filipcicek-terorizam 27.11.2008. final version

8/7/2019 filipcicek-terorizam 27.11.2008. FINAL VERSION

http://slidepdf.com/reader/full/filipcicek-terorizam-27112008-final-version 1/34

Hrva t sk i s t ud i j i Sveuč i l i š t a u Zag rebu

Soc i o l og i j a k r i mi na l a i dev i j an t nos t i

F i l i p Č i ček

3 .g . Soc i o l og i j e

c i cek .bog@gmai l . com

TERORIZAM

Zagreb , l i s t opad 2008 .

1



Uvod

Nakon Ol i mp i j sk i h i ga ra u Munchenu 1972 . God i ne i zv j e r s t va ko j eg su

poč i n i l i p r i padn i c i t e ro r i s t i čke skup i ne B l ack Sep t ember (Crn i Ru j an )

t e ro r i zam j e pos t ao t ema oko ko j e s e p ra š i na n i j e s l eg l a do danas .

Nap ro t i v , sma t ram kako j e t e ro r i zam t ek u ovo v r i j eme g l oba l n i h

po l i t i čk i h i ga ra t ema ko j a za s l užu j e da l eko v i š e od gomi l e znans t ven i h i

kvaz i -znans t ven i h i zvo ra s ko j i ma s am se i mao p r i l i ke su s re s t i t okom

odab i ra l i t e ra t u re za ova j r ad .

Drž i m kako j e t o nadasve t e ška t ema , j e r j e t e ro r i zam t a j na d j e l a t nos t po

svo j o j p r i rod i , pa j u j e zbog t oga t e ško i s t raž i t i .

Na p i t an j e „ š t o j e t o t e ro r i zam?“ j o š uv i j ek međuna rodno p r i hvaćenog

odgovora nema ,dok s e i s t ov remeno očeku j e međuna rodna su radn j a na

t om p l anu . 1 O de f i n i c i j i t e ro r i zma govor i s e u p rvom pog l av l j u .

Sv i ma su nam, v j e ru j em, pozna t i čudov i šn i r e zu l t a t i t e ro r i s t i čkog

d j e l ovan j a , konk re t no pog i b i j a nev i n i h . Među t i m t o i pak n i j e j ed i n i

rezu l t a t .

U t rećem pog l av l j u bav i t ću s e uz roc i ma t e ro r i zma , uz k ra t ko

ob j a šn j en j e od ređene i deo l og i j e z a ko j e s e veće od ređen i t i p t e ro r i zma .

Na ko j i nač i n t e ro r i zam d j e l u j e i ka čemu t ež i b i t ć e rečeno u če t v r t om

pog l av l j u ko j i m ob j a šn j avam s t ra t eg i j e t e ro r i zma . Pe t o pog l av l j e o sv rće

se na d j e l ovan j e t e ro r i s t i čk i h skup i na , dok u š e s t om pog l av l j u na s t o j i m

p r i kaza t i buduće p r i j e t n j e s t ehno l og i j ama i t ak t i kama , s na roč i t i m

1 M e đ u t i m , g l o b a l n i m a k t e r i m a m e đ u n a r o d n a s u r a d n j a n a d r u g i m p o l j i m a ( u s m i s l ug l o b a l n e e k o n o m i j e k o j a r e z u l t i r a m u l t i n a c i o n a l n i m k o r p o r a c i j a m a , s v j e t s k o m b a n k o m i M M F - o m , k o j i p a k z a p o s l j e d i c u i m a j u č i n j e n i c u d a 1 0 % s v j e t s k o g p u č a n s t v a d r ž i 9 0 % s v j e t s k o g b o g a t s t v a . S a m o z a t o š t o s v a k i d a n i m a m o t o p l i

o b r o k i d o v o l j n o o s n o v n i h p o t r e p š t i n a č i n i m o e l i t u o d 8 % s v j e t s k o g s t a n o v n i š t v a . )n e p r e d s t a v l j a p r o b l e m . N o t o n i t k o n i t i n e s p o m i n j e k a o o b l i k t e r o r i z m a , v e ć k a on a p r e d a k i r a z v o j .

2



nag l a skom na nuk l ea rnom t e ro r i zmu .

Mi s l i m kako j e t e ro r i zam j edan od na j ak t ua l n i j i h p rob l ema današn j i ce

j e r s e nameće kao d i rek t na p r i j e t n j a pokuša j u o s t va r i van j a mi rnodopsk i h

uv j e t a ž i vo t a i ako s e ponekad č i n i da su on i pu t em n j ega o s t va r i v i 2 .

Te ro r i zam j e nep r i hva t l j i v u mode rn i m d ruš t v i ma , i ako pos t o j e t e ze o

t ome da ga mode rna d ruš t va s ama i p ro i zvode . Takav j e i mo j s t av

p rema t e ro r i zmu , š t o ću na s t o j a t i ob raz l ož i t i k roz od ređene d i j e l ove

ovoga č l anka .

2 O d m a h o s j e ć a m p o t r e b u d a s e o g r a d i m . N a i m e m i r n o d o p s k e u v j e t e ž i v o t a j o šu v i j e k n e m a m o , t e n e m i s l i m d a s u o n i o s t v a r i v i n i t i t e r o r i z m o m n i t i b i l o k o j i md r u g i m o b l i k o m r e p r e s i j e , z a j e d n o s o b l i c i m a d r u š t v e n e o r g a n i z a c i j e . N a i m e d r ž i md a j e t o m e t a k o j e r j o š u v i j e k d e m o k r a c i j a k a o s a d a š n j i t i p d r u š t v e n o g u r e đ e n j a p o l a ž e p r a v o n a o t i m a n j e o d r e đ e n o g d i j e l a s l o b o d e ( z a k o n i ) z b o g „ m i r a u k u ć i “ .

O v o š t o d a n a s i m a m o n a z v a t ć u k r n j i m m i r n o d o p s k i m u v j e t i m a j e r s e s t r a h o t e p o p u t u b o j s t v a , r a t o v a , o t m i c a , s i l o v a n j a i t d . U p r a v o z a t o g o v o r i m o „ p o k u š a j uo s t v a r i v a n j a m i r n o d o p s k i h u v j e t a “ .

3



1 .0 . T ero riz am i Mo ra l

Harmon (2002) govor i kako t e ro r i zam n i kako i n i kada ne može b i t i

mora l an ,dok i pak op ravdava amer i čke „p reven t i vne r a t ove“ ko j i n i su

n i š t a d rugo do l i z amj ena j ednog , t e ro r i s t i čkog rež i ma ,on i m amer i čk i m

ko j i j e i s t o t ako t eme l j en na s i l i i zbog ko j eg su i s t o t ako s t radava l i

nev i n i . Među t i m o t ome će v i š e b i t i u pog l av l j u o d ržavnom t e ro r i zmu .

Obz i rom na t u kon t rad i kc i j u kod Ha rmona mi s l i m da j e nužno dokaza t i

p rvo š t o j e t o t e ro r i zam da b i ga u sp j e šno s t av l j a l i u b i l o kakve okv i re

mora l nos t i i l i nemora l nos t i .

I ako Ni n i an S t ephen (2004 . ) i s t o t ako kaže kako t e ro r i zam n i kada ne

može b i t i mora l an ,d rž i m v r l o b i t n i m de t a l j n i j e raz rad i t i t u t emu .

1 .1 . Def in i c i ja t eror i zma

Upravo u ne sug l a snos t i oko t oga š t o j e t o t e ro r i zam a j o š v i š e u

nesug l a snos t i oko t oga š t o on n i j e ,S t ephen v i d i g l avn i p rob l em.

Na i me ,on sma t ra kako sv i j e t z a u sp j e šnu bo rbu p ro t i v t e ro r i zma mora

p rvo f o rmi ra t i de f i n i c i j u t e ro r i zma a ka sn i j e i neke opće p r i hvaćene

zakone kao š t o su np r . Ženevske konvenc i j e u s l uča j u ra t a . Dok t e

sug l a snos t i nema ,mi s l i S t ephen ,pos t o j a t ć e d ržave u t oč i š t a z a t e ro r i s t e

ko j e će omogućava t i l ak še ope rac i j e .

Obz i rom da t e de f i n i c i j e nema ,S t ephen govor i kako s e onda ne može

p roc i j en i t i t ko j e t e ro r i s t a t ko bo rac za s l obodu , t e t o pos t a j e pod l ožno

sub j ek t i vno j p roc j en i .

S t ephen (2004)navod i 3 k r i t e r i j a p rema ko j i ma b i s e mog l o p roc i j en i t i

š t o j e t e ro r i zam a š t o ne : P r i roda na s i l nog d j e l a ,mo t i v n j egovog

4



i zv ršen j a t e i den t i t e t ž r t ava . I s t o t ako navod i be spomoćnos t ž r t ava a l i j e

dos t a t e ško od red i t i t ko j e s t va rno be spomoćan a t ko n i j e .

Coady j e s de f i n i ran j em t e ro r i zma o t i š ao ko rak da l j e . Navod i i h

neko l i ko no j a s am zbog razn i h og ran i čava j uć i h f ak t o ra odab rao ove :

„ Te ro r i zam j e upo t reba i l i p r i j e t n j a upo t rebom s i l e , p l an i rana da dovede

do po l i t i čke p romj ene“ (Br i an J enk i ns )

„Te ro r i zam znač i ne l eg i t i mnu upo t rebu s i l e z a pos t i z an j e po l i t i čkog

c i l j a , p r i č emu su emt a nedužn i l j ud i “ (Wal t e r Laqueur ,The Age o f

Ter ror i sm)

„Te ro r i zam j e nezakon i t a upo t reba s i l e i l i na s i l j a nad o sobama i l i

v l a sn i š t vom,kako b i s e z a s t ra š i l a i l i na ne š t o p r i nud i l a v l a s t , c i v i l no

s t anovn i š t vo i l i nek i n j i hov s egmen t rad i pos t i z an j a po l i t i čk i h i l i

soc i j a l n i h c i l j eva“ (De f i n i c i j a FBI-a )

P rva de f i n i c i j a j e nedovo l j na j e r t o uk l j uču j e i svak i r a t , a

t e ro r i zam i r a t n i j e i s t a s t va r . Os t a l e dv i j e uk l j uču j u po j move

„ne l eg i t i man“ i „nezakon i t “ . O t po r ko j i su an t i nac i s t i u n j emačko j

p ruža l i h i t l e ru j e b i o ne l eg i t i man a l i j e b i o op ravdan . Dak l e pos t av l j a s e

p i t an je ko j i se i č i j i zakoni ovdje k rše .

Coady (2004 . ) i znos i svo j u de f i n i c i j u t e ro r i zma i kaže kako j e t e ro r i zam

„organ i z i rana upo t reba na s i l j a č i j a su me t a on i ko j i ne sud j e l u j u u bo rb i

(„nev i n i “ u j ednom posebnom smi s l u ) , i t o u po l i t i čke sv rhe“ (Coady ,T .

2004 : 27 )

Među t i m Coady i s t o t ako i s t i č e kako v l ade ne s amo da mogu ,nego i r ade

t o ,da ko r i s t e t ak t i ku napada na nev i ne .

Te ro r i zam j e eksp re s i van i s i mbo l i čan . Ipak eksp re s i vnos t ne uk l j uču j e

5



nužno usmj e renos t p rema nekom c i l j u . Posebno j e p i t an j e j e su l i t i

c i l j ev i po t puno rea l i s t i čn i ? Ko l i ko god s e mi t rud i l i , mi s l i p i s ac , ne

možemo a da ne v i d i mo uza l udnos t t i h akc i j a 3 .

Robe r t Young t e ro r i s t i čke akc i j e de f i n i ra kao „po l i t i čke akc i j e ko j e

uk l j uču j u upo t rebu na s i l j a i l i p r i j e t n j u upo t rebe na s i l j a . “ (Young ,

2004 : 44 )

U nače l u na s i l j e može i ma t i f i z i čk i ob l i k , a l i i p s i h i čk i .

Ha rmon d i l emu de f i n i ran j a ,ba rem za po t rebe n j egove kn j i ge , r j e šava

t ako da i znos i de f i n i c i j u t e ro r i zma ko j u su p red l ož i l i ana l i t i č a r i 1979 . i

ko j a s e n j emu č i n i j o š uv i j ek na j p r i hva t l j i v i j a .

De f i n i c i j a j e s l j edeća : “Te ro r i zam j e namj e rno I su s t avno

ub i j an j e , s akaćen j e i ug rožavan j e nev i n i h kako b i s e u n j i h u t j e rao s t rah

rad i neke po l i t i čke sv rhe” (Ha rmon 2002 . : 19 )

No , i ako svak i t e ro r i zam i ma po l i t i čku sv rhu , t reba ga svakako

raz l i kova t i – t ehn i čk i i mora l no - od razn i h ob l i ka g rađanskog nepos l uha

š t o su i s t o t ako po l i t i čke po j ave . Ha rmon kaže kako s e t e ro r i zam od ra t a

raz l i ku j e po svo j em c i l j u . Ra t j e z akon i t , a l i n i su i r a t n i z l oč i n i . Mnog i

se ob l i c i vo j noga na s i l j a mogu op ravda t i a l i ne i t e ro r i zam j e r j e on

ob l i k po l i t i čke i zopačenos t i ko j i j e na ža l o s t pos t ao na ša svakodnev i ca .

Mi s l i m kako g l avn i p rob l em l ež i u t zv . Mi / On i pod j e l i . J edn i su

t e ro r i s t i , d rug i su bo rc i z a s l obodu . Nema nekog opće p r i hvaćenog

mora l nog zakona ,ko j i b i s e t eme l j i o na p r i hvaćeno j de f i n i c i j i .

Među t i m, p i šuć i ova j s emi na r ,o s t a j e neodgovoreno p i t an j e š t o j e s

3 O v d j e s e , v j e r u j e m , n e m i s l i n a d r ž a v n i t e r o r i z a m , j e r o n n i u k o m s l u č a j u n i j eu z a l u d a n a k o s m o s v j e s n i č i n j e n i c e d a s j e d n i m r a t o m d r ž a v a m o ž e i t e k a k o

p r o f i t i r a t i . A k o v e ć n e s a m a d r ž a v a , m o g u s i g u r n o m o ć n i p o j e d i n c i .I s t o t a k o n e m o g u a d a n e p r i m j e t i m k a k o I R A - i n e a k c i j e n i s u b i l e u z a l u d n e , j e r s ed o o d r e đ e n o g k o m p r o m i s a i p a k d o š l o .

6



nek i m mora l n i m nače l om o neub i j an j u nev i n i h? Sma t ram da nam za t o

ne t reba p r i hvaćena de f i n i c i j a t e ro r i zma ,nego p r i hvaćena de f i n i c i j a

dob ra .

2 .0 . P ol it ik e te ro ri zm a – u zr oc i

Usprkos l a t en t nom op ravdavan j u amer i čkoga i g ran j a sv j e t sk i h

po l i ca j aca Ha rmon j e mnogo s t va r i o t e ro r i zmu i zn i o v r l o j a sno i t o

po t k r i j ep i o b ro j n i m p r i mj e r i ma , s t o po mom mi š l j en j u n j egovu kn j i gu

„Te ro r i zam danas“ č i n i i zn i mno p rak t i čnom i v j e rodos t o j nom.

Harmon d rž i kako „ t e ro r n i j e s am seb i c i l j , nego s reds t vo po l i t i čke moć i

i nač i n da s e po l i t i čka moć zad rž i “ (Ha rmon 2002 . : 13 ) 4 .

S t rah ,ma t e r i j a l na š t e t a po ž i vo t i i mov i nu i o s t a l e nega t i vne emoc i j e

ko j e p rož i ma j u po l i t i čk i i d ru š t ven i po redak i ma j u namj e ru p romi ca t i

neku po l i t i čku sv rhu bez obz i ra na t o j e l i ona

k ra t ko ročna ,dugoročna ,og ran i čena i l i neog ran i čena .

Ha rmon navod i de f i n i c i j u pobun j en i ka t e kaže kako su pobun j en i c i

„o rgan i zac i j e s a š i rokom bazom ko j e t r a že revo l uc i ona rnu moć j avn i m

i l i p r i k r i ven i m s reds t v i ma „ (Ha rmon 2002 . : 15 )

I s t o t ako ,de f i n i ra Ge r i l c e kao “o rgan i zac i j e ko j e napada j u vo j ne c i l j eve

nekonvenc i ona l n i m s reds t v i ma” .

Ha rmon p roučava na j v i š e suv remen i t e ro r i zam t e t v rd i kako on o t k r i va

neke nove t rendove i opasnos t i kao š t o su man j a o ruž j a s većom moć i

un i š t avan j a ,kemi j sko o ruž j e i t d…

Drž i kako t e ro r i zam i ma uč i nka ,ba rem ono l i ko ko l i ko j e po t rebno da s e

4 O b z i r o m d a H a r m o n o p r a v d a v a A m e r i č k e p r e v e n t i v n e r a t o v e n j e g o v c i t a t j ek o n t r a d i k c i j a k o j a n i j e n i m a l o b e z n a č a j n a .

7



održ i na ž i vo t u . Ipak mi s l i kako t e ro r i zam n i j e su l ud t e kaže kako j e on

“bažda ren j e na s i l j a i s t r aha rad i po l i t i čkoga uč i nka !” (Ha rmon

2002 . : 16 )

Ako j e sv rha t e ro r i zma obavezno po l i t i čka ,onda Ha rmon d rž i kako j e

v r l o važno ana l i z i ra t i c i l j eve ko j i nadahn j u j u t akve akc i j e r a t obo rn i h

l j ud i mode rnoga doba .

Ni n i an S t ephen (2004) nam govor i kako t e ro r i zam usp i j eva na j bo l j e u

o t vo ren i m i p l u ra l i s t i čk i m,novonas t a l i m demokrac i j ama ,mnogo v i š e

nego u t o t a l i t a rn i m rež i mi ma . Važan č i mben i k za d j e l ovan j e t e ro r i s t e u

o t vo renom d ruš t vu j e s l oboda med i j a . To j e , au t o r govo r i , zbog

t e ro r i s t i čke t a š t i ne i n j i hove „v i soke po l i t i ke“ ko j a zah t j eva med i j sku

pozo rnos t u smj e renu p rema n j i hov i m d j e l i ma j e r s e pu t em med i j a s t va ra

s t rah š t o j e n j i hov g l avn i c i l j i pu t do udovo l j avan j a n j i hov i m

zah t j ev i ma . 5

2 .1 . Ci l j ev i

2 .1 .1 . Anarhizam

Anarh i s t i s e sma t ra j u na j č i š ć i ma od sv i h t e ro r i s t a j e r n j i hova i de j a

na j v i š e odskače od sv i h o s t a l i h , a s a s t o j i s e od od obveze da s e d ržavna

5 O v a m i s a o , r a c i o n a l n o g l e d a n o , s a m o d o n e k l e m o ž e i m a t i s m i s l a . N a i m e č i s t os u m n j a m d a t e r o r i s t i t e ž e m e d i j s k o j p o z o r n o s t i z b o g s v o j e t a š t i n e ( j e r j e o n d a

t a j n o s t t e o r g a n i z a c i j e u v e l i k e n a r u š e n a ) , v e ć r i z i k i z l a ž e n j a u m e d i j e p r i h v a ć a j uz b o g o s t v a r i v a n j a s v o j i h c i l j e v a . S m a t r a m t o n j i h o v i m o b l i k o m m a r k e t i n g a , n i k a k oi h n e s m a t r a m s l u g a m a v l a s t i t e t a š t i n e .

8



v l a s t un i š t i zbog sna o po l i t i čko j s l obod i . Sma t ra j u kako s e j ed i no

revo l uc i j om s t va r i mogu p romi j en i t i , ne p r i hvaća j u općep r i hvaćenu

ku l t u ru , v r i j ednos t i i d ru š t ven i po redak .

Ana rh i zam može b i t i mj e šav i na v i sok i h i dea l a i oč i t e sko l nonos t i p rema

nas i l j u ,kao i mj e šav i na po l i t i čk i h i dea l a ,ko j i su pop r i l i cno ne j a sn i , s a

t zv . S rodn i m po l i t i čk i m i dea l i ma kao š t o j e komun i zam i l i eko l oška

ob rana .

2 .1 .2 . Komunizam

Kako navod i Ha rmon (2002) komun i zam d i j e l i neke važne znača j ke s

ana rh i zmom. Obo j e su p ro t i v u t v rđenoga po re t ka ,p ro t ug rađansk i i

p ro t ukap i t a l i s t i čk i. Oba s e op i ru r e f o rmi ran j u sus t ava j e r r e f o rmi ran j e u

i skva renom sus t avu može p rodu l j i t i n j i hov v i j ek .

Obo j e i ma j u j o š j edno važno ob i l j e ž j e : oba su mi l en i j ska , s a svo j i m

obećan j i ma o l j udsko j s reć i u budućem sv i j e t u bez s t ega v l ade u b i l o

ko j em ob l i ku . A l i , t u poč i n j u raz l i ke . Ana rh i zam n i poš t o ne d i j e l i t u

komun i s t i čku od redn i cu p rema dugo t ra j no j f a z i v l a s t i u ko j o j s e dopuš t a

i očeku j e na j s t roža moguća v l a s t . Dak l e ,ono š t o s e u marks i s t i čkom

SSSR-u i K i n i , t e Kub i naz i vao “d ržavn i soc i j a l i z am” , ko j i s e sma t rao

b i t nom a l i p r i j e l aznom f azom u nužnom p rocesu pov i j e sne p romj ene

ob l i ka d ruš t venog u ređen j a .

Len j i n j e b i o da l eko man j e s t rp l j i v od Marxa po p i t an j u d i rek t nog

d j e l ovan j a i opće upo rabe s t raha pa j e rekao kako po j ed i načn i napad

neov i san od b i l o ko j e vo j ske može b i t i ko r i s t an u ra t obo rno j po l i t i c i

kada mj e sne revo l uc i ona rne o rgan i zac i j e n i su dovo l j no j ake .

9



2 .1 .3 . Neofaš i zam

Pi sac mi s l i kako Nac i zam kada ga s e p rav i l no shva t i i ma mnogo t oga

za j edn i čkog s komun i zmom,na j p r i j e t o j e r evo l uc i j a s c i l j em sv rgavan j a

pore tka i zamjena to ta l i t a r i zmom .

Faš i s t i su b i l i r evo l uc i ona r i ko j i su p rez i ra l i pa r l amen t a r i zam a že l j e l i

i sko r i s t i t i moć t i ska , a ne da bude S l obodan kako b i r ad i o razdo re među

građan i ma . Naz i va l i su s e nac i ona l n i m soc i j a l i s t i ma i z j a snog raz l oga

š t o su v j e rova l i kako d ržava mora u smj e rava t i ekonomi j u , a ne da bude

s l obodna .

Ha rmon i s t i č e j ednu v r l o zan i ml j i vu ka rak t e r i s t i ku t ako o r i j en t i ran i h

skup i na a t a j e da u n j i ma p rev l adava j u muška rc i . On i s l abo v j e ru j u u

i n t e rnac i ona l i z am, j er ga sma t ra j u ne l og i čn i m.

2 .1 .4 . Nac iona ln i s eparat i zam

Među sepa ra t i s t i ma Harmon uočava raz l i ku od on i h ko j i su ra s i s t i čk i

nak l on j en i svo j o j skup i n i i sp remni su i ć i do k ra j a u svo j i m nas i l n i m

met odama os t va r i van j a c i l j eva ,do on i h ko j i uopće n i su r a s i s t i .

P i s ac mi s l i kako s e nac i ona l n i s epa ra t i s t i čk i t e ro r i s t i ne mora j u nužno

os l an j a t i na v l a s t i t u v r s t u d i k t a t u re u f az i r a za ran j a , i ako če s t o t o može

b i t i s l uča j . Mi s l i kako t ehn i ke ko j e ko r i s t e z a o sva j an j e v l a s t i mogu

čes t o p re t kaza t i kakve će t ehn i ke ko r i s t i t i z a n j ez i no od ržavan j e i

p rovođenje

Harmon v i d i kako ra spad i nek i h d ržava ( Jugos l av i j a ,Čehos l ovačka 6 )

6 M i s l i m k a k o j e Č e š k a d a n a s d r ž a v a s m n o g o b o l j i m s t a n d a r d o m o d b i l o k o j ez e m l j e b i v š e J u g o s l a v i j e , t a k o d a s t v a r n o n e r a z u m i j e m z b o g č e g a t o H a r m o nn a p o m i n j e k a o p r a v i l o .

10



dovod i u p i t an j e nac i ona l n i i den t i t e t i s ami m t i me po t i če zami sao o

nac i ona l no j neov i snos t i s t o j e u svakom s l uča j u p l odno t l o za

nac i ona l no s epa ra t i s t i čk i ka rak t e r t e ro r i zma . Kaže kako s e t o događa u

ma l i m skup i nama ko j e mogu usp j e t i u svo j o j bo rb i a l i na k ra j u “ s t va ra j u

d ržave ne sposobne za ž i vo t ” 7 .

2 .1 .5 . Re l ig i ja

Iako j e re l i g i j a i nače i zvo r t op l i ne ,nade , ž i vo t a i v r l i ne ,uz n j u s e vežu

s t ra s t i t o l i ko j ake da ponekad mogu vod i t i u na s i l j e . To j e s l uča j

na roč i t o ond j e gd j e s e sv j e t ovna i duhovna s t va rnos t sma t ra j u

neodvo j i v i ma .

Harmon mi s l i kako u reg i j ama S j eve rne Af r i ke i S redn j ega i s t oka može

doć i up ravo do t oga da v j e rovan j e pobud i nove pobune . One će če s t o

upo t reb l j ava t i t e ro r i zam,kao i d ruge me t ode , j e r apoka l i p t i čka na rav

v j e r skoga eks t remi zma t ež i o s t av i t i po s t ran i og r ade o po j ed i načno j

pa t n j i i s t av i t i u p redn j i p l an “v i š e dob ro” .

Među t i m mi s l i m kako re l i g i j sk i t e ro r i zam i ma j o š j ednu nega t i vnu

s t ranu a t a j e da on oc rn j u j e re l i g i j u po s eb i , š t o može vod i t i većem z l u .

2 .1 .6 . Prodržavni t eror i zam

Svrha ovoga ob l i ka t e ro r i zma j e od ržavan j e moć i d ržave – bez obz i ra na

i deo l og i j u - i l i s ačuva t i i n t e re se i l i pov l a s t i c e ko j e už i va j u od ređene

skup i ne . On na j če šće uk l j uču j e i l ega l no , t a j no na s i l j e p ro t i v

revo l uc i ona ra ko j i pokušava j u p romi j en i t i odnose moć i i po t kopa t i

7 U o v o m e s e s l a ž e m s H a r m o n o m . N o n i j e l i s v a k a d r ž a v a n a k o n i s c r p l j u j u ć e g r a t a„ n e s p o s o b n a z a ž i v o t “ ? N e z n a m i m a l i t o v e z e s t e r o r i z m o m i l i r a t o m k o j ii s c r p l j u j e p o s e b i . K u b a j e , p r i m j e r i c e , s u p r o t a n s l u č a j .

11



državu . Obz i rom da t e g rupe na s t o j e omoguć i t i i o s i gu ra t i po l i t i čk i

s t a t u s quo , i ma l og i ke da b i s e t e g rupe mog l e okomi t i i na moćne

re f o rma t o re ,ne s amo na revo l uc i ona re i ako t o Ha rmon ne navod i .

Kao p r i mj e r Ha rmon navod i ub i j an j e t e ro r i s t a ETA-e ko j e su

o rgan i z i ra l i nek i č l anov i v l ade . Špan j o l ska j e po l i c i j a o snova l a GAL

(Grupos An t i t e r ro r i s t s de L i be rac i on ) ko j e su d j e l ova l e t a j no i l i pod

l ažn i m i men i ma i uz pomoć p l aćen i ka razn i h nac i ona l nos t i . Uda rn i

e skad ron i GALa ub i l i su 27 o soba a neke od n j i h su b i l e nedužne i n i su

b i l e povezane s ETA-om.

Š t o s e t i č e d ržavnog t e ro r i zma , i ako kon t rove rzan ,uze t ću za au t o r i t e t

Noama Chomskoga .

On na j p r i j e govo r i o t ome kako j e amer i čka vo j na pomoć povezana s

pobo l j š avan j em uv j e t a z a s t rane u l agače . Među t i m pos t o j i j o š j edna

kore l ac i j a a t o j e amer i čka pomoć i k r š en j e l j udsk i h p rava . Chomsky

t v rd i kako „Amer i čk i i n t e re s n i j e k r š en j e l j udsk i h p rava , t o j e s amo

p r i rodna pos l j ed i ca . N j i h zan i ma kako će p reko t oga pos t i ć i svo j e

c i l j eve . “ (Chomsky 2003 . : 41 )

Kako b i h i pak s l i kov i t i j e p redoč i o i zn i j e t i c i t a t s l i j ed i j edan p r i mj e r i

ko j i j e u svo j o j kn j i z i naveo Chomsky a t o j e p r i mj e r Ni ka ragwe . SAD

j e napao a Ni ka ragwa n i j e i ma l a s reds t va za p rovođen j e t e ro ra . Ta j

napad b i o j e v r l o ozb i l j an a doveo j e do smr t i de se t i na t i suća l j ud i , a

zeml j a j e go t ovo po t puno un i š t ena i danas j e t o d ruga na l j e s t v i c i

na j s i romašn i j i h zema l j a j užne hemi s f e re ko j o j s e opo ravak ne p redv i đa

sko ro . Kako j e napad i zv ršen na d ržavu a ne s amo na n j ez i ne

g rađane ,Ni ka ragwa se ob ra t i l a Sv j e t skom sudu ko j i j e op t už i o SAD zbog

12



„nezakon i t e upo rabe s i l e “ i zbog k ršen j a l j udsk i h p regovora . Amer i čka

v l ada j e pozvana na p rek i d z l oč i na i p l aćan j e š t e t e .Odgovor j e s t i gao u

ob l i ku po j ačan i h napada uz pod ršku ob i j u g l avn i h s t ranaka . Po p rv i pu t a

su i zdane na redbe za napad na t zv . Meke me t e kao š t o su

bo l n i ce ,po l j op r i v redne zad ruge i t d . To s e na s t av i l o sve dok n i j e na rod

g l a sovao za amer i čkog kand i da t a . Tada ,1990 . Te ro r j e konačno p re s t ao .

Chomsky i s t i č e poduda rnos t i s t i h l j ud i ko j i su sud j e l ova l i u p rvom ra t u

p ro t i v t e ro r i zma i ko j i sud j e l u j u u ovom. Dona l d Rumsf e l d up rav l j a

sadašn j om vo j nom komponen t om t oga ra t a , a nekada j e b i o Reaganov

spec i j a l n i i z a s l an i k za b l i sk i i s t ok u ope rac i j ama kao š t o j e b i l a ova u

Ni ka ragwi .Di p l oma t sk i d i o s adašn j i h akc i j a vod i John Negropon t e ,

ambasado r Un-a . U ona v remena b i o j e amer i čk i ambasado r u

Hondura su ,baz i z a amer i čke t e ro r i s t i čke ope rac i j e u t o j r eg i j i , z adužen

za p r i p remu i nadzo r ra t a u Ni ka ragwi . “Rad i s e o i s t i m l j ud i ma , i s t i m

i ns t i t uc i j ama , is t o j po l i t i c i . Ako razmi š l j amo o i shodu d ruge f aze

sadašn j eg „ ra t a p ro t i v t e ro r i zma“ , možemo oček i va t i i i s t e re zu l t a t e“ .

(Chomsky 2003 . : 48 )

Chomsky mi s l i kako d ržavn i t e ro r i zam može b i t i i deo l oške na rav i .

Nakon š t o s am ov i m p r i mj e r i ma pokazao kako d ržavn i t e ro r i zam ne

samo može b i t i , nego i j e s t č e s t o upo t reb l j avano s reds t vo SAD-a , bav i t

ću s e apsu rdom p reven t i vn i h ra t ova .

2 .1 .6 .1 . Prevent ivn i ra tov i i l i t eror i zam?

Kao š t o s e j a sno v i d i na p r i mj e ru Ni ka ragwe a l i i na p r i mj e r i ma I raka i

Af gan i s t ana , SAD već neko v r i j eme vod i po l i t i ku „p reven t i vnog

13



ra t ovan j a“ u ko j i ma g i nu nev i n i , p r ozvan i „ko l a t e ra l na š t e t a“ . 8

Igo r P r i morac (2004) gene ra l i z i rano govor i o t akvom ob l i ku apsu rda t e

mi s l i da „kad t ko p r i mj e t i kako vo j ska i l i s l užbe s i gu rnos t i č i ne i s t o

ono š t o s e , kada su poč i n i t e l j i pobun j en i c i , bez i zn i mke p r i kazu j e i

o suđu j e kao t e ro r i zam, go t ovo uv i j ek mu odgova ra j u da su t o d j e l a

i zv ršena i i me d ržave , u s l užb i l eg i t i mn i h d ržavn i h c i l j eva“ (P r i morac

2004 : 57 ) , no „kada j e pak r i j e č o pobun j en i c i ma u i nozems t vu ko j e na ša

d ržava pod ržava i li č ak pomaže , n j i h ne zovemo t e ro r i s t i ma nego

ge r i l c i ma i l i bo rc i ma za s l obodu“ (P r i morac 2004 : 58 ) .

Državn i j e t e ro r i zam mnogo t a j n i j a d j e l a t nos t od onog ned ržavnog ,

mi s l i P r i morac (2004) , š t o ga č i n i t e ž i m za o t k r i t i . J e r d ržava će zbog

mora l n i h nače l a ko j a mora p rok l ami ra t i 9 t a j i t i i po r i ca t i svo j u

umi j e šanos t u nemora l ne radn j e . Ako j e pak n j i hova k r i v i ca oč i t a ,

na s t o j a t ć e t o p reds t av i t i kao l eg i t i mno s reds t vo r a t ovan j a .

Dak l e , apsu rd j e j a s an . Kada ne t ko ub i j e amer i čke c i v i l e kao p r i marnu

me t u , on j e t e ro r i s t . Kada ne t ko pod k r i nkom ra t a p ro t i v t e ro r i zma ub i j e

nepozna t b ro j a f gan i s t ansk i h c i v i l a kao „ko l a t e ra l nu š t e t u“ t o j e bo rba

za s l obodu .

Chomsky (2004) j e č ak nap rav i o t i po l og i j u „ka rak t e r i s t i ka ko j e me t a

prevent ivnog ra ta mora imat i :

1 . Mora b i t i p rak t i čk i bez i zg l eda da s e ob ran i

2 . Mora b i t i dovo l j no važna da op ravda u l ožen i t rud 1 0

8 O v d j e s e s a v r š e n o m o ž e p r i m i j e n i t i m o j a r a n i j a m i s a o o M i / O n i p o d j e l i . J e d n i s u b o r c i z a s l o b o d u ( m e d i j i t a k o p r e d s t a v l j a j u S A D ) a d r u g i s u t e r o r i s t i ( H e z b o l l a h ,

A l - Q u a i d a )9 V e ć i n a j e d r ž a v a p o t p i s n i c a Ž e n e v s k i h k o n v e n c i j a1 0 N a f t a , r u d e , p l o d n o t l o i t d .

14



3 . Mora pos t o j a t i nač i n na ko j i j u j e moguće p r i kaza t i kao i zvo r

k ra j n j ega z l a i nepos rednu p r i j e t n j u na šem ops t anku“ (Chomsky

2004 : 25 )

Iz s ame t i po l og i j e j a sno j e kako su Af gan i s t an i I r ak b i l i s av ršen i

kand i da t i 1 1 . E t i ke t i ra t i sve p r i padn i ke j edne zeml j e kao t e ro r i s t e

(Af gan i s t an ) apsu rd j e s am po s eb i i t o t o l i k i da za s l užu j e j o š

mi n i ma l no j edan č l anak .

3 .0 . S tra teg i je

Harmon p i š e kako j e s t ra t eg i j a „p romi š l j ena p r i mj ena s reds t ava da s e

pos t i gnu od ređen i c i l j ev i “ (Ha rmon 2002 . : 60 ) . Te ro r i zam t o svakako

može b i t i puno p r i j e nego l i s l uča j n i događa j . Obz i rom da j e t e ro r i zam

s t ra t eg i j a ,on može b i t i ko r i š t en za razne c i l j eve i s t ov remeno . Da s e

p re s t rav i j avnos t , onemoguć i po l i t i č a ra ,dob i j e novac i t d .

Za raz l i ku od vo j ske , d j e l ovan j e t e ro r i s t a i sk l j uč i vo j e u smj e reno p rema

nev i n i ma . Nj egova j e b i t u p ro računa t o j upo rab i na s i l j a kako b i s e

s t vo r i l a pan i ka u većem d i j e l u s t anovn i š t va .

Svak i s t ra t eg ,pa i t e ro r i s t i čk i mora pos t av i t i p i t an j e : „ko j e j e pože l j no

konačno s t an j e?“ .Na ravno , t u j e l epeza v r l o š i roka .

Tr i v r s t e napo ra ko j e i ma j u nac i ona l ne i s t r a t e ške pos l j ed i ce su

po l i t i čka , ekonomska i vo j na . Ta j j e po redak važan j e r mnog i t e ro r i s t i

pokušava j u i zb j eć i sukob s vo j n i m osob l j em,dok sv i t r a že ekonomske

c i l j eve u svo j i m kampan j ama , t e sv i ž e l e po l i t i čke dob i t ke na š t e t u

1 1 D o d u š e I r a k u j e b i o p r o b l e m t o č k a 3 n o t o n i k a d a n i t i n i j e r i j e š e n o j e r o r u ž j e z am a s o v n o u n i š t e n j e n i k a d a n i j e p r o n a đ e n o

15



pos t o j ećeg rež i ma . Nev i n i su dak l e s amo s reds t vo , l epeza c i l j eva j e

mons t ruozno š i roka .

3 .1 . P ol it ič ke st ra te gi je

Po l i t i čke s t ra t eg i j e mogu nas t o j a t i o s l ab i t i i l i un i š t i t i po l i t i čku

moć ,neke čak i ma j u namj e ru i p ruž i t i po l i t i čku po t po ru ; neke obo j e .

Te ro r i zam pona j p r i j e i ma namj e ru un i š t i t i o s j eća j d ruš t venoga i

po l i t i čkoga mi ra u zeml j i . Ha rmon pov l ač i pa ra l e l u s učen j i ma Sun Tzua

(2007 . ) u n j egovom dj e l u „Umi j eće ra t ovan j a“ u ko j em Sun Tzu kaže

kako j e ne red u nep r i j a t e l j sk i m redov i ma važan č i mben i k do pob j ede .

Te ro r i s t i i s t o t ako ko r i s t e svo j a umi j eća kako b i zbun i l i i l i

dezo r i j en t i ra l i nep r i j a t e l j a ,ma t ko on b i o . Ovd j e Ha r mon i s t i č e t ak t i ku

o t i man j a c i v i l n i h z rakop l ova kao j ednu od on i h ko j a j e na j v i š e uža snu l a

j avnos t . Nakon š t o su p ro t u t e ro r i s t i čke snage poče l e d j e l ova t i sve

usp j e šn i j e na t om područ j u , t e ro r i s t i su poče l i pos t av l j a t i bombe u

av i one i t ako p rouz rokova l i og romne gub i t ke i s t r ah sv i h l j ud i ko j i su

ko r i s t i l i z račn i p rome t . Te ro r i zam, mi s l i Ha rmon (2002) , š i r i ana rh i j u 1 2

u sv rhu oz l og l a šavan j a v l ade . N j i hova d j e l ovan j a i ma j u v i š e s t ruke

t ak t i čke c i l j eve . Ona ome t a j u v l ad i n rad ,odv raća j u one ko j i b i s l už i l i na

v l a s t i ,mogu zakoč i t i r a spod j e l u doba ra i u s l uga i t d . Svak i u sp j e šan

napad opomena j e kako v l ada n i j e sposobna d j e l ova t i , pa čak n i s ama

sebe b ran i t i p ro t i v man j i ne . I s t o t ako neka d ržava da b i od rža l a svo j

1 2 O b z i r o m d a j e a n a r h i j a p o p r i l i č n o k o n t a m i n i r a n p o j a m ( a k o v e ć n e k o n t a m i n i r a no n d a b a r e m p o d l o ž a n s u b j e k t i v n o m t u m a č e n j u ) m i s l i m d a m u o v d j e n i k a k o n i j em j e s t o . J a b i h g a z a m i j e n i o p o j m o m n e r e d a .

16



kred i b i l i t e t među g rađan i ma i p ruž i l a i m po t rebnu s i gu rnos t može

udvos t ruč i t i svo j e reda rs t vene snage ako sma t ra da p r i j e t i opasnos t od

napada . Na ravno t o ekonomsk i unazađu j e neku d ržavu š t o možemo

sv rs t a t i kao j o š j edan od t ak t i čk i h c i l j eva . J e r up ravo t e ro r i zam

po t kopava pov j e ren j e j avnos t i u v l adu , š t o j e i p r i mj e t i o p i s ac „Ma l og

p r i ručn i ka za g radske ge r i l e “ Ca r l o s Mar i ghe l l a (p rema Harmon 2002) .

Rekao j e kako š t o s e v i š e d j e l ovan j e v l ade povećava po p i t an j u

t e ro r i zma t o će ona v i š e razb j e sn i t i v l a s t i t o s t anovn i š t vo . Kons t ruk t i vna

i l i „poz i t i vna“ po l i t i čka s t ra t eg i j a može uk l j uč i t i š i r en j e

p ropagande , s t va ran j e nov i h skup i na ak t i v i s t a i l i f ron t i pa čak i

k re i ran j e po l i t i čk i h s t ranaka .

T i skan j e l e t aka , rad i o i t e l ev i z i j a d i o su neophodne t e ro r i s t i čke

ak t i vnos t i -p ropagande . Na j nov i j i ob l i k p ropagande j e pu t em i n t e rne t a .

J edan d rug i ob l i k po l i t i čke s t ra t eg i j e ko j i j e v r l o d j e l o t vo ran kada

usp i j e j e ko r i š t en j e o rgan i zac i j a i l i skup i na kao pa ravana ko j e pod

kr i nkom zakon i t o s t i po t pomažu t e ro r i s t i čke skup i ne . Na j pozna t i j i

p r i mj e r j e S i nn Fe i n i IRA. Izazov za t akve pa ravane u mode rn i m

druš t v i ma j e da budu rad i ka l n i a l i i pak ne t o l i ko da s e s t anovn i c i

ok renu p ro t i v n j i h ,nego p ro t i v v l ade .

3 .2 . E ko no ms ka st ra te gi ja

Ekonomska s t ra t eg i j a po j ačava d ruš t vene i po l i t i čke e f ek t e po remeča j a .

Ona uk l j uču j e s abo t aže na f t ovoda ,bacan j e bombi i i znuđ i van j e ,uc j ene

p ro t i v ve l i k i h ko rpo rac i j a . Sve t e ak t i vnos t i po j ačava j u t ro škove za š t i t e

od i s t i h , t ro škove p ro i zvodn j e .

17



Pl j ačke banaka v r l o su važna d j e l a t nos t j e r o s i m š t o s i mbo l i čno

pogađa j u međuna rodn i t e ro r i zam,nanose i f i nanc i j ske gub i t ke i

p r i skrb l ju ju novac t e ror i s t ima .

Još j edna j e ak t i vnos t t rgov i na na rko t i c i ma na međuna rodnom

ni vou ,ko j a j e unosn i j a od b i l o ko j e d ruge ak t i vnos t i p r i bav l j an j a

s reds t ava za po j ed i nu t e ro r i s t i čku skup i nu .

At ak na t u r i zam j o š j e j edna ekonomsko po l i t i čka s t ra t eg i j a ko j a j e v r l o

b i t na j e r ona o s i m š t o ekonomsk i unazađu j e d ržavu ,ona j o j da j e i l o š

međuna rodn i ug l ed ,pa za opo ravak mora p roć i mnogo v remena i mor a

b i t i po t rošeno mnogo novca .

3 .3 . Vo jn a s tra teg ija

Iako j e uob i ča j eno da t e ro r i s t i napadnu nevo j ne c i l j eve ( rad i

zap repaš t en j a i p s i ho l oškog raz l oga p rouz rokovan j a s t raha , t e z a t o š t o su

t i c i l j ev i neb ran j en i i „ s i gu rn i “ po n j i h za napad . ) neke skup i ne

napada j u i one vo j ne . Svak i t e ro r i s t i čk i napad d i rek t an j e i z azov d ržav i

i i ma ba rem og ran i čene vo j ne uč i nke , j e r svak i u sp j e šan napad s l ab i

ug l ed vo j n i h snaga . Os j eća j g rađana da n i su za š t i ć en i j o š v i š e

po t kopava v l adu i povećava p r i t i ske za o sn i van j e snaga za bo rbu p ro t i v

t e ro r i zma ko j e s e mi l i t a r i z i ra j u i spec i j a l i z i ra j u . Oružan i sukob i i zmeđu

skup i na ko j e ko r i s t e t e ro r i zam i vo j ske i l i po l i c i j e s l uže svo j o j

s t ra t e ško j sv rs i j e r r a sp ršu j u reda rs t vene snage na v i š e mj e s t a , t ako da u

da t om t renu t ku skup i na i ma b ro j čanu p rednos t . Država mora ra sp rš i t i

r eda rs t vene snage kako b i umi r i l a g rađane , š t o na ravno f i nanc i j sk i

pogađa d ržavu pa ona novac ne može upo t r i j eb i t i z a soc i j a l ne p rog rame

18



š t o j o j pak uman j u j e po l i t i čku p r i v l ačnos t . 1 3

Među t i m,mi s l i Ha rmon ,pos t o j i i t e ro r i s t i čk i napad na vo j ne snage kako

b i s e o s l ab i l a d ržava i p r i p remi o napad neke s t rane s i l e . To s e može

dogod i t i s l uča j no i l i b i t i p l anom neke s t rane s i l e kao „omekšava j uć i

napad“ 1 4 . Takva v rs t a napada i ma i d ruge c i l j eve . B i t ke donose

i skus t vo , i l i „ sv j ežu k rv“ ,p r i v l ače novake , za rob l j ava j u o ruž j e i l i mogu

vod i t i p rema s t rano j po t po r i .

T i p i čne t e ro r i s t i čke skup i ne č i ne napo re p rema i zvan redn i m c i l j ev i ma

kao š t o su po t puna ana rh i j a i l i s t va ran j e ko j eg d rugog ob l i ka d ruš t vene

o rgan i zac i j e i l i po re t ka za ko j i on i d rže da j e konačan i na j bo l j i . Tek i h

j e man j i na rea l n i j a i p rak t i čn i j a j e r s e bo r i z a np r . au t onomi j u unu t a r

d ržave i l i d ruge c i l j eve ko j i su u sko r i j e v r i j eme os t va r i v i . Među t i m

t e ro r i s t i čka s t ra t eg i j a uk l j uču j e svako nužno s reds t vo t e odbacu j e

go t ovo sva og ran i čen j a .

S l ož i o b i h s e s Ha rmonom kako t e ro r i s t i čke akc i j e uve l i ke po t i ču i

p ro i zvode d ruš t venu po l a r i zac i j u ,na roč i t o ako p r i mj en j u j u t ak t i ku „bo r i

s e i p regova ra j “ kao š t o j e t o b i o s l uča j s IRA- om, j e r i h t o ne č i n i

suv i š e rad i ka l n i ma .

4 . 0. D j el o va n je t e ro r is t ič k ih s k up i na

Sun Tzu (2007) kaže kako j e sv rha r a t noga d j e l ovan j a v i š e s t va ran j e

po remeća j a a na j man j e raza ran j e . Mi s l i m kako t e ro r i s t i čke skup i ne

up ravo ovu t ak t i ku p r i mj en j u j u s av ršeno .

1 3 O v d j e s e j a s n o v i d i k a k o s u c i l j e v i t e r o r i s t i č k o g d j e l o v a n j a k a u z a l n o p o v e z a n i .1 4 T o v j e r u j e m m o ž e b i t i j e d n a o d r a t n i h t a k t i k a .

19



4 .1 . Inovaci ja

Inovac i j a j e uk l j učena u t e ro r i s t i čko d j e l ovan j e i v r l o j e b i t na kako b i

zbun i l a snage s i gu rnos t i j e r p r i donos i nep redv i d l j i vos t i t e ro r i s t i čkog

d j e l ovan j a .

Ovd j e Ha rmon navod i p r i mj e r dvos t rukog bombard i ran j a . Dak l e t ak t i ka

se s a s t o j i od t oga da s e na j ednom mj es t u i sp l an i ra j u 2 eksp l oz i j e . J edna

eksp l od i ra u j ednom t renu t ku , a d ruga kada o s t a l i l j ud i p r i t r č e u pomoć .

Iako t o Ha rmon ne navod i , z ak l j uču j emo kako t o i ma za f unkc i j u

p ro i zvodn j u s t raha među on i ma ko j i b i t r eba l i doć i pomoć i t ako da s e i

povećava b ro j umr l i h od oz l j eda ko j i ma b i s e u p ro t i vnom mogao spas i t i

ž i vo t .

4 .2 . I nt er na ci on al iz am

Pod ov i me Harmon mi s l i na i n t e rnac i ona l nu su radn j u t e ro r i s t i čk i h

skup i na kako b i bo l j e f unkc i on i ra l e . Ta s e su radn j a o s t va ru j e u smi s l u

međuna rodne pod rške ,uv j ežbavan j a i r a zmj ene ope ra t i vaca i t d . J e r

t e ro r i zam j e v i š e po l i t i čk i č i mben i k nego vo j n i . On j e v i š e u smj e ren na

p romj enu mi š l j en j a nego na raza ran j e vo j nog po t enc i j a l a .

U nek i m s l uča j ev i ma do l az i do po j ave zvane „Te ro r i s t i čk i t roku t “ . On

se može p r i mi j e t i t i onda kada neka zeml j a g ran i č i s neke d ruge dv i j e

ko j e su p r i v l ačne t e ro r i s t i ma .

Među t i m t e ro r i s t i i s t o t ako ko r i s t e ku l t u rne veze da b i doš l i do c i l j eva .

Npr . špan j o l ska j e ku l t u rna veza i mos t do l a t i n ske amer i ke . 1 5

4 .3 . Uvježbavanje

1 5 D a k l e p o v e z a n o j e s i d e n t i t e t o m b i l o k o j e v r s t e

20



Već u Mal om pr i ručn i ku gradske ger i l e (p rema Harmon 2002 . ) možemo

p roč i t a t i kako su v r l o ko r i sne razne t ehn i čke v j e š t i ne kao š t o su

f a l s i f i c i ran j e dokumena t a ,o snove med i c i ne , rukovan j e k ra t k i m

oruž j em,pa čak i up rav l j an j e z rakop l ovom.

Te ro r i s t i nag l a šava j u uv j ežbavan j e rad i j a čan j a snage i opuš t an j a .

Ha rmon i s t i č e s j eve r amer i ke kao v r l o pogodan t e r i t o r i j z a uv j ežbavan j e

j e r j e t o re l a t i vno s l abo na se l j en t e r i t o r i j s ku l t u rom nav i k l om na o ruž j e

i ba š t i nom neov i snos t i , t e z a neke ,uda l j enos t od obo j en i h amer i kanaca i

neamer i kanaca . Usp rkos t ome ,on i pak u svo j r a skoš i svoga

p roamer i čkog duha i s t i č e Af gan i s t an i Sudan kao dv i j e z eml j e u ko j i ma

se međuna rodn i t e ro r i s t i na j v i š e obučava j u .

Konkre t an p r i mj e r j e o rgan i zac i j a Abu Ni da l a č i j i novac i pohađa j u

še s t omj esečn i t e ča j s nag l askom na ra t no j d i s c i p li n i , f i z i čkom

t ren i ngu ,po l i t i čko j i ndok t r i nac i j i , vj e š t i nama s k ra t k i m o ruž j em t e s

po l j skom au t oma t skom puškom ANO i na e l emen t a rn i m obav j e š t a j n i m

t ehn i kama . Na t i m t ren i nz i ma nag l a šava s e t a j nos t d j e l ovan j a , t a j nos t

i zv ršavan j a mi s i j a i uč i i h s e kako j e „ t a j nos t n j i hov na j bo l j i p r i j a t e l j “

(Ha rmon 2002 . : 113 )

4 .4 . Organizac i ja

Novac i s e nakon dob i van j a poče t ne obuke p r i ma j u u o rgan i zac i j u .

Ha rmon i s t i č e će l i j sku s t ruk t u ru svake t e ro r i s t i čke o rgan i zac i j e i kaže

kako su „će l i j e s rž t e s t ruk t u re ; one su n j ez i na b i t , bez obz i ra na t o i ma

l i t a skup i na j avne po l i t i čke f ron t e“ (Ha r mon 2002 : 117 )

Će l i j a i ma mnogo i nač i ca , a l i b i t no j e nače l o da ona b ro j i od 3 do 10

21



osoba , t e nek i n j ez i n č l an možda i ne pozna j e sve svo j e sud rugove . Kada

se p r i p rema nek i napad moguće j e da neka će l i j a ne zna s t ra t e šk i c i l j

svo j eg napada n i t i n j egove s t va rne d i menz i j e . Ona zna s amo ona j d i o

ko j i t r eba zna t i . Rezu l t a t t oga j e o rgani zac i j a ko j a j e sp remna d j e l ova t i

od l učno i b rzo . Snagama p ro t u t e ro r i s t i čke bo rbe o t ežan j e posao j e r ć e

t e ško uhvaćen i č l an j edne t ako f o rmi rane o rgan i zac i j e p rokaza t i svo j eg

sud ruga i l i nekoga s v i š eg po l oža j a . To mogu samo on i s na j v i š i h

po l oža j a a l i t o s e r i j e t ko događa . Čak s e i p rob l em u l j eza r j e šava j e r on i

mogu b i t i unu t a r o rgan i zac i j e mj e sec i ma a i pak poznava t i v r l o ma l o

č l anova . “So l i dna mj e šav i na t a l en t i ran i h j av i h i t a j n i h ak t i v i s t a s t va ra

razno l i ko č l ans t vo ko j e može up rav l j a t i sv i m v rs t ama d j e l ovan j a :

nenas i l n i m nac i ona l i zmom, t a j n i m povez i van j em s j avn i m f ron t ama i

van j sk i m podup i ra t e l j i ma ; i i z ravn i m akc i j ama kao š t o su ubo j s t va“

(Harmon 2002 . : 119 )

4 .5 . O ba vj eš ta jn a s lu žb a

Obav j e š t a j na s l užba i ma j ednu od na j b i t n i j i h u l oga u j edno j

t e ro r i s t i čko j o rgan i zac i j i j e r j e v r l o b i t an č i mben i k u p l an i ran j u i

i zvođen j u akc i j a i l i b i l o ko j eg d rugog ob l i ka t e ro r i s t i čkog d j e l ovan j a .

Obav i j e š t enos t j e k l j uč za d ruge zah t j eve za u sp j ehom kao š t o j e

i znenađen j e . Čak i s am IRA- i n p r i ručn i k b i l j e ž i s l j edeće : „Ve l i ko

o ruž j e ge r i l e j e i znenađen j e . Da b i s e pos t i g l o t o

i znenađen j e ,obav i je š t enos t mora b i t i p r vo raz redna . Ge r i l a mora s ve

zan t i o nep r i j a t e l j u i n j egovom bo rbenom po re t ku ,n j egovo j snaz i i

n j egovo j s l abos t i - č ak i n j egove p l anove za an t i ge r i l ske ak t i vnos t i . “

22



(P rema Harmon (2002 . : 122 ) )

Znan j e nud i ne s amo t ak t i čku p r i godu ,nego ono i r ađa s amopouzdan j e

š t o dovod i do veće u sp j e šnos t i i zvođen j a akc i j a ,o čemu govor i j o š

j ednom IRA- i n P r i ručn i k : „Dobr a obav i j e š t enos t r ađa doba r mora l . A za

ge r i l u mora l j e sve . Mora l da j e ge r i l i n j ez i nu od l učnos t i n j ez i nu

h rab ros t . “ (P rema Harmon (2002 . : 122 ) )

Nek i t e ro r i s t i čk i obav j e š t a j n i podac i na t o l i ko j su t ehn i čko j r az i n i da

mogu ko r i s t i t i i pok rov i t e l j sk i m s i l ama . Ve l i ko zan i man j e pokazu j u za

p r i padn i ke po l i t i čke e l i t e , p l anove i d j e l ovan j a s t ran i h v l ada , t e t r endove

i događa j e u s t ran i m po l i t i čk i m k rugov i ma .

4 .6 . P ro tu ob av je št aj na s lu žb a

Pro t uobav j e š t a j na s l užba s l už i očuvan j u s i gu rnos t i neke t e ro r i s t i čke

skup i ne j e r j e n j ez i n zada t ak sp r i j e č i t i odavan j e i n f o rmac i j a nep r i j a t e l j u

i p ronać i nep r i j a t e l j ske agen t e .

U IRA- i no j Ze l eno j kn j i z i r a z rađu j u s e t ehn i ke za odo l i j evan j e

i sp i t i van j i ma š t o i s t o t ako u l az i u d j e l a t nos t ne odavan j a i n f o rmac i j a .Pa

kaže kako s e č l anov i mogu suoč i t i s 3 v r s t e ma l t re t i r an j a : f i z i čko s

moguć i m mučen j em,ps i h i čko i pon i žen j e . Kao p ro t umj e re nag l a šava

t eme l j i t o ob razovan j e o i de j ama IRA pokre t a i p s i ho l oške t r i kove rad i

ub l ažavan j a i zo l ac i j e i f i z i čke bo l i .

Te ro r i s t i čke skup i ne na s t o j e s e uvuć i j edne d rug i ma u redove i s t o kao i

v l ad i n i agen t i . P ro t i v t oga s e bo re „obukom i i ndok t r i nac i j om,posebn i m

23



unu t a rn j i m mj e rama s i gu rnos t i , “ s amokr i t i kom“ mao i s t i čkoga s t i l a ko j o j

j e sv rha i sko r i j en i t i ona ob i l j e ž j a ko j a b i mog l a b i t i opasna za

skup i nu ,kao i č e s t i m i g rozn i m kaznama“ (Ha rmon 2002 . : 127 )

Čak kada i ako v l ad i n i agen t i u sp i j u p rod r i j e t i u neku o rgan i zac i j u t ada

se ona može ub l až i t i na s t a l u š t e t u t ako da p romi j en i i me i l i nač i n

d j e l ovan j a .

4 .7 . Naoružanje

IRA nag l a šava kako „Go t ovo svako k ra t ko o ruž j e može b i t i ge r i l sko

o ruž j e“ (P rema Harmon 2002 : 132 ) uk l j uču j uć i k ra t ke s t ro j n i ce , g rana t e ,

p i š t o l j e au t oma t ske puške , puške , mi nobacače i bacače rake t a . Sva j e t a

o ruž j a upo t reb l j ava l a i s ama IRA u svo j i m napad i ma . Mi nobacač j e v r l o

p rak t i č an j e r može pogod i t i vo j ne i c i v i l ne c i l j eve , a može s e re l a t i vno

l agano nabav i t i i l i sk l op i t i u kućno j rad i on i c i . Mogu se ko r i s t i t i kako i z

seosk i h t ako i i z g radsk i h sk rov i š t a .

Os i m bacan j a bombi o ruž j a k ra t kog dome t a ko j a s e nose s a s t rane , če s t o

se mogu nać i u rukama j ednog t e ro r i s t a i d ruga o r už j a . To su razn i

p i š t o l j i ponekad i većeg ka l i b ra od s t anda rdn i h 9mm.

Te ro r i s t i mogu nabav i t i o ruž j e i l ega l n i m pu t em. To nam govor i

Mi chae l Moore o svom dokumen t a rnom f i l mu „Lud i z a o ruž j em“ . Iako

me sme t a n j egova j ednod i menz i ona l na pe rspek t i va amer i čkog

t e ro r i z i ran j a sv i j e t a i oc rn j i van j a onoga š t o oc rn i t i t r eba i onoga š t o ne

t reba , mi s l i m da j e pop r i l i čno dob ro ob rad i o t u t emu . Na i me konkre t no

u amer i c i ( i ako n i s am zapamt i o j e l i t o s l uča j u sv i m d ržavama) o r už j e

se na j no rma l n i j e može kup i t i u dućanu , j ed i n i j e uv j e t da s t e puno l j e t n i .

24



Na ravno uza sve t o i de i p ropaganda ko j a s e za sn i va na i de j i kako s e

svak i amer i kanac i ma p ravo ob ran i t i 1 6

Osi m l ega l ne nabave ,o ruž j e s e može nabav i t i na c rnom t rž i š t u . Uz već i

r i z i k , na ravno , može s e nabav i t i o ruž j e po man j i m c i j enama , š t o

pogodu j e o rgan i zac i j ama u n j i hovo j ran i j o j f a z i kada s e p re t pos t av l j a da

su i m f i nanc i j ska s reds t va uve l i ke og ran i čena .

Još j e j edna so l uc i j a nabave o ruž j a . To j e kućna i z rada . V j e š t i ma j s t o r i

mogu p rep rav i t i i l i ob rad i t i neko o ruž j e t ako da ono bude da l eko

f unkc i ona l n i j e . Na ravno i bombe mogu b i t i kućne i z rade . Među t i m t o j e

s l ožen posao ,veoma r i skan t an , pop r i l i čno spo r , a t e ško ga j e s ak r i t i od

oč i j u zna t i ž e l j n i h su s j eda ,po l i c i j e i od p rep rodavača od ko j i h

p ro izvođač i o ruž ja ov i se .

Suv remen i t e ro r i s t j e p ro računa t , obav i j e š t en i v j e š t u ko r i š t en j u

o ruž j a ,o rgan i zac i j i , šp i j unaž i i kon t ra šp i j unaž i . On j e p s i h i čk i i f i z i čk i

sp reman u svakom t renu t ku za akc i j u . Među t i m že l i l i p rež i v j e t i u

sv i j e t u t e ro r i zma mora nauč i t i kako j e p l an i ran j e ,obav i j e š t enos t i

i š ček i van j e da l eko važn i j i d i o od s amog razo rnog č i na . Kako nam

govor i i Sun Tzu (2007) ko j i kaže kako s e r a t vod i p rvo za s t o l om a t ek

onda na bo j nom po l j u .

5 . 0. S u vr e me n i tr e nd o vi i b u d uć e p ol i ti č ke p r ij e tn j e

1 6 . O n o š t o m e n e ć u d i ( a š t o M o o r e n i j e p r i m i j e t i o ) j e k o n t r a d i k c i j a i z m e đ ua m e r i č k e p o l i t i k e „ p r e v e n t i v n o g r a t a “ i t e p r o p a g a n d e . N a i m e p o m a l o j e n e l o g i č n od a s e s v a k i a m e r i k a n a c u o p ć e i m a p o t r e b u b r a n i t i a k o s e p r e v e n t i v n i r a t o v i v o d eu p r a v o z a t o d a n e b i b i l o r a t a u n u t a r g r a n i c a S A D - a , t j . d a b i n j e n i ž i t e l j i b i l is i g u r n i . O p e t n a r a v n o , a k o s e t a o b r a n a o d n o s i n a n p r . p r o v a l n i k e i t d . o n d a t a m o j am i s a o i n e m a n e k o g s m i s l a j e r M o o r e k a ž e k a k o j e p o s t o t a k k r i m i n a l a u a m e r i c i

n a j v e ć i p o b r o j u s t a n o v n i k a n e g o i g d j e n a s v i j e t u . M e đ u t i m t o p i t a n j e o s t a j eo t v o r e n o .

25



Sl ažem se s Ha rmonom u n j egovo j mi s l i kako u b l i sko j budućnos t i ne

možemo oček i va t i sman j en j e t e ro r i zma . Te ro r i zam j e po j ava ko j a i de

„ ruku pod ruku“ s pobunama i l i o rgan i z i ran i m k r i mi na l om. Obo j e su j o š

uv i j ek ž i vuć i d ruš t ven i p rob l emi i na ža l o s t pos t i ž e s e v r l o ma l o u

pokuša j ima n j ihovog suzbi jan ja .

Sada Ha rmon navod i neke buduće p r i j e t n j e pa t ako i s t i č e :

Nac iona l izam

On j e g l avn i raz l og zbog ko j ega će s e t e ro r i zam zad rža t i j e r

nac i ona l i z am p rev l adava . Nac i ona l i s t i čk i pok re t n i ponekad poč i va j u na

snažno j e t n i čko j o snov i š t o i m omogućava kons t an t o i zv l ačen j e s t ra s t i i

l j uds t va 1 7 . Vr l o j e v j e ro j a t no da će s e on po j av i t i p r i l i kom c i j epan j a

nek i h d ržava kao š t o j e t o b i o s l uča j s Jugos l av i j om.

Sukob Ci v i l i z ac i j a

Teo r i j a o sukobu c i v i l i z ac i j a u o r i g i na l u po t j eče od Samue l a

Hun t i ng t ona s Ha rva rda ko j i j e au t o r s l avne s t ud i j e „Sukob

c i v i l i z ac i j a “ .Hun ti ng t onova j e t e za da s e nakon h l adnoga ra t a

suočavamo sa sukobom c i v i l i z ac i j a . Neke od na j že šć i h bo rba u sv i j e t u

vode s e unu t a r nac i j e . E t n i čk i povezane man j i ne bo re s e p ro t i v d rug i h

i l i p ro t i v d ržave .

Očuvan j e oko l i š a

Neka naoko nepo l i t i čka p i t an j a i ma j u zakonske i po l i t i čke pos l j ed i ce .

J edno t akvo j e p i t an j e očuvan j e oko l i š a kao i p rava ž i vo t i n j a ,ne s t a š i ca

vode i p renapučenos t . 1 8

1 7 N e p o č i v a l i p o l i t i k a S A D - a n a n a c i o n a l i z m u ?1 8 O p e t , u n e d o s t a t k u o p ć e p r i h v a ć e n e d e f i n i c i j e p i t a m s e t k o j e u t o j k o n k r e t n o j

p r i č i t e r o r i s t ? O n a j t k o s i j e č e š u m e i ž i v o t i n j e l i š a v a z a k l o n a , h r a n e , s a m i m t i m e iž i v o t a , i l i o n a j k o j i b r a n i i s t u d j e l a t n o s t j e r s h v a ć a p r i o r i t e t h r a n i d b e n o g l a n c an a d č i t a n j e m d n e v n i h n o v i n a u d o b a i n t e r n e t a .

26



Iako sve t e t eme p reds t av l j a j u po l i t i čk i i d ru š t ven i p rob l em j o š n i su

u rod i l e t e ro r i s t i čk i m o rgan i zac i j ama usp rkos v r l o od l učnom ak t i v i zmu

na t om po l j u .

Nes tab i lnos t

Nes t ab i l nos t ko j u uz roku j e s i romaš t vo po t aknu t ć e po l i t i čke p r ob l eme a

može vod i t i u t e ro r i zam. Ako negd j e v l ada s i romaš t vo t o o rgan i zac i j ama

ko j e že l e s ru š i t i v l ade p r i bav l j a mnoš t vo ml ad i h č l anova ko j i i ma j u

s l abe i zg l ede za budućnos t , š t o Ha rmon sma t ra t eme l j nom bazom

nas i l j a . “S i romaš t vo ,kada pobuđu j e i s t i n sko mora l no ogo rčen j e ,može

pos t a t i mo t i v za t e ro r i zam“ (Ha rmon 2002 . : 161 )

Snage za očuvan j e mi ra i human i t a rc i

Usp j eh t akv i h o rgan i zac i j a o t va ra t e ro r i s t i ma p ros t o r z a d j e l ovan j e , ako

p re t pos t av i mo t a t e ro r i s t i t akav u sp j eh i z nekog raz l oga ne že l e .

B i j e s p rema Ž i dov i ma i I z rae l c i ma

Mi s l i m da j e be smi s l eno govor i t i o Iz rae l sko -pa l e s t i n sk i m sukob i ma , j e r

s e o n j i ma na j važn i j e već i t ekako zna . Vr l o j e b i t no da će u budućnos t i

amer i kanc i b i t i me t e t e ro r i zma j e r po t pomažu Iz rae l t r a j no i snažno .

Državn i i zvo r i budućeg t e ro r i zma

Kao č i n i t e l j d ržava može b i t i man j e sk r i vena i l ak še p redv i d i va od

skup i na ko j e s e ko r i s t e t e ro r i zmom. Među t i m ona i ma i p rednos t i kao

š t o su dob ra obav i j e š t enos t , sposobnos t da s t ručno ruku j e

o ruž j em,nač i ne da t a j no pok reće l j uds t vo i t d .

Obz i rom da j e t e ro r i zam j e f t i n ob l i k ra t ovan j a ,možemo oček i va t i da će

ga d ržave ko r i s t i t i i da l j e .

27



5 . 1. T e hn o lo g ij e i t a k ti k e t er o ri z ma u s l j e de ć em d e s et l je ć u

Harmon (2002) d rž i kako j e b i o l o ško o ruž j e ( ko j e s e u v i š e nav ra t a

pokaza l o uč i nkov i t i m i i sp l a t i v i m) j edna od buduć i h p r i j e t n j a z a j edno s

nuk l ea rn i m o ruž j em.

Nuk l ea rno j e o ruž j e d ruga ka t ego r i j a o ruž j a za masovno un i š t en j e ko j e

b i moglo b i t i dos tupno te ror i s t ima .

5 .1 .1 . Nuklearna moć i ant i t eror i zam: Neshvaćanje

po l i t i čk ih kontradikc i ja

Dvi j e t eme se kons t an t no p ro t ežu k roz p rog ram zapadn i h v l ada :

t e ro r i zam i g l oba l no zag r i j avan j e . Deba t e oko t e dv i j e s t va r i su b i l e

nezav i sne među t i m Mar t i n (2007) v i d i među n j i ma j ednu povezn i cu za

ko j u s e čud i da n i kada n i j e b i l a p redme t om ra sp rave . Nuk l ea rn i

t e ro r i zam.

Kao r j e šen j e g l oba l nog zag r i j avan j a navod i s e nuk l ea rna ene rg i j a , i ako

ona dovod i do povećanog r i z i ka za t e ro r i zam. Mar t i novo s red i šn j e

p i t an j e j e z a š t o j e r i z i k od nuk l ea rnog t e ro r i zma t o l i ko ma l o p redme t om

i n t e re sa?

Nuk l ea rn i t e ro r i zam de f i n i ran j e kao „ko r i š t en j e nuk l ea rn i h ma t e r i j a l a

za sv rhe t e ro r i zma“ (Mar t i n 2007 . : 20 ) .

Umj es t o da nabave već go t ovo o ruž j e Mar t i n upozo rava da su t e ro r i s t i u

s t an j u i s t o t ako ko r i s t i t i obogaćen i u ran i j i l i p l u t on ij z a p rav l j en j e

o ruž j a . No , ne s amo o ruž j a nego i z a t rovan j e i o s t a l e ob l i ke š t e t e ko j e

on i t i me mogu nap rav i t i .

Mar t i n za t e ro r i zam kaže kako j e on „ komun i kac i j a po j ačana na s i l j em:

28



konačne me t e t e ro r i zma su man j e ž r t ve , v i š e pub l i ka t oga na s i l j a “

(Mar t i n 2007 . : 20 )

Te ro r i s t i do t akvog ma t e r i j a l a mogu doć i k rađom, i znuđ i van j em,

kupn j om i l i i m i h mogu da t i s i mpa t i ze r i ko j i su nad l ežn i z a t o .

Druga opc i j a , ko j a j e , mi s l i Mar t i n , l ak ša , j e napad na nuk l ea rne

ob j ek t e neb i l i doš l i do nuk l ea rnog ma t e r i j a l a i l i namj e rno i z azva l i

nuk l ea rnu ka t a s t ro f u na l i cu mj e s t a .

Pos t o j i neko l i ko kon t rad i kc i j a u po l i t i c i i p raks i v l ade oko t ema ko j e s e

odnose na nuk l ea rnu moć i an t i t e ro r i zam. Sman j en j e nuk l ea rnog r i z i ka

se ne p rovod i ; pokuša j i z a sman j en j e pos j edovan j a nuk l ea rnog

ma t e r i j a l a i ma j u ozb i l j ne p ropus t e ; z a š t i t a nuk l ea rn i h ob j eka t a od

t e ro r i s t a j e puno man j e nego i dea l na ; i an t i t e ro r i zam i ma ma l o v i d l j i vog

u t j eca j a na i zbo r t ehno l og i j e .

Kada govor i mo o nuk l ea rn i m r i z i c i ma , obz i rom da j e s a sv i m j a san r i z i k

od napada na nuke l a rno pos t ro j en j e , ona s e i da l j e g rade na i s t i nač i n

i ako b i d rukč i j a g radn j a uve l i ke sman j i l a r i z i k od napada i š t e t u ko j e b i

p rouz roč i o j edan napad . Kl j učn i r a z l og j e na ravno , c i j ena .

5 .1 .2 . Pro l i f erac i ja (Ras tuće pos jedovanje )

Ovdj e au t o r govo r i o ugovoru nep ro l i f e rac i j e („Non Pro l i f e ra t i on

Trea t y“ ) , ko j i j e b i o s red i šn j i c a d i p l oma t sk i h pokuša j a da s e sp r i j e č i

p ro l i f e rac i j a , t e sma t ra da j e on b i o o snovan na kon t rad i kc i j i : on

zab ran j u j e sud i on i c i ma ko j i nema j u nuk l ea rno o ruž j e da nap rave novo ,

dok p romov i ra j u nuk l ea rnu moć ko j a j e pak o snova za p ro i zvodn j u

nuk l ea rnog o ruž j a . NPT j e nap rav l j en na o snovu nagodbe : nenuk l ea rne

29



države neće razv i j a t i nuk l ea rno o ruž j e , dok će one s o ruž j em t u ko l i č i nu

pos t upno sman j i va t i . Među t i m, d ržave s o ruž j em n i su poš t i va l e svo j d i o

dogovora dok n j i hov i vođe na s t av l j a j u oz l og l a s i t i nuk l ea rne ambi c i j e

os t a l i h d ržava .

SAD se umj es t o t oga f okus i rao na s l ab i j e d ržave I rak , I ran i S .Kore j u .

S j e t i t e s e da j e i nvaz i j a na I rak b i l a po t aknu t a ne t očnom p r e t pos t avkom

o t ome kako Husse i n i ma o ruž j e za masovno un i š t en j e . U I raku i do

dana današn j eg g i nu nev i n i zbog amer i čke „an t i t e ro r i s t i čke po l i t i ke“ .

Au t o r govo r i kako j e pog re šno s t av l j en nag l a sak na r j e šavan j u već

pos t o j ećeg p rob l ema , bez ob raćan j a na uz roke p rob l ema .

Kao a l t e rna t i vnu pe rspek t i vu au t o r navod i sman j en j e sv j e t ske po t rebe za

ene rg i j om pu t em ene rge t ske e f i ka snos t i i p ro računa t i h p l an i ran j a

g radova , t r anspo r t a i doba ra .

S l i čno t omu , konvenc i ona l n i an t i t e ro r i zam f okus i ra s e na t r enu t ne

p r i j e t n j e i r i z i ke kao š t o su pos t o jeće t e ro r i s t i čke skup i ne i r an j i vos t i

kao np r . o t i man j e z rakop l ova . Puno j e man j e pažn j e posvećeno

p revenc i j i t e ro r i zma uz pomoć p romoc i j e soc i j a l ne p ravde , t o l e ranc i j e

i l i podup i ran j e nenas i l n i h akc i j a kao a l t e rna t i va t e ro r i zmu , a u sv rhu

d ruš t ven i h p romj ena .

P romot o r i ovog nuk l ea rnog t renda b rane s e t i me da b i s e sman j en j em

ko l i č i ne ene rg i j e sman j i o zapadn j ačk i nač i n ž i vo t a , no au t o r i s t i ć e da

p r i t om ne uz i ma j u u obz i r ko j a j e c i j ena even t ua l ne nuk l ea rne

ka t a s t ro f e i l i t e ro r i s t i čkog napada .

„Učes t a l o s e spomi n j e kako an t i t e ro r i s t i čke mj e re ug rožava j u s l obodu ,

kao š t o j e t o s l oboda razgovora , s l oboda okup l j an j a , s l oboda od

30



neosnovanog uh i ćen j a , t e p ravo na poš t eno suđen j e - navodno s l obode

ko j e t e ro r i s t i ne vo l e . An t i t e ro r i zam j e p r i j e t n j a nač i n i ma ž i vo t a ,

p rezen t i rana kao za š t i t a nač i na ž i vo t a“ (Mar t i n 2007 . : 26 )

6 .0 . P og re šn e p re do dž be

Ovdj e Ha rmon govor i o pog re šn i m p redodžbama u vez i t e ro r i zma . J edna

j e kako su l j ev i ca i de sn i ca i s t i n sk i supa rn i c i . On i t o do i s t a j e su a l i

n j i hov p rv i i j ed i n i nep r i j a t e l j j e pos t o j eć i su s t av . Druga j e da j e

t e ro r i zam su l ud . Među t i m on t o n i u kom s l uča j u n i j e . On j e

p ro računa t , o rgan i z i ran i ponekad t očno s t upn j evan . T reća j e pog re šna

p redodžba o t e ro r i s t i ma kao o neob razovan i m l j ud i ma . To j e ne t očno j e r

su mnog i t e ro r i s t i čk i vođe i p r i s t a še v r l o v i sokog s t upn j a ob razovan j a .

Obrazovan j e i m,kao i u rođena i n t e l i genc i j a omogućava da nap rave ne š t o

t o l i ko kompl eksno kao š t o j e j edan u sp j e l i t e ro r i s t i čk i napad s a sv i m

svo j i m sa s t avn i cama . Konačna k r i va p redodžba j e da su t e ro r i s t i

već i nom muška rc i . Ta i l uz i j a ob i čno zbun j u j e i o sob l j e s i gu rnos t i .

Žene su veoma ko r i sne kao ope ra t i vke zbog osob i na ko j e d i j e l e s

muška rc i ma a i on i ma ko j e su j ed i n s t vene za žene . Ženama se v i š e

v j e ru j e ,na n j i h s e na j man j e sumnj a š t o i h č i n i od l i čn i m ku r i r i ma i

šp i j un i ma , i zd rž l j i v i je su na bo l , pedan t n i j e su pa su pogodne za

p l an i ran j e . One s e če s t o uzd i žu na v i soke po l oža j e unu t a r svo j i h

skup i na up ravo zbog n j i hove moć i vods t va .

7 .0 . Zakl jučak

31



Tero r i zam j e da l eko v i š e od f i z i čke p r i j e t n j e nev i n i ma rad i po l i t i čk i h

c i l j eva . On j e i i z azov d ržav i , demokrac i j i i d ru š t vu u ko j em ž i v i mo .

Iako p i s c i d rže da t e ro r i zam ne može b i t i mora l an , j a s e s n j i ma ne

s l ažem j e r mi s l i m da j edan t e ro r i s t i čk i napad ko j i ub i j e l i de ra ve l i ke

i mpe r i j a l i s t i čke s i l e 1 9 i n i j e t ako nemora l an j e r j e t o i pak spas i l o mnogo

nev i n i h . A l i t o j e ope t ub i j an j e t e ro r i s t a t ako da t o i ne spada u

de f i n i c i j u t e ro r i zma .

Te ro r i zam j e sv j e t sk i f enomen o ko j em j e soc i o l og i j a pozvana reć i

mnogo t oga . I ne s amo t o ,već s e soc i o l o ška s aznan j a na t om područ j u

mogu p rak t i čno p r i mi j en i t i u an t i t e ro r i s t i čko j bo rb i .

An t i t e ro r i s t i čka bo rba j e s ama po s eb i t e ško i zved i va zbog ve l i ke

t a j nos t i t e ro r i s t i čkog nač i na d j e l ovan j a i pos t o j an j a ,među t i m ona n i j e

nemoguća . Ona j e i ma l a svo j e u sp j ehe među t i m p rema l o s reds t ava i

ene rg i j e s e u l aže u n j u , j e r i pak j e „p reven t i vn i r a t “ da l eko i sp l a t i v i j a

so l uc i j a .

Mi s l i m da j e p ravo p i t an j e p ro i z l az i i z s ame č i n j en i ce š t o mi ne znamo

t ko su t e ro r i s t i . J e su l i t o on i ko j i ub i j u 6000 l j ud i u WTC-u zbog

ko j ekakv i h pobuda , i l i su t o on i ko j i „p reven t i vn i m r a t om“ ub i j u i s t o

t o l i ko ako ne i v i š e . I l i su obo j e?

Moj e j e mi š l j en j e da s e t e ro r i zam ne može suzb i t i t e ro r i zmom,već j e t o

p rob l em ko j i s e mora r i j e š i t i t ako da s e p romi j ene raz l oz i zbog ko j i h on

nas t a j e , i l i pak Ha rmonov i m r i j e č i ma : „Po l i t i čka vo l j a mora p rož i ma t i

p ro t u t e ro r i zam,a po l i t i čko vods t vo mora ga ob l i kova t i “ (Ha rmon

2002 . : 284 ) .

1 9 Z b o g k o j e p a t e n e v i n i d i l j e m s v i j e t a , n a r o č i t o n e v i n i k o j i ž i v e u„ n e d e m o k r a t s k i m “ z e m l j a m a .

32



Tero r i zam j e po l i t i čka t ema , v i š e no vo j na . Soc i o l og i j a kao znanos t i ma

zada t ak i skoč i t i i z komun i kac i j skog šuma u ko j i na s dovode med i j i i

shva t i t i „Hegemon i j u“ 2 0 ko j a i z t oga p ro i z l az i . Dok l e god v l ade

od ržava j u „Hegemon i j u“ pu t em med i j a , b ro j a t ć emo ko l a t e ra l ne ž r t ve .

8 .0 . L i te r at ur a

Čl anc i :

Mar t i n , B . (2007 . ) Nuc l ea r Power and An t i t e r ro r i sm: Obscu r i ng t he

Po l i cy Con t rd i c t i ons , Prometheus 25(1) : 19-29

In t e rne t :2 0 A n t o n i o G r a m s c i d r ž a v u d e f i n i r a k a o „ c j e l o k u p n i k o m p l e k s p r a k t i č n i h it e o r i j s k i h a k t i v n o s t i k o j i m a v l a d a j u ć a k l a s a n e s a m o o p r a v d a v a i o d r ž a v a s v o j ud o m i n a c i j u v e ć i u s p i j e v a z a d r ž a t i p o d r š k u o n i h k o j i m a v l a d a “ ( H a r a l a m b o s iH o l b o r n 2 0 0 2 : 6 1 5 ) . P r e m a t o m e o n s m a t r a d a „ a k o v l a d a j u ć a k l a s a u s p i j e v az a d r ž a t i k o n t r o l u n a d d r u š t v o m u z o d o b r e n j e i p r i s t a n a k č l a n o v a d r u š t v a , o s t v a r i l a

j e h e g e m o n i j u “ ( H a r a l a m b o s i H o l b o r n 2 0 0 2 : 6 1 6 ) , k o j a s e p a k o s t v a r u j e n e s i l o mn e g o u v j e r a v a n j e m j a v n o s t i u n e o p h o d n o s t s l a g a n j a s p o l i t i č k i m i m o r a l n i mv r i j e d n o s t i m a š t o i h p r o p a g i r a v l a d a j u ć a k l a s a .

33



h t t p : / / h r .wi k i ped i a .o rg / wi k i / Te ro r i zam

Knj i ge :

Chomsky ,N. (2003 . ) , Moć i Teror , Zag reb , Nak l ada J e sensk i i Tu rk

Chomsky ,N. (2004 . ) Hegemoni ja i l i ops tanak – Amer ičke t ežn je za

g lobalnom dominac i jom, Zag reb , Nak l ada L j evak

Coady ,T . (2004 . ) , Te ro r i zam, p ravedan ra t i k ra j n j a nužda , u : Coady ,T .

i O 'Kee f e ,M. (2004) , Teror i zam i p ravednos t – mora l n i a rgumen t i u

opasnom sv i j e t u , Zag reb , Kruzak

Ha rmon ,C . (2002 . ) , Teror i zam danas , Zag reb , Go l den marke t i ng

Hara l ambos ,M. i Ho l bo rn ,M. (2002 . ) , Soc i o l og i j a – t eme i pe r spek t i ve ,

Zag reb , Go l den marke t i ng

Sun Tzu (2007 . ) ,Umi j eće ra t ovan j a , Zag reb , Moza i k kn j i ga

S t ephen ,N. (2004 . ) , Prema de f in ic i j i t eror i zma , u : Coady ,T . i

O 'Kee f e ,M. (2004) , Teror i zam i p ravednos t – mora l n i a rgumen t i u

opasnom sv i j e t u , Zag reb , Kruzak

P r i morac , I . (2004 . ) , Državni t eror i zam , u : Coady ,T . i O 'Kee f e ,M. (2004) ,

Te ro r i zam i p ravednos t – mora l n i a rgumen t i u opasnom sv i j e t u , Zag reb ,

Kruzak

Young ,R . (2004 . ) , Po l i t i č k i t e ror i zam kao oruž j e on i h ko j i nemaj u

pol i t i čku moć , u : Coady ,T . i O 'Kee f e ,M. (2004) , Teror i zam i p ravednos t

– moraln i argument i u opasnom sv i j e tu , Zag reb , Kruzak

http://hr.wikipedia.org/wiki/Terorizam

http://hr.wikipedia.org/wiki/Terorizam

filipcicek-terorizam 27.11.2008. final version

Documents