1

ШуШуввууныууны ттомууомууггийнийнтталааалаарх хрх хүнүн амынамын ммээдлдлэг эг

ххандлаандлаггаа дадалдадалМ.Алтанхүү АУ ныдоктор,ХӨСҮТ

ООРРШИЛШИЛ

• H5N1- 1996 Гуан-дун (БНХАУ): тэжээвэр галуунаасанх ялгаж авсан

• 1997- Хон-Хонг 18 хүн өвчилж 6 нас барсан• 2003- Хонг-Хонг, ШТ–гийн H5N1 вирүсийн хүнийөвчлөл тус тус гарч батлагдсан

• 2007оны 10 дугаар сарын 8 ны мэдээгээр: (330 хүн өвдөөд 202 хүн нас бараад байна. Индонези108 , Вьетнам 100 , Египт 38, Хятад,Тайланд 25, Турк 12,Ирак 1, Нигери 1)

• 2007 онд 67 хүн өвчилж 44 хүн нас бараад байна.

2

• а– шувуунаас хүнд халдаж маш хүндөвчлөл үүсгэх маш түргэн хугацаандүхэлд хүргэх

• б- мутац-д орон хүнээс хүнд амарханхалдварладаг болох-цар тахал

3

•• FDA NewsFDA News•• FOR IMMEDIATE RELEASEFOR IMMEDIATE RELEASE

P07P07--6868April 17, 2007 Media Inquiries: April 17, 2007 Media Inquiries: Karen Riley, 301Karen Riley, 301--827827--62426242Consumer Inquiries: Consumer Inquiries: 888888--INFOINFO--FDA FDA FDA Approves First U.S. Vaccine for Humans FDA Approves First U.S. Vaccine for Humans Against the Avian Influenza Virus H5N1Against the Avian Influenza Virus H5N1

4

ХХалдалдввааррлалах х замзам• а- өвчтөй шувуутай шуудхарьцсанаас

• б- өвчтөй шувууны ялгадас, баасаар бохирлогдсон зүйлсээс

ШШТ тТ таархрхааххадад нөлөөлжнөлөөлж болоболох х зазарримим онцлоонцлогг

А.Нүүдлийн шувууд:

5

ББ..АзиАзи ттиив в дадаххьь ШШТТ--ынын ттаархрхалалтт•• БНБНХХАУАУ•• ООХХУУ (2007(2007--99--77 H5N1 )H5N1 )

A/(H5N1) Reported to WHO8 October 2007

2023304467791154398324644Total

4610047001961202933Viet Nam

41200412000000Turkey

1725003325121700Thailand

111100000000Nigeria

222200000000Lao People's Democratic Republic

230023000000Iraq

871082933455513200000Indonesia

15385201018000000Egypt

010001000000Djibouti

162523813580011China

771122440000Cambodia

580058000000Azerbaijan

deathscasesdeathscasesdeathscasesdeathscasesdeaths

cases

deaths

cases

Total20072006200520042003Country

Total number of cases includes number of deaths.WHO reports only laboratory-confirmed cases. All dates refer to onset of illness.

6

• 2005 онд Хөвсгөл аймгийн Алаг-Эрдэнэ сумын “Эрхэл нуур”

• Булган аймгийн Сайхан сумын нутаг дахь “Хунт нуур” H5N1

В.В.НүүдНүүдээллччинин амьдамьдрралыналын хэв хэв зазагвгваарр

7

169024 малчин өрх (27,8%)(www.open-government.mn/phpgov)

Тэжээвэр шувуушувуу-141701 өрх-3578 (2005)

8

Questions & Answers on potential transmission of avian influenza(H5N1) through water, Sanitation and Hygiene and ways to reduce the risks to human health April 2007

World Health Organization Department of Public Health and Environment& WASH Inter Agency Group

ЗоЗоррилилггоо• Шувууны томуугийн талаарх хүн амынмэдлэг хандлага, дадлыг судлах, ШТ ийнхалдвар тархахад нөлөөлж болох дадалхэвшлийг үнэлж байх судалгааны аргазүйг боловсруулах

• ШТ-аас сэргийлэх арга хэмжээ авчявуулахад ашиглагдах суурь мэдээлэлолж авах

9

ААРГРГААЧЧЛАЛЛАЛмэдээлэл цуглуулалт:

• Тусгай боловсруулсан асуумжийн дагууганцаарчилсан ярилцлага (ярилцлагаавагчдыг сургалтанд хамруулсан)

• Нэг өрхөөс 1 хүнийг сонгож хүйс тэнцүүбайхаар ярилцлаганд хамруулсантүүвэрлэлт, түүврийн хэмжээ:

• 2 үе шаттай бүлэглэсэн санамсаргүйтүүвэрлэлтийн арга

Увс Булган

Өмнөговь

ДорнодУлаанбааУлаанбааттаарр

СудалСудалггаандаанд ххамамррааггдсандсан аймаймггуудууд

10

ТТҮҮҮҮВЭРВЭРЛЛЭЭЛЛТ:Т:• Аймаг бүрээс 3 сум• Сум бүрээс 3 баг• шалгуур: а.Төвөөс хамгийн

алслагдсанб.Аймаг, сумын төвийнв.Аймаг, сумын төвөөсдунд зэргийн зайд орших

• Улаанбаатар хотоос 3 дүүрэг

ТТҮҮҮҮВРВРИЙНИЙН ХЭМХЭМЖЖЭЭЭЭ : (EPIINFO )• 2300 өрхийн 2275 насанд хүрэгсэд (18 буюу дээш насны)

• Системчилсэн (механик)түүвэрлэлтийн арга (өрхийн жагсаалт ашиглан)

• ХУГАЦАА: 2006 оны 9,10 дугаар сар

11

Судалгаанд хамрагсдын шинж байдал

Өрхийн суурьшлаар:Нийслэл- 299 Аймгийн төв 691Сумын төв- 772Хөдөө 513

Насны ангилал:• 18-27 363 (16%)• 28-37 633 (27,8%)• 38-47 642 (28,2%)• 48-57 335 (15%)• 58 ба дээш 302(13,3%)

Судалгаанд хамрагдсан нийт өрхийнтэжээж өсгөж буй мал, амьтад

12

• Мэдээллийн өгөдлүүдийг EPI INFOпрограммын 3.3.2 хувилбараар ХӨСҮТ-ийнмэдээлэл технологын тасагт статистик боловсруулалт хийв

Сонгосон үзүүүлэлтүүд:насны бүлэгхүйсболовсролаймагөрхийн байршил

I хэсэгШТ талаарх хүн амынмэдлэг

13

ТТаа шушуввууныууны ттомууомууггийнийн тталааалаар р сонссонсонссон уууу??

93% 92% 89% 93% 92%

7% 8% 11% 7% 8%

Улаанбаатар

Булган Өмнөговь Увс Дорнод

тийм үгүй

80%

45%

10%

5%

1%

31%

9%

21%

10,3%

TV

Радио

Ном эмхэтгэл,зурагтхуудас

Олон_ нийтийнажилтан

Шашны сурталчилгаа

Сонин хэвлэл

Орон нутгийнудирдлага

Эрүүл мэндийнажилтан

Найз нөхөдөөс

ШШТТ--ггийнийн тталааалаар хр хаанаасаанаасммээддээээллээлл ааввсансан ббэ?э?

МэМэддээээллийнллийн эхэх үүсүүсвэр:вэр:

14

93%

7%

тийм үгүй

52%

13%

8%

15%

41%

22%

7%

23%

42%Өвчтөй

шувууны махидсэнээс

Өвчтөй шувуундхүрсэнээс

Шувуунысангаснаас

Шувуу барьсаннохойноос

ШТ аарөвчилсөн хүнээс

Агаар

Бохирлогдсонуснаас

Шувууныгаралтай

бүтээгдэхүүнийг

Мэдэхгүй

ХХалдалдвваар р дамжидамжих х замзамссэргэргийлийлэх эх ааргргаа

ШТ хүнд халдах уу?ШТ хүнд ямар замаар халдаж

болох вэ?

7%

9%

7%

4%

2

20%Боловсролгүй

Бага боловсролтой

Бүрэн бус дундболовсролтой

Бүрэн дунд

Тусгай мэрэгжлийндунд

Дээд

ШШТ Т ныны ххалдалдввааррлалах х замызамыгг ммээддэхгэхгүйүй ххүмүүсийнүмүүсийнххууввьь

аа. . болоболоввссрролынолын бүлбүлгээр гээр бб. . өөрхрхийнийн суусууррьшилааьшилаарр

7%

4%

9%

7%

нийслэл

аймаг

сум

хөдөө

15

48%

37%

31%

14%

23%

5,90%

5%

18,90%

10,30%

Шувууны гаралтай хүнс хэрэглэхгүй байх

Гараа угаах

Тахиа шувуунд гар хүрэхгүй байх

Шувууны сангаснаас хол байх

Нуур цөөрмийн усанд шумбаж сэлэхгүй байх

Өвчилсөн шувууг устгах

Шувууны мах бэлгэсэн орчныг цэвэрлэх тусгаарлах

Өвчтөй, үхсэн шувууг мэдээлэх

Мэдэхгүй

ШШТ Т аасаас ххамамггаалааалах х ааргргынын ммээдлдлэгэг

• ШТ аас яаж хамгаалах вэ?

II хэсэгЭрсдэлийн талаарх ойлголт

16

ЭрЭрсдсдээлийнлийн тталааалаарх рх ойлойлггололтт

ШТ маш аюултай - 86,6%Өөрсдөө өвдөх эрсдэлтэй- 36,3%Мэдэхгүй-11,2%Хүүхэд халдвар авах эрсдэл-13%

ШТ-ын халдвар авч болох эрсдэлтэйзарим хүчин зүйлийн тохиолдолынхувь /сүүлийн 6 сарын байдлаар

3.8

2.3

12.6

3.7

2.5

0 2 4 6 8 10 12 14

Та үхсэн болон өвчтэй шувуутай таарсан уу ?

Үхсэн болон өвчтэй шувууг та нүцгэн гараарбарьсан уу ?

Нуур, цөөрөм, голын усанд орсон уу?

Шувууны сангас ихээр цугларсан газраарявсан уу

Шувууны томуу бүртгэгдсэн улс орнуудаарявсан уу?

17

17.9

22.7

3

7.1

13.4

0 5 10 15 20 25

Булган

Дорнод

Өмнөговь

Увс

Улаанбаатар

Сүүлийн 6 сард нуур цөөрөм голынусанд орсон тохиолдол аймгаар

III хэсэгБүртгэлмэдээлэл

18

Үхсэн болон өвчтөй шувууны талаар мэдээлсэн байдал

4%

96%

тийм үгүй

47%

51%

2%

мэдээлсэн мэдээлээгүйхариулаагүй

ТТаа үүххссээнн шушуввууууттайайттаааарралдсаналдсан уууу??

Хэрэв таарсан болмэдээлсэн үү?

Үхсэн болон өвчтөй шувууны талаар мэдээлээгүй шалтгаан

54.5

31.4

11.4

9.1

4.5

13.6

0

0 10 20 30 40 50 60

Хаашаа мэдээлэхийгмэдэхгүй

Мэдээлэх шаардлаггүй гэжбодсон

Өвчний бус шалтгаанаарүхсэн гэж бодсон

Мэдээ хүргэх хэрэгсэлхангалтгүй

Завгүй

Бусад

Мэдээллээ гээд урамшуулалбайхгүй

19

III хэсэгIV хэсэг Дадал хэвшил

ГГаар р ууггаааах х дадалдадал

78%

63%

72%

8%

98%

Хооллохынөмнө гарааугаадаг

Хоолбэлтгэхийн

өмнө

Биезассаныдараа

Тогтмолугаадаггүй

Савандажугаадаг

Хооллохын өмнөгараа угаадаг

Гараа тогтмол угаадаггүй шалтгааныг тодруулахад 93% нь дадал хэвшилболоогүй гэж хариулсан байна.Гараатогтмол угаадаггүй хүмүүс 18-27 насныхан болон боловсролгүйхүмүүсийн дунд хамгийн их байлаа.Харин түүхий ус уух явдалнилээд түгээмэл: судалгаандоролцогсодын 26.6% нь тогтмол 12.1%нь хааяа уудаг гэжээ.

20

ӨӨрхрхийнийн ххүнсүнсээндндмамаххныны хэрэгхэрэгллээээ

5% 17%

78%

шувууны мах

өндөг

малын мах

27%

45%

81%

20%

5%

5%

0,90%

Бээлий хэрэглэх

Шувуунымаханд хүрснийдараа гараа

савандаж угаах

Махыг сайтарчанах

Бэлэнбүтээгдэхүүнийгтүүхий махнаастусад нь байлгах

Түүхий махбэлтгэсэн

хэрэгсэлийгтусад нь байлгах

мэдэхгүй

бусад

ШуШуввууныууны мамаххаааар гэртээ хр гэртээ хоолоолббээллтгэтгэддэг эг өөрхрхийнийн ггишүүдийнишүүдийнШШТ Т аасаас ссэргэргийлийлэх эх ааргргаа

18,6% нь дутуу болгосон өндөгтөйхоол иддэг

ОлонОлон нийнийттийнийнммээддээээллийнллийн хэрэгхэрэгссээллV хэсэг

21

ЭМ-ийн мэдээлэл авах тохиромжтой аргазам

85%

52%

8%

13%

6%

1%

8%

31%

5%

34%

3%

7,50%

0,70%

TV

Радио

Ном товхимол, гарын авлага

Зурагт хуудас санамж

Бага хорооны ухуулагч

Шашны төлөөлөгч

Орон нутгийн удирдлага

Сонин хэвлэл

Сургууль

Эмнэлгийн ажилтан

Хөрш

Найз нөхөд

Бусад

ЭМ мэдээлэл авах хамгийнтохирожтой арга зам Таныбодлоор?

ЭМ-ийн мэдээлэл авах тохиромжтой аргазам (өрхийн суурьшилаар)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

нийслэл аймаг сум хөдөө

телевизрадиосонин хэвлэл

22

Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг мэдээллийнсувгууд

75%

5%

8%

8%

3%

2%

1%

МҮОНТ

UBS

TV 5

TV 9

25 р суваг

Eagle

бусад

47%1%2%1%1%3,00%

Монголын радио101,1102,5

104105,5107,5

ТТелеелеввизиз РРадиоадио

13%

13%

7%

3%

7%

7%

5%

2%

Өдрийн сонин

Зууны мэдээ

Өнөөдөр

Зиндаа

Сэрүүлэг

Хүмүүс

Хань

Эрүүл мэнд

СонинСонин

ШШТ, ТТ, Томууомууггынын цацар тр тааххлынлын ббээллээннбайдлыбайдлыг хг хананггааххадад шийдшийдвэр вэр

ггааргргааггсадынсадынүүүүрэг ррэг рольоль

ХХАССАССТТ20062006

23

19; 17% 12; 11%

17; 15%44; 41%

18; 16%

ИТХ-ын дарга/нарийнбичгийн дарга

Засаг дарга/орлогчдарга

ЗДТГ-ын дарга/орлогчдарга

ОБГ/ЗДТГ-ын газархэлтсийн дарга/орлогчдарга Бусад удирдахажилтан

СудалСудалггаандаанд ххамамррааггдсандсан шийдшийдвэр вэр ггааргргааггсадынсадын албаналбан ттушаалушаал

СудалгаандСудалгаанд хамрагдсанхамрагдсан шийдвэршийдвэр гаргагчдынгаргагчдын шувуунышувууны томуунытомууныцартахлынцартахлын бэлэнбэлэн байдлыгбайдлыг хангаххангах талаархталаарх мэдлэгмэдлэг

73,3 66

40

26,7 34

60

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Улаанбаатар Аймгийн төв Сумынтөв/хөдөө

Буруумэдлэгтэй

Зөвмэдлэгтэй

24

СудалгаандСудалгаанд хамрагдсанхамрагдсан шийдвэршийдвэр гаргагчдынгаргагчдын шувуунышувууны томуунытомууныцартахлынцартахлын бэлэнбэлэн байдлыгбайдлыг хангаххангах талаархталаарх мэдлэгмэдлэг

50 44,429,4

68,4 68,2

50 55,670,6

31,6 31,8

0%

20%

40%

60%

80%

100% И

ТХ-ы

нда

рга/на

рийн

бичгий

н да

рга

Засаг

дарга/ор

логч

дарга

ЗДТ

Г-ын

дарга/ор

логч

дарга

ОБГ/ЗД

ТГ-ы

нгазар хэлтси

йнда

рга/ор

логч

дарга

Бусад

удир

дах

ажил

тан

Буруумэдлэгтэй

Зөвмэдлэгтэй

Зураг 2.1 Бэлэн байдлыг хангаж ажиллах талаар өөрийгөө хангалтгүй мэдлэгтэй гэж үнэлсэн шийдвэр гаргагчдын

эзлэх хувь, сонгосон үзүүлэлтээр

11,1

23,5

15,8

40,9

30,3

25

24,4

26,7

20

33,3

16,7

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45ИТХ-ын дарга/орлогч

Засаг дарга/орлогч

ЗДТГ-ын дарга/орлогч

ОБГ /ЗДТГ-ын хэлтсийн дарга/орлогч

Бусад удирдах ажилтан

Албан тушаал

1 хүртэл жил

1-2 жил

3 ба дээш

Ажиллаж буй жил

Улаанбаатар

Аймгийн төв

Сумын төв

Байршил

25

Зураг 2.2 Судалгаанд хамрагдагсдын хувь, шувууны томууны талаарх мэдээллийг олж авдаг мэдээллийн эх үүсвэр, байршлаар

8,9

33,3

73,3

2,2

53,3

30

28

74

24

46

13,3

33,3

73,3

13,3

66,7

19,1

30,9

73,6

13,6

51,8

0 20 40 60 80

Телевиз, радио

Ном товхимол

Хэвлэл,мэдээллийнхэрэгсэл

Интернет

Дээд газрынтушаал,шийдвэр

НийтУлаанбаатарАймгийн төвСумын төв

2.12.164.564.562.462.4ШувууныШувууны томуугийнтомуугийн дэгдэлтийндэгдэлтийн үедүед хамгийнхамгийн ихих үүрэгүүрэггүйцэтгэхгүйцэтгэх байгууллагынбайгууллагын талаарталаар зөвзөв мэдлэгтэймэдлэгтэй

--25.625.622.722.748.348.3ШувууныШувууны томуугаартомуугаар өвчилсөнөвчилсөн хүмүүсийгхүмүүсийг эмчилжэмчилж байгаабайгааэмнэлгийгэмнэлгийг харгалзуулаххаргалзуулах байгууллагынбайгууллагын талаарталаар зөвзөв мэдлэгтэймэдлэгтэй

24.824.888.288.263.463.4ШувууныШувууны томуугийнтомуугийн халдварынхалдварын голомтодголомтод хөлхөл хориохориотогтоохтогтоох, , татантатан буулгахбуулгах албаналбан тушаалтнытушаалтны талаарталаар зөвзөвмэдлэгтэймэдлэгтэй

--5.15.162.762.767.867.8ШувууныШувууны томуугийнтомуугийн цартахлынцартахлын үедүед шувуунышувууны ажаж ахуйахуйэрхлэгчэрхлэгч байгууллагабайгууллага, , хувьхувь хүмүүстхүмүүст өгөхөгөх зөвлөгөөнийзөвлөгөөний талаарталаарзөвзөв мэдлэгтэймэдлэгтэй

32.832.884.584.551.751.7ШувууныШувууны томуутомуу, , томуугийнтомуугийн цартахлынцартахлын бэлэнбэлэн байдлыгбайдлыгхангажхангаж ажиллахажиллах ажилажил, , үүргийнүүргийн талаарталаар зөвзөв мэдлэгтэймэдлэгтэй

ЗөрүүЗөрүүОдоогийнОдоогийнсудалгаасудалгаа

ӨмнөхӨмнөхсудалгаасудалгааХарьцуулахХарьцуулах асуултуудасуултууд

ШувууныШувууны томуутомуу, , томуугийнтомуугийн цартахлынцартахлын бэлэнбэлэн байдлыгбайдлыгхангаххангах талаарталаар шийдвэршийдвэр гаргагчдынгаргагчдын мэдлэгийнмэдлэгийн түвшиндтүвшинд

гарсангарсан өөрчлөлтөөрчлөлт, , хувиархувиар

26

Зураг 2.3 Шийдвэр гаргагчдын хувийн жин, тухайн орон нутагт шувууны томуугийн цар хүрээ, гарах эрсдэлийн талаарх

хандлага, суурьшлаар

22,7

37,3

29,1

10,916,7

20

36,7

26,725

43,8

26,3

5

05

101520253035404550

Маш их Их Дунд зэрэг Бага

Нийт (n= 110)Хот (n= 30)Хөдөө (n= 80)

Зураг 2.4 Шийдвэр гаргагчдын хувийн жин, шувууны томууны дэгдэлтийн үед хамгийн их үүргийг гүйцэтгэх ёстой байгууллагын

талаарх байр суурь

14,5 14,5

64,5

6,40

13,3

80

6,7

2015

58,8

6,3

0102030405060708090

ЗДТГ Эмнэлэг Онцгой байдлынкомисс

Бусад

Нийт (n= 110)Хот (n= 30)Хөдөө (n= 80)

27

Зураг 2.5 Судалгаанд хамрагдсан шийдвэр гаргагчдын хувийн жин, шувууны томуутай тэмцэх, урьдчилан сэргийлэх ажил нь өөрийн тулгамдсан

мөн эсэх

Тийм 83%

Үгүй 17%

ШШийдвэрийдвэр гаргагчдынгаргагчдын шувуунышувууны томуунытомууны талаарталаар ардардиргэдэдиргэдэд хүргэжхүргэж байгаабайгаа мэдээлэлмэдээлэл, , сургалтсургалт, , сурталчилгаанысурталчилгааны

хүртээмжидхүртээмжид өгсөнөгсөн үнэлгээүнэлгээ

6,7

84,

4

33,3

3240

4052

37,8

206

11,1

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Улаанбаатар

Аймгийнтөв

Сумынтөв/хөдөө

ОнцСайн ДундМууБайхгүй

28

ШШийдвэрийдвэр гаргагчдынгаргагчдын шувуунышувууны томуунытомууны цартахлынцартахлын үеийнүеийнбэлэнбэлэн байдлынбайдлын үеийнүеийн материаллагматериаллаг нөөцийннөөцийн хангамжидхангамжид

өгсөнөгсөн үнэлгээүнэлгээ

413

,310

17,8

26,7

4828

,9

6032

24,4

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Улаанбаатар

Аймгийнтөв

Сумынтөв/хөдөө

ОнцСайн ДундМууБайхгүй

ШШийдвэрийдвэр гаргагчдынгаргагчдын шувуунышувууны томуугийнтомуугийн цартахлынцартахлынүедүед ажиллахажиллах мэргэжлийнмэргэжлийн багийнбагийн бэлэнбэлэн байдалдбайдалд өгсөнөгсөн

үнэлгээүнэлгээ

12

46,7

64

40

33,3

22

31,1

17,8

6.7

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Улаанбаатар

Аймгийнтөв

Сумынтөв/хөдөө

ОнцСайн ДундМууБайхгүй

29

Зураг 2.7 Судалгаанд хамрагдагсдын хувийн жин, шувууны томуу, томуугийн цар тахлын бэлэн байдлыг хангахад оролцох

оролцоо, байршлаар

13,3

44 44,446,7

36 33,333,3

18 17,9

6,72 4,4

0

10

20

30

40

50

Улаанбаатар Аймгийн төв Сумын төв

Маш ихИхДундБага

Зураг 2.8 Судалгаанд хамрагдсан шийдвэр гаргагчдын хувь, шувууны томуу, томуугийн цар тахлын бэлэн байдлыг хангахад

оролцдог оролцоо

40,9

34,5

32,7

51,8

0 10 20 30 40 50 60

Үйл ажиллагаагзохион байгуулах

Төлөвлөх

Хянах

Тушаал, шийдвэргаргах

30

Зураг 2.9 Судалгаанд хамрагдагсдын хувийн жин, шувууны томуугийн бэлэн байдлыг хангахад зарцуулах хөрөнгийн эх үүсвэрийг жил бүрийн төсөвт тусгадаг эсэх, байршлаар

53,3

27,5

60

30

31,1

46,7

72,5

40

70

68,9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Хот

Хөдөө

Улаанбаатар

Аймгийн төв

Сумын төв ТусгадагТусгадаггүй

Дүгнэлт

ХХүнүн амынамын дийлдийлээннх хх хууввьь (91,7%) (91,7%) ньнь шушуввууныууныттомууомууггийнийн тталааалаар р сонсожсонсож ммээдсдсээнн болоболоввччууррьдьдччиланилан ссэргэргийлийлэхэх ааргргынын тталааалаарх рх зөзөв в ммээдлдлэг эг ххананггалалтгтгүйүй байнабайна..ХэХэдийдийгээр хгээр хүнүн амынамын 86,6% 86,6% ньнь ШШТ Т өөввччинин ньнь машмашааююулулттайай гэгэжж үзүзээжж байбайггаааа болоболоввчч өөөөррсдийсдийггөөөө ээннэ э өөввччнөөнөөр р өөввдөдөх эрх эрсдсдээллтэтэйй гэгэжж дөндөнггөжөж 36,3 36,3 % % ньньлл үзүзээжж байнабайна..ҮҮххссээнн шушуввуууу амьамьттныны тталааалаар р ммээддээээллэх эх жужуррмымыг г ххүнүн амынамын 39% 39% ньнь ммээддэхгэхгүйүй байнабайнаСудалСудалггаандаанд ххамамррааггсдынсдын 19,619,6--45,5% 45,5% ньнь ххоолоолббээллтгэх тгэх үеийнүеийн эрэрүүлүүл ааххуйнуйн ддэгэгллээмм сасаххижиж байнабайна..

31

Дүгнэлт

•• ХХүнүн амдамд ххамамггийнийн ххүүртээртээмжмжтэтэйй олонолоннийнийттийнийн ммээддээээллээлл хэрэгхэрэгссээлл ньнь ттелеелеввизизболоболоввчч яланяланггуяауяа сумынсумын ттөөв в болонболон ххөдөөөдөөоорронон нунуттаагт ргт радиоадио ннэвтрэвтрүүлүүлэг эг ааччххолбоолбоггдолдолттойой хэвээр хэвээр байнабайна..

•• ШШТ Т ныны тталааалаарх рх сусуртрталалччилилггаандаанд ШШТ Т аасаасссэргэргийлийлэх эх ааргргынын тталааалаарх рх ммээддээээллээлүүдийлүүдийг эрг эрүүлүүл ммээндийнндийнажилажилттнуудыннуудын оорролцооолцооттойой ммэргээргэжлийнжлийнөндөөндөр тр түүввшиндшинд ббээллтгэтгэнн яяввуулауулах х шаашааррдладлаггааттайай байнабайна..

ТТалаалархрхалал• Энэхүү судалгааг Японы ЗГ санхүүжилт, НҮБ ХС дэмжлэгтэйгээр “Шувуунытомуу,томуугийн цар тахлын мэдээлэлсургалт сурталчилгаа” төслийн хүрээндхийж гүйцэтгэв. (Ц.Ундармаа, Д.Хүрэлмаа)

• Судалгааг гүйцэтгэсэн судлаачид, дэмжлэг үзүүлсэн бүх хүмүүст талархалилэрхийлж байна.

32

ТТалаалархрхалалСудалгаанд оролцсон байгууллага хүмүүс:• Судалгааг явуулсан байгууллага: ЭМ ийн сайдын тушаалаар

батлагдсан ажлын хэсэг (ХӨСҮТ)• Ажлын хэсгийн ахлагч: Ж.Нямжав- ХӨСҮТ ийн

ДОХ/ БЗДХ албаны дарга• Судалгааны зохицуулагч: М.Алтанхүү ХӨСҮТ ийн

Эрдэм шинжилгээ, сургалт, гадаад харилцаа хариуцсан дэд захирал

• Нарийн бичгийн дарга: А.Бурмаа- ХӨСҮТ ийнХалдварт өвчний тандалт судалгааны

тасгийн эрхлэгч• Мэдээлэлийн оролт, Б. Ганцоож ХӨСҮТ

программ бичилт Л. Оюунцэцэг ХӨСҮТ боловсруулалт хийсэн: Б. Мөнхбаяр ХӨСҮТ

ТТалаалархрхалалЯрилцлага хийсэн:УУввсс аймааймагг: : бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. 1. ЖЖ. . НямжаНямжав в ХХӨСҮӨСҮТТ

ааххлалах х судлаасудлаачч 2. М..2. М..ООююунун ХХӨСҮӨСҮТ Т ааххлалах х судлаасудлаачч 3. В. 3. В. БаБаттсайсайхханан

ББГХГХӨСҮӨСҮТТӨмнөӨмнөггооввьь аймааймагг: : бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. 1. СС. . АнандАнанд ХХӨСҮӨСҮТ Т

ааххлалах х судлаасудлаачч 2. 2. ББ. Э. Эннхтхтуяауяа ХХӨСҮӨСҮТ Т ааххлалах х судлаасудлаачч 3. 3. ДД. М. Мөнөнххццээццэг Хэг ХӨСҮӨСҮТ Т

БулБулгганан аймааймаг:г: бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. М. 1. М. АлАлттананххүүүү ХХӨСҮӨСҮТ Т ааххлалах х судлаасудлаачч 2. М. 2. М. ЦолмонЦолмон ХХӨСҮӨСҮТ Т ааххлалах х судлаасудлаачч 3. Х. 3. Х. НаНаррананттуяауяа ЭЭМХМХҮҮТТ

ДоДоррноднод аймааймагг: : бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. 1. ЛЛ. . ШиШиррннээнн ЭМХЭМХҮҮТ Т ааххлалах х судлаасудлаачч 2. Г. 2. Г. НаНаррананттуяауяа ХХӨСҮӨСҮТ Т

33

ТТалаалархрхалалУлаанбаатар хот:

ХХанан--УулУул дүүдүүрэг: рэг: бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. 1. АА. . БуБуррмаамаа ХХӨСӨСҮҮТТааххлалах х судлаасудлаачч 2. 2. ДД. . ООтгтгонон ХХӨСҮӨСҮТ Т

ЧЧинингэгэллтэтэйй дүүдүүрэг: рэг: бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. 1. СС. . АнандАнанд ХХӨСҮӨСҮТТааххлалах х судлаасудлаачч 2. 2. АА. . БаасанжаБаасанжав Хв ХӨСҮӨСҮТ Т

3. М. 3. М. НаНаррананттуяауяа ХХӨСҮӨСҮТТСонСонггиноино--ХХайайрхрханандүүдүүрэг: рэг: бабаггийнийн ааххлалаггчч 1. Х. 1. Х. НаНаррананттуяауяа ЭЭММХХҮҮТ Т

ааххлалах х судлаасудлаачч 2. 2. ДД. . БайБайггалмааалмаа ХХӨСҮӨСҮТТ

Анхаарал тавьсандбаярлалаа

2007 2007 онон