1. Fiil ats, en genel ifadeyle yklemin zne ve nesne ile olan ilikisidir. Fiil ats sz ilk duyulduunda Neden at denmi ki? gibi bir soru gelebilir akllara. Bir evin atsn dnelim (Genelde gen eklinde izilir) atnn alt ksmna yklemi koyarsak stteki iki kenara da zne ve nesneyi koyduumuzda fiil atsn oluturmu oluruz. Fiillerde at veya fiil ats dendiinde aklmza yklem-zne-nesne ilikisi gelmelidir. Fiillerin zne ve nesneye bal olarak kazand anlama ve girdii biime at denir. Konumuzun isminden de anlalaca zere at, sadece fiil cmlelerinde aranan bir zelliktir. sim cmlelerinde at aranmaz.

2. Fiil ats, znelerine ve nesnelerine gre olmak zere iki ynden incelenir. 3. 1.znelerine Gre Fiil atlar (zne-Yklem likisi) zne yklem ilikisinde, znenin, eylemin bildirdii ii nasl yapt nemlidir. zne-yklem ilikisine gre fiiller drde ayrlr: Etken Fiil Edilgen Fiil Dnl Fiil te Fiil Ancak 8. snf rencilerinin znesine gre fiillerden sadece Etken Fiil ve Edilgen Fiil konularn bilmeleri yeterlidir. 4. 1.1. Etken Fiil i yapan gerek bir znenin bulunduu fiillere etken fiil denir. rnek Babam her gn kitap okuyor. cmlesinde okuma eylemini yapan bir zne (babam) vardr. i yapan gerek bir zne olduu iin bu cmlenin yklemi etkendir. Bu kitab dn aldm. cmlesinde alma eylemini gerekletiren bir zne vardr. Ama bu cmlede bir szck olarak verilmemitir. zne bir szck olarak verilmese de, cmlenin znesi gizli olsa da , cmlede ii yapan belli olduu iin bu cmlenin yklemi atsna gre etkendir. Bahar gelince aalar gzelleti. cmlesinde olduu gibi sadece canl varlklar deil, insan dndaki varlklar da zne grevini stlenebilir. Yukardaki cmlede gzelleen aalardr. Cmlede zne olduuna gre, bu cmlenin eylemi atsna gre etkendir. 5. RNEK SORU: Aadaki cmlelerden hangisinin yklemi etken atldr? (1993 OKS) A) Semtimize bu yl yeni parklar yaptrlyor. B) Otomobilimiz on gndr boyanyor. C) Hrszlar, her gn birer ikier yakalanyor. D) ocuklar oyun sahasnn yokluundan yaknyor. ZM : A, B ve Cdeki fiiller etken atl deildir. nk bu fiillerde bildirilen eylemleri yapan gerek bir zne yoktur. , bakas tarafndan yaplmaktadr. Dde ise ocuklar gerek znedir. Cmlede bildirilen yaknma iini gerekletiren, oyun sahasnn yokluundan ikyeti olanlar ocuklardr. Eylemi gerekletiren gerek zne (ocuklar) olduuna gre cmlenin yklemi atsna gre etkendir. Cevap D 6. NOT: Etken fiiller, nesne yklem ilikisine gre geili veya geisiz olabilir. rnek Benim szlerimi herkes anlad. cmlesinde anlama iini gerekletiren gerek zne herkes szdr. Ykleme sorulan neyi sorusuna cevap veren szlerimi ise nesnedir. yleyse bu cmlenin yklemi znesine gre etken, nesnesine gre geilidir. 7. 1.2. Edilgen Fiil i yapan gerek bir znesi olmayan fiillere edilgen fiil denir. Edilgen atl fiillerde zne ii yapan deil, yaplan iten etkilenen durumundadr. Edilgen fiiller, fiil kk veya gvdelerine -l veya -n eklerinin getirilmesiyle oluturulur. rnek Futbolcu krmz kartla oyundan atld. cmlesinde atma iini gerekletiren yoktur. Onun yerine atlma eyleminden etkilenen futbolcu vardr. Futbolcu ii yapan deil de yaplan iten etkilenen durumunda olduundan cmlede szde zne grevindedir. O hlde atld eylemi atsna gre edilgendir. Btn sokaklar temizlendi. Kitaplarn hepsi okundu. Kap hzl hzl vuruldu. Yukardaki cmlelerde yklem durumundaki fiiller -l- ve -n- eklerini almtr. Ayrca temizlenme, okunma ve vurulma eylemlerini yapan gerek bir zne de bu cmlelerde verilmemitir. Onlarn yerine iten etkilenen btn sokaklar, kitaplarn hepsi, kap szckleri zne grevini stlenmitir. 8. Bakkaldan bir ekmek alnd. szde zne yklem cmlesinde alma eylemini yapan, gerekletiren gerek bir zne yoktur. Biz zihnimizden tarafndan szyle cmleye bir zne getirebiliriz. Bu durumda cmle yle olur: (ocuk tarafndan) bakkaldan bir ekmek alnd. NOT: Edilgen fiiller, nesne yklem ilikisine gre daima geisizdir. nk; edilgen fiillerde nesne gibi grnen ge, daima szde znedir. rnek Kardeim, krtasiyeden gzel bir kalem ald. cmlesinde alma iini yapan zne (kardeim) vardr. Cmle gerek znesi olduu iin etkendir. Alma iinden etkilenen bir ge, yani nesne cmlede vardr: gzel bir kalem. yleyse bu cmle znesine gre etken, nesnesine gre geilidir. Krtasiyeden gzel bir kalem alnd. cmlesi ise znesine gre etken deil, edilgendir. nk cmlede alma iini yapan gerek bir zne yoktur. Bu cmlede eylem bakas tarafndan yaplmtr. Bakas tarafndan yapld iin de znesine gre edilgendir. Edilgen fiiller nesnesine gre daima geisiz olduuna gre, bu alnma eylemi geisizdir. Demek ki cmle znesine gre edilgen, nesnesine gre geisizdir. 9. znesine Gre at Sorular Nasl Sorulur ? - Aadaki cmlelerden hangisi zne-yklem ilikisi asndan dierlerinden farkldr ? - Aadaki cmlelerin hangisinde bir ii birlikte yapma anlam vardr ? ( ite fiil ) - Aadaki cmlelerin hangisinde bir ii karlkl yapma anlam vardr ? ( ite fiil ) - Aadaki cmlelerin hangisinde ii yapan ve o iten etkilenen varlk ayndr? (dnl fiil) 10. znesini kaybeden adam 11. 2. Nesnelerine Gre Fiil atlar (Nesne-Yklem likisi) Bu fiillerin bir ksm kullanlrken nesneye ihtiya gsterir, bir ksm ise herhangi bir nesne olmadan da kullanlabilir. Nesne-yklem ilikisine gre fiiller drde ayrlr: Geili Fiil Geisiz Fiil Oldurgan Fiil Ettirgen Fiil Ancak 8. snf rencilerinin nesnesine gre fiillerden sadece Geili Fiil ve Geisiz Fiil konularn bilmeleri yeterlidir. 12. 2.1. Geili Fiil Nesnesi olan ya da nesne alabilen eylemlere geili eylem denir. Geili fiiller, ykleme sorduumuz neyi, kimi, ne? sorularna cevap verirler. rnek eriden su getirdi. cmlesinde getirmek eyleminden etkilenen varlk sudur. Bunu ykleme sorduumuz ne sorusu ile bulabiliriz. Buna gre getirmek fiili nesne ald iin geilidir. Hakem kaleciyi matan att. cmlesinde atmak eyleminden etkilenen, kaleci szdr. Bu sz, cmlede nesne olarak kullanlmtr. Dolaysyla atmak fiili geilidir. NOT: Baz cmlelerde, fiiller geili olduu hlde nesne bulunmayabilir. nk geili fiiller nesne alan ya da nesne gerektiren fiillerdir. rnek Yolcular durakta bekliyor. cmlesinde beklemek eylemi geilidir. Ama cmlede nesne bir szck olarak verilmemitir. Cmle neyi? sorusuna cevap verdii iin geilidir. nk sonuta beklenen dolmu ya da otobs vardr. 13. 2.2. Geisiz Fiil Nesne almayan, yani ne, neyi ve kimi? sorularna cevap vermeyen fiillere geisiz fiil denir. Geisiz fiillere nesneyi bulmak iin ne, neyi, kimi? sorularn sorduumuzda cevap alamayz. rnek Daymlar bugn tatile gidiyor. cmlesinde gitmek eylemi nesne almamtr. Ykleme sorduumuz ne, neyi, kimi sorularndan herhangi birine cevap vermiyor. Alinin szlerine ok gldk. cmlesinde de glmek eylemi geisizdir. nk ne, neyi, kimi sorularna cevap vermiyor. 14. RNEK SORU : Aadaki cmlelerden hangisinin yklemi geili bir fiildir? (1988 OKS) A) Anahtar bulabilmek iin akama kadar arand. B) Arkadam bugn telefonla srekli arand. C) Hasta iin yaknlar tarafndan kan arand. D) Son basks da tkenen o kitap ok arand. ZM : Neydi geili fiil? Nesne alan, ne, neyi, kimi sorularndan birine cevap veren fiildi. Ada neyi sorusuna cevap verdiinden ki cevap kfeyidir, geili fiil kullanlmtr. B, C ve D seeneklerinde ise sorduumuz sorulara cevap alamyoruz. O halde bu seeneklerdeki fiiller geisizdir. Cevap A 15. Dnyada her ey iin, uygarlk iin, yaam iin, baar iin en hakiki mrit ilimdir, fendir. lim ve fen haricinde mrit aramak gaflettir, cehalettir, delalettir. .. Mustafa Kemal Atatrk