1

2

FEZAL- SADAKAT

NSZ

Esirgeyen ve balayan Allah'n adyla Allah'a hamd ve O'nun yce

Rasl'ne saltu selm olsunBu bir ka sahife([ik kitap) Allah yolunda

infak etmenin faziletleri hakkndadr. Daha nceki Fezail-i Hac adl

kitabmn balangcnda bununla ilgili birka ey yazmtm. Amcam1[1]

(Allah kabrini prnur eylesin) bu kitabn yazlmasna ok nem verirdi. Ve

hayatnn son gnlerinde sk sk bu hususa dikkatimi ekerdi. Bir

defasnda ikindi namazn klmak zereydi. Kamet alnyordu. Ban saftan

ileri uzatarak bu acize, "Bak sakn o kitab unutmayasn" diye emir

buyurdu. Amcam o vakit hastalndan dolay imamlk yapamadndan

cemaatin saflarnda yer alyordu. Bu kadar srar ve tenbihe ramen kendi

ihmalim yzmden bu konuda baya gecikme oldu. Hatta sadece

gecikme deil aksine hemen hemen sonraya erteleme olmutu.Derken

Allah'n takdiridir kiT evval 1366 H. (1945 M.) tarihinde (Delhi'nin)

Nizamuddin beldesinde uzun sre kalmam gerekti. Fezail-i Hac adl

eserimde de yazdm gibi o kitabm bitirdikten sonra Sehrenpur'a

dnme imkanm olma7 di. Bunun zerine Hicri 24 evval 1366 aramba

gn bu kitaba baladm. Allah ceiie ceiaiuhu benim gnahlarma 1[1] Mevlana lyas Kandehlevi rahmetuiiah aleyh

3

ramen, dnya ve ahiret itibariyle gnden gne artarak devam eden

ltf, in'am ve ikramyla bu kitab tamamlamay nasip ederek, kabul

buyursun."Baarm yalnz Allah'n yardm iledir, sadece O'na tevekkl

ettim ve O'na dneceim" (Hud-88Bu kitabm yedi blmde yazmay

dnyorum.Birinci blm, Allah yolunda infak etmenin (mal

harcamann) faziletleri.kinci blm, cimriliin knanmas.nc blm,

akrabay gzetmeye zel olarak ihtimam gsterilmesi.Drdnc blm,

zekatn vaciblii.Beinci blm, zekatn alkonulmas halinde azab

tehditleri.Altnc blm, zhd, kanaat ve dilenmemenin faziletleri.Yedinci

blm, zahidlerin ve Allah yolunda mallarn harcayan zatlarn

hikayeleri.2[2]

ALLAH YOLUNDA MAL HARCAMANIN FAZLETLER

Allah yolunda mal harcamaya tevik ve onun faziletleri Allah'n yce Ke-

lamnda ve O'nun doru szl Rasl, Seyyidl beer Hz. Muhammed

saiiaiiahu aleyhi veseiiem efendimizin hadislerinde ok geni bir ekilde

beyan edilmitir. O ayet ve hadislere baknca parann kesinlikle

saklanlmamas (ylmamas) gereken bir ey olduu anlalmaktadr. Mal

ancak Allah yolunda harcamak iin yaratlmtr. Bu konuda ki ayet ve

hadisler o kadar oktur ki onlarn yzde birini bile bir araya getirmek

2[2] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:

4

zordur. Kendi detime uygun olarak bu ayet ve hadislerden bir kan

rnek olarak arz ediyorum. 3[1]

Allah Yolunda Mal Harcamann Faziletleri Hakknda Ayetler

1) O (Kur'an) muttakler (Allah'tan korkanlar) iin bir yol gstericidir./

Onlar gayba inanrlar, namaz dosdoru klarlar, kendilerine verdiimiz

mallardan Allah yolunda harcarlar, / Yine onlar, sana indirilen kitaba ve

senden nce indirilen kitaplara iman ederler; ahiret gnne de kesinkes

inanrlar. / te onlar, Rablerinden gelen doru bir yol zeredirler ve

felaha erenler de ancak onlardr. (Bakara-2,5)

zah:

Bu ayeti kerimede dnlmesi gereken birka husus vardr:

a) O (Kur'an), muttakler (Allah'tan korkanlar) iin bir yol gstericidir. Yani

bir kii mlkn sahibini bilmezse, O'ndan korkmazsa ve kendini yaratan

tanmazsa, o kimse Kur'an'n gsterdii yolu nasl grebilir? Grme

sfatna sahip olan insan, yolu grr. Grme organ olan gze sahip

olmayan insan neyi grsn ki? Ayn ekilde kalbinde Allah korkusu

olmayan biri Allah celle ceiaiuhu'nun emirlerine kulak verir mi? .

b) Namaz dosdoru klarlar. Yani namaz adabna ve artlarna riayet

ederek srekli bir ekilde, ihtimamla eda ederler. Bu konuda geni

aklama Fezail-i Namaz risalesinde gemitir. Orada bni Abbas

radyaiiahu anhuma'dan yle bir hadis nakledilmitir: "Namaz kaim

etmekten maksat onun rku ve secdelerini en gzel ekilde eda etmek,

btn varl ile namaza ynelmek, huu ile klmaktr." Ka-tde

rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Namaz kaim etmek, o namaz vakitlerine

riayet ederek abdestini, rku ve secdelerini gzel bir ekilde eda etmek

demektir."

c) Felaha ermek ok byk bir eydir. Felah kelimesi her nerede geerse

mana olarak dnya ve ahiret saadeti ve kurtuluunu kapsamaktadr. mam

Ra-b dnyadaki felah, dnya hayatn gzelletiren eyleri elde

etmektir" diye yazmtr. O gzellikler, sebat ve devamllk, gna (zenginlik)

ve izzettir. Ahiretteki felah ise drt eydir: Sonu olmayan bir hayat, fakirlik

3[1] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:

5

phesi bulunmayan bir zenginlik, hibir zilleti olmayan bir izzet,

kendisinde cehalet bulunmayan bir ilimdir. Yukardaki ayeti kerimede

Felah kelimesi genel olarak kullanldndan hem dnya hem de ahiretteki

kurtulular iine almaktadr. 4[2]

2) yilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik, o

kimsenin yaptdr ki, Allah'a, ahiret gnne, meleklere, kitaplara,

peygamberlere inanr. Allah sevgisinden dolay yaknlara, yetimlere, yok-

sullara, yolda kalmlara, dilenenlere ve klelere maln harcar, namaz

klar, zekt verir. Antlama yapt zaman szlerini yerine getirir. Sknt,

hastalk ve sava zamanlarnda sabreder. te doru olanlar, bu vasflar

tayanlardr. Muttakler ancak onlardr! (Bakara-177)

zah:

Hz. Katde rahmetuiiahi aleyh buyurdular ki: "Yahudiler batya, Hristi-

yanlar ise douya doru namaz klarlard. Bunun zerine yukardaki ayet

indi." Dier baz ztlardan da bu eit konular nakledilmitir.5[3]mam

Cessas rahmetuiiahi aleyh yle yazmtr: "Bu ayetle yahudi ve Hristiyan-

larn davas reddedilmitir." Onlar kblenin deimesi zerine (yani Beyt-l

Mukaddes yerine Kabe'nin kble olmasna) itiraz ettiklerinde Allah ceiie

ceialuhu bu ayeti indirdi: "yilik Allah'a itaat etmektir. O'na itaat etmeden

douya ya da batya dnmek bir ey deildir"2. Ayeti Kerimede geen

Allah sevgisi zerine mal harcar sznn manas udur: Kii verdii eyleri

Allah ceiie ceialuhu sevgisi ve rzas iin vermeli. Ad an hreti ve izzeti

iin vermemelidir. nk bu ekilde mal harcamak iyiliklerin yok olmasna

ve gnaha girilmesine sebep olur. Kii byle yapmakla hem maln

harcam hem de Allah ceiie ceialuhu katnda sevap yerine gnah

kazanm olur.Sevgili Peygamberimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem bir hadisi

eriflerinde: "Allah ceiie ceialuhu sizin ekillerinize ve mallarnza (ne kadar

harcadnza) bakmaz ancak sizin amellerinize ve kalplerinize (hangi niyet

ve iradeyle harcadnza) bakar6[4] buyurmaktadr. Yine Peygamber

Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem baka bir hadisi eriflerinde; "Benim

4[2] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 5[3] Drr Mensur 6[4] Mikat

6

sizin hakknzda en ok korktuum ey kk irktir." buyurdu. Bunun

zerine Sahabe-i Kiram radyaiiahu anhum, "Ya Raslallah kk irk

nedir?" diye sordular. Raslllah saiiaiiahu aleyhi veseiiem efendimiz,

"Gsteri iin amel yapmaktr" buyurdu. leride de gelecei zere

hadislerde gsteri iin mal harcamak hakknda pek ok uyanlar

vardr.Ayeti Kerimenin yukardaki meali Allah ceiie ceiaiuhu'nun sevgisiyle

vermek kast edildii zamandr. Baz alimler bu ayetteki sevgiyi bakalarna

verme ve harcama sevgisi olarak aklamlardr. Yani kii verdii

eylerden dolay sevinmeli, nce verip de sonra "Ben neden verdim? Nasl

da ahmaklk ettim. Param azald. vs." diyerek piman olmamaldr.7[5]

Ulemnn ounluu ayetteki sevgiyi mal sevgisi eklinde aklamlardr.

Yani insan mala kar olan sevgisine ramen mal bu saylan yerlere

vermelidir. Bir hadisi erifte yle gemektedir: Birisi "Ya Raslallah mal

sevmenin manas nedir? Mal herkes sever" dedi. Raslllah saiiaiiahu

aleyhi vo-seiiem Efendimiz, "Sen mal harcadnda kalbinin sana kendi

ihtiyalarn hatrlatmas ve demeye balarsn. Artk o mal falancann

olmutur.9[7] Yani siz kendinizden mit kesip, kendi zaruret ve ihtiya

korkunuz kalmaynca, "u kadar falan camiye, bu kadar falan medreseye

verilsin" demeye balarsnz. Halbuki o artk varislerin mal olmutur. Byie

yapmak bir atasznde getii gibi, "Helvac dkkannda dedenin ruhuna

hatim merasimi" yapmaya benzer. Yani bakas-1 nn malyla hayr

yapmak demektir. Kendi ihtiyacnz olduu mddete harcamay

baaramadnz mal, imdi varislerin eline gemeye balaynca siz de

Allah yo-. lunda verme cezbesi uyanmtr. Bu nedenle yce slam lm

annda yaplacak sadakann mirasn te birinde geerli olabileceini

hkme balamtr. Eer bir. . kii lm annda btn malnn sadaka

yaplmasn vasiyet edip, lse, miraslar-! nn izni olmadan mirasn te

birinden fazlasnda onun vasiyeti geerli olmaz.Bu ayette maln yetimler,

7[5] Ahkamul Kuran 8[6] Ahkamul Kur-an 9[7] Drr Mensr

7

yoksullar ve bakalar zerine harcanmas husu-sen zikredilmi ve

sonunda zekattan ayrca bahsedilmitir. Buradan u anlalmaktadr:

"Verilecek olan eyler zekatn dnda kalan mallardandr." Bu husustaki

aklama hadisler blmnde 1 numaral hadiste gelecektir. 10[8]

3) Allah yolunda harcayn. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayn.

(Harcama ve her trl

hareketinizde)drstdavrann.nkAllahdrstlerisever. (Bakara-195)

zah:

Hz. Huzeyfe radyallahu anh, "Ayette geen kendinizi tehlikeye atmayn

sznn manas fakirlik korkusuyla Allah yolunda harcamay brakmaktr."

buyurmaktadr, Hz. bni Abbas mdtyaiiahu anhuma buyuruyor ki: "Kiinin

kendini tehlikeye atmas, Allah yolunda ldrlmesi demek deildir.

Aksine Allah yolunda harcamay terketmesidir." Hz. Dahhk bin Cbeyr

rahmetuiiah aleyh diyor ki: "Ensar Allah yolunda harcar ve sadaka

verirlerdi. Bir sene ktlk oldu. Onlarn hayalleri ve beklentileri boa kt ve

Allah yolunda harcamay braktlar. Bunun zerine bu ayeti kerime nazil

oldu." Hz. Elem rahmetuiiahi aleyh diyor ki:"Bizler Kostantiniye

savandaydk. Karmza kafirlerden ok byk bir kalabalk kt. Bu

esnada Mslmanlardan biri klcn alarak onlarn saflarna dald. Bunun

zerine dier mslmanlar (o kii hakknda) Kendisini tehlikeye att diye

konumaya baladlar." Hz. Eb Eyyub el Ensari radyaahu anh de o

savata bulunuyordu. Ayaa kalkt ve buyurdu ki: "Kiinin kendisini helak

etmesi bu deildir. Siz bu ayeti kerimeye byle mana veriyorsunuz.

Aslnda bu ayet bizim hakkmzda inmiti. yle bir durum olmutu; islam

yaylmaya balayp dinin koruyucular artnca, biz ensar arasnda gizliden

gizliye yle bir gr meydana kt: Allah ceiie ceiaiuhu slam'a stnlk

nasip eyledi ve insanlar arasnda dinin yardmclar oald. Mallarmz ve

bahelerimiz uzun zaman ilgilenemediimizden berbat oluyor. yleyse

bizler onlara bakalm, onlar dzene sokalm te bunun zerine bu ayeti

kerime indi. Kendini tehlikeye atmak; kendi mallarnn dzeni ile megul

olup Allah yolunda cihad terk etmektir.11[9]

10[8] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 11[9] Drr Mensr

8

4) Sana iyilik yolunda ne harcayacaklarn soruyorlar."htiya fazlasn"

de.(Bakara-219)

zah:

Mal aslnda (hayr yolunda) harcanmak iindir. htiyac kadar braklp

geriye kalan (Allah yolunda) harcanmaldr. Hz. ibni Abbas radyattahu

anhuma, "Kiinin kendi oluk ocuunun masrafndan artan ksm

ihtiyatan fazladr" demektedir. Hz. Eb Umame radyatlahu anh, Allah

Rasl sailaliahu aleyhi vese/tem'nyle buyurduunu nakletmitir: "Ey

insan, yannda fazla olan harca. Bu senin iin hayrldr. O mal yannda

alkoyman senin iin ktdr. Zaruret miktar olan malda ise knama

yoktur. Harcamaya da aile fertlerinden olan insanlardan bala. Yukardaki

el, aadaki elden hayrldr. Yani veren el, alan elden hayrldr." Hz. At

rahmetuiiahi aleyhken de yle rivayet olunmutur: "Yukardaki ayeti

kerimede geen ( ya.) Afv kelimesinden maksat; ihtiyatan fazla olan

maldr.12[10]Hz. Eb Said el Hudh radyallahu anh, Raslullah sallailahu

aleyhi vesellerri\n yle buyurduunu syledi: "Kimin yannda fazla binei

varsa binei olmayana versin. Fazla az olan da az olmayana versin."

Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem bu szn zerinde o kadar fazla

durdu ki, biz kiinin ihtiyacndan fazla olan malnda hakk bulunmadn

zannettik.13[11] Zaten insan iin en yksek derece udur: nsann gerek

ihtiyalarndan fazla olan malt, hayr yolunda harcamak iindir. Biriktirip

bir keye koymak iin deildir. Baz alimler Afv kelimesini kolaylk

eklinde tercme etmilerdir. Yani kii kolaylkla hayr yolunda ne kadar

harcayabil irse har-camaldr. yle ki, harcadktan sonra dnyevi

skntlara derek perian olmamal, bakasnn hakkn zayi ederek

ahiretteki skntlara maruz kalmamaldr. Hz. bni Abbas radyallahu

an/uma'dan nakledildiine gre, baz kimseler yle sadaka verirlerdi ki,

yiyecek bir eyleri kalmazd. Hatta bakalar onlara sadaka verme

durumunda kalrlard. Bunun zerine (yukarda geen) ayeti kerime nazil

oldu.Hz. Eb Said el Hudri radyallahu anh yle buyuruyor: Adamn biri

Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 12[10] Drr Mensur 13[11] Eb Dvd

9

mescide geldi. Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem o ahsn halini

grnce hayr olarak elbise toplanmasn emretti. Yardm olarak epeyce

elbise topland. Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem elbiselerden ikisini o

adama verdi. Sonra sadaka toplanmas iin tevik etti. nsanlar sadaka

olarak mallarndan verdiler. O adam da iki para elbiseden birini sadaka

olarak verdi. Bunun zerine Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem memnun

olmadn belirterek elbisesini ona geri verdi.Kendisi muhta olduu

halde hayr, hasenat yapmaya Kur'an da tevik verilmitir. Fakat bu

(tevik) bu tr harcamalara memnuniyetle katlananlar ve kalplerinde

gerekten ahiretin ehemmiyeti dnya zerine galip gelenler iindir. 28.

ayetin aklamasnda bu konunun tafsilat gelmektedir. 14[12]

5) Verdiinin kat kat fazlasn kendisine demesi iin Allah'a gzel bir

bor verecek kimdir? Darlk veren de bollu kveren de Allah'tr. Sadece

O'na dndrleceksiniz. (Bakara-245)

zah:

Yukardaki ayeti kerimede Allah yolunda harcamann borca benzetil-

mesinin sebebi, bor alnan (ey) mutlaka geri verilip, eda edildii gibi

Allah yolunda harcamann ecir, mkafat ve karl da mutlaka elde edilir.

Bundan dolay Allah yolunda harcamak, bor vermeye benzetilmitir. Hz.

mer radyaiiahu anh Allah'a bor vermekten kastedilen eyin Allah

yolunda harcamak olduunu sylemitir.Hz. Ibni Mes'ud radyaiiahu anh

buyurdu ki: Bu ayet indii zaman Hz. Eb Dahdah Ensari radyaiiahu anh

Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem \n yanna geldi ve, "Ey

Allah'n Rasl! Allah ceiie ceiaiuhu bizden bor mu istiyor?" dedi.

Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Evet" deyince, "yleyse

elinizi bana veriniz {Ta ki mbarek elinizi tutarak size sz vereyim)" dedi.

Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem elini uzatt. O da

Raslullah saiiaiiahu aleyhi vese/tem'n elini anlama yapmak zere

tutarak, "Ey Allah'n Rasl! Ben bam Rabbime bor olarak verdim"

dedi. Bahesinde alt yz tane hurma aac vard ve onun oluk ocuu

da o bahede kalyorlard. Sonra Eb Dahdah oradan kalkarak bahesine

geldi ve hanm mm Dahdh'a, "Haydi! Bu baheden darya k. Bu

14[12] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve

Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:

10

baheyi ben Rabbime verdim." diye seslendi. Eb Hureyre radyaiiahu

antim rivayetine gre Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseiiem bu baheyi

birka tane yetim arasnda taksim etti.Bir hadiste yle gemektedir: Ne

zamanki"Kim bir iyilik yaparsa ona on misli sevap verilir" ayeti nazil oldu.

Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem bunun zerine "Ya Rabbi mmetimin

sevabn bundan daha fazla kl" diye dua etti. Bu duadan sonra da

yukarda geen ayeti nazil oldu. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem

tekrar "Y Rab! mmetimin sevabn bundan da fazla kl" diye dua etti.

Bunu mteakip (7.sradaki) ayeti nazil oldu. Raslullah saiiaiiahu aleyhi

veseiiem tekrar, "Y Rab! mmetimin sevabn arttr" diye dua etti. Bunun

zerine

"Muhakkak sabredenlere ecirleri hesapsz ve tam olarak denecektir."

ayeti nazil oldu. Baka bir hadisi erifte yle buyu rul m ustur: "Bir melek

yle nida eder;

11

7) Allah yolunda mallarn harcayanlarn rnei, yedi baak bitiren bir

dane gibidir ki, her baakta yz dane vardr. Allah dilediine kat kat

fazlasn verir. Allah'n ltf genitir, O hereyi bilir. Bakara-261)

zah:

Bir hadisi erifte, "Ameller alt, insanlar ise drt ksmdr" buyurul-

maktadr. Amellerden ikisi vacip klan amellerdir. kisi mkafat ile eit

olan amellerdir. Bir amelin ecri (sevab) on kat fazladr. Birinin de sevab

yedi yz kat fazladr. Vacip klan amellerin birincisi udur: Kii Allah cetfe

ceiaiuhu'na irk komadan lrse mutlaka Cennete girecektir. kincisi; her

kim Allah ceiie ceiaiu-to/na irk koarak lrse o da mutlaka Cehennem'e

girecektir. Mkafatna eit olan amel ise, bir kimse bir iyilie niyet eder.

Fakat onu yapamazsa, ona bir sevap verilir. Kim de bir gnah ilerse ona

bir gnah yazlr. Kim bir iyilik yaparsa ona on misli sevap yazlr, Allah

yolunda harcayan kimseye her harcamasna karlk yedi yz kat sevap

yazlr. nsanlarn drt ksm ise yledir: 1-Hem dnya hem de ahirette

genilik iinde olanlar, 2-Dnyada genilik, ahirette ise darlk iinde

olanlar, 3-Dnyada darlk, ahirette ise genilik iinde olanlar, 4-Hem dn-

yada hem de ahirette darlk iinde olanlar.16[14] Son ksmda olan

insanlarn dnya yoksulluu yannda amelleri de bozulmutur. Bundan

dolay ahirette bir ey elde edemedikleri gibi dnya ve ahiretleri berbat

olmutur.Hz. Eb Hureyre rayallahu anh Allah'n Rasi saliallahu aleyhi

veseliemln yle buyurduunu naklediyor: "Her kim helal maldan olmak

ve haram maldan olmamak artyla bir hurma kadar sadaka verirse

(nk Allah ceiie ceiaiuhu yalnz helal ve temiz mal kabul eder) Allah

ceiie ceiaiuhu o sadakay sizin kendi buzanz byttnz gibi

bytr. Nihayet o sadaka byye byye bir da kadar olur.17[15]Yine

baka bir hadiste yle buyurulmutur: "Kim Allah yolunda bir hurma

verirse Allah ceiie ceiaiuhu onun sevabn o kadar bytr ki, Uhud

Da'ndan daha byk olur." Uhud Da Medine-i Mnevvere'de ok

byk bir dadr. Bu durumda ecir ve sevab yedi yzden ok daha

fazladr.Bir baka hadiste getiine gre; yedi yz misli ecir verilecei

hakkndaki a-yet nazil olduunda Rasluilah saliallahu aleyhi veseiiem

ecir ve sevabn daha ok olmas iin Allah ceiie ceiaiuhu'nB dua etti.

16[14] Kenzul Ummal 17[15] Mikat

12

Bunun zerine beinci srada geen ayet nazil oldu.18[16] Bu hadise gre

yedinci ayet beinci ayetten nce inmitir. Baka bir hadiste bunun aksi

rivayet olunmutur. Bu hadis beinci ayetin aklamasnda gemitir.

8) Mallarn Allah yolunda harcayp da arkasndan baa kakmayan,

fakirlere eziyet etmeyen kimseler var ya, onlarn Allah katnda has

mkfatlar vardr. Onlar iin korku yoktur, znt de ekmeyeceklerdir.

(Bakara-

262)

ZAH: Bu ayeti kerime nceki ayetten hemen sonra gelmektedir ve bu

sayfadaki dier ayetlerde bu konu hakkndadr. Allah ceiie ceiaiuhu

yolunda harcamaya tevik ve sadakay baa kakmak suretiyle berbat

edilmemesi hakknda tembih vardr. Eziyet etmenin manas ise, yapm

olduu iyilikten dolay birine hakir davranmak ve onu zelil

grmektir.Rasluilah saliallahu aleyhi veseiiem bir hadis-i eriflerinde

yle buyurmutur: "Baz kimseler Cennet'e giremeyeceklerdir. Onlardan

bir tanesi yapt iyilii baa kakan, ikincisi anne babasna kar gelen,

ncs ise devaml arap iendir.19[17] mam Gazali rahmetuliahi aleyh

hya-i Ulumiddin'de sadaka adab bahsinde "Kii sadakasn (Eziyet).ve

(Baa kakma) ile berbat etmemelidir" diye yazmtr. "Menn ve Eza"

kelimelerinin tefsiri hakknda alimlerin birka gr vardr. Bazlar;

"Menn, sadakay verdii kiiye, verdii sadakadan bahsetmesi-dir. Ez ise,

sadaka verdiini bakalarna aklamasdr" demitir. Baka bir gre

gre Menn, vermi olduu eyin karln ondan almak, Ez, sadaka

verdii kimseyi fakirlii sebebiyle knamaktr. Bazlar da "Menn, vermi

olduu sadaka sebebiyle yoksula kar byklk taslamaktr. Ez ise

istedii iin onu azarlamaktr" demilerdir.manv Gazali rahmetuliahi

aleyh buyurdu ki: "Menn kelimesinin asl manas (sadaka verenin) verdii

kiiye ihsanda bulunduunu dnmesidir" Zaten bu sebeple yukarda

geen eyler meydana gelmektedir. Halbuki (sadakay veren kii) fakirin

kendine iyilik ettiini dnmelidir. nk o fakir zenginden Allah'n

hakk olan zekat kabul etmekle onu sorumluluktan ve mesuliyetten

kurtararak malnn temizlenmesine de sebep olur. Ayrca zekat

verilmediinden dolay yaplacak olan Cehennem azabndan onu

kurtarm olur.20[18] Mehur muhaddislerden mam a'bi rahmetuliahi

18[16] Beyan-l Kur'an 19[17] Dr Mensr 20[18] hya

13

aleyh diyor ki: Her kim fakirin sadakaya olan ihtiyacndan daha fazla

kendisini sevaba muhta kabul etmezse, o kimse vermi olduu sadakay

zayi etmitir. Ayrca fakire vermi olduu sadaka da yzne arplr.21[19]

Kyamet gn son derece etin, hznl, kederli ve korkun bir gndr.

Bu husus kitabn sonunda da gelecektir. O (kyamet) gnnde kiinin

korkudan emin olmas ve zntl olmamas ok byk bir nimettir.

9) Eer sadakalar (zekt ve benzeri hayrlar) aktan verirseniz ne l!

Eer onu fakirlere gizlice verirseniz, ite bu sizin iin daha hayrldr. Allah

da bu sebeple sizin gnahlarnz rter. Allah, yapmakta olduklarnz bilir.

(Bakara-

271)

"Mallarn gece ve gndz, gizli ve ak hayra sarf edenler var ya, onlarn

mkfatlar Rableri katndadr. Onlara korku yoktur, znt de

ekmezler." (Bakara-274)

ZAH: Her iki ayette sadakann gizlenerek verilmesi de aktan verilmesi

de vlmektedir. Kur'an- Kerim'in bir ok ayetlerinde riya yani gsteri

iin amel yapmann ktl bildirilmi ve buna irk denilmitir. Riyann

sevaplar yok edici hatta gnah kazanmaya sebep olduu bildirilmitir. O

halde ncelikle unu iyi anlamak lazmdr ki, gsteri ayr bir eydir. Bir

amelin aka yaplmas illa da onda riya olmasn gerektirmez. Oysa riya;

kiinin kendi bykln gstermek hret kazanmak yeteneklerini

gstermek ve izzet elde etmek iin yapt ilerdir.Allah ceiie ceiaiuhu'nun

rzasn ve honutluunu kazanmak iin bir amel yaplr da bir maksattan

dolay onun ilan edilmesinden Allah raz olacaksa, bu ameli ilan etmek

riya olmaz. Bu durumun dnda kalan her amelde, zellikle sadaka

vermekte efdal olan onu gizlemektir. nk bu ekilde riya ihtimali de

ortadan kalkmaktadr. Ayrca sadakay alan ahs zillete dmekten ve

eziyet grmekten korunmu olur. Sadakay aktan vermenin

zararlarndan biri de verirken riya olmasa bile cmertlii insanlar arasnda

yayldndan sadaka veren kiinin ucub ve kendini beenme ihtimalinin

olmasdr. Bunun yansra eer sadaka veren kimse halk arasnda mehur

olursa o zaman pek ok kimseler ondan istemekle onu rahatsz ederler.

Ayrca o kimsenin zengin olduu duyulduunda pek ok dnyevi zararlar

da meydana gelir. Mesel, hkmetin vergi koymas; malnda hrszlarn

gz olmas ve haset edenlerin dmanl vs. mam Gazali rahmetuiiahi

aleyh yle buyuruyor: "Sadakay gizli vermek riya ve hretten daha 21[19] hya-l Ulum

14

uzaktr." Ayrca Rasulullah saiiaiiabu aleyhi veseiiem bir hadisinde

buyurmutur: "Sadakalarn en faziletlisi dar gelirli birinin kendi gayretiyle

herhangi bir yoksula gizlice sadaka vermesidir. Her kim vermi olduu

sadakadan bahsederse o kii kendinin mehur olmasn isteyendir.

Kalabalk iinde sadaka veren de riyakardr."Gemite byk zatlar

sadakay o kadar gizlemeye alrlard ki, sadaka vermi olduklar fakirin

sadaka vereni bilmesinden dahi holanmazlard. Bundan dolay bazlar

m fakirleri seerek onlara sadaka verirlerdi. Bazlar da fakirin haberi ol-

masn ve utanmasn diye bakalar vastasyla verirlerdi. Ksacas; verilen

sadakayla riya ve gsteri kastedilmi ise sevaplar mahvolduu gibi

gnaha da girilmi olunur.mam- Gazali rahmetuiiahi aleyh yle

yazmtr: "Hangi amelde kiinin niyeti gsteri olursa o amel boa gider.

nk zekat mal sevgisini insann kalbinden karmak iin vacib oldu.

nsanlarda makam sevgisi mal sevgisinden daha fazladr. Bu ikisi ahirette

insan helak eden eylerdir. Cimrilik sfat insana kabrinde akrep eklinde

musallat olur. Riya ve mehur olma istei ise ejderha ekline girerek

(musallat olur).22[20]Bir hadiste, "Kiinin dini ve dnyevi hususlarda

parmakla gsterilmesi o-nun ktlne yeterli bir sebeptir". Hz. brahim

bin Edhem rahmetuiiahi aleyh buyuruyor ki: "Her kim mehur olmay

isterse, o kimse Allah ile doru bir muamelede bulunmamtr". Eyyb

Sahtiyan rahmetuiiahi aleyh de; "Her kimin Allah ile muamelesi dzgn

ise evinin nerede olduunun halk tarafndan bilinmesini dahi istemez"

demitir.23[21] Hz. mer radyaliahu anh bir defasnda Mescid-i Nebevi'ye

geldi. Hz. Muaz radtyallahu anh'\ Peygamber sallallahu aleyhi vese/tem'in

kabri banda oturmu alarken grd. Niin aladn sorunca Hz. Muaz

radyaliahu anh\ "Ben Ra-slullah'tan duydum ki; Riyann az da irktir.

Allah ceiie ceiaiuhu bir kede isim-sizlik iinde yaayan muttak kullarn

sever. Eer o kimseler bir yere gidecek olsalar onlar kimse aramaz.

Herhangi bir meclise gelseler, onlar kimse tanmaz. Onlarn kalpleri

hidayet kandilleridir ve onlar tozlu, toprakl karanlk yerlerden

kurtulmulardr24[22]Ksacas riyay (gsterii) ktleyen pek ok ayet ve

hadisler vardr. Fakat btn bunlara ramen sadakay ilan etmekte bazen

dini maslahatlar (faydalar) bulunmaktadr. Mesela, bakalarn tevik

etmek gerektiinde sadaka aka verilir. yle ki; birka kiinin sadaka

22[20] hya-l Ulum 23[21] hya-l Ulum 24[22] hya-l Ulum

15

vermesiyle dinin nemli bir ihtiyac karlanamyorsa, o zaman sadakay

aka vermek bakalarn sadakaya tevik edip o dini ihtiyacn

karlanmasna sebep olur.Bundan dolay Peygamber saiiaiiahu aleyhi

veseiiem Efendimiz buyuruyor ki: "Kur'an' sesli okuyan aktan sadaka

veren gibidir. Kur'an' sessiz okuyan da gizli sadaka veren gibidir.25[23]

Demek ki Kur'an- Kerimi duruma gre bazen sesli bazen de sessiz

okumak faziletli oluyor. nce geen ayeti kerime hakknda pek ok

ulemadan nakledildiine gre bu ayette farz sadaka olan zekat ve nafile

sadakalarn her ikisi de beyan edilmektedir. Farz olan sadakay yani zekat

aktan vermek daha efdaldir. Dier farzlarn hkm de ayndr. Onlar

aka ed etmek efdaldir. nk kii aktan vermekle hem bakalarn

sadaka vermeye tevik etmi hem de "Bu adam zekatn ed etmiyor"

eklindeki sulama ve thmeti zerinden atm olur. Bunun iin namazn

cemaatle klnmasnda namazn ed edilmesinin ilanyla birlikte baka

faydalar da vardr. Hafz ibni Hacer rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Allme

Taberi rahmetuiiahi aleyh ve dierleri farz olan sadakann aka

verilmesinin efdal olduu, nafile sadakann da gizlice verilmesinin daha

stn olduu hakknda alimlerin gr birliinde olduklarn

nakletmilerdir." Zeynbn-I Mnir rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Bu

stnlk ahvallere gre deiir. Mesela, idareciler zalim olduundan

zekat verilecek mal gizli tutuluyorsa zekat gizli vermek daha uygundur.

Eer bir kimse nder olduundan insanlar onun yapt ileri kendilerine

rnek alyorlarsa o kiinin nafile olan sadakay da aktan vermesi

efdaldir.26[24]Hz. bni Abbas radyaliahu anhuma yukarda geen ayeti

kerimenin tefsirinde diyor ki: "Allah ceiie ceiaiuhu nafile sadakalar iinde

gizli verilen sadakay aktan verilen sadakadan yetmi derece stn

klmtr. Farz olan sadakalarda ise aktan verileni gizli verilenden yirmi

be derece stn klmtr. Dier btn farz ve nafile badetlerde de

durum byledir.27[25] Yani farz olan ibadetleri aikare yapmak gizli

yapmaktan efdaldir. nk kii farz olan ibadeti gizli yaparsa kendisini

thmet altnda brakm olur. Dier bir zarar da o kiinin yakn evresi "Bu

adam falanca ibadeti hi yapmyor" kanaatine varmalardr. Bundan dolay

onlarn kalplerinde bu ibadetlerin kymet ve ehemmiyeti azalr. Nafile

ibadetlerde ise e'er kendisine bakalarnn uyaca ve tbi olacan

25[23] Mikat- erif 26[24] Fethl Bari 27[25] Drr Mensur

16

dnyorsa bunlar aka yapmas efdaldir.Hz. ibni mer rayaiiahu

anhuma dan Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem Efendimizin yle

buyurduu naklediliyor: "Salih amelleri gizlice yapmak aikre yapmaktan

efdaldir." Fakat bu (ekilde amel yapmak) ittibaya niyet eden iindir.

Ancak insanlarn kendisine ittiba ettiklerini dnen biri amellerini aka

yapabilir. Hz. Eb Umame radyallahu anh diyor ki: Hz. Eb Zer radyallahu

anh Raslullah sallal-lahu aleyhi veseiiem'en hangi sadakann daha

faziletli olduunu sorunca Allah'n Rasl saaiiahu aleyhi veseilem

buyurdu ki: "Gizlice herhangi bir fakire bireyler vermektir." Darlk ve

yokluk iindeki birinin sadaka vermeye almas daha stndr. Gerek

udur ki, nafile sadakalar gizli olarak vermek efdaldir. Tabii ki aktan

vermekte dini bir fayda varsa o zaman sadakann aktan verilmesi daha

efdal olur. Fakat bu noktada kii kendi nefsinden ve eytandan gafil

olmamaldr. nk eytan sadakay berbat etmek iin "Aka vermekte

dini bir takm faydalar vardr" diye kalbe bir dnce sokar.Bunun iin

kiinin sadakay aka vermesinde dinen fayda olup olmadn dikkatlice

aratrmas gerekir. Sadakay verdikten sonrada her gittii yerde

bahsetmemelidir. nk byle yapmak aka sadaka verme hkmne

dahil olur. Hadisi erifte bahsedildii zere insan gizli bir amel yaptnda

o gizli amel olarak yazlr. O kii yapt gizli amelini aklarsa gizli yaplan

amel aikre yaplan amellere dnr. Eer her gittii yerde insanlara

sylerse aka yaplan bir amel hkmnden kp riya ile yaplan bir amel

hkmne dahil olur.28[26] Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem Efendimiz

buyurdu ki; "Allah'n arnn glgesinden baka glge bulunmayan o

(kyamet gnnde) Allah celie ceiaiuhu 7 snf insan kendi arnn

glgesinde barndracaktr. "1 -Adil devlet reisi, 2-Allah celie ceiaiuhu'na

ibadet e-derek yetien gen, 3-Kalbi mescitlere bal olan kimse, 4-Hibir

dnyevi menfaat olmakszn srf Allah iin bir araya gelen ve ayrlan iki

kii, 5-Soylu ve mevki sahibi, gzel bir kadn kendisine yneltmek

istediinde Ben Allah'tan korkarm> diyen kimse {Ayn ekilde bir erkek

bir kadn kendine yneltmek istediinde Ben Allah'tan korkarm> diyen

kadn), 6-Sa elinin verdiini sol eli duymayacak derecede gizli sadaka

veren kii, 7-Kimsenin grmedii tenha bir yerde Allah celie ceiaiuhu'nu

hatrlayp alayan kimse". Bu hadiste 7 snf insan zikredilmitir. Baka

hadisi eriflerde o dehetli gnde arn glgesinde bulunacaklarn daha

fazla olduu bildirilmitir. Alimler onlarn seksen iki snf insan olacan 28[26] hya-l Ulum

17

bildirmilerdir. thaf kitabnn yazar o kimseleri kitabnda zikretmitir. Pek

ok hadisi eriflerde "Gizli verilen sadaka Allah ceiie ceiaiuhu'nun gazabn

giderir" buyurulmutur.Hz. Salim ibni Eb Cad rahmetuiiahi aleyh diyor

ki: "Bir kadn ocuuyla beraber yolda giderken aniden bir kurt ocuu

kapp gtrd. Kadn kurdun arkasndan kotu. Derken yolda bir dilenci

ile karlat. Dilenci bir eyler isteyince kadn yannda bulunan bir tek

ekmei ona verdi. Bu esnada ocuu kapan kurt geriye geldi ve ocuu

brakarak gitti." Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem buyurdular ki: "Allah

ceiie ceiaiuhu kiiyi sever, kiiye de gazap eder. Allahu Tel'nn

sevdii kiiden birincisi, bir fakirin ihtiyacn gren kiidir, ki o fakir hi

tanmad ve akrabal da olmayan bir topluluun yanna gelir. Yalnzca

Allah iin onlardan bir eyler ister. O kii kalkar ve dierlerinden gizli

olarak o fakire bir eyler verir ve onun verdii eyden Allah'tan baka

kimsenin haberi olmaz, ikincisi] o kiidir ki, bir topluluk btn geceyi

seferde geirir. Gece boyunca yryen bu toplulua uyku basnca biraz

dinlenmek iin bineklerinden inerler. O kii yatp istirahat etmek yerine

namaza durur ve Allah ceiie ce/a/u/iu'nun huzurunda dua etmeye balar.

ncs de; o kiidir ki, bir topluluk dmanla cihad ederken dman

karsnda yenilgi ba gsterdiinde ve insanlar dalmaya baladnda o

kii tek bana gsn gererek ehid olana kadar yada sava kazanana

kadar arpr. Allah'n gazap ettii kiiden birincisi; yal (ihtiyar)

olduu halde zina eden kimse. kincisi; fakir olduu halde kibirlenen

kimse. ncs; zengin olduu halde zulmeden kimsedir." (Bu hadis,

hadisler ksmnn on beinci srasnda gelecektir). Hz. Cabir radyaiiahu

anh diyor ki: "Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseilem hutbe okudu ve

hutbesinde yle buyurdu; Ey insanlar lm gelmeden evvel

gnahlarnza tevbe ediniz ve iyi ameller ilemek de acele ediniz. Baka

ilerle uraarak salih amelleri terketmeyiniz. Allah' ok zikrederek gizli

ve ak sadaka vererek O'nunla yaknlk kurunuz. nk bu ameller

yznden size rzk verilir, size yardm edilir, sizin bozukluunuz slah

edilir."Bir hadisi erifte "Kyamet gn herkes, hesaba ekilme karar

verilinceye kadar kendi sadakasnn glgesinde bulunacaktr"

buyurulmutur. Yani gnein ok yaklaaca o kyamet gnnde herkes

vermi olduu sadaka miktarmca glgede olacak. Ne kadar ok sadaka

vermise o kadar fazla glge olacak. Baka bir hadiste "Sadaka kabir

scakln (azabn) uzaklatrr ve herkes kendi sadakasy-la glgelenir"

buyuruluyor. Sadakann belalar giderdii pek ok rivayetlerde ge-

18

mektedir. Mslmanlarn (kt) amelleri sebebiyle her taraftan eit eit

belalarn geldii gnmzde bol bol sadaka verilmelidir. zellikle mr

boyu alp biriktirilenler gz gre gre braklmak zorunda kalndna

gre, bu durumda bol bol sadaka vermeye devam edilmesi gerekir.

Bylelikle sadaka olarak verilen mal da zayi olmaktan korunmu olur.

Ayrca verilen sadaka bereketiyle kiinin zerine gelen belalar da

kendiliinden uzaklar. Ne yazk ki bizler btn bu ahvalleri gzlerimizle

grdmz halde bile sadaka vermeye ihtimam etmiyoruz.Bir hadiste

"Sadaka yetmi ktlk kapsn kapatr" buyuruluyor. Baka bir hadiste

de "Sadaka Allah'n gazabn uzaklatrr ve kt lmden insan muhafa-

za eder" buyuruluyor. Bir hadisi erifte "Sadaka mr uzatr ve kt

lm engeller. Kibir ve gururu giderir" diye gemektedir. Yine baka bir

hadiste yle buyuruluyor; "Allah celie ceiaiuhu bir lokma ekmek veya bir

avu hurma ya da buna benzer fakirin ihtiyacn karlayacak basit bir ey

sebebiyle kiiyi Cennete koyar. Birincisi; sadakann verilmesini emreden

ev sahibi. kincisi; o ekmei yada yemei piiren evin hanm. ncs;

sadakay fakire ulatran hizmeti." Peygamber saiiaiia-hu aleyhi veseilem

bu hadisi syledikten sonra yle buyurdu: "Btn hamdler bizim

hizmetilerimizi bile sevab hususunda unutmayan Allah'a aittir." Bir

defasnda Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem, "En gl pehlivan

kimdir?" diye sordu. Oradakiler,"Grete bakalarn yenendir" dediler.

Bunun zerine Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem, "Asl pehlivan kzd

zaman kendisine hakim olandr" buyurdu. Daha sonra, "Ksr kimdir, bilir

misiniz?" dedi. Etrafnda bulunanlar, "ocuu olmayan kiidir"' dediler.

Rasluliah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Hayr, ksr, ileriye (ahirete) hi bir

ocuk gnder-meyendir" buyurdu. Sonra Allah Rasl, "Fakir kimdir?"

dedi. Halk, "Ya Raslallah mal olmayan kimsedir." dediler. Raslullah

saiiaiiahu aleyhi veseiiem buyurdu ki: "Asl fakir, mal olduu halde ileriye

hibir ey gndermeyendir. ( nk o sevaba ok ihtiyac olduu kyamet

gnnde eli bo kalacaktr). Hz. Eb Hureyre radyaiiahu anh diyor ki:

Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, Hz. Aie radtyaliahu anha'ya yle

dedi: "Bir hurma parasyla da olsa nefsini Allah ceiie ceiaiuhuan satn al.

Ben seni Allah ceiie celaiuhu'nun hi bir sorgusundan kurtaramam. Ey

Aie! Hibir isteyen kimse senin yanndan eli bo dnmesin, kei aya

(paa) dahi olsa ver, onu bo evirme.29[27]mam Gazali rahmetuliahi

a/eyh'in yazdna gre; "Eskiden halk bir hurma da olsa, bir para 29[27] Drr Mensur

19

ekmekte olsa sadaka verirler ve hibir gnn sadaka vermeden gemesini

iyi grmezlerdi. nk Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseilem,

Kyamet gn herkes vermi olduu sadakalarn glgesinde glgelenecek

buyurmulardr30[28]

10) Allah faizi tketir, sadakalar ise arttrr.

(Bakara-276)

ZAH: Sadakalarn artmas bundan nce de pek ok rivayetlerde gemiti.

Ahirette sadakann sevab dalar gibi olacaktr. Bu ahiretteki durumdur.

Dnyada da genellikle sadaka mal arttrr. yle ki; ihlasla, bol bol sadaka

veren kimsenin gelirlerinde devaml art olmaktadr. Kimin gnl isterse

tecrbe ederek bakabilir. Tabii ki ihlasl olmak arttr. Riya ve gsteri

olmamaldr. Faiz ise ahirette zaten yok edilir. Dnyada bile ounlukla

berbat olur. Hz. Abdullah bin Mes'ud radyallahu anh Raslullah saiiaiiahu

aleyhi vesellem'm yle buyurduunu naklediyor: "Faizin artt gzkse

de onun sonu azalmaya doru gider". Mamer rahmetuliahi aleyh diyor

ki: "Faizle kazanlan malda azalma olduu krk sene iinde ortaya kar".

Hz. Dahhak radyallahu anh da diyor ki: "Faiz dnyada oalr, ahirette ise

yok edilir." Hz. Eb Berze radyaiiahu anh diyor ki: "Allah'n Rasl

saiiaiiahu aleyhi veseilem yle buyurdu; nsan bir para sadaka verir. O

para Allah indinde o kadar byr ki, Uhud Da kadar olur."

11) Sevdiiniz eylerden Allah iin harcamadka iyilie eriemezsiniz

.(Al-i lmran-92)

ZAH: Hz. Enes radyallahu anh buyurdu ki: "Ensar iinde en fazla hurma

aalan olan kii Hz. Eb Talha radyallahu anh idi. Onun Beyrha adl bir

ba vard. Hz. EbTalha radyallahu anh bu ban ok severdi. Bu ba

Mescid-i Nebevi'nin karsndayd. Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem

genellikle o baa gider, onun ok lezzetli ve gzel olan suyundan ierdi.

Yukarda geen ayet-i Celil'e indii zaman Eb Talha radyai-lahu anh

Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellemln yanna geldi ve dedi ki;

20

uygun gryorum buyurdu. Bunun zerine Eb Talha radyallahu anh,

Peki dedi ve Bey-rha'y amca ocuklar ve dier akrabalar arasnda

taksim etti. Baka bir hadiste ise yle gemektedir: Eb Talha radyaiiahu

anh dedi ki; "Ya Raslallah benim bu maliyeti ok yksek olan bam

sadakadr. Eer ben bunu kimsenin haberi olmadan yapabilseydim yle

yapardm. Fakat ba gizli tutulabilecek bir ey deildir."Hz. ibni mer

radyaiiahu anhuma diyor ki: "Ben bu Ayet-i Kerimeyi duyduumda Allah

ceiie celaiuhu'nun bana vermi olduu btn eyleri dndm ve onlar

arasnda Mercne adndaki cariyemin bana en sevimli olduunu grdm.

Allah iin onu azad ettim. Bundan sonra ben eer Allah iin verdiim bir

eyden tekrar istifade etmeyi uygun bulsaydm cariyeyi azat ettikten

sonra onunla evlenirdim.31[29] te bu durum houma gitrridi ve o cariyeyi

klem Hz. Nafi radyai anh ile nikahladm". Baka bir hadiste yle

gemektedir: "Hz. bni mer rad anhuma bir gn namaz klyordu.

Namazda Kur'an okurken bu ayete ulanca iaretle bir cariyesini azat

etti." Allah ce/te celaiuhu'nun ve O'nun sevgili Rasl'nn szlerinin

ehemmiyetini ve onlarla amel yapmaktaki ncl renmek isteyen

varsa Sahabe-i Kiram hazretlerinden rensin. Gerekten bu zatlar

Peygamber saiiaiiahu aleyhi vesetfem'in sahabesi olmaya layktlar.

Peygamber saiiai-lahu aleyhi veseiiem'ln hizmetisi olmak o mbarek

zatlarn anna yakrd.Allah onlarn hepsinden raz olsun ve onlar

Kendinden raz etsin.Hz. mer radyaiiahu anh kendisi iin Cell

cariyelerinden bir cariye satn almas iin Eb Musa el Eari'ye bir mektup

yazd. Eb Musa el-Eari radyallahu anh ok kymetli bir cariye satn

alarak ona gnderdi. Hz. mer radyaiiahu anh cariyeyi yanna ard. Bu

ayeti okuduktan sonra onu azat etti. Muhammed bin Mnkedir

radyaiiahu anh diyor ki: "Bu Ayet-i Kerime indiinde Hz. Zeyd bin Harise

radyallahu anh'n yannda hereyinden ok sevdii bir at vard. Hz. Zeyd

bin Harise radyatiahu anh at alarak Peygamber saiiaiiahu aleyhi

veseiiem'in yanna geldi ve dedi ki; Bu sadakadr Peygamber saiiaiiahu

aleyhi veseiiem at kabul etti ve onun olu same radyaiiahu anh'a verdi.

Hz. Zeyd bin Harise radyaliahu anh'm yznde bu durumdan

holanmadn gsteren bir ifade meydana geldi. (nk evin mal evde

kalmt. Babann elinden olunun eline gemiti). Peygamber saiiaiiahu

aleyhi veseiiem Efendimiz buyurdular ki;

21

sadakan kabul etti. Yani senin sadakan ed edilmi oldu. Ben imdi onu

ister senin oluna ister baka bir akrabana, istersem yabanc birine

veririm (nk sen onu oluna vermiyorsun ki, ahsi menfaat olsun. Sen

onu bana verdin ben de istediime vermekte serbesttim".Beni Sleym

kabilesinden bir kii yle diyor: Hz. Eb Zer Gfri radyaiiahu anh Rebze

adnda bir kyde kalyordu. Orada develeri ve o develere bakan zayf bir

oban vard. Ben de ona yakn bir yerde kalyordum. Ben kendisinin

hizmetinde bulunmak istediimi syledim. "Sizin obannza yardm

ederim. Sizin feyiz ve bereketinizden istifade ederim. mit ediyorum ki,

Allah ceiie ceiaiuhu sizin bereketinizden beni de faydalandrr." dedim. Hz.

Eb Zer radyaiiahu anh dedi ki: "Benim arkadam, szm dinleyendir

(yani byle birini arkada edinebilirim). Eer sen buna hazrsan mesele

yok, yoksa benimle arkadalk niyetinden vazge." Ben, "Hangi hususta

size itaat etmemi istiyorsunuz?" dedim. O, "Ben birine bir ey verilmesini

istediim zaman en iyisini seip vereceksin" dedi. Ben bunu kabul ettim.

Bir mddet onun yannda kaldm. Su banda kalan bir kafilenin sknt

iinde olduklarn rendi, Develerinden bir tane getirmemi syledi. Ben

verdiim sze uygun olarak develerin iinden ok eitimli ve terbiye

edilmi erkek bir deveyi setim. Onun gibi srde baka bir hayvan yoktu.

Ben tam onu gtreceim srada aklma ona burada da ihtiya olduu

geldi. Ben o erkek deveyi brakarak ondan sonra en deerli ve en stn

olan dii bir deveyi alp gtrdm. Hz. Eb Zer radyaliahu anh ihtiyatan

dolay braktm o erkek deveyi grnce bana "Hainlik ettin" dedi. Ben

onun maksadn anlaynca dii deveyi geri gtrp o erkek deveyi

getirdim. Orada bulunanlara dnerek, iinizde sevapl bir i yapmak

isteyen iki kii var m?" dedi. Bunun zerine iki kii ayaa kalkarak hazr

olduklarn sylediler. Hz. Eb Zer radyaiiahu anh dedi ki: "Eer herhangi

bir zrnz yoksa bu deveyi keserek bu vadide ne kadar ev varsa onlarn

saysnca hisselere ayrn ve bu devenin etinden her eve bir hisse

gnderin. Benim evime de dier evlere gnderdiiniz kadar bir hisse

gnderin, fazla gndermeyin." Bu iki kii syleneni kabul edip, yaptlar. Bu

ii bitirince beni ard ve "Ben hl unu anlayamadm. Bana batan

vermi olduun sz unuttun mu? Unuttuysan seni mazur kabul

ediyorum. Yoksa bile bile bandan m savdn?" dedi. Ben,

"Unutmamtm. Size verdiim sz hatrmdayd. Develere baknca bu

devenin en kymetli olduunu anladm. O anda sizin buna olan ihtiyacnz

hatrma geldi. nk sizin buna ihtiyacnz vard" eledim. Eb Zer Gfr

22

radyaiiahu anh, "Srf benim ihtiyacm iin mi bunu braktn?" dedi. "Evet.

Srf sizin ihtiyacnz dnerek braktm" dedim. O, "Ben, sana ihtiyacmn

olduu vakti syleyeyim mi? Muhta olduum vakit kabir ukuruna

koyulduum vakittir. O gn benim muhta olduum gndr.Senin her

malnda ortak vardr. Birinci ortak; takdir edilen (bela, musibet ve afet-

lerdir). Takdirin iyi mal m, kt mal m alaca bilinmez. Takdir mal alp

gtrrken hibir eyi beklemez (yani ben bir mal iyi faydal ve ileride ie

yarar kabul ederek braktmda o maln ileride iime yarayp

yaramayacan bilemem. yleyse neden ahiret az olarak onu

Rabbimin hazinesine imdi yatrmayaym). kinci ortak; varistir ki, o her an

senin btn maln ele geirmek iin ne zaman kabir ukuruna gideceini

bekler. nc ortaa gelince; o da sensin (ki mal kendin kullanabilirsin).

Bu ortak arasnda en az hisse sahibi sen olma. Takdir mal alp

gtrmeden ve mal helak olmadan veya varisin onu alp gtrmeden en

iyisi sen o mal bir an nce Allah'n hazinesine yatr). Bununla birlikte Allah

ceiie ceiaiuhu;Sevdiiniz eylerden harcamadka asla iyilie

ulaamazsnz buyuruyor. Bu deve mallarm arasnda bana en sevimliyken

neden onu kendime ayrarak muhafaza etmeyeyim ve ileriye (ahirete)

gndermeyeyim" buyurdu.Bir hadisi erifte Hz. Aie radyaliahu anha

diyor ki: Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem Efendimize hediye olarak

bir hayvan eti gnderildi. Allah'n Rasl o etten holanmad. Fakat

bakalarnn o etten yemesini yasaklamad. Ben, "Ya Raslallah! O eti

fakirlere vereyim mi?" deyince Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Sen

yemekten holanmadn eyleri onlara verme." buyurdu. Hz. bni mer

radyaliahu anhuma eker satn alarak fakirlere datrd. Hizmetisi-, "Tatl

yerine yiyecek verilmesi fakirler iin daha faydal olur" deyince Hz. bni

mer radyaiiahu anhuma, "Dorudur. Ben de ayn dncedeyim. Fakat

Allah ceiie ceiaiuhu; buyuruyor. Ben ise en ok ekeri (tatly) severim"

dedi.32[30] Bu mbarek zatlar herhangi bir eyi daha stn grseler bile

daha ok Allah ve Rasl'nn zahiri olan szleriyle amel etmeye

alrlard. Hadisi eriflerde bu hususta ok rnekler vardr. Baka eyler

daha stn olsa da sevgilinin azndan kan szle amel etmek, sevgi ve

muhabbetin en stn derecesidir.

12) Rabbinizin bana ve takva sahipleri iin hazrlanm olup genilii

gkler ve yer kadar olan cennete koun! / O takva sahipleri ki, bolluktada 32[30] Drr Mensur

23

darlkta da Allah iin harcarlar; fkelerini yutarlar ve insanlar affederler.

Allah da gzel davranta bulunanlar sever. (Al-i lmran-

133,134)

ZAH: Alimlerin yazdna gre Sahabe-i Kiram'dan bazlar Ben srail'in

u durumuna imrenmilerdi: Onlardan biri gnah iledii zaman kapsnn

zerine ilemi olduu gnah ve "O gnaha keffaret olarak u i yaplsn"

diye yazlrd. Mesela burnu kesilsin, kula kesilsin vs. te Sahabeler bu

duruma imreniyorlard. nk keffaret ed edilince o gnahn affedildii

kesinlikle biliniyordu. Ayrca gnahn ehemmiyeti o zatlara gre o kadar

ard ki, bu eit cezalar bile ilenen gnahn karsnda hafif ve

imrenilmeye layk gryorlard. Bu zatlar hakknda hadis kitaplarnda

anlatlan olaylar gerekten yledir: Bir beer olmalar sebebiyle gnah

iledikten sonra o gnahn arln ve nemini onlar fazlasyla

hissediyorlard. Erkekler bir tarafa kadnlar da bile bu cezbe vard. Kadnn

biri zina suu iledi. Bizzat kendisi Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem

Efendimizin yanna gelerek suunu itiraf etti. Gnahtan temizlenmek

arzusu ile talanarak cezasnn verilmesini istedi ve talanarak ldrld.

Peki neden? nk onlarn kalbinde gnah korkusu bu tr bir lmden

daha fazlayd.

Hz. Eb Talha radyaahu anh namaz klyordu. Namaz esnasnda kalbine

hurma bahesinin hayali geldi. Bunun zerine o baheyi Allah yolunda

sadaka ederek rahatlad. Bunu, sadece namazda dnya dncesinin

kalbine gelmesini vicdan kabul edemedii iin yapt. Bylece namazda

kendini megul eden eyi yannda bulundurmak istemedi. Yine ensardan

baka bir sahabinin bandan da ayn olay gemitir: Hurmalar

olgunlamak zereydi. Namazda iken (Ne de gzel olgunlayorlar diye)

aklna geldi. O zaman Hz. Osman radyaliahu anft'n halifelik dnemiydi.

(Ad geen sahabi) Hz. Osman radyaliahu an/j'n yanna gelerek durumu

arz etti ve baheyi ona verdi. Hz. Osman radyaliahu anh da baheyi elli

bin dirheme satarak parasn hayr ilerine harcad. Bir defasnda Hz. Eb

Bekr Sddk radyaliahu anh yanllkla pheli bir lokma yedi ve hemen

ardndan bol bol su ierek kusmaya alt. Ta ki pheli lokma

vcudunun bir paras olmasn.O mbarek zatlarla ilgili pek ok kssay

Hikayat-s-Sahabe adl kitabmda yazdm. Halleri byle olan sahabelerin

srail Oullarnn gnahlarnn keffaretini bilmelerine ve onunla

gnahlarnn af edildiinin kendilerine bildirilmesine imrenmeleri yersiz

deildir. Gnahlarn bu kadar korkun bir ey olduuna bizim gibi ehil

24

olmayanlarn akllar hl ulaamamtr. Ksacas bu zatlarda olan istek ve

arzu zerine Allah ceiie ceiaiuhu kendi ltf keremi, ayrca sevgili

peygamberi Sey-yidl Murselin Hz. Muhammed saiiaiiahu aleyhi

veseiiemln mmetine olan ltuf ve ihsan sebebiyle yukardaki ayeti

kerimeyi indirmi ve (zet olarak) "Allah'n sizi balayaca salih

amellere koun" buyurmutur.Hz. Said bin Cbeyr radyaliahu anh bu

ayet-i kerimenin tefsirinde yle buyuruyor: "yi ameller yoluyla Allah'n

balamasna doru yarn. yle Cennet'-lere doru yarn ki, o

Cennetlerin genilii birbirine eklenmi yedi kat gkler kadardr. Bir

kuman dieriyle birletirildii gibi ayn ekilde Cennetin genilii (yedi

kat gklerle birlikte) birbirine eklenmi yedi kat yerlerin toplam

geniliine eittir." Hz. bni Abbas radyaliahu anhumaan rivayet

edildiine gre, yedi kat gkler ve yedi kat yerler birletirilirse Cennetin

geniliine denk olur. Hz. bni Abbas radyaliahu anhuma'nm klesi Hz.

Kreyb rahmetullahi aleyh diyor ki: "Hz. fbni Abbas radyaliahu anhuma

beni bir Tevrat aliminin yanna gnderdi. Ben ona Tevrat da Cennet'in ge-

nilii hakknda neler olduunu sordum. Bunun zerine o alim Hz. Musa

l nebiy-yina ve aieyhissetam'm sahifelerini karp bakt ve dedi ki;

". Hz. Enes radyaliahu anh diyor ki: Bedir savanda Allah'n Rasl

buyurdu ki: "Ey insanlar! Genilii yerlerle gkler kadar olan Cennet'e

ilerleyin." Bunun zerine ensardan Hz. Umeyr bin Hammam radyal-lahu

anh (hayret ederek) "Ya Raslallah genilii o kadar byk olan Cennet

mi?" dedi. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseliem "Evet phesiz yle"

buyurdu. Hz. Umeyr radyaliahu anh "Ahh! Ahh! Ya Raslalah. Allah'a

yemin olsun ki, ben mutlaka o Cennet'e girenlerden olacam" dedi.

Bunun zerine Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseliem buyurdular ki:

"Evet, evet. Sen de o Cennet'e gireceklerdensin". Sonra Hz. Umeyr

radyaliahu anh (savamaya g kazanabilmek iin) devesinin ykln-

den biraz hurma karp yemeye balad ve "Bu hurmalarn bitmesini

beklemek uzun bir hayattr" diyerek elindeki hurmalar att ve sava

alanna gitti. arpa arpa ehit oldu.33[31] Yukardaki ayeti kerimede,

"Onlar fkesini yutanlar ve insanlar affedenlerdir" diye m'minler zel

olarak vlm ve methedilmilerdir. Bu ok yce ve hususi bir sfattr.

Alimler yle yazmlardr: Din kardein bir hata yaparsa onun yetmi tane 33[31] Drr Mensur

25

mazereti olduunu dn. Sonra o kardeinin bu kadar zr olduunu

kalbine inandr. Eer kalbin bu mazeretleri kabul etmezse o zaman

kardeini deil kendi nefsini kna ki, kardein sana yetmi tane mazeret

sayd halde kalbin ne kadar kat ve sert ki, onlar kabul etmiyorsun.

Kardein sana bir mazeret beyan ederse onun (bu mazeretini) kabul et.

nk Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseliem hadisi eriflerinde, "Her kim

kendisine mazeret beyan edilirde kabul etmezse vergi memuruna verilen

gnah kadar gnaha girer." Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi

veseliem m'minin u sfatn anlatmtr: "M'min abuk sinirlenip, abuk

affeder." Grld gibi Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseliem m'min hi

kzmaz buyurmuyor, aksine kzgnl abuk geer buyuruyor.mam afii

rahmetullahi aleyh diyor ki: "Kzlmas gereken eye kzmayan kimse

merkeptir. Sakinletirdii halde sakinlemeyen kimse ise eytandr. Bunun

iin Allah ceiie ceiaiuhu ayeti kerimede fkesini yutanlar buyuruyor.

fkelenmezler demiyor.34[32] Rasiullah saiiaiiahu aleyhi veseliem

efendimiz buyurdu ki: "Her kim gc yettii halde fkesini yutarsa Allah

ceiie ceiaiuhu onun kalbini korkusuzluk ve kamil iman ile doldurur.35[33]

Mecbur kalmaya her yerde sabr ad verilir. Kiinin kemal derecesi, gc

yettii halde sabretmesidir. Baka bir hadisi erifte ise "Allah katnda

kiinin yudumlad en sevimli yudum fke yudumudur. Kim bu yudumu

ierse Allah ceiie ceiaiuhu onun kalbini iman ile doldurur" diye

gemektedir. Bir baka hadiste de yle buyurulmutur: "Her kim gc

yettii halde fkesini ye-nerse, Allah cee ceiaiuhu kyamet gn onu

btn mahlukatn nnde ararak

buyuracaktr". Yine Peygamber saiiaiiahu aleyhi vesei-iem buyurdu ki:

"Pehlivan grete bakalarn yenen deildir. Asl pehlivan kzgnlk annda

kendine hakim olandr" buyurmutur.mam Hseyin radyaliahu antim

olu Hz. Ali rahmetuiiahi aieyh'm cariyesi ona abdest aldryordu. Derken

ibrik elinden dt bu yzden Hz. Ali rahmetuliahi aieytin yz yaraland.

Hz. Ali fkeli bir ekilde cariyeye bakt. Bunun zerine cariye yle dedi:

"Allah ceiie ceiaiuhu buyuruyor ki:fkesini yutanlar..Bunun zerine Ali

rabmetuiiahi aleyh "Ben fkemi yuttum" dedi. Cariye ardndan ayn ayetin

devamn okudu: nsanlar affedenler.. O, "Allah seni affetsin" dedi. Cariye

tekrar ayn ayete devam etti:Allah ihsan edenleri sever".Bunun zerine Ali

rahmetuiiahi aleyh, "Seni azad ettim" dedi.1 Bir keresinde klesi bir

34[32] hya-l Ulum 35[33] Drr Mensur

26

misafiri iin bir tabak dolusu scak et yemei getiriyordu. Yemek onun

kk ocuunun bana devrildi ve ocuk ld. Bunun zerine Ali

rahmetuiiahi aleyh ona, "Seni azad ettim" dedi ve kendisi de ocuun

kefen ve defin ileriyle megul oldu.

13) M'minler yalnz o kimselerdir ki, Allah anld zaman kalpleri

korkarak rperir. Allah'n ayetleri onlara okunduu zaman imanlarn

artrr ve onlar yalnz Rablerine tevekkl ederler. / M'minler o kimselerdir

ki, namaz gerei zere klarlar, kendilerine verdiimiz rzklardan Allah

yolunda harcarlar. / te bunlar gerek m'minlerdir. Onlara Rableri

katnda dereceler var, mafiret ve (Cennet'te) gzel rzk vardr.

(Enfal-2,3,4)

ZAH: Hz. Eb Derda raciyaiiahu anh buyurdu ki: "Kalbin korkmas,

kurumu hurma yapraklarnn alevlenip yanmas gibidir". Sonra talebesi

olan ehr bni Haveb'e dedi ki: "Ey ehr! sen vcudun titremesi nedir,

bilmez misin?" Talebesi, "Bilirim" deyince, Hz. Ebdderda, "te o zaman

dua et. nk o zamanki dua kabul edilir." buyurdu. Hz. Sabit Bnani

rahmetuliahi aleyh dedi ki: "Byklerden birisi yle buyurdu; . Halk

bunu nasl anladn sorunca, buyurdu". Hz. Sddi diyor ki: "Allah anld

zaman'dan maksat, bir kimse bir bakasna zulmetmeye veya haram olan

bir ii yapmaya karar verdiinde ona Allah'tan kork denilince onun

kalbinde Allah korkusunun belirmesidir". Hz. Haris bin Malik radyaiiahu

anh ensardan bir sahabidir. Bir keresinde Raslullah saiiaiiahu aleyhi

veseiiem'm yannda bulunuyordu. Allah Rasl sal-lallahu aleyhi vesellem,

"Naslsn ya Haris?" buyurdu. Hz. Haris radyallahu anh, "Ey Al-lah'jn

Rasl ben hakiki mmin oldum" dedi. Raslullah saiiaiiahu aleyhi

vesellem, "Ya Haris. Ne sylediine dikkat et, Her eyin bir hakikati vardr.

Senin imannn hakikati nedir?" dedi. (Yani hangi sebeple hakiki m'min

olduuna karar veriyorsun) Haris radtyaiiahu anh dedi ki: "Ben nefsimi

dnyadan vazgeirdim. Geceleri uykusuz geiriyorum (ibadet ediyorum),

gndzleri susuz kalyorum (yani oru tutuyorum). Cennet'tekilerin

ziyaretlemeleri her zaman gzmn nnde duruyor. Cehennemliklerin

grlt, patrtlar feryad- figanlarnn oluturduu manzara gzlerimin

nne geliyor (yani ben her zaman Cennet ve Cehennemi d-

nyorum)." Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "Haris!

27

Gerekten sen nefsini dnyadan vazgeirmisin. Bu halini iyice muhafaza

et." Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi vesellem bu szn defa tekrar

etti.36[34] Her an Cennet ve Cehennemin manzaras gz nnde bulunan

kimse dnyaya nasl kaplr?

14) Allah yolunda ne harcarsanz, onun sevab eksiksiz size denir ve asla

hakszla uratlmazsnz.

(Enfal-

60)

ZAH: Baz ayet ve hadislerde geen sevaplarn oaltlarak verilecei

hususu bu ayete ters dmez. Bu ayetin manas ise "Bu amellerin

mkafatnda bir azalma olmaz" demektir. Yoksa sevabn miktarnn ne

kadar olaca, harcama yaplan yerin ihtiyac, harcama yapann niyeti ve

durumlara gre artabilir. Bu aklama ahiret gz nne alnmasna

gredir. Bazen de daha dnyadayken (yaplan harcamann) tam olarak

karl verilir. 20 no'lu ayetin aklamasnda ve 8 no'lu hadisin

aklamasnda gelecei gibi dier ayet ve hadislerde bu konu teyid

edilmitir. Karln dnyada verilecei asndan baklrsa, yukardaki

ayeti kerimenin ayn yne iaret ettii ihtimali uzak bir ihtimal deildir.

15) man eden kullarma syle: Namazlarn dosdoru klsnlar, kendisinde

ne alveri, ne de dostluk bulunan bir gn gelmeden nce, kendilerine

verdiimiz nzklardan (Allah iin) gizli ve aikr olarak harcasnla

(brahim-

31)

ZAH: Ayeti Kerimede geen "Gizli ve aikr olarak" s2 ne zaman, han-

gi sadakay vermek mnasipse duruma gre her iki ekilde de sadaka

vermek gerekir manasndadr. Dokuz no'lu ayetin aklamasnda getii

gibi bundan maksat aktan verilmesi evla olan (zekat gibi) farz sadakalar

ve gizliden verilmesi evla olan nafile sadakalar kastedilmi olabilir. "O

gn" den maksat alt numaral ayette de getii gibi kyamet gndr. Bir

de bu ayette zikredilen "Namaz gerei zere klma" ifadesi birinci ayette

gemitir.Hz. Cabir radyallahu anh diyor ki: Raslullah sallallahu aleyhi

vesellem Efendimiz bir hutbesinde yle buyurdu; "Ey insanlar lmeden

nce tevbe edin (Sakn size lm gelince tevbesiz kalmayasnz).

Meguliyetler oalmadan nce iyi ameller yapn (sonra meguliyetinizin

okluundan dolay amel etmeye zaman bulamazsnz). Ve Rabbinizle

aranzdaki ba O'nu oka zikrederek gizli ve aktan bol bol sadaka 36[34] Drr Mensur

28

vererek kuvvetlendiriniz. Byle yaparsanz hem sizin rzknz geniletilir

hem size yardm edilir hem de bozuk ahvalleriniz dzeltilir.37[35]

16) Ey Raslm itaatkar ve mtevaz olanlar (Cennet ile) mjdele. Bunlar

o kimselerdir ki, Allah ce//e celaluhu anlnca kalpleri titrer. / Kendilerine

isabet eden musibetlere kar da sabrldrlar. Namaza devamldrlar ve

kendilerine verdiimiz nzklardan bir ksmn hayr iin harcarlar. (Hac-

34,35)

ZAH: (Muhbitn)"in aklamas mtevazi kimse eklinde yaplmtr.

Alimlerin bu kelimenin aklamas hakknda bir ok grleri vardr. Bu

kelimenin asl manas "Aaya doru gidenler" eklindedir. Baz alimler

bu kelimeyi "Allah ceiie ceiaiuhu'nun emirlerine boyun eenler" eklinde

tercme etmilerdir. nk onlarda balarn aa doru emektedirler.

Baz alimler de "Tevazu gsterenler" eklinde tercme etmilerdir. nk

tevazu sahiplerinin boyunlar devaml aadadr. Hz. Mcahid

rahmetuiiahi aleyh de bu kelimeyi "Mutmain insanlar" olarak tercme

yapmtr. Amr bni Evs rahmetuiiahi aleyh ise "Muhbitin, kimseye

zulmetmeyen ve kendilerine zulmedildiinde intikam almayan

kimselerdir" buyuruyor. Dahhak rahmetuiiahi aleyh ise "Muhbitn, tevazu

sahibi kimselerdir" demektedir. HZ. Abdullah bin Mesud radyallahu anh,

Reb bin Haysem radyallahu an/j'l, grdnde, "Seni grdm zaman

muhbitni hatrlyorum" buyururlard.

17) Rablerinin huzuruna varacaklarndan yrekleri arparak (Allah

yolunda) verenler. / te bunlar hayrlilerdeyar ederler ve onlar hayr

yapmak iin ne geerler.

(M'minn-

60,61)

ZAH: Allah yolunda harcamalarna ramen yinede "Allah katnda yapt-

mz salih ameller nasl karlanacak acaba kabul edilecek mi, yoksa

edilmeyecek mi?" diye Allah'tan korkarlar. Bu korku Allahu Tel'nn

sonsuz bykl ve yce anndan ileri gelmektedir. Bir kimsenin ne

kadar byk rtbesi varsa, ona kar duyulan korku da o derece fazla olur.

zellikle kalbinde gerekten sayg bulunan kimsede korku daha fazla

olur. Bu kimseler harcama yaparken niyetlerinin halis olup olmamasndan

da endie duyarlar. Bazen insan nefsinin ve eytann yapt hile

yznden yapt ii hayr zannetmektedir. Aslnda o bir hayr deildir.

Kehf suresinin sonlarnda da bu konuda yle buyurulmutur: 37[35] Terib

29

"(Ey Raslm) de ki:

30

etmesinler. (Kusurlar) balasnlar, msamahal davransnlar. Allah'n sizi

affetmesini sevmez misiniz? Allah afur'dur {ok balaycdr), Rahim'dir

(ok merhametlidir).

(Nur-22)

ZAH: Hicretin altnc senesinde Beni Mustalik Gazvesi denilen bir cihad

yapld. Bu seferde Hz. Aie radyaiiahu anha da Raslullah sallallahu

aleyhi veseilem ile beraberdi. Hz. Aie radyaiiahu anha ayr bir deveye

biniyordu. Devenin zerinde de Hevdec denilen ve iinde oturulan bir

odack vard. Hareket saati gelince birka kii bu hevdeci kaldrp deveye

balarlard. Hz. Aie radyaiiahu anhanm ok hafif bir bedeni vard. yle

ki,, hevdeci kaldranlar, ierisinde biri olup olmadnn farkna

varmazlard. nk hevdeci drt kii birlikte kaldrd zaman onun iinde

ya kk ve kilosu hafif olan bir kadnn varln nasl hissedebilirlerdi?

Sefer icab kafile bir yerde konaklamt. Derken hareket saati geldi.

Grevliler (Hz. Aie radyaiiahu anfta'nn hevdecini kaldrp deveye

baladlar. Kendisi o anda ihtiya iin gitmiti. Geri geldiinde

boynundaki gerdanlk yoktu. Onu aramak iin tekrar geri dnd. Bu

esnada kafile hareket etti. Bylece Hz. Aie radyaiiahu anha lde tek

bana kald. O yle dnmt: "Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem

yoldayken benim olmadm renince beni aramak iin gnderecei

adamlar buraya gelirler." Bu dnceyle oraya oturdu, uykusu geldi ve

orada uyudu. Allah ceiie ceiaiuhu yapm olduklar iyi ameller sayesinde

onlara en yksek derecede kalp huzuru nasip etmiti. Zamanmzdaki bir

kadn olsayd, brakn gece yalnz olarak bir lde yatp uyumay korkudan

feryad figan ederek sabaha kadar alard. Hz. Saffan bin Muattel

radyaiiahu anh bir yal sahabi idi. Yolda den veya kaybolan eyalar

kontrol etmek iin kafilenin arkasndan gelirdi. Sabahleyin oraya gelince

bir insann yattn grd. O Hz. Aie radyaiiahu an/a'y rtnme ayeti

gelmeden nce grd iin tand ve yksek sesle dedi. Onun sesiyle

Aie radyaiiahu anha'nm gzleri ald ve hemen yzn rtt. Hz. Saffan

bin Muattel radyaiiahu anh devesini ktrd. Hz. Aie radyaiiahu anha

da deveye bindi. Ad geen sahabi devenin yularndan ekerek yrmeye

balad. Nihayet kafileye ulatlar. Mnafklarn ba ve mslmanlarn ba

dman olan Abdullah bin Ubeyy'in eline bylece iftira etme frsat

gemi oldu. ftiray elinden geldii kadar yaymaya alt. {Bu iftiraya)

baz saf mslmanlar da katldlar. Takdir-i lhidir ki, bu konu tam bir ay

konuuldu. Halk arasnda bu hdise youn bir ekilde azdan aza

31

dolamaya balad. (Bu sre ierisinde) Hz. Aie radyai-lahu anhanm

susuz olduuna dair hibir ayet inmedi. Hz. Peygamber saiiaiiahu aleyhi

veseilem ve mslmanlar bu olaydan son derece zlmlerdi. Bu

durumda ne kadar zlmek gerektii de ortadadr. Raslullah saiiaiiahu

aleyhi veseilem bu konuda erkek ve kadnlarla mevere yaparak durumu

inceliyor fakat rahatlatc bir ipucu elde edilemiyordu, Bir ay sonra Hz.

Aie radyaiiahu anhanm beraati hakknda Nr suresinin birka ayeti nazil

oldu. Bu ayetlerde hibir delil ve ispat olmadan bu iftiray yayanlar Allah

ceiie ceiaiuhu byk bir azap ile korkutuyordu.Bu iftiray yayma iine

karanlardan biri de Hz. Eb Bekr radyaiiahu an/i'n akrabas olan Hz.

Mistah adnda bir sahabi idi. Hz. Eb Bekr radyaitahu anh onunla ilgilenir

ve yardm ederdi. Bu iftira olayna onun da karmas Hz. Eb Bekr

radyaiiahu anh' ok zd. zmesi de gerekirdi. nk o bir yakn

olmasna ramen aratrmadan bu iftiray yaymt. Bu zntyle Hz. Eb

Bekr Sddk radyaiiahu anh bir daha Hz. Mistah radyaiiahu anh'a yardm

etmemeye yemin etti. te yukarda geen ayeti kerime bu konu hakknda

inmitir. Rivayetlerden anlaldna gre Hz. Eb Bekr radyaiiahu anh ile

beraber daha baka sahabeler de bu iftira olayna karan ve nde

grnen baz kimselere yardm kesmeye karar vermilerdi. Hz. Aie

radyai-lahuanha diyor ki: "Hz. Mistah'n Hz. Eb Bekr'in akrabas olmasna

ramen bu iftiraolaynda byk bir pay vard. Ayrca o Hz. Eb Bekr

radtyaiiahu anh'm himayesinde bulunuyordu. Benim masum olduuma

dair ayet inince Hz. Eb Bekr radyaiiahu anh ad geen sahabeye infak

etmemeye yemin etti. Bunun zerinediye balayan yukardaki ayet nazil

oldu. Ayetin iniinden sonra Hz. Eb Bekr radtyallahu anh, Hz. Mistah

radyallahu anh'\ tekrar himayesine ald."Bir baka hadiste yle

gemektedir: "Hz. Eb Bekr radyallahu anh bu ayetin iniinden sonra

daha nce Hz. Mistah radiyaiiahu anh'a yapt harcamann iki katn

yapmaya balad." Baka bir hadiste yle gemektedir. "Hz. Eb Bekr

radtyallahu anh'm himayesinde iki tane yetim vard. Hz. Mistah

radyallahu anh bunlardan biriydi. Hz. Eb Bekr radyallahu anh her

ikisinin de harln kesmeye yemin etmiti". Hz. bni Abbas radyatiahu

anhuma diyor ki: "Sahabelerin bir ksm bu iftira meselesine karmlard.

Bu sebeple ilerinde Hz. Eb Bekr radyallahu anh'm da bulunduu baz

Sahabeler radyaiiahu anhum bu iftira iine karan sahabelere bir daha

mli yardm yapmamaya yemin ettiler. Bunun zerine

32

harcamamak zerine yemin etmesinler> ayeti kerimesi nazil oldu.1 Bir

adam bir bakasnn kznn iffetini zedeleyecek yalan szleri konumu

olmasna ramen o kii ona yapt yardm nceki gibi, hatta ncekinin

iki misli olarak vermeye devam etmesi ne byk bir mcahadedir!

19) (Onlar o kimselerdi ki geceleyin namaz klmak iin) vcutlar yatak-

larndan uzak kalr. Rablerine azabndan korkarak ve rahmetinden mit

var olarak dua ederler. Kendilerine verdiimiz rzklardan da hayr

yollarna harcarlar. / Artk dnyada iledikleri salih amellere mkafat

olarak kendileri iin gz aydnlndan ne hazrlanp saklandn kimse

bilmez, (Secde-16,17)

ZAH: "Geceleyin onlarn yanlar yataklarndan uzak kalr" sznn tefsiri

hakknda alimlerin iki gr vardr. Birinci gr; bu vakitten kastedilen

akam yats arasndaki zamandr. Pek ok delillerle de bu gr teyid

edilmitir. Hz. Enes radyatiahu anh diyor ki: "Bu ayeti kerime bizim

hakkmzda inmitir. Biz en-sar topluluu akam namazn kldktan sonra

Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem ile beraber yats namazn klmadan

evlerimize dnmezdik. Bu nedenle (yukarda geen) bu ayeti kerime indi".

Sadece Hz. Enes radyallahu anft'dan nakledilen bir baka rivayette ise

muhacir sahabelerden oluan bir cemaatin deti akam ile yats namazlar

arasnda nafile namaz klmakt. Bunun zerine bu ayeti kerime nazil oldu.

Hz. Bilal radyaiiahu anh diyor ki: "Bizler akam namazndan sonra oturup

beklerdik, sahabelerden bir cemaat ise akam yats arasnda namaz klar-

lard. Bunun zerine bu ayeti kerime indi". Abdullah bin Is radyaiiahu

an/j'dan nakledilen bir rivayete gre ensardan bir topluluk akamdan

yatsya kadar nafile namaz klarlard. Bunun zerine yukardaki ayet nazil

oldu. kinci gr ise; Bundan kastedilen teheccd namazdr. Hz. Muaz

radyaiiahu anh'dan rivayetle Ras-lullah saiiaiiahu aleyhi veseilem

buyurdular ki: "Bundan kastedilen gece namazdr." Mcahit rahmetuiiahi

aieytien rivayet edilen bir hadiste de Raslullah saiiaiiahu aleyhi

veseilem bir defa gece ibadetinden bahsetti. Gzlerinden yalar akmaya

balad ve sonra (yukarda zikredilen) ayeti okudu. Abdullah bni Mesud

radyaiiahu anh Tevrat'da yle yazdn sylyor: "Gecelerini

yataklarndan uzak geiren kimselere Allah ceiie ceiaiuhu hibir gzn

grmedii, hibir kulan iitmedii, hibir insann kalbinden gemeyen,

hibir mukarreb melein, hibir peygamber ve rasln bilmedii nimetler

hazrlamtr. te o nimetler Kur'an- Kerim'in (yukarda geen) ayetinde

zikredilmitir." Hz. Eb Hureyre radyaiiahu anh Raslullah saiiaiiahu

33

aleyhi veseiiem"\n yle buyurduunu naklediyor: "Allah ceiie ceiaiuhu

buyuruyor ki; " Ravzur Reyyahin ve ona benzer kitaplarda btn gecelerini

Rabbin hatrlayp alayarak geiren zatlara ait binlerce kssalar vardr. Hz.

mam Azam rahmetuiiahi aieytiln yats namaznn abdesti ile sabah

namazn kld herkese bilinen inkar edilemeyecek bir gerektir. Ayrca

Ramazan aynda biri gndz biri gece olmak zere hergn iki defa

Kur'an- Kerim'i hatmettii de bilinmektedir.Hz. Osman radyaiiahu anh'm

btn gece uyumadan bir rekatta Kur'an' bir kere hatmettii de mehur

bir olaydr. Hz. mer radyaiiahu anh ise bazen yats namazn kldktan

sonra eve giderek sabah oluncaya kadar namazla megul olurdu. Hz.

Temmi Dri radyaiiahu anh mehur sahabelerden biridir. Kendisi bazen

bir rekatta btn Kur'an' hatmederdi. Bazen de sabaha kadar ayn ayeti

kerimeyi tekrar tekrar okumak deti idi. Hz. eddad bin Evs radyaiiahu

anh uyumak iin yattnda saa sola dner "Ya Rab Cehennem korkusu

benim uykularm kard" der ve ayaa kalkard ve sabaha kadar namaz

klard. Hz Umeyr radyaiiahu anh her gn bin rekat namaz klar ve yz bin

tesbihat yapard. Hz. Uveys Karni (Veysel Karani) rahmetuiiahi aleyh

mehur bir tabiidir. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem onu vm ve

halk ondan dua istemeleri iin tevik etmitir. Uveys Karni bazen "Bu

gece rku gecesidir" der ve btn geceyi rku ederek geirirdi. Bazen de

"Bu gece secde yapma gecesidir" der ve btn geceyi secde de

geirirdi.39[37] Ksacas o mbarek insanlarn Rablerin anarak geirdikleri

gecelerin ve o gecelerdeki sevgiliye olan istekleriyle ilgili o kadar fazla

kssalar vardr ki, onlar bir araya getirmek mmkn deildir. Hakikaten bu

zatlar (aadaki) iire layktrlar.Bizim iimiz, geceleri dostu yd eyleyip

alamaktr. Bizim uykumuz, sadk dostun hayali urunda

mahvolmaktr.Keke Allah ceiie ceiaiuhu bu mbarek zatlarda olan

cezbeden ufack bir para da bu aciz kuluna nasip eyleseydi.

20) (Ey Raslm) de ki: "Gerekten Rabbim kullarndan diledii kimseye

rzk geniletir ve dilediine de rzk daraltr. Allah yolunda ne harcarsanz,

Allah onun karln verir, O rzk verenlerin en hayrlsdr."

(Sebe-39)

ZAH: Yani darlk ve geniliin her ikisi de Allah celle celaluhu/ndandr.

Sizin Allah yolunda harcamay ksmanzla genilik olmaz, ok 39[37] ikamet-!-Hcce

34

harcamanzla da darlk olmaz. Aksine Allah yolunda yaplan harcamalarn

karl ahirette kesinlikle verilecei gibi dnyada bile genelde

verilmektedir. Bir hadisi erifte getiine gre Hz. Cebrail aieyhisseiam

Allah ceiie ceiaiuhu'nun yle buyurduunu naklediyor: "Ey kulum Ben

sana Kendi ltfumla verdim ve senden bor istedim. Her kim Bana kendi

rza, istek ve memnuniyetiyle verirse, Ben onun karln dnyada hemen

veririm. Ahirette de hazine olarak saklarm. Kim de kendi rzasyla

vermezse, o zaman Ben vermi olduum eyi ondan cebren geri alrm. O

kulum buna sabreder ve ecrini mit ederse onun iin Rahmetimi vacib

klarm. Onu hidayete ermi kullarmdan yazarm. Ddrm (Beni grmeyi)

ona serbest klarm.40[38]Allah ceiie ceiaiuhu'nun ne kadar ihsandr ki, kul

kendi rzasyla vermediinde ondan zorla alnd zaman sabrederse

sevap kazanaca bildiriliyor. Halbuki o kii Allah ceiie ceiatuhu'nun

kendisine vermi olduu eyi kendi isteiyle geriye vermeyince, cebren

kendisinden geri alnmaktadr. Bu durumda ecir kazanmasnn manas

nedir? Fakat Allah ceiie ceiaiuhunun ihsanlar (iyilikleri) hi saylabilir mi?

Hz. Hasan radyallahu anh diyor ki: "Raslullah satlallahu aleyhi vesellem

bu ayet hakknda buyurdu ki; ". Hz. Cabir

radyallahu anh, Raslullah sallallahu aleyhi veseliem'V) yle

buyurduunu naklediyor: "Allah celle ceiaiuhu kiinin islam llerine

uyarak oluk ocuuna yapt harcamalarn (nafakann) karln

vermeyi Kendi zimmetine almtr. Ancak gereksiz inaatlara ve gnahlara

harcama yaplmas mstesnadr". Yine Hz. Cabir radyallahu anh,

Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem en naklederek diyor ki: "Her iyilik

sadakadr. Kiinin kendine ve oluk ocuuna yapt harcama sadakadr.

Ayrca namus ve erefini korumak iin harcad da sadakadr. Mslman

kimsenin (dine uygun) yapt btn harcamalarn karln vereceine

Allah ceiie ceiaiuhu sz vermitir. Fakat gnah ilemek iin ve lzumsuz

inaatlar iin harcad mal bunun dndadr."Hakm Tirmizi rahmetullahi

aleyh bu konuda Hz. Zbeyr radyallahu an/'dan uzun bir kssa

nakletmitir. Bu kssa hadisler blmnde, 12. hadisin aklamasnda

genie zikredilecektir. Allme Suyti rahmetullahi aleyh Drr Mensur

adl kitabnda Hakm Tirmizi rahmetullahi aleyh'den rivayetle geni bir

ekilde bu kssay nakletmitir. Fakat yine kendisi Lii Mesna adl

eserinde bu kssay ok ksa bir ekilde Ibni Adiy'den rivayetle mevzuat 40[38] Kenz

35

blmnde beyan etmitir. Hz. Eb Hureyre radyallahu anh, Raslullah

sallallahu aleyhi vesellem'm yle buyurduunu sylyor: "Her gn

sabahleyin iki tane melek Allah ceiie ceiaiuhuna dua ederler. Birisi yle

der; " Bu hadis, hadisler ksmnn ikinci hadisinde gelecektir. Cmert

insanlara Allah ceiie ceiaiuhu tarafndan genilik ve bolluk kaplarnn

ald genellikle grlmtr. Cimrilii yznden maln yan kimsenin

ise genellikle semavi bir afet, hastalk, mahkeme masraflar, hrszlk vs.

gibi sebeplerle senelerce biriktirdii serveti birka gnde heba olup

gitmektedir. Eer bir kimsenin iyi niyeti ve salih amellerinden dolay

bana byle bir masraf kmasa bile, vefasz evlad babann senelerce

alarak btn mr biriktirdii serveti birka ayda harcayp bitirir. Hz.

Esma radyallahu anha diyor ki: RasCilulah sallallahu aleyhi vesellem bana

dedi ki; "(Hayr ve hasenat iin) bol bol harca. Sayp sayp saklama. Byle

yaparsan Allah ceiie ceiaiuhu sana sayarak verir. Toplayarak yma yoksa

Allah ceiie ceiaiuhu sana vermez. Elinden geldii kadar ver"41[39]Bir

keresinde Raslullah sallallahu aleyhi vesellem Efendimiz Hz. Bilal

radyallahu anh'm yanna geldi. Hz. Bilal radyaiiahu antim yannda bir

miktar hurma vard. Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem, "Bu nedir?"

dedi. Hz. Bilal radyaliahu anh ileride doabilecek ihtiyac iin sakladn

syleyince Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem, "Ey Bilal. Sen bunun

dumann Cehennem ateinde grmekten korkmuyor musun?" buyurdu

ve "Ey Bilal ok harcamaya bak. Arn Sahibi'nin sana az vereceinden

korkma" diye ekledi.Burada zaruret miktarnda bile ilerisi iin saklamak

knanmaktadr ve Cehennem dumann grmek tehdidi vardr. Hz. Bilal

radyaliahu anh'm anna yakanda zaten buydu. nk o yle manevi

derecesi yksek olan insanlardand ki, Raslullah saiiaiiahu aleyhi

veseiiem onun yarnn dnmesine, bugn veren Rabbi-nin yarn da

vereceine dair tam bir gveni olmamasna tahamml edemezdi. Her

insann bir makam ve derecesi vardr. yle mehur bir sz

sylenmitir:Salih kullarn iyilikleri, mukarreb kullarn anna ve makamna

gre hata kabul edilmektedirBir ok olaylar buna rnek olarak

gsterilebilir. Ksacas mal kesinlikle saklanacak bir ey deildir. Toplanp

ylacak bir eyse hi deildir. Mal sadece harcanmak iin yaratlmtr.

Kendi nefsi iin mmkn olduka az, bakalarna ise bol bol harcamak 41[39] Mikat (eyheyn rivayetiyle)

36

maldan gelecek faydadr. Fakat burada son derece nemli bir mesele

vardr ki, o da Allah ceiie ceiaiuhu katnda amellerin niyetlere gre olma-

sdr. u hadis ok mehurdur:Ameller niyetlere gredir"Ne zaman niyet

iyi olursa ve sadece Allah iin harcama yaplrsa, bu harcama ister

kendine, ister oluk ocuuna, ister akrabalarna isterse baka birilerine

yaplsn muhakkak (bu iyi niyet) bereketlerini ve meyvelerini gsterecektir.

Eer niyet kt olursa, gaye hret, izzet olursa, iyi insan desinler vs. gibi

dier menfaatler niyete karrsa, sevap kazanamayaca gibi gnaha

girmi olur. Ayrca (bu harcamada ) kesinlikle bereketten bahsedilemez.

21) Gerekten Allah'n kitabn okuyanlar namaz gerei zere klanlar,

kendilerine rzik olarak verdiimiz eylerden gizli ve aikar harcayanlar

asla ziyan etmeyecek bir ticaret umarlar. / nk Allah ceiie ceiaiuhu

onlara mkafatlarn tamamen verir ve fazlndan onlara ziyadesini ihsan

eder. Muhakkak ki O afur'dur (ok balaycdr), ekr'dur (az amele

ok mkafaat verendir).

(Fatr-29, 30)

ZAH: Hz. Katde radyaiiahu anh diyor ki: "Asla ziyan etmeyecekleri bir

tfcareften maksat Cennet'tir. Cennet ne eskir ne de bozulur. Fazlndan

onlara ziyadesini verir'en maksat ise (Kur'an'da) beyan olunan .

ile ifade edilmitir"42[40] Hz. Katde radyaiiahu antfn iaret ettii ayet Kf

suresindedir. Allah ceiie ceiaiuhu bu srede yle buyuruyor:O Cennet

ehli olanlar iin arzu ettikleri her ey vardr. Bir de (onlarn arzu

ettiklerinden baka) Bizim katmzda daha fazlas vardr (Bunlar da onlara

vereceimiz eylerdir) Kaf-35)

Bu (ayeti) tefsir eden hadislerde hayret verici eylerden bahsedilmektedir

ki, bunlar iin ok geni aklamaya ihtiya vardr. Onlarn en stn de

Allah rzasnn ve Allahu Tel'y sk sk ziyaret etmenin izin ve karardr.

Bu durumksmetli insanlara nasip olacaktr. Bu gzel ve byk nimet

hibir meakkati olmayan ve az bir almayla elde edilebilen ameller

sebebiyle verilmektedir. Allah cette ceiaiuhu yolunda bol bol harcamak

namaz gerei zere klmak, bol bol Kur'an okumak... Bunlar dnyada bile

son derece lezzetli eylerdir. Kur'an' ok okumakla ilgili kssalar bundan

nce gemiti. Bir ksm da Fezail-i Kur'an adl kitabmda zikredilmitir.

Onlar dikkatle okumak gerekmektedir.

22) Rablerine itaate icabet edenler, namaz gerei zere klanlar, (-nemli

ileri) aralarnda mevere ile yrtenler, kendilerine verdiimiz rzik-tan 42[40] Drr Mensur

37

(Allah yolunda) harcayanlar (iin Allah katndaki nimetler dnya malndan

daha hayrl ve daha devamldr). (ur-38)

ZAH: Bu ayetlerde kmil insanlarn pek ok sfatlarndan bahsedilmitir.

Allah ceiie ce/a/uftu'nun onlar iin kendi katnda hazrlayp vaad ettii

nimetler dnya nimetlerinden ok daha hayrldr. Alimler ura

suresinin,"Bu mkafat iman edenler ve Rablerine gvenenler iindir"

(ur-36) ayeti ve ondan sonra gelen ayetleri hakknda yle yazmlardr:

Bu ayetler de srasyla Hulefa-i Raidn radyaiiahu anhum ecma/n'in

hususi sfatlar ve onlarn zamanna ait hadiselere iaret edilmitir. Hz. Eb

Bekr radyaiiahu ann'an balayarak Hz. Ali, hatta Hz. Hasan ve Hz.

Hseyin radyaiiahu anhum'un zamanlarna kadar olan ahvallerle

halifeliin tertibine iaret edilmitir. O zevatn halifelik tertibine gre

sfatlan ve ahvalleri zerine dikkat ekilmitir. Ayn zamanda bu ayetlerde

Hulefa-i Raidn radyaiiahu anhum iin ahirette pek ok nimetlerin

hazrlandna iaret edilmitir. Ayrca kelimelerin ummi manada

kullanlmasyla bu sfatlara sahip olmaya gayret edenlerin de ayn

mkafatlara nail olacaklar vaad edilmitir.Keke biz mslmanlarda da

dini yaamaya kar bir evk olsayd. Kur'an ve hadislerin bildirmi olduu

o gzel ahlak aratrp, yaama cezbesi olsayd. Ancak bizim ahlakmz o

kadar bozulmakta ki, hatta o kadar bozulmutur ki, gayri mslimler bize

bakarak slam'dan nefret etmektedirler. O zavalllar bugnk

mslmanlarn slm ahlkn yaamadklarndan haberleri yoktur. Onlar

msl-manlarn imdiki ahlkna bakarak onu slam Ahlk

zannetmektedirler

ikayetlerimiz ancak Allah'adr

23) Onlarn mallarnda isteyenin ve (ihtiyacn aklayamayan) yoksulun

hakk vardr.

(Zariyat-

19)

ZAH: Yukardan beri kmil iman sahiplerinin zel sfatlar beyan edilmek-

tedir. O sfatlardan biri de onlar sadakay o kadar bol ve zenerek verirler

ki, sanki bu (sadaka ii) onlarn zerinde bir hak olmutur. Hz. bni Abbas

radyaiiahu anhuma buyuruyor ki: "Onlarn mallarnda hak vardr demek;

zekatn dnda onlar bu mal ile sla-i rahm (akrabay gzetmek),

misafirlere yemek yedirmek ve mahrum kimselere yardm etmek gibi

harcamalar yaparlar demektir." Mcahid rahmetuliahi aleyh de "Bundan

kast zekatn dndaki harcamadr" demektedir. brahim rahmetuliahi

38

aleyh, "O kimseler zekatn dnda mallarnda baka bir hak olduunu

kabul ederler" demitir. bni Abbas radyatiahu anhuma diyor ki: "(Ayette

geen) mahrum kii, dnyay kazanmak iin alt halde dnya ondan

yz evirir. nsanlardan da bir ey istemez." Yine ondan nakledilen bir

hadiste yle gemektedir: "Mahrum, Beytl mal'de hibir pay olmayan

kimsedir".Hz. Aie radyaiiahu anha diyor ki: "Mahrum, kazanc kendisine

yetmeyip, darlk iinde olan kimsedir." Eb Klbe rahmetuliahi aleyh

diyor ki: "Yemme'de bir adam vard. Bir kere sel geldi ve onun maln,

mlkn alp gtrd. Sahabeden birisi; dedi." Hz. Eb Hureyre redyaiiahu anh,

Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem'en naklederek diyor ki: "Bir lokma

(yiyecek) iin kap kap dolaan yani dilenen kimse miskin deildir. Asl

miskin, elinde kendi ihtiyacn karlayacak mal olmayan ve halkn yardm

edebilmek iin durumundan haberleri olmad kiidir. te asl mahrum

kii budur". Fatma Binti Kays radyallahu anha yukardaki ayet hakknda

Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem'e sorunca Allah'n Rasl saiiaiiahu

aleyhi veseiiem, "Malda, zekattan baka da hak vardr" buyurdu.43[41] Bu

hadis, bu blmn hadisler ksmnda 16. numarada gelecektir. Ondan

sonra Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem u ayeti kerimeyi okudu:Bu

ayetin bir ksm 2 nolu ayette gemitir. Bu ayette yoksullar ve dierlerine

sadaka vermekle, zekat vermek ayr ayr zikredilmitir. Ayette sadece

zekat vermekle yetinilmemesi hakknda tevik verilmitir. Kii malndan

zekat dnda Allah yolunda bol bol harcamaldr.Ne yazk ki bugn

bizlere zekat vermek dahi zor gelmektedir. Zekatn dahi vermeyen nice

mslmanlar vardr. Elbette dn ve trenlefeki bo ve irkin detler

(gelenek ve grenekler) iin gerekirse ev dahi rehin olarak verilir. Byle

yapmakla hem dnyada mal berbat olur hem de ahirette bu gnahn

vebali yklenilmi olur.

24) Allah'a ve Rasl'ne iman edin ve sizi vekili kld maldan {Allah

yolunda) harcayn. inizden iman edip de (Allah yolunda) harcayanlar iin

byk bir mkafat vardr.

(Hadid-

7)

ZAH: Mala vekil olmann manas udur: Mal nceleri bir bakasnn elin-

deydi. imdiyse bir ka gnlne senin elinde bulunmaktadr. Sen

gzlerini kapaynca bir bakasnn eline geecektir. Hl byleyken mal 43[41] Drr Mensur

39

toplayp ymak faydasz bir itir. Bu yzsz (vefasz) mal asrlar boyu ne

kimsenin elinde kald ne de kalacaktr. Onu elde tutmann aresini bulan

kimse ne bahtiyar kiidir! O arede mal ancak Allah'n hazinesine

yatrmaktr, Orada ne zayi olma endiesi vardr ne de kaybolma tehlikesi.

Ma! dnyada kald mddete devaml tehlikelerle kar karyadr. Bu

gnlerde ise lhi Kudret bizlere gsterdi ki, byk kkler, geni araziler

ve kymetli ev eyalarnn hepsi gz gre gre elden karak bakalarnn

eline gemitir. Daha dne kadar ortaksz olarak sahip olduumuz

binalarda bugn bakalarnn kendi yerimize getiklerini gzlerimizle gr-

mekte, fakat yine de bundan ders almamaktayz.

25) Size ne oluyor ki, Allah ceiie ceiaiuhu yolunda mallarnz harcam-

yorsunuz. Halbuki gklerin ve yerin miras Allah'ndr. Mekke'nin

fethinden evvel Allah yolunda harcayp savaanlarnz dierleri ile bir

olmaz. Onlar sonradan maln harcayp savaanlardan fazilet ve derece

ynnden daha byktr. Allah ceiie ceiaiuhu hepsine de mkafat vaad

etmitir. Allah ceiie ceiaiuhu btn yaptklarnzdan haberdardr.

(Hadd-

10)

ZAH; Yer ve gklerin Allah ceiie ceiaiuhu'nun miras olmasnn manas

udur: Btn insanlar ldnde en sonunda yer ve gkler, mal, mlk ve

her ey Allah ceiie ceiaiuhu'na kalacaktr. nk O yce Zat'tan baka bir

ey bak kalmayacaktr. Madem ki herkes her eyini brakp gidecek, o

halde neden kendi eliyle ve rzasyla harcamasn? Ta ki ahirette onun

sevabna kavusun. Ondan sonra ayeti kerimede u konuya dikkat

ekilmitir: Mekke'nin fethinden nce Allah yolunda harcayan veya cihad

edenlerin dereceleri Mekke'nin fethinden sonra

tasadduk eden veya cihad edenlerin derecelerinden daha stndr.

nk fetihten nce ihtiya fazlayd. Bir ey ihtiyacn ok olduu zaman

harcanrsa o kadar ok sevap olur. Hadisler blmnde 13. sradaki

hadiste gelecei zere insanlarn ihtiya anlarna ok dikkat etmek

gerekir, bakalarn muhta olduklar zamanlar kendi yapaca

tasadduklar iin en gzel frsat bilmelidir. Allah ceiie ceiaiuhu sahabeler

arasnda da bu ayrm yapmtr. Yani Mekke'nin fethinden nce harcama

(tasadduk) yapanlarn sevaplarn ok fazla arttrmtr. htiya annda biri-

ne yardm yapmann sevab ok byktr. Bunu devaml hatrda

bulundurmak gerekir.

40

26) Kimdir ahiretteki mkafatn umarak Allah yolunda maln harcasn da

bylece Allah onun mkafatn kat kat versin. Onun iin ahirette de ok iyi

bir mkafat vardr.

(Hadid-

11)

ZAH: 5 numarada geen ayet de ayn manadayd. nemine binaen ayn

konu burada da tekrar zikredilmitir. Kur'an- Kerim'de sk sk u hususta

uyar yaplmaktadr: Allah yolunda harcama gn bugndr,

harcayacan harca, ldkten sonra pimanlktan baka bir ey yoktur.

27) phesiz sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadnlara (ki bunlar)

Allah'a gzel bir dn vermi oluyorlar. Onlara mkafatlar kat kat verilir.

Ahirette de byk ecir vardr. (Hadid-18)

ZAH: nsanlar sadaka vermekle aslnda Allah ceiie ce/a/u//na bor

vermi oluyorlar. nk bu kimselere vermi olduklar sadakalar aynen bir

bor gibi tekrar geriye deniyor. te bu verilen sadakalar, sadaka veren

kii son derece muhta ve mecbur durumda iken byk bir bedel ve

karlkla geri iade edilecektir. nsanlar yapacaklar dn, yolculuk ve

dier ihtiyalar iin azar azar biriktirip bir kenara koyuyorlar. Bylece

falanca ihtiyacn zaman y