag ng pagkakaisa at lakas ng buong samahan.

Inuunawa ang kalagayan ng kanyang kapwa at pagsisikap nitong kumilos para maging mahusay na lider.

Tinutulungan niya ang mga kasama sa paglutas ng kanilang problema sa gawain o sa personal na buhay man.

Tinitignan na ang punahan at pagpuna sa sarili ay kailangan para pagtibayin ang pagkakaisa sa loob ng samahan at sa pagitan ng mga lider at kasapian.

*Synthesize the first activity

Objective:Paksa: Talakayin ang mahahalagang bahagi ng RA 9904 kabilang ang mga sumusunod: Ano ang HOA, membership, structure ng HOA at relasyon ng HOA sa LGU.

Gawain: DiscussionHaba ng Gawain: 30 minutes

Hakbang sa Gawain:

1. Talakayin kung para saan ang pagkakaroon ng HOA at ano ang mga benepisyong maidudulot nito sa mga miyembro.

Input:

Ano ang Homeowners Association?

138

Ang HOA ay isang organisasyon na binubuo ng mga residente ng isang partikular na lugar na inirehistro sa HLURB. Layunin ng organisasyong ito ang pamamahala sa mga araw-araw na pamamalakad ng nasasakupang lugar.

Ano ang mga karapatan at kapangyarihan ng isang HOA?

Magbuo at magpatupad ng mga batas at alintuntunin sa pamamagitan ng pagkonsulta sa lahat ng miyembro at pagapruba ng simple majority

Pangasiwaan ang paggamit, pangangalaga, pagsasaayos, at pagpapaganda ng kapaligiran at mga pasilidad sa village.

Pangangalaga sa kapayapaan at seguridad ng pamayanan. Kasama dito ang pamamahala sa mga daanan at lagusan sa loob ng village.

Kumuha ng kaukulang mga tauhan upang masiguro ang maayos na pamamahala at pamamalakad ng village.

Siguraduhin ang supply, kalidad, at presyo ng water services sa village

Pangasiwaan ang paggamit at pagpaparenta sa mga common area sa village para sa komersyal na gawain

Pamahalaan ang pangongolekta ng mga fees at iba pang bayarin ng gagamitin sa maintainance ng common areas, mga pasilidad, at mga serbisyong iniaalok ng asosasyon

Magdesisyon kung aaprubahan o hindi ang pagatatayo ng mga inprastraktura o institusyon na maaring makaapekto sa village tulad ng eskwelahan, ospital, tindahan, grocery stores, at iba pa.

Magpataw ng karampatang parusa o penalty sa mga miyembro ng asosasyon na napatunayang lumabag sa bylaws at rules and regulations ng asosasyon.

Ano ang isang Homeowner?

Ang homeowner ay sinumang residente ng village na beneficiary ng unit

Ano ang karapatan ng bawat homeowner?

Bawat homeowner ay may karapatang sumali o hindi sumali sa asosasyon. May karapatan silang gumamit ng common areas at mga pasilidad sa village.

Ano ang isang miyembro ng Asosasyon?

139

Ang member ay isang residente ng village na sumapi sa asosasyon. Malinaw na isinasaad sa RA 9904 na optional ang pagiging member. Bawat homeowner ay kwalipikadong maging member

Ano ang mga karapatan ng isang member?

Magamit ang lahat mga pasilidad sa village

Makatanggap ng lahat ng mga serbisyong inaalok ng organisasyon

Makita ang inspeksyunin ang lahat ng dokumento at records ng asosasyon

Makilahok, makaboto, at makatakbo sa mga isasagawang eleksyon ng asosasyon

Dumalo at makilahok sa mga meeting, konsultasyon, at iba pang mga pagpupulong ng asosasyon

Ano ang katungkulan ng isang member?

Magbayad ng membership fees at iba pang mga bayarin sa takdang oras

Dumalo at makilahok sa mga meeting ng asosasyon

Supportahan, tulungan, at makilahok sa mga proyekto, aktibidad, at programa ng asosasyon

Delinquency

Maituturing na delinquent ang isang member kung siya ay napatunayang lumabag sa by-laws at mga guidelines ng asosasyon

Pakikipagugnayan sa LGU

Inaasahang supportahan at makipagtulungan ang HOA sa lokal na pamahalaan sa pagpapadaloy ng mga social services sa village.

Sa pagkakataon na hindi makakapaghatid ng basic services ang lokal na pamahalaan inaasahang ang asosasyon ang maghahatid nito. Halimbawa kalinisan, seguridad, at kaligtasan.

Struktura ng Organisasyone. Pagbuo ng istruktura na higit na magpapaigting sa gawaing pang

organisasyon. Ito ay dapat nakalapat sa pangangailangan ng pamayanan na siyang makakapagbigay ng sistemang tutugon sa

140

mga teknikal, pisikal at sosyal na pangangailangan ng organisasyon.a. General Assembly- pinal na nagpapasya sa mga pagbabago,

amyenda o pagpapalit ng polisiya o konstitusyon, pagtataas o pagbabawas ng multa o butaw, nagpapatibay ng istruktura ng buong organisasyon.

b. Board of Directors (BOD)- nagtatakda ng mga kalakalran, kasunduan, patakaran at kabuoang programa ng organisasyon, nagbubuo ng nararapat na komite at nagtitiyak na naipapatupad ang mga programa ng organisasyon.

c. Executive Committee- nagpapatupad ng pangkalahatang programa at plano ng organisasyon, nagdedesisyon at gumagawa ng mga patakaran sa programa. Kinabibilangan ito ng mga sumusunod: Pangulo, Pangalawang Pangulo, Kalihim, Ingat-Yaman, Taga-Suri.

i. Pagbuo ng makinarya na mangangasiwa sa pagpapagulong ng mga programa at plano.

1. Pagbuo ng mga komite at sub-komite na kailangan sa pamamahala ng organisasyon

2. Magtakda ng mga pamantayan sa bubuoing sub-komite

a. Potensyalidad o kasanayan sa tungkuling gagampanan

b. Kahandaan at sinseridad sa paggampan sa tungkulin

c. Masidhing interes sa gawaing inaatasanf. Makapagbalangkas at tiyakin na maisasakatuparan ang mga plano’t

programa ng organisasyon.g. Paggawa at pagpapasinop ng mga proyekto mga gagamitin ng

komite.h. Pagsubaybay at pagpapaunlad ng mga kagawad ng komite at sa

buong kasapiani. Pagtatakda at pagdaraos ng mga regular na pulong.

Objective:Paksa: Malaman kung ano ang gampanin bilang mga interim leaders

Gawain: DiscussionHaba ng Gawain: 30 minutes

Hakbang sa Gawain:

1. Maipaliwanag sa core group ang kanilang mga gampanin at kung bakit sila ang napili bilang mga lider. Ang mga interim ay napili dahil sila ang meron nang nag eexist na network sa community at sila rin yung may alam sa context.

Gabay sa pagpapadaloy:

Mga gampanin ng interim officers:1. Pagpapakalat ng mga impormasyon – Ito ay upang makilahok ang bawat isa sa aktibidad ng organisasyon. Maging aware ang mga tao sa mga nangyayari.

141

2. Recruitment – Pagpapadami ng mga miyembro3. Naka atas na mag ayos ng consti at by laws ng organisasyon.4. Gampanin nila anng pagsasa ayos ng mga dokumento na kakailanganin para sa paglelegalize ng organisasyon. 5. Paghandaan ang General Assembly.

Objectives:Paksa: Mabigyan ng linaw ang mga tungkulin at responsibilidad ng bawat posisyon sa ilalim ng GMAKVHOA

Gawain: Role Playing (after input)Haba ng Gawain: 10 minutes

Hakbang sa Gawain:

1. Bubunot ang kalahok ng isang papel na may nilalaman na posisyon sa BOD.2. Pagkatapos ay iaarte nito ang mga gawain o responsibilidad ng posisyon na nabunot.3. Ang mga natirang kalahok na nanunuod ay huhulaan kung ano ang posisyon na inaarte ng tao sa harap.4. Magtanong sa mga kalahok kung mayroon pang hindi nabanggit na mga tungkulin.

* Magkakaroon ng pag papalalim ang mga tagapagpadaloy ng sesyon upang lubos na maunawaan ang tungkulin at gawain ng bawat posisyon na kabilang sa BOD.

Input:

President

a. Maging tagapagpadaloy ng meeting ng Board of Directorsb. Pamunuan ang mga officers ng asosasyonc. Kumatawan sa organisasyon sa lahat ng mga gawain at aktibidad na kasali itod. Pangunahan ang pagbuo ng program of activities sa tulong ng Board of Directors at iba pang mga officerse. Maghanda ng report ng mga gawain ng asosasyon at iulat ito sa mga pagpupulongf. Siguraduhin na makakatugon sa mga kaukulang requirements na hinihingi ng HLURB at iba pang mga ahensya ng gobyerno

Vice President

a. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng presidente sa pagkakataon ang presidente ay hindi makakagampan sa mga ito.b. Katuwang ng presidente sa mga gampanin at tungkulin nito

Secretary

a. Ipabatid sa mga kasapi ang mga gaganaping meetings

142

b. Magsulat ng minutes ng mga meetingsc. Itabi at pangalagaan ang mga mahahalagang dokumento ng asosasyond. Patotohanan na tunay at tapat ang lahat ng mga dokumentong ipapasa ng asosasyon sa mga kinauukulane. Ayusin at itabi ang listahan ng miyembro (masterlist) na may kasamang pirma ng mga ito. f. Gumawa at ihanda ang lahat ng mga kinakailangang dokumento

Treasurer

a. Pangalagaan ang pondo ng samahan.b. Magtabi ng kumpleto at tamang record ng mga resibo at kaukulang dokumento sa lahat ng mga transaksyon ng asosasyonc. Tumanggap ng pera, cheke, at iba pa at magbigay kaukulang resibo d. Itabi at pangalagaan ang lahat ng financial record ng samahan.e. Bantayan tamang schedule ng pagbabayad ng mga kaukulang bayarin at paalalahanan ang mga miyembro sa pagbabayad nito

Vice Secretary

a. Maging katuwang ng secretary sa kanyang mga tungkulin. b. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng secretary sa pagkakataon ang secretary ay hindi makakagampan sa mga ito

Assistant Treasurer

a. Maging katuwang ng treasurer sa kanyang mga tungkulin.b. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng treasurer sa pagkakataon ang treasurer ay hindi makakagampan sa mga ito.

Auditor

a. Suriin at I-audit ang lahat ng pinansyal na transaksyon ng asosasyon kasama ang mga libro, ledger, journal, at iba pang dokumentong pang pinansyal

Mga Komite

Ano ang komite? Bakit nagbubuo ng komite? Ang mga sumusunod na komite ay itatatag sa pangunguna ng Board of Directors

Grievance Committee

a. Binubuo ng tatlong (3) miyembro na hanggang maari ay mayroon ng karanasan sa counselling. Ang mga miyembro ng grievance committee.b. Tungkulin ng komite na tumanggap at magimbestiga sa mga reklamong inihain ng isang miyembro ng asosasyon laban sa isa pang miyembro o officersc. Bigyang tugon at lutasin ang nasabing reklamo

Audit and Inventory Committee

143

a. Binubuo ng tatlong (3) miyembrob. Tungkulin ng komite na suriin at I-audit ang mga kaukulang dokumento at transaksyon ng asosasyonc. Inaasahang magsagawa ng audit at I-report ang resulta nito tuwing anim na buwan o kung kinakailangan

Election Committee

a. Binubuo ng limang (5) miyembrob. Tungkulin ng komiteng pangasiwaan ang lahat ng gawain na kaugnay sa pagsasagawa ng eleksyon ng asosasyon

Maari pang magdagdag ng komite base sa nakikitang pangangailangan ng asosasyon halimbawa: peace and order, savings and loans, livelihood, health and education, youth and other sectors, etc.

Paksa: SintesisHaba ng Gawain:

Hakbang ng Gawain:

1. Pagbubuod ng naging daloy ng sesyon at mga naibahaging kwento at repleksyon ng mga kalahok

2. Paghingi sa opinyon ng mga kalahok sa naging daloy ng buong aktibidad

3. Pagbibigay ng takdang aralin. By-laws.

144

Leadership Training 1 MinutesSeptember 27, 2015

Attendance:RutchieLibertyFayeSallyMyleneRichardMarilyneLynLydiaJun

2:30 PM First Activity (Follow the Leader)Ano ang pakiramdam mo habang sumusunod sa boses habang nakapiring? Bakit?Liberty: Tiwala naman ako sa sinasabi nila. Hindi naman ako mapapahamak dahil nandiyan sila.Ano ang naramdaman ng nag guide?Sally: Masaya at nakakatakot dahil baka matumba o matapilok. Sakanya nakasalalay kasi nakapikit.Lalyn: Parehas lang kasi baka pag madapa silaHindi nag participate.Hembra: Nalilito sila sa sasabihinBatay sa ginawa, ano para sayo ang pagiging lider?Hembra: Dapat marunong ka sumunodSally: Ako ang magpapasunod, dapat ang lider ay magandang impluwensya sa kalahatanLiberty: Pag lider ka dapat tama ang sinasabi upang hindi mapahamak.Katangian ng isang lider?Marilyn: Bilang isang lider sa grupo man o community. Kailangan may abilidad ka at kaya mo pasunurin ang mga tao sa tamang landas. Nandoon ka rin para mag guide para di magkaroon ng masamang epekto sa grupo.

Katangian ng isang Lider 2:46 PM

Rutchie: Kailangan talaga walang takot

Types of Leadership 2:54 PM

145

Authoritative Leadership- May nag didirekta ng mga gagawin. May isang nakakaalam kung ano ang dapat patunguhan. Pero dapat iwasan. Ginagamit ito depende sa sitwasyon

Laissez-Faire- Papabayaan ang members na dumiskarte. Effective ito pag magkakakilala na at kapag may isang vision na patutunguhan.

Consultative Leadership-Pamumuno na hindi muna kikilos hanggat hindii nakukuha ang agreement ng isat isa. Effective para hindi magreklamo dahil may napagkasunduan.

Participatory Leadership-Isang uri ng pamumuno na nais payamanin. Sama samang pamumuno at hindi nakadepende sa isang tao lamang. Pagtutugma ng bawat kilos at isip ng organisasyon.Mas applicable sa BOD ang consultative leadership dahil sa mandato ng batas ay kailangan may levels.

Ano ang HOA? 3:04 PM

Karapatan at kapangyarihan ng HOA?

Pol: Bilang BOD at exec comm may initiative na gumawa ng mga batas at alituntunin pero hindi natatapos doon. Ikokonsulta pa ito sa lahat at magpatawag ng GA upang magbotohan ang mga miyembro.Siguridad ng pamayanan. May kapangyarihan ang HOA.Kuya Jun: Kapag narehistro na ba sa HLURB kami na ba?Pol: Simula ngayon hanggang sa marehistro ang officers ay interim.

Ano ang isang Homeowner? 3:12 PMMiyembro vs HomeownerPakikipagugnayan sa LGU

Struktura ng OrganisasyonGA pinakamataas na magdedesisyonBOD binubuo ang guidelines pero for approval ng GAExec Comm Implement ng policies na napag usapan ng BODLiberty: May BOD, tapos yung 7 na na appoint gagawin Exec Comm?Kuya Jun: Yung tinatawag ba na GA karapatan ba ng HOA?Camille: Kapag nakagawa na ng bylaws kailangan na siya ipa approve sa GA. Since interim ay ipupush muna na magawa ang mga dokumento para maging ganap na HOAPol: Di pa kailangan sundin ang structre pero pag nakagawa na ng bylaws saka susundin ang hierarchyKuya Jun: Kapag narehistro na sa HLURB, temporary or legitimate?

Tungkulin ng interim officers 3:26 PM

Camille: Kaya naging interim dahil tayo ang may alam kung ano ang konteksto ng community at may network na.Pagpapakalap ng ImpormasyonRecruitmentMag ayos ng dokumento

146

Paghanda ng GA-Akala ni Kuya Jun porket interim leaders hindi sila legitimate

Role Playing 3:38 PMAte Rutchie: Umarte na TreasurerAte Faye: AuditorKuya Richard: PresidentMarlyn: Secretary

Camille: May idea na sa mga ginagawa ng officers:Marilyn: Secretary nagsusulat at nag miminutesSally: Pag file ng mintes, documentation at papelesAte Rutchie: Treasurer, tumatanggap g nagbabayad at nagreresibo. Nagbabayad.

Tungkulin ng Bawat posisyonPresidentVice PresidentSecretaryTreasurerVice SecretaryAssistant TreasurerAuditor

Mga Komite:ex. health comm, educ comm, peace and ordering

Mahahalagang Komite sa organisasyon1.) Grievance Comm2.) Audit and Inventory Comm3.) Election Comm

Synthesis 3:57PM

Malaman ang functions bilang interim, responsibilities. Kaalaman na ito ay hindi ma iaapply kung wala sa kalooban ang mgagandang katangian ng pagiging lider. Upang magamit ang mga natutunan ay kailangan itong gawin.END 4:00 PMHANDOUT LEADERSHIP TRAINING 1

LEADERSHIP TRAINING 1

Mga Klase ng Leadership

Authoritative Leadership Laissez-Faire Consultative Leadership Participatory Leadership

Katangian ng isang Lider

147

j. Handang baguhin at paunlarin ang sarili bilang tunay na lider.k. Iniaayon ang isip, damdamin, at pagkilos para sa interes ng

organisasyon.l. Aktibo at tuloy-tuloy na gumagampan ng gawain at mulat na binabago

ang mga maliking kaisipan, ugali at gawi.m. Masinop, masigla at masigasig sa paggampan ng tungkulin.n. Handang magsakripisyo at walang takot.o. Mapaglingkod at mainit ang pakikitungo sa buong organisasyon.p. Pinahahalagahan ang gawain at tungkulin sa loob ng organisasyon.q. Laging nasa unahan at pangunahing binibigyan ng prayoridad ang

paggampan ng gawain at tungkulin.r. Kailangan nito pangalagaan ang interes ng kaniyang mga kasama sa

organisasyons. Laging nag-aaral at naghahanap ng pinakamahusay na mga

pamamaraan para lutasin ang mga problema.t. Malakas ang inisyatiba sa pagtupad ng iba pang gawaing nakikita

niyang kagyat na kailangang balikatin.u. Pinag-iingatan niya ang buhay at kaligtasan ng buong kasapian,

kapwa lider at sarili.v. Magtiwala sa lakas, kakayanan at talino ng mga ka-miyembro.w. Itinuturing na mapagmahal, maaalalahanin, at mapagkaisa ang

kapwa niya lider para sa pagbubuo at pagpapatatag ng pagkakaisa at lakas ng buong samahan.

x. Inuunawa ang kalagayan ng kanyang kapwa at pagsisikap nitong kumilos para maging mahusay na lider.

y. Tinutulungan niya ang mga kasama sa paglutas ng kanilang problema sa gawain o sa personal na buhay man.

z. Tinitignan na ang punahan at pagpuna sa sarili ay kailangan para pagtibayin ang pagkakaisa sa loob ng samahan at sa pagitan ng mga lider at kasapian.

Ano ang Homeowners Association?

• Ang HOA ay isang organisasyon na binubuo ng mga residente ng isang partikular na lugar na inirehistro sa HLURB.

• Layunin ng organisasyong ito ang pamamahala sa mga araw-araw na pamamalakad ng nasasakupang lugar.

•Ano ang mga karapatan at kapangyarihan ng isang HOA?

• Magbuo at magpatupad ng mga batas at alintuntunin sa pamamagitan ng pagkonsulta sa lahat ng miyembro at pagapruba ng simple majority

• Pangasiwaan ang paggamit, pangangalaga, pagsasaayos, at pagpapaganda ng kapaligiran at mga pasilidad sa village.

• Pangangalaga sa kapayapaan at seguridad ng pamayanan. Kasama dito ang pamamahala sa mga daanan at lagusan sa loob ng village.

• Kumuha ng kaukulang mga tauhan upang masiguro ang maayos na pamamahala at pamamalakad ng village.

• Siguraduhin ang supply, kalidad, at presyo ng water services sa village• Pangasiwaan ang paggamit at pagpaparenta sa mga common area sa

148

village para sa komersyal na gawain• Pamahalaan ang pangongolekta ng mga fees at iba pang bayarin ng

gagamitin sa maintainance ng common areas, mga pasilidad, at mga serbisyong iniaalok ng asosasyon

• Magdesisyon kung aaprubahan o hindi ang pagatatayo ng mga inprastraktura o institusyon na maaring makaapekto sa village tulad ng eskwelahan, ospital, tindahan, grocery stores, at iba pa.

• Magpataw ng karampatang parusa o penalty sa mga miyembro ng asosasyon na napatunayang lumabag sa bylaws at rules and regulations ng asosasyon.

Ano ang isang Homeowner?

• Ang homeowner ay sinumang residente ng village na beneficiary ng unit.• Bawat homeowner ay may karapatang sumali o hindi sumali sa

asosasyon. May karapatan silang gumamit ng common areas at mga pasilidad sa village.

Ano ang isang miyembro ng Asosasyon?

• Ang member ay isang residente ng village na sumapi sa asosasyon. • Malinaw na isinasaad sa RA 9904 na optional ang pagiging member.• Bawat homeowner ay kwalipikadong maging member

Ano ang mga karapatan ng isang member?

• Magamit ang lahat mga pasilidad sa village• Makatanggap ng lahat ng mga serbisyong inaalok ng organisasyon• Makita ang inspeksyunin ang lahat ng dokumento at records ng

asosasyon• Makilahok, makaboto, at makatakbo sa mga isasagawang eleksyon ng

asosasyon• Dumalo at makilahok sa mga meeting, konsultasyon, at iba pang mga

pagpupulong ng asosasyon

Ano ang katungkulan ng isang member?

• Magbayad ng membership fees at iba pang mga bayarin sa takdang oras• Dumalo at makilahok sa mga meeting ng asosasyon• Supportahan, tulungan, at makilahok sa mga proyekto, aktibidad, at

programa ng asosasyon

Delinquency

• Maituturing na delinquent ang isang member kung siya ay napatunayang lumabag sa by-laws at mga guidelines ng asosasyon

Pakikipagugnayan sa LGU

• Inaasahang supportahan at makipagtulungan ang HOA sa lokal na

149

pamahalaan sa pagpapadaloy ng mga social services sa village.• Sa pagkakataon na hindi makakapaghatid ng basic services ang lokal na

pamahalaan inaasahang ang asosasyon ang maghahatid nito. Halimbawa kalinisan, seguridad, at kaligtasan.

Struktura ng Organisasyon

• General Assembly- pinal na nagpapasya sa mga pagbabago, amyenda o pagpapalit ng polisiya o konstitusyon, pagtataas o pagbabawas ng multa o butaw, nagpapatibay ng istruktura ng buong organisasyon.

• Board of Directors (BOD)- nagtatakda ng mga kalakalran, kasunduan, patakaran at kabuoang programa ng organisasyon, nagbubuo ng nararapat na komite at nagtitiyak na naipapatupad ang mga programa ng organisasyon.

• Executive Committee- nagpapatupad ng pangkalahatang programa at plano ng organisasyon, nagdedesisyon at gumagawa ng mga patakaran sa programa.

Ano ang tungkulin ng interim officers?

1. Pagpapakalat ng mga impormasyon – Ito ay upang makilahok ang bawat isa sa aktibidad ng organisasyon. Maging aware ang mga tao sa mga nangyayari.2. Recruitment – Pagpapadami ng mga miyembro3. Naka atas na mag ayos ng consti at by laws ng organisasyon.4. Gampanin nila anng pagsasa ayos ng mga dokumento na kakailanganin para sa paglelegalize ng organisasyon. 5. Paghandaan ang General Assembly.

TUNGKULIN AT RESPONSIBILIDAD NG HOA OFFICERS

President

150

General Assembly

Board of Directors

Executive Committee

Block Leaders

• a. Maging tagapagpadaloy ng meeting ng Board of Directors• b. Pamunuan ang mga officers ng asosasyon• c. Kumatawan sa organisasyon sa lahat ng mga gawain at aktibidad na

kasali ito• d. Pangunahan ang pagbuo ng program of activities sa tulong ng Board of

Directors at iba pang mga officers• e. Maghanda ng report ng mga gawain ng asosasyon at iulat ito sa mga

pagpupulong• f. Siguraduhin na makakatugon sa mga kaukulang requirements na

hinihingi ng HLURB at iba pang mga ahensya ng gobyerno

Vice President

• a. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng presidente sa pagkakataon ang presidente ay hindi makakagampan sa mga ito.

• b. Katuwang ng presidente sa mga gampanin at tungkulin nito

Secretary

• a. Ipabatid sa mga kasapi ang mga gaganaping meetings• b. Magsulat ng minutes ng mga meetings• c. Itabi at pangalagaan ang mga mahahalagang dokumento ng asosasyon• d. Patotohanan na tunay at tapat ang lahat ng mga dokumentong ipapasa

ng asosasyon sa mga kinauukulan• e. Ayusin at itabi ang listahan ng miyembro (masterlist) na may kasamang

pirma ng mga ito. • f. Gumawa at ihanda ang lahat ng mga kinakailangang dokumento

Treasurer

• a. Pangalagaan ang pondo ng samahan.• b. Magtabi ng kumpleto at tamang record ng mga resibo at kaukulang

dokumento sa lahat ng mga transaksyon ng asosasyon• c. Tumanggap ng pera, cheke, at iba pa at magbigay kaukulang resibo • d. Itabi at pangalagaan ang lahat ng financial record ng samahan.• e. Bantayan tamang schedule ng pagbabayad ng mga kaukulang bayarin

at paalalahanan ang mga miyembro sa pagbabayad nito

Vice Secretary

• a. Maging katuwang ng secretary sa kanyang mga tungkulin. • b. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng secretary sa pagkakataon ang

secretary ay hindi makakagampan sa mga ito

Assistant Treasurer

• a. Maging katuwang ng treasurer sa kanyang mga tungkulin.• b. Gampanan ang lahat ng tungkulin ng treasurer sa pagkakataon ang

treasurer ay hindi makakagampan sa mga ito.

151

Auditor

• a. Suriin at I-audit ang lahat ng pinansyal na transaksyon ng asosasyon kasama ang mga libro, ledger, journal, at iba pang dokumentong pang pinansyal

Mga Komite

• Ang mga komite ay mga grupong itinatatag ng Board of Directors upang mas lubos na mapamahalaan ang mga partikular na isyu sa village

Grievance Committee

• a. Binubuo ng tatlong (3) miyembro na hanggang maari ay mayroon ng karanasan sa counselling. Ang mga miyembro ng grievance committee.

• b. Tungkulin ng komite na tumanggap at magimbestiga sa mga reklamong inihain ng isang miyembro ng asosasyon laban sa isa pang miyembro o officers

• c. Bigyang tugon at lutasin ang nasabing reklamo

Audit and Inventory Committee

• a. Binubuo ng tatlong (3) miyembro• b. Tungkulin ng komite na suriin at I-audit ang mga kaukulang dokumento

at transaksyon ng asosasyon• c. Inaasahang magsagawa ng audit at I-report ang resulta nito tuwing

anim na buwan o kung kinakailangan

Election Committee

• a. Binubuo ng limang (5) miyembro• b. Tungkulin ng komiteng pangasiwaan ang lahat ng gawain na kaugnay

sa pagsasagawa ng eleksyon ng asosasyon• Maari pang magdagdag ng komite base sa nakikitang pangangailangan

ng asosasyon halimbawa: peace and order, savings and loans, livelihood, health and education, youth and other sectors, etc.

Mga Gabay na Katanungan para sa LNCA

Knowledge

● Ano ang ibig sabihin sa inyo ng GMAKVHSLA?○ Ano ang pagkakaalam ninyo sa HOA○ Ano ang mga tungkulin ng pagiging miyembro nito?○ Ano ang mga benepisyo ng pagiging miyembro nito?

● Ano ang BOD?○ Ano ang ibig sabihin ng pagiging miyembro nito?

152

● Ano ang iyong posisyon sa samahan?

○ Ano sa pagakaunawa ninyo angiyong mga tungkulin bilang (posisyon)?

Skills● Ano ang mga naging karanasan sa pamumuno?● Paano ang proseso ng pag-gawa ng mga resolusyon?● Paano ang pagdedesisyon ng samahan halimbawa ay kung may

proyektong gagawin?● Rate yourself activity (SLE activity)

Attitude● Ano para sa iyo ang ibig sabihin ng isang lider?

○ Masasabi mo bang nagagampanan mo ang posisyon ng isang lider?

● Kayo ba ay regular na nakakdalo sa mga gawain at aktibidad ng organisasyon? *Kung hindi, bakit?

● Bilang isang (posisyon), ano sa tingin ninyo ang kailangan ninyong matutunan/malaman para maging epektibo sa paggampan ng inyong tungkulin?

Vision para sa Samahan● Ano ang nakikitang kapakinabangan ng organisasyon sa komunidad?● Ano ang pangarap ninyong patunguhan ng organisasyon● Ano ang nakikitang epekto nito sa komunidad?

--

TNA ANALYSIS

Actual Ideal Gap

Knowledge They have a general idea of:

-what the HOA is

Magkaroon ng mas malalim na pagkakaintindi

patungkol sa tungkulin at responsibilidad ng mga kanya-kanyang

Their only source of

information is what they were told about. Thus, their knowledge

about the HOA and their roles

153

-roles of the officers

-functions and

responsibilities of their respective positions

-Parlpro (facilitating

meetings, reporting previous minutes, taking

minutes, taking attendance, qourum, simple majority)

Some of them have had

previous leadership experiences (Parent-Leader in 4Ps, Leadership

functions in transitional shelters, Barangay Workers)

katungkulan.

Magamit ang kaalaman bilang lider mula sa

nakaraang karanasan upang makaambag sa GMAKVHOA

Magkaroon ng sariling kopya ng mga dokumento

upang hindi na nakadepende sa verbal lamang na impormasyon.

Magkaroon ng sariling Consti

in it is still vague.

Verbal lang. Wala silang

documents na hawak.

Walang bylaws that they can

look at pag may confusion *-*

Skills Majority of them know how to

facilitate meetings, report previous minutes, take minutes, and

Magkaroon ng kakayahan ang lahat na magpadaloy

ng mga pagtitipon, at

They don't know how to make

resolutions. Father Arnel still dictates the content

154

take attendance.

Some have experience in

public speaking.

Some of them have skills in

financial management and record keeping because they are small

business owners.

gumawa ng minutes.

Mahasa ang skills sa pagsasalita sa harap ng

madla.

Matuto gumawa ng mga opisyal na dokumento

kagaya ng mga resolusyon at iba pa.

of the resolutions.

Not all of them have the

basic skills sa public speaking, financial management, etc.

Attitude Masipag ummattend sa

meeting. Di lang nakakaattend minsan because conflict sa schedule.

Alam nilang kulang pa sila sa knowledge and skills. So willing naman silang matuto.

Alam nilang voluntary

ginagawa nila. Gusto lang nilang

Maging malakas ang loob para sa mas mainam na

pamumuno.

Burahin ang tingin na hindi mainam na lider ang

may mababang edukasyon nang sa ganon ay maempower sila at mas

maging epektibo.

Sila na ang

Kulang sila sa confidence.

Ang tingin pa rin nila sa sarili ay hindi fit sa leadership.

Tingin nila malaking role pa rin ang pagiging leader for them.

Tinitignan din nilang

hindrance ang mababang educational attainment sa pagiging

155

tumulong.

Meron silang clear vision ng

gusto nilang patunguhan ng org.

maghandle at magusap usap tungkol

sa mga importanteng desisyon na kanilang gagawin.

effective officers nila.

Dependent pa rin sila kay

Father regarding crucial decision making.

Project Proposal Making Workshop Session Guide

Daloy ng Sesyon

I. Pagpapa rehistroII. IntroduksyonIII. Pag-mamapa ng mga KabuhayanIV. Ice BreakerV. Proposal Making WorkshopVI. Sintesis

Tunguhin ng Pagaaral

Sa loob ng tatlong oras, ang pagsasanay sa pag-gawa ng (livelihood project proposal) ay naglalayon na makatulong sa pag papayaman sa kanilang kaalaman sa pag-gawa ng nasabing (livelihood project proposal.)

Layunin ng Pagaaral

Sa pagtatapos ng tatlong oras na pag-sasanay, inaasahan ang mga kalahok na:

1.) Matukoy ang mga kasalukuyong hanap-buhay o kabuhayan ng mga residente ng GMA Kapuso Village.2.) Makagawa ng detalyadong (livilihood project proposal) na isusumite sa DSWD o sa iba pang mga ahensya.

TITLE: MAHUSAY NA PAG-AARAL KASAMA ANG KOMUNIDAD PATUNGKOL SA PAG-GAWA NG PROPOSAL

GABAY SA SESYON:

156

I. Pagpapa rehistro (15 mins)

Materyales: Papel, Ballpen, Name tags

II. Introduksyon at Pag-lalahad ng Ekspektasyon (15-20 mins)Tagapagpadaloy: Pol at Camille

1. Ipakilala ng mga tagapagpadaloy ang kanilang mga sarili, gayundin ang gagawin ng mga kalahok.2. Ilahad ang mga inaasahan ng mga kalahok sa kung ano ang magaganap sa pagsasanay.3. Ang mga tagapagpadaloy ay inaasahang magbibigay ng oryentasyon tungkol sa layunin at pinagsimulan ng mga magaganap na pagsasanay.4. Magkondukta ng TNA patungkol sa kaalaman ng mga kalahok sa pamamahala ng negosyo.5. Alamin ang ang kasanayan ng mga kalahok patungkol sa pinansyal na kaalaman.

III. Pambungad na Gawain (10 mins)Layunin: Malaman mula sa mga kalahok ang kanilang mga kasalukuyang naiisip na kabuhayan.Tagapagpadaloy: Cheska at Taj

1. Ang lahat ng mga kalahok ay magpapasahan ng bola.2. Magpapatugtog ang mga tagapagpadaloy.3. Kapag huminto ang tugtog, kung sino man ang may hawak ng bola, ay siyang magbabahagi ng naisip na kabuhayan na sa tingin nila ay mapapakinabangan ng pangmatagalan.4. Pagkatapos ng tatlong nagbahagi, inaasahan ang mga tagapagpadaloy na itasa ang mga nasabing kabuhayan.

Gabay:1. Feasibility2. Viability3. Sustainability

Pagbabahagi ng Layunin:Sa katapusan ng gawain, mahalagang ikonekta ng mga tagapagpadaloy ang mga nabanggit na kabuhayan ng mga kalahok.

Materyales: Bola, speakersSESSION GUIDE – PROPOSAL MAKING WORKSHOP

Basman, Javier, Maderal, Midua

Daloy ng Sesyon

I. Pagpapa rehistroII. IntroduksyonIII. Pag-mamapa ng mga KabuhayanIV. Ice Breaker

157

V. Proposal Making WorkshopVI. Sintesis

Tunguhin ng Pagaaral

Sa loob ng tatlong oras, ang pagsasanay sa pag-gawa ng (livelihood project proposal) ay naglalayon na makatulong sa pag papayaman sa kanilang kaalaman sa pag-gawa ng nasabing (livelihood project proposal.)

Layunin ng Pagaaral

Sa pagtatapos ng tatlong oras na pag-sasanay, inaasahan ang mga kalahok na:

1.) Matukoy ang mga kasalukuyong hanap-buhay o kabuhayan ng mga residente ng GMA Kapuso Village.2.) Makagawa ng detalyadong (livilihood project proposal) na isusumite sa DSWD o sa iba pang mga ahensya.

TITLE: MAHUSAY NA PAG-AARAL KASAMA ANG KOMUNIDAD PATUNGKOL SA PAG-GAWA NG PROPOSAL

GABAY SA SESYON:

I. Pagpapa rehistro (15 mins)

Materyales: Papel, Ballpen, Name tags

II. Introduksyon at Pag-lalahad ng Ekspektasyon (15-20 mins)Tagapagpadaloy: Pol at Camille

1. Ipakilala ng mga tagapagpadaloy ang kanilang mga sarili, gayundin ang gagawin ng mga kalahok.2. Ilahad ang mga inaasahan ng mga kalahok sa kung ano ang magaganap sa pagsasanay.3. Ang mga tagapagpadaloy ay inaasahang magbibigay ng oryentasyon tungkol sa layunin at pinagsimulan ng mga magaganap na pagsasanay.4. Magkondukta ng TNA patungkol sa kaalaman ng mga kalahok sa pamamahala ng negosyo.5. Alamin ang ang kasanayan ng mga kalahok patungkol sa pinansyal na kaalaman.

III. Pambungad na Gawain (10 mins)Layunin: Malaman mula sa mga kalahok ang kanilang mga kasalukuyang naiisip na kabuhayan.Tagapagpadaloy: Cheska at Taj

1. Ang lahat ng mga kalahok ay magpapasahan ng bola.2. Magpapatugtog ang mga tagapagpadaloy.

158

3. Kapag huminto ang tugtog, kung sino man ang may hawak ng bola, ay siyang magbabahagi ng naisip na kabuhayan na sa tingin nila ay mapapakinabangan ng pangmatagalan.4. Pagkatapos ng tatlong nagbahagi, inaasahan ang mga tagapagpadaloy na itasa ang mga nasabing kabuhayan.

Gabay:1. Feasibility2. Viability3. Sustainability

Pagbabahagi ng Layunin:Sa katapusan ng gawain, mahalagang ikonekta ng mga tagapagpadaloy ang mga nabanggit na kabuhayan ng mga kalahok.

Materyales: Bola, speakers

IV. Pagsasanay sa paggawa ng livelihood proposal (40 mins- 1 hr)Tagapagpadaloy: Pol

Layunin: Maibahagi sa mga kalahok kung paano ang detalyadong proseso ng pagsasagawa ng livelihood proposal.

Livelihood Proposal for ________

By: (mga kalahok)Block: GMA Kapuso Village

Pagsubok: (existing problem) (KEYWORD lang)Bakit kailangan ng ganitong proyekto sa komunidad:Layunin ng proyekto: (matukoy ang mga gamit ng proyekto sa komunidad)Badyet: (include operational cost)Tinatayang kita: (depende sa kabuhayan)

Proseso:1. Malinaw na maipaliwanag sa mga kalahok ang mga nilalaman ng isang livelihood proposal.2. Pagkatapos nito ay bibigyang oras ang mga kalahok na magsagawa ng sariling proposal.3. Magkakaroon ng pagkakataon ang bawat isang kalahok na ikonsulta ang mga ginawang proposal sa mga tagapagpadaloy.

Pagbabahagi ng layunin:Maisagawa ang detalyadong pagbuo ng isang livelihood proposal.

Materyales: Projector, laptop, mga papel, ballpen

159

V. Sintesis (10 mins)Tagapagpadaloy: CamillePagtatapos at pagtatasa ng mga natutunan sa pagsasanay.

LNCA Guide

Background ng Org (HOA)

Ang GMA Kapuso Village Homeowners Savings and Loans Association (GMAKVHSLA) ay ang asosasyon ng lahat ng residente ng Kapuso Village. Ang GMAKVHLSA ay pinamumunuan ng Board of Directors (BOD) at mga block leader. Ang mga lider ng asosasyon ang pangunahing namamahala at nagpapalakad sa pamayanan.

Ang mga lider ng HOA ay binubuo ng mga Internally Displaced Persons (IDP) na galing sa Brgy 88. Lahat sa kanila ay wala pang karanasan sa pamuumuno at pamamahala ng pamayanan bago dumating ang bagyong Yolanda. Nagkaroon lamang sila ng karanasan mag mula nang sila ay tumira sa mga transitional shelters kung required silang dumalo ng mga pagpupulong at mga pagsasanay (to be verified).

Organizational Chart

Inisyal na Pagtatasa

160

Ang grupo ay kasalukuyang naninirahan sa Village at nagsasaliksik sa pamamagitan ng pakikipagkwentuhan at pag-obserba sa mga gawain ng BODs at impormal ng mga panayam kay Fr. Arnel Fortes na nag sisilbing community organizer (CO) ng Village.

Base sa mga nakalap na datos ang mga miyrembro ng BOD ay nagtataglay ng sumusunod:

Mga Kalakasanc. May basic na kaalaman sa pag papadaloy ng pag pupulongd. Marunong mag minutese. May sinusunod na quorum at attendancef. Mayroong impormal na agenda settingg. Binibigyang pagkakataon mag salita ang bawat isah. Mayroon silang general idea kung paano gumawa ng mga

dokumento at iba pang paperworks.

Mga Kahinaanb. Walang written at announced agenda bago magsimula ang meetingsc. Walang reading of the previous minutesd. Dominated ng iilang indibidwal ang talakayan. May ibang hindi

nagsasalitae. Nagtatalo-talo sa technicalities. Kanya-kanyang interpretationf. Dahil walang nakasulat na agenda nagshi-shift ang topics at hindi

nareresolve ang matter at handg. Madalas madivert sa biruan ang usapanh. Walang pormal na nagpapadaloy ng talakayan. Palakasan ng boses o

agawan ng atensyon para makapagsalita ang isang miyembro

161

Kapamaraanan

Ang pangunahing pamamaraan na gagamitin sa pangangalap ng datos ay FGD. Magsasagawa din ng KII ang grupo sa 7 na indibidwal mula sa 21 na BODs at 7 na indbidwal mula sa Block Leaders.

Balangkas ng Pagtatasa

Ang mga datos na nakalap ay pag sasamasamahin at aaralin ng grupo upang matukoy ang mga pangangailangang kaalaman, kasanayan, at attitude (KSA) ng mga lider upang mapamahalaan ang village.

Iskedyul ng Gawain

Sep. 5-6 Produce TNA GuideSep. 6 Submit GuideSep. 8 Submit final TNA guideSep 9 Prep TNASep. 12 conduct TNA

9am BOD TNA2pm Block Leaders TNA

Sep 13-16 KIIBOD 7 respondentsBlock Leaders 7 respondents

Sep 17-19 data tabulation and analysisSep 20 report writing and submission

Mga Instrumentong Gagamitin sa TNA

162

Layunin ng TNA Pokus ng Pagtatasa1. Matukoy ang mga nakaatas na responsibilidad at tungkulin at kung nagagampanan ba ang mga ito.

Organizational Structure and Functions

Involvement in Activities/Programs of the Organization

Barriers to participation in activities/programs

2. Matukoy ang kasalakuyang kalagayan ng pamumuno ng mga lider sa GMAKV.

a. What is an ideal leader for them?b. Determine KSA of leadersc. Ma-assess kung ano ang leadership,

policy-making, at decision-making skills na mayroon sila.

3. Malaman kung ano ang nakikitang patutunguhan ng organisasyon sa pangmatagalang panahon.

a. Benefits of the members and the community with the existence of the organization

b. 3 year plan. What they envision for the village. What part will they play

Profile ng mga Opisyales(to be inserted)

Gabay na Katanungan Para sa Pananayam

Knowledge Ano ang ibig sabihin sa inyo ng GMAKVHSLA?

◦ Ano ang pagkakaalam ninyo sa HOA?◦ Ano ang mga tungkulin ng pagiging miyembro nito?◦ Ano ang mga benepisyo ng pagiging miyembro nito?

Ano ang BOD?◦ Ano ang ibig sabihin ng pagiging miyembro nito?

g. Ano ang iyong posisyon sa samahan?a. Ano sa pagakaunawa ninyo angiyong mga tungkulin bilang

(posisyon)?Skills

h. Ano ang mga naging karanasan sa pamumuno?i. Paano ang proseso ng pag-gawa ng mga resolusyon?j. Paano ang pagdedesisyon ng samahan halimbawa ay kung may

proyektong gagawin?k. Rate yourself activity (SLE activity)

Attitudel. Ano para sa iyo ang ibig sabihin ng isang lider?

a. Masasabi mo bang nagagampanan mo ang posisyon ng isang lider?

m. Kayo ba ay regular na nakakdalo sa mga gawain at aktibidad ng organisasyon? *Kung hindi, bakit?

• Bilang isang (posisyon), ano sa tingin ninyo ang kailangan ninyong matutunan/malaman para maging epektibo sa paggampan ng inyong tungkulin?

Vision para sa Samahan• Ano ang nakikitang kapakinabangan ng organisasyon sa komunidad?• Ano ang pangarap ninyong patunguhan ng organisasyon?• Ano ang nakikitang epekto nito sa komunidad?

LNCA Analysis

Actual Ideal Gap

Knowledge They have a general idea of: Magkaroon ng mas Their only

163

-what the HOA is

-roles of the officers

-functions and responsibilities of their respective positions

-Parlpro (facilitating meetings, reporting previous minutes, taking minutes, taking attendance, qourum, simple majority)

Some of them have had previous leadership experiences (Parent-Leader in 4Ps, Leadership functions in transitional shelters, Barangay Workers)

malalim na pagkakaintindi patungkol sa tungkulin at responsibilidad ng mga kanya-kanyang katungkulan.

Magamit ang kaalaman bilang lider mula sa nakaraang karanasan upang makaambag sa GMAKVHOA

Magkaroon ng sariling kopya ng mga dokumento upang hindi na nakadepende sa verbal lamang na impormasyon.

Magkaroon ng sariling Consti

source of information is what they were told about. Thus, their knowledge about the HOA and their roles in it is still vague.

Verbal lang. Wala silang documents na hawak.

Walang bylaws that they can look at pag may confusion *-*

Skills Majority of them know how to facilitate meetings, report previous minutes, take minutes, and take attendance.

Some have experience in public speaking.

Some of them have skills in financial management and record keeping because they are small business owners.

Magkaroon ng kakayahan ang lahat na magpadaloy ng mga pagtitipon, at gumawa ng minutes.

Mahasa ang skills sa pagsasalita sa harap ng madla.

Matuto gumawa ng mga opisyal na dokumento kagaya ng mga resolusyon at iba pa.

They don't know how to make resolutions. Father Arnel still dictates the content of the resolutions.

Not all of them have the basic skills sa public speaking, financial management, etc.

Attitude Masipag ummattend sa meeting. Di lang nakakaattend minsan because conflict sa schedule.

Alam nilang kulang pa sila sa knowledge and skills. So willing naman silang matuto.

Maging malakas ang loob para sa mas mainam na pamumuno.

Burahin ang tingin na hindi mainam na lider ang may mababang edukasyon nang sa ganon ay

Kulang sila sa confidence. Ang tingin pa rin nila sa sarili ay hindi fit sa leadership. Tingin nila

164

Alam nilang voluntary ginagawa nila. Gusto lang nilang tumulong.

Meron silang clear vision ng gusto nilang patunguhan ng org.

maempower sila at mas maging epektibo.

Sila na ang maghandle at magusap usap tungkol sa mga importanteng desisyon na kanilang gagawin.

malaking role pa rin ang pagiging leader for them.

Tinitignan din nilang hindrance ang mababang educational attainment sa pagiging effective officers nila.

Dependent pa rin sila kay Father regarding crucial decision making.

Resulta ng unang eleksyon

165

1st Meeting GMAKV HOA BODNov. 21, 2015

I. Election of Key Officers

President: Faye QuindorFaye Quindor - 9Marvin Isanan – 6

Vice-President: Marites MerinMarites Merin – 6 - 8Marvin Isanan – 6 - 7Mylene Hembra - 3

Secretary: Josephine LaruscainLourdes Bestal - 2Jocelyn Colinares - 6Susan Merin - 0Josephine Laruscain – 7

Treasurer: Mylene HembraMylene Hembra - 10Marvin Isanan - 5

Auditor: Lourdes BestalLourdes Bestal – 6Nilda Sumallo – 1Leonida Beccerel – 1 Marvin Isanan – 2Rosalie Holanda – 5

Key OfficersPresident: Faye QuindorVice-President: Marites MerinSecretary: Josephine LaruscainTreasurer: Mylene HembraAuditor: Lourdes Bestal

167

Kasabutan

Ako si ____ nasa tamang edad, wala/may asawa, Pilipino, nakatira sa GMA kapuso village housing project pagkatapos manumpa ayon sa batas, nagsasabi sa sumusunod:

1. Na ako beneficiary sa kapuso village housing project ng GMA Kapuso Foundation Inc, and City Housing and Community Development Office;2. Na alam ko ang batas na pinapasunod na nagdadala ng proyekto na dapat naming sundin3. Na kapag hindi kami makasunod sa mga batas ng proyekto na nakasulat sa Kasabutan, na aming pinirmahan, automatiko na tatanggalan kami ng aming mga katungkulan na patuloy na maging benipisyaro ng proyekto na magboboluntaryo kaming umalis (umiwas) sa Kapuso housing project at iturn over sa mga opisyales sa CHCDO ang aming bahay.

Na ako nagawa na pagsabi ng walang namilit sa katotohan na nakasulat dito na gagamitin sa legal na (Panuyo) at walang idadagdag.

Page 2.

Nagkaroon ng tagbalay (naninirahan na sa bahay) ay may karapatan sa pagtira o pagdala ng isang bahay at lupa sa kapuso village tacloban housing project. Na nagsasabi na pagsunod sa mga batas o patakaran. Pagsunod sa mga nagdadala kagaya ng GMA housing project technical working group, at mga opisyales ng GMA kapuso village neighborhood association. Eto ang mga ss:

1. Boluntaryo na pagdemolish sa aming balay. Pagbigay sa lote sa DHPWG sa loob ng pitong araw galing sa pag award ng kapuso village neighborhoood association.2. Sa amin lang mga anak ang may karapatan na sila ang sumusunod sa pamilya o pabahay. (Hindi pwede ibenta. Or palitan. Or ipahiram o ipagamit ang aming bahay sa lahat ng panahon o sa lahat ng oras o kahirapan. 3. Kelangan lagi naming linisin o I maintenance ang pag aayos, pagpapaganda sa aming bahay. Kasama sa likod para huwaran sa iba pang mga pamilya at komunidad. Kelangan pagandahin para makita ng iba na maayos ang bahay **4. Naniniwala kami na sagrado ang aming pamilya. Itataboy ang mga masama na gawain kagaya ng pagkakaroon ng baril o ano mang klaseng nakakamatay na armas. Pagbawal sa gambling. Bawal magpatuloy ng masasamang tao. Wag magkaroon ng mga kapitbahay na nagbibigay ng kaguluhan sa komunidad.5. Iwasan namin ang sobra na pag inom, mga chismis para di magkaaway away ang magkakapitbahay.6. tutulong kami pag ayos pagplano pag implementa ng community development plan para sa kabutihan sa lahat ng actividad. Parang pagkakabit ng kuryente. Para sa kinabukasan, kaunlaran. Kasama ang pagpapakabit ng kuryente sa bahay na inaward sa amin.7. Na kaming lahat na pamilya sa kapuso village neighborhood assoc na nagsasabing tutulong sa pagtatayo ng iba pang bahay sa loob ng village. Paggawa ng kalsada kanal streetlight tubig o mga gawain ng GMA sweat ewuity

168

at pagpaticipa sa pintakasi, community service, maka isang beses sa isang bnuwan sa brgy.8. Hindi kami pwede mag alaga ng hayop or negosyo sa loob ng aming bahay. Para hindi kami makaistorbo o makagulo sa komunidad.9 hindi kami magsasampay sa harap ng aming bahay kundi mag gagawa kami ng sampayan sa mga nilabahan namin. Kung kinakailangan dun sa eksaktong lugar. 10. Hindi kami magtatayo ng extension ng aming bahay.11. Ang bahay na aming tinitirahan, hindi namin gagawing tindahan, pabrika, karinderya, at iba pang klaseng pangnegosyo kung walang permission ang kapuso village assoc tech working group. Lalo na ang illegal na gawain. Aka bisyo.12. Hindi kami papayag na hindi magkaroon ng kapuuso village neighborhood assoc na hindi magkaroon ng livelihood sa paligid13. Nagsasabi kami na tutulong kaming maging actibo sa lahat ng gawain.14. Kung sakaling magkahiwalay ang mag asawa, maiiwan ang agrabyadong asawa or ang lalaki at mga anak At sila ang magpapatuloy.15. Kung sakaling mangyari man na lumabag kami sa usapan na hindi namin masusunodd ang nakasulat sa kasabutan, nakahanda ang aming sarili o isip na pag iwas sa GMA kapuso village kasama ang aking mga gamit sa loob ng bahay. O handa tanggapin ang disciplinary action (parusa) na ipapataw ng mga opisyales ng GMA kapuso foundation .

Ito ang kasabutan na patunay (Affidavit)Date & Place

169

OCCUPANCY RULES AND REGULATIONS ON PERMANENT HOUSING IN THE CITY OF TACLOBAN

1. Every Project beneficiary is required to strictly comply and observe all the terms and conditions of this Agreement and such other policy guidelines, procedure, rules and regulations hereinafter be promulgated delivered or made known to him.

2. The residential unit shall be used strictly and exclusively for residential purposes, any part thereof shall not be used for any illegal or immoral purposes.

3. No alterations and repairs on any fixtures and fittings shall be made in and outside the residential unit without the prior written consent of the EMO.

4. The project beneficiary shall not cut down, damage, injure or remove any tree or shrub, either ornamental or fruit bearing, or remove or quarry any stone, or rocks or earth within the lot and its immediate surroundings. But shall protect and take good care of all plants and trees in the subdivision. It shall also refrain from damaging recreational facilities, public utilities and littering of the pathways, alleys and streets.

5. The project beneficiaries shall protect the residential units and its surroundings from any intruder and at his own exclusive risk and expenses shall undertake whatever lawful means and actions necessary to protect and preserve his rights and interest.

6. No cattle, fouls, sheep, goat, pigs, and other animals shall be kept and maintained within the lot and in its surroundings. Pets shall be kept in proper and designated places by the EMO.

7. On Cleanliness and Sanitation. The project beneficiary shall maintain and observe strict cleanliness and sanitations in his/her residential unit and in its immediate surroundings particularly of which are the following:a. The walkways, pathways, alleys, streets and recreational parks and facilities must be free from any obstruction such as clothing’s, cloth-dryer’s, equipment, any kind of vehicles and/or junk materials; and others;b. The garbage should not be allowed to accumulate but shall be placed in receptacles within the unit away from public view, and be brought out only at designated hours for collection by the garbage truck;c. The trash or garbage and debris shall not be thrown in the alleys, pathways, riverside, streets or in the surroundings of the subdivision;d. The drying of the clothes shall be placed at the back of the housing unit or the EMO shall designate a place for the drying of the clothes;e. Installation of billboards, tarpaulins, commercial/business/political ads is prohibited in the subdivision without the consent and approval of the EMO;f. And installation of basketball courts and repairing of vehicles in the streets is prohibited.

8. On peace and order:a. Smoking, drinking of liquor, gambling and betting of any kind and non-wearing of clothes outside the house and on the streets is strictly prohibited. The EMO shall provide Smoking area.

170

b. Caught and proven in possession of illegal firearms, explosives, deadly weapons, illegal drugs, qualified theft, stealing, acts of lasciviousness and sexual harassment, violence against women and children [VAWC] trespass to dwelling and malicious mischief shall be a ground for automatic disqualification and eviction.c. Too much sound/noise is prohibited specially in parties or celebrations and the time allowed is up to 10: 00 P.M. only, generally all other forms to include disturbance of public order, alarm and scandal.d. The EMO shall issue Community ID to ensure security in the subdivision/village.e. All vehicles owned by the homeowners shall have a Sticker of the subdivision/villagef. The EMO and HOA shall create a Volunteer Security Force to ensure peace and order in the subdivision/village.g. Installation of videoke and other sorts of sounds during parties or celebrations should ask permission from the EMO.h. Installation of tents, tables and chairs during parties in the streets is prohibited without the permission of the EMO.i. Installation of telecommunication antennas, satellite disk or any of its kind is prohibited without the permission of the EMO.

9. In the event the husband and wife separates or live-in partners separates, who ever remain in the housing unit be the husband, wife, the live-in partner and the children shall have the sole right to continue to use or reside in the housing unit.

10. Operation of Sari-Sari Stores, Canteen, and other Food Business shall be kept inside the housing unit or shall conduct business at the designated area for livelihood.

11. Every Project Beneficiary is required to become member of the Homeowners Association. Each member has an obligation to follow the Constitution and By-Laws of the association.

12. Every Project Beneficiary is required to become member of the Bayanihan Savings Replication Program [BSRP] to ensure savings intended for livelihood and for other purpose.

13. In the event the Project beneficiary does not occupy after awarding the awarded housing unit for a period of One [1] week validated by the EMO, the housing unit will be awarded to another qualified beneficiary- family.

14. In the event that the house owner has left the housing unit without notifying the EMO, for a period of One [1] month shall be subjected to disciplinary action or ground for disqualification as the case maybe. The unit shall be considered vacant and the government has the right to assign another qualified beneficiary- family to occupy the said unit.

15. Entry to the residential lot by an authorized representative of the Authority shall be allowed:a. Any time in case of emergency originating in or threatening the residential unit for the purpose of enforcing the occupancy rules, or removing the cause of any violation of any of these rules.

171

b. Upon prior notice to the owner and during reasonable office hours to inspect the premises of the unit or perform any installation, alterations, or repairs to the mechanical or electrical services and utilities.16. Except as provided for under Memorandum Circular No. 1073 dated 01 December 1994, no transfer or alienation of the property subject hereof, whether in whole or in part shall be made. Nor shall it become liable for the satisfaction of any debt contracted by the Vendee. Should the beneficiary unlawfully transfer or otherwise dispose of the lot, or any right thereof, the transaction shall be null and void. He shall also lose his rights to the land, forfeit the total amortization paid thereon, and shall be barred from the benefits of R.A. 7279 for a period of Ten [10] years from date of violation.

17. PENALTIESa. For the Minor Offense – All others, except acts and omission punishable by law [Penal Code]a.a. First Offense - verbal warninga.b. Second Offense - written noticea.c. Third Offense - written notice, community service or finea.d. Fourth Offense - notice of disqualification/eviction

b. For Major and Serious Offense – those acts and omissions punishable by law [Penal Code]

b.a EMO to call and formally inform the beneficiary of the his/her offense, its recommendation and final action of EMO.

b.b. There are major or serious offense that does not need to be committed again and the penalty is automatic disqualification or eviction that does not need legal process in Courts.

***Approved by LIAC subject for amendments.***This was discussed and translated in waray-waray during the Beneficiary Orientation and Information Caravan.

STATEMENT AND DECLARATION OF UNDERSTANDING AND CONSENT

I, beneficiary of do hereby affirm that all what is written and presented by the Estate Management Office [EMO] is fully understood by myself. That I will respect whatever rules and regulations, comply all the obligations and responsibilities together with the members of the family and visitors will be my responsibility. That I am ready to accept any punishment and penalty if I transgress and fail to comply the abovementioned policies is ground for disciplinary action, termination of privilege to stay in the residential unit and eventually an automatic disqualification and eviction without the need of court process.

IN WITNESS WHEREOF, I have here unto set my hands this _________ day of ______________ in Tacloban City, Philippines.

NAME OF BENEFICIARY

BLOCK NO.

LOT NO.

EVIDENCE OF IDENTITY (ID

SIGNATURE

172

Type - ID #)

173

SUBSCRIBED AND SWORN to before me this _____ day of _________, affiant exhibiting to me the above stated identification card.

______________________________Notary Public

174

SanggunianDOST. (n.d.). Retrieved December 10, 2015, from dost.gov.ph: http://blog.noah.dost.gov.ph/wp-content/uploads/2015/06/tacloban_estimation.pdfLagmay, A., Aracan, K., Gonzales, M., Alconis, J., Pichache, I., Marmol, J., et al. (2013). Estimate of Informal Settlers At Risk From Storm Surges vs. Number of Fatalities in Tacloban City. DOST.National Statistical Coordination Board. (2013). Tacloban: A Fast Rising Highly Urbanized City. Tacloban City.NDRRMC. (2013). Final Report re Effects of Typhoon Yolanda. Quezon City: NDRRMC.OPARR. (2014). Yolanda Rehabilitation and Recovery Efforts. Taguig: OPARR.City Government of Tacloban. (n.d.). Physical and Geographic Profile. Retrieved April 20, 2016, from City Government of Tacloban: http://tacloban.gov.ph/about/city-profile/physical-and-geographic-profile/#.VyK_izB9600National Statistical Coordination Board. (2013). Tacloban: A Fast Rising Highly Urbanized City. Eastern Visayas: NCSB.

Philippine Statistics Authority. (2013, July 26). Population of Tacloban City Rose to More than 200 Thousand (Results from the 2010 Census of Population and Housing). Retrieved April 20, 2016, from Philippine Statistics Authority:

176

http://www.census.gov.ph/content/population-tacloban-city-rose-more-200-thousand-results-2010-census-population-and-housing

Rappler. (2013, November 9). Powerful Yolanda hits Eastern Visayas. Retrieved April 20, 2016, from Rappler: http://www.rappler.com/nation/special-coverage/weather-alert/43183-20131108-yolanda-am-update

NEDA. Reconstruction Assistance on Yolanda: Implementation for Results. NEDA.Offical Gazette of the Republic of the Philippines. Build Back Better. (n.d.). Retrieved from http://www.gov.ph/crisis-response/updates-typhoon-yolanda/#bbb

Cogan, Alyssa. (2013, November 14). Quick Facts: What You Need to Know About Super Typhoon Haiyan. Retrieved from https://www.mercycorps.org/articles/philippines/quick-facts-what-you-need-know-about-super-typhoon-haiyan

Buchanan, L., Fairfield, H., Parlapiano, A., et. Al. (2013) Mapping the Destruction of Typhoon Haiyan. Retrieved from http://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=1&City Government of Tacloban. Guidelines for Emergency Shelter Assistance. (2014). Retrieved from http://tacloban.gov.ph/guidelines-for-the-emergency-shelter-assistance/#.VzWME_l9602

Ballesteros, E. (2015). DSWD gives P7B Shelter Aid for Eastern Visayas. Retrieved from http://www.philstar.com/region/2015/07/28/1481848/dswd-8-gives-p7b-shelter-aid-eastern-visayas

Rappler. (2014). DSWD’s Cash-for-Work Benefits 15,000 Yolanda Survivors. Retrieved from http://www.rappler.com/move-ph/issues/disasters/recovery/48676-dswd-cfw-benefit-yolanda-haiyan-survivors

Genot, X., (2014). Typhoon Haiyan – Tacloban City Shelter Cluster Meeting. Tacloban City: Shelter Philippines.

BAGYONG YOLANDAhttps://www.mercycorps.org/articles/philippines/quick-facts-what-you-need-know-about-super-typhoon-haiyanhttp://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=0RAYhttp://ray.dilg.gov.ph/page.php?id=34http://www.neda.gov.ph/wp-content/uploads/2014/09/ray_ver2_final6.pdfhttp://www.gov.ph/2014/09/29/document-reconstruction-assistance-on-yolanda-implementation-for-results/http://president.gov.ph/wp-content/uploads/2014/08/Revised-DraftYolanda-Rehab-Briefer-as-of-1-Aug-2014-w-status-report.pdf

177

http://president.gov.ph/wp-content/uploads/2014/08/Revised-DraftYolanda-Rehab-Briefer-as-of-1-Aug-2014-w-status-report.pdf

http://president.gov.ph/wp-content/uploads/2014/08/Revised-DraftYolanda-Rehab-Briefer-as-of-1-Aug-2014-w-status-report.pdf

http://www.gov.ph/2014/09/29/document-reconstruction-assistance-on-yolanda-implementation-for-results/

http://www.gov.ph/2014/09/29/document-reconstruction-assistance-on-yolanda-implementation-for-results/

http://www.neda.gov.ph/wp-content/uploads/2014/09/ray_ver2_final6.pdf

http://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=0

http://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=0

https://www.mercycorps.org/articles/philippines/quick-facts-what-you-need-know-about-super-typhoon-haiyan


http://www.rappler.com/move-ph/issues/disasters/recovery/48676-dswd-cfw-benefit-yolanda-haiyan-survivors

http://www.rappler.com/move-ph/issues/disasters/recovery/48676-dswd-cfw-benefit-yolanda-haiyan-survivors

http://www.philstar.com/region/2015/07/28/1481848/dswd-8-gives-p7b-shelter-aid-eastern-visayas

http://www.philstar.com/region/2015/07/28/1481848/dswd-8-gives-p7b-shelter-aid-eastern-visayas

http://tacloban.gov.ph/guidelines-for-the-emergency-shelter-assistance/#.VzWME_l9602

http://tacloban.gov.ph/guidelines-for-the-emergency-shelter-assistance/#.VzWME_l9602

http://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=1&

http://www.nytimes.com/interactive/2013/11/11/world/asia/typhoon-haiyan-map.html?_r=1&



http://www.gov.ph/crisis-response/updates-typhoon-yolanda/#bbb

http://ray.dilg.gov.ph/project.php

178

http://ray.dilg.gov.ph/project.php

fip tacloban leyte

Documents