សាកលវទយាលយភមនទកសកមម Royal University of Agriculture

សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច

គេតតកាពងសព

STUDY ON THE SITUATION OF DROUGHT MANAGEMENT

ADAPTS TO THE CLIMATE CHANGE IN PHNOM SRUOCH

DISTRICT, KAMPONG SPEU PROVINCE

អ ង ស ឿន UNG SOEUN

ជនានទ៣ រាជធានភនសេញ ខែ ហា ឆន ២០១៤ ២០១១-២០១៣

សាកលវទយាលយភមនទកសកមម Royal University of Agriculture

នគកេបបទយ

THESIS

សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច

គេតតកាពងសព

STUDY ON THE SITUATION OF DROUGHT MANAGEMENT

ADAPTS TO THE CLIMATE CHANGE IN PHNOM SRUOCH

DISTRICT, KAMPONG SPEU PROVINCE

អ សង គសឿន UNG SOEUN

នសខេបបទថនន ខបរញញា បតរជានែព ជនានទ៣ រាជធានភនសេញ ខែ ហា ឆន ២០១៤

គពោះរជាណាចគកកមពសជា គកសងកសកមម រ សកាេ គបមាញ នងគនសាទយ ជារ សា នា តេះមហាខសតរ

សាកលវទយាលយភមនទកសកមម 6

6 សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច

គេតតកាពងសព STUDY ON THE SITUATION OF DROUGHT MANAGEMENT

ADAPTS TO THE CLIMATE CHANGE IN PHNOM SRUOCH

DISTRICT, KAMPONG SPEU PROVINCE

អ ង ស ឿន UNG SOEUN

តបធានគណៈសមតបសោគ : សាសរសាត ចារយបណឌ ត គ ោ ប សនថាន អនខដខនា : បណឌ ត គេង ចានគ ឿន អនខជនយការ : សាសរសាត ចារយរងបណឌ ត េន ថាវរៈ អនខជនយការ : គោក រម សសបនត សាលាសតកាយឧរតម នសខេបបទថនន ខបរញញា បតរជានែព ជនាញការតគបតគងធនធានធមមជារ ភនសេញ ខែ ហា ឆន ២០១៤

គពោះរជាណាចគកកមពសជា សាកលវទយាលយភមនទកសកមម ជារ សា នា តេះមហាខសតរ

សាលាសតកាយឧរតម 6

6

សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនង ការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច គេតតកាពងសព

STUDY ON THE SITUATION OF DROUGHT MANAGEMENT ADAPTS

TO THE CLIMATE CHANGE IN PHNOM SRUOCH DISTRICT,

KAMPONG SPEU PROVINCE

អ ង ស ឿន UNG SOEUN

រណៈកមមការនគកេបបទយ អនខដខនា ៖ បណឌ ត គេង ចានគ ឿន ...........................

អនខជនយការ ៖ សាសរសាត ចារយរងបណឌ ត េន ថាវរៈ ...........................

អនខជនយការ ៖ គោក រម សសបនត ...........................

សាោគគកាយឧតតម

នាយខរងទទលបនទខរម ៖ សាសរសាត ចារយរងបណឌ ត េន ថាវរៈ ...........................

សាកលវទយាលយភមនទកសកមម សាកលវទយា ការ

ការធានាអោះអាងគលើនគកេបបទយ

ែ បាទ មធានាអះអាងថនរាលទនននយែលមសារ នងលទធផល ខាតសាតជាសខនងនសខេបបទសនះេរជាមានលខេណៈទាសាសរ តថមមយខដលមនខមនជាសាន ដដរប អនខដដទ ស ើយខមនតរបានសគសធវើការបងហា ញ ឬសបាះេមពផសេវផាយស ើយ។ ភនសេញ ដថៃទ២១ ខែ ហា ឆន ២០១៤ រថសលខា អ សង គសឿន

i

គសចកដបលែងអាណររសណ

ទលបងគ អ សង គសឿន

សមគកាបថាា យបងគា

គពោះករ សណាគពោះបាទយសគមដច គពោះបរមនាល នគរតដម សេមសន គពោះមហាកសគតននគពោះរជាណាចគកកមពសជា

មខថលងអណរតេះខរណាទគណ សមេចជាអងគមាា ជររខលសលើរបង ខដលបានបសេញតេះរាជសប ខមមបតងបបតងមជារ តបទាន នេភាេដលតបសទ ជារ ខនសៅ ជាេស តបទានឱកា ដលខនសៅ នងទលបងគបាន ខារ របាន សរចសជាគជយ។ ទលបងគ មថនវ យតេះេរ មតេះអងគតទងតេះចសរ ើនតេះជនាម យយ នយរជាងរយតេះ ា ។

សមបលែងអាណររសណយោ ងគជាលគគៅបាផសតជនចាគ ោះ - រាជរដឋា ភបាល ដនតេះរាជាណាចតខខមពជា - តខ ងខ ខមម រកាេ តបមាញ នងសនសាទ - សាខលទាលយភមនទខ ខមម - សាលាសតកាយឧរេម ខដលបានអនញញា រ នងផេលលទធភាេដលែ បាទ បានសរៀន តរសតខបជញជខនចសណះដងខផនខទាសាសរ េទាងឡាយ តេមទាងបងកលខេណៈងហយត លខនងការ ខាតសាតជា នងជយ ផេលឯខសារតសាតជាទាសាសរ េខនងរយៈសេលសធវើខមម ខារ រទទលបានសជាគជយជាសាថ េរ។

សមបលែងអាណររសណយោ ងគជាលគគៅចាគ ោះ - ឯ.ឧ បណឌ រ អ សក រោ ប សន រដាមសរនេតខ ងខ ខមម រកាេ តបមាញ នងសនសាទ - ឯ.ឧ សាសរសាត ចារយបណឌ រ គ ោ ប សនថានសាខលទាធការដនសាខលទាលយភមនទខ ខមម - សាសរសាត ចារយបណឌ រ សសក រនធ សាខលទាធការរង ដនសាខលទាលយភមនទខ ខមម - សាសរសាត ចារយបណឌ រ បមោន សារ សម សាខលទាធការរង ដនសាខលទាលយភមនទខ ខមម - សាសរសាត ចារយបណឌ រ គសង មសា សាខលទាធការរង ដនសាខលទាលយភមនទខ ខមម

- សាសរសាត ចារយរងបណឌ រ េន ថាវរៈ នាយខរងទទលបនទខរមសាលាសតកាយឧរេម - សលាខ គោ លត នាយខរងសាលាសតកាយឧរេម

- សលាខ សាន សសរនាធ នាយខរងសាលាសតកាយឧរេម - សលាខ នង សលាខត សាសរសាេ ចារយដនសាលាសតកាយឧរេម ខដលបានបងកលខេណៈងហយត លដលការ ខា ជយ បងហា របសតងៀន េនយលខណនាអ េ មរថភាេ នងជយ ដឋ សរឿន អបរតគបខបបោា ងខនងសេល ខាខនលងមខ។

ii

សមបលែងអាណររសណយោ ងគជាលគគៅចាគ ោះ - បណឌ រ គេង ចានគ ឿន ជាអនខដខនា - សាសរសាត ចារយរងបណឌ រ េន ថាវរៈ ជាអនខជនយការ - សលាខ រម សសបនត ជាអនខជនយការ

ខដលបានជយ េនរយ េនយលខណនា ចងអលបងហា ញផលខនងការសធើវនសខេបបទសនះតបតេរតសៅដលទបញាប តបខបសដឋយសជាគជយ នងសោរសេញសៅសដឋយអរថនយ នងែលមសារ។

សមបលែងអាណររសណយោ ងគជាលគគៅចាគ ោះ - ញញា ណែណឌ សលាខឪេខ អ សង េន - អនខមាេ យ បក រម - សលាខឪេខសខមខ មោក មោន - អនខមាេ យសខមខ បអក គលៀប - ភរោ គមៀច ផោែ - ខនតប អ សង រតនៈវសាល - ខនត អ សង លេា - បងតប បងត បអនតប នងបអនត តេមទាងអ តប អ ត សលាខេ អនខមង នងញារមរត ទាងអ

ខដលបានផេលខសណើ រ នងចញា មបបាចខថរខាតងេរច ជយ ទនខបរងតគបខបបោា ង អបរទនាម នសតបៀនតបសៅតបខបសដឋយតេ ម ហាធមែព បផរ តេមទាងបានសធវើេលខមមតគបខបបោា ងដលរបខនរ រដលរបខនបាន ខាដលថនន ខបរញញា បតរជានែព សដឋយទទលបានសជាគជយោា ងតរចះតរចងខបបសនះ។ ស ើយខ មអរគណចសោះភរោ បងត នងបងតប ខដលជានចាជាកាលខរងខរជយ ឧបរថមភ នងជយ ដឋ សរឿនខណនាជរញសអាយែ ែរែេាោមរ ជនះតគបឧប គគសដើមប សរចសោលសៅសខនងការ ខាតបខបសដឋយសជាគជយជាសាថ េរ។

ចងសតកាយ ខ មអរគណចសោះបអនដថល មរតភសរខតទាងអ នងបគគលខអងគការ ខមមភាេសដើមបតសាតជា នងអភ ឌឍន(ARD) ខដលបានចះជយ តបមលនងភាគទនននយ ជយ សតជាមខតជងតគបខបបោា ងទាង ថកានងខលាងកាយចរតសដើមបសអាយនសខេបបទរប ែ បាទសអាយ សតមចបានសជាគជយនងទទលបានលទធផលលអ ។

សមបលែងអាណររសណយោ ងគជាលគគៅចាគ ោះ

សទកាដនអងគការមនខមនរដឋា ភបាល តេខមពជា

ខដលបានឧបរថមភថកា នងផតលឱកា ខនងការ ខាសរៀន តរថនន ខបរញញា បតរជានែព សនះ នងជយ សតជាមខតជងដលរបែ បាទតងេសដើមរ រដលនសខេបបទសនះ សតមចបានសជាគជយ នងទទលបានលទធផលជាខផលផកក គរជាទសមាទនៈ តមាបែ បាទ នងន សរជនានសតកាយ។

iii

សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនង ការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច គេតតកាពងសព

អ សង គសឿន

អនខដខនានសខេបបទ៖ បណឌ រ ស ង ចានសធឿន

អនខជនយការនសខេបបទ៖ សាសរសាត ចារយរងបណឌ រ ន ថនរៈ នងសលាខ គម បនត សាលាសតកាយឧរតម ដនសាខលទាលយភមនទខ ខមម

សគងេបនគកេបបទយ តបសទ ខមពជាគ ជាតបសទ ជាបចណារថនន ខសលែ២ ខនងចសណាមតបសទ សខនងរបនអា អាសគនយេឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារដចជាសតោះទខជនន សតោះរាង ៃរ ែយលេយះ នងការសខើនស ើងខសៅជាសដើម។ មែរបររប តបជាជនខមពជាេងខផអខសលើផលរខមមខ ខមមរមមានការចញា ម រវ ការដឋដណាបខនល នងដណារមផស ជលផល ដតេស ើ ផលរខមមត ជាសដើម។ សែរតខេង អ គ ជាសែរតមយខនងចសណាមសែរត/តខងទាង២៤ខដលបានទទលរងផលបាះោលោា ងធៃនធៃរេសតោះរាង ៃរត បសេលខដលតបជាជនសខនងសែរតខេង ថរខនងភាេតខតខ នង អ នត ែស បៀង។

សដឋយសមើលស ើញេផលលបាខខដលតបជាជនបានជបតបទះសទើបតបធានបទ “ ខាសាថ នភាេដនការតគបតគងសតោះរាង ៃរសដើមបបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារសខនងត ខភនត ច សែរតខេង ព ” តរបានសលើខយខមខ ខាខដលមានសោលបណង ខានៗ ចននបគ ១).ខ វងយលភាេងហយរងសតោះរប គមនជនបទេការខតបតបលអាកា ធារសខនងរបន ២).ទ សនៈរប គមនចសោះដសណាះតសាយរប សាថ បនោខេនធសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរ ៣).ធានការបនា មត បសដើមបសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារខនងបរបទសតោះរាង ៃរ។ ការ ខាសនះសធវើស ើងសខនង ចនន៣គ មហាសាង ដតេសខមង នង ជា ខងក ដនត ខភនត ច សែរតខេង ព ។ ភមចនន៦ខដលមានខ ខរចនន៩១នាខតរបានសតជើ សរ ើ ជា ណាខនងសធវើការ មាភ ន។

លទធផលដនការ ខាបងហា ញថន តបជាជនចនន៣៨%ខដលបានផតលបទ មាភ នសខនង ជា ខងកមានខតមរជភាេមធយម ២០%មានជភាេតខតខ ៥%មាជភាេទទាលតខ នង២%មានជភាេធធារ។ រឯតបជាជនចនន៩%ដនអនខខដលបានផតលបទ មាភ នសខនង ដតេសខមងមានជភាេមធយម នង៤%មានជភាេតខតខ។ តបជាជនចនន៦%ដនអនខខដលបានផតលបទ មាភ នខនង មហាសាងមានខតមរជភាេតខតខ ៤%មានខតមរជភាេទទាលតខនង២%មានជភាេធធារ។ តបជាជនរ សខនង ទាងបភាគសតចើនបផរតបខបមែរបរជាអនខសធវើខត ខដលខនងសនាះតបជាជនខនង ជា ខងកចនន ៦៤%បានចលបសរ ើការងហរជាខមមខរសរាងចតខែណៈសេលខដលសតោះរាង ៃរខេងសខើរមានស ើង។ តងេឆន ២០០៣ (ខនងរយៈសេល១០ឆន )ខនលងសៅតបជាជនចនន៣៨%យលថនខនង ជា ខងកធាល បជបតបទះសតោះរាង ៃរចនន៣ដង ស ើយតបជាជនចនន២៩%យលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងចនន ៤សៅ៥ដង ែណៈខដលតបជាជន៤%យលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងសតចើនជាង៦ដង។ ដចោន ខដរតបជាជនរ សខនង ដតេសខមង នង មហាសាងមានការយលដងត សដៀងោន ចសោះបញញា សតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើង

iv

សខនងខ ងសេល១០ឆន ខនលងសៅ។ តបជាជនរ សខនង ដតេសខមងចនន១២% នង មហាសាង១១%បានខរ មាគ លថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងចនន៣ដង តបជាជន២%សខនង មហាសាង នងតបជាជន១%ខនង ដតេសខមងយលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងចសនាល ះេ៤សៅ៥ដង។ ចខណខតបជាជន១%សទៀរសខនង ទាងេរបាននោយថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងសលើ េ ៦ដងរចមខស ើយ។

សខនង ជា ខងក តបជាជនខដលបានផតលបទ មាភ នចនន៥២តគសារស មើនង៥៦% សលើយថនខ ងសេលសខើរបញញា សតោះរាង ៃរមតងៗបណាត លសអាយដណាបខនល នងដណារមផសរប ោរែចខារ១០០% ស ើយតគសារ រប៣៩តគសារស មើនង៤៤%នោយថនសតោះរាង ៃរបណាត លសអាយែចខារដណាបខនល នងដណារមផសេ៥%រ រដល៧៥%។ តបជាជនខដលបានផតល មាភ នចនន៣០តគសារស មើនង៣៣% សលើយថនខ ងសេលសខើរបញញាសតោះរាង ៃរបណាត លសអាយដណាត រប ោរែចខារ១០០% តគសារ រប១៩តគសារស មើនង២១%ែចខារដណាត អ ៧៥% ស ើយតគសារ របចនន១១តគសារស មើនង១២%នោយថនសតោះរាង ៃរបណាត លសអាយែចខារដណាត រប ោរ៥០%។ សដឋយខ ខ សខនង មហាសាងតបជាជន៥តគសារស មើនង៦%នោយថន សតោះរាង ៃរសធវើសអាយែចខារដណាត រប ោរ១០០% ស ើយ២តគសារស មើនង៥% នោយថនសតោះរាង ៃរសធវើសអាយែចខារដណាត ោរ ៧៥%។ ចខណខឯ សខនង ដតេសខមងញ តបជាជន៥តគសារស មើនង៦%នោយថនសតោះរាង ៃរសធវើសអាយែចខារដណាត រប ោរចនន១០០% ស ើយ៤តគសារស មើនង៤% នោយថនដណាត រប ោរែចខារ៧៥% នង២តគសារសផសងសទៀរស មើនង៣%នោយថនដណាត រប ោរែចខារខរ៥%។

សខនង ជា ខងក តបជាជនចនន៣៣%យលថនសដើមបបនា សៅនងសតោះរាង ៃរ គ តរបតរេជត ខដលមានរយៈសេលលរលា ែល ស ើយ២៤%សទៀរយលថនោរបានសធវើការចណាខត ខសដើមបសដឋះតសាយបញញា ជភាេរ ស ស ើយ៣%យលថនសដើមបបនា សៅនងសតោះរាង ៃរគរខរមានតបេនធធារាសាសរ តតគបតោន។ ជារម គមនខដលខេងរ សខនង ទាងបេមានធសាសរ ត ឬបសចាខទា មត បណាមយសដើមបសដឋះតសាយបញញា សតោះរាង ៃរខដលខេងសខើរមានសនាះសទ។ រាលសេលជយ បញញា តប មខរងខរចណាខត ខ លខខលាងេលខមមសដើមប សដឋះតសាយជភាេតបចាដថៃ។ ចខណខឯសខនង ដតេសខមងញ មានទ សនៈតបហាខតបខ លោន គ ៤០%ដនអនខផតល មាភ នបានសលើយថនមនដង ឬមនមានធសាសរ តណាសដឋះតសាយសតៅេការរងចាទខសភលៀង ស ើយ៣២%បាននោយថនមានខរការសធវើចណាខត ខសទើបអាចសដឋះតសាយជភាេបាន។ ជាមយោន សនះខដរ អនខផតលបទ មាភ នសខនង មហាសាងចនន១៣%បានសលើយថនគរមានតបេនធធារាសាសរ តខដលអាចទាញទខេរបនឆៃ យ ឬេតបភេសមទខសដើមបអាចសតសាចត េបាន ែណៈខដលមានតបជាជនចនន១០%សលើយថនគររខេជដណាខដលមានទននផលែព នងរយៈសេលែល។ របមខ គមនសខនងរបន ខាេទានមានធានការ មត បណាមយ ឬធនធានបសចាខទាសដើមបសលើយរបនងបញញា សតោះរាង ៃរសខនងរបនរប ោរសនាះសទ។

សខនង ទាងបភាគសតចើនតបភេេរមានខដលេខោរទទលបាន គ តមរយៈការសាត ប ទយខដលមានចនន៤៧% តមរយៈទ សនាទរទ សនមានចនន១១% នងតមរយៈអនខជរខាងមានចនន១២% ខរខមានតបជាជនចនន២២%មនមានតបភេេរមាន។ លទធផលបងហា ញថន សនាះការសាត ប ទយនងទរទ សនមានការសេញនយមជាងសគសខនងរបន ខាសតោះវាមានលខេណៈងហយត លសតបើតបា រដល មរមយ ខដលេខោរអាចមានលទធភាេទញមខសតបើតបា ។ ោា ងណាមញ តបេនធផសេវផាយតមរយៈការចះផសេវផាយផកទ លេ ណាខមសរនតរដឋា ភបាល អាជាធរមលដឋា ន អងគការមនខមនរដឋា ភបាលហាខដចជាសមានខតមរទាបសស ើយ។ របមខ លងតមរយៈការ ខាតសាតជាបញញជ ខថនត ខភនត ចគ ជាត ខមយដនសែរតខេង ព ខដលទទលរងសតោះសដឋយសារឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារ(សតោះរាង ៃរ)ខាល ងជាងសគ។ ខ ខរ១០០%ជាអនខតបខប

v

របរខ ខមមខដលជាមែរបបមយងហយរងសតោះេបញញា សតោះទខជន នងសតោះរាង ៃរ។ ខតមរដនការយលដងរប តបជាជនសលើបញញា ការខតបតបលអាកា ធារ បសចាខទា ធនធាន នងធានការបនា សមានខររទាបសស ើយ។ មរថភាេបនា រប ោរសទាបសដឋយសារោរេមានចសណះដងតគបតោនខនងការសលើយរប ខងវះធានធាន នងបសចាខទា ខងវះខារតបេនធធារាសាសរ ត ខងវះេរមានអេអាកា ធារ ជភាេតខជាសដើម។

vi

STUDY ON THE SITUATION OF DROUGHT MANAGEMENT ADAPTS

TO THE CLIMATE CHANGE IN KAMPONG SPEU PROVINCE

UNG SOEUN

Chair of thesis committees: Dr. Heng Chanthoeun

Members of thesis committees: Associate professor Dr. Huon Thavarak and Mr. Kim Soben

Graduated School, Royal University of Agriculture, Phnom Penh, Cambodia

ABSTRACT

Cambodia is 2nd ranked among the countries of Southeast Asia from the effects of climate change such as

floods, droughts, storms and increasing temperature so on. Cambodian relies on agricultural production

including livestock, vegetables and cash crops, fisheries, forestry, rice production. Kampong Speu

province is one of the 24 provinces which was badly affected by the drought, while the people in the

province are poor and food insecurity.

Based on people experience on climate change impact, topic on " Study on drought management

adapts to the climate change in Phnom Sruoch District, Kampong Speu Province" was taken into

study with three main objectives: 1). understanding the vulnerability of rural communities from climate

change in the region; 2). communities’view on solution of relevanted stakeholders in responding to the

drought; 3). to find out the adaptation measures appropriate to address climate change in the context of

drought. This study was conducted in 3 communes such Mohasaing, Prey Khmeng, and Chamsangke of

Phnom Sruoch district, Kampong Speu province. 6 villages and 91 farmer representatives were selected

and interviewed.

The results of the study showed that 38% of the interviewees in Chamsangke commune are medium

standard of living, 20% are poor families and, 5% are poores families while 2% are rich family. 9%of

those who gave the interview in Prey Khmeng are medium standard of living and 4% are poors. 6% of

the interviewees in the commune of Mohasaing are poor standard of living while 4% is poorest families,

and 2% are rich. Most of farmers’livelihood in the three communes, Mohasaing, Prey Khmeng and

Chamsangke relied on rice production which 64% farmers are working as a garmen worker when the

drought has been occurred. Since 2003 (10 years) ago, 38% of people understood that the Chamsangke

commune ever encounter drought 3 times and 29% of people understood that drought occurred 4 to 5

times, while 4% of people perceived drought occurred more than 6 times ago. Likewise, people live in

Prey Khmeng commune and Mohasaing commune are understood similarly that the drought has been

occurred during the 10 years ago. 12% of people are living in Prey Khmeng communes and 11% of

Mohasaing commune noted that drought has been occurred 3 times while 2% of people in Mohasaing

commune and 1% people in Prey Khmeng commune understood drought has occurred between 4 to 5

times. The remaining 1% in two communes said that drought occurred more than 6 times ago.

In Chamsangke commune, people who have interviewed amount 52 families which are equals 56%

responded that drought has damaged 100% of vegetable crops and cash crops, and total 39 families which

are equals 44% said that drought damaged crops and vegetable crops from 5% to 75%. People who have

interviewed, 30 families equals 33% answered that during drought damaged 100% of their rice, 19

families equals 21% reported that drough has damaged 75% of rice, and 11 families equals 12% said that

drought damaged 50% of rice. Particularly in Mohasaing commune, 5 family equal 6% said that the

drought has damaged 100 of rice and 2families equals 5% said that the drought has damaged 75% of rice.

Meanwhile, in Prey Khmeng commune, 5 families equal to 6% said that drought damages their rice

100% and 4 family equal 4% said that drough has damage 75% of rice and 2 families equal to 3% said

that their rice has damaged only 5%.

People are living in three communes, 47% of interviewees said that they accessed to climate information

by radio while 11% people access by TV and 12% people heard from neighbor but 22% of the population

vii

does not have a source of information. The results showed that listening to the radio and television are

very popular in that area because it is easy to use, affordable, and able to buy. However, generally publice

are very limited awared weather information from local government authorities as well as NGOs.

Overall, through the study confirmed that Phnom Sruoch District of Kampong Speu province has been

affected by the impact of climate change (drought). 100% farmer relied on agricultural productions which

are vulnerable sector to flood and drought. People are low adaptative capacity on climate change because

they have limited knowledge on climate chagne, lack of technological resources, lack of irrigation system,

lack of weather information on climate change and poor living standards.

viii

បញជមាតកា

ស ចខតខថលងអណរគណ...................................................................................................................... i សងេបនសខេបបទ ............................................................................................................................iii បញជ មារកា ................................................................................................................................. viii

បញជ ចតររប ................................................................................................................................. xii

បញជ ោខយ រស រការ ................................................................................................................... xiv

ជាពក ១

គសចកតគផតើម

១.១ លខេណៈទសៅ ...................................................................................................................... 15

១.២ មលស រដនការ ខា ............................................................................................................16

១.៣ ណរ តមាបការតសាតជា ....................................................................................................16 ១.៤ មមរខមមដនការ ខា ........................................................................................................... 17

១.៥ ទ សៅ នង សោលបណងដនការ ខា..................................................................................... 17

១.៦ សារៈ ខានដនការ ខា ....................................................................................................... 17

១.៧ ទ ដនការ ខា ................................................................................................................. 17 ១.៨ សោលគនរដនការ ខា ........................................................................................................ 17

១.៨.១ ការវាយរដមលឥទធេលដនអាកា ធារ ............................................................................ 17

១.៨.២ ការខណរលខេណៈដនឥទធេលេការខតបតបលអាកា ធារ ............................................... 18 ១.៨.៣ ការខ វងរខឬ គលដនបញញា ...................................................................................... 18

១.៨.៤ ការខណរយខ ខមមភាេ មត បសដើមបសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរ ............................... 18

ជាពក ២

សាគយរបណាា លយសាសរសត ២.១ សាថ នភាេទសៅដនការខតបតបលអាកា ធារ ................................................................................ 19 ២.១.១ ឧ មនផទះខញាខ នងផលផទះខញាខ ............................................................................... 19

២.១.២ ភាេងហយរងសតោះ នងផលបាះោលដនការខតបតបលអាកា ធារខនងតបសទ ខមពជា ................. 20

២.១.៣ ផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារសលើ យធនធានទខ .......................................... 21

២.១.៤ ផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារសលើ យខ ខមម នងជលផល ............................. 21 ២.១.៥ ផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារសលើ យ ខាភបាល ......................................... 22

២.១.៦ ផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារសលើ យដតេស ើ នងតបេនធសអខ ..................... 22

ix

២.២ យទធសាសរ តបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ ....................................................................... 22

២.២.១ ការបនា ខនង យធនធានទខ នងជលផល ................................................................. 23

២.២.២ ការបនា សៅនងសតោះរាង ៃរ .................................................................................... 23

២.២.៣ ការបនា សៅនងសតោះទខជនន.................................................................................... 24 ២.២.៤ ការបនា ការខតបតបលអាកា ធារសខនង យខ ខមម ................................................... 24

២.២.៥ កាបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារខនង យ ខាភបាល ........................................ 25

២.២.៦ ការបនា ការខតបតបលអាកា ធារសខនង យដតេស ើ .................................................... 25

២.៣ តខបែណឌ សោលនសោបាយអនតរជារសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារ .................................. 26 ២.៣.១ អន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ (UNFCCC) ....................26

២.៣.២ េធសារខយរ (Kyoto Protocol) .................................................................................26

២.៣.៣ នន ទបណាត ភាគជា មាជខដនអន ញញា (COP) ..................................................... 27 ២.៤ តខបែណឌ សោលនសោបាយជារសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារ ....................................... 27

២.៤.១ ខផនការយទធសាសរ តអភ ឌឍនជារ ២០១៤-២០១៨ ......................................................... 27

២.៤.២ គណៈខមាម ធការជារតគបតគងសតោះម នតរាយ (NCDM) ................................................. 27

២.៤.៣ ខមមធសាខលបង តេភាេធនតទាសៅនងអាកា ធារ ...................................................... 28 ២.៤.៤ រចនា មពនធ នងរនាទរប គណៈខមាម ធការជារតគបតគងការខតបតបលអាកា ធារ .............. 28

ជាពក៣

វ សាសរសតសកាគសាវគជាវ ៣.១ ធសាសរ តតសាតជា ............................................................................................................... 29

៣.១.១ ការសតជើ សរ ើ របន ខា........................................................................................... 29

៣.១.២ ការសតជើ សរ ើ ណាខ ................................................................................................. 29

៣.១.៣ ឧបខរណ តមាបតបមលទនននយ ............................................................................... 30

៣.១.៤ មាភ រៈសតបើតបា ខនងការ ខា នងតបមលទនននយ ......................................................... 31 ៣.១.៥ ធសាសរ ត ភាគទនននយ............................................................................................. 31

ជាពក ៤

លទយធផល នងការពភាកា

៤.១ សាថ នភាេទសៅដនរបន ខា ................................................................................................. 32

៤.១.១ សាថ នភាេទសៅសែរតខេង ព ....................................................................................... 32

x

៤.២ សាថ នភាេទសៅសខនងត ខភនត ច .......................................................................................... 33

៤.២.១ អាកា ធារ .......................................................................................................... 33

៤.២.២ រណា ភាេ ......................................................................................................... 33

៤.២.៣ ខេ ទខសភលៀង ....................................................................................................... 34 ៤.២.៤ សណើ ម ................................................................................................................ 34

៤.៣ សាថ នភាេទសៅដនរបន ខា ................................................................................................. 34

៤.៣.១ មហាសាង ......................................................................................................... 34

៤.៣.២ ដតេសខមង ............................................................................................................. 37 ៤.៣.៣ ជា ខងក ............................................................................................................. 38

៤.៤ សាថ នភាេទសៅដនអនខផតលការ មាភ ....................................................................................... 40 ៤.៤.១ សភទដនអនខផតលការ មាភ ......................................................................................... 40 ៤.៤.២ ខតមរអាយ ............................................................................................................. 41

៤.៤.៣ ខតមរជភាេរ សរប តបជាជនខនង ...................................................................... 41

៤.៤.៤ ចនន មាជខខនងតគសារ ........................................................................................... 42

៤.៤.៥ តបសភទមែរបរ ......................................................................................................... 43 ៤.៤.៦ សាថ នភាេផទះរប អនខផតលការ មាភ .......................................................................... 44

៤.៤.៧ ទ ដរប តបជាជនខនងរបន ខា ............................................................................. 45 ៤.៥ ការខណរអរត ញញា ណដនសតោះរាង ៃរសខនងរបន ខា ........................................................... 45

៤.៥.១ ទ សនៈយលស ើញរប តបជាជនសលើការខតបតបលអាកា ធារ .......................................... 45

៤.៥.២ ចននសតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើងខនងរបន ខា ..................................................... 46

៤.៥.៣ ផលបាះោលសលើដណាបខនល នងដណារមផស ................................................................... 47

៤.៥.៤ ផលបាះោលសលើការសតបើតបា ទខ ................................................................................. 47

៤.៥.៥ ផលបាះោលសតោះរាង ៃរសលើដណាត ....................................................................... 48

៤.៥.៦ តបរទនរដកាលដនការសខើរបញញា សតោះរាង ៃរសខនងរបន ខា ....................................... 49

៤.៦ ធានការការសលើយរបរប គមនចសោះបញញា សតោះរាង ៃរ ...................................................... 49 ៤.៦.១ ធសដឋះតសាយបញញា សតោះរាង ៃរសលើដណាត .............................................................. 50

៤.៦.២ ធសដឋះតសាយចសោះបញញា សតោះរាង ៃរសលើដណាបខនល ..................................................... 50

៤.៦.៣ ធសាសរ តសលើយរបរប គមនសលើបញញា ខងវះខារទខសតបើតបា .................................... 51

៤.៦.៤ ធសាសរ តសលើយរបរប គមនសលើបញញា ការចញា ម រវោ នៈ ..................................... 52

xi

៤.៧ ធានការសលើយរបរប សាថ បនោខេនធសៅនងសតោះរាង ៃរ ........................................................... 52

៤.៧.១ សាថ បនខដលបានចលរមសដឋះតសាយបញញា សតោះរាង ៃរ .................................................... 52

៤.៧.២ ការសលើយរបរប អងគការ ខមមភាេសដើមបតសាតជា នងអភ ឌឍន(ARD) ............................. 53

៤.៨ ខតមរដនការសេញចរត នងមនសេញចរតចសោះការសលើយរបេសាថ បនោខេនធ ..................................... 545 ៤.៩ ការទទលេរមានអាកា ធារ នងការេាខរណសតោះធមមជារ ....................................................... 56

៤.៩.១ តបភេដនេរមាន ...................................................................................................... 56

៤.៩.២ បញញា តប មខនងការទទលបានេរមានអាកា ធារ ....................................................... 56 ៤.៩.៣ ធានការសតរៀមបងហក សេលមានផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារ ................................. 57

ជាពក ៥

សននដឋា ន នងអនសសាសន ៥.១ ននដឋា ន ............................................................................................................................. 59

៥.២ អនសា ន .........................................................................................................................61

xii

បញជវចគតរប

ល.រ គលេលាដឋប ចាណងគជើង ទយាពរ

តារង

១ តរាង ៣.១ ថរតគសារ របដន ណាខ ................................................... 30

២ តរាង ៤.១ ថរតបជាជនខនងសែរតខេង ព ................................................. 32

៣ តរាង ៤.២ ថរតបជាជនខនង មហាសាង ................................................ 34 ៤ តរាង ៤.៣ ថរតបជាជនសខនង ដតេសខមង ................................................ 37

៥ តរាង ៤.៤ ចននតបជាជនសខនង ជា ខងកឆន ២០១៣ ................................ 38

៦ តរាង ៤.៥ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរសលើដណាបខនល នងដណារមផស ............ 47

៧ តរាង ៤.៦ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរសលើការសតបើតបា ទខ .......................... 47

ាគកាម ១ ដាតកាម ១.១ សោលគនរដនការ ខាតសាតជា .............................................. 18

គកាេាក ១ តកា វខ ២.១ ការបភាយឧ មនផទះខញាខតម យោ សេញេភេសលាខ ........... 20 ២ តកា វខ ៤.១ ចននតគសារសខនង មហាសាង ............................................. 36

៣ តកា វខ ៤.២ ចននតគសារសខនង ដតេសខមង ................................................. 38

៤ តកា វខ ៤.៣ ទននយតបជាជនសខនង ជា ខងក .............................................. 39 ៥ តកា វខ ៤.៤ សភទដនអនខផតលការ មាភ ...................................................... 40

៦ តកា វខ ៤.៥ ខតមរអាយដនអនខផតលការ មាភ ............................................. 41

៧ តកា វខ ៤.៦ ខតមរជភាេរប អនខផតលការ មាភ សខនង នមយៗ ............... 41

តកា វខ ៤.៧ ចនន មាជខខនងតគសារខដលផតលការ មាភ ............................ 42 ៩ តកា វខ ៤.៨ តបសភទមែរបររប តគសារខដលបានផតលការ មាភ ................... 43

១០ តកា វខ ៤.៩ សាថ នភាេផទះសខនង នមយៗ ................................................. 44

១១ តកា វខ ៤.១០ ទ ដផទដសធវើខត នងចការ ........................................................ 45 ១២ តកា វខ ៤.១១ ខតមរដនការយលដងអេការខតបតបលអាកា ធារ ........................ 45

១៣ តកា វខ ៤.១២ ចននសតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើងសខនង ទាងប ................. 46

១៤ តកា វខ ៤.១៣ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរមខសលើដណាត ............................. 48

xiii

១៥ តកា វខ ៤.១៤ តបរទនរដកាលដនការសខើរមានបញញា សតោះរាង ៃរ ....................... 49

១៦ តកា វខ ៤.១៥ ធសាសរ តសដឋះតសាយរប គមនចសោះដណាត ................. 50

១៧ តកា វខ ៤.១៦ ធសាសរ តសដឋះតសាយតមខបប គមន ................................... 50

១៨ តកា វខ ៤.១៧ ធសាសរ តរប មនសលើបញញា ខងវះខារទខ ............................. 51 ១៩ តកា វខ ៤.១៨ ធសាសរ តរប មនសលើបញញា ចញា ម រវ ............................... 52

២០ តខ វខ ៤.១៩ ខតមរសេញចរត នងមនសេញចរត ............................................... 55

២១ តកា វខ ៤.២០ តបភេដនការទទលបានេរមានអាកា ធារ ............................... 56

២២ តកា វខ ៤.២១ បញញា តប មចសោះការទទលបានេរមានអាកា ធារ ................. 56 ២៣ តកា វខ ២.២២ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះទខជនន ..................................... 57

២៤ តកា វខ ៤.២៣ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះរាង ៃរ ...................................... 57

២៥ តកា វខ ៤.២៤ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះបញញា ែភាេមន ស រវ នងដណា ...... 58

របភាព ១ របភាេ ៣.១ ខផនខទត ខរដឋា បាលត ខភនត ចសែរកខេង ព ឆន ២០០៩ ............ 29

របលត ១ របថរ ៤.១ ការជបេភាខាអេបញញា តប មនានាជាមយសលាខសម ជា ខងក ... 53 ២ របថរ ៤.២ ត ះទខ គមនសដើមបបនា នងសតោះរាង ៃរខនង ជា ខងក ......... 55

xiv

បញជ កយសរគសរកាត

ោខយ រស រការ ការេនយល

គ.ម : គ ខមារ ម.ម : មលខមារ .រ : ចត

0C : អងាស

% : ភាគរយ CFC : ខលរ ាភលយអរ ាកាបន

H5N1 : ជង ផកត សាយបខស H5N1

ARD : Action for Research and Development

ADB : Asia Development Bank

ADPC : Asain Disaster Prepareness Centre CO2 : Carbon Dioxide GEF : Global Environment Facility

GLOF : Glacier Lake Outburst Flood

GW : Germanwatch

IPCC : Inter Govermental Panel on Climate Change

JCCI : Join Climate Change Initiative

MAFF : Ministry of Agriculture, Foresty and Fishery

MoE : Ministry of Environment

NCDM : National Committee of Disaster Management

NGOF : The NGO Forum on Cambodia

UNFCCC : United Nations Framework Convention on Climate Change

UNDP : United Nations Development Program

WB : World Bank

15

ជាពក ១ គសចកតគផតើម

១.១ លកេណៈទយគៅ តបសទ ខមពជា គ ជាតបសទ ជាបចណារថនន ខសលែ២ខនងចសណាមតបសទ សខនងរបនអា អាសគនយខដល រងផលបាះោលោា ងធៃនធៃរេសតោះទខជនន នងសតោះរាង ៃរ។ មលស រខដលតបជាជនខមពជាងហយរងសតោះេការខតបតបលអាកា ធារសដឋយសារខរជភាេរប េខោរេងអាត យសៅសលើធនធានធមមជារ ស ើយការងហរ ខានរប ោរគ យខ ខមមដចជាការចញា ម រវ ការដឋដណា ផលរខមមត ជាសដើម (អខសាវ ម, ២០០៨)។

ចសនាល ះេឆន ១៩៨៧រ រដលឆន ២០០៧ ររសលែសតោះម នតរាយធមមជារសខនងតបសទ ខមពជាបានបងហា ញថនសតោះទខជននមានចនន១២ដង ខដលបណាត លសអាយមន សសាល ប១,១២៥នាខ រងរប ចនន ៥៣នាខ បារបងផទះ ខបងចនន២៧៥,៨០៥ែនង បាះោលដលតបជាជនចនន៩,៥១៤,៦១៤នាខ ខារបងថកាជាង៣២០ លានដលាល អាសមរខ។ ខ ងសេលសនាះសតោះរាង ៃរខបានសខើរស ើងចនន៥ដងផងខដរខដលបាះោលដលតបជាជន របចនន៦,៥៥០,០០០នាខ នងខារបងស ដាខចាចនន ១៣៨,០០០ដលាល អាសមរខ។ សដឋយខ ខសតោះទខជននខនងឆន ២០១១ បានសធវើសអាយបាះោលដលតបជាជនតបមាណជា៩០,៣០០ តគសារខនងសែរតចនន១៥ នងបាះោលដលដខត ចនន១៧០,០០០ .រ លសដឋា នមានចនន៦៣,០០០ែនង សាលាសរៀនមានចនន៣០០ែនង នងគរជាទខតបាខតបមាណជា៥២១លានដលាល អាសមរខ(NCDM, ២០១១)។

នាសេលខនលងមខ តបសទ ខមពជាធាល បទទលរងផលបាះោលធៃនធៃរេជននទខសភលៀងរមមានៈសែរតបារដបង ខេងឆន ខេង ព ខេងធ ខេរ ខណាត ល សោធសារ នងររនៈគរ(NCDM ២០០៨)។ សែរតខេង ព ជាសែរតមយខដលងហយរងសតោះខាល ងបផរខនងចសណាមសែរតតខងមយចននដចជា ខណាត ល តេះហារ មណឌ លគរ ររនៈគរ នងភនសេញស ើយខជាសែរតខដលជាបចណារថនន ខសលែ១៣ សលើភាេងហយរងសតោះេសតោះរាង ៃរខនងចសណាម សែរត-តខង២០ផងខដរ( NAPA,២០០៦)។

ការ ខាថមៗ បានបងហា ញថនមានសាថ បនរដឋា ភបាល អងគការ ងគម ល នង យឯខជនខេងខរសធវើការោា ង ខមមខនងការជយ ដលតបជាជនខនងសែរតខេង ព សដើមបបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ នងការការបនថយសតោះភយដនសតោះម នតរាយតមរយៈ ខមមភាេសផសងៗរមមាន ការេតងង មរថភាេ ការសាត រ នងជខអាង តខទខ តបឡាយ ការចរាញេជ តបាខខច នងធានការសផសងៗសទៀរ (NGOF,២០១២)។ ត ខមយចននតរបាន សតជើ ជារបនសោលសៅរប សាថ បនខាងសលើសដើមបអនរតគសតមាងបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ ដចជាត ខបរស ដា ត ខគងេ ត ខភនត ច ត ខឱរាា ល ជាសដើម។

សទាះបោា ងសនះខត តបជាជនមយចននរ សខនងរបនទាងសនះសខរតប មមែសៅនងបញញា សតោះរាង ៃរខដលេបាខខនងការសដឋះតសាយេស បញញា សនះបានបងកសអាយែចខារផលដណាជាសតចើន េស ដណាត ខដលជាតបភេស បៀងអាហារ នងតបាខចនល ខានរប េខោរ។ សដើមបសដឋះតសាយបញញា ទាងសនះតបជាជនបានសធវើដសណើ រសដឋយចងហយសដើមបខ វងរខតបភេទខសរបនសផសងៗ េស តជលងភន អរ ទង ខតេខ ខដលមានចងហយ

16

េលសដឋា នរប ោរតបមាណជា២-៣ គ ខមាតរ។ ការ ខារប ខមមធអភ ឌឍន តបជាជារ(UNDP) បានបងហា ញថនហានភយអាកា ធារមនននាន ការថយចះសនាះសទ ខរផទយមខញខររដនផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារកានខរមាន ភាេធៃនធៃរស ើងៗនងកានខរញខញាបជាងមន ជាេស សតោះទខជនន នងរាង ៃរ (UNDP ២០១១)។

សោងតមការ ខារប ធនាោរេភេសលាខ(WB)បានបងហា ញថន ភាេងហយរងសតោះេសតោះរាង ៃរ សដឋយសារខតត មយចននរមមានខងវះការតគបតគងធនធានទខ ការទទលបានទខសតបើតបា ការ តខទខ នងការអ បនាល យដនរបបទខសភលៀងជាសដើម។ របាយការណដខដលខបានបញញជ ខផងខដរថន សតោះរាង ៃរបានបងកសអាយបារបងស ដាខចាជារោា ងខាល ងកាល សដឋយសារវាបានបផកល ញដណាខ ខមម ស ដឋា រចនា មពនធ ែភាេ ងគម នងបរសាថ ន។ ចសនាល ះឆន ១៩៩៨ នង២០០២ សខនងតបសទ ខមពជាដណាត តបមាណជា២០%តរបានែចខារទាងត ងសដឋយសារខរសតោះរាង ៃរ (WB, ២០០៧)។

១.២ មលគេតសននការសកា រ រមខដលបចាបបននសនះ សែរតខេង អ គ ជាសែរតមយខនងចសណាមសែរត/តខងទាង២៤ដនតបសទ ខមពជាខដលទទលរងផលបាះោលោា ងធៃនធៃរេសតោះរាង ៃរ។ ស ើយបញញា សនះគ ជាឥទធេលអជជមានេការខតបតបលអាកា ធារេភេសលាខ។ មលស រទាងសនះស ើយខដលសធវើសអាយែ បាទ សរចចរតសធវើការ ខាតសាតជានសខេបបទសតកាមតបធានបទ តេ សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងតគ ើមបបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសច គេតតកាពងសព ។

១.៣ សាណរសគមាបការគសាវគជាវ - សរើបចាបបននោរទទលបានទខសតបើតបា េតបភេណាែលះ? - សរើ គមនធាល បទទលរងផលបាះោលេសតោះរាង ៃរខដរ រ សទ? - សបើធាល ប សរើមានចននបានាម នដងខដរតងេឆន ២០០០ រ របចាបបននមខ? - សេលមានសតោះរាង ៃរមតងៗ សរើមានរយៈសេលបានាម នដថៃ/ខែ? - សរើសតោះរាង ៃរបានបងកការែចខារ/ផលលបាខអវែលះដលតខមតគសាររប ោរ? - សរើ គមនអាចសលើយរប/សដឋះតសាយបានរ សទ? សបើបានសរើោរសធវើដចសមតចែលះ? - សរើមានសាថ បនណាែលះខដលបានចលរមជយ េខោរសេលជយ សតោះរាង ៃរមតងៗ - សរើធសាសរ ត ឬ ភារៈ ឬស វាខមមអវែលះខដលោរបានទទលេសាថ បនទាងសនាះ? - សរើោរយលោា ងណា/សេញចរតខររណាខដរចសោះជនយទាងសនាះ? - សរើសាថ បនទាងសនាះជយ សដឋយរសបៀបណា? មានតប ទធភាេ ឬសទ?

17

១.៤ សមមតកមមននការសកា តបជាជនរ សខនង មហាសាង ដតេសខមង នង ជា ខងកដនត ខភនត ច សែរតខេង ព បានតប មមែសៅនងសតោះរាង ៃរខាល ងជាងសតោះទខជនន។ ដណាខ ខមម រវ នងមន សបានតប មមែោា ងខាល ងសៅនង ខងវះខារទខសតបើតបា ខនងរបនស ើយ មរថភាេបនា សៅនងបញញា សតោះរាង ៃរមនទានមានតប ទធភាេ។

១.៥ ទយសគៅ នង គរលបាណងននការសកា ការ ខាសនះមានសោលសៅខ វងរខសអាយស ើញអេភាេងហយរងសតោះរប គមនជនបទ នងខ វងរខ

ដសណាះតសាយ មត បសដើមបការបនថយភាេងហយរងសតោះេសតោះរាង ៃរសសេលអនាគរ។ សដើមប សរចបាននសោលសៅសនះការ ខាសនះមានសោលបណងប ខានៗ គ

- ខ វងយលភាេងហយរងសតោះរប គមនជនបទេការខតបតបលអាកា ធារសខនងរបន។ - ទ សនៈរប គមនចសោះដសណាះតសាយរប សាថ បនោខេនធសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរ។ - ធានការបនា មត បសដើមបសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារខនងបរបទសតោះរាង ៃរ។

១.៦ សារៈសាខានននការសកា ការ ខានងអាចជយ ដលអនខសធវើស ចខត សរចចរត អនខនសោបាយ អងគការ ងគម ល យឯខជន មនទរោខេនធ អាជាធរមលដឋា ន នងសាថ បនោខេនធនានាងហយត លខនងការសរៀបចខផនការជយ ដលតបជាជនសអាយ ចសោលសៅ នងបសេញររ ការរប ោរសអាយមានតប ទធភាេ។

១.៧ ទយាេាននការសកា ការ ខាសលើតបធានបទសនះ ែ បាទបានសតជើ សរ ើ យខត ខភនត ច សែរតខេង ព ខដលជាត ខមយខេងទទលរងនផលបាះោលសដឋយសារសតោះរាង ៃរោា ងធៃនធៃរ។ ចនន៣ដនត ខភនត ចតរបានសតជើ សរ ើ មខសធវើការ ខាតសាតជាគ មហាសាង ដតេសខមង នង ជា ខងក។ សខនង ទាងប ែ បាទបានសតជើ សរ ើ ភមចនន ៦ខដលខេងតប មសតោះរាង ៃរសដើមបសធវើការ ខា នងវាយរដមលសលើផលបាះោល តេមទាងខ វងយលអេទ សនៈយលស ើញរប តបជាជនសខនងរបនសៅសលើបញញា សតោះរាង ៃរ នងធានការសដឋះតសាយ។

១.៨ គរលរានតននការសកា ការ ខាសនះបានខបងខចខជាជហានៗ សដើមបសធវើការវាយរដល នង ខាអេម នតរាយធមមជារខដលសផកត រ ខានសលើសតោះរាង ៃរសខនងរបន។ ការ ខាឯខសារខដលមានតសាប នងការតបមលេរមានេអនខោខេនធ ខានៗ សដើមបសផទៀងផកទ រទនននយផលបាះោលេសតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើងខនលងមខ។ ការ ខាសនះខបងខចខជា៤ ខផនខ ខានៗ រមមានៈ

១.៨.១ ការវាយតមលៃឥទធពលមៃអាកាសធាត ការ ខាសនះ សអាយស ើញអេមលស រចបងៗខដលអាចជាបញញា រប សាថ បនតម យនានាខតត ភាេ

ងហយរងសតោះរប គមន នងខតត ោខេនធសផសងៗសទៀរសៅនងអាកា ធារ។ ចសោះេរមានខដលមនអាចរខបានដចជា ការវាយរដមលភាេងហយរងសតោះខនលង ការ ខាសនះនងសតបើតបា បញជ ណរតសាតជា ការេភាខាតខម នងឯខសារខដលមានតសាបសដើមបបសេញបខនថម។

18

១.៨.២ ការកណតលកខណៈមៃឥទធពលពការបរែរែលអាកាសធាត សដឋយខផអខសលើការវាយរដមលផលបាះោលតម យនមយៗ ខដលធាល បទទលរងផលបាះោលេសតោះរាង ៃរ

ខនលងមខនងតរ បានខណរ នងសធវើចណារថនន ខតមលដឋប។ ចណារថនន ខសនះខផអខសៅសលើខររដនផលបាះោល តម យនមយៗ នង យសផសងៗសទៀរខដលោខេនធសៅនង ែមាលភាេរប គមនខនងរបន។

១.៨.៣ ការបសែងរកឬសគលមៃបញហា ខតមរែ ោន ដនផលបាះោលេសតោះរាង ៃរ ោខេនធសៅនងមលស រែ ៗដនភាេងហយរងសតោះ។ មល

ស រមយចននរមមានៈ តបេនធសតសាចត េ ការដឋដះដណាខដលងហយរងផលបាះោល ឬ ការតគបតគងដណាមនបានលអជាសដើម។ សដើមបទទលបានេរមានអេមលស រដនបញញា ចាបាចតរមានការេភាខា េសតោះសោបលជាមយ គមន សាថ បនោខេនធ អាជាធរមលដឋា ន នងអងគការមនខមនរដឋា ភបាលជាសដើម។

១.៨.៤ ការកណតយកសកលមភាពសលរសបដ ើលបដៃើយតបដៅៃងដររោះរងសងត ខមមភាេ មត បនងតរខណរសដឋយខផអខសលើការភាគខាងសលើ។ តរាងមាា តទ នងសរៀបចស ើងសដឋយ

ខបងខចខជាខររដនផលបាះោល នងមលស រ (ភាេងហយរងសតោះ)។ សខនងដសណើ ការសនះនងេចារណាសលើធានការការបនថយផលបាះោលេឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារសដឋយសផកត រសលើសតោះរាង ៃរ។

ដាតកាម ១.១៖ សោលគនរដនការ ខាតសាតជា

ខណរ ខមមភាេស លើយរប នងតរាងមាា តទ

ខផនការជារ ខផនទបងហា ញផល ស ណារ ា នងការេាខរណ

ខ វងរខអេមលស រខដលនាសអាយ មានភាេងហយរងសតោះ

ខាអេការខតបតបលអាកា ធារ ការភាគទនននយឧរនយម នងទនន នយតម យ េសតោះសោបលអនខ ោខេនធ នងបញជ ណរ

ខណរ យ ខានៗ ខដលរងផលបាះ ោល នងខតមរដនផលបាះោល

ភាគផលបាះោលេអររកាល - របាយការណវាយរដមលខនលងមខ

- បញជ ណរ

- េសតោះសោបលអនខោខេនធ

19

ជាពក ២ សាគយរបណាា លយសាសរសត

២.១ សាា នភាពទយគៅននការបគបគបលអាកាសធាតស តបសទ ខមពជា ជាតបសទ ខដលងហយរងសតោះបផរេការខតបតបលអាកា ធារសដឋយសារតបជាជនជាសតចើន បានេងខផអខជភាេខដលងហយរងផលបាះោលេការខតបតបលអាកា ធារដចជា ផលរខមមខ ខមម ការចញា ម រវ នងសនសាទ។ ចានាខរ ខានបផរេរដនការខតបតបលអាកា ធារគ រណា ភាេ នងរបបទខសភលៀង(អខសាវ មអងសគល , ២០០៧)។ ការ ខាខនងឆន ២០០៥ បងហា ញសអាយស ើញថនមានសែរតចនន១៨ ដនតបសទ ខមពជាងហយនងទទលរងផលបាះោលបផរេសតោះទខជនន នងសតោះរាង ៃរ ត បសេលខដលសែរតចនន៨ ងហយរងសតោះេេយះនងសែរតចនន២សទៀរងហយនងរងសតោះេការសខើនស ើងដនទខ មតទឬការ រចលដនទខ មតទ(NAPA, ២០០៦)។ ហានភយដនអាកា ធារនាសេលបចាបបនន នងសេលអនាគរេខមនសខើរខរចសោះតបសទ ខមពជាបាសណាណ ះសទ បាខនតខថមទាងបាះោលទាងខនងតបសទ ខេងអភ ឌឍននងតបសទ អភ ឌឍន។ ភាេតខតខគ ជាខតត ខដលសធវើសអាយតបជាជនកានខរងហយរងសតោះេមែ ញញា សតោះថនន ខដនសតោះម នតរាយសដឋយសារេខោរមានលទធភាេរចរច នងធន ធាន តចស តើងខនងការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ។ ទខជននឆន ២០១១ បានបាះោលោា ងធៃនធៃរដលតគសារចនន៣៥៤,២១៧តគសារ(តបជាជនតបមាណជា១.៧លាននាខ) ខនងសែរតចនន១៨ ខដលបណាត លសអាយការែចខារជាតទេយ មបរតមានរដមលតបមាណជា ៥២១ សៅ ៦២៤លានដលាល អាសមរខ។ េយះសខសាណាឆន ២០០៩ បានបាះោល ១៤សែរតខនងចសនាម ២៥សែរតខដលបណាត លសអាយបារបងខផនខស ដាខចា នងស ដឋា រចនា មពនធគរជាទខតបាខតបមាណជា ១៣២លានដលាល អាសមរខ(WB, ២០១២)។ សោងតមរបាយការណ តេការវាយរដមលភាេងហយរងសតោះ នងការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធាររប តខ ងបរសាថ នខនងឆន ២០០១បងហា ញថន រណា ភាេខនងតបសទ ខមពជានងសខើនស ើង រ រដល២អងាស សសតកាមស ណារ ាទ១ នង២.៥អងាស សសតកាមស ណារ ាមយសទៀរ។ របបទខសភលៀងរេងថននងសខើនស ើងជាង ខតមរបចាបបនន។ សទាះបោា ងណាខសដឋយសឆន ២១០០ របបទខសភលៀងសខនងតបសទ ខមពជាអាច នងសខើនស ើង រវាង៣ភាគរយ សៅ ៣៥ភាគរយអាត យតមរបន។

២.១.១ ឧសមៃផទោះកញច ក ៃងផលផទោះកញច ក ផលផទះខញាខ គ ជាោខយខដលយខស ម ះតមោខយថន “ផទះខញាខ” ខដលអាចរខា រណា ភាេសអាយសៅត

លមមខនងសោលបណងដឋបខនលសខនងតបសទ ខដលមាន រណា ភាេតរជាខ។ ដសណើ រការសនះ គ វាដចោន សៅនងដសណើ ររខា រណា ភាេដនភេខផនដសអាយសៅត លមម តមាបជររ សបានផងខដរ។ ចាបតងេបដរតឧ ា ខមមមខ ខមមភាេមន សបានបងកឲយមានខសណើ នខហាបឧ មនផទះខញាខខនងបរោកា កានខរខាល ង។ ឧ មនផទះខញាខគ ជាបណត ឧ មនខដលរភាជ បោន សដឋយ មពនធគមោា ងរងមាសខនងតបេនធបរោកា ដនភេខផនដ ស ើយវាមានទរងដចជាដបលផទះខញាខខដលអាចសអាយខមមរ មតខ មអាងតបាចាងចល នងបាល រតរ បសៅញបាន។ សសេលខដលការ មតេះអាទរយចាងមខសលើភេខផនដ ថនមេល៧០ភាគរយតរបានត បសដឋយមហា មតទ រខេជារ នងរថធារសផសងៗសទៀរសសលើខផនដ ស ើយថនមេល៣០ភាគរយសទៀរបានចាងបាល រតរ បសៅបរោកា ញសដឋយសារេេខ តេល នងរថសផសងៗសទៀរ។ សទាះោា ងសនះខត ថនមេលខដលត ប៧០ភាគរយសនះ

20

មនខមន ថរសខនងបរោកា ដនភេខផនដរ រសនាះសទ សបើមនដសចាន ះសទភេខផនដនងកាល យជាដសភលើងសះ សនាធ ស ធ មនអាចសអាយជរមន ស នង រវរ សបានសនាះសទ (JCCI et al, ២០១៣)។ សោងតមតបសភទដនឧ មនផទះខញាខចបងៗ នងតបភេរប វាមានដចជាៈ

- ឧ មនកាបនច(CO2)៖ មានតបភេេការដរឥនធនៈផ លដចជាធយងថម សតបងការ ឧ មនធមមជារ នងការបារបងដតេស ើ។

- ឧ មនសមតន(CH4)៖ មានតបភេេដវាលខត ការចញា ម រវោ នៈ ទលានសចាល តមាម លទខ អយ ណលរាេសគ ដឋា ន នងអាជខមមខរ ាធយងថម។

- ឧ មនឌអា រមាណអខ រ(N2O)៖ ភាគសតចើនបានមខេការសតបើតបា ជគមសខនង យខ ខមម នងេការដរឥនធនៈផ ល។

- ឧ មនអ ន(O3)៖ សខនងត ទាបខាងសតកាមបរោកា ខដលសខើរសដឋយតបសោលេខផសងោនយនត - ឧ មនខលរ ាភលយអរ ាកាបន(CFC)៖ មានតបភេបភាយេការសតបើតបា សារធារថនន បាញ មាា នតរជាខ នង

ទទខខខជាសដើម។ សោងតមរបាយការណរប តខមការងហរអនតររដឋា ភបាល តេការខតបតបលអាកា ធារ (IPCC) ការ

បភាយ ឧ មនផទះខញាខរវាងឆន ១៩៩៧ នង២០០៤មានតបភេមខេ យខ ខមមចនន ១៣.៥%ដចខដលបាន បងហា ញខនង តកា វចខាងសតកាមសនះ។

តកា វខ ២.១៖ ការបភាយឧ មនផទះខញាខតម យនានាសសលើេភេសលាខ

សខនងឆន ១៩៩៤ តបសទ ខមពជាបានត បយខឧ មនផទះខញាខោា ងសតចើនេបរោកា តមរយៈដតេស ើបាខនតសខនងឆន ២០០០ តបសទ ខមពជាបានបារបងដតេស ើ នងការខតបតបលដនការសតបើតបា ដោា ងឆបរ ខដលនាតបសទ ខមពជាបានកាល យជាតបសទ បភាយឧ មនផទះខញាខសតចើនជាងត បសៅញ។ តបសទ ខមពជាតរបានសគ ខាស ើញថនការបសញាញឧ មនេការបារបងដតេស ើ នងកាខតបតបលដនការសតបើតបា ដធលមានចនន ៤៩% នងេ ខមមភាេខ ខមមមានចនន៤៤% ស ើយននាន ការសនះមនមានការថយចះសទ(តខ ងបរសាថ ន ២០១១)។

២.១.២ ភាពងាយរងដររោះ ៃងផលប ោះពាលមៃការបរែរែលអាកាសធាតកនងរែដទសកលពជា តបសទ ខមពជា គ ជាតបសទ មយខនងចសណាមតបសទ សអា អាសគនយខដលងហយរងសតោះខាល ងសដឋយសាការខតបតបលអាកា ធារេភេសលាខ េសតោះតបជាជនភាគសតចើនមានមែរបរខដលងហយរងសតោះសដឋយសារលខេណឌអាកា ធារ ដចជា យខ ខមមខដលេងសលើទខសភលៀងស ទើខរទាងត ង។ ការខតបតបលរបបទខសភលៀងសធវើសអាយមាន

២៥%

១៩.៤%១៧.៤%

១៣.៥%

១៣.១%៧.៩%

បរមាណបសញាញឧ មនផទះខញាខតម យ យថនមេល

យឧ ា ខមម

ការបារបងដតេស ើ នងការខតបតបលដនការសតបើតបា ដ យខ ខមម

យដខជញជ ន

21

ភាេមនតបាខដតបជា នងការខតបតបលដនការផគរផគងទខ។ តមការេាខរណអាកា ធារបងហា ញថន របនទាងមល នងកានខរសៅត រដតបាងនងមានការអ បនាល យស ើយ ៃរជាងមន រដ ាអាចចាបនងចាបសផតើមយ រ ស ើយមានរយៈសេលែលជាងមន មាន សណើ មខាល ងជាងមន បរមាណទខសភលៀងនងសខើនស ើងស ើយមានសភលៀងខាល ងជាងមន។

ជាទសៅ ទនងជានងមានការខតបតបលដនរដកាលនមយៗ តេមទាងតបេលភាេ ភាេញខញាបដនទខជនន នងសតោះរាង ៃរផងខដរ។ ការបាា នសាម នដខដលបងហា ញថន យខដលនងងហយរងសតោះជាខខ តងរមមានធនធានទខ ជលផល ផលរខមមខ ខមម ដតេស ើ នងតបេនធសអខ ។ តបសទ ខមពជាងហយរងសតោះជាខាល ងសដឋយសារសតោះទខជនន សតោះរាង ៃរ ការបារបងលនងដនតបេនធសអខ មែរបបចញា មជរតប មនងការគរាមខខ ង ការថយចះ រថភាេ នង ែភាេតបជាជនជាសដើម(JCCI, Sida et al ២០១៣)។

២.១.៣ ផលប ោះពាលពការបរែរែលអាកាសធាតដលើវសយធៃធាៃទក តបសទ ខមពជាមានតបរតជបសតោះម នតរាយធមមជារជាញខញាបេស សតោះទខជនន នងសតោះរាង ៃរ សខនងខ ងរយៈសេលបានាម នទ រសរចងសតកាយសនះខដលជនកាលសតោះទាងេរសនះសខើរស ើងខនងឆន ខរមយ។ ទខជននបានសខើរស ើងសដឋយសារខរទខ រមខេទជតមាលដនអាងទសនលសមគងគ នងការធាល ខសភលៀងខាល ងសជញបងទសនលសាបខដលសធវើសអាយមានទខជននសតមដង ទងរចៗ នងរបនទនាបដចជាសសែរតស ៀមរាប បនាទ យមានជយ ខេងធ ខេងឆន ង សោធសារ នងបារដបងជាសដើម។ ទខជននឆន ២០១១ បានបាះោលោា ងធៃនធៃរដលតគសារចនន៣៥៤.២១៧តគសារ(តបជាជនតបមាណជា១,៧លាននាខ) សាលាសរៀនចនន១.៣៦០ែនងតរបទទាវ មនទរសេទយ១១៥ខខនលង ដផទដខត ជាង៣.០០០.០០០ ខត មន ស២៥០បានបារបងជរ ខនងសែរត-តខងចនន១៨។ ការែចខារជាតទេយ មបរតមានរដមលតបមាណជា៥២១ សៅ ៦២៤លានដលាល អាសមរខ។ តមការេាខរណអាកា ធារសលើ យធនធានទខបងហា ញសអាយស ើញថន ខេ ទខសភលៀងនងសខើនស ើង សខនងរបនែលះៗ នងថយចះសរបនសផសងសទៀរ។ បញញា សនះនងនាសអាយមានការខតបតបលដនតបេលភាេ នងភាេ ញខញាបដនទខជនន នងសតោះរាង ៃរ។ ការខតបតបលរបបទខសភលៀងអាចបាះោលដលរបាយដនរតមានទខទាងទខសសតកាមដ នងសលើដ ត បសេលសនាះគណភាេទខនងធាល ខចះផងខដរ។ ការខតបតបល រណា ភាេទខអាចបងក ផលបាះោលដលការរ សរប ជៈចរះ នងផលរភាេដនតបេនធសអខ ខដនទខសាប។ ខសណើ នន ាទខ មតទនងបងកផលបាះោលដលការផគរផគងទខសាបសរបនសនរសដឋយសារការតជាបចលដនទខដតប។ ការថយចះដនធន ធានទខអាចបសងកើន មាព ធមខសលើមន ស ខ ខមម នងបរសាថ ន។

២.១.៤ ផលប ោះពាលពការបរែរែលអាកាសធាតដលើវសយកសកលម ៃងជលផល តមការ ខាតសាតជាសដឋយនាយខដឋា នខតបតបលអាកា ធារដនតខ ងបរសាថ ន បានបងហា ញថនផលរខមម ខ ខមមបានថយចះចសនាល ះឆន ២០០៤ នង២០០៧ ស ើយនងអាចបនតថយចះសដឋយសារខរការសខើនស ើងដនសតោះទខជនន សតោះរាង ៃរ នងការសខើនស ើងដនខររន ាទខ មតទ។ ផលបាះោលសលើដណាខ ខមម គ ជាការតេយបារមភោា ងខាល ងរប ខ ខរ នងបញញា អ នត ែស បៀងសខមពជា។ យខ ខមមតរបានសគរខស ើញថនជា យខដលងហយនងរងសតោះបផរេការខតបតបលអាកា ធារ។ របាយការណដខដលខបានបងហា ញថន ផលរខមមត បានែចតបមាណជា៧០ភាគរយសដឋយសារទខជននខនងសនាះ២០ភាគរយែចខារសដឋយសារសតោះរាង ៃរ។

ធនធានជលផលទខសាបដនតបសទ ខមពជាមានផលរភាេែព បផរលដឋបទ៤សលើេភេសលាខ នងសដើររនាទ នលខនង នត ែស បៀង។ ធនធានតរបានផតលតបសរអនេជារសាចរ រដល៨០ភាគរយដនរបបអាហារ

22

សជនបទ។ េជតរទខសាបមយចននអាចនងធនតទាសៅនងការខតបតបលអាកា ធារ បាខនតតបសភទសផសងសទៀរអាចនងផរេជសដឋយសារខរខសណើ ន រណា ភាេ នងការខតបតបលរបបទខខនងអាងទសនលសមគងគខដលជាលទធផលដនការខតបតបលអាកា ធារ (JCCI, ២០១៣)។

២.១.៥ ផលប ោះពាលពការបរែរែលអាកាសធាតដលើវសយសខាភបាល ត បសេលខដលតបជាេលរដាខេងជបតបទះបញញា ែភាេោា ងធៃនធៃរនងតខតខ ការខតបតបលអាកា ធារបានបងកការគរាមខខ ងបខនថមដលរបបអាហាររបរថមភ នងសាថ នភាេ ែភាេ ស ើយខទនងនងបាះោលោា ងធៃន ធៃរមខដលខផនខទាងបនដន នត ែស បៀងសោលគ រតមានស បៀង ការទទលបានស បៀង ស ថរភាេដនការផគរផគងស បៀង នងការសតបើតបា ស បៀង។ បារភរអាកា ធារបានបណាត លសអាយមន ស នងបារបងជរសដឋយសារ ខរខសណើ នខសៅ ការផទះជង ទខជនន ែយលេយះ រាង ៃរជាសដើម។ ការផទះជង សផសងៗ តរបានសគខរ ោលថន សខើរស ើងសដឋយសារការខតបតបលអាកា ធារដចជាជង ផកត សាយបខស ជង H5N1 ជង តគនចាញ ជង រាគរ ជង ខមរមា ជាសដើម។

២.១.៦ ផលប ោះពាលពការបរែរែលអាកាសធាតដលើវសយមរពដ ើ ៃងរែពៃធដេកឡស តបេនធសអខ គ ជា គមនជសាសរ តដនសារោងគកាយខដលមានអនតរអសេើជាមយនងបរសាថ នរបនត។ តបេនធសអខ មយ គ ជា គមនដនសារោងគកាយរ (រខេជារ រវ នងមតខប) ជាមយ មា ភាគោម នជរសខនងបរសាថ ន(ដចជា ែយល ទខ នងដ) ខដលមានអសេើសលើោន សៅញសៅមខជាតបេនធមយ។ តបេនធសអខ គ ជាបណាត ញអនតរអសេើរវាងសារោងគកាយនានា នងមជឈដដឋា នរប វា។ វាផារភាជ បជាមយោន តមរយៈរដតដនសារធារចញា ម នងល រថនមេល។ ថនមេលខដលលងការតបេនធសអខ ភាគសតចើនបានមខេតេះអាទរយ។ រវដតេខតមមយចននតរបានសគ ខារខស ើញថន បានផរេជេខនងរបនសដឋយសារខរមានការខតបតបលដនតបេនធបរោកា នងការខតបតបលដនតបេនធសអខ ។ តបេនធសអខ ដតេស ើនងខតបតបលសដឋយសារតបសភទ រវ នងរខេជារតរសលើយរបសៅនងលខេែណឌ អាកា ធារថម។ ជតមខ រវនងតរសរចរលនងដឋចសដឋយដសដឋយសារឥទធេលរមោន ដនការខតបតបលអាកា ធារ ការបារបងដតេស ើ នង មាព ធសផសងសទៀរមខសលើបរសាថ ន។ តបសភទរខេជារ នង រវមយចននខដលមនអាចទបទលនងឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារបាននងតរផរេជ។ ខសណើ ន រណា ភាេ ខលជាមធយមតរម១អងាស នងមានឥទធេលមខសលើមែងហរ នង មា ភាេដនដតេស ើ។ តបសភទដតេស ើទាងមលអាចបារបងទនទមនងការ សខើរស ើងថមដនេេខ រវ រខេជារសផសងសទៀរខដលជាស រនាឲយមានតបេនធសអខ ថមផងខដរ។ ការស ើងខសតត ខផនដ ខអាចបងកឲយមានេេខ រវចដតងភាន ខងហរបងកសរាគ នងសភលើងសះដតេកានខរសតចើនផងខដរ។

២.២ យសទយធសាសរសតបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតស ការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ គ ជា មរថភាេដនតបេនធខដលអាច តមបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារសដើមបការបនថយការែចខារខដលអាចសខើរស ើង ទាញយខតបសោជនេឱកា ឬទបទលនងផលបាខសផសងៗ។ តខមតបខាអនតររដឋា ភបាល តេការខតបតបលអាកា ធារ (IPCC) បានឲយនយមនយការបនា ថនជា” ការ តមបដនតបេនធធមមជារឬមន សសៅនងបរសាថ នថមខដលខតបតបល។ ការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ សៅសលើការ តមបដនតបេនធធមមជារឬមន ស ជាការសលើយរបសៅនងខតត ឬឥទធេលអាកា ធារខដលស ើងជាខ

23

ខ តងឬខដលរេងថនសខើរស ើងខដលបនធរបនថយសតោះថនន ខឬទាញយខតបសោជនេឱកា ខដលមាន។ ការបនា មាន សតចើនតបសភទែ ៗោន ខដលរមទាងការបនា សដឋយគរទខជាមន ការបនា ជាតបរខមមរប ការបនា ជាលខេណៈឯខជន ការបនា ខបបធមមជារ។ សោលបណងចបងដនការបនា គ ទទលបានភាេធន។ ការបនា មាន ២ខបបគ ១) ការបនា តមធមមជារ នងការបនា តមការសតោងទខ។ យទធសាសរ តបនា តមធមមជារទសៅតមតគសារៈ

- ការសតជើ សរ ើ េជត ឬដណាឲយបាន មត បបនាទ បមខតរ បសៅសតបើេជតមទមាល បបនាទ បេជបសតោះអា នន។

- រខាស បៀងបតមងទខមន នងសតកាយជបសតោះម នតរាយ - ការតគបតគង រវចញា ម ដចជា ការបតរេជមនលអ - បតមងទខចណ តមាប រវោ នៈ(សមម នងចសបើង) - ជសតមើ សរ ើ មែរបរសផសង ដចជាចណាខត ខសដើមបសធវើការងហរបសណាត ះអា នន - ឥណទាន ឬការែាតបាខ

ការបនា តមខបបធមមជារ អាចសដើររនាទទលទលាយមយខដរខនងការសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារសធៀបនងយទធសាសរ តបនា តមការសតោងទខខដលតរអនរតសដឋយរាជរដឋា ភបាល ឬសាថ បនដដទសទៀរ។

២.២.១ ការបៃកនងវសយធៃធាៃទក ៃងជលផល បញញា តប មចមបងចសោះ យធនធានទខ គ ការតគបតគងឲយមានការសតបើតបា នងខចខចាយទខតបខប

សដឋយ មធម នងនរនតរភាេ។ ការតគបតគងធនធានទខឲយបានតបស ើរ នងមានតប ទធភាេវាអាចជយ ការបនថយភាេងហយរងសតោះេផលបាះោលដនការខតបតបលអាកា ធារ។ ធានការបនា ខដលធាល បបានសតបើខនលងមខរមមានៈ

- បសងកើរបទបបញារតចាប នងបសចាខទាសផសងៗ តមាបតគបតគងការតបតបា ដធល នងទខសដឋយផកទ ល - សលើខទខចរតខាងស ដាខចាសដើមបផកល បតរឥរោបទរប អនខសតបើតបា - បសងកើរតបភេធនធានទខ - ខខលមអការតគបតគងធនធានទខទាងសលើការតបរបរត នងតខបែណឌ សាថ បន - ការតគបតគងទជតមាល នងការោររខេជារសតមមារទខ - សាត រតបេនធតបឡាយ ខតេខ ឲយលមខរខសាថ នភាេធមមជារញ នងការបនថយការបេលទខ

២.២.២ ការបៃដៅៃងដររោះរងសងត ការបនា សៅនងសតោះរាង ៃរអាចមានធសតចើនដចជាការ តខទខនងការតរង ឬតបមលទខសសេលមាន

សភលៀងធាល ខ។ ខរណជបភាេរាង ៃរអ បនាល យរយៈសេលខងវានងបងកការែចផលដណា ការផទះជង រវលអរ េស ការថយចះដណាចណ រវដតេ នង រវត ខ។ សដើមបបនា តមការសតោងទខសផកត រសលើខតត ដចខាងសតកាមៈ

- តរងទខសភលៀងទខ - រខាការោររបនតបភេទខធមមជារ នងការោរមែងហរផតលទខ ដចជាតមរយៈការសាត រដតេស ើស ើង

ញជាសដើម។ - ជខត ះ សធវើអាងទខ ជខអណត ង - សរៀបចខផនការសតបើតបា ទខ តមាប គមន

24

- ការសតបើតបា ទខសដឋយ នស ដច - េតងខស ដឋា រចនា មពនធសារធារណៈសដើមបបសងកើន មរថភាេ តខទខសមលដឋា ន

២.២.៣ ការបៃដៅៃងដររោះទកជៃៃ សដើមបសដឋះតសាយបញញា ទខជននកានខរមានតប ទធភាេចាបាចតរការរខសាង មរថភាេ បសងកើនចសណះដង

យទធនាការផសេវផាយអបរសថនន ខជាររ រដលថនន ខមលដឋា ន។ សគអាចបសញជ ៀ ហានភយដនទខជននបានតមរយៈការផតលេរមានអេអាកា ធារដលមលដឋា ន ការខសាងទទល រថភាេ ការសតរៀមបងហក ស បៀង មសធាបាយសផសងៗសដើមប សសរងហគ ះបនាទ ន ការសាងអាោរ សាលាសរៀន នងមនទរសេទយសអាយែព ជាងខររន ាទខ ការសាង ងស ដឋា រចនា មពនធសអាយមានភាេធនតទានងទខជនន ជាសដើម។

២.២.៤ ការបៃការបរែរែលអាកាសធាតដៅកនងវសយកសកលម ខផនការបនា ខដលមានតប ទធភាេ គ វាអាចជយ ការបនថយផលបាះោលខដលអាចសខើរមានបណាត លេការ

ខតបតបលអាកា ធារមខសលើផលរភាេខ ខមម នងការបសងកើន នត ែស បៀង។ ផលបាះោលអជជមានសដឋយ សារការខតបតបលអាកា ធារអាចការបនថយបានតមរយៈធសាសរ តដចខាងសតកាមៈ

- បតរមែដណា នងតបសភទេជដណា - ខខលមអការតគបតគងធនធានទខ នងតបេនធធារាសាសរ ត - ខខរតមរដដឋដណានងការបនថយការភជររា ដ - ខខលមអការតគបតគងទជតមាល នងការខសាងខផនការសតបើតបា ដធលឲយលអជាងមន - បសងកើរេជដណាធនតទាសៅនងភាេរាង ៃរ - ខខលមអបសចា សទ ដឋដណាសរដតបាង - សតរៀមតោបេជដណា មត បឲយបានមនរដសភលៀង - បសងកើរធនាោរេជតបចាភមខដលមានេជតបដេណ េជដណា នងេជធននងភាេរាង ៃរ - បសងកើនការបណត ះបណាត លអេការសតបើតបា នងទខសដឋយ នស ដច - ផតលការឧបរថមភធន នងជយ តមប តមលផគរផគងតោបេជ នងបរកាេ រសតសាចត េ - បសងកើរសាលាខត ខ ខរ នងបណាណ លយចលរ - សតបើតបា េរមានេាខរណឧរនយមសមលដឋា នឲយបានសតចើនខថមសទៀរ នងការខណនាអេការដឋ

ដណា មត ប។ - បសងកើនការតគបតគង សណើ មដ នងជជារដតមរយៈការសតបើតបា ជ ររាងគ នងជខបា ត - ការបនថយការ រសតចាះដសដឋយសារទខសភលៀង នងបសងកើនជតមាបទខសភលៀងសដឋយដឋរខេជារជារបាងែយល

ដចជាសមម លខដតគ នងរខេជារសផសងៗ។ល។ - បសងកើនជជារដ នង មរថភាេរខាទខទខខនងដតមរយៈការសតបើតបា ជ ររាងគ នងជដបរង - ខសាងខផនការសតបើតបា ដធលឲយបានតរមតរសៅតមតបសភទដ នងចណារថនន ខរប វា - ជរញការតគបដសដើមបរខា សណើ មដខដលមានរចរចតសាប ខនងដណាខកាល ខានៗ ដនដណា - ខមមធផសេវផាយដណាខ ខមម សដើមបបសងកើនមែដណាជនាញបសចាខសទ នងផតលេរមានទានសេល

សលាអេធារអាកា

25

- ោតទថកាដលការ ខាតសាតជាខផនខខ ខមម - បសងកើនលទធភាេឲយមានេជត សតចើនតបសភទខដលមានលខេណៈលអតបស ើរ - តបេនធឥណទាន តមាបខ ខមមខបបោណជជខមម - ខខលមអតបេនធធារាសាសរ ត - ខ រខេខមម

២.២.៥ កាបៃដៅៃងការបរែរែលអាកាសធាតកនងវសយសខាភបាល ហានភយចសោះ ែភាេមន សសដឋយសារការខតបតបលអាកា ធារ អាចតរបានការបនថយតមរយៈធ

សាសរ តបនា សផសងៗ។ ចសោះតបសទ ខដលមាន មរថភាេបនា នងធនធានមានខតមរ ដចជាតបសទ ខមពជាគ ចាបាចតរផតលអាទភាេបងហក សដើមបការបនថយរតមការ នងធានការសលើយរបខដលតរចណាយែព ។ ធានការបនា ខដលអាចសលើយរបនងផលបាះោលដនការខតបតបលអាកា ធារសលើខផនខ ែភាេរមមានៈ

- ខខលមអស វាខថទា ែភាេ ជាេស ជង លង - បសងកើរខមមធឃល សមើល នងអនាមយ ែភាេ - ផសេវផាយអបរ នងបសងកើនការយលដងអេ ែភាេ - សលើខខមព ការខថទាបរសាថ ន - សតរៀមបងហក ទបទលនងសតោះម នតរាយ - ខខលមអគណភាេទខ នងតររេនរយការបេលទខ - បសងកើរជនាញជាជ ជៈ នងបណត ះបណាត លអេការតសាតជា - ផតលបសចាខសទ សដើមបសតរៀមបងហក ដចជាការសាង ងផទះឲយមានលខេណៈតបស ើរជាងមន ការបនសទធទខ

នងការចាខវាាខសាង។

២.២.៦ ការបៃការបរែរែលអាកាសធាតដៅកនងវសយមរពដ ើ ដតេស ើនងការខតបតបលដនការសតបើតបា ដ គ ជាមលស រចមបងនាឲយតបសទ ខមពជាកាល យជាតបសទ មាន

ការបភាយឧ មនផទះខញាខសតចើនជាងត ប។ ខតត សនះខសធវើឲយបាះោលដលនរនតរភាេដនរបរចញា មជរខដលតរេងខផអខសៅសលើតបេនធសអខ ខដលមាន ែភាេលអខដចជាធារអាកា នងអាកា ធារខនងមលដឋា នផងខដរ។ ដតេស ើសតបសទ ខមពជាធាល បជាតបភេធនធានរម បាខនតភាេទនសែាយដនអភបាលខចា នងទខតបាខដសតចើន នធខ នាធ បខដលបានេការកាបដតេស ើសលមើ ចាប គ ជាមលស រនាឲយមានខសណើ នភាេតនរង នងជសមាល ះសលើការសតបើតបា ដតេស ើ។ ខនង យដតេស ើ ធានការខដលអាចជយ តបេនធសអខ ធមមជារខនងការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធាររមមានៈ

- បសងកើរតចខរសបៀងធមមជារ តមាប រវដតេផកល ទ នងជយ រវតបសភទែលះខនងការផកល ទ - សាត រដតេស ើស ើងញនងអនរតធានការចតមះតគបតគងសភលើងសះដតេ ខចារ រវចដតងនងជង - សតជើ សរ ើ តបសភទរខេជារ មត ប តមាបវាលសមម ចញា ម រវ - ដឋតបសភទរខេជារខដលធននងសតោះរាង ៃរ នងទមាល បអនរតខដលរខាគណភាេដ។

26

២.៣ គកបេណឌ គរលនគយបាយអនតរជាតគែើយតបគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតស ២.៣.១ េៃសញហា រកបខណឌ សហរែជាជាតសតពការបរែរែលអាកាសធាត (UNFCCC) សខនងទ សរសទ៨០ ភ តតងខផនខទាសាសរ តអេការខតបតបលអាកា ធារបានសធវើសអាយមានការតេយ

បារមភជាសាធារណៈ។ មខដលឆន ១៩៩០ បណាត នន ទអនតរជារបានអោនាសអាយមានខចាតេមសតេៀងេភេសលាខសដើមបសដឋះតសាយបញញា សនះ។ ខមមធបរសាថ ន តបជាជារ(UNEP) នងអងគការឧរនយមេភេសលាខ (WMO) បានសលើយរបសៅនងការអោនាសនះតមរយៈការបសងកើរតខមការងហរអនតររដឋា ភបាលសដើមបសរៀបចការចចារ រាបបសងកើរខចាតេមសតេៀង។ ការងហរសនះបានរខចសរ ើនោា ងឆបរ សដឋយការែរែតបងខតបងរប តខមតបខាអនតររដឋា ភបាល តេការខតបតបលអាកា ធារ(IPCC)នងតមរយៈខចាតបជនានាដចជា នន ទសលើខទ២ តេអាកា ធារេភេសលាខនាឆន ១៩៩០ ជាសដើម។

សដើមបសលើយរបនង សណើ រប តខមកាងហរខាងសលើ សខនង មយតបជឆន ១៩៩០តខមតបខាអងគការ តបជាជារបានបសងកើរគណៈខមាម ការអនតររដឋា ភបាលសដើមបចចារបសងកើរអន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេ ការខតបតបលអាកា ធារ(INC/FCCC)។ គណៈខមាម ការសនះ(INC/FCCC)ទទលបនទខខនងការសរៀបចសធវើស ចខតតោងអន ញញា តខបែណឌ នងបណាត បរធានចាបោខេនធចាបាចនានា។ សទើបមខដលខែខមភៈឆន ១៩៩១ នងខែឧ ភា ឆន ១៩៩២ រណាងមខេតបសទ ជាង១៥០ បានជបតបជចនន ៥ដងសដើមបចចារការងហរសនះ។ ជាលទធផលបណាតតបសទ ទាង១៥០សនះបានអនមរអន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ សដថៃទ០៩ ខែឧ ភា ឆន ១៩៩២ សការោលយអងគការ តបជាជារខនងទតខងញយាខ រដាអាសមរខ។

សតកាយមខសខនង នន ទ តបជាជារ តេបរសាថ ន នងការអភ ឌឍ សខនងខែមថនា ឆន ១៩៩២ ខដលសៅថន “ខចាតបជខេលទតខងរយា” តបសទ ចនន១៥៥ បានចះ រថសលខាសលើអន ញញា (UNFCCC)សនះ។ ចាបេសេលសនាះមខបណាត តបសទ ដដទសទៀរខបានចះ រថសលខាជាបនតបនាទ ប ស ើយចននតបសទ ខដលផតល ចាា បនខកានខរសខើនស ើងជាលដឋប។ អន ញញា សនះបានចលជាធរមានសខនងខ ងសេល៩០ដថៃ សតកាយសេលមានផតល ចាា បនទ៥០។ បនាទ បេសនាះ មយតបជសលើខទ១ ដន នន ទបណាត ភាគ(CoP) នងសកាះតបជសឆន បនាទ ប។ ខចាតបជសនះ(CoP)តបខ លបានតបតេរតសៅសសដើមឆន ១៩៩៥ សតបសទ អា មាង (UNFCCC, ១៩៩២)។

២.៣.២ ពធសារកយត (Kyoto Protocol) េធសារខយរ គ ជាេធសារមយសសតកាមអន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ

(UNFCCC) ខដលតរបានអនមរសខនង នន ទបណាត ភាគសលើខទ៣ ខែធន ឆន ១៩៩៧ សទតខងខយរដនតបសទ ជបាន។ េធសារសនះបានខតមរការបសញាញឧ មនផទះខញាខរប បណាត តបសទ អភ ឌឍនោា ងសហាចណា សអាយបាន៥%សធៀបនងអតតឆន ១៩៩០ សខនងចសនាល ះេឆន ២០០៨-២០១២សនះ(UNFCCC,១៩៩២)។ េធសារសនះគ ជាការ នាជាលខេណៈផលចាប(legally binding commitment promises) ខដលជាការតរ បបសរញញា ជាតបរតសាសរ តដនការបសញាញឧ មនផទះខញាខខដលបានបសញាញសដឋយតបសទ អភ ឌឍនកាលេ១៥០ឆន មន។

27

២.៣.៣ សៃនសទបណតត ភាគជាសមាជកមៃេៃសញហា (COP) នន ទបណាត ភាគ (Conference of parties) គ ជាខចាតបជខេលដនជនបរវាងបណាត តបសទ ជា មាជខ

ដនអន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ(UNFCCC) សដើមបេភាខាេយនតការអនតរជារខនងការសដឋះតសាយបញញា ខតបតបលអាកា ធារេភេសលាខ។ មខដលឆន ២០១៣ សនះខចាតបជCoP សនះបានតបតេរតសៅចនន១៩ដងមខស ើយ (CoP-១៩) ខដលខចាតបជចងសតកាយសនះបានតបតេរតសៅសខនងខែចឆកា ឆន ២០១៣ សទតខងវា (Warsaw) ដនតបសទ បា ញ។

គរខរ ោលផងខដរថន តបសទ ខមពជាេមានជាបការេវខចាសសតកាមអន ញញា សនះសទ បាខនតបានចលរមសដឋយ មតគចរតខនងការបនា នងការបនថយការខតបតបលអាកា ធារ។ តបសទ ខមពជាបានផតល ចាា បនចសោះអន ញញា តខបែណឌ តបជាជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ(UNFCCC) សដថៃទ១៣ ខែធន ឆន ១៩៩៥ សដឋយ សមតចតេះបាទនសរារតម ន នងេធសារខយរសដថៃទ០៤ ខែខខកដឋឆន ២០០២ សដឋយ សមតចអគគមហាស នាបរសរសជា ន ខ ន នាយខរដាមសរនតដនតេះរាជាណាចតខខមពជា។ សសតកាមអន ញញា សនះ តបសទ ខមពជាមានរនាទខនងការសរៀបចរបាយការណជារខដលសគសៅថនរបាយការណទនាខទនង (Communication report) សៅអងគការ តបជាជារសរៀងរាល ១០ឆន មតង ោខេនធនងសាថ នភាេដនការអនរតនអន ញញា UNFCCC សារសេើភណឌ ឧ មនផទះខញាខតេមទាងបានសរៀបចខមមធ ខមមភាេជារបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ(NAPA)។ រ រមខដលសេលសនះតបសទ ខមពជាបានសផើររបាយការណសនះបានចននេរដងរចមខស ើយសៅអងគការ តបជាជារ។ ទនទមនងសនះផងខដរ តបសទ ខមពជាបានទទលមលនធអាកា ធារ របជាង៦៥៥លានដលាល អាសមរចេតបសទ ឧ ា ខមមជាលខេណៈសទវភាគ នងេ ភាគសលើេភេសលាខ។

២.៤ គកបេណឌ គរលនគយបាយជាតគែើយតបគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតស ២.៤.១ បផៃការយទធសាសតសតេភវឌឍៃជាត ២០១៤-២០១៨

ការខតបតបលអាកា ធារ គ ជាបញញា ខដលមានចររជាអនតរ យ ស ើយចាបាចរាល យទាងអ តរគរគរេចារណាអេបញញា សនះខដលមនអាចសមើលរលងបាន។ សោងតមឯខសារ ខផនការយទធសាសរ តអភ ឌឍនជារ ២០១៤-២០១៨ បងហា ញសអាយស ើញថន រាជរដឋា ភបាលខមពជាខមពជាបានជរញនងដឋខសចញនធានសដឋះតសាយបញញា ការខតបតបលអាកា ធារសតបសទ ខមពជា សដឋយបសញា ៀបការខតបតបលអាកា ធារសៅតគបខមមធអភ ឌឍនទាងអ (NSDP២០១៤-២០១៨)។ សលើ េសនះសៅសទៀរ រាជរដឋា ភបាលខមពជាខដលមានតខ ងបរសាថ នជា សាថ បនបសងហគ លជារបានសរៀបចខផនការយទធសាសរ តសលើយរបសៅនងការខតបតបលអាកា ធារខមពជា ខដលមានរយៈសេល១០ឆន សដឋយចាបេឆន ២០១៤ រ រដល ២០២៣ផងខដរ។ យទធសាសរ តសនះបានចលរមេតខ ង សាថ បនរដឋាភបាលចនន០៩សាថ បន នងខេងេតងខបខនថមចនន៤តខ ងសទៀរ។ ខផនការសនះបានអនមរសដឋយនាយខរដាមសរនត ដនតេះរាជាណាចតខខមពជាសដថៃទ៣១ ខែរលា ឆន ២០១៣។ ខផនការយទធសាសរ តសនះសផកត រ ខានសលើការបនា ការការបនថយ នងការអភ ឌឍនដបរងសខនងតបសទ ខមពជា។

២.៤.២ គណៈកមាម ធការជាតរគបរគងដររោះលហៃតរយ (NCDM) សដើមបសលើយរបសៅនងសតោះម នតរាយខដលខរងខរសខើរមានស ើងសខនងតបសទ ខមពជា រាជរដឋា ភបាល

ខមពជាបានបសងកើរគណៈខមាម ធការជារតគបតគងសតោះម នតរាយ ខដលសាថ បនថនន ខសតកាមជារជាស នាធការស

28

តគបសែរតតខងរ រដលមលដឋា ន។ រចនា មពនធដនគណៈខមាម ធការសនះមានរចនា មពនធតគបតគងតងេថនន ខជាររ រដលថនន ខ ។ រនាទ ខានរប គណៈខមាម ធជារតគបតគងសតោះម នតរាយរមមានៈ

- រប រលអនតរតខ ងរប រាជរដឋា ភបាល ភាន ខងហរ តបជាជារ អងគការជារ អនតរជារ គមនអនតរជារ ដដគអភ ឌឍ សដើមបផតលជនយ សសរងហគ ះបនាទ ន នងសាត រស ើងញ។

- ផតលជាអនសា នដលរាជរដឋា ភបាលខមពជា សចញជាសោលការណ សោលនសោបាយ នងតបកា អា ននជាមនអេសតោះម នតរាយ នងធានការតគបតគង។

២.៤.៣ កលមវធសាកលបងសតពភាពធៃររដៅៃងអាកាសធាត ខមមធសាខលបង តេភាេធនតទាសៅនងអាកា ធារគ ជាខមមធមយរប រាជរដឋា ភបាលខដលដខនាអន

រតសដឋយតខ ងបរសាថ ន នងតខ ងស ដាខចានង រញា រថ សតកាមការោតទមលនធសដឋយធនាោរេភេល នងធនាោរអភ ឌឍនអា ។ ខមមធសនះមាន ៤ខផនខខដលសផកត រ ខានសលើៈ

- ការេតងង រថភាេធនតទាសៅនងការខតបតបលអាកា ធារខនង យធនធានទខនងស ដឋា រចនា មពនធ - ការសលើខខេ ភាេធនតទាសៅនងអាកា ធារខនង យខ ខមម នង នត ែស បៀង - សលើខខេ ភាេធនតទាខនង យស ដឋា រចនា មពនធសៅនងអាកា ធារ - បសញជ ៀបការខតបតបលអាកា ធារខនងការអភ ឌឍន។

២.៤.៤ រចនាសលពៃធ ៃងតនាទរបសគណៈកមាម ធការជាតរគបរគងការបរែរែលអាកាសធាត គណៈខមាម ធការជារតគបតគងការតបលអាកា ធារ(NCCC) តរបានបសងកើរស ើងសដឋយអនតខរយសលែ៣៥

អនតខ-បខចះដថៃទ២៤ ខែសមសា ឆន ២០០៦ សដឋយមានតខ ងបរសាថ នជាសាថ បនបសងហគ លជារដខនាសដឋយរដាមសរនតតខ ងបរសាថ ន នងតបធានខរតយ សដឋយ សមតចនាយខរដាមសរនតដនតេះរាជាណាចតខខមពជា នងរដាសលខាធការអនតរតខ ងជា មាជខ។ រនាទ ខានរប គណៈខមាម ធការជារតគបតគងការខតបតបលអាកា ធារគ

- សរៀបចសោលនសោបាយយទធសាសរ ត បរធានចាប ខផនការ នងខមមធនានា តេការខតបតបលអាកា ធារសដឋយរមទាងខផនការជារការបនថយឧ មនផទះខញាខ។

- ជរញ នងសលើខទខចរតសអាយមានការចលរមោា ងទលទលាយេភាគោខេនធទាងអ ខនងការសរៀបច សោលនសោបាយ បរធានចាប ខផនការ នងខមមធនានា តេការខតបតបលអាកា ធារ

- ដឋខបញា លបញញា ការខតបតបលអាកា ធារសៅខនងសោលនសោបាយ បរធានចាប ខផនការ នងខមមធនានា តេការខតបតបលអាកា ធារ

- សខៀរគរធនធានចាបាច េស ជនយឥរ ណង រាបអនរតសោលនសោបាយ បរធានចាប ខផនការ នងខមមធនានា តេការខតបតបលអាកា ធារ

- ខណរសោលជ រ នងយទធសាសរ តជារ រាបចលរមចរចារថនន ខអនតរជារនានា - េនរយ នងអនមររបាយការណផលការរប ជារ តេការខតបតបលអាកា ធារ - នងខផនការជាសតចើនសទៀរទាខទងនងការអភ ឌឍសាអ រ ការអនរតអន ញញា អនតរជារ ការ រប រលសាថ

បនោខេនធ នងខចា តបរបរតការជាសដើម។

29

ជាពក ៣ វ សាសរសតសកាគសាវគជាវ

៣.១ វ សាសរសតគសាវគជាវ សដើមបសអាយការ ខាតសាតជាមានលខេណៈងហយត លនងទទលបានសជាគជយ ធសាសរ ត ខាតរបាន

សរៀបចស ើងសៅតមដណាខកាល។ សខនងដណាខកាលនមយៗ ែ បានសតបើតបា នធសាសរ ត នងឧបខរណជាសតចើន រាបការតបមលេរមាន។ ខនងសនាះខដរ សម តបធានភម អនតបធានភម តបជាជនខនងភម នងអនខោខេនធនានាខដល ថរសខនងរបនសោលសៅតរបានសតជើ សរ ើ រាបសធវើការ មាភ ន ការេសតោះសោបល នងសធវើការសផទៀងផកទ រនេរមានស ើងញ។

របភាេ ៣.១៖ ខផនទរដឋា បាលត ខភនត ច សែរកខេង ព ឆន ២០០៩

៣.១.១ ការដរជើសដរ ើសតបៃសក ការ ខាសនះបានសធវើស ើងសខនងត ខភនត ច សដឋយសតជើ សរ ើ ចនន៣ នងភមចនន៦។ ចនន៣ នង

ភម៦តរបានសតជើ សរ ើ េត ខភនត ចគ មហាសាង(ភមបនាទ ប) ដតេសខមង(ភមជយថម នងភមដតខ ម) នង ជា ខងក(ភមដង ភមថម នងភមដតេឬ ស)។ ៣.១.២ ការដរជើសដរ ើសណតក

ការខណរទ ណាខ តមាបយខមខ ខា តរបានសធវើការស ើងសដឋយសធវើការសតជើ សរ ើ យខភមចនន៦ បាសណាណ ះសដើមបសធវើការ ខា។ ចនន ណាខខដលតរសតជើ សរ ើ តមភមនមយៗ មខ មាភ នតមចននតគសាររច ឫសតចើនតមភមនមយៗ។ ស រសនះ ចននតគសារ របខដលតរបានសតជើ សរ ើ មខ ខាមានចនន ៩១តគសារ ។

30

ការខណរចនន ណាខតគសារ ខដលតរសធវើការ មាភ នតរបានសរៀបចស ើងសដឋយការគណនាតមរបមនតខណរទ ណាខ Yamane ឆន ១៩៦៧) គ n: ចននតគសារខដលតរសតជើ សរ ើ មខ មាភ ន ខដល N: ចននតគសារ របសខនងរបនសោលសៅ e: ខររលសអៀង ១០%

សដឋយសារចននតគសារ របសខនងភមចននតបាមយមាន ១.០០៣ តគសារ ស ើយខតមរលសអៀង e= ១០%

សនាះ 𝑛 =១០០៣

១+១០០៣(០,១០)២ = ១០០៣១១.០៣ ≈ ៩១

ដចសនះ ចននតគសារ របខដលតរសធវើការ មាភ នមានចនន ៩១ តគសារ។ ចសោះការសតជើ សរ ើ ណាខតមភមនមយៗ រាបការ មាភ នតរបានអនរតបនតតមរបមនតៈ Yamane

ឆន ១៩៧៣ គ ខដល ni :ចនន ណាខខដលតរសតជើ សរ ើ តមភមនមយៗ

Ni : ចននតគសារ របតមភមនមយៗ

តរាង ៣.១៖ ថរតគសារ របដន ណាខ សែរត ត ខ ភម ចននតគសារ ចនន ណាខ ភាគរយ

ខេង ព ភនត ច

មហាសាង មហាសាង ១០៩ ១០ ១០.៨៦

ដតេសខមង ជយថម ១១១ ១០ ១១.០៦ ដតខ ម ១០០ ១០ ៩.៩៧

ជា ខងក ដង ១៩២ ១៧ ១៩.១៤ ថម ២៥៦ ២៣ ២៥.៥២ ដតេឬ ស ២៣៥ ២១ ២៣.៤៣

របៈ ១ត ខ ៣ ០៦ ភម ១០០៣ ៩១ ១០០ តបភេៈ ទនននយតបជាជនសខនង ទាងបដនត ខភនត ច សែរតខេង ព

៣.១.៣ ឧបករណសរមាបរែលលទៃនៃយ ខ. ការ មាភ ការ មាភ នបានសផកត រ ខានសលើសោលបណង ខានៗ ដចខាងសលើ ស ើយទតងខដលតរសតជើ សរ ើ យខ

មខ មាភ នគ មហាសាង ដតេសខមង នង ជា ខងក ត ខភនត ច សែរតខេង ព ។ ការ មាភ ជាមយតបជាជនសោងសៅតមបញជ ណរខដលបានសរៀបចរចជាសត ចដចខនងឧប មពនធ១។

21 Ne

Nn

N

Ninni

31

ែ. ការអសងករ សធវើការអសងករសដឋយផកទ ល នងេចងហយសដឋយខភនខសដើមបេនរយសលើរថនានា តេរតការណ ឬបារភរសផសងៗ

ខដលសខើរមានស ើងសខនងភម នងទាខទងនងតបជាជនខនងភម នងបញញា តប មនានា។ សោលបណងដនការសធវើការអសងករគ ខ វងយលេបញញា ខដលបានសខើរស ើង នងខេងខរជបតបទះេនរយសៅសលើលទធភាេបនា ែលនរប េខោរសៅសលើបញញា សតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើង នងរសបៀបដនការសដឋះតសាយរប េខោរសដឋយផកទ លមានដចជាជភាេតបចាដថៃ ការតបខបរបរចញា មជរ ស រការណខដលបានសខើរស ើង ការការោរែលនរប ោរ នងការ តមបែលនសៅតមបញញា ខដលបានសខើរស ើង នងបញញា ចសោះមែរប ោរជាសដើម។

៣.១.៤ សមាា រៈដរែើរាសកនងការសក ៃងរែលលទៃនៃយ មាភ រៈខដលសតបើតបា តមាបតបមលទនននយមានដចជា ៖

- បញជ ណរ - ឧបខរណថរ សមលង - ខផនទភម - ឧបខរណតបេនធេរមានភមសាសរ ត(GPS) - ខេយទរ

៣.១.៥ វធសាសតសតវភាគទៃនៃយ ខនងការភាគទនននយ តរសធវើការភាគជាទសៅសលើខផនខ ខានៗ េរគ សៅសលើការភាគខបបគណភាេ នង

បរមាណ។ ការភាគខបបគណភាេនងបរមាណគ ជាបញញា ដនការខណរនធសាសរ តតសាតជា ខដល មត ប

បផរសដើមបចាបយខមខសធវើការភាគ។ ទនននយខដលតបមលបានេការចះអសងករសដឋយផកទ លសតមរបន ខាជាមយនងការ មាភ គ ជាទនននយខដលជាខលាខតរបានសធវើស ើងសៅតមសោលបណងស ើយទនននយទាងអ សនាះ នងយខមខសធវើការភាគសដើមបទាញសចញជាលទធផល តមាប ខា។

ខ. ការភាគតមគណភាេ ការភាគទនននយតមគណភាេសនះ តរបានតបមលនទនននយ នងសធវើការបខតសាយេសាថ នភាេសផសងៗ ខដលោខេនធសៅនងតបធានបទ នងការសរៀបចជាគនរសដើមបសធវើការសតបៀបសធៀប នងផតលភាេងហយត លខនងការ េចារណារខចណ ចែវះខារសដើមបសធវើការ ននដឋា ន នងស នើស ើងជាអនសា នមយចនន។

ែ. ការភាគតមបរមាណ ការតបមលទនននយតមរយៈ ណាខ នងសធវើការ មាភ តមរយៈបញជ នរ ទនននយសផសងៗសទៀរខដល

តបមលបានេសាថ បនខដលោខេនធ ស ើយការ មាភ នតរយខចលសៅខនងខមមធ Microsoft-Excel នង SPSS សដើមបសធវើការភាគទនននយជាតរាង ឬតកា វខ។

32

ជាពក ៤ លទយធផល នងការពភាកា

៤.១ សាា នភាពទយគៅននតាបនសកា ៤.១.១ សាា ៃភាពទដៅដខតតកពងសព សែរតខេង ព គ ជាសែរតតខតខមយខនងចសនាមសែរតសផសងៗ ស ើយខដល ថរសភាគខាងលចដនតបសទ ខមពជា

ខដលមានតបជាជន របចនន១៤៩.៧៥៣តគសារ ស មើនងមន សចនន៧១៦.៩៤៤នាខ ខដលខនងសនាះមានត តចនន៣៦៨.៤៣១នាខ( ថរជសរឿន២០០៨)។ តបជាជនមានអាយសលើ េ១៨ឆន មានចនន ១០៥.៤៦៤នាខ ខនងសនាះត តចនន៥៣.៦៥៨នាខ។ ដង សរតបជាជនមាន១០២នាខ/គ.ម២ ខដល៨៥ភាគរយដនតបជាជន របតបខបមែរបរខ ខមម។ សែរតខេង ព តរបានខបងខចខជា៧ត ខគ ត ខ សរាងទង គងេ បរស ដា ភនត ច ឱរាា ល ឧដងគ នង ត ខថពង នងតខងមយគ តខងចារមនខដលមាន របចនន៨៧ នង១.៣៥៨ភម។ ដផទដ ៧.០១៧គ ខមាតរកាសរ ាតរបានសតបើតបា ជាដខ ខមមចនន១៦៧.៧៧១ ចត ដដតេស ើមានចនន៣៩០.២៧៦ ចត នងដលសដឋា នមានចនន ៣៧.៧៥៣ ចត (គណៈខមាម ធការជារ តមាបការអភ ឌឍតមខបបតបជាធបសរយយសថនន ខសតកាមជារ(គ.ជ.អ.ប) នងស ៀសៅទនននយសែរតខេង ព ២០០៩)។ សោងតមខផនទរដាបាលសែរតខេង ព សែរតសនះមានតេតបទលជាបៈ

- ខាងរបងទលនងសែរតតខខ នងសែរតខេរ - ខាងសខើរទលនងសែរតខណាត ល - ខាងសជើងទលនងសែរតខេងឆន ង នងសែរតសោធសារ - ខាងលចទលនងសែរតតេះ ន

តរាង ៤.១៖ ថរតបជាជនខនងសែរតខេង ព ល.រ ស ម ះត ខ/តខង ចនន ចននភម ដផទដ ( ខត)

១ តខងចារមន ០៥ ងហក រ ៥៦ ភម ៤.៧៣៨ រ ២ សរាងទង ១៥ ២៩៦ ភម ៥៤.៥១៩ រ ៣ គងេ ១៣ ២៥០ ភម ២៩.០០៦ រ ៤ ឧរតងគ ១៥ ២៥០ ភម ៥៧.៤២៦ រ ៥ ភនត ច ១២ ១២៦ ភម ១៧១.៨៧៣ រ ៦ បរស ដា ១៥ ២១៨ ភម ២៨.៣៧១ រ ៧ ឱរាាល ៥ ៦៩ ភម ២៣.៧៣០០ រ ៨ ថពង ៧ ៧១ ភម ៧០.៦០០ រ រប ខេង ព ៨២ នង៥ ងហក រ ១,៣៨០ ភម ៦៥៣.៨៣៣ .រ

តបភេៈ ស ៀសៅទនននយសែរតខេង ព ២០០៩ សខនងឆន ២០១០ សាថ នភាេធារអាកា មានការខតបតបលរបបទខសភលៀងមនសទៀងទារ សភលៀងខខខែមានការ

យ រោា សធវើឱយការផលរត រដតបាងអនរតបានខរ៥៧.១៣ភាគរយដនខផនការ៨៧០ ចត ជាមយសនាះខដរេេខ

33

រវលអរបានបផកល ញត នងដណារដតបាងខនងសនាះត ចនន២៦០ ចត នង ខណត ខដចនន២០ ចត។ ណងធារាសាសរ ត នងតបភេទខតរបានសតបើតបា អ សរដតបាងខដលសធវើឱយការអនរតការផលរត សដើមរដបានខរ៣៣.២៨ភាគរយបាសណាណ ះសដឋយរងនផលបាះោលខាងសលើសធវើឱយទននផលត សដើមរដទាបជាងឆន ២០០៩។

សភលៀងធាល ខតរបានបញាបតរមខែធន ខដលមានខេ ជាមធយមទទាងសែរតចនន ១២៤.៣៧មមែព ជាងឆន ២០០៩ ចនន៨០មម ខនងសនាះតខងចារមនទទលទខសភលៀងទាបជាងសគបរមាណទខសភលៀង របចនន៩.៦១៨មម នងត ខខដលទទលទខសភលៀងែព ជាងសគគ ត ខថពងបរមាណទខសភលៀង របចនន១៥.២៥៥មម (របាយការណ តេការបខ របការងហរខ ខមម ឆន ២០១០ នងមនទរខ ខមមសែរតខេង ព )។

៤.២ សាា នភាពទយគៅគៅកនសងគសកភនាគសច ត ខភនត ចជាត ខមយខនងចសនាមត ខទាងតបាេររប សែរតខេង ព ខដល ថរសជាបផលជារសលែ៤។

ត ខសនះមាន របចនន១២ ស មើនង១២៦ភម ខដលមានតបជាជន រប២១.១៤៦តគសារ នងមន ស រប១០២.៩៣៣នាខ(ត ត៥១.៨១៩នាខ)។ ខនងចសណាមតគសារទាងសនាះ មានសរ តជាសមតគសារចនន៧ភាគរយ ស ើយមានអតតខសណើ នតបជាជន៧ភាគរយ។ តបជាជនរ សខនងត ខសនះមានមែរបរ ខានសផកត រសលើការសធវើខត ការដឋដណាលខេណៈតគសារ នងការចញា ម រវ សតៅេសនាះតបជាជនែលះមានមែរបបបនាទ បបនសដចជាលខដរខនងភម ខមមខរសរាងចតខ ខមមខរដឋដ ង ចណាខត ខ សធវើ បបខមម តបមលផលអនផលដតេស ើ កាបដដឬ ស នងស វាខមមសផសងៗសទៀរ។ ត ខសនះមានដផទតខឡាដ រប១៧១.៨៧៣ ចត ខដលមានមានតេតបទលជាបៈ

- ខាងសខើរជាបនងត ខ សរាងទង - ខាងលចជាបនងត ខខេង លាសែរតតេះ ននងមយខផនខជាបនងត ខខត អបលសែរត

សកាះខង - ខាងសជើងជាបនងត ខឱរាា ល នងមយភាគជាបនងត ខ សរាងទង - ខាងរបងជាបនងត ខបរស ដា នងមយភាគជាបនងត ខ ខសែរតខេរ

៤.២.១ អាកាសធាត របនសនះមានអាកា ធារសៅត -ស ើម ខដលមានលខេណៈអសណាយផលោា ងខាល ងសលើ យខ ខមម។

សណើ ម នងខសៅវាខតបតបលសៅតមសេលសលា នងទតងភមសាសរ ត។ ត ខភនត ចទទលរងឥទធេលែយលម ងតរេចមានលខេណៈសៅត ស ើយស ើមខដលខចខជារដេរចា លា គ

- រដ ាៈ ចាបេខែឧ ភា ដលខែរលា ខនងរដសនះែយលម ងបខេមហា មតទឥណាឌ សឆព ះសៅកាន សបរសដឋយនាយខមខនទខសភលៀងមខជាមយផង។

- រដតបាងៈ ចាបេខែចឆកាដលខែសមសា ខនងរដសនះែយលម ងបខមខេទ ឦសានគ េរបន សបរ តរ បសៅមហា មតទឥណាឌ ញសដឋយនាយខនែយលម ងសៅជាមយខដរ។

៤.២.២ សតណា ភាព រណា ភាេស ទើតគបទខខនលងដនត ខភនត ចមានលខេណៈតបហាខតបខ លោន នងេមានការខតបតបលខាល ង

សនាះសទ។ សខនងឆន ២០១១ រណា ភាេអបបរមាគ ១០អងាស នងអរបបរមាគ ៣៩ អងាស នងជាមធយម ២៤,៥ អងាស (តខ ងធនធានទខ នងឧរនយម, ២០១១)។

34

៤.២.៣ កពសទកដភៃៀង របបទខសភលៀងសតបសទ ខមពជា មានទនាខទនងោា ង នទធសៅនងរបបែយលម ង។ ខេ ទខសភលៀងសតបសទ ខមពជាមានសលើ េ១.៥០០មលខមាតរខនង១ឆន ។ ចខណខខេ ទខសភលៀងសខនងត ខភនត ចមានខេ តបហាខតបខ លសរបនសផសងៗខដរខដលខេ ទខសភលៀងជាមធយមគ ៩៥៩,២មលខមាតរ (តខ ងធនធានទខ នងឧរនយម, ២០១១)។

៤.២.៤ សដណើ ល សណើ មបរោកា មានទនាខទនងោា ងជរ នទធជាមយនងរបបទខសភលៀង។ សណើ មបរោកា មធយម

តបចាឆន មាន៧៦ភាគរយ ស ើយ សណើ មែព បផរ៩៤ភាគរយ នងទាបបផរ៥៨ភាគរយ (តខ ងធនធានទខ នងឧរនយម, ២០១១)។

៤.៣ សាា នភាពទយគៅននតាបនសកា ៤.៣.១ ឃលហាសាង មហាសាងមានទតង ថសជាបជាមយនង តង ា គរ នត ដតេសខមង នងមយខផនខជាបត ខ

សរាងទងខដលមានភម របចនន២៦។ ខនងចសណាមភមទាង២៦ មានភមចនន៥ ខដលតបជាេលរដាមានជភាេតខតខខដលខនងសនាះមានភមទលស រ ភមបនាទ ប ភមតរោងឱប ភមតរោងតខឡាញ នងភមទល។ បញញា តប មភាគសតចើនគ ខងវះខារទខសធវើខត ចការ ដខត រចរច បញញា ែភាេ ការយលដងរចរច ការ ខរចរលដនធនធានធមមជារ នងការរសលាភយខដេេលទាហានជាសដើម។

តរាង ៤.២៖ ថរតបជាជនខនង មហាសាង ល.រ ភម តគសារ រប តបជាជន រប ១ ភខ ៧៤ ៣៧២ ២ បនាទ ប ១០៣ ៥១៤ ៣ តរោងឱប ៧៧ ៣៨៣ ៤ តកាងថនន ល ៨៤ ៤២០ ៥ អនលងថលង ១១៤ ៥៦៨ ៦ តកាងចាចាប ១១២ ៥៥៩ ៧ តខឡាញ ៨៩ ៤៤៥ ៨ តកាងខត ៩៨ ៤៩០ ៩ តកាងសតចះ ២៩ ១៤៦ ១០ តតេះ ៥៦ ២៧៨ ១១ តចាខតតច ៥៩ ២៩៣ ១២ តសមាញ ៦៧ ៣៣៧ ១៣ តរោតខឡាញ ១៧៧ ៨៨៤ ១៤ ដតេ តខ ៧៨ ៣៨៩

35

ល.រ ភម តគសារ រប តបជាជន រប ១៥ ខ លង ៩៤ ៤៦៨ ១៦ ខណាត ល ១០៥ ៥២៣ ១៧ បរ ១៣៩ ៦៩៥ ១៨ ទលស រ ៤៨ ២៤០ ១៩ តងរងហង ១០០ ៤៩៨ ២០ ទលថម ២២ ១១២ ២១ តបាសាទ ១៥៣ ៧៦៤ ២២ តកាងដង ៧៥ ៣៧៤ ២៣ ទល ១១៩ ៥៩៥ ២៤ ខាលថនល ៦២ ៣០៨ ២៥ ស រ នត ១៤២ ៧០៦ ២៦ តកាងលាង ១៩៥ ៩៧៦ តបភេៈ តបេនធទនននយ ជាមលដឋា ន គជអប ២០១០

36

ដា វខ ៤.១៖ ចននតគសារសខនង មហាសាង

៧៤១០៣

៧៧៨៤

១១៤១១២

៨៩៩៨

២៩៥៦៥៩៦៧

១៧៧៧៨

៩៤១០៥

១៣៩៤៨

១០០២២

១៥៣៧៥

១១៩៦២

១៤២១៩៥

០ ៥០ ១០០ ១៥០ ២០០ ២៥០

ភខបនាទ ប

តរោងឱបតកាងថនន លអនលងថលង

តកាងចាចាបតខឡាញតកាងខត

តកាងសតចះតតេះ

តចាខតតចតសមាញ

តរោតខឡាញដតេ តខខ លង

ខណាត ល បរ

ទលស រ

តងរងហងទលថម

តបាសាទតកាងដង

ទលខាលថនល

ស រ នតតកាងលាង

ចននតគសារ

មាជខតគសារតមភមនមយៗដន មហាសាង

ចននតគសារតមភម

37

៤.៣.២ ឃមរពដកមង ដតេសខមង មានទតង ថរសជាបជាមយ ជា ខងក មហាសាង គរ នត នងមយខផនខជាបនងត ខ

បរស ដា។ ដតេសខមងគ ជា មយខដលេមនជារបនកានកាបសដឋយខែមរតខ ម ស ើយសទើបខរចលសធវើ មា រណខមមជាមយរាជរដឋា ភបាលសតកាយសគបផរ គ សតកាយសេលខដលតខមផកត ចែលនសតខងដបលនបានចះចលរច។ មលស រស ើយបានជាសធវើសអាយការអភ ឌឍសខនង សនះមានការយ រោា ងជាងបណាត សផសងៗ។ ដតេសខមងមានភមចនន៨ខដល ថរសសតកាមចនះតគបតគងរដាបាល។តរាងខាងសតកាមសនះបងហា ញេចននតគសារតមភមនមយៗ

តរាង ៤.៣៖ ថរតបជាជនសខនង ដតេសខមង ល.រ ស ម ះភម ចននតគសារ រប មន ស រប

១ តបយ ៦៨ ២៨៦

២ សតខៀលប ៦៨ ៣៤២

៣ ខត តរោង ៩០ ៤០៩

៤ ដតខ ម ១០០ ៥០៦

៥ ដតេស ើទាល ១២៦ ៥៩១

៦ ដតេខបង ១៦៣ ៧៩៤

៧ ជយថម ១១១ ៦៤៣

៨ ខណាត ល ៨៧ ៥២៥

រប ៨៤៤ ៤,០៩៦

តបភេៈ របាយការណសាលា ដតេសខមង ឆន ២០១៣

38

តកា វខ ៤.២៖ ចននតគសារសខនង ដតេសខមង

តបជាេលរដាខនង ដតេសខមងទាងមលរ សអាត យជាចបងសៅសលើមែរបរសធវើខត សដើមបចញា មជរ ចខណខឯតគសារែលះមានមែរបរបនាទ បបនសដចជា សធវើចការជាលខេណៈតគសារ (ដឋអសៅ ឪ ខ ដ ងជាវ ) កាបឬ ស លខខលាងេលខមម ចញា ម រវ នងអនខែលះសៅបសរ ើការងហរជាខមមខរសរាងចតខ ។ បញញា តប មសខនង សនះគ សតោះរាង ៃរ ទននផលត ទាប ែភាេទនសែាយ តបជាេលេ សចះអខសរ ការសលងខលបង ង ជង រវ នងសចារលច រវសោ។

៤.៣.៣ ឃជាសបងែ ជា ខងក គ ជា ឆៃ យដឋចត ោលេផលជារសលែ៤ នងទតបជជន។ សនះមានតេតបទលជាបនងត ខ

បរស ដាដនសែរតខេង ព នងត ខ ខដនសែរតខេរ។ តបជាជនសខនង សនះភាគសតចើនមានសាថ នភាេជភាេតខតខជាង សផសងៗដនត ខភនត ច។ សនះមានភម របចនន៩ នងមានតបជាជន របចនន ១.៦៧៣ តគសារ។

សតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងញខ ស ើយបានបងកសអាយផលបាះោលោា ងធៃនធៃរដលការតបខបមែរបរខ ខមមរប តបជាជន។ ទតងភមសាសរ តដន សនះ មេនធសៅសដឋយជរភនែព ៗ ស ើយគណភាេដខត ចការេ មានជជារ។ មរថភាេយលដងរប តបជាជនមានខតមរទាបស ើយធនធានធមមជារបានរចរលស ទើរខរទាងត ងតមរយៈការផតលដ មបទានស ដាខចា នងការកាបអ សដើមបលខសធវើជាអាជខមម។ ការកាបស ើ ការលខខមាល ងេលខមមតបចាដថៃ នងការសធវើខត ជាមែរបបចាបាចរប ោរ សតៅេសនាះមានការចញា មសោ នង នលសមើលសោ តខបសអាយសគជាសដើម។

តរាង ៤.៤៖ ចននតបជាជនសខនង ជា ខងក ឆន ២០១៣ ល.រ ស ម ះភម ចននតគសារ មន ស រប

១ ខាលទខសលើ ១៣៩ ៦៩៨

២ ដង ២០១ ៩៥៩

៦៨ ៦៨៩០ ១០០

១២៦១៦៣

១១១៨៧

០៥០

១០០១៥០២០០

តគសា

រ

ចននតគសារតមភមនមយៗដន ដតេសខមង

ចននតគសារតមភម

39

ល.រ ស ម ះភម ចននតគសារ មន ស រប

៣ តដន ៨០ ៣៨២

៤ ដតេឬ ស ២៥៤ ១២៩០

៥ ខាលទខសតកាម ១៦២ ៧៧៣

៦ ថម ២៧១ ១២៥៦

៧ សាលា ២២៩ ៦២០

៨ រ មសាមគគ ១៧៩ ៨៥១

៩ តចាបតខសាង ១៥៨ ៧៨៩

រប ១៦៧៣ ៧៦១៨

តបភេៈ ទនននយ ជា ខងកឆន ២០១៤

តកា វខ ៤.៣៖ ទននយតបជាជនសខនង ជា ខងក

១៣៩

២០១

៨០

២៥៤

១៦២

២៧១២២៩

១៧៩១៥៨

០

៥០

១០០

១៥០

២០០

២៥០

៣០០

តគសា

រ

ចននតគសារខនងភមនមយៗដន ជា ខងក

ចននតគសារខនងភមនមយៗ

40

៤.៤ សាា នភាពទយគៅននអនកផតលការសមាា ស ៤.៤.១ ដភទមៃេនកផតលការសមាា ស

តកា វខ ៤.៤៖ ការខបងខចខសភទដនអនខផតលការ មាភ តកា វខ ៤.៤ បងហា ញអេចននអនខខដលតរបានសធវើការ មាភ របចនន៩១នាខ ខដលខនងសនាះរមមាន មហាសាងចននបរ ៤%(ត ត១០%) ដតេសខមងចននបរ ៤%នាខ(សរ ត១០%) នង ជា ខងកចននបរ ៣៦%(សរ ត៣៥%)។ សោងតមការ មាភ ផកទ លបានបងហា ញថនសខនង េរគ មហាសាង នង ដតេសខមងភាគសតចើនដនអនខផតលការ មាភ គ ជាមន សត សដឋយសារបរ ភាគសតចើនបផរសខនង ទាងេរសនះ បានសចញសៅលខ ខលាងេលខមម សធវើខមមខរ ចណាខត ខ កាបអ សធវើធយង នង នលដខដ ងសអាយតខម នជាសដើម។ សដឋយខ ខសខនង ជា ខងកញចននអនខផតលការ មាភ ទាងមន សតប នងមន សត មានចននតបហាខតបខ លោន សដឋយសារតបជាជនខនង សនះមន រលនងការងហរខត ចការសទ សដឋយសារខរសតោះរាង ៃរអ បនាល យតងេខែខមភៈ ស ើយមានតបជាជនជាបរ រចរចបផរខដលបានសចញសៅកាបអ ខមាតរសដើមបលខ។ សខនងការតសាតជាសនះមនបានខនរយខខរសមតគសារ ឬខណរអាយរប អនខផតលេរមានសធវើការ មាភ សនាះសទ ខរការ មាភ សនះសធវើស ើងសដឋយដចដនយ តមាបទាងបរ សរ ត យជន យនារ មន សចា ជរាសអាយខរអាចដងេរមានែលះេតគសាររប ោរ ទធខរតរបានសតជើ សរ ើ សដើមបសធវើការ មាភ ទាងអ ។

៤% ៤%

៣៦%

១០% ១០%

៣៥%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

មហាសាង ដតេសខមង ជា ខងក

ភាខរយ

អនខផតលការ មាភ តម

តប

ត

41

៤.៤.២ ករលតអាយ

តកា វខ ៤.៥៖ ខតមរអាយដនអនខផតលការ មាភ តកា វខ ៤.៥ បងហា ញថនសខនង ជា ខងកភាគសតចើនដនអនខផតលការ មាភ មានអាយចសនាល ះេ៣៨ សៅ ៥០ឆន ខដលមានចនន២៣% បនាទ បមខចសនាល ះអាយេ២៦សៅ៣៨ឆន មានចនន១៦% នងចសនាល ះេ៥១ សៅ ៦២ឆន នងសតចើនជាងអាយ ៦២ឆន មានចននដចោន គ ១២%។ ចខណខឯ មហាសាងភាគសតចើនដនអនខខដលបានផតលការ មាភ ថរសចសនាល ះអាយេ៣៨សៅ៥០ឆន ខដលមានចនន៧% នងបនាទ បមខចសនាល ះអាយ៥១សៅ៥០ឆន មានចនន ៤% នងអាយរចជាង២៥ឆន នងសតចើនជាង ៦២ឆន មានចននស មើោន គ ២%។ ចខណខឯ ដតេសខមងភាគសតចើនដនអនខខដលបានផតលការ មាភ ថរសចសនាល ះអាយេ២៦សៅ៣៨ឆន ខដលមានចនន៥% នងបនាទ បមខចសនាល ះអាយ៣៨ សៅ ៥០ឆន មានចនន៤% ស ើយអាយសតចើនជាង ៦២ឆន មានចនន១%។ អាយរប អនខផតលការ មាភ តរបានបងហា ញសដើមបបញញជ ខអេភាេសជឿជាខដនអនខសលើយរប នងភាេអាចសជឿទខចរតបានដនេរមានខដលទទលបាន។ មាាងញសទៀរ ការតបមលេរមានដនការខតបតបលអាកា ធារចាបាចអនខផតលចសមលើយតរដងេរមានការផកល បតរខនងចសនាល ះរយៈសេលេ១០សៅ២០ឆន មន សដើមបសតបៀបសធៀបអេការខតបតបលដនតបេនធអាកា ធារនងឥទធេលរប វាមខសលើជភាេតបជាជន។

៤.៤.៣ ករលតជវភាពរសដៅរបសរែជាជៃកនងឃ

តកា វខ ៤.៦៖ ខតមរជភាេរប អនខផតលការ មាភ សខនង នមយៗ

២% ០%៧%

៣% ២%0%៥% ៤% ៣% ១%

៨%

១៦%២៣%

១២% ១២%

0

10

20

30

ភាគរយ

ខតមរអាយដនអនខផតលការ មាភ តម

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

៤% ៦%១% ២%០% ៤%

៩%០%

៥%

២០%

៣៨%

២%0

10

20

30

40

ទទាលតខ តខតខ មធយម ធធារ

ភាគរយ

ខតមរជភាេអនខផតលការ មាភ សខនង

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

42

តមតកា វខ ៤.៦ បងហា ញអេខតមរជភាេតគសារខដលបានផតលការ មាភ សខនង ទាងបសដឋយខបងខចខជាបនខតមរ។ ភាគសតចើនអនខខដលបានផតលការ មាភ សខនង ជា ខងកមានខតមរជភាេមធយមមានចនន ៣៨%បនាទ បមខតគសារខដលមានខតមរជភាេតខតខមានចនន២០% នងទទាលតខមានចនន៥%នងមានជភាេធធារមានចនន២%។ ភាគសតចើនអនខខដលបានផតលការ មាភ សខនង ដតេសខមងខដលមានខតមរជភាេមធយមមានចនន៩% នងតគសារខដលមានខតមរជភាេតខតខមានចនន៤%។ ភាគសតចើនអនខខដលបានផតលការ មាភ សខនង មហាសាងមានខតមរជភាេតខតខមានចនន៦% បនាទ បមខតគសារខដលមានខតមរជភាេទទាលតខមានចនន៤% នងមានជភាេធធារមានចនន២%។ ខតមរជភាេរប អនខផតលការ មាភ តរបានបងហា ញសដើមប សធវើការ ខាវាយរដមលអេភាេងហយរងសតោះ មសធាបាយសលើយរបនងសតោះម នតរាយ នងចសណះដងទាខទងនងការសតរៀមបងហក សតោះរាង ៃរជាសដើម។ ភាគសតចើនដនតគសារខដលបាន មាភ នមានខតមរភាេតខតខ នងមធយម។ ការវាយរដមលអេខតមរជភាេគ ខផអខសលើលខេណឌ សតជើ នងសោលការណខណនារប អងគការ ខមមភាេសដើមបតសាតជា នងអភ ឌឍន(សអអឌ) សែរតខេង ព ខដលអងគការសនះបានសតបើតបា សដើមបសតជើ សរ ើ តគសារតខតខបផរសដើមបដឋខបញា លជាតខមសោលសៅ នង សសរងហគ ះបនាទ នសខនងត ខភនត ច។

៤.៤.៤ ចៃៃសមាជកកនងរគសារ

តកា វខ ៤.៧៖ ចនន មាជខខនងតគសារខដលផតលការ មាភ

តមតកា វខ៤.៧ បងហា ញអេចនន មាជខសខនងតគសារខដលបានផតលការ មាភ ខដលសខនងសនាះស ើញថនសខនងទាង បភាគសតចើនមាន មាជខតគសារចសនាល ះេ៤សៅ៦នាខ ខដល ជា ខងកមានចនន៣៥% ដតេសខមងមានចនន៥% នង មហាសាងមានចនន៤%។ មាជខរចជាង៣នាខសខនង ជា ខងកមានចនន១៥% មហាសាងមានចនន៥% នង ដតេសខមងមានចនន៣%។ រឯតគសារខដលមាន មាជខសតចើនជាង៧ ស ើញថន ជា ខងកមានរ រដលសៅ១៩% សបើសធៀបនង មហាសាងខដលមានចននតរមខរ៨% នង ដតេសខមងមានចននតរមខរ ៦%បាសណាណ ះ។ ការបងហា ញអេ មាជខតគសារដនអនខខដលផតលការ មាភ គ សដើមបបងហា ញអេខតមរជភាេដនការរ សរប េខោរខនងការចណាយខនងតគសារ លទធភាេខនងការផគរផគងស បៀង ការរខតបាខចណល នងចននខមាល ងេលខមម។

៥% ៤%៨%

៣%៥% ៦%

១៥%

៣៥%

១៩%

0

10

20

30

40

រចជាង៣នាខ មាជខ៤-៦នាខ សតចើនជាង៧នាខ

ភាគរយ

ចនន មាជខតគសារខនង

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

43

៤.៤.៥ រែដភទលខរបរ

តកា វខ ៤.៨៖ តបសភទមែរបររប តគសារខដលបានផតលការ មាភ

តមតកា វខ៤.៨ ខាងសលើបងហា ញថនខ ខរខនង ទាងប គ មហាសាង ដតេសខមង នង ជា ខងកភាគសតចើនតបខបរបរជាអនខសធវើខត សខនង ជា ខងកមាន៦៤% ចលបសរ ើការងហរជាខមមខរសរាងចតខមាន១៥% នងចញា ម រវមាន១៤% សតៅេសនាះោរបានចលដតេកាបអ គប ដខដ ងសអាយតខម ន នងលខដរបនតចបនតចមានចនន៩%។ សខនង ដតេសខមង តគសារតបខបមែរបបសធវើត មានចនន១៣% ដឋដះដណារមផសមានចនន៤%ស ើយការចញា ម រវនងខមមខរសរាងចតខមានចនន៣% សតៅេសនាះតបជាជនចណាខត ខ កាបដដឬ ស នងលខខលាងេលខមមតបចាដថៃមានចនន១%។ សខនង មហាសាង តគសារតបខបមែរបបសធវើត មានចនន៧% មែរបរសផសងៗដចជាខមមខរ ណង លខដរបនតចបនតច សធវើអសបា លខនបញា ខ លខខលាងេលខមមតបចាដថៃ នងចណាខត ខមានចនន៥% ស ើយតគសារខដលចញា ម រវសោ តជខ មានមានចនន៣% នងដឋដណារមផសបនតចបនតចមានចនន២%។ ការបងហា ញេតបភេមែ របបសនះសដើមបបងហា ញេតបសភទមែរបបខដលមានភាេងហយរងសតោះសៅនងការខតបតបលអាកា ធារដចជាការសធវើខត ចការ ការចញា ម រវ ជាសដើម។

៧%២% ៣% ១% ៥%

១៣%៤% ៣% ៣% ១%

៦៤%

៧%១៤% ១៥%

៩%

0

10

20

30

40

50

60

70

ភាគរយ

តបភេចណលសខនងតគសារ

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

44

៤.៤.៦ សាា ៃភាពផទោះរបសេនកផតលការសមាា ស

តកា វច ៤.៩៖ សាថ នភាេផទះសខនង នមយៗ តមតកា វខ៤.៩ បងហា ញថនសខនង ជា ខងក តបជាជនខដលបានផតលការ មាភ ភាគសតចើនមានផទះស ើ

តបខ ងក ខដលមានចនន២៥% នងផទះស ើតបខសខបឿងមានចនន២៣% ែណៈខដលតគសារខនង សនះមានផទះែទមនងតទឌសតទាមមានចនន៧%។ ចខណខ ដតេសខមង តបជាជនខដលបានផតលការ មាភ ភាគសតចើនមានផទះស ើតបខ ងក ខដលមានចនន៧% នងផទះស ើតបខសខបឿងមានចនន៤%ែណៈផទះសតន រតបខ លខចនន៧%។ ចខណខឯសខនង បនាទ ប អនខផតលការ មាភ ភាគសតចើនមានផទះស ើតបខ ងក ចនន៥% នងផទះែទមតទឌសតទាម៣%។ ការបងហា ញតកា វចអេតបសភទផទះសនះ គ ជាការលះបញញា ងអេខររជភាេតគសាររប តខមអនខផតលការ មាភ នងសដើមប វា ទងអេខតមរយលដងអេការខតបតបលអាកា ធាររវាងអនខខដលមានជភាេមធយម នងជភាេតខតខសខនង នមយៗ។

០%

៥%

១%

០%

២%

១%

៣%

១%

0%

៤%

៧%

០%

០%

០%

១%

០%

១%

0%

២៣%

២៥%

៤%

១%

២%

១%

៧%

០%

២%

0 5 10 15 20 25 30

ផទះស ើតបខសខបឿង

ផតះស ើតបខ ងក

ផទះស ើតបខ លខ

ផទះសតន រតបខសខបឿង

ផទះសតន រតបខ ងក

ផតះសតន រតបខ លខ

ែទម

ផទះថម

សផសងៗ

ភាគរយ

សាថ នភាេផទះរប តគសារខដលផតលការ មាភ

ជា ខងក

ដតេសខមង

មហាសាង

45

៤.៤.៧ ទហ របសរែជាជៃកនងតបៃសក

តកា វខ៤.១០៖ ទ ដផទដសធវើខត នងចការ តកា វខ៤.១០ បងហា ញថន តបជាជនខនងជា ខងកភាគសតចើនមានដខត នងដសផសងៗដចជាដដតេ ដភម ដចការជារចជាង១០០អា ខដលមានចនន២៩% ែណៈខដលតបជាជន១៨%មានដខត ចសនាល ះ១០០សៅ២៥០អា ស មើ ោននងតបជាជនខដលមានដខត នងចការធជាង២៥០អា។ ចខណខ មហាសាង តបជាជនភាគសតចើនមានដខត នងដសផសងៗដចជាដដតេ ដភម ដចការរចជាង១០០អា មានចនន១១% ែណៈខដលតបជាជន១% មានដខត ចសនាល ះ១០០សៅ២៥០អា ស មើោន នងតបជាជនខដលមានដខត នងចការធជាង២៥០អា។ សខនង ដតេសខមងតបជាជនភាគសតចើនមានដខត នងដសផសងៗដចជាដដតេ ដភម ដចការចសនាល ះ១០០អាសៅ២៥០អា ដផទដសតចើនជាង ២៥០អាមានចននស មើោន គ ១%។ ការសាខ រអេទ ដផទដសធវើខត គ សដើមបចងដងអេខតមរដនផលបាះោលសដឋយ សារសតោះរាង ៃរមខសលើការសធវើខត រប តបជាជនខនងរបន ខា។ ៤.៥ ការកាណតអតតសញញា ណននគគរោះរ ាងសងតគៅកនសងតាបនសកា ៤.៥.១ ទសសៃៈយលដឃើញរបសរែជាជៃដលើការបរែរែលអាកាសធាត

តកា វខ ៤.១១៖ ខតមរដនការយលដងអេការខតបតបលអាកា ធារ

១១%

១% ១%៣%៩%

១%

២៩%

១៨% ១៨%

0

10

20

30

40ភាគរយ

ដផទដតម

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

២% ១០%

៤៥%

៤៣%

ខតមរដនការយលដងអេការខតបតបលអាកា ធារគ ជាការខតបតបលរយៈសេលខងដនតបេនអអាកា ធារ

ការសខើនខសៅ ការសខើនន ាទខ មតទ នងការបតររបបទខសភលៀង

ទខជនន េយះ រាង ៃរ

មនអាចសអាយនយមនយបាន

46

តកា វខ ៤.១១ បងហា ញថនតបជាជនសខនងរបន ខាចនន៦៤%បាននោយថនេខោរធាល បល ោខយថនការខតបតបលអាកា ធារ ខរ៣៦%ដនអនខផតលការ មាភ មនខដលល ោខយថនការខតបតបលអាកា ធារនងមនចាបអារមមណនងបញញា សនះ។ សខនងតកា វខខាងសលើបានបងហា ញថន៤៥%ដនអនខខដលផតលការ មាភ បានយលដងែលះៗអេការខតបតបលអាកា ធារខដល ស ើយអាចសអាយអរថនយអេផលបាះោលរប វាដចជាសធវើសអាយទខជនន សតោះរាង ៃរ ែយលេយះជាសដើម ែណៈខដលតបជាជនចនន៤៣%ធាល បបានល អេោខយថនការខតបតបលអាកា ធារខរមនអាចសអាយអរថនយដនផលបាះោលរប វាបានសទ។ ខរគរខរ ោលស ើញថនចននអនខខដលផតលការ មាភ ១០% អាចសអាយអរថនយខដលចា ជាងតបជាជនសផសងៗសលើផលបាះោលធៗចននបដនការខតបតបលអាកា ធារគ ការសខើនស ើងខសៅភេខផនដ ការខតបតបលដនរបបទខសភលៀង នងការសខើនស ើងដនន ាទខ មតទ។ ភាគសតចើនដនអនខខដលផតលចសលើយចា លា សនះសដឋយសាោរជាមសរនតរាជការ សមភម នងជនបសងហគ លភមខដលធាល បទទលបានការបណត ះបណាត លែលះេអងគការ នងសាថ បនរាជរដឋា ភបាលថនន ខសតកាមជារ។

៤.៥.២ ចៃៃដររោះរងសងតប លបាៃដកើតដឡើងកនងតបៃសក

តកា វខ ៤.១២៖ ចននសតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើងសខនង ទាងប តកា វច ៤.១២ ខាងសលើបងហា ញសអាយស ើញថន តបជាជនមានការយលដង នងការចងចាអេបញញា សតោះរាង

ៃរខដលបានសខើរស ើងខនងរបនរប ោរមនដចោន សទសដឋយសារោរេខដលខរតតចណា នងេ យខចរតទខដឋខេបញញា ការខតបតបលអាកា ធារ។ លទធផលបានបងហា ញថនតងេឆន ២០០៣ (ខនងរយៈសេល១០ឆន )តបជាជន ចនន៣៨%យលថនខនង ជា ខងកបានជបតបទះសតោះរាង ៃរចនន៣ដង ស ើយតបជាជនចនន២៩%យលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងចនន៤សៅ៥ដងរចមខស ើយ ែណៈតបជាជន៤%យលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងសតចើនជាង៦ដង។ ដចោន ខដរ តបជាជនរ សខនង ដតេសខមង នង មហាសាងមានការយលដងត សដៀងោន ចសោះបញញា សតោះរាង ៃរខដលបានសខើរស ើងសខនងខ ងសេល១០ឆន ខនលងសៅ។

១១%

២% ១%

១២%

១% ១%

៣៨%

២៩%

៤%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

រចជាង៣ដង ចសនាល ះ៤-៥ដង សតចើនជាង៦ដង

ភាគរយ

ចននដនការជបសតោះរាង ៃរតងេឆន ២០០៣

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

47

តបជាជនរ សខនង ដតេសខមងចនន១២% នង មហាសាង១១%បានខរ ោលថន សតោះរាង ៃរបានសខើរស ើង ចនន៣ដងរចមខស ើយែណៈតបជាជន២%សខនង មហាសាង នងតបជាជន១%ខនង ដតេសខមងយលថនសតោះរាង ៃរបានសខើរស ើងចសនាល ះេ៤សៅ៥ដង។ ចខណខតបជាជន១%សទៀរសខនង ទាងេរសនះ៦ដងរចមខស ើយ។ របមខសតោះរាង ៃរេរជាបានសខើរស ើងសខនងរបន ខាេរតបាខដខមនខដលបានស ើងជាមធយមចនន ៣ដងរចមខស ើយសខនង ទាងបដនត ខភនត ច។

៤.៥.៣ ផលប ោះពាលដលើ ណតបបៃៃ ៃង ណតរលផស តរាង ៤.៥៖ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរសលើដណាបខនល នងដណារមផស

ផលបាោលសតោះរាង ៃរសលើដណាបខនល នងដណារមផស ែច១០០% ែច៧៥% ែច៥០% ែច២៥% ែច៥% សផសងៗ

មហាសាង ៤ ០ ០ ១ ០ ៨ ដតេសខមង ៥ ៣ ០ ១ ១ ៣ ជា ខងក ៤០ ៤ ៩ ២ ០ ១០ រប ៤៩ ៧ ៩ ៤ ១ ២១

តបជាជនសខនងរបន ខាទាប មានដណាបខនល ដណា បខផល នងដណារមផសសផសងៗដចជាសោរ ខណត ខ លៃរ តរគន ដ ងម ជាសដើម។ តមការ ខា នងភាគបងហា ញសអាយស ើញថនដណាបខនលទទលរងផល បាះោលដចដណាត ខដរ។ សេលជយ សតោះរាង ៃរមតងៗ ដណាទាងអ តរសតគៀម វរស ើយេមានតបភេទខ សដើមប សសរងហគ ះសនាះសទ។ សោងតមការភាគ បងហា ញថនតបជាជនខដលបានផតល មាភ នចនន៥១តគសារ ស មើនង ៥៦%សលើយថនដណាបខនល នងដណារមផសរប ោរែចខារទាងត ង(១០០%) ែណៈតគសារ រប៣៩តគសារស មើនង៤៤%បានែចខារេ៥%រ រដល៧៥%។ ដណាបខនលនងដណារមផស គ ជាតបសភទស បៀងបខនថម នងជាតបភេតបាខចណលរប ោរបនាទ បេដណាត ខដលអាចជយ សដឋះតសាយបញញា ជភាេតបចាដថៃរប ោរបាន។ ខរសសេលខដលសតោះរាង ៃរសខើរស ើងមតងៗ វាបានបផកល ញដណាស ទើរខរទាងត ង ស ើយតបជាជនមនអាចខ វងរខតបភេទខសដើមបជយ សសរងហគ ះដណាទាងសនាះបានសទ។

៤.៥.៤ ផលប ោះពាលដលើការដរែើរាសទក តរាង ៤.៦៖ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរសលើការសតបើតបា ទខ

ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរសលើការសតបើតបា ទខ តគបតោន ែវះ១ខែ ែវះ២ខែ ែវះ៣ខែ ែវះ៤ខែ ែវះ៥ខែ ែវះ៦ខែ ែវះ៧ខែ ែវះ១២ខែ

មហាសាង ០ ០ ១ ៩ ១ ០ ២ ០ ០ ដតេសខមង ១ ១ ១ ៨ ១ ០ ១ ០ ០ ជា ខងក ០ ២ ៥ ៣៤ ៥ ៩ ៨ ១ ១ រប ១ ៣ ៧ ៥១ ៧ ៩ ១១ ១ ១

សោងតមតរាង ៤.៦ ខាងសលើបងហា ញសអាយស ើញថនសខនង ទាងបបានជបបញញា ខងវះខារទខេ៣ សៅ៦ខែសសេលជបតបទះសតោះរាង ៃរមតងៗ។ សខនង ទាងបសនះតបជាជនស ទើខរទាងត ងបានេងខផអខសលើទខ

48

សភលៀងសដើមបសតបើតបា ទាងខនងផលរខមមដណា ការចញា ម រវ ការដឋដណា ការបរសភាគ នងសតបើតបា សផសងៗ។ ថមរបរមានអណត ងល នងអណត ង នប នងត ះមយចននសខនងភម បាខនតអណត ងនងត ះទាងសនាះបានរខ ៃរ នងែចខារមនអាចសតបើតបា ។ បញញា ខងវះខារទខសតបើតបា សនះបានជះឥទធេលអជជមានដលការចញា ម រវ នង ែភាេមន ស។ សោងតមលទធផលដនការ មាភ ៩១ ណាខបានបងហា ញថន ៥០នាខសលើយថន រវោ នៈភាគសតចើនផទះជង នងសាល បែណៈខដលមន សភាគសតចើនបានសខើរជង រាគរ តគនសៅត បារបងជារទខជាសដើម។

៤.៥.៥ ផលប ោះពាលដររោះរងសងតដលើ ណតរសវ

តកា វខ ៤.១៣៖ ផលបាះោលេសតោះរាង ៃរមខសលើដណាត តកា វខ ៤.១៣ បានបងហា ញថនសខនង ជា ខងក សតោះរាង ៃរបានបាះោលដលដណាត ោា ងធៃនធៃរ។

ខនងសនាះែចខារដណាត ១០០%មាន៣០តគសារ(ស មើនង៣៣%) ែចខារ៧៥%មាន១៩តគសារ(ស មើនង២១%) ែចខារ៥០%មាន១១តគសារ(ស មើនង១២%)។ សខនង មហាសាងែចខារដណាត ១០០%មាន៥តគសារ(ស មើនង៦%) ែចខារ៧៥%នងែចខារ៥%មាន២តគសារ(ស មើនង៣%)។ សខនង ដតេសខមង ែចខារដណាត ១០០%មាន៥តគសារ(ស មើនង៦%) ែចខារ៧៥%មាន៤តគសារ(ស មើនង៤%) នងមានែចខារ៥%មាន២តគសារ(ស មើនង៣%)។ លទធផលសនះ បងហា ញសអាយស ើញថនដណាត េរជាទទលរងផលបាះោលធៃនធៃរជាងសគសបើសធៀបនងដណារមផស នងដណាបខនលត បសេលខដលតបជាជនសខនងរបន ខាេងខផអខទាងត ងសលើដណាត ។

៥ ២ ១ ០ ២ ៣៥ ៤ ២ ១ ១ ០

៣០

១៩១១

០ ១ ៤

0

10

20

30

40

ចននតគសា

រ

ឥទធេលដនសតោះរាង ៃរមខសលើដណាត

មហាសាង

ដតេសខមង

ជា ខងក

49

៤.៥.៦ រែតទៃរ វកាលមៃការដកើតបញហា ដររោះរងសងតដៅកនងតបៃសក

តកា វខ ៤.១៤៖ តបរទនរដកាលដនការសខើរមានសតោះរាង ៃរ តកា វខ ៤.១៤ បងហា ញថន សខនងរបន ខាសនះសតោះរាង ៃរបានអ បនាល យតងេខែមខរារ រដលខែ

ចឆការ បាខនតសតោះរាង ៃរខដលសខើរញខញាបជាងសគស ើយសទៀងទារគ ចសនាល ះេខែសមសារ ដលខែខខកដឋ។ ការភាគតមតកា វចបងហា ញថន ខែមថនាគ មានសតោះរាង ៃរស ទើសរៀងរាលឆន ខដលមានចននអនខសលើយរ រដល៤៣%នងបនាទ បមខគ ខែខខកដឋខដលមានអនខសលើយរ រដល៣០%។ សនះបងហា ញសអាយស ើញថន តបជាជនរ សខនងរបនសនះជបសតោះរាង ៃរខាល ងសចសនាល ះេខែសមសារ រដលខែខខកដឋ។ ជាទលាបតបជាជនខដលរ សខនងរបន ខាសនះខរងខរតបខបរបរខ ខមម នងដណារមផសចាបេខែឧ ភារ រដលខែ ហា បាខនតរ រមខសេលសនះតបជាជនមនអាចតបខបមែរបរខ ខមមបានទាងអ សដឋយសារ ខរសតោះរាង ៃរបានអ បនាល យរយៈសេលខងែ េធមមត។

៤.៦ វធានការការគែើយតបរបសសេរមនចាគ ោះបញញា គគរោះរ ាងសងត សោងសលើលទធផលដនការ មាភ នងអសងករជាមយតបជាជនចនន៩១តគសារខនង ទាងបបងហា ញសអាយ

ស ើញថន មរថភាេបនា នងការសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរសខនងរបនរប ោរសខតមរទាបសស ើយ។ តបជាជនភាគសតចើនេ មានការយលដងអេបញញា ការខតបតបលអាកា ធារេស ធានការបនា ។ តមរយៈការ មាភ តបជាជនភាគសតចើនបផរមនដងេធានការសលើយរបនងបនា សៅនងសតោះរាង ៃរ។ រាលសេលជយ សតោះធមមជារតបជាជនភាគសតចើនសធវើចណាខត ខសដើមបលខខលាងេលខមម។

១% ១% ១% ៧%១៤%

៤៣%៣០%

១% ១% ១%0

20

40

60

ចននតបជា

ជនគ រ

ជា%

តបតខរទនសតោះរាង ៃរ

ភាគរយ

50

៤.៦.១ វធដ ោះរសាយបញហា ដររោះរងសងតដលើ ណតរសវ

តកា វខ ៤.១៥ ៖ ធសាសរ តសដឋះតសាយរប គមនចសោះដណាត

តកា វខ ៤.១៥ បានបងហា ញថនសខនង ជា ខងក តបជាជនចនន៣៣% យលថនសដើមបបនា សៅនងសតោះរាង ៃរគ តរបតរេជត ខដលមានរយៈសេលលរលា ែល ខនងសនាះខដល២៤%បានសធវើការចណាខត ខសដើមបសដឋះតសាយបញញា ជភាេរ សស ើយ៣%យលថនគរខរមានតបេនធធារាសាសរ ត។ ជារម គមនខដលខេងរ សខនង ទាងបេមានធសាសរ ត ឬបសចាខទា មត បណាមយសដើមបសដឋះតសាយបញញា សតោះរាង ៃរខដលខេងសខើរមានសនាះសទ។ រាលសេលជយ បញញា តប មខរងខរចណាខត ខ នងលខខលាងេលខមមសដើមបសដឋះតសាយជភាេតបចាដថៃ។

៤.៦.២ វធដ ោះរសាយចដពាោះបញហា ដររោះរងសងតដលើ ណតបបៃៃ

តកា វខ ៤.១៦៖ ធសាសរ តសដឋះតសាយតមខបប គមន

៤%

០%

០%

៣%

០%

០%

៥%

០%

0%

៣%

១%

២%

៣៣%

១%

២%

២៤%

១%

៣%

0 10 20 30 40

េជរយៈសេលែល

េជទសនើប

ដណាបងវល

ចណាខត ខ

ខខលមអដ

បសងកើរតបេនធធារាសាសរ ត

(ភាគរយ)

ធសដឋះតសាយសតោះរាង ៃរចសោះដណាត

ជា ខងក

ដតេសខមង

មហាសាង

១៣% ១០% ៥%

៣២%៤០%

0

20

40

60

ភាគរយ

ធសាសរ តរប គមន

ធសាសរ តរប គមន

51

សោងតមតកា វខ៤.១៦ គមនភាគសតចើនមនដងអេធសាសរ តខនងការសដឋះតសាយចសោះបញញា សតោះរាង ៃរសលើផលរខមមដណារប ោរសនាះសទ។ ចនន៤០%ដនអនខផតល មាភ នបានសលើយថនមនដង ឬមនមានធសាសរ តណាសដឋះតសាយសតៅេការរងចាទខសភលៀង ស ើយ៣២%បានសលើយថនមានខរការសធវើចណាខត ខ េសតោះសបើរងចាទខសភលៀងគ មនសទៀងទារស ើយោរមនអាចរខមែរបបអវមខជន បាន។ ជាមយោន សនះខដរ អនខផតលការ មាភ ចនន១៣%បានសលើយថនគរមានតបេនធធារាសាសរ តខដលអាចទាញទខេរបនឆៃ យ ឬេតបភេទខសដើមបអាចសតសាចត េបាន ស ើយតបជាជនចនន១០%បានសលើយថនេជដណាខដលខដលមានទននផលែព នងរយៈសេលែល។ របមខ គមនសខនងរបន ខាមនមានចសណះដង ឬធានការ មត បណាមយសដើមបសលើយរបនងសតោះរាង ៃរសខនងរបនរប ោរសនាះសទ។

៤.៦.៣ វធសាសតសតដៃើយតបរបសសហគលៃដលើបញហា កងែោះខាតទកដរែើរាស

តកា វខ ៤.១៧៖ ធសាសរ តរប មនសលើបញញា ខងវះខារទខ តកា វខ៤.១៧ បងហា ញថន គមនោរមានធសាសរ តសតចើនខនងការសដឋះតសាយបញញា ខងវះខារទខខដលខនងសនាះ៥៨%បានសលើយថនគរជខអណត ង នប នងអណត ងលរសអាយបានសតចើន េសតោះវាអាចទាញទខ េសតកាមដមខសតបើតបា សសេលខដលោម នសភលៀង។ ចខណខតបជាជនចនន៤០%សទៀរបានសលើយថនការជខត ះ តមាប តខទខទខជាការចាបាចស ើយត ះសនះអាចតបមលទខសសេលសភលៀង នងអាចសតបើតបា សដើមប សសរងហគ ះត នង ណាបផងខដរ។ ចខណខឯខតបជាជនចនន២៤ភាគរយបានសលើយថនោរបានសៅរខទខសខខនលងឆៃ យេភមរប ោរេ២សៅ៣គ ខមាតរខដល ថរសខខបរតជលងភន។ របមខ តបជាជនសខនងរបន សនះបានតបងខតបងជខ អណត ង នងត ះទខសដើមបសតបើតបា ខរតមរយៈការអសងករជាខខ តងស ើញថនរបនសនះសខរជយ តបទះបញញា ទខសដឋយសារសតោះរាង ៃរអ បនាល យសេលខងរ រដលតបជាជនសតបើតបា ទខត ះ នងអណត ងអ ។

៥៨%៤០%

១៧% ២៤% ១៧%៤% ១២%

0

20

40

60

80

ភាគរយ

ធសាសរ តសដឋះតសាយបញញា ខងវះខារទខ

ធសាសរ តសដឋះតសាយ

52

៤.៦.៤ វធសាសតសតដៃើយតបរបសសហគលៃដលើបញហា ការចញច លសតែពាហៃៈ

តកា វខ ៤.១៨៖ ធសាសរ តរប មនសលើបញញា ចញា ម រវ

តកា វខ៤.១៨ បងហា ញថនសសេលជយ សតោះរាង ៃរមតងៗ មន សនង រវោ នៈដចជាសោ តជខ បានសតបើតបា ទខជាមយមន សខដលមានចននរ រដល៤៩%។ ចខណខតបជាជន១៩%សទៀរសលើយថន រវទាងអ សនាះបានសៅផខទខសខខនលងឆៃ យសខខបរសជើងភន នងទខលអខសតមដងអរនងខតេខ។ តបជាជនចនន២០% បានចាខវាខសាងការោរជង សផសងៗសខនងខ ងសេលជបសតោះរាង ៃរ។ របមខទាងមន សនង រវបានជយ តបទះនងការសតបើតបា ទខេស ខងវះទខសាអ រ នងអនាមយខដលបណាត លសអាយសខើរជាជមៃ រាគរ ខងវះខារជារទខ តគនសៅត សនាមទា ជាសដើម។ ការខដល រវ នងមន សសតបើតបា ទខជាមយោន ជាខតត មយខដលនាសអាយខងវះទខសាអ រសតបើតបា កានខរសខើនស ើង នងជយ ហានភយែព សបើ នជាសតោះរាង ៃរបនតអ បនាល យរយៈសេលខង។ ៤.៧ វធានការគែើយតបរបសសាា បន កពនធគៅនងគគរោះរ ាងសងត

៤.៧.១ សាា បៃប លបាៃចលរលដ ោះរសាយបញហា ដររោះរងសងត សខនងសែរតខេង ព ខរងជយ តបទះសតោះរាង ៃរជាញខញាប ែណៈខដលសែរតសផសងៗទទលរងសតោះសដឋយ

សារទខជនន។ សោងសលើការេភាខាជាមយអាជាធរ ភម ជនបសងហគ ល នងភមបានបញញជ ខថនឆន ២០១៣ សែរតខេង ព បានជយ តបទះនងទខរាង ៃរែណៈខដលសែរតចនន១៨ ដនតបសទ ខមពជាខេងជយ តបទះទខជនន ោា ងធៃនធៃរ។ តមរយៈការេភាខាអេមលស រខដលនាសអាយសែរតសនះជយ បញញា សតោះរាង ៃរ សលាខសម រណាងអងគការ ជនបសងហគ ល សមភម ស មៀន នងរណាងតបជាេលរដាបានសលើខស ើងថន សដឋយសារខរទតងភមសាសរ តសែរតសនះេស របន ខាេនធជញសៅសដឋយជរភនែព ការបារបងដតេស ើសដឋយសារដ មបទានស ដាខចា នងកាបអ ខមាតររប តបជាេលរដាខដលជាតបភេទាខទាញទខសភលៀង េមានតបភេទខ តមាបសដឋះតសាយសេលជយ បញញា រាង ៃរ។

៤៩%

១៩%

២០%

១២%

ធសាសរ តសដឋះតសាយសដឋយ គមន

សតបើតបា ទខជាមយមន ស

ខ វងរខទខសខខនលងឆៃ យ

ចាខវាា ខសាង

មនដង

53

របថរ ៤.១៖ ការជបេភាខាអេបញញា តប មនានាជាមយសលាខសម ជា ខងក សោងតមខចាេភាខាជាមយសលាខសម ជាង ខងក បងហា ញថនមានអងកការមយចននបានមខចលរមសដឋះ

តសាយបញញា សតោះរាង ៃរតមរយៈការជខត ះ គមន ជខអណត ង នប អណត ងលការផតលធងចសរាះទខសាអ រ បណត ះបណាត លខ ខរ អេបសចាខសទ ខ ខមម ជយ សសរងហគ ះបនាទ ន ការផតលស បៀងអាហារ តមាបជនតខតខ ការផតលេជ រវ ការបសងកើរ គមនដតេស ើ នង ខមមភាេបនា មយចននសទៀរ។ សបើសទាះោា ងសនះខត ោរេ ស ើញមនទរនានាមខជយ តបជាេលរដាខនងការសដឋះតសាយសតោះរាង ៃរសនាះសទ េសតោះទតង សនះ ថរសឆៃ យេ ទតបជជន។ មានអងគការេរខដលបានចលរមោា ង ខមមសខនងការសលើយរបនងបញញា ការខតបតបលអាកា ធារសខនងរបនទាងសនះគ អងគការ ខមមភាេសដើមបតសាតជា នងអភ ឌឍន(ARD) នងអងគការមលបដបរង(MB)។ សាថ បនរដឋា ភបាល សគ សងករស ើញមានមនទរខ ខមម នងមនទរអភ ឌឍនជនបទបានចលរមែលះខនងការសដឋះតសាយបញញាជបតបទះខនលងមខ។ ចសោះតខម នឯខជន ខសគ សងករស ើញមានធនាោរសអ លដឋភអល មតខ រញារថសអអមសែ អតមរ នហាវ ន មខចលសធវើការរខ សខនងរបនទាងសនះ។

៤.៧.២ ការដៃើយតបរបសេងគការសកលមភាពដ ើលបរសាវរជាវ ៃងេភវឌឍៃ(ARD) អងគការ ខមមភាេសដើមបតសាតជា នងអភ ឌឍនគ ជាអងគការខនងត ខ មនខ វងរខតបាខចសណញ ស ើយសធវើ

ការសលើការអភ ឌឍ គមន ការេតងងមរថភាេ ការ ខាតសាតជា នងការតគបតគងធនធានធមមជារ។ អងគការសនះចាបសផតើមអនរត ខមមភាេសខនងត ខភនត ចសនះតងេឆន ២០០៨។ ខមមភាេ ខានខដលអងគការ សអ អ ឌ បានអនរតសដើមបសដឋះតសាយបញញា រប ជនតខតខ នងងហយរងសតោះសខនងត ខភនត ច។

54

ោខេនធ ខមមភាេសលើយរបនងសតោះរាង ៃរ អងគការសនះបានអនរត ខមមភាេតគបតជងសតជាយខដលមានលខេណៈជាការោតទផង នងជនយ សសរងហគ ះបនាទ នផង។ អងគការ ARD បានផតលបសចាខសទ ខ ខមមតមសោលការណធមមជារដលខ ខរ ផតលេជ រវសោ តជខ មាន ផតលស បៀងដលតគសារតខតខ នងងហយរងសតោះខនង១ឆន ២ដង សៅ៣ដង ជខត ះ ទខសអាយ គមន ជខអណត ង នប នងអណត ងល បសងកើរតខម នសបណត ះបណាត លេការខតបតបលអាកា ធារ ដឋសដើមស ើស ើងញ បសងកើរ គមនដតេស ើ សាង ងសាលាសរៀន គមន តមាបខមារ នងមាន ខមមភាេមន សធមជាសតចើនសទៀរ។

របថរ ៤.២៖ ត ះទខ គមនសដើមបបនា នងសតោះរាង ៃរខនង ជា ខងក

55

៤.៨ កគមតននការគពញចតត នងមនគពញចតតចាគ ោះការគែើយតបពសាា បន កពនធ

តខ វខ ៤.១៩៖ ខតមរសេញចរត នងមនសេញចរត តកា វខ៤.១៩ បងហា ញថនតបជាជនសេញចរតោា ងខាល ងចសោះ ខមមភាេអងគការ ងគម លខដលបានចលរមសដឋះតសាយបញញា សតោះរាង ៃរសខនងរបនោរ។ ខតមរដនការសេញចរតចសោះអងគការមានរ រដល៨៨% េសតោះអងគការបានជយ ោា ងសតចើនទាងស ដឋា រចនា មពនធ នងជនយ សសរងហគ ះបនាទ ន។ ចខណខឯខអនខជរខាងញ តបជាជនមានការជយ ោន សៅញសៅមខតមរយៈការែាស បៀងោន សៅញសៅមខសេលជយ ខងវះខារ។ ចននដនការសេញចរតចសោះជនយេអនខជរខាងរប ោរមានចនន៦៤%។ សដឋយខ ខសាថ បនថនន ខសែរតនងអាជាធរ មានការរអញខរអរេតបជាេលរដាចសោះការមនយខចរតទខដឋខេបញញា ធៃនធៃររប គមនខដលខេងជបតបទះ។ លទធផលតកា វចបងហា ញថនតបជាេលរដាមន សេញចរតសតចើនជាងការសេញចរតរ រដល៧០%។ របមខមានខរអងគការសទ ខដលបានចលរមោា ង ខមមខនងការ សសរងហគ ះតបជាេលរដាេបញញា សតោះរាង ៃរែណៈ ខដលសាថ បនថនន ខសែរត ត ខ នង មន យខចរតទខដឋខ។ មាាងសទៀរមនទរោខេនធខេមានគសតមាងចះជយ សដឋះ តសាយបញញា ជនតបជាេលរដា។ ចណ ចគរខរ ោលសនាះគ កាលណាភមរប ោរកានខរសឆៃ យសនាះការផតលស វានងការោតទសផសងៗេសាថ បនោខេនធខេ មានខដរ។

៣០%

៦៤%

៨៨%

៣០%៤១%

៣០% ៣០%

៧០%

៣៦%

១២%

៧០%៥៩%

៧០% ៧០%

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100(ភា

គរយ

)

ខររដនការសេញចរត នងមនសេញចរតចសោះការសលើយរបរប សាថ បនោខេនធ

សេញចរត

មនសេញចរត

56

៤.៩ ការទយទយលពតមានអាកាសធាតស នងការពាករណគគរោះ មមជាត ៤.៩.១ រែភពមៃពតមាៃ

តកា វខ ៤.២០៖ តបភេដនការទទលបានេរមានអាកា ធារ

តកា វខ៤.២០ បងហា ញថនសខនង ទាងបភាគសតចើនតបភេេរមាន ខដលេខោរទទលបានគ តមរយៈការសាត ប ទយខដលមានចនន ៤៧% តមរយៈទ សនាទរទ សនមានចនន ១១% នងតមរយៈអនខជរខាងមានចនន១២% ខរខមានតបជាជនចនន២២ភាគរយមនមានេរមាន។ លទធផលបងហា ញថន សនាះការសាត ប ទយមានការសេញនយមជាងសគ សតោះវាមានលខេណៈងហយត លសតបើតបា រដមល មរមយខដលេខោរអាចមានលទធភាេទញមខសតបើតបា ។ ោា ងណាមញតបេនធផសេវផាយតមរយៈការចះផសេវផាយផកទ លេ ណាខមសរនតរដឋា ភបាលអាជាធរមលដឋា នខដចជាអងគការមនខមនរដឋា ភបាលហាខដចជាមានខតមរទាបសស ើយ។

៤.៩.២ បញហា រែ លកនងការទទលបាៃពតមាៃអាកាសធាត

តកា វខ ៤.២១៖ បញញា តប មចសោះការទទលបានេរមានអាកា ធារ

តកា វខ ៤.២១ បងហា ញថនតបជាជន ២៥%មនអាចទទលបានេរមានអាកា ធារសដឋយសារោរេមាន ទយសាត ប នង២៣%មនមានទរទ សនសមើល។ សលើេសនះសៅសទៀរ តបជាជន១៣%យលថនេខោរមនខដលបាន

៤៧%

១១%៦%

១២%២%

២២%

តបភេទទលបានេរមានអាកា ធារទយទរទ សនអាជាធរអនខជរខាងអងគការោម នតបភេ

២៥% ២៣%

១%

១៣% ៩%៣%

៩% ១១%

0

10

20

30

ភាគរយ

បញញា តប មនានាខនងការទទលបានេរមាន

បញញា តប ម

57

ទទលេរមានអាកា ធារេមនទរធនធានទខ នងឧរនយម ស ើយ១១% សទៀរមនយលដងេមែ ញញា សតោះថនន ខដនអាកា ធារ។ របមខ តបជាជនរ សរបនដឋចត ោលភាគសតចើនបផរមនទទលបានេរមានអេអាកា ធារខដលនាសអាយោរជាតខមមយងហយរងសតោះេបញញា សតោះម នតរាយខដលអាចនងសខើរស ើង។

៤.៩.៣ វធាៃការដរតៀលបងាែ ដពលមាៃផលប ោះពាលពការបរែរែលអាកាសធាត ខ. ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះទខជនន

តកា វខ ២.២២៖ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះទខជនន

តមតកា វខ ៤.២២ បងហា ញថនសខនង ទាងបខនងចសណាមអនខផតល មាភ ន ៩១នាខ ខនង សនាះ តបជាជនចនន១៩%េខោរយលថនគរមានស បៀងបតមងទខស ើយ ១៣% យលថនគរខរបសងកើរទទល រថភាេសសេល មានទខជនន នង១០%សទៀរបានសលើយថនោរសតរៀមេជ តមាបសាត រការែចខារសតកាយទខជនន។ បាខនតតបជាជនចនន ៥៣% មនបានដងេធានការណាមយសដើមបសតរៀមបងហក សតោះទខជននសនាះសទសដឋយសារសខនងរបនរប ោរេខដលមានសតោះទខជននណាមយគរសអាយបារមភ។ សទាះបជាោា ងសនះខត តបជាជនសខនងរបនមាន ការយលដងរចរចសលើធានការសតរៀមបងហក សតោះទខជននេស ោរេមានធនធានតគបតោន សដើមបសលើយរប។

ែ. ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះរាង ៃរ

តកា វខ ៤.២៣៖ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះរាង ៃរ

២៥%១៦% ១៣%

២%៨% ៩%

៣% ៨%១៤%

0

10

20

30

ភាគរយ

ធានការសតរៀមបងហក សតោះរាង ៃរ

ធានការសតរៀមបងហក

៣% ២%១៣% ១៩% ១០%

៥៣%

0

20

40

60

ភាគរយ

ធានការសតរៀមបងហក

ធានការសតរៀមបងហក

58

តមតកា វខ ៤.២៣ បងហា ញថនធសាសរ តសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរហាខដចជាបានអនរតនសតចើន តមាបតបជាជនខនងរបន ខាសដើមបសធវើោា ងណាធានាឲយមានទខសតបើតបា តគបតោន ទាងខនងជភាេរ ស តបចាដថៃការសធវើខត នងការចញា ម រវ។សខនងសនាះ ខមមភាេសលើយរបរប តបជាជនមានដចជាការសធវើោង តខទខធៗ ការជខត ះ គមន ការ នស ដចទខសតបើតបា ដឋសដើមស ើស ើងញ ការជខអណត ង នប សតរៀមស បៀង ការដឋដណាសដឋយសតបើេជរយៈសេលែល ការសាត រនងជ ជលតបេនធធារាសាសរ តជាសដើម។ តបជាជនខនង ទាងប ខមមភាេខដលសលើយរបភាគសតចើនគ ការសធវើោងធៗសដើមប តខទខសភលៀងខដលមានចនន២៥% ស ើយ១៦%បានជខត ះទខ តមាបសតបើតបា ខនង គមន សលើ េសនះសៅសទៀរមាន ខមមភាេមយចននសទៀរខដលេខោរបានអនរតនគ ការសាត រនងជ ជលអណត ង នប អណត ងល ការ នស ដចទខសតបើតបា សតរៀមស បៀងជាសដើម។

គ. ធានការសតរៀមបងហក ចសោះបញញា ែភាេមន ស រវ នងដណា

តកា វខ ៤.២៤៖ ធានការសតរៀមបងហក ចសោះបញញា ែភាេមន ស រវ នងដណា

តមតកា វខ ៤.២៤ ខាងសលើបងហា ញថនមនសេលខដលមានសតោះរាង ៃរសខើរស ើងតបជាជនចនន៥៧%បានចាខវាាខសាង រវនងមន សសដើមបការោរជង សផសងៗ ស ើយតបជាជនមយចននសទៀរតបមាណជា៤០%បាននោយថនការរ សសាអ រ ការសតរៀមថនន បងហក ការសធវើអនាមយខនងតគសារអាចជយ ការោរជង មន ស នង រវបាន។ តមាបដណាតបជាជនបានសតបើតបា េជខដលធនតទាសៅនងសតោះរាង ៃរ នងជង េស េជខដលមានរយៈសេលែល។ របមខ តបជាជនសខនងរបនសនះេទានមានធានការតបខបសដឋយតប ទធភាេខនងការោរនងសតរៀមបងហកបញញា ែភាេមន សនង រវសសេលជយ សតោះរាង ៃរសនាះសទ។ អវខដលតប មខាល ងគ សេទយមណឌ ល ែភាេេខដលចះសៅអបរផសេវផាយអេ ែភាេ នងការសតរៀមបងហក ណាមយសមលដឋា នស ើយ។ ខតត សនះបានបណាត លសអាយ រវភាគសតចើន នងសាល ប ែណៈមន សសខើរជង រាគរ ការបារជារទខ នងជង សផសងៗសទៀរជាសតចើន។

៥៧%

៣%

១៩% ២១%

0

10

20

30

40

50

60

ភាគរយ

ធានការសតរៀមបងហក តមប ែភាេមន ស រវ នងដណា

ធានការសលើយសតរៀមបងហក

59

ជាពក ៥ សននដឋា ន នងអនសសាសន

៥.១ សននដឋា ន

លងតមរយៈការ ខាតសាតជាបញញជ ខថន ត ខភនត ចគ ជាត ខមយដនខេង ព ខដលទទលរងសតោះសដឋយសារឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារសោលគ សតោះរាង ៃរខាល ងជាងសគ។ ខ ខរ១០០%តបខបរបរខ ខមមខដលជាមែរបបមយងហយរងសតោះេបញញា សតោះទខជន នងសតោះរាង ៃរ។ ខតមរដនការយលដងរប តបជាជនសលើបញញា ការខតបតបលអាកា ធារសមានខររទាបសស ើយ។ មរថភាេបនា រប ោរសទាបសដឋយសារោរេមានចសណះដងតគបតោនខនងការសលើយរប ខងវះធានធាន នងបសចាខទា ខងវះខារតបេនធធារាសាសរ ត ខងវះេរមានអេអាកា ធារ ខតមរជភាេតខជាសដើម។

សខនងត ខភនត ច សតោះរាង ៃរសខើរស ើងញខញាបជាងមនស ើយអ បនាល យខងជាងមនខដលសធវើសអាយតបជាជនរ សខនងរបនសនះកានខរមានការលបាខ េស បញញា អ នត ែស បៀង។ តមរយៈការ ខាតសាតជាបងហា ញសអាយស ើញថនសតោះរាង ៃរសខើរស ើងស ទើខរសរៀងរាលឆន ស ើយបញញា សនះអ បនាល យេ៤សៅ៦ខែ ខដលសធវើសអាយដណាត បខនល ដណារមផស នងការសតបើតបា ទខជបបញញា ធៃនធៃរ។ ត បសេលខដលតបជាជនខេងជយ បញញា ខបបសនះ សគ សងករស ើញថនេមានសាថ បនរដាបាលថនន ខសតកាមជារ ឬថនន ខជារចះជយ អនតរគមនសនាះសទ។ខរសគ សងករស ើញមានអងគការមនខមនរដាភបាលបានចះជយ ោតទនង សសរងហគ ះបនាទ នដចជា ការបណត ះបណាត ល ការផតលស បៀង ការជខត ះ នងអណត ង រាប តខទខ ការផតលេជ រវ នងការបសងកើរអាជខមមខាន ររចជាសដើម។ សបើសទាះបោា ងសនះខត បញញា ខងវះខារទខគ សរឿងចាបាចខដលតរសដឋះតសាយសដឋយអនតរសាថ បនទាង យសាធារណៈ យឯខជន នង ងគម ល។

ចសោះធសាសរ តសលើយរបសៅនងសតោះធមមជារស ើញថន តបជាជនខនងរបន ខាេខោរេដងចា លា អេ ធសាសរ តណាមយខដលមានតប ទធភាេខនងការសលើយរបសៅនងសតោះរាង ៃរសស ើយសទ។ ជារមតបជាជនរ សខនងរបន ខាជភាេរប ោរេងខផអខទាងត ងសលើធមមជារនងរបបទខសភលៀង។ តប នសបើេមានសភលៀងខនងរយៈ១ឆន តបជាជននងជបសតោះទរភខសដចជាខងវះខារស បៀងធៃនធៃរ ផទះជង មន ស នង រវ ខងវះទខសតបើតបា ការសខើនស ើងដនចណាខត ខ បរត ងគម បញញា អ នត ែជាសដើម។

តមការ មាភ នផកទ លតបជាជនខនងរបន ខាបញញជ ខថន មានតបជាជនភាគសតចើនេ ទទលបានេរមានតគបតោនសដើមបដងសអាយបានមនអេម នតរាយធមមជារ ខដលជាស រនាសអាយេខោរជយ ហានភយែព ចសោះសតោះធមមជារ។ ទាខទងនងការបនា សៅនងសតោះទខរាង ៃរ តមាបតបជជនខនង ទាងបមានការយលដងរចរចអេធានការសលើយរបស ើយេមានខផនការសតរៀមបងហក ចសោះសតោះរាង ៃរសនាះសទ។ ភាគសតចើនជភាេរ េខរខមយដថៃរ មយដថៃខដលសធវើសអាយោរសភលចគរអេបញញា សតោះធមមជារខដលនងបាះោលជភាេរប ោរ។

របមខ ការ ខាតសាតជាអេតបធានបទ “សកាសាា នភាពននការគរបគរងគគរោះរ ាងសងត គ ើមបបនាស ាគៅនងការបគបគបលអាកាសធាតសគៅកនសងគសកភនាគសចគេតតកាពងសព”បងហា ញថន តបជាេលរដារ សខនងរបន ខាេរជាងហយរងសតោះេការខតបតបលអាកា ធារសដឋយសារខតត ជាសតចើនរមមានៈ

- មរថភាេបនា សៅនងបញញា សតោះរាង ៃរសមានខររទាប - ទតងខដលេខោររ ស ថរសខនងរបនងហយរងសតោះ - ជភាេតគសារភាគសតចើនជាជនតខតខខដលេមានធនធានតគបតោន

60

- ខងវះតបភេេរមានអាកា ធារ - ចសណះដងរប តបជាជនសខររទាប - មែរបបរប តបជាជនជាតបសភទមែរបបខដលងហយរងសតោះដចជាការសធវើខត តបវា សម - ការចញា មខដលមានលខេណៈតបខលងសចាលជាសដើម។

61

៥.២ អនសសាសន ថវរបរខរតបជាជនមានធានការែលះសលើយរបសៅនងបញញា ទាងអ សនាះខេរខមន បាខនតធានការទាងសនាះ

អាចការបនថយការែចខារេសតោះរាង ៃរបានខតមររចរចខរបាសណាណ ះ។ ដចសនះ សដើមបរមចខណខខនងការចលរមការការបនថយភាេងហយរងសតោះ នងផលបាះោលខដលបណាត លមខេឥទធេលដនការខតបតបលអាកា ធារ ែ មសលើខជាអនសា នមយចននដចខាងសតកាមៈ

ខ. េតងង មរថភាេបនា សៅនងបញញា សតោះរាង ៃរដលខ ខរ នងអាជាធរមលដឋា នៈ តខមតបខា តរដឋខបញា លបញញា ការខតបតបលអាកា ធារសៅខនងខមមធឬខផនការអភ ឌឍន ងហក រ។ អាជាធរ នងត ខគរ ការជាមយអងគការមនខមនរដឋា ភបាល ដដគអភ ឌឍ នងសាថ បនោខេនធនានាសដើមបផតលបណត ះបណាត លដលតបជាជនអេការបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ។

ែ. បសងកើនតបាខចណលដលតគសារតខតខ នងងហយរងសតោះសខនងរបន ខាៈ ការ ខាសនះបានរខស ើញ ថនភាគសតចើនតគសារសខនងភមទាង៦ដន ទាងប មានខតមរជភាេតខតខខាល ងខដលចាបាចតរការសាត រនងជយ ោតទជាបនាទ ន។ សដើមបសាត រជ ភាេតគសារទាងសនះចាបាចតរ អនរតនខមមធអភ ឌឍនចតមះខដលរមមានការោតទខផនខបសចាខសទ ជនយឧបរថមភ ការសាត រតបេនធធារាសាសរ តខដលមានតសាប ការបសងកើរអាង តខទខទខ ការចញា ម រវ ការដឋដះបខនលជាលខេណៈតគសារ ការសធវើអាជខមមខាន ររចជាសដើម។ រតមការទខសតបើតបា ជាបញញា អាទភាេមយ ខដលតរអនរតមនសគ ស ើយខជាបញញា តរដឋខបញា លសៅខនងខផនការ ងហក រផងខដរ។

គ. េតងងនងេតងខការផសេវផាយេរមានអាកា ធារ នងការបខតសាយ តមាបការអនរតៈ តខ ងធនធានទខនងឧរនយម នងមនទរធនធានទខ នងឧរនយមសែរតខេង ព គរ ការជាមយសាថ នយតបេនធផសេវផាយជារនងឯខជនសដើមបេតងខការផសេវផាយេរមានអាកា ធារសអាយដលរបនដឋចត ោល។ ទយ ទរទ សន កាត រេរមាន ភម នងភាន ខផសេវផាយភម គ ជាយនតការដមានតប ទធភាេសដើមបជនដណងអេអាកា ធារដលតបជាជន។ ការផសេវផាយេរមានតរផារភាជ បការបខតសាយែលមសារដនេរមានអាកា ធារ តមាបអនរតខនង យខ ខមម ធនធានទខ ែភាេ នង រថភាេតបជាជន។

.ោតទនងខខលមអមែរបរខដលមានតសាបរប សអាយមានភាេធនតទាសៅនងអាកា ធារថមៈ តបជាេលរដាតមមលដឋា នតរសបតជាចរតែព ខនងការចលរមតគប ខមមភាេផសេវផាយ ការងហរអភ ឌឍន ការផកល បតរផនរគនរ ការខខខតបទលាប ការទទលយខបសចាខទាថមៗខដលបានផតលសដឋយសាថ បនរាជរដឋា ភបាល អងគការមនខមនរដឋា ភបាល ដដគអភ ឌឍ នងសាថ បនោខេនធនានា។ អងគការ សាថ បន ខាតសាតជា នងសាថ បនរដឋា ភបាលគរ ខាតសាតជាបខនថមអេបសចាខទាខ ខមមថមៗខដលមានភាេធនសៅនងអាកា ធារថមសនះសដើមបោតទដលខ ខរខនងការខខ ខតបរសបៀបដនការតបខបមែរបរខ ខមមខបបថមសដើមបបនា សៅនងការខតបតបលអាកា ធារ។

ង. សាត រតបឡាយ អាង តខទខ ត ះ នងទនបទបទខខដលមានតសាបៈ សខនងរបន ខាមានត ះទខចា អាង តខ ទនប តខទខ តបឡាយ ខតេខ អរជាសតចើនខដលស លេ មយបាល េរ។ អាជាធរ នងសាថ បនោខេនធគរេចារណាសរៀបចខផនការសាត រធនធាន ខដលមានតសាបទាងសនះសដើមបរខាទខទខសសេលជយ សតោះរាង។ រាលការសាត រតរខរគរគរអេភាេធនតទាដន ណងសដើមបសជៀ វាងការចណាយថកាសតចើនខរសតបើបានរចឆន ។

62

ច. ការសាត រដតេស ើស ើងញ នងការទបសាក របទសលមើ ដតេស ើៈ របនសនះ មេទធសៅសដឋយជយ ភនធៗ នងទវាលខដលមានដតេសទើបដះ លេការកាបសដឋយតខម ន នងតបជាជន។ ការសធវើអាជខមមស ើសខនងរបនទាងសនះមានលខេណៈអាណាធបសរយយ នងេមានសាថ បនណាមយអនតរាគមនសនាះសទ។ ការកាបស ើសធវើអ ខមាតរ ជាមែរបរមយខដលសេញនយម តមាបតបជាជន នងការទញេ មញខណាត ល។ បញញា សនះបានសធវើសអាយដតេស ខនងរបនទាងសនះតរបានបផកល ញទាងត ង។ ែណឌ នង ងហក ររដាបាលដតេស ើគរ ការជាមយ មរថខចាទប សាក របទសលមើ ដតេស ើ នងការកាបខនស ើរចៗសដើមបសធវើអាជខមម។ គរបសងកើរ គមនដតេស ើសអាយបានសតចើន សរបនភនធៗទាងសនាះសដើមបទាខទាញទខសភលៀង នងការការបនថយការ ខរចរលដនដផងខដរ។ រាជរដឋា ភបាល គរេចារណាចសោះតខម នដ មបទានស ដាខចាខដល ថរសខនង ជា ខងកខដលបានកាបដតេស ើ លបអរមយ ចននខរមនបានអនរតខចា នាណាមយស ើយ។ សដឋយសារតខម នមនមាន ខមមភាេអភ ឌឍនតបជាជនជាសតចើនរយតគសារចណាខត ខេរបននានាខេងរ សខនងរបនទាងសនះ រ របសងកើរជាភម មានទាងសាលាសរៀន នងរតអារាម។ ការតបមលផតអាចនងមានបញញា តប មរវាងតខម នដ មបទាន នងតបជាជនសសេលខាងមែ។

បណាា លយសាសរសត

6 ១. តខ ងបរសាថ ន (២០០២) ខសាង មរថភាេខមពជាខផនខការោរការខតបតបលអាកា ធារ ។ ២. តខ ងបរសាថ ន (២០០៦) ខមមធ ខមមភាេជារបនា នងការខតបតបលអាកា ធារ។ ៣. តខ ងបរសាថ ន (២០០៩) របាយការណសទកាជារសលើខទមយ តេការខតបតបលអាកា ធារ។ ៤. តខ ងបរសាថ ននងប ប (២០១១)ខ វងយលទ សនៈសាធារណៈចសោះការខតបតបលអាកា ធារ។ ៥. តខ ងអបរ យជន នងខឡា (២០០៩) ស ៀសៅភម ទាថនន ខទ៨។ ៦. គជអប (២០០៩) ស ៀសៅទនននយត ខភនត ច។ ៧. គណៈខមាម ធការជារតគបតគងសតោះម នតរាយ នងមជឈដមណឌ លការបនថយសតោះម នតរាយអា (២០០៨ ២០១០) គសតមាង តបរបរតការអាសា ន តមាបការខសាង មរថភាេមសរនតមលដឋា ន តេការខតបតបល អាកា ធារ។ ៨. គណៈខមាម ធការជារតគបតគងសតោះម នតរាយ (២០១០) ការការបនថយសតោះភយដនសតោះម នតរាយ។ ៩. គណៈខមាម ធការជារតគបតគងសតោះម នតរាយ នងតខ ងខផនការ (២០០៩) ខផនការ ខមមភាេជារដន

យទធសាសរ ត តមាបការការបនថយសតោះភយដនសតោះម នតរាយ ២០០៨-២០១៣។ ១០. ទន េនលខ (២០០៨) ការខតបតបលងហកា ធារ នងយនតការអភ ឌឍនសាអ រ។ ១២. នាយខដឋា នខតបតបលអាកា ធារ (២០១១) ខ វងយលេការខតបតបលអាកា ធារ ។ ១៣. ADPC. (2010). Re-ALIGNING Disaster Risk Reduction and Climate Change Adaptation.

១៤. http://db.ncdd.gov.kh/cdbonline/home/index.castle, 2011.

១៥. http://library.thinkquest.org/16132/html/droughtinfo/effects1, 2012.

១៦. JCCI, Sida, DCA/CA. (2013). Understanding Climate Change and its impact

១៧. MoE, & UNDP. (2011). The Future of Rural Livelihood in the Face of Climate Change.

១៨. NAPA. (2006). National Action Program Adaptation to Climate Change.

១៩. NCDM, & ZOA. (2011). Training Course on Community Based Disaster Risk

Management.

២០. Oxfam. (2007). How Climate Change Hurts Poor.

២១. UNFCCC.(1992). International frameworks on climate change

២២. World Bank, (2007). Climate Change Strategic in Asia Pacific