finlandiýada bir mekdep
TRANSCRIPT
Gutlymyrat Ýegendurdyýew
1 Finlandiýada bir mekdep
Gutlymyrat Ýegendurdyýew
about.me/gutly
Finlandiýa Skandinaw ýarymadasynda ýerleşýär. Edil biziň ýurdumyz ýaly az
ilatyna garamazdan meýdany uly bolan ýurt.
Finlandiýa bütin dünýäde bilim babatda
başarjaňlygy bilen tanalýar. Iň bäşlikçi
bilen iň ikilikçi okuwçynyň
aratapawudynyň iň az bolan ýurdy. Şol
sebäpli fin bilim sistemasy bilen
gyzyklanyp gördüm we öwrenen
zatlarymy paýlaşmak isleýärin.
Fin bilim sistemasy 1970-li ýyllardan bäri
üýtgewsiz durmuşa geçirip gelinýär.
Aslynda bu sistema finler tarapyndan
gaty eleşdirilýärdi. Çünki okuw sagatlary
bary-ýogy 4 sagat we hökümet
mugallymyň işine garyşmaýardy.
Barlaglar, synaglar geçirilmeýär, ähli
hukuk mugallymyň elindedi. Ýöne 2000-
nji ýylda ilkinji PISA testi geçirilende
netijeleri finleri bolşy ýaly bütin dünýäni
hem haýran galdyrdy. Ol testde
Finlandiýa birinji bolupdy we häzirki
günlere çenli ilkinji orunlary saklap
gelýär. Şondan soň dünýäniň ünsi fin
bilim sistemasyna gönükdi.
Finlerden bu üstünligiň syry näme diýip
sorasaň mugallymlary görkezýärler.
Finlandiýada mugallym
Mugallym bolmak bu ýurtda iň abraýly hünärlerden biri. Ýöne bu hünäriň
diplomyny almak aňsat iş däl.
Finlandiýada mugallymçylyk okamak isleýänler 3 tapgyrly synagdan
geçirilýär.
Finlandiýa PISA
Testlerinde
Günorta Koreýa we
Irlandiýa bilen
birlikde ilkinji
orunlary eýeläp
gelýär
Günlik okuw wagty
4 sagat
Mugallym bolmak
üçin aspirantura
okamak mejbury
Kitaphanalar
koridorlarda
ýerleşýär
Finlandiýa iň
üstünlikli okuwçy
bilen iň
başarnyksyz
okuwçynyň
aratapawudynyň iň
pes bolan ýurdy
FIN BILIM SISTEMASYNYŇ AÝRATYNLYKLARY
Gutlymyrat Ýegendurdyýew
2
1-nji tapgyrda kitapdan bilimi barlaýan test, analiz etme we gözleg geçirme
ukyplylygy synalýar.
2-nji tapgyrda gepleşik esasynda dalaşgäriň harakteriniň we ahlak
derejesiniň mugallymçylyga deň gelip gelmeýänligi ölçelýär.
Soňky tapgyrda bolsa praktiki usulda dalaşgäriň guramaçylyk we
söhbetdeşlik ukyby barlanýar.
Bu synaga ýüz tutan dalaşgärleriň diňe 10% töwregi mugallymçylyga kabul
edilýär.
Bu ýoluň kyn bölegi. Ýöne mundan soňky şertler hasam kyn. Mugallym
bolmak isleýän her bir talyp aspiranturany okamaly. We aslynda
Finlandiýada mugallymlaryň köpüsi doktoranturany hem tamamlandyrlar.
Mugallym bolmagyň nämüçin beýle kynlaşdyrylandygyny soranlara şeýle
jogap berilýär:
Mugallymy bir stol hökmünde gözöňüne getiriň. Onuň aşagynda okuwçy
bar. Stol näçe uzyn bolsa okuwçy şonça beýgelip bilýär. Şol sebäpli
mugallymlaryň hilini başardygymyzça ýokarlandyrmana synanyşdyk.
Finlandiýada mekdep
Fin mekdepleri adaty mekdeplerden tapawutlanýar. Mekdepler öý ýaly
rahat dizaýn edilipdir. Kitaphana ýa-da kompýuter labaratoriýalary ýok.
Kitaplar we kompýuterler köpçüligiň geçýän koridorlaryna goýulýar. Laptop
kompýuterleri adyňy ýazdyryp almak mümkin. Kitap okamak üçin mekdebiň
belli bir künjegine gitmek hökman däl. Synpdan çykan ýeriň kitaphana.
Mekdebiň her bir bölegi informasional häsiýete eýe.
Gutlymyrat Ýegendurdyýew
3
Bu okuwçylary gözlege we okamana höweslendirýär.
Mekdeniň stolowoýlarynda diňe suw, süýt we miweler satylýar. Bu
okuwçylaryň tebigy iýmitlenmegi we reklamanyň erbet täsirinden
goranmaklary üçin edilýän eken.
Maliýeleşdirme
Okuwçynyň başarnygyna böwet bolup biljek ähli maddy problemalar ýok
edilipdir. Döwlet okuwçynyň transport, saglyk, iýmitlenme we okuw
çykdajylaryny üpjün edýär. Okuwçy çagalardan bagyndan doktorantura çenli
döwlet tarapyndan maliýeleşdirilýär.