fethİye-gÖcek, kÖyceĞİz-dalyan, datÇa-bozburun, …dcm.dka.gov.tr/app_upload/proje alanlari...

FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ VE

AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI REHBER KİTABI

�FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇAÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ VE AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI REHBER KİTABI

FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ VE

AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI REHBER KİTABI

2014

Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları SistemininGüçlendirilmesi Projesi

�FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇA

ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ VE AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI REHBER KİTABI

© 2014 Çevre ve Şehircilik BakanlığıTabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM)Mustafa Kemal Mah. Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı) 9.km Çankaya / ANKARATel: +90 312 222 12 34 Faks: +90 312 222 26 61http://www.csb.gov.tr/gm/tabiathttp://www.dka.gov.trhttp://www.mpa.gov.tr

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)Birlik Mahallesi 415. Cadde No: 11 06610 Çankaya / ANKARATel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463http://www.tr.undp.orgGüçlü Bireyler. Güçlü Toplumlar.

Bu yayının tümü veya bir kısmı, eğitim veya kar amacı gütmeyen amaçlarla telif hakkı sahibinin özel izni olmadan ancak kaynak göstermek şartıyla çoğaltılabilir. TVKGM veya UNDP bu yayını kaynak olarak gösteren herhangi bir yayının bir kopyasının iletilmesinden memnun olur. TVKGM veya UNDP’nin yazılı izni olmadan hiçbir şekilde ticari amaçlı satışı yapılamaz.

Bibliyografik kullanım amacıyla bu metin şöyle ifade edilebilir: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü)., (2014). Fethiye-Göcek, Köyceğiz-Dalyan, Datça-Bozburun, Gökova, Foça Özel Çevre Koruma Bölgeleri ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Rehber Kitabı. PIMS 3697: Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. 1-64 sf.

Bu yayın, Küresel Çevre Fonu (GEF) mali desteği ile yürütülen ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ve Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ortaklığında yürütülen “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” kapsamında hazırlanmıştır.

Düzelti : Gülhan Badur Özden, Güner Ergün, Harun Güçlüsoy Basım Yeri : AnkaraBasım Tarihi : Şubat 2014

Kapak Fotoğrafları : TVKGM ArşiviFotoğraflar : TVKGM Arşivi, a Cem Orkun Kıraç, g Gülhan Badur Özden, f�, f� Zafer Kızılkaya Bu belge Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, GEF ve Birleşmiş Milletlerin resmi bir belgesi olarak düşünülmemelidir.


ÖNSÖZ

Kıyılarda sürdürülen yaşam yıllar içinde sosyal yönünün yanında ekonomik bileşenleri ile de etkin olmaya başlamıştır. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde kıyısal alan kullanımının gün geçtikçe artması; yapılaşma, ticari aktiviteler, rekreasyonel kullanımlar ve ekosistemden yararlanma gibi faaliyetlerin daha bilinçli ve bilimsel çalışmalar çerçevesinde yapılması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Ulusal ve uluslararası ölçekte gerçekleştirdiğimiz projelerle; seçilen beş özel çevre koruma bölgesi ve bir tabiat parkında faaliyetlerimizi yaygınlaştırarak sürdürdüğümüz deniz ve kıyı koruma alanları sistemimizin güçlendirilmesi amaçlı çalışmalar ve uygulamalar, Türkiye’nin kıyı ve deniz alanları biyolojik çeşitliliğinin korunması ile kıyı ve deniz kaynaklarımızın sürdürülebilir kullanımına önemli katkılar sağlamaktadır.

“Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” yürütülürken proje adının anlamından yansıyan enerji ile dört yıl süren uzun soluklu süreçte; yoğun emekler harcanarak pek çok çalışmada, ilgili kurum ve kuruluşların temsilcileri ve yerel kullanıcılarla bir araya gelinmiştir. Proje hedeflerine ulaşmak için, mevcut deniz ve kıyı koruma alanlarının daha etkin yönetimi, yeni deniz ve kıyı koruma alanlarının kurulmasına öncelik vermek için sorumlu kurumların ihtiyaç duyduğu kurumsal yapının ve kapasitenin güçlendirilmesi, deniz ve kıyı koruma alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilerek yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin bir korunan alan yönetiminin sağlanması ve son olarak da deniz ve kıyı koruma alanlarının çok amaçlı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönetimi için kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına ilişkin birçok çalışma birlikte gerçekleştirilmiştir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı-Türkiye uygulayıcı ortaklığında, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ile gerçekleştirdiğimiz çalışmalar ve elde ettiğimiz deneyimlerle deniz ve kıyı koruma alanlarının etkin yönetiminde ülke genelinde kapasite geliştirilmesine ve farklı çalışmaların yaygınlaşmasına katkımız olduğuna inanıyoruz.

İlgili tüm kurum, kuruluşlar ve yerel kullanıcılardan beklentimiz, sarfedilen emek ve mali kaynaklar ile hazırlanan bu proje ve hedeflerinin uygulanmasında, proje çalışmaları süresince gösterdikleri gayretin devamı niteliğinde olacak desteği sağlamaları ve alanlardaki uygulamaların takipçisi olmaya devam etmeleridir. Bizler bu konudaki çalışmaların sürekliliğini sağlamak için elimizden gelen çabayı göstereceğiz.

Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi kapsamında proje uygulama alanları olan Fethiye-Göcek, Köyceğiz-Dalyan, Datça-Bozburun, Gökova, Foça Özel Çevre Koruma Bölgeleri ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı hakkında hazırladığımız rehber niteliğindeki bu kitabın herkese yararlı olmasını diler, emeği geçenlere teşekkür ederek; bu çalışmadaki kazanımlarımızın gelecekteki programlarımız için de yararlı olacağı ümidiyle şükranlarımı sunarım.

Osman İYİMAYA Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürü



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .............................................................................................................................................. 3I. PROJEHAKKINDA............................................................................................................... 5II. ALANLAR............................................................................................................................... 7

1. FETHİYE-GÖCEKÖZELÇEVREKORUMABÖLGESİ................................................ 81.1. GenelBilgiler........................................................................................................................ 81.2. FizikselÖzellikler:................................................................................................................. 91.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 101.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 111.5. Alankullanımları................................................................................................................ 112. KÖYCEĞİZ-DALYANÖZELÇEVREKORUMABÖLGESİ.......................................... 162.1. GenelBilgiler...................................................................................................................... 162.2. FizikselÖzellikler:............................................................................................................... 172.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 182.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 192.5. Alankullanımları................................................................................................................ 203. DATÇA-BOZBURUNÖZELÇEVREKORUMABÖLGESİ........................................... 243.1. GenelBilgiler...................................................................................................................... 243.2. FizikselÖzellikler:............................................................................................................... 253.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 263.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 283.5. Alankullanımları................................................................................................................ 294. GÖKOVAÖZELÇEVREKORUMABÖLGESİ............................................................... 324.1. GenelBilgiler...................................................................................................................... 324.2. FizikselÖzellikler:............................................................................................................... 334.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 344.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 374.5. Alankullanımları................................................................................................................ 385. FOÇAÖZELÇEVREKORUMABÖLGESİ..................................................................... 425.1. GenelBilgiler...................................................................................................................... 425.2. FizikselÖzellikler:............................................................................................................... 425.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 435.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 455.5. Alankullanımları................................................................................................................ 466. AYVALIKADALARITABİATPARKI............................................................................... 506.1. GenelBilgiler...................................................................................................................... 506.2. FizikselÖzellikler:............................................................................................................... 516.3. BiyolojikÇeşitlilik............................................................................................................... 536.4. Sosyo-EkonomikDurum...................................................................................................... 576.5. Alankullanımları................................................................................................................ 59


I. PROJE HAKKINDA

Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi ProjesiTürkiye, uzun kıyı şeridi boyunca yeralan kıyı ve deniz alanları ile görsel güzelliğinin benzersizliği yanında dünyaca öneme

sahip eşsiz ve zengin biyolojik çeşitliliği olan bir ülkedir. Ancak kıyısal alanlarda gün geçtikçe artan nüfus ve şehirleşme, plansız kıyı ve deniz kullanımı birçok türün ve yaşam alanının kaybına neden olmaktadır. Korunan alanların, deniz ve kıyı alanları biyolojik çeşitliliğini tehdit eden faktörlerin ortadan kaldırılmasında ve bu bağlamda yaşam döngüsünün devam ettirilmesinde önemli rolü bulunmaktadır. 2009 yılında, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)-Türkiye uygulayıcı ortaklığında, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı (ÖÇKKB)1, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (TKB)2 ve Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB)3 ile proje ortaklığı işbirliği içinde “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” başlatılmıştır. Türkiye karasularındaki deniz ve kıyısal alanların biyolojik çeşitliliğinin korunması için uzun vadeli çözümün “Deniz ve Kıyı Koruma Alanları (DKKA)” kurularak bu alanlar arasındaki bilgi ve iletişim ağının geliştirilmesi, ekolojik fonksiyonların iyileştirilmesi, biyolojik çeşitliliğin korunması için etkin ve sürdürülebilir bir yönetimin kurulması ortak düşünceleri projenin temelini oluşturmuştur.

ProjeninAmacıveÇalışmaAlanları“Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”, Türkiye’nin ulusal deniz ve kıyı koruma

alanları sistemini güçlendirmeyi ve etkin yönetimini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. 2009 yılında başlayan projenin 2014 yılı Mayıs ayında tamamlanması planlanmıştır. Proje alanları Fethiye-Göcek, Köyceğiz-Dalyan, Datça-Bozburun, Gökova, Foça Özel Çevre Koruma Bölgeleri ve Ayvalık Adaları Tabiat Parkı’dır.

ProjeYürütücüveOrtaklarıÇevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü (TVKGM) Projenin yürütülmesinden sorumlu

kurumdur. Proje’nin ortakları da Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü’dür. Küresel Çevre Fonu adına (GEF) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Ofisi (UNDP-TR) ise Proje uygulayıcı ortağı olarak Proje’de yer almaktadır.

ProjeUygulamaAlanlarıHakkındaProje kapsamında belirlenen alanlardan “Ayvalık AdalarıTabiat Parkı” dışındaki yerler Özel Çevre Koruma Bölgesidir.

“Akdeniz’in Deniz Çevresi ve Kıyı Bölgelerinin Korunması Sözleşmesi”nin eklerinden olan “Akdeniz’de Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol” çerçevesinde ve Çevre Kanunu’da yer alan “Bakanlar Kurulu, ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik öneme haiz olan, duyarlı alanların, tabii güzelliklerinin ileriki nesillere ulaşmasını emniyet altına almak üzere, Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan etmeye” hükmü gereğince, 383 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1989 yılında Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kurulmuştur. Bu kararnamede Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilecek alanlarda “Bölgelerin sahip olduğu çevre değerlerinin korunması, mevcut çevre sorunlarının giderilmesi için tüm tedbirleri almak, bu alanların koruma kullanma esaslarını belirlemek, her ölçekteki imar planlarını yapmak, onaylamak

1 17.08.2011 tarih ve 28028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 648 sayılı “Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname” ile Özel Çevre Koruma Kurumu kapatılarak; bakanlığın ana hizmet birimi olarak Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü kurulmuştur.2 Proje çalışmaları sırasında, 03.06.2011 tarih ve 639 sayılı KHK ile Bakanlık, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı olarak yapılandırılmış, görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir.3 Çevre ve Orman Bakanlığı’nın projedeki yetki ve görevleri, Bakanlar Kurulu’nun 29/6/2011 tarihli kararı ile kurulan Orman ve Su İşleri Bakanlığı ilgili birimlerince yürütülmektedir.



ve gerektiğinde re’sen onaylamak yetki ve görevi” Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığına4 verilmiştir. Belirli kriterlere dayanarak ilan edilen Özel Çevre Koruma Bölgeleri bir çok tarihi ve doğal değerlerin olduğu, biyolojik çeşitlilik açısından zengin, endemik türleri barındıran, sınırları içerisinde yerleşimlerin bulunduğu alanlardır.

Milli Parklar Kanununa göre orman ve orman rejimine tabi yerlerde tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının Orman ve Su İşleri Bakanının onayı ile belirleneceği hükme bağlanmıştır. Milli Parklar Kanunu’nda tabiat parkları; “bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip, manzara bütünlüğü içinde halkın dinlenme ve eğlenmesine uygun tabiat parçaları” şeklinde tanımlanmaktadır. Milli Parklar Kanununa göre orman ve orman rejimine tabi yerlerde tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanları Orman ve Su İşleri Bakanının onayı ile belirlenmektedir.

ProjeninHedefleriProjenin Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarını geliştirmek ve yaygınlaştırmak için üç hedefi vardır.1. Mevcut Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının daha etkin yönetimi ve yeni deniz ve kıyı koruma alanlarının ilanına öncelik vermek için ilgili kurumların kurumsal yapısının ve kapasitesinin güçlendirilmesi,2. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması ile etkin iş planlamasının, yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin yönetiminin sağlanması,3. Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarının çok amaçlı kullanım alanlarında, ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve yönetimi için kurumlar arası koordinasyonun sağlanması.Çalışmaların önemli bir yönü, yönetim maliyetlerini karşılamak için gelir getirici olanakları da içeren sürdürülebilir mali

mekanizmaların kurulmasıdır. Deniz ve Kıyı Koruma Alanları (DKKA) için gelir getirici faaliyetler, sadece yerel ekonomik kalkınma açısından değil aynı zamanda bunların kullanım ve yönetim biçimlerinin üretken ve değerli ekosistemler üzerinde gösterdikleri etkiler nedeniyle de önemlidir. Türkiye’de deniz ve kıyı ekosistemlerinin, dünyanın en üretken olanları arasında olduğunun ve bu sistemlerden elde edilen önemli sosyo-ekonomik getirilerin bulunduğunun altının çizilmesinde fayda vardır.

Ülkemizdeki DKKA’larda yeni bir başlangıç olarak projenin hedefleri arasında olan “deniz ve kıyı koruma alanları için finansal planlama ve yönetim sistemlerinin geliştirilerek yeterli düzeyde gelir üretiminin ve maliyet etkin bir korunan alan yönetiminin sağlanması” hedefi kapsamında; küresel ölçekte de yeni bir konu olan denizel ortamlardaki ekosistemlerin ve bunların barındırdığı biyolojik çeşitliliğin bireysel ve sosyal refaha katkılarının hesaplandığı Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımı ile bölgelerin ekonomik değerleri hesaplanmıştır.

Yaklaşık olarak bir yıllık ekonomik değer Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin 51 milyon Dolar, Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin 38 milyon Dolar, Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin 210 milyon Dolar, Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin 31 milyon Dolar, Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin 37 milyon Dolar, Ayvalık Ayvalık AdalarıTabiat Parkı 38 milyon Dolar olarak hesaplanmıştır. Çalışma bölge değerlerinin, balık gibi doğrudan tüketilen ürünlerin temininin çok daha ötesine gittiğini, denizel ekosistemlerin karbon tutma gibi kritik düzenleme fonksiyonları olduğunu dikkate alarak, tedarik hizmetlerini, su arıtımı, kültürel hizmetleri, turizm ve rekreasyon değerlerini kapsamaktadır. Dolayısıyla, Ekosistem Hizmetleri yaklaşımı karar alma süreçlerinde ekosistemlerin bir bütün olarak ele alınmasını ve sağladıkları hizmetlere değer biçilmesini sağlayan genel bir çerçeve sunmaktadır.

Projede seçilen alanlar kapsamında kalmayarak tüm kıyı alanları için ülkemizde yeni bir pencere açan “Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi” hakkında her türlü bilgiye www.dka.gov.tr adresinden ulaşılabilir.

4 Kurumsal yapılanmanın değişmesi ile alanlarda yürülen tüm iş ve işlemler 17.08.2011 tarihinden itibaren Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.


II. ALANLAR

1)Fethiye-GöcekÖzelÇevreKorumaBölgesi2)Köyceğiz-DalyanÖzelÇevreKorumaBölgesi3)Datça-BozburunÖzelÇevreKorumaBölgesi4)GökovaÖzelÇevreKorumaBölgesi5)FoçaÖzelÇevreKorumaBölgesi6)AyvalıkAdalarıTabiatParkı

6

5

4

3

2

1

a



1.1.GenelBilgiler

Alanın Konumu: Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Muğla İli’nin Akdeniz Bölgesi sınırları içinde ve güneydoğusunda yer alır, 816 km2

lik bir alanı kaplamaktadır. Muğla’ya yaklaşık 120 km uzaklıkta olan Fethiye İlçesi, Teke yarımadasının da batı kesimindedir. Kuzeybatısında Köyceğiz, kuzeyinde Denizli, Burdur, doğusunda ise Antalya vardır. Yerleşim Mendos Dağı’nın eteğinde, iç körfezin doğu kenarındadır.

İdariYönetim:Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi coğrafi konumuna göre idari olarak Fethiye ve Dalaman Kaymakamlıklarına ve Muğla Valiliğine bağlıdır. Bölgede belediye hizmetleri Fethiye ve Dalaman Belediyeleri tarafından karşılanmaktadır.

NüfusveYerleşimler:Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde, Fethiye İlçesi’ne bağlı 18 adet yerleşim; Ölüdeniz, Göcek, Çiftlik, Karaçulha, Kumluova, Karadere beldeleri, Kayaköy, İnlice, Kargı, Karaköy, Çamköy, Keçiler, Yanıklar, Çenger, Eldirek, Gökben, Gökçeovacık, Karacaören köyleridir.

FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ1


Bölgede olan Kapıkargın köyü Dalaman İlçesi idari sınırlarındadır. 2008 yılı nüfus sayımına göre toplam nüfus 102.109 kişidir. Bölgede kıyı boyunca küçük koylar ve körfezler bulunmaktadır, bunun en özgün örneği Göcek Koyu ve Körfezi’dir. Belceğiz köyündeki Ölü Deniz Lagünü sakin bir görünümü ile Türkiye’nin yıllardır uluslararası alanda da öne çıkan yerleri arasındadır. Görülmeye değer koylar arasında Turunç Pınarı Koyu, Kalemya Koyu, Samanlık ve Boncuklu Koyları yer alır. Fethiye Körfezinin batı ve kuzeybatısına doğru uzanan irili ufaklı adalar Oniki Adalar olarak adlandırılır. Bunların başlıcaları; Şövalye Adası, Tersane Adası, Kızıl Ada, Katrancı Adası, Delikli Adalar, Kızlanada, Hacı Halil Adası,Yassıca Adası ve Domuz Adası’dır.

Yasal Koruma Statüsü: Sahip olduğu doğal, ekolojik, kültürel, ve tarihi değerlerin, bozulmasının önlenmesi, çevre kirlilğine karşı korunması ve doğal ve tarihsel değerlerin gelecek nesillere aktarılmasının güvence altına alınması amacıyla 2872 sayılı Çevre

Kanunu’nun 9. maddesine istinaden 05.07.1988 tarihli ve 19863 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 12.06.1988 tarihli ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir.

1.2.FizikselÖzellikler

İklim: Fethiye’de yıllık ortalama sıcaklığın 18,3 oC’dir. Ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar Temmuz ve Ağustos ayları, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Akdeniz ikliminin en önemli özelliği yazlarının sıcak ve kurak, kışlarının ise ılık ve yağışlı olmasıdır. Bu durum Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde de tam olarak gözlenmektedir.

Jeoloji ve Hidrojeoloji: Bölgenin güney kıyıları birdenbire yükselen sarp dağlarla kaplıdır. Fethiye Körfezi’nden sonra karada süren ve Fethiye İlçe alanını da kapsayan çöküntü alanlarıyla deniz ve Eşen Havzası arasını dolduran kütle, Babadağ adını almış olup ormanlarla kaplı kıyı kuşağına dek sokulmaktadır. Yörede 3. zamanın sonlarıyla 4. zamanda yoğun tektonik hareketler, çökme ve yükselmeler, yeni koy ve burunların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Çökmeler sonucu akarsuların açtığı vadiler deniz sularıyla dolmuş, ara ve yan vadiler, karaya iyice sokulan koylar ve körfezlere dönüşmüştür

Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde farklı boyutlarda yüzey (akarsu, göl) ve yeraltısuyu kaynakları bulunmaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde bulunan göller Kocagöl, Akgöl, Baldınaz Gölü ve Küçükdalyan Gölüdür (bir bölümü bölge sınırları içindedir). Bu göllerden Kocagöl ve

FETHİYE-GÖCEK ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ

�0FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇA


Akgöl, sıcaksu kaynakları, tatlı su kaynakları ve Akdeniz’e dökülen Dalaman Çayı ile bölgedeki temel ekosistemin önemli parçalarıdır. Özellikle Kocagöl Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki en büyük yüzey suyu kaynağıdır. Dalaman İlçesi’ne yaklaşık 6 km olan gölün yüzey alanı 2.219 km2 dir. Fethiye İlçesi’ne 15 km uzaklıkta bulunan Kargı yerleşimi içerisinde yer almaktadır.

1.3.BiyolojikÇeşitlilik

Flora, Fauna ve Habitatlar: Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi floristik açıdan ilginç ve zengindir. Alanda yapılan floristik çalışmalar sonucunda 71 familyaya ait 261 cins ve bu cinslere ait de 408 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlardan 52’si ülkemize özgü endemiktir. Bölgede özellikle Göcek koylarında yapılan denizel ve kıyısal biyoçeşitlilik araştırmalarında; denizlerin akciğerleri olarak kabul edilen deniz çayırlarının (Posidoniaoceanica) sağlıklı ve genç yayılımları bulunmuştur.

Akdeniz havzası içinde 5 türle temsil edilen deniz kaplumbağalarından 3 tür (Caretta caretta, Cheloniamydas,Dermochelyscoriacea) ülkemiz sularında tespit edilmiştir. Bern ve CITES Sözleşmeleri ile koruma altına alınan Caretta caretta, ve Chelonia mydas türlerinin önemli üreme alanlarından biri Fethiye-Çalış kumsalıdır. Bölgede 17 memeli türü tespit edilmiş olup bu türler arasında ülkemiz için endemik bir tür bulunmamaktadır. Bölge için en önemli memeli türü Su samuru(Lutralutra) dur. Ayrıca bölgede 117 böcek türü tespit edilmiştir. Kuş çeşitliliği ve miktarı açısından zengin olan bu alan içinde 126 kuş türü yaşadığı saptanmıştır. Özellikle su kuşları (balıkçıllar, ördekler,

batağanlar gibi) bölgenin baskın kuş türleridir. En fazla kuş türü (80 kuş türü), Kocagöl, Baldırnaz Gölü ve Küçük Dalyan Gölü ve çevresindeki sulakalanları içine alan bölgede görülmektedir. Tespit edilen türlerden Gökkuzgun’un (Corasias garrulus) uluslararası doğa koruma kuruluşu IUCN listelerinde tehlike altındaki tür kategorisinde yer alması bölgenin korunmasının önemini ortaya koyan önceliklerden biridir.

Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi kıyı ve deniz alanında yapılan araştırmalarda 24 taksonomik gruba ait toplam 1.545 tür tespit edilmiştir. Bu türlerden 44’ü ülkemiz sahillerinde ilk kez kaydedilmiştir. Bu türlerden Vanderhorstiamertensi Akdeniz için yeni bir egzotik balık türüdür. Bern ve Barselona sözleşmeleri ile IUCN listesine göre Akdeniz’de koruma altına alınan 40 türün yanında, 11 sistematik gruba ait toplam 93 egzotik tür tespit edilmiştir. Sistematik gruplardan balıklar (Pisces) 23 egzotik türle ilk sırayı alırken, bu grubu kabuklular (Crustacea) 20 tür, deniz halkalı solucanları (Polychaeta) 17 tür ve yumuşakçalar


��FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇAÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ VE AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI REHBER KİTABI

(Mollusca) 18 tür takip etmektedir. Çizgili yunus (Stenellacoeruleoalba), Gri yunus (Grampusgriseus), Ziphius cavirostris ve İspermeçet balinası (Physetermacrocephalus) gibi memeli türleri bölgede yapılan araştırmalarda kaydedilmiş türler arasındadır.

Fethiye-Göcek Bölgesi’nde makilikler, konifer orman, göl, sazlıklar, çamur düzlükleri, kıyılardan oluşan çok çeşitli karasal habitat tipleri bulunmaktadır. Denizel alanda Posidonia oceanica, Cymodoceanodosa, Cystoseira spinosa ve Halophila stipulaceaönemli biyotoplardandır.

1.4.Sosyo-EkonomikDurum

Tarihi ve Kültürel Değerler: Fethiye’nin ilk kuruluşunun M.Ö. 16. yy. da olduğu düşünülmektedir. M.Ö.362 de Perikles tarafından zaptedilen Fethiye daha sonra İskender tarafından alınmış, M.Ö. 130 da Roma İmparatorluğu hakimiyetine altına girmiş, M.S. 395 de Bizans İmparatorluğu sınırları içinde kalmıştır. Malazgirt savaşından sonra Selçuklu İmparatorluğuna bağlanan bölge, 1. Haçlı Seferinde Kemenosla, 1286

yılında Menteşe Bey ve 1390’da ise Yıldırım Beyazıttarafından zapt edilmiştir. Kentin denize doğru olan kesimlerinde Helenistik ve Roma Dönemine ait kalıntılara rastlanmaktadır. Antik Telmessus Tiyatrosuna ait antik duvar kalıntıları, Osmanlı Döneminden kalma Cezayirli Camii önemli tarihi eserler arasındadır.

SosyoEkonomikYapı:Fethiye’de okuma yazma oranı %95,5’dir; bu oranın %6,7’sini üniversite mezunları oluşturmaktadır. İlçe nüfusunun %6’sı tarımda, %30’u gıda, makine, inşaat, enerji sektörleri gibi küçük ölçekli sanayilerde, % 64’ü ticaret, turizm, iletişim vb. sektörlerde çalışmaktadır. Alanda etkin olan sektörler turizm, tarım ve balıkçılıktır.

1.5.Alankullanımları

Tarım ve Hayvancılık: Fethiye ekonomisi turizmin yanında büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. İlçenin toplam tarım alanı 64.395 hektardır. Yapılan araştırmalarda Fethiye, ülkenin tarımsal üretimine katkısı açısından 872 ilçe arasında 4. sırada yer almaktadır. Tarımsal üretimdeki payı %1,2’dir. İlçede özellikle sulanabilen tarım alanlarında iklimin ve toprak yapısının uygunluğu nedeniyle polikültür tarım yapılmaktadır. Pamuk, tütün, şeker pancarı, anason, susam, yer fıstığı ve patates gibi sanayi bitkileri yetiştiriciliği de önemli tarımsal ürünlerdendir. Ancak arazilerin makineli tarıma müsai olmayacak kadar küçük ve parçalı olması, tarımla geçinen nüfusun fazlalığı ve üretim girdilerinin artması gibi nedenlerden dolayı son yıllarda başta pamuk olmak üzere bu sanayi bitkilerinin ekim alanlarında azalmalar olmuştur.


��FETHİYE-GÖCEK, KÖYCEĞİZ-DALYAN, DATÇA-BOZBURUN, GÖKOVA, FOÇA


Çiftçiler yem bitkilerine ve meyveciliğe doğru yönelmiştir. Pamuk üretimi daha ziyade Eşen Çayı kıyı şeridinde yapılmaktadır. Tütün üretimi ise kuru tarım alanlarında yapılmaktadır. Bu ürünlerin yanında yoğun olarak buğday, arpa, nohut, fasulye ve benzeri tarımsal ürün üretimi de yapılmaktadır.

Yüzyıllardır bölgede hakim olan yayla kültürü hayvancılığı devam ettirmektedir. Muğla’nın bir çok yerleşiminde olduğu gibi bu bölgede de arıcılık faaliyeti yoğundur.

Ormancılık:Orman alanları, Özel Çevre Koruma Bölgesi karasal alanının yaklaşık %53’ünü kaplamakta ve çok büyük bölümü kızılçamlardan oluşmaktadır. Ormanlık alan içinde az da olsa bataklık turba ormanları, karışık çam ormanları, sedir ormanları ve plantasyon alanları da bulunmaktadır. Ormanlık alanların tahribatı sonucu ortaya çıkan frigana alanları, ormanlardan sonra en fazla alanı kaplamaktadır. Makilik alanlar büyüklük açısından sınırlı kalmakla birlikte Göcek kuzeyinde ve Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin güneydoğusunda Belen Dağı civarında geniş alanlar kaplamaktadırlar. Kayalık alanlar Babadağ civarında ve kıyı şeridinde görülürken, sazlık-bataklık alanları önemli bölümü Baldınaz ve Kocagöl çevresinde bulunmaktadır. Kıyı şeridinde kumullar yer alır.

Balıkçılık: Fethiye’de yerli halk yıllar içinde balıkçılıktan uzaklaşmıştır. Halen yaklaşık 200 tekne ile balıkçılık yapılmaktadır. Gırgır tekneleri yerleşimin ve bölgenin balık ihtiyacını karşılamaktadır. Verilere göre 66 işletmede üretilen alabalık 15.000 ton olup Türkiye çapında dağıtılmaktadır. Bölgedeki aile balıkçılarının bir kısmı tüm geçimlerini Orfoz, Lahoz

gibi ekonomik değeri yüksek türlerden sağlamaktadır. Koruma altındaki birçok tür (özellikle böcek, büyük ayı ıstakozu, balıklar) ekonomik öneme sahip olduğundan zıpkınla veya ağlarla avlanmakta stoklara zarar verildiği görülmektedir. Dekoratif özelliğe sahip mollusklar (Tonna galea, Charonia tritonisvariegata, Erosaria spurca, Luria lurida, Lithophagalithophaga ve Pinna nobilis) ve ekinodermler (Echinaster sepositus) amatör dalgıçlar tarafından sıkça toplanmaktadır. Yapılan araştırmalarda ekonomik

değeri yüksek omurgasızlardan olan ahtapotlara, seyrek rastlanılmasına rağmen hedef türler arasında yer alan diğer omurgasızlardan Palinuruselephas’a (Böcek) ve Scyllarideslatus’a (Karavida) belirli alanlarda sıklıkla rastlanılmaktadır.

Turizm ve Rekreasyon: Fethiye Marmaris ve Bodrum gibi Batı Anadolunun önemli turizm merkezlerinden biridir. Son yıllarda yamaç paraşütü, yat turizmi ve su altı sporları konularındaki organizasyonlar ilçe turizminde önemli gelişmeler sağlamıştır.



Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi, doğal, kültürel ve yapısal turizm çeşitliliği açısından da zengin bir bölgedir. Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı, Katrancı, Küçükkargı, Değirmenbaşı ve Babadağ doğal alanları, Likya dönemine ait antik kentler, kültürel, konaklama işletmeleri, seyahat acenteleri, restoran işletmeleri ve turizm sektörüne destek hizmeti sunan çeşitli işletmeler bulunmaktadır. Gün geçtikçe artan yat turizminin gelişen bölgelerinden olan Fethiye kıyı şeridinde marinaların toplam kapasitesi 2.028 dir ve bunlardan 1593’ü deniz üzerinde ve 435 tanesi karadadır. Bu marinaların kapasitesi Türkiye’deki marinaların %15’i kadardır.

Göcek Körfezi’nde ve koylarda bulunan marinalar yat turizminin popüler noktalarındandır. Yat turizminin artması ile Göcek’te butik oteller ve lüks restoranlar, yatlara hizmet veren çeşitli mağazalar açılmıştır. Tekne turları, adalar manzaralarının yanısıra 12 Adalar’a gidiş, Kleopatra Hamamı, Yassıca Adası plajları ve Tersane gibi tarihi kalıntıların olduğu yerleşim yerlerindeki koylarda yüzme ve dalış aktiviteleri yapılabilmektedir. Denizel biyolojik çeşitlilik açısından ülkemizin en zengin bölgelerinden olan Ege ve Akdeniz kıyılarındaki deniz çayırlarına, büyük zarar veren tekne demirleme faaliyetlerinin azaltılması için Göcek koylarında tekne bağlama sisteminin kurulmasına karar verilmiştir. Çayırların yoğun olduğu bölgelere yerleştirilen sabit şamandıralar sayesinde, teknelerin denize çapa atmaları yerine tekne bağlama sisteminin kullanılması teşvik edilerek deniz çayırları yanında, bir bütün olarak deniz doğasının ve denizel kaynakların sürdürülebilirlilik anlayışı uygulanarak korunması amaçlanmıştır.

Fethiye’nin en ilgi çekici yerlerinden biri de Kayaköy’dür. Kuruluşunda Yunan kasabası olan Karmylassos, mübadele yıllarında (1920) terk edilmiştir. Taş döşeme yer mozaikleri ile ünlü kiliseler




ve diğer kamu binaları ile birlikte burada yaklaşık 400 terk edilmiş konut bulunmaktadır. Anadoluda görülen nakış işleme, çömlek ve diğer el sanatları konusunda güçlü ve yaygın gelenek; Kayaköy’de de nakış ve halı dokuma olarak halen sürmektedir.

Turizm faaliyetleri için Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde 17 günübirlik işletme bulunmaktadır; Belceğiz, Babadağ, Belceğiz Kumburnu Lagünü, Kalemya Koyu, Çalış Plajı, Büyük Samanlı, Küçük Samanlı, Aksazlar, Kuleli, Gemile Koyu, Göcek Halk Plajı, Göcek-İnlice, Kargı Koyu, Sarsala Koyu, Şat Burnu, Yanıklar Plajı, Göcek Boynuzbükü Yat Dinlenme Yeri. Bu bölgeler ve tesisler plaj, piknik alanı, paraşütle atlama amaçlı kullanılan planlı turizm alanlarıdır.

Türkiye’de turizmin başladığı ilk yıllardan beri bölge ilgi çekmiştir. Ölüdeniz, uluslararası turizmciler tarafından en çok tercih edilen noktalardan olmuş; lagün sisteminin en güzel örneklerinden olan görüntüleri ülke tanıtımında sıklıkla kullanılmıştır. Turizm tesislerinin büyük çoğunluğu turizm işletme ve turizm yatırım belgeli tesislerdir. Tesislere giriş yapan turistlerin %72’sini yabancı ziyaretçiler oluşturmaktadır. Fethiye ilçesine gelen yabancı ziyaretçilerin milliyetine bakıldığında İngilizler ilk sırada yer almakta, geçmiş yıllara göre Alman turistlerin tercihinde önemli bir azalma gözlenmektedir. İlçe ekonomisi genellikle tarım ve turizme dayandığından ilçede önemli bir sanayi kuruluşu bulunmamaktadır. İlçede imalatçı konumunda olan alabalık üretim işletmeleri, zeytinyağı işletmeleri, mermer işletmeleri, çırçır fabrikası, beton-kireç işletmeleri, süt ve süt ürünleri işletmeleri, unlu gıda mamulleri işletmeleri, güneş enerji tesis işletmeleri gibi küçük çaplı aile işletmeleri vardır.




2.1.GenelBilgiler

Alanın Konumu: Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, Muğla İli, Köyceğiz İlçesi ile Ortaca İlçesi sınırları içindedir. Bölgenin batısında Marmaris İlçesi, kuzeyinde Sandras Dağları, doğusunda Ortaca ve Dalaman İlçeleri, güneyinde Akdeniz kıyıları bulunmaktadır. Yüzyıllar içinde, çeşitli jeolojik olaylarda olan değişimlerle Köyceğiz Gölü’nün, Dalyan Kanalları ile Akdeniz’e ulaşması çeşitli doğa zenginliklerinin olduğu farklı bir lagün sistemi ortaya çıkarmıştır. Alan tatlı su gölleri, dalyanlar, bataklık araziler, kanallar ve kıyılarla eşsiz bir ekosisteme

sahiptir. Yüzölçümü 461,5 km2 olan bölgenin 32,8 km2 si denizel alandır. Akdeniz kıyı şeridi uzunluğu 24,38 km olup deniz derinliği en fazla 100 m dir.

İdari Yönetim: İdari işlemler, Muğla Valiliği’ne bağlı olan Köyceğiz ve Ortaca Kaymakamlıkları altında yapılanan yönetimle sürdürülmektedir. Köyceğiz İlçesi Muğla İli’ne yaklaşık 60 km uzaklıktadır. Belediye hizmetleri Köyceğiz, Dalyan (Ortaca) Belediyelerince yapılmaktadır.

Nüfus ve Yerleşmeler: Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, 2008 yılı nüfusu 31.465 kişidir.

KÖYCEĞİZ-DALYAN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ2


Köyceğiz ve Ortaca İlçeleri ile Beyobası, Toparlar, Dalyan Beldeleri, Çandır, Döğüşbelen, Ekincik, Hamitköy, Kavakarası, Köyceğiz, Eskiköy, Gökbel, Sultaniye, Tepearası, Yangı, Zaferler, Zeytinalanı köyleri Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içindedir.

Yasal Koruma Statüsü: 02.06.1988 tarihli ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile alan Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilmiştir. Daha sonra 02.03.1990 tarihli ve 20449 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 18.01.1990 tarihli ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2. sınır değişikliği yapılmıştır. 21.05.2000 tarihli ve 24055 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 14.04.2000 tarihli ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları son halini almıştır.


İklim: Bölgede genel olarak, Toros Dağları’nın denize bakan yamaçlarında yazları kurak ve sıcak, kışları ise ılık geçen tipik Akdeniz iklimi görülmekte; Toros Dağları’nın kuzey yamaçlarında ve yukarı havza ovalarında, yazları kurak ve sıcak, kışları ise soğuk karlı ve yağışlı geçen Akdeniz ve Kara iklimi arası bir geçiş iklimi hüküm sürmektedir. Bölgede en soğuk ay Ocak ayıdır ve kış aylarında ortalama en düşük sıcaklık 5 0C dır; en sıcak ay Temmuz ve en yüksek ortalama sıcaklık 36 0C dır.

Jeoloji ve Hidrojeoloji: Birçok jeolojik olay sonucunda bugünkü yapısına ulaşan Köyceğiz-Dalyan bölgesi yüzey şekillerinin oluşumu Tetis denizi’nin varolduğu jeolojik dönemlere uzanmaktadır. Bölgenin

bugünkü morfolojik karakterini kazanmasında, Miosen devrinden sonra meydana gelen tektonik hareketler en önemli rolü oynamıştır. Bölgede iki önemli fay hattı bulunmaktadır. Bunlardan biri Köyceğiz Gölü’nün güneyinde, güneybatıdan kuzeydoğuya doğru uzanır. Sultaniye Kaplıcası bu fay hattı üzerindedir. İkinci fay hattı ise Köyceğiz Gölü’nün içinden geçer ve güney-kuzeybatı yönünde uzanır. Havza bugünkü fay hatları boyunca Dalaman Ovası ile birlikte çökerek Akdeniz’de bir körfez halini almıştır. Akarsuların getirdiği malzemelerle körfezin dolması sonucu oluşan Köyceğiz Gölü, Akçakavak Burnuyla Babadağ arasında kalan depresyonun Dalaman Akarsuyu’nun taşıdıkları ile dolmasıyla şekillenmiş ve bugünkü lagün yapısı ve topografya ortaya çıkmıştır.

Bölgenin önemi, temelde sucul ekosistem yapısına dayanmakta ve hidrobiyolojik açıdan hemen hemen bütün temel sucul habitat tiplerini içermektedir. Sucul ekosistemin merkezi durumunda olan Köyceğiz Gölü, göle dökülen Namnam, Yuvarlak Çay, Kargıcak Deresi, göl ve deniz arasındaki kanal sistemi ve göl çevresindeki

KÖYCEĞİZ-DALYAN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ



sıcak ve soğuk su kaynakları, kanal sisteminde yer alan; Sülüngür, Alagöl ve Sülüklü Gölleri ile geniş bir coğrafyayı kaplayan hidrolojik yapıdır. İztuzu kumsalı’nın batı ucundaki kıyı çizgisinin arkasında bulunan İztuzu Gölü de bu ekosistemin bir parçasıdır. Köyceğiz Gölü ile başlayarak ve Dalyan Kanalları ile devam eden bu ekosistem, akışını Akdeniz’le buluşarak sonlandırır. Birçok sazlık ve bunların arasında yer alan doğal su kaynaklarından oluşan sulak alanda yer alan Köyceğiz Gölü sistemin en büyük su kütlesi olup yaklaşık 55 km2 yüzölçümüne sahiptir. Dikdötgen şeklindeki gölün uzunluğu 12 km, genişliği ise ortalama 4,5 km’dir. Maksimum derinliği ise 30 m civarıdır. Köyceğiz Gölü’nün güneyindeki faya bağlı olarak Sultaniye, Çavuş (Rıza Çavuş) ve Gel Girme (Kokar Girme) olarak anılan çeşitli kaplıca kaynakları bulunmaktadır.


Flora,FaunaveHabitatlar:Bitki örtüsü açısından zengin olan Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma

Bölgesi’nde, başlıca kumul, frigana, maki orman, hidrofit ve halofit vejetasyon tipleri görülmektedir. En yaygın vejetasyon kızıl çam ve günlük ormanları ile maki ve friganaya ait ağaçcık ve çalı bitkileridir. Köyceğiz Gölü etrafındaki sulak ve çorak bataklıklarda otsu bitkiler, Akdeniz’e açılan kıyı bölgesinde kumul vejetasyonu hakimdir. Yapılan araştırmalara göre bölgede 700 civarı çiçekli bitki, ibreli ve eğrelti türü bulunduğu tespit edilmiştir. Bunlardan Sığla/Günlük ağacı (Liquidambar orientalis) koruma altında olan endemik türlerden biridir.

Diğer yandan Köyceğiz-Dalyan sulak alan kompleksinin kuş yaşam alanı olarak göze çarpan özelliği 180 kuş türünü barındırmasıdır. Turaç (Francolinusfrancolinus) bölgede son olarak 1960’da gözlenmiştir ve bölgenin tamamında yok olduğu kesindir. Büyük batağan (Podiceps cristatus), Küçük batağan (Tachybaptus ruficollis), Küçük karabatak (Phalacrocoraxpygmeus) ve Sakarmeke (Fulicaatra) gibi bazı su kuşları kışı bu bölgede geçirmektedir. Kuş türlerinden 3 tanesi tehdit altında olabilecek



tür kategorisindedir, bu türler Pasbaş patka (Aythyanyroca), Gökkuzgun (Coracias garrulus), Anadolu sıvacıkuşu (Sittakrueperi)’dur.

Köyceğiz Gölü’nün Dalyan ağzıyla denize açıldığı alanın doğusunda yer alan İztuzu kumsalı (4-4,5 km) ve batısında yer alan Dalyan kumsalı (550 m) Carettacaretta türü deniz kaplumbağalarının Akdeniz’deki en önemli yavrulama alanlarından biri olarak bilinmektedir. İztuzu kumsalını yuvalama alanı olarak kullanan İribaş Deniz kaplumbağaları (Caretta caretta) nesli tehlike altında olan türler arasındadır. Göl çevresi, kanallar ve ormanlar çeşitli hayvanların üreme ve barınma yeri olarak zengin bir potansiyele sahiptir. Bölgede 5 tür kara kaplumbağası, 5 tür kurbağa, 11 tür kertenkele, 13 tür yılan ve 18 tür memeli olmak üzere amfibi, sürüngen ve memelilere ait 52 hayvan türü tespit edilmiştir.

Dalyan kanalları bu ekosistemin diğer önemli bir parçası olan geniş sazlıklarla (Phragmites australis) kaplıdır, ayrıca kanallarda nesli tehlike altında olan Yumuşak kabuklu nil kaplumbağası (Trionyxtriunguis) yaşamaktadır. Zengin balık türleri yanında Mavi

yengeç (Callinectessapidus) kanal ve göllerde bulunan ekonomik su ürünleri arasındadır.

Köyceğiz Özel Çevre Koruma Bölgesi kıyı ve deniz alanında gerçekleştirilen bilimsel çalışmalarda toplam 105 tür kaydedilmiştir. Bunların, 3 çiçekli (Phanerogamae) ve 17 çiçeksiz (Cryptogamae=Algler) olmak üzere toplam 20 adedi bitki türleridir. Kalan 85 hayvan türünün, 14’ü Porifera (süngerler), 3’ü Cnidaria, 1’i Ctenophora, 3’ü Annelidae, 3’ü Crustacea (Kabuklular), 15’i Mollusca (Yumuşakçalar), 7’si Echinodermata (Derisidikenliler), 38’i Pisces (Balıklar) ve 1’i Reptilia (Sürüngenler) gruplarına aittir.

Köyceğiz Gölü ve Dalyan Deltası ve yakın çevresindeki sulak ve bataklık habitatlar bölgenin flora ve fauna açısından çeşitliliğinin, zenginliğinin en önemli nedenidir. Geniş bir alanı kaplayan kamışlık ve sazlık alanlar yavrulama, yuvalama alanı olarak bir çok canlıya ev sahipliği yapmaktadır. Kıyı ve deniz alanlarında Posidonia oceanica, Cymodocea nodosave Zostera marina önemli biyotoplar arasındadır.Kayaların üzerlerinde kırmızı alglerden (Rhodophyta) Laurencia obtusa, Corallina elongata, Amhiorarigida, Liagora viscida’nın seyrek ancak süreklilik arzeden bir şekilde dağılım gösterdiği gözlenmiştir. Konumu itibarıyla az ışık alan noktalarda Peyssonneliasquamaria,LithophyllumincrustansveLithothamnionlenormandiigibi farklı ancak yine kırmızı alg türlerine rastlanmıştır.


TarihiveKültürelDeğerler:Muğla İlinin Fethiye ve Kınık’ın dışında kalan kısımları, antik devirde Karya (Caria) ismiyle anılan bölgedir. Yörede arkeolojik




açıdan önemli tarihi kalıntılar bulunmaktadır. 2500 yıl önce kurulan Karya dönemine ait antik bir liman kenti olan Kaunos harabeleri Dalyan Büyük Kanalının batı kıyısındadır. M.Ö. 8. yy. da kurulan Karya önce Helen, sonra sırasıyla Lidya, Pers, Mısır, Suriye, Bergama ve en son Bizans egemenliğine girmiştir. 1425’de Menteşe Beyliği’nin, 1535’de de Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimine geçmiştir.

Dalyan kanallarının en güzel görüntülerinden olan kral mezarları MÖ 4. yy. da yapılmıştır. Kaunos antik kentinde tiyatro, Roma hamamı, Palaestra, çeşitli sosyal alanlar ve sur duvarlarının kalıntıları bulunmaktadır. Yapılan kazılardaki buluntulardan Roma döneminde bir çok tapınağın inşa edildiği anlaşılmaktadır. Hristiyanlık dönemine ait kalıntılarda ise en az üç kilise bulunduğu görülmüştür. Antik kentteki tuz tavaları yıllar boyunca Akdeniz’e limandan tuz taşındığının kanıtıdır.

Sosyo Ekonomik Yapı: TÜİK verilerinde, Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki ilçe ve köylerde kadın ve erkekler arasındaki nüfus

dağılımı eşit görülmektedir. Araştırmalarla bulunan işsizlik oranı %4,3; kasaba ve köylerde okur yazarlık oranı %98’dir. En yüksek oran ilkokul mezunlarındadır %37,8; %28,7’lik oranla bunu lise/meslek okul mezunları izlemektedir. Bölgede yaşayanların yaklaşık %18’i üniversite mezunudur. Tüm sektörlere göre tarım sektöründe çalışanların oranı %71,80’dir.


Tarım ve Hayvancılık: Tarım arazilerinin dağılımı, en geniş alan narenciye ve meyvelik olmak üzere sebzelik, örtü altı tarım, dağınık zeytinlik, toplu zeytinlik ve tarla arazisi olarak sıralanmaktadır. Köyceğiz turunçgiller, zeytin, bal ve pamuk üreten bir çiftçi kasabasıdır. Ege Bölgesi’nde narenciyenin en fazla üretildiği yerdir. Turunçgiller ağırlıklı olarak bölgeden ihraç edilen tarım ürünleri arasındadır. Köyceğiz arazisinin %58’sinde portakal üretimi yapılmaktadır. Nar ve domates, tarım ürünleri ihracatında limon, portakal, greyfurt ve mandalinadan sonra gelmektedir. Bölge önemli ekonomik değere sahip olan Sığla ağaçlarından (Liquidambar orientalis) elde edilen; halk arasında sığla yağı olarak bilinen balsam üretimi ile de ünlüdür.

Dalyan ve çevresi de verimli ve üretken bir tarım bölgesidir. Pamuk, meyve ve sebzenin birçok çeşidi yoğun olarak yetiştirilmektedir. Son yıllarda, pamuktan daha az emek isteyen ve diğer ürünlerden daha yüksek bir ekonomik değere sahip olması nedeniyle nar (özellikle Dalyan’da) üretilmektedir. Yöredeki köylerin çoğu ormanlık alanda yer almakta ve köylüler ticaret amaçlı veya kendileri kullanmak için orman ürünleri toplamaktadırlar. Nakit gelir elde etmek için toplanan



en önemli orman dışı ürünler bal ve kekik ile defne yaprağı gibi bitkisel ürünlerdir. Toparlar köyünde, kekik ve defne toplayan bir kooperatif bulunmaktadır. Köyceğiz’de 4 Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 2 Sulama Kooperatifi ve 1 Su Ürünleri Kooperatifi aktifdir. Ekincik’te 3, Zeytinalanı’nda 1 tane olmak üzere toplam 4 adet zeytinyağı üretim tesisi faaliyet göstermektedir. Tarla bitkileri üretiminde, mısır bölgede daha yaygın olarak görülür, susam da üretilmektedir.

Alanda hayvancılık faaliyeti olarak; ilk sırada küçük baş hayvancılık yer almakta, büyük baş hayvancılık ve arıcılık onu izlemektedir. Bu konularda beldelerde bir çok tarımsal kalkınma kooperatifi vardır. Yörede ekonomik açıdan önemi olan alabalık üretim ve işleme tesisi, süs bitkisi ve fidan üretim işletmeleri bulunmaktadır.

Balıkçılık:Bölgede su ürünleri konusunda balıkçılık açısından en güçlü kooperatif S.S. Dalko Su Ürünleri Kooperatifidir. Kooperatif, 1971 yılında Dalyan’da

kurulmuştur. Üyeleri ilçenin etrafındaki tüm köylerden balıkçılardır ve gölün korumasına önem vermektedirler. Kooperatifin yararlandığı göllerin ve kanalların; turizm ve tarım etkisinde kalması zaman zaman balıkçıları endişelendirmektedir. Kefal bölgenin en çok tanınan, özellikle aranan balığıdır. Yakalanan diğer önemli bir balık türü olan yılan balığı genellikle ülkemizde fazla tüketilmediği için çoğu ihraç edilmektedir. Ayrıca kooperatifde havyar da üretilmekte olup 2002 yılında kooperatif bu üretim nedeniyle “Uluslararası Slow Food Ödülü almıştır. Bunun yanı sıra, Sülüngür Gölü’ndeki ağ kafes ünitelerinde kültür balığı (çipura ve levrek) üretilmektedir. Bölgede genelde ekonomik öneme sahip sinagrit (Dentexdentex), karagöz(Diplodusvulgaris),

sargos (D. sargus), Sivriburun sargos (Puntazzopuntazzo), mırmır (Lithognathus mormyrus), çipura (Sparusaurata), Çarpan deli salpa veya sokar (Siganusrivulatusve S.luridus), orfoz (Epinephelusmarginatus), lahoz (E.aeneus.), Kaya lahozu (E.costae) ve levrek(Dicentrarchuslabrax) yaygın bulunmaktadır.




Turizm ve Rekreasyon: Bölge tümüyle göl çevresi, kanallar ve ormanlar, ve çeşitli bitki ve hayvan toplulukları ile zengin bir ekosisteme sahiptir. Doğal alan, günlük ormanları, kumullar göl kıyısında bulunan sazlık alanlar bütünün içindeki benzersiz farklılıklardır. Tümüyle hassas olan Dalyan ve Köyceğiz gerek doğal, gerek tarihi, gerekse ekolojik anlamda çok değerli bir alandır. Bölgede Köyceğiz Gölü ve Dalyan Boğazı’nın doğal niteliklerinin korunmasını esas alan bir yapılaşma gözlenmektedir. Turizm yatırımları özellikle Dalyan’da yoğunlaşmış; doğal kaynaklar ve yerleşimin kanal kenarında olması Dalyan’ın gelişiminde önemli rol oynamıştır.

Alanın tüm sahilleri, cazip plajları ile kıyı turizmi merkezleri arasında yer almaktadır. Göl, Kanal ve Akdeniz üçgeninde turizm, balıkçılık, kültür balıkçılığı, vb. faaliyetler bir arada yapılmaktadır. İztuzu sahilindeki Dalyan Plajı, Dünya Doğayı Koruma Birliği IUCN listesindeki nesli tehlike altındaki türler arasında olan İri Baş Deniz kamplumbağalarının

(Carettacaretta) (Mayıs-Eylül ayları arasında) üreme alanı olmasına rağmen, koruma kullanma dengesinin yürütülebildiği ender örneklerdendir. Yüzmek için plaja kara yolu ve teknelerle ulaşım imkanı vardır. İztuzu sahili ve Dalyan Kumsalı, ulusal ve uluslararası doğa koruma kuruluşları tarafından korunan ve izlenen en önemli deniz kaplumbağası yavrulama alanlarından biridir. Plajda özel kullanım düzenlemeleri ile alan kullanılmakta; denetimler ve uyarılar yapılmakta; hava karardıktan sonra kurallar gereği girişler kapatılmaktadır. Gündüz saatlerinde insanların deniz, kum ve güneşten yararlandığı alan, gece İri Baş Deniz kaplumbağalarına (Caretta caretta) bırakılmaktadır. İztuzu Kumsalı 2008 yılında İngiliz Times Gazetesi tarafından yapılan altı aylık araştırma sonucu “Avrupada En İyi Açık Alan” seçilmiştir.

Bölgenin özellikleri nedeniyle eko-turizm, organik tarım üretimi, pansiyonculuk, çiftlik turizmi yaygınlaşmaktadır. Köyceğiz ve etrafındaki yerleşimlerden başlayarak Sandras Dağına, Yuvarlak



Çay kaynağına, günlük ormanları içindeki Şelaleye, Sultaniye’den başlayarak Ülemez tepesine giden çeşitli yürüyüş parkurları vardır. Köyceğiz Gölü’nde tekne gezileri, yelken yarışları yapılmakta, göl yüzme amaçlı kullanılmaktadır. Gerek Köyceğiz Gölü kıyısındaki gerekse kanalın batısındaki sıcak su kaynakları ile çamur banyoları önemli turizm alanlarındandır. Köyceğiz Gölü’nün güneyinde bulunan faya bağlı olarak Sultaniye, Çavuş (Rıza Çavuş) ve Gel Girme (Kokar Girme) olarak anılan kaynaklarda kaplıca turizmi gelişmiştir. Sultaniye Kaplıcası, uzun yıllardır bölgede yaşayanlarca bilinmekte sağlık amaçlı kullanılmaktadır.

Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde denetimle işletilen 4 günübirlik tesis bulunmaktadır; Dalyanağzı, Ekincik İskelesi, Ekincik Koyu, İztuzu Sahili. Yerleşmeler dışında kalan doğal alanlar, günlük (sığla) ormanları, kumul ve göl kıyısında bulunan sazlık alanlar koruma altındadır.




3.1.GenelBilgiler

Alanın Konumu: 1474 km2 büyüklüğündeki alan, iki yarımadayı kapsamaktadır. Datça (Reşadiye) Yarımadası kuzeyde Gökova Körfezi ve güneyde Hisarönü Körfezi arasından doğu-batı doğrultusunda uzanır. Bozburun Yarımadası ise Datça Yarımadası’nın güneyinde yer almakta ve güneyde Rodos Adası’na doğru uzanmaktadır. Ana karadan denize doğru birkaç kilometrelik bir genişlikte uzanıp giden yarımada aynı zamanda Ege Denizi ile Akdeniz’i ayırmaktadır.

Datça İlçesi Muğla İli’nin güney batısınnda kuzeyde Gökova Körfezi güneyde Hisarönü Körfezi arasında

batıya, Ege ve Akdeniz’e doğru 70 km’lik uzantısı olan bir arazi yapısına sahiptir.

Yarımadanın tümü tarihten günümüze kadar çeşitli medeniyetlerin yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini temsil eden arkeolojik, kentsel, doğal, tarihi açılardan korunan önemli sit alanları olarak tanımlanmaktadır.

İdariYönetim:İdari açıdan Muğla Valiliği, Datça ve Marmaris Kaymakamlıklarına bağlıdır. Bölgede belediye hizmetleri, Datça Belediyesi ve Marmaris Belediyesi tarafından yürütülmektedir.

3 DATÇA-BOZBURUN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ


Nüfus ve Yerleşmeler: Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi, Muğla İli, Datça ve Marmaris İlçeleri sınırları içinde yer almaktadır. Datça İlçesi’nin köyleri, Cumalı, Emecik, Hızırşah, Karaköy, Kızlan, Mesudiye, Sındı, Yakaköy, Yazıköy’dür. Bozburun beldesi ve Hisarönü, Orhaniye, Osmaniye, Bayırköy, Selimiye, Söğütköy, Karacaköy, Taşlıca, Turgutköy, Çamlı köyleri Marmaris İlçesi’ne bağlıdır.

2008 yılı nüfus sayımına göre bölge nüfusu 26.507 kişidir. Nüfusun oranı ve yoğunluğu, yerleşmelerin düzeni ve gelişimi büyük oranda arazinin topoğrafik karakterinden etkilenmektedir. Bölgenin gelişimi arazinin engebeli yapısından dolayı kısıtlanmaktadır.

Yasal Koruma Statüsü: Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi, 18.01.1990 tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 20449 sayılı 02.03.1990 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak “Özel Çevre Koruma Bölgesi” olarak tespit ve ilan edilmiştir.


İklim:Yörede, tipik Akdeniz iklimi hüküm sürer. Ege ve Akdeniz’in kesiştiği bir konumda bulunan bölgede yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yarımadalarda, kuzey ve güney bakıları birbirinden farklı rüzgarın etkisi altındadır. Datça Yarımadası’nda, kuzey bakılı yamaçların kara içinden gelip, Kerme Körfezi üzerinden geçen serin (kışın soğuk) ve daha kuru rüzgarların etkisinde kalması, bu yamaçlardaki iklimin, güney bakılı yamaçlardan daha serin (kışın soğuk) özellik kazanmasına sebep olmuştur. Ayrıca dik eğimli dağ yamaçları güneş enerjisini farklı aldıkları için toprağın su ekonomisi de farklıdır. Böylece kuzey

bakılı yamaçlar, güney bakılı yamaçlara göre daha nemlidirler.

Jeoloji ve Hidrojeoloji: Yörenin jeolojisi iki alan halinde incelenmiştir. Birinci alan, yörenin batısında yer alan Datça İlçesi’nin bulunduğu Datça (Reşadiye) Yarımadası, ikinci alan ise doğuda yer alan Marmaris İlçesi’nin güneybatı uzantısı olan Bozburun Yarımadası’dır. Datça Yarımadası’ndaki birimler Neojen öncesi ve sonrası olmak üzere ikiye ayrılırlar. Neojen öncesi birimler, ofiyolit ve ofiyolitli melanj, Üst Kretase-Alt Eosen yaşlı bloklu fliş ile Üst Tersiyer-Alt Eosen aralığındaki çökel istiften oluşmaktadır. Neojen ve daha genç birimler ise Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı olmak üzere ikiye ayrılır. Pliyosen’den önce karasal sonra denizel çökeller, Kuvaterner’ de ise alüvyon, plaj kumu, yalıtaşı, asılı karasal taraça, yamaç molozu ile volkanikler egemendir. Güneybatıda yer alan Bozburun Yarımadası, Muğla, Marmaris bölgesinde

DATÇA-BOZBURUN ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ



iki tektonik ünitenin birarada bulunduğu ve bu iki ünitenin ofiyolitik kayaçlar tarafından tektonik olarak üzerlendiği bir bölgede yer almaktadır. Bu birimler tektonik özelliklerine göre sıralandığında; alttan üste doğru Bozburun ünitesi ve Turunç ünitesi olarak ikiye ayrılmaktadır. En altta bulunan Bozburun ünitesi tektonizmadan dolayı düzenli bir istif göstermemektedir. Genelleştirilmiş jeoloji haritasına bakıldığında genellikle Jura, Üst Triyas yaşlı fliş kayaçların egemen olduğu gözlenmektedir.

Güneyinde Akdeniz, kuzeyinde ise Ege Denizi ile çevrili olan alanda dağların yer yer kıyıya paralel yer yer de dik ya da açılı uzanması ve denizin ana kayaları farklı şekillerde aşındırmasıyla çok girintili çıkıntılı bir kıyı şeridinin oluşmasına neden olmuştur. Yörede, dar bir yapı gösteren ve önemli yükseltilerin doğu-batı ve güney-batı yönünde ulaştığı bir topografik yapı içinde düzenli akış gösteren büyük dere ve ırmaklar bulunmamaktadır. Yazıköy’ün kuzey batısında yer alan Değirmen Bükü’nde mevcut olan kaynak suyu küçük bir debi ile de yaz aylarında da akış göstermektedir. Genel olarak dere yataklarında akış yağışlı mevsimlerde görülmekte, yaz aylarında dereler tamamen kurumaktadır.

Yörede yerleşim yerleri açısından bakıldığında Datça, Hızırşah, Karaköy ve Osmaniye’de su nisbeten yeterli, diğer yerleşim yerlerinde yetersizdir. Kaynak suları içme suyu ve sulama suyu açısından genellikle içmeye uygun ve 1. derece kalite sulardır. Datça merkezinde Taşlık Plajı yanında içinde kükürt, soda, tuz gibi elementler bulunan bir su kaynağı vardır. Kaynağın su sıcaklığı, deniz suyuna göre daha sıcak olup suyu denize akmaktadır. Bazı hastalıklara iyi geldiği bilinmektedir.


Flora, Fauna ve Habitatlar: Bölgede Günlük/Sığla ağacı (Liquidambarorientalis)ve Datça hurması (Phoenix theophrasti) çok sınırlı yayılış göstermesi nedeni ile özel öneme sahiptir. Farklı iklim ve toprak yapısı nedeniyle farklı vejetasyon gözlenmektedir. Alanın büyük kısmına Maki ve Frigana vejetasyonu hakimdir. Özellikle mevsimlik karakterli olan dere yataklarında ve kısmen vadi içlerinde galeri ormanı niteliğinde bitki toplulukları yaygın olarak bulunmaktadır. Bu ormanlar içerisinde yörede endemik olan Sığla ağacı (Liquidambar orientalis)

çoğunluktadır. Tüm bu vejetasyonu oluşturan türlere ek olarak ülkemizde çok sınırlı yayılışa sahip olan Phoenixtheophrasti (Datça hurması) Datça Yarımadası’nda iki ayrı grup alanda vadi içlerinde yer almaktadır. Bu alanlar; Azgancık Tepe, Karacahapibaşı Tepe, Yarımcabaşı Tepe, Kovalıca Tepe, Tanışman Tepe, Lindasbaşı Tepe, Andızcıl Tepe kesimini kapsayan güney kıyı kesimi ile kuzey kesimde yer alan Eksere Deresi’nde,



genellikle 50-350 m arasıdır. Kıyı kesimlerde özellikle Datça Yarımadası’nın güney kesiminde yer alan Gebekum kumul alanında kıyı kumul vejetasyonu gözlenmektedir. Halofitik vejetasyon Bozburun Yarımadası’nda Orhaniye yakınlarında derelerin deniz ile buluştuğu lagün kenarlarında ve ağız kısımlarında toprak suyunun ve tuz oranının yüksek olduğu alanlarda yer almaktadır.

Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde yarımada karakteri nedeniyle kuzey kesimleri ile güney kesimleri arasında bariz farklılıklar vardır. Yörede 167 karasal omurgasız, 110 balık türü, 4 iki yaşamlı türü, 27 sürüngen türü, 123 kuş türü ve 45 memeli türü belirlenmiştir. Yörede mevcut çalışmalar ve literatür verileri ile 123 kuş türünün varlığı tespit edilmiştir. Bir yarımada üzerinde 38 familyadan 123 kuş türü biyolojik çeşitliliğin zenginliğini göstermesi bakımından önemlidir. Bunun nedenleri bölgenin coğrafi olarak Ege adaları ile Anadolu kıyıları arasındaki kuşakta yer alması, kuşların güney-kuzey göç yolu üzerinde olması, iklim özelliklerinin çok uygun olması, kışın oldukça ılıman bir iklim görülmesidir. Datça Yarımadası’nda Avrupa ve dünya ölçeğinde önemli türler şunlardır; Karadoğan (Falcoelenoroae), Gökdoğan (F.peregrinus), Tavşancıl (Hieraaetus fasciatus), Küçük kerkenez (Falconaumanni), Ada martısı (Larus audoinii) ve Tepeli karabatak (Phalacrocoraxaristotelisdesmarestii).

Bölgede habitat çeşitliliği oldukça fazladır. Bu bölgenin üç tarafının denizle çevrili olması, bozulmamış kıyı alanlarının, kayalıkların ve kumulların olması, kuzeyinde yüksek dağlık ve engebeli bir arazi olması, özellikle kuzey kıyılarında karışık ve yoğun orman olması, yarımadaların orta kesimlerinde ovalık, tarım alanı ve bozkır gibi nispeten düz ve çorak alanların

doğuda dere ve çayların bulunması ve bunların küçük azmaklar oluşturması ile açıklanabilir. Datça Yarımadası’nın güney kıyısında yer alan GebekumKumulAlanı, bitki örtüsü ile birlikte hassas bir alanı oluşturmaktadır. Kumul binlerce yıl önce deniz hareketlerinin yöredeki kara tabakası ile etkileşimi sonucunda oluşmuştur.

Kıyı ve deniz alanında yapılan bilimsel araştırmalarda, tespit edilen 807 makroskopik tür içinde en çok; balıklar (Pisces) 184 türle, makro algler (Thallophyta) 139 türle, yumuşakçalar (Mollusca) 187 türle, eklem bacaklılar (Arthropoda) 75 türle, derisi dikenliler (Echinodermata) 42 türle, süngerler (Porifera) 38 türle, sürüngenler 1 (Reptilia) ve memeliler 2 türle (Mammalia) temsil edilmektedir. Araştırmalarda deniz altı tür zenginliği ayrıntılı çalışılmıştır. Bölgede 26 yabancı denizel tür tespit edilmiştir. Posidoniaoceanica, Caulerpa racemosa, Cymodocea nodosa, Halophila stipulacea, Flabellia petiolata, Cystoseira sp., Caulerpa prolifera ve Stypopodium schimperi bölgede fasiyes oluşturan önemli türlerdir.





TarihiveKültürelDeğerler:Antik Çağ’ın altı Dor kentinden biri olan Knidos, Datça Yarımadası’nda yer almıştır. Doğal çevrenin en iyi korunduğu yerlerden olan Datça Yarımadası’nın en ucunda bulunan antik Knidos Kenti, bulunduğu yarımada ile uyumlu olarak çevresi bozulmamış doğa ile çevrili bir ören yeridir. Antik Knidos Milattan önce 7. yy. da, bugünkü Datça İlçesi’nin yakınlarında kurulmuş, M.Ö. 4. yy. ortalarında

ise Tekri’ye taşınmıştır. Taşınmanın nedeni o dönemde çok gelişmiş olan deniz ticareti olabilir. Limandan özellikle şarap, sirke, zeytinyağı Akdeniz kıyılarındaki diğer ülkelere taşınmıştır. Diğer bir nedende, kuzeyden esen sert rüzgarların güneyden gelen gemilerin burnu dolaşmalarını engellemesidir. Tarihçi ve coğrafyacı Strabon’a göre önce surlar inşa edilmiş; daha sonra sokaklar ve evler ızgara planına (Hippodamos planı) göre ve teraslama yapılarak kurulmuştur. Tapınaklar, tiyatrolar ve diğer resmi yapılar bu planda yer almıştır. Antik Çağ’da Knidos bir sanat, tıp ve kültür merkezidir.

Knidoslu Eudoksos (M.Ö. 409-355) matematikçi, fizikçi, coğrafyacı, filozof, gök bilimcisi olmasının yanısıra aynı zamanda yasa koyucusudur. Kent için hazırladığı yasanın demokrasiye geçişte etkin bir rolü olduğu sanılmaktadır. Knidos için antik çağ yazarlarının tanımı; “Uzaklardan fırlatılmış bir kargının denize yarı batmış ucu” dur. Knidos Antik Kenti, yarımay gibi Ege Denizi ve Akdeniz’de iki koya hakim olan etkileyici manzarayı görecek şekilde yerleşmiştir. Bu iki koyun oluşturduğu iki doğal limanın Knidos’un gelişmesine, zenginleşmesine önemli katkısı olmuştur. Antik Çağ coğrafyacısı Strabon, Knidosluların iki limanı bir kanalla birbirine bağladıklarını yazar. Kuzey Limanı savaş, güneydeki ise ticaret gemileri için kullanılmıştır. Ticaret gemilerinin demirlediği güney limanı günümüzde yatların uğrak noktalarındandır.

Reşadiye Mahallesi’ndeki Mehmet Ali Bey Konağı, Eski Datça evleri, Hızırşah köyündeki Selçuklu döneminden kalma cami, Bizans dönemine ait Kilise, Karaköy ve Kızlan köylerindeki yel değirmenleri bölgedeki önemli eserlerdir.

SosyoEkonomikYapı:2009 yılında yapılan nüfus sayımına göre, Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki toplam nüfus ilçe ve köylerde 26.507 kişi olup %49 kadın ve %51’i erkektir. Datça ilçe merkezinin toplam nüfusu 10.034 kişidir. İlçede okuma yazma bilenlerin oranı toplam nüfusun %98’idir.

Yarımadanın ekonomisi hizmet sektörüne dayanmaktadır. Arazinin taşlık ve engebeli olması tarım ürünlerinin payını azaltmaktadır. Turizm, aynı zamanda ticaret, ulaştırma, inşaat, küçük ölçekli sanayi de dahil olmak üzere bölgedeki diğer sektörleri de geliştirmektedir. Ticaretin ağırlıklı olduğu günlük



tüketim maddeleri, inşaat malzemeleri, mobilya, gıda, halıcılık ve hediyelik eşya vb. turizm sektörüne hizmet etmektedir.


Tarım ve Hayvancılık: Datça ve Bozburun Yarımadaları’nın tarımsal üretimi doğrudan toprak sınıflarından etkilenmektedir. Bölgede tarımsal üretim için verimli olarak kullanılabilecek alan 10.000 hektarı geçmemektedir. Bunun yaklaşık 8.500 hektarlık bölümü Datça Yarımadası üzerindedir ve tarım alanlarının yaklaşık 1.350 hektarlık bölümü eğimli alanlarda kuru tarla tarımı için 7.200 hektarlık bölümü ise meyve bahçeleri için kullanılmaktadır. Datça ve Bozburun Yarımadaları doğal ve fiziki

yapıları nedeniyle tarımsal potansiyeli kısıtlı yörelerdir. Arazi bademlik ve zeytinliklerle örtülüdür; bahçe ve tarla tarımı yok denecek kadar azdır. Badem bölge ekonomisinde, özellikle çağla satışlarından elde edilen gelir dolayısıyla önemli bir geçim kaynağıdır. Badem

bahçeleri 1.343 ha’lık bir araziyi kaplamakta ve toplam bahçeciliğin %49’unu oluşturmaktadır. Bunu arazinin %30’unu kaplayan zeytinlikler takip eder. Kırsal nüfus geçimini tarımın yanısıra arıcılık ve balıkçılık ve ormanda çalışarak ya da defne, kekik, keçiboynuzu vb. bitkisel ürün toplayıcılığı yaparak sağlamaktadır. Son yıllarda Datça’da organik üretim yapan çiftçiler için organik badem satışı da farklı bir gelir kaynağı olmuştur. Doğallığını koruyabilmiş olan bölgede zirai faaliyetler geleneksel yöntemler içermektedir. Özellikle zeytincilik ve bademcilikte organik tarım uygulamaları başlamıştır. Bölgede az miktarda sığla yağı üretimi yapılmaktadır.

Datça’da önemli sayıda Sakız ağacı (Pistacialentiscus) bulunmakta ise de bunlardan yeteri kadar faydalanılmamaktadır.

Hayvancılık büyükbaş ve küçükbaş (koyun-keçi) yetiştiriciliği ormanlık bölgelerde sürdürülmektedir. Muğla İli’nin tüm ilçelerinde olduğu gibi arıcılık bölgede önemli faaliyetlerdendir.

Ormancılık: Toplam ormanlık alan 110.359 hektardır. Orman vejetasyonu; Pinus brutia’nın (Kızılçam) dominant olduğu alanlardan ibarettir. Bozulmamış kızılçam ormanları bölgenin önemli özelliklerindendir. Sandal ağacı da(Arbutusandrachne) kuzey-batıda bozulmamış koruluklar oluşturmaktadır. Yaklaşık 1.000 m yükseltiye kadar yayılış gösteren kızılçam ormanları, bazı yerlerde geniş yapraklı türler ile karışık ormanlık alanlar olarak görülür.

Bölgeye has tür olan Datça hurması (Phoenixtheophrasti) vadi tabanlarında bulunmaktadır. Çok sınırlı yayılışa sahip olan bu tür kuzeyde Eksera Deresi yamaçlarında ve güney kıyı kesiminde Azganak




Tepe, Karacahapibaşı, Yarımcabaşı Tepe, Kovalıca Tepe, Tanışman Tepe, Lindasbaşı Tepe, Andızcıl Tepe civarında yayılış göstermektedir. Yörede endemik olarak bulunan Sığla ağacı (Liquidambarorientalis) mevsimlik dere yatakları ile vadi içlerinde görülmektedir.

Yaban domuzu (Sus scrofa) yörede sıklıkla görülmekte; popülasyonun oldukça fazla olması ve tarım alanlarına zarar vermesi nedeniyle bu bölgede bazı alanlarda avcılık sürdürülmektedir. Yaban (Dağ)

keçisi (Capraaegagrus) ise Anadolu’da doğu, kuzey-doğu Anadolu ile bütün Toroslar boyunca ve Antalya-Datça arasında dağlık bölgelerde yaşamakta olup Datça yarımadası Kocadağ’da yaşayan Dağ keçileri Anadolu’daki en batı yayılımı temsil etmesi bakımından önemlidir.

Balıkçılık: Datça-Bozburun Yarımadası’nın kıyı balıkçılık aktiviteleri, hedef balık türleri, balıkçılık sorunları, balıkçı kooperatiflerinin özellikleri, balıkçı tekneleri ve barınakları araştırıldığında; balıkçılığın bölgede; Datça, Palamutbükü, Selimiye ve Karaköy’de dört balıkçı kooperatifi ve 8 balıkçılık barınağınca yürütüldüğü görülmektedir. Bölgede yaklaşık 200 balıkçı teknesi bulunmaktadır. Yoğun olarak paragat, sade ve fanyalı uzatma ağlarıyla avlanma yapılmaktadır. Uzatma ağı ve paragat balıkçılığında yakalanan balık ve omurgasızlar Ege ve Akdeniz’in yerleşik tipik balıklarıdır. Barbun (Mullus barbatus), barracuda (Sphyraenasphyraena),sarı kuyruk(Serioladumerilii),mercan (Pagelluserythrinus),sinarit (Dentexdentex),tekir(Mullussurmuletus),palamut (Sardasarda),kılıç



(Xiphiasgladius),lahoz(Epinephelusaeneus),kalamar(Loligovulgaris),ahtopot(Octopusvulgaris)vb. ticari avdaki hedef türlerdir. Kısa balıkçılık sezonu, düşük balıkçılık kapasitesi ve az sayıdaki balıkçı nedeniyle balıkçılıktan elde edilen gelir düşüktür.

Bölgede balıkçılığa ilişkin araştırmalarla ortaya çıkan endişe verici bulgular ve balıkçılarla yapılan görüşmeler sonucu, avlanma dönemlerini kapsayacak şekilde yayımlanan “Denizlerde ve İç Sularda Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Sirküler” doğrultusunda, Datça ve Hisarönü Körfezi’nde “Balıkçılığa Kısıtlı Alan”lar ilan edilmiştir.

Turizm ve Rekreasyon: Toprak yapısının tarımsal faaliyetleri kısıtlamış olmasından dolayı bölge için en önemli faaliyet turizmdir. Bölge, Ege Denizi ve Akdeniz arasında yat ve yelkenli tekneler için önemli bir köprü görevi görmektedir. Yarımada, iklim avantajları ve kıyılarının engebeli topoğrafik yapısı sonucunda oluşmuş sayısız koyları ile mavi yolculuk yapan tekneler ve özel yatlar için önemli bir konaklama noktasıdır. Bölgede varolan büyüklü küçüklü 52 koy tur tekneleri için barınmaya olanak tanır ve yat turizmi için elverişlidir. Bodrum-Fethiye mavi yolculuk güzergahında yer alan bölgede kiralık yat turizmi de giderek yaygınlaşmaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesinin önemli bir yerleşimi olan Bozburun yıllardır eski geleneklere göre inşa edilen tekneleri, ahşap guletleri ile ünlüdür. Özel ve yerel kullanım amaçlı inşa edilmiş olan guletler Bozburun Yarımadası veya Marmaris’ten işletilmektedirler. Gezi rotaları olan Datça, Rodos, Simi ve Tilos oldukça yakın yerlerdir. Bölgede pansiyonculuk yanında butik otellerde de artış görülmektedir. Alanda II. konut ve otel-motel

yatırımları, yatak ve konaklama olanakları açısından kamu kuruluşlarının dinlenme ve eğitim tesisleri bulunmaktadır. Sürekli esen kuzey rüzgarları Datça sahillerinde su sporlarının her çeşidinin yapılmasına imkan verir. Sörf, su kayağı ve yelken gibi su sporları yapılabilmektedir.




4.1.GenelBilgiler

Alanın Konumu: Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Muğla İli’nin güney batısında, 576.9 km2 lik bir alanı kaplamaktadır. Bölgede sahilde yer alan önemli yerleşim birimlerinden biri olan Akyaka, Marmaris’e 33 km, Muğla’ya 28 km mesafededir.

İdari Yönetim: İdari işlemler, yerleşimlerin sınırlarına göre Muğla Valiliği, Ula ve Marmaris Kaymakamlıklarına bağlı olarak yürütülmektedir. Belediye hizmetleri Akyaka, Gökova (Ula), Marmaris Belediyeleri tarafından karşılanmaktadır.

NüfusveYerleşmeler:Akyaka, Gökova beldeleri, Akçapınar köyü, Gökçe, Marmaris İlçesi Çamlı, Karaca, Çetibeli köyleribölge sınırları içindedir.2008 yılı nüfusu 8.412 kişidir. Gökova Körfezi’nin sahil yerleşimi olan Akyaka Beldesi kuzeyinde ani yükselen ormanla kaplı bir topoğrafyada, doğusunda Kadın ve Akçapınar azmakları arasında eşsiz bir ovanın ön kısmında yer almaktadır. Marmaris kavşağındaki Gökova beldesi bereketli ovanın ortasındadır.

Yasal Koruma Statüsü: 12.06.1988 tarihli ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi tespit ve ilan edilen, 05.07.1988 tarihli ve 19863 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan

GÖKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ4


bölgede 22.10.1990 tarihli ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınır değişikliği yapılarak 20702 sayı 21.11.1990 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 2010/1089 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan son sınır değişikliği 27793 sayı ve 22.12.2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Bunun yanı sıra Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi, Doğal, Arkeolojik ve Kentsel Sit olan bir çok alanı içermesi nedeniyle farklı statülerin olduğu bir bölgedir.


İklim: Gökova çevresi orta kuşakta egemen olan “Batı Rüzgârları Sistemi” alanındadır. Çalışma alanında teorik güneşlenme süresi Aralık ayında en az 9,5 saat/gün, Haziran ayında en fazla 14,5 saat/gün ve yıllık olarak 12 saat/gün olarak gerçekleşir. Gökova Körfezi ve çevresinde en yüksek sıcaklık değerleri (maksimum 45,2°C) Temmuz ayında en düşük sıcaklıklar ise (minumum –7,7°C) Ocak ayında gözlenmektedir. Gökova Körfezi ve çevresinde yağış Ekim ayından itibaren artmaya başlar ve katlanarak en yüksek değerlere Aralık ayında ulaşılır. Buna karşılık ilkbahar ortalarından itibaren azalmaya başlayan yağış Temmuz-Ağustos aylarında en düşük değerlerdedir. Yapılan ölçümlerde bölgede ortalama yıllık yağış 1195,3 mm, ortalama yıllık buharlaşma 1820,12 mm olarak kaydedilmiştir.

Jeoloji ve Hidrojeoloji: Gökova Grabeni ve çevresindeki arazilerin en temelinde Birinci Jeolojik Zamana (Paleozoik) ait şistler yer alır. Şistlerin üzerinde yer yer mermer ve kireçtaşları bulunurken, bazı sahalarda uyumsuz bir şekilde Neojen yer almaktadır.

Gökova Grabeni ve çevresinin arazileri bu haliyle son derece karmaşık bir görünümdedir.

Jeomorfolojik olarak Saha Pleyistosen’deki dikey tektonik hareketlerle oluşan D-B uzanımlı Kerme Grabeni’nin daralan bölümünün alüvyonlarla doldurulmasıyla oluşan düz ve düze yakın bir delta ovası ve kuzeyde ova tabanından aniden yükselen arızalı dağlık kütle ile güneyde hafif dalgalı yamaçlardan oluşmuştur. Ovanın doğusunda ise yine yüksek ve dik yamaçlar bulunmaktadır. Kuzey ve güney yamaçları arasındaki farkın en belirgin nedeni sahanın litolojik özellikleridir. Ovanın kuzey yamaçları mesozoyik kireçtaşları (Sakar yokuşu), güneyi ise basık bir topografya oluşturan Miyosen akarsu depoları ile çevrelenmiştir. Ovanın doğusu ise Permo–Karbonifer şistleri ve Mesozoik kireçtaşlarından yapılıdır. Gökova deltasının kıyı kesimlerinde plaj kumu yer alır. Plaj kumunun bu alanda birikmesinde batı yönlü rüzgârlar etkilidir. Ayrıca, kıyı akıntılarının bulunması lagün oluşumunu engellemiştir. Sahanın karstik olması nedeniyle aşındırma ve biriktirme faaliyetleri azdır.

Bölge genelinde olduğu gibi, Gökova’da dere yatakları bir azmakla denize açılmaktadır. Azmaklarda sazlık, bataklık, çayır vb. alanlar yan yana çoğu kez de iç içedir. Yapılan araştırmalarda elde edilen bulgulara göre Gökova körfezindeki karstik su kaynakları 5 koldan oluşmaktadır. Bu kaynaklar Akyaka’nın batısındaki İskele mevkiinde, Akbük Körfezinde ve orman kampı civarında denize deşarj olmaktadır. Alanda kıyısal karstik kaynaklar haricinde birkaç tane deniz içi kaynak da tespit edilmiştir. Gökova Körfezindeki su kaynaklarının hiçbirisi yılın her mevsimi aktif değildir. Sadece Akçapınar ve Kadın Azmağı yıl içinde sürekli akış halindedir. Bunun da nedeni bu azmakların karstik

GÖKOVA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ



su kaynakları tarafından sürekli beslenmesidir. Gökova ovasının başlıca su kaynakları yan dereler ve kaynak sularıdır. Bölgenin en önemli akarsuyu olan, Kadın Azmağı, ovanın kuzeyi ile Akyaka yerleşim bölgesinin kesişim noktasından çıkar. Gökova beldesinden Akyaka beldesine doğru giden asfalt yolun güneyinden, yolun şevinin bittiği yerle sınır oluşturur. Akıntı azmağın morfolojisine göre dar alanlarda daha hızlı, genişleyen kısımlarda ise daha yavaştır (ortalama 2-3 m3/s). Bölgedeki ikinci azmak olan Akçapınar Azmağı’nın kaynağı Ataköy Köyü sınırlarından çıkmaktadır. Çıkan su güneye doğru hareket ederek Akçapınar Köyü’nün batısından tarım alanlarından geçip denize ulaşır. Denize dökülene kadar yaklaşık 20 km yoğun tarım alanları ile kuşatılmış durumdadır. Akçapınar Azmağı kıvrımlı, en geniş yeri 120 m’dir. Akçapınar deresi balıkçılık, doğal yaşam ve tarımsal amaçlı su kullanımı açısından önemlidir. Balıkçılar tekneleri ile dereye girebilmekte ve Akçapınar köyüne kadar ulaşmaktadır.

Akçapınar Azmağı’nın içi saz vb. bitki örtüsü (özellikle okaliptus ağaçları) ile kaplıdır. Dere taşımacılık fonksiyonuna da sahiptir. Çay Dere ve Ferek Deresi’nde yağışlı devrelerde ovaya önemli ölçüde yüzey suları akışı olmasına rağmen yaz aylarında su görülmemesi nedeniyle akarsu olarak nitelendirilememektedir. Bölgede görülen başlıca kaynaklar Gökova Kaynakları, Zeytinbeleni Kaynağı (Kırkayak Kaynağı), Kozaklı Kaynak Suyudur.


Flora,FaunaveHabitatlar:Bölge batıdan doğuya ve güneyden kuzeye doğru yükselmektedir. Alanda yükseltinin değişimi bitki örtüsünün oluşumunda

önemli etkendir. Vejetasyon daha çok maki ve kızılçam ormanlarından oluşmaktadır. Bitkilerin yayılışında lokal şartlara neden olan faktörlerden biri de suların sızmadığı, taban suyu seviyesinin yüksek olduğu alanlardır. Bu sahalarda suyu seven ve sulu ortamlarda büyüyebilen (higrofit) bitkiler ön plana geçmektedir. Örnek olarak bir Tersiyer reliği olan günlük ağacı (Luquidambarorientalis), vadilerin tabanında görülmektedir. Günlük ağacı, diğer suyu seven türlerden söğüt (Salixalba), çınar (Platanusorientalis) ve kızılağaç (Alnusorientalis) ile birlikte bulunmaktadır. Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu dere yataklarında, çalı formunda türlerden zakkum (Nerium oleander), katırtırnağı (Spartium



junceum), hayıt (Vitex agnus-castus), mersin (Myrtuscomminus), defne (Laurusnobilis) vardır. Kireçtaşları üzerinde kızılçam, çeşitli bitkiler ve nemcil makiler yer alır. Diğer alanlarda ise verimli kızılçam (Pinusbrutia) ormanları yaygındır.

Yapılan çalışmaları sonucunda bölgedeki her iki azmak ve bunların arasında kalan alan, biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengin ve korunma önceliği

yüksek alandır. Özellikle Akçapınar Azmağı’nın doğusundaki sazlık ve bataklık alanlar, deltadaki önemli kuş üreme ve beslenme alanıdır. Ayrıca doğal yaşamda bir çok canlı türü için sığınak, beslenme ve üreme sahası özelliğindedir. Azmağın içi ve kıyısı sazlarla kaplıdır. Bilindiği gibi sazlıklar balık yumurta ve larvalarının yoğun olarak bulunduğu alanlardır. Buralar balıkların yumurtlama alanları olduğu gibi saklanma ve korunma bölgeleri olarak da tanımlanır. İç kısmında bir çok tatlı su bitkisi yer almaktadır. Bunun yanı sıra azmak memeli türleri için doğal özellikleri korunmuş bir habitat özelliğindedir. Su kuşları açısından önemli bir beslenme ve üreme alanıdır. Su içi bitkilerinin çeşitliliği ve yoğunluğu ortamın hem su içi canlı türleri hem de sucul kuşlar için verimli ve çeşitliliği yüksek bir yaşam alanı oluşturmaktadır. Bu tür alanlar, doğal yaşamın devamlılığı açısından özel önem gösterilmesi gereken alanlardır.

Bölgede yapılan araştırmalarda 142 kuş türü gözlenmiştir. Balık kartalı (Pandion haliaetus), Ada doğanı (Falco eleonorae), Tavşancıl (Hieraaetus


g



fasciatus), Tepeli karabatak (Phalacrocoraxaristotelis desmatestii), Ada martısı (Larus audouinii), Hazar sumrusu (Sterna caspia), Küçük sıvacı kuşu (Sittakrueperi) ve kara boğazlı ötleğen (Sylvia ruppelli) bölgenin en önemli kuş türleri arasındadır.

Ülkedeki endemik balık türlerinin %8,2’si Akdeniz’dedir. Bunun yanı sıra Türkiye’de ki endemik balıkların %9,9’u Gökova Körfezi’nde görülmektedir.Bazı çalışmalarda Akçapınar Azmağı’nda 5-6 adet sivrisinek balığı (Gambusia holbrooki) bireyine rastlanmıştır. Bölgede yapılan araştırmalarda balıklar dışında kalan omurgalılardan, 3 kurbağa, 14 sürüngen, 76 kuş ve 18 memeli türü tespit edilmiştir. Körfezin azmakların döküldüğü kıyılarında, dip kesiminin genelde ince taneli sedimanlarla kaplı olması nedeniyle bitki örtüsünü genelde çiçekli deniz bitkileri oluşturmuştur.

Bölge bir çok türü içine alan zengin bir faunaya da sahiptir. Gökova kıyılarında özellikle azmaklarda görülen su samuru (Lutra lutra) önemli türlerdendir. Bölgedeki Boncuk Koyu, Kum Köpekbalığının (Carcharhinus plumbeus) Akdeniz’deki tek üreme ve yavrulama alanıdır. Bu türü korumak amacıyla “Boncuk Koyu Kumsal Köpekbalığı Koruma Sahası” oluşturulmuştur.

Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi kıyı ve deniz alanında yapılan biyoçesitlilik çalısmalarında 19 sistematik gruba ait 723 makroskobik tür tanımlanmıştır. Bölgede floraya ait 73 makroalg, 6 deniz çayırı türü tespit edilmistir. Fauna 17 sistematik gruptan en çok 236 yumuşakça (Mollusca) 41 sünger (Porifera), 47 eklem bacaklı (Arthropoda), 37 derisi dikenli (Echinodermata), 46 mikroskobik sucul omurgasız (Bryozoa), 19 Tulumlu (Tunicata), 136 balık (Pisces),



2 Sürüngen (Reptilia) ve 1 memeli (Mammalia) türle temsil edilmektedir. Posidonia oceanica, Cymodoceanodosa, Halophila stipulacea, Caulerpa racemosa, Osmundaria volubilis, Flabellia petiolata bölgede fasiyes oluşturan önemli türlerdir.


Tarihi ve Kültürel Değerler: Günümüzde İdyma kentine ait kalıntılar, Gökova Köyü’nden Kıran Dağı eteklerine kadar uzanmaktadır. Gökova Köyü’nün hemen kuzeyinde yükselen tepe üzerinde M.Ö. 4. ve 3. yy. lara ait kentin akropolisine (yukarı kent) ait kalıntılar göze çarpmaktadır. Aynı tepenin doğu tarafında ise nekropolis (mezarlık) yer almaktadır. Kaya mezarlarının bazılarında dönemin sosyo-ekonomik farklılıkları görülmekte; Anadolu’daki bir çok antik kentte bulunan tapınakların formuna uygun olarak diğer kral mezarlarından daha zengin bir tarz izlenmektedir. Söz konusu kaya mezarlarının en iyi korunmuş örneği, günümüzde Akyaka-Gökova köyü arasında, İnişdibi olarak adlandırılan mevkideki anıtsal kaya mezarıdır. Aynı yol üzerinde Azmak kenarındaki alçak tepe üzerinde yer alan Bizans kalesi tarihe direnerek ayakta durmaya çalışmaktadır. İdyma ismine tarihte ilk kez Hitit yazılı belgelerinde, Anadolu kökenli yerel bir isim olan “İtuma” olarak rastlanmaktadır. Gökova Köyü’nün kuzeyindeki kalıntılar en geç M.Ö. 3-4. yy. tarihlidir. Bu da bize söz konusu yerleşimin bu yüzyıllarda terk edildiğini ve kentin günümüzde modern Akyaka yerleşiminin bulunduğu yere taşındığını göstermektedir. Bizans dönemi ile birlikte kent nüfusunun azaldığı ve yerleşimin eski önemini yitirdiği görülmektedir. Bu döneme ait en önemli kalıntıların başında Azmak’ın

hemen kuzeyindeki tepede yükselen Ortaçağ kalesi gelmektedir. Kalenin 12. yüzyılda Batı Anadolu’ya yönelik akınlar düzenleyen Türklere karşı yapılan kalelerden biri olduğu düşünülmektedir. Kale dışında Bizans dönemine ait günümüze kadar ulaşan diğer yapılar ise bugün Orman İşletmeleri Bölge Şefliğinin yer aldığı ormanlık alandaki üç apsisli kilise kalıntısıdır. Bizans döneminin ardından 13. yy. ile birlikte bölge Türklerin eline geçmiştir. Ardından Menteşe Beyliği’ne ve sonrasında 1420’de Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır. İdyma ya da Akyaka, adı her ne olursa olsun bu bölge tarih boyunca doğal kaynakları, iklimi, coğrafyası ve elverişli yaşam koşulları ile insanoğluna kucak açmış, onlara rahat bir yaşam olanağı sunmuştur. Bölgedeki önemli tarihi yerleşimlerden biri de Ketra, Setra, Sedir veya Şehirlioğlu Adası olarak bilinen Sedir Adasıdır. Antik dönemde “Kedreai”, Keramos Körfezi’nin doğusunda bir ada yerleşmesidir. Türk Döneminde “Şehiroğlu” diye adlandırılan adanın Kedreai isminin muhtemel etimolojik kökeni olan Yunanca “Kedros” ismi de “sedir ağacı” anlamına gelmektedir.

Bölgenin mimari dokusunun gelişmesinde ve tanıtımında ünlü edebiyatçı Nail Çakırhan’ın Ula/Muğla evlerinin mimari çizgilerini taşıyan evi büyük önem taşımaktadır. Bu sayede Akyaka’ya ilgi artmış, doğal güzellikler ile uyumlu mimari dikkat çekmiştir. Ünlü şair ve edebiyatçılardan Nail Çakırhan 1910 yılı Muğla’nın Ula ilçesi doğumludur. Orta yaş dönemlerinde Akyaka’ya yerleşen Nail Çakırhan, burada iki ustanın yardımıyla projesini kendi çizdiği evler yapmıştır. Bu evler Akyaka’da yaşayanların ve turistlerin ilgisini çekmiş; daha sonra çok sayıda insan, Akyaka’da “Nail Çakırhan Mimarisi” adı verilen bu




evlerden yaptırmaya başlamıştır. Zamanla Akyaka Evleri olarak adlandırılmıştır. Bölgenin geleneksel mimarisini korumak için büyük emek sarfeden ve yöreye örnek olan Çakırhan’a 1983’te, dünyanın en saygın mimarlık ödüllerinden “Ağa Han Uluslararası Mimarlık Ödülü” verilmiştir.

Sosyo Ekonomik Yapı: Proje alanında en temel geçim kaynağı turizm, balıkçılık, tarım, teknecilik, esnaflık ve benzeri ekonomik faaliyetlerdir. Bunun yanında bölgede büyük sanayi tesisi olmamasının doğa açısından bir avantaj sağladığından bahsedilebilir. Azmaklar, orman alanı ve Sedir Adasının sahip olduğu doğal ve arkeolojik değerler sayesinde bölge bütün olarak önemli bir cazibe merkezi konumundadır. Turizm gelirleri, taşımacılık ve balıkçılık yörenin gelir kaynaklarıdır. Akyaka’da okuma yazma oranı %98 olup nüfusun %22’si üniversite ve yüksekokul, %35’i lise, %32’si ilk okul mezunudur. En önemli geçim kaynaklarından olan ve 100 civarında aile balıkçısının

bulunduğu bölgede; balıkçıların %7’si okumamış, %67’si ilkokul, %7’si ortaokul ve %20’si de lise mezunudur.


TarımveHayvancılık:Bölgede 1980 li yıllara kadar tütün yetiştiriciliği çok popüler bir tarımsal faaliyet iken daha sonraki yıllarda azalan üretim yerini susam yetiştiriciliğine bırakmıştır. Gökova Ovasında yeterli su kaynağı bulunmakla beraber genellikle kuru ziraat yapılmaktadır. Yetiştirilen başlıca kültür bitkileri susam, mısır ve narenciyedir; son yıllarda nar üretim alanları açılmaya başlanmıştır. Ancak, gerek iklim ve gerekse toprak faktörleri bakımından değerlendirildiğinde alan narenciye yetiştiriciliği için daha uygundur. Bölgede kalitesi oldukça yüksek olan susam üretimi susuz olarak gerçekleştirilmektedir. Gökova Ovasının tamamında yıllık 500 ton civarında susam yetiştirildiği bilinmektedir. Yapılan susam üretiminin zararlı mücadelesinde kimyasal ilaç kullanılmaması



nedeniyle yetiştirilen susama iç pazardan çok talep gelmektedir. Bölgede yürütülen mısır yetiştiriciliği oldukça azalmıştır. Diğer taraftan bölgedeki zeytin yetiştiriciliği ve zeytincilik faaliyetleri temel tarımsal aktivitelerden bir tanesidir. Bölgenin coğrafi özelliği itibarı ile yamaçlarda doğal olarak bulunan yabani zeytin ağaçları aşılanarak zeytin üretimi yapılmaktadır. Bölge halkı zeytin yetiştiriciliğinden ekonomik olarak önemli miktarda gelir elde etmemekle birlikte yörenin geleneksel üretimidir. Bölgede çileği ile ünlenen Çamlı Köyü’nün temel geçim kaynağı, tarım (çilek), hayvancılık, arıcılık, balıkçılık ve turizmdir. Ancak arıcılık yok denecek kadar azalmıştır. Çilek köyün tarım ekonomisinde en önemli yeri tutmakta, hem turizme yönelik hem de yerel pazarlarda çilek satılmaktadır. Bunun yanı sıra mandalina, portakal, mevsim sebzeleri, kivi ve avokado yetiştirilmektedir.

Bölgede hayvancılık konusunda yürütülen faaliyetler bölge halkının birinci derecede geçim kaynakları arasında değildir. Bölgede süt üreten çiftçi sayısı çok azdır. Özellikle köylerdeki çiftçilerin büyük kısmında ancak 1 veya 2 tane süt ineği bulunmaktadır. Gökova Beldesinde süt toplayan ve sütten elde edilen besinleri üreten bir adet tarımsal kalkınma kooperatif ve bir adet özel mandıra bulunmaktadır.

Ormancılık:Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi zengin flora ve faunası ile ekolojik yönden öneme sahip bir bölgedir ve Ege Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi bitki örtüsü özelliklerini birlikte göstermektedir. Maki formasyonuna ilaveten, zeytinlik alanlar da önemli yer tutmaktadır. Ayrıca bölgede, kızılçam (Pinus brutia) ve sığla ormanları (Liquidambar orientalis) önemli bir değer taşımaktadır. Bunu karaçam, fıstık, sedir ve

ardıç gibi iğneli ağaçlarla, meşe gibi yapraklı ağaçlar izler. Ayrıca, yer yer sandal, piren, akçakesme, defne, çitlembik ve keçiboynuzu gibi ağaçlar ve ağaççıklar vardır.

Balıkçılık: Akyaka’da denizcilik balık avlama, tekne turları ve turizm amaçlı kullanılmaktadır. Bölgenin sosyal ve ekonomik yaşantısında deniz önemli bir yer tutar. 2 adet su ürünleri kooperatifi bulunmaktadır. Bunlardan S.S. Akyaka Su Ürünleri Kooperatifi 1992, S.S. Gökova ve Havalisi Akçapınar Su Ürünleri Kooperatifi 1973 yılında kurulmuştur. Akyaka’daki balıkçıların %76’sı, Akçapınar’daki balıkçıların %57’si ana meslek olarak balıkçılık yapmaktadır. Bununla birlikte, balıkçılığı tek geçim kaynağı olarak belirten balıkçıların oranı Akyaka’da %60, Akçapınar’da %64’dür. Gökova Körfezi kıyı balıkçılarının, ortalama yaşı 44, eğitimi orta okul düzeyindedir.

Balıkçılıkta hedef türler arasında Lahos (Epinephelusaeneus), Orfoz (Epinephelusmarginatus), çipura (Sparusaurata), sinagrit (Dentex dentex), barbun (Mullus




barbatus), tekir (Mullussurmuletus)olmakla birlikte, gerek uzatma ağları gerekse paraketa av kompozisyonu içinde mercan (Pagellus erythrinus), bakalyaro (Merluccius meluccius), kupes (Boops boops), kefal(Mugilsp.),ahtapot (Octopusvulgaris),mürekkepbalığı(Sepiasp.),kalamar(Loligovulgaris) veakya (Lichia

amia) gibi bir çok tür yer almaktadır. Balıkçılıkta görülen genel sorunların yanı sıra sualtı tüfeği balık avlama ve özellikle gece kaçak dalış yaparak avlanan kişiler Gökova Körfezi için artık tehdit oluşturmaktadır. Bölgedeki araştırmalarla ortaya çıkan stoklarda görülen endişe verici bulgular ve balıkçılarla yapılan görüşmeler sonucu avlanma dönemlerini kapsayacak şekilde yayımlanan “Denizlerde ve İç Sularda Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğ” doğrultusunda, Gökova’da belirlenen alt bölgelerde “Balıkçılığa Kısıtlı Alan”lar ilan edilmiştir. Örneğin yumurtlama ve yavru gelişim alanı olarak kabul edilen Akyaka-Akçapınar açıkları, Akbük Koyu, Çamlı Koyu, Bördübet Koyu, İngiliz Limanı ve Boncuk Koyu’nda (toplam 23 km2 lik alan) her türlü su ürünleri avcılığı yapılması yasaklanmıştır. Sadece Akyaka-Akçapınar önleri ile Boncuk-Karacasöğüt açıklarında kıyıdan amatör avcılık serbesttir.



Turizm ve Rekreasyon: Hemen her mevsim Akyaka’da yapılacak birçok aktivite bulunmaktadır. Gökova Körfezi Türkiye’de rüzgar potansiyeli açısından bir çok faaliyete uygun bir alandır. Akyaka’da yürütülen turizm aktivitelerinin yanı sıra bölge; ziyaret edenlere uçurtma sörfü, rüzgar sörfü, deniz kanosu, yelken, yamaç paraşütü, yürüyüş, bisiklet ve kaya tırmanışı gibi rekreatif aktiviteleri yapma imkanı da sunmaktadır.

Yörenin rekreasyon açısından en önemli noktası olan Kadın Azmağı, balıkçılık ve restoran işletmeciliği gibi bir çok kullanım tipine ev sahipliği yapmaktadır. Azmak kıyısı günübirlik kullanım açısından da önemlidir. Bölgedeki tekne tur güzergahlarının en önemli durağı olan Sedir Adası sahip olduğu doğal kaynaklar, tarihsel önem ve arkeolojik kalıntılar sayesinde hem bu bölgede yaşayan hem de burayı ziyaret eden insanlar ve diğer bir çok canlı türü için önemli bir yaşam alanıdır. Adayı her yıl yaklaşık 100.000 e yakın yerli ve yabancı turist ziyaret etmektedir. Adayı görmek isteyen ziyaretçiler Akyaka ve Çamlı’daki iskelelerden kalkan Sedir Adası tur tekneleri ile adaya ulaşılır. Bu noktalar dışında gelen ziyaretçilerin büyük kısmı Marmaris ve Bodrum’dan gelen teknelerle taşınmaktadır. Sedir adasında yerleşim yeri bulunmamaktadır. Adada sadece koruma görevi yapan bekçiler kalmakta, ziyaretçiler günübirlik ziyaretler yapmaktadırlar. Ziyaretçiler adanın meşhur Kleopatra plajını (kumlu alan hariç) denize girmek amacıyla kullanabilmektedirler. Bunun yanı sıra arkeolojik kalıntıların olduğu bölge de gezilebilir. Ada Arkeolojik ve Doğal Sit statüsüne sahiptir. Adanın yönetimi ve korunması Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkisindedir.




5.1.GenelBilgiler Alanın Konumu: Foça, Ege Bölgesi’nde İzmir

İli’ne bağlı 28 ilçe merkezinden biridir. Batıda İzmir Körfezi, doğuda Menemen İlçesi, Kuzeyde Çandarlı Körfezi ile çevrili olan yerleşim alanı İzmir’e yaklaşık 70 km uzaklıktadır. Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi 27,6 km2 lik bir alanı kaplamaktadır.

İdari Yönetim: İdari işlemler, İzmir Valiliği

ve Foça Kaymakamlığı yetkisinde yürütülmekte; belediye hizmetleri Foça Belediyesi tarafından karşılanmaktadır.

NüfusveYerleşmeler:Foça İlçesi’nin 1990 yılında

toplam nüfusu 25.222 iken, 2000 yılında 36.107 olmuştur. Bu dönem içinde nüfus artış hızı %35,87’dir. 2007 yılında ise Foça’nın nüfusu 30.549’dur. 2000 yılında Foça’nın nüfusunun 36.107 olduğu dikkate alınırsa 2000-2007 döneminde Foça’nın nüfusunun artmadığı ve tam tersine düştüğü görülmektedir. Foça’ya bağlı bir bucak ile 5 adet köy bulunmaktadır.

Yasal Koruma Statüsü: Akdeniz’in en önemli korunan türlerinden olan Akdeniz Fokları’nın (Monachusmonachus) üreme ve barınma alanlarından Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi 1990 yılında ilan edilmiş, Foça Adaları 1991 yılında Akdeniz Fokunun Türkiye’de korunması çalışmaları için pilot bölge olarak seçilmiştir. Fok habitat alanı olan kısım “deniz koruma alanı” olarak 13.06.2007 tarih ve 26551 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan kararla Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları ile genişletilmiştir. Kentin büyük kısmı I. ve II. derece Doğal Sit ve Arkeolojik Sit alanı olarak belirlenmiştir.


İklim: Bölge tipik Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Kışlar ılık ve yağmurlu, yaz ayları kuru ve sıcaktır. İzmir İli’nde en az yağış alan ilçelerden biridir. Rüzgarlı gün sayısı özellikle kış mevsiminde oldukça fazladır. Temmuz ve Ağustos yaz mevsiminin en sıcak aylarıdır. Her gün öğleye doğru çıkan deniz meltemi (İmbat) bunaltıcı sıcakları hafifletmektedir. İlçenin genel yerleşim dokusu, kıyıdan gelen rüzgarın iç taraflara kadar taşınmasını sağlamaktadır.

FOÇA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ5


Jeoloji ve Hidrojeoloji: Foça İlçesi 1. derece deprem kuşağında yer almaktadır. İlçe volkanik bir yapıdan oluşan engebeli bir araziye sahip olmakla birlikte, Gediz Nehri’nin oluşturduğu alüvyon arazinin oluşturduğu delta nedeniyle geniş bir ovaya sahiptir. Topografik açıdan, denize açılan bir çanak şeklinde yer alan Foça’da yerleşim, topografyanın en az eğimli olduğu alanda yer alır. Eğimin yoğunlaştığı bölgede sit alanları ile askeri alanların bulunması, yerleşimin kentsel silueti etkileyecek biçimde yükselmesini bir ölçüde engelleyebilmiştir. Foça İlçesi ve civarının jeolojik ve jeomorfolojik yapısı; Anadolu’nun kara hüviyetini almaya başladığı devir olan 40 milyon yıldan bu güne değin aşınma, yıpranma, çökelme olayları, deniz-kara ilişkileri ve zemin hareketlerinin morfolojiye yansıması ile bu günkü şeklini almıştır. Kalenin bulunduğu volkanik kayalardan oluşan ve yarımadanın dışında kalan tüm yerleşim alanı, genellikle alüvyon üzerinde konumlanmıştır. Foça Adaları volkanik lav, tüf ve bazalt orijinli 7 ada ve küçük bir kayalıktan, Foça kıyıları andezit, bazalt, tüf gibi volkanik orijinli kayalıklardan, Foça yerleşimi ise, Kartdere Vadisi ağzında ve diğer küçük derelerin denize ulaştığı koylarda alüvyondan meydana gelmiştir. İlçede çok yüksek dağ bulunmamakla birlikte en yüksek dağ Dumanlı Dağı (1098 m), diğer dağlar ise Şaphane Dağı (416 m), Fula Dağı (200 m), Kapıkaya, Kızıldağ ve Değirmentaşı dağlarıdır. İlçenin belli başlı ovaları Ilıpınar, Gencelli, Gerenköy, Bağarası ve Yenibağarası ovalarıdır. En önemli akarsu, Menemen İlçesi ile sınır oluşturan Gediz Nehri ve nehrin önemli bir kolu olan Kışla Deresi’dir.

Foça kıyıları Gediz Deltası’nın bittiği noktadan başlayarak kuzeye doğru, Çandarlı Körfezi’ne kadar

devam eden tepeler silsilesinin şekillendirdiği bir bölgedir. Yeni Foça’ya doğru uzanan kıyı şeridi boyunca, genellikle tepeler denizden hemen sonra yükselmeye başlar. Bu yüzden kıyı şeridi çoğunlukla kayalıktır. Ancak yer yer küçük kumlu ya da çakıllı koylarla bölünür. Kıyı şeridi boyunca, tepelerden denize doğru inen küçük ve genellikle mevsimlik derelerin oluşturduğu vadiler bulunur. Bu vadiler içinde yazın kuruyan, ancak kayaların arasında Haziran ayı sonuna kadar birikinti şeklinde su bulunduran küçük dereler yer alır.

Foça Yarımadası küçüklü büyüklü koylarla kaplı bir sahile sahiptir. Bu koylar mavi ve yeşilin iç içe olduğu doğal bir güzellik sergilemektedir. Foça kıyılarını oluşturan ve üzerinde yerleşme bulunmayan yarımadalar (İngiliz ve Fener Burnu vb.) denize açılan doğal uzantılar olarak Foça silueti ve çevresel değerler açısından korunmuş alanlardır. İncir, Fener, Kartdere, Hayırsız, Orak Adaları ve Siren Kayalıkları bu koylara benzersiz görüntüler kazandırmıştır. Siren kayalıkları mağaraları derin oluşumları ile eşsiz formasyona sahiptir.


Flora, Fauna ve Habitatlar: Bölgenin biyolojik çeşitlilik bilimsel çalışmalarındaki flora ve benzer ekolojik yapıyı gösteren yerlerde yapılan çalışmaların değerlendirilmesi ile oluşturulan floristik listede; 61 familyaya ait 211 cins ve 291 tür tespit edilmiştir. Tamamı Spermatophyta divizyosuna ait olan bu türlerin 5 tanesi Gymnosperm, 286 tanesi Angiospermdir. Çalışma alanından tespit edilen bitkilerin fitocoğrafik bölgelere dağılımı ise; İran-Turan 4, Avrupa-Sibirya

FOÇA ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ



11 ve Akdeniz elementi 101 şeklindedir. 176 takson birden fazla fitocoğrafik bölgeye ait ya da fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler grubundadır. Alanda tespit edilen endemik türler; Çan çiçeği (Campanula lyrataLam. subsp. lyrata) ve Karabaş (Stachys cretica L.subsp. anatolica Rech. fil.) dir. Asteraceae 43 türle, Fabaceae 39 türle, Poaceae 28 türle, Brassicaceae 18 türle ve Lamiaceae 12 türle en çok türle temsil edilen familyalar arasındadır. Tespit edilen endemik türlerden Stachys creticaL. subsp. anatolicageniş yayılışlı bir alt tür olup Türkiye’nin kuzey, orta, güney ve batı kesimlerinde bulunur.

Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi’ndeki alan çalışmaları ve literatür taramaları sonrasında sürüngenlere ait 23 tür tespit edilmiştir. Bu türler arasında IUCN kriterlerine göre tosbağa (Testudograeca) ve bukalemun (Chamaeleo chamaeleon)“Hassas, Tehlike Altına Girebilir” türler arasındadır.

Alanda bulunan 117 kuş türü arasında, IUCN kategorisine göre Tepeli pelikan (Pelecanus crispus) ve Küçük kerkenez (Falco naummanni) “Hassas” (vulnarable), Yelkovan (Puffinusyelkouan), Gökkuzgun (Coraciasgarruhus) ve Ada martısı (Larusaudouinii) ise “Tehlikeye Yakın” kategorisinde değerlendirilmiştir. Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi’nde 31 memeli türüne rastlanılmıştır. Bunlardan IUCN kriterlerine göre sadece Uzunkanatlı Yarasa (Miniopterus screibersii) “Tehlikeye Yakın” türler arasındadır.

Aslan Burnu ile Deveboynu Burnu arasındaki kıyı şeridi ve Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırlarındaki deniz alanı ve 7 ada-adacıkta yaşayan en önemli kuş türleri Tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis), Küçük kerkenez (Falconaummanni), Ada martısı (Larusaudouinii), Kızıl şahin (Buteo rufinus), Gökdoğan

(Falco peregrinus), Sumru (Sterna hirundo), Küçük sumru (Sternaalbifrons), Angıt (Tadornaferruginea), Ada doğanı (Falco elenorae), Tavşancıl (Hieraaetusfasciatus), Tepeli pelikan (Pelecanus crispus ) ve Karaboğazlı ötleğen (Sylviaruppelli) dir.

Bölgenin taşıdığı önemin büyük bölümü binlerce yıldır burada yaşayan ve hatta ilçeye adını veren Akdeniz foklarından kaynaklanmaktadır. Bugün dünya üzerinde yaklaşık 600 adet kaldığı bilinen Monachusmonachus (Akdeniz foku) nesli tehlike altında olan türler arasındadır. Türkiye kıyılarındaki sayısının ise 100 den az olduğu tahmin edilmektedir. Orak Adasının batı kıyısını oluşturan Siren Kayalıkları fokların üreme ve yavrulamak amacıyla kullandıkları mağaralar açısından hayati öneme sahiptir. Bölgedeki kıyılar zengin balık stokları ve deniz sığlıkları yönleriyle de foklar için en uygun habitatlardan biri olarak bilinmektedir. Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi 1991 yılında Çevre Bakanlığının koordinatörlüğünde Türkiye Ulusal Fok Komitesi tarafından Akdeniz foklarının korunması



için pilot proje bölgesi olarak seçilmiştir. Yapılan araştırmalara dayanarak Foça Adaları’nın, karşısına gelen ana kara kıyısı ile birlikte, başlangıçta Tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis) olmak üzere değişik kuş türleri, daha sonra ise Akdeniz foku (Monachus monachus) açısından bütüncül bir yaşam alanı oluşturduğu görülmüştür.

Kıyı ve deniz alanında yapılan biyoçeşitlilik araştırmaları verilerine göre 6,7 km2 lik bir alan kaplayan deniz çayırları (Posidonia oceanica) Büyük Deniz ve Küçük Denizin bir bölümü hariç tüm Özel Çevre Koruma Bölgesi kıyı alanlarında dağılım göstermektedir.


Tarihi ve Kültürel Değerler: Foça’nın belgelere dayanan 3000 yıllık bir tarihi vardır. Bölge, antik dönemde “Phokaia” ismini taşıyordu ve İyon yerleşmelerinin en önemlilerinden biriydi. Bugünkü batı uygarlığının temelleri M.Ö. 6. yy. da İyonya’da atılmıştır. Foça’da İyon, Pers, Roma, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerinden kalmış, tarihi ve turistik özelliği olan bir çok yapı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; Taş Ev (M.Ö. 4. yy. da yapılmış bir anıt mezardır), Kyme antik kenti, Dışkale(iç kısımlarında Türk Hamamı kalıntıları bulunmaktadır. 1678’de yapılmıştır), Ağalar Konağı (19. yy. dan kalma konakta Atatürk de misafir edilmiştir), Şeytan Hamamı (antik çağda yapılmış bir aile mezarıdır), Sur ve Beşkapılar (ortaçağdan kalmıştır), Fatih Camii (1455), Osmanlı Mezarlığı (1520-1566), Hafız Süleyman Mescidi’dir. Foça antik çağda bir seramik merkezidir. Arkeolojik kazılarda özellikle Grek ve Roma dönemlerine ait bol


f�



miktarda seramik buluntulara rastlanması ve yörede bu sanat dalının farklılaşarak halen devam etmesi yıllardır süren bir faaliyetin kanıtıdır.

SosyoEkonomikYapı:Foça’da ana gelir kaynağını turizm, balıkçılık ve tarım oluşturmakta ve geleneksel niteliğini korumaktadır. Foça şarabı, bölgenin üzümlerini değerlendirilerek bir marka haline gelmiştir. Ayrıca, hayvancılık aktif olarak yapılmakta ve yerel olarak tercih edilen Foça yoğurdunu üreten başarılı bir süt ürünleri kooperatifi ilçede faaliyet göstermektedir. İlçede Okuma-yazma oranı erkek nüfus için %96 iken, kadın nüfus için %87’dir. Son yıllarda yürütülen kampanyalar sayesinde kadınların okuma-yazma oranı artmıştır. İzmir İli ilçe merkezleri arasında en yüksek okuma yazma oranı Foça (%98) ilçe merkezindedir. Okuma yazma oranı erkek nüfus için %99, kadın nüfus için %96’dır. Foça ilçesi’nde okuma yazma oranı, Türkiye ortalamasından daha yüksektir.


Tarım ve Hayvancılık: Hiçbir tarımsal alan tamamiyle Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde yer almasa da, genel olarak Foça’da sebze ve meyve üreticiliği yapıldığı görülmektedir. İncir bölgenin önemli ürünlerindendir. Tarımsal dağılım şöyledir; %50 tarıma elverişli topraklar, %31 zeytinlikler, %10 bahçeler. Foça yerleşimlerinin doğu kesimi zeytin ağaçları ile çevrilidir. Doğallığını koruyabilmiş olan bölgede tarımsal faaliyetler geleneksel öğeler içermektedir. Mandıracılık, zeytincilik ve sebzecilik ön plandadır.

Bölgede özellikle kırsal kesimde koyun, keçi ve sığır (kültür, melez ve yerli) yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çiftlik işlerinde, ihtiyaç duyulan büyük baş hayvanlar bulundurulmaktadır.

Foça İlçesinde, 6 köyde arıcılık yapılmaktadır ve yıllar içinde elde edilen bal miktarında düşüş görülmektedir.

Ormancılık: Foça İlçesinin yaklaşık %50’si kızılçam ormanları ile kaplıdır. Diğer alanları ağırlıklı olarak maki kaplamaktadır.

Balıkçılık: Foça Yarımadası, Aliağa İlçesi’nden Gediz Nehri’nin denize döküldüğü noktaya kadar, küçüklü büyüklü koylardan oluşan bir kıyı şeridine sahip olduğundan su ürünleri yönünden şanslı bir konuma sahiptir. Bu nedenle Foça tarihinde eskiden beri balıkçılık önemli bir ticari alan olmuştur. Denizde avlanan çipura (Sparusauratus), levrek (Dicentrarchuslabrax), mercan (Pagellus erythrinus), kefal (Mugilsp.), mezgit (Merlangiusmerlangus), barbun (Mullus



barbatus), sardalya (Sardina pilchardus) vb. balık türleri birçok ailenin geçim kaynağını temin etmektedir. Bölgede, son verilere göre toplamda 90 geleneksel balıkçı teknesi, 14 trol, 2 gırgır ve yaklaşık 100 amatör balıkçı teknesi bulunmaktadır. Kıyı balıkçılığının karakterize eden koruma alanı, aynı zamanda amatör balıkçılık açısından da son yıllarda rağbet görmeye başlamıştır.Yıllar içinde balıkçılık yapan ailelerin azaldığı, gelirlerinde düşüş olduğu gözlenmektedir. Küçük balıkçılar avladıkları balıkları anlaştıkları balık lokantalarına, limanda teknelerden doğrudan tüketiciye veya Foça Balık Hali’nde satmaktadır. Gırgır tekneleri ile avlanan balıkların çok küçük bölümü Foça’da satılırken; büyük bölümü İzmir Balık Hali’ne gönderilmektedir.

S.S. Foça Su Ürünleri Kooperatifi 17 üye ile 1992 yılında kurulmuştur. Foça’da trol, ağ balıkçılığı, paraketa, gırgır avcılığı, serpme gibi farklı yöntemlerle balıkçılık yapılmaktadır. Yerel ve ulusal ekonomiye gelir dağılımı ve üretimi açısından bakıldığında, trol balıkçılığı Foça’da kullanılan dört balıkçılık yöntemi

arasında en önemlisidir. Geçmiş yıllarda bölgede küçük balıkçılık yapılırken, son yıllarda trol balıkçılığı önem kazanmıştır. Trol balıkçılığında tekir, barbun ve barlam balığı avlanan başlıca balık çeşitleridir.

Foça’da Aslan Burnu ile Deve Boynu arasında kalan 9 millik (27,6 km2’lik) alan Akdeniz Foku (Monachusmonachus) ve deniz koruma alanı olarak gırgır ve trol gibi endüstriyel balıkçılığa kapatılmıştır. Kıyı balıkçılığı yapılabilmektedir.

TurizmveRekreasyon:İlçe yıllardır bölgede tatil beldesi olarak ilgi çekmektedir. Ağırlıklı olarak Türk vatandaşlarının yazlık konutlarının bulunduğu ilçe, eski dönemlerde yaşayanların ismi olan Phokaia’dan Osmanlı döneminin sonunda Foça şekline dönmüştür. Foça isminin ayrıca foklara ev sahipliği yapması nedeniyle Türkçe “fok” kelimesinden türetilmiş olduğu da söylenmektedir.

Teknecilik Foça’da deniz turizminin önemli bir parçasıdır. Yaz ayları günü birlik tur operatörleri ve yatlar için hareketli sezondur. Deniz Ticaret Odasına göre, Foça’da 2008 yılında 680 civarında tekne ve 102 adet özel tekne bulunmaktadır. Foça’da toplamda




28 adet tekne faaliyet göstermektedir. Ayrıca, tekne boyu 5,50 m den az olan (50-100 arası) bir çok tekne bulunmaktadır. Tekne kullanımları, alandaki ikinci konut ve yöredeki turizm kapasitesi ile ilişkilidir. Marinası olmayan Foça’da, deniz üstü araçları Küçük Deniz ve Büyük Deniz Limanları’ndaki iskele ve rıhtımlara yanaşmaktadır. İlçede 75 tekne kapasiteli bir balıkçı barınağı vardır.

Koyların bir kısmında kamping veya günübirlik olarak düzenlenmiş alanlar ve plajlar bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri; Kartdere Koyu Acar Kamping önü, İngiliz Burnu ve İncir Adası, Küçük ve Büyük Deniz içinde yapılmış iskeleler ve kumsal alanlar, Belediye Sosyal Tesisi’dir.

Foça İlçesi’nde turizm, önemli bir ekonomik sektördür. Özellikle yaz aylarında, turist sayısı ve ticari faaliyetler artmaktadır. Foça’nın İzmir’e yakın

olması nedeni ile yaz aylarında hafta sonları günübirlik gelenlerin sayısı oldukça fazladır. Kentte hediyelik eşya satışı, lokanta ve kafe işletmeciliğinde hareketlilk görülmekte; nüfusa, yaz aylarında yaklaşık olarak kendi nüfusunun beş katı yerli ve yabancı turist nüfusu eklenmektedir. Sit alanları ile üç büyük askeri birliğin yer aldığı ilçede, turizm tam anlamıyla diğer faktörlerin önüne geçememekle birlikte ve daha çok hafta sonu günübirlik turizme dayanmaktadır.

Bölgede son yapılan araştırmalarda Foça Özel Çevre Korum Bölgesinde yer alan bazı denizel noktaların sportif amaçlı dalış turizmine açılmasının, ekonomik açıdan avantajlı olduğu sonucuna varılmıştır. Foça’nın mevcut turizm durumu değerlendirildiğinde, ilçenin ekonomisinde etkin olan turizm sektörünün; sportif dalış turizmi gibi alternatif modellerle desteklenmesinin sektöre ivme kazandıracağı öngörülmektedir.




f�



6.1.GenelBilgiler

AlanınKonumu:Ayvalık Adaları Tabiat Parkı’nın adını aldığı Ayvalık İlçesi, Balıkesir İli’ne bağlı, Ege Denizi kıyı bölgesinin kuzeyinde yer alan koylar, körfezler ve adalar arasında bir yerleşimdir.Kuzeyde Edremit Körfezi, Batıda Midilli Adası, Doğuda Ayvalık İlçesi ve Ege sahil çizgisi, güneyde Midilli Kanalı ile çevrilidir. Kuzeyinde Burhaniye, güneyinde Dikili, doğusunda Bergama yer alır. Ayvalık’ın çevresi kuzeyde Bezirgan Deresi, Gömeç ve Gümüşlü Yolu, güneyde Altınova; doğuda Sazanlık Deresi, Hisar ve Demirhan Boğazları, güneybatıda da Kaplan Dağlarının meydana getirdiği Sarımsak Yarımadası ile doğal olarak çevrelenmiştir. İlçe İzmir’e 150 km, Balıkesir’e 130 km mesafededir.

Marmara ile Ege coğrafi bölgelerinin birleşme noktasında olan toplam yüz ölçümü 17.950 hektar büyüklüğündeki parkın 1.930 hektarı orman, 1.179 hektarı hazine arazisi, 872 hektarı özel mülkiyet ve 13.969 hektarı denizdir.

İdari Yönetim: Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Balıkesir Valiliği, Ayvalık Kaymakamlığı idari sınırları içindedir. Park yönetimi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Balıkesir Milli Parklar Başmühendisliği yetkisindedir. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı sınırları içinde Ayvalık-Alibey yerleşmesinin ve Ayvalık İlçe merkezine bağlı Küçükköy yerleşmesinin arazilerinin bir kısmı kalmaktadır.

Nüfus ve Yerleşmeler: İlçenin en parlak dönemi olan 19. yy. da kentte artan ticari faaliyetler nüfusu

artırmış; Cuinet’in 1894 yılındaki tespitine göre kentte yaşayan Rum nüfus 21.486’e, Türk nüfus 180’e ulaşmıştır. Cumhuriyet döneminde 1927’de yapılan ilk nüfus sayımında toplam nüfus 16.873 kişidir. Birinci Dünya Savaşından sonra gerileyen nüfus 2009 yılına gelindiğinde Ayvalık ilçe merkezinde yaklaşık 36.000, çevresindeki köylerle birlikte ile toplam 62.500 kişidir. Kalıcı yerleşimlerin olmadığı Tabiat Parkının nüfusu yaklaşık 5.000 kişidir.

Çok yüksek olmayan tepelerle çevrili olan Ayvalık bir adalar kentidir. Cunda Adası hariç Ayvalık’a bağlı 22 adanın, 19 adedi Tabiat Parkı içinde kalmaktadır. Adalarla kıyı şeklinin içe dönük görüntüsü birleşince bölge bir iç deniz gibi algılanmaktadır. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı; Alibey Adası (Cunda), Pınar Adası (Mosko, Kılavuz), Çıplak Ada, Yellice Ada (Poyraz Ada), Güneş Adası, Maden Adası (Pirgos ), Kız Adası,

AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI6


Yumurta Adası, Balık Adası, Kara Ada, Hasır Adası, Küçükmaden Adası, Güvercin Adası, Maden Ada, Taşlı Ada (pileyit), Yelken Adası (Ayiyalo), Yalnız Ada (Petago), Kara Adası, Yuvarlak Ada, Göz Adası (Kalamapulo), Yumurta Adalarından oluşan 179,5 km2 alanı kaplamaktadır.

Yasal Koruma Statüsü: Ayvalık Adaları Tabiat Parkı 30.03.1995 tarih ve 95/6717 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 21.04. 1995 tarih ve 22265 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak Tabiat Parkı tespit ve ilan edilmiştir. Ayvalık Adalarının deniz koruma alanı olması, Akdeniz’de sadece İtalya’da Portofino’da görülen kırmızı mercanların varlığı (Gorgonia) nedeniyle öne çıkmaktadır.


İklim: Ayvalık, yazları sıcak ve kurak, kışları yağışlı ve ılık olup 16,6 0C yıllık ortalama sıcaklık ile tipik

Akdeniz iklimine sahiptir. Ortalama en yüksek sıcaklık Temmuz ayında 26,5 0C, ortalama en düşük sıcaklık Ocak ayında 7,7 0C dir. Bölgede yıllık ortalama toplam yağış miktarı 647,1 mm olup yağışın en yüksek değeri 130,4 mm Aralık ayında, en düşük değeri 2,7 mm ile Temmuz ayında görülmektedir.

Jeoloji ve Hidrojeoloji: Türkiye’nin en ilginç doğal alanlarından biri olan Ayvalık bölgesi; kenti, denizi, kumsalları, doğal güzellikleri ve havası ile her zaman ilgi çeken bir alan olmuştur ve bölgede bulunan Ayvalık Adaları Tabiat Parkı, bir tabiat parkında aranan özellikleri fazlasıyla taşır. Bölgede genel olarak en yaşlı birim, Paleozoik yaşlı metamorfik seri yani şistler ve mermerlerdir. Mermerler, şistler arasında bulunmaktadır. Mağmatik derinlik kayacı olarak bu metamorfik seriyi kesen (metamorfizma olayını sağlayan) granodiyorit, Kozak Masifi’nde görülmektedir. Bölgede, Tersiyer yaşlı volkanik kayaçlar oldukça geniş bir alan kaplamaktadır. Tabiat Parkı sınrları içinde yer

AYVALIK ADALARI TABİAT PARKI



alan adalarda, jeolojik birimler olarak, Tersiyer yaşlı volkanitler ve çökeller ile Kuvaterner yaşlı denizel sahil kumları ve kuru derelerin yataklarındaki alüvyonlar yer almaktadır. Tabiat Parkı Alanında, volkanitler geniş yer kaplar. Adaları oluşturan volkanitler her zaman araştırmacıların inceleme alanı olmuştur.

Ayvalık Adaları, Pleistosen’deki tektonik hareketler sonucu çöken Ege çanağındaki tepelerin su üzerinde kalmasıyla oluşmuş jeomorfolojik birimlerdir. Adaların dağılışında eski dağların uzantısı büyük rol oynamıştır. Bu oluşum biçimi denizaltı topografyasına yansımış ve denizaltında ender görülen doğal peyzaj güzelliklerini belirlemiştir. Alan Türkiye’nin başka yerlerinden çok farklı olarak, genç tektonik hareketlere maruz kalmıştır. Bu nedenle adalar kesimindeki birtakım genç vadiler sularla kaplanmıştır. Sarmısaklı Plajı kuzeyinde Çamlıkoy’da –10 metreden başlayıp, Dalyan Boğazından dolaşarak, Çıplakada batısında - 30 metreye erişen ve derin denize açılan bir sualtı kanallar

sistemi vardır. Bu sistem büyük olasılıkla, sular altında kalmış eski bir akarsu ağının kalıntısıdır. Halbuki aynı alanın hemen doğusunda, Küçükköy-Kırmızıkule vadi tabanı ve onun doğusunda böyle bir durum söz konusu değildir. O bölgede fluviyal erozyon şekilleri ve akarsu sekileri, Türkiye’nin diğer yerlerindeki sistemlere uygun bir görünümdedir. Ayvalık Adalarının özelliğinin, bu kesimde çok genç bir blok alçalmasının meydana gelmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Ayvalık Adalarındaki kayaçlar genellikle kırıklı ve çatlaklıdır. Tabiat Parkı içerisinde yeraltı suyu beslenim-boşalımı ve depolanması yönünden önemli akiferler oluşmamıştır; çok sınırlı yeraltı suyu olanağı bulunmaktadır. Özellikle denizin olumsuz etkisi de dikkate alındığında yeraltı suyu olanakları çok daha sınırlı hale gelmektedir. Volkanik kayaçların çatlaklarında bulunan yeraltı suları, deniz suyu girişim riski dikkate alınarak kullanılmaktadır.




Flora, Fauna ve Habitat: Bölgede yapılan araştımalar sonucunda bölge florasının 615 takson, 596 tür, 10 alttür ve 9 varyeteden oluştuğu belirlenmiştir. 615 takson un 236 sı Akdeniz, 16 sı Avrupa-Sibirya ve 3 tanesi ise İran-Turan fitocoğrafik bölge elementidir. Park sınırları içerisinde toplam 2 adet endemik, 6 adet tehlike kategorisinde ve 4 adet de yurdumuzda sadece bu bölgede bulunan tür yer almaktadır. 142 değişik türle, balık çeşitliliği dikkat çekmektedir.

Tabiat Parkı vejetasyonu Akdeniz fitocoğrafik bölgesi özelliğini göstermektedir. Alanın vejetasyonu; kıyı kumul, halofitik, hidrofitik maki, frigana, orman ve bu alanların bozulmasıyla oluşturulmuş kültür alanlarından oluşmaktadır. Bu vejetasyon tiplerinden maki, frigana, çayır-otlak formasyonları ve ormanlık alanlar en baskın olan vejetasyon tipleridir. Maki vejetasyonu Tabiat Parkı içerisinde özellikle Yumurta ve Pınar Adasında ve Sarımsak Yarımadası güneyinde görülmektedir. Bu formasyonun en baskın türleri

arasında; Pistacia lentiscus, Myrtus communis ssp. communis, Quercus coccifera sayılabilir. Frigana vejetasyonu;Tabiat Parkı içerisinde özellikle ormanlık, makilik ve kültür alanlarının dışında büyük bir alan kaplamaktadır. Hasır, Kara, Balık, Kız, Çıplak Adanın bir kısmında bu formasyon yoğun olarak görülür. Halofitik Vejetasyon Tabiat Parkı’nda taban suyunun aşırı tuzlu olduğu bölgelerde veya gelgitler ile oluşan göletlerin kenarında gelişen bir otsu veya çalımsı bir vejetasyon tipidir. Bu vejetasyon özellikle Sarımsaklı Yarımadası Tuzgölü ve Sarımsaklı Yarımadası kuzeyinde görülmektedir. Hidrofitik vejetasyon taban suyunun tuz seviyesinin az olduğu sulak alanlarda veya adalar üzerinde açılmış olan su kuyuların kenarlarında gözlenen bir vejetasyon tipidir.

Sulak alan niteliğinde olan bölge fauna açısından zengin çeşitliliğe sahiptir. Adalar içinde böcek çeşitliliği bakımından yalnızca Çıplak Ada önemli alan özelliği göstermektedir. Bunun dışında Yellice Adasında bulunanPoecilimonmytilensis türünün endemik olması nedeniyle bu ada, önemli alan durumundadır. Yapılan çalışmalarda 7 adet iki yaşamlı tür bulunmuştur.




Bunlardan 2 tür Küçük semender (Triturus vulgarisvulgaris)ile Pürtüklü semender (Trituruskarelini) olup kalan 5 türün hepsi kuyruksuz kurbağalar grubundandır. Bunlardan BufobufoveBufoviridiskara kurbağasıdır. Alanda kaydedilen kuyruksuz kurbağa türlerinden Ağaç kurbağası (Hyla arborea arborea) genellikle ovalık alanlarda ağaçları ya da ağaçsı bitkileri tercih eder. Badavut Mevkiinde çok sayıda su kaplumbağası olarak Emysorbicularis türü kaydedilmiştir. Araştırmalar ve yöre halkının bilgileri sonucunda Tabiat Parkı alanı ve yakın çevresinde 23 yılan türü olduğu bilinmektedir. Bunlardan bir tanesi (Natrix tesellata) su yılanı olup kalan yılan türleri ise karasal habitatlara uyum sağlamış yılanlardır. Alanda kaydedilen türlerden Boynuzlu engerek (Vipera ammodytes meridionalis) ile İpliksi yılan (Leptotyphlopsmacrorhynchus) nadir türler olup koruma altındadırlar.

Ayvalık Adaları Tabiat Parkı sınırları içinde 86 kuş türünün var olduğu tespit edilmiştir. Martılar dışındaki diğer bazı kuş türleri de adalardan çeşitli şekillerde faydalanmaktadır. Örneğin Karabatakların (Phalacrocoraxspp.) bazı adalarda kuluçkaya yattıkları



görülmektedir. Adını güvercinlerden alan ve oldukça küçük bir ada olan Güvercin Ada’da kuluçkaya yatan Kaya güvercinleri (Columba livia) dışında, Gezginci doğan (Falcoperegrinus) ile Gümüşi martı bireylerinin de kuluçkaya yattıkları belirlenmiştir. Çıplak Ada’da Kukumav (Athenanoctua)’ın kuluçka alanıdır.

Sarımsaklı yakınlarındaki Badavut Mevkii, anakaranın denize yakın, kuşlar açısından önem taşıyan alanlardandır. Çıplak Ada’nın karşısında bulunan bu kesim bir büyük, bir de küçük lagünden meydana gelmektedir. Denizle küçük bir bağlantısı olması sebebiyle suları tuzludur. Bu özelliğinden dolayı Flamingo (Phoenicopterus ruber) ve Angıt (Tadornaferruginea) gibi tuz seven türlerin tercih ettikleri bir sulak alandır. Yine, bu mevkide alan sınırları içinde yer alan kayalıklarda Sıvacı kuşu (Sitta europea) barınmaktadır.

Araştırmalarda yapılan gözlemlerde alanda 17 yarasa türü belirlenmiştir.

Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Denizel Biyolojik Çeşitlilik çalışmasında18 taksonomik gruba ait toplam

671 tür tespit edilmiştir. Bölgede fitobentosa ait toplam 37 tür tespit edilmiştir.Bu türlerden 3’ü Akdeniz’in sublittoral bölgesindeki hakim bitki türleri olan deniz çayırları Posidonia oceanica, Cymodocea nodosa veHalophila stipulacea, diğerleri ise algdir. Posidoniaoceanica, Cymodocea nodosa, Aplysina aerophoba,Aplysina cavernicola, Axinella cannabina, Axinellapolypoides, Spongia (Spongia) officinalis Tethyaaurantium, Tethya citrina, Balanophyllia europaea,Palinurus elephas, Pinna nobilis, Echinaster(Echinaster) sepositus, Paracentrotus lividus,Centrostephanuslongispinus,Hippocampusguttulatusve Pagrus pagrus alanda görülen; Bern, Barselona Sözleşmesi ve IUCN kriterlerine göre koruma statüsüne sahip türlerdir. Aplysina aerophoba Ege ve Akdeniz kıyılarımızda özellikle de Ege kıyılarında sığ alanlarda çok sık görülen bir süngerdir, alanda denizaltı kayalık bölgelerde sıklıkla rastlanmaktdır.

Denizkestanesinin (Paracentrotus lividus) bütün Tabiat Parkı sınırları dahilinde devamlı bulunan bir tür olduğu söylenebilir. Karasularımızda istihsali tamamen




yasaklanmış olan Pina (Pinna nobilis) Akdeniz’e endemiktir. Küçük bir bölgede izlenen, kurutulmuş bireyleri süs amaçlı kullanılan Uzun Burunlu Denizatı(Hippocampus guttulatus) Bern ve Barselona Sözleşmelerine göre koruma altında bir türdür.

Tabiat Parkının denizaltı biyolojik çeşitliliği açısından araştırılan, en önemli habitatlarının başında mercanlık alanlar gelmektedir. Kıyılarımızda özellikle Kuzey Ege’de görülen mercan toplulukları biyolojik çeşitlilik bakımından zengin ekosistemler

oluşturmaktadır. Çalışmalarda 3 yelpaze mercan (Gorgonacea, Anthozoa) türü tespit edilmiştir; Eunicellacavolini,Eunicellasingularisve Paramuriceaclavata. Sarı yelpaze mercan (Eunicella cavolini) Akdeniz’e özgü endemik bir türdür.

Bu mercanların dışında Akdeniz ekosistemi için önemli olan diğer bir mercan türü koloni oluşturan Taş mercanlardan Cladocora caespitosa’dır. Söz konusu türler Doğu Akdeniz havzası için nadir olan yapılardır ve korunması gereken habitatları oluştururlar.



Alan karasal ekosistem anakara ve adalar olmak üzere iki alt ekosistemde değerlendirilmektedir. Anakara, Ayvalık yerleşimi ve deniz nedeniyle birbirinden kopuk iki bağımsız biyotop olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayvalık yerleşimine göre güneybatıdaki biyotopta orman vejetasyonu yanında kıyı kumul, halofitik, hidrofitik ve frigana vejetasyonu; kuzeybatı kısmındaki biyotopta ise orman vejetasyonu yanında kıyı-kumul, maki ve kültür alanları bulunmaktadır. Badavut Mevkiinde bulunan Tuzgölü yarı tuzlu su ekosistemine sahiptir. Mevsimsel olarak göçmen kuşlarının uğrak yeri olan bu alan önemlidir. Tabiat Parkı denizel ekosistemini açık deniz ve iç deniz alanları olarak iki bölümde incelemek mümkündür. İç deniz alanı Ayvalık Körfezinin Alibey Adasından itibaren anakaraya kadar olan kısmı içerir ve bu alan Ayvalık Limanını da kapsamaktadır. Alibey Adası’nın Dolap Adası üzerinden geçerek anakarayla bağlantısını sağlayan yol, sonradan denizin doldurulmasıyla oluşturulduğundan, iç deniz alanının açık denizle olan bağlantısı sadece Dalyan boğazı ve sınırlı düzeyde Arabe Geçidi altından olmaktadır.


Tarihi ve Kültürel: Bölgede yapılan çeşitli arkeolojik çalışmalar, Ayvalık ve çevresinde tarih öncesi çağlara kadar uzanan yerleşim yerleri bulunduğuna işaret etmektedir. Antik çağda yörede Milet’liler tarafından çeşitli koloniler kurulmuştur ve bu dönemde Cunda Adası’nın çevresine serpiştirilmiş irili ufaklı adacıklar “Apollon Adaları” olarak adlandırılmıştır.Daha sonra bölgede Frig, Lidya, Roma, Bizans ve Osmanlı egemen olmuştur.Arkeolojik kazılarda Tabiat

Parkı sınırları yer alan ve antik yazarlardan Strabon’un “Antik Anadolu Coğrafyası” adlı eserinde de tatlı su kaynaklarının bulunduğu yazılan o dönemde Khalkis olarak adlandırılan Çıplak Ada’nın güneydoğusunda tepe üzerinde olması muhtemel küçük bir askeri yapının izleriyle birlikte, tepenin kuzeyinde ve doğusunda çok sayıda Roma ve Bizans dönemi seramiğine rastlanmıştır. Patrice Koyuna giden yolun başında yer alan bir çeşmenin önünde oldukça tahrip olmuş bir Roma Lahti bulunmuştur. Suyun büyük problem olması, bu korunaklı bölgede antik dönemde yerleşimin olmamasını açıklamaktadır. Halk arasında Dombadis Mevkii olarak bilinen yerde yıkık bir manastırın temelleri arasından, açığa çıkarılmış bir Bizans dönemi mezarı buluntuları ilgi çekicidir. Dikkat çekici yerlerden biri de Tabiat Parkının güneydoğu sınırında yer alan taş ocaklarıdır. Bölgenin mimari anlayışında çok önemli bir yer tutan bu taş ocakları bilindiği kadarıyla ilk olarak 1700’lü yılların sonu ile 1800’lü yılların başlarında kullanılmıştır; ancak bu taş ocağının antik dönemlerde de kullanılmış olabileceği düşünülmektedir. Bunun dışında Alibey (Cunda)




adasının hemen girişinde yer alan ve Tabiat Parkı sınırları dışında bulunan, Nesos veya Pordoselene ismi ile bilinen antik şehir yer almaktadır. Kente ait kalıntılar bugün yüzeyden kolaylıkla izlenebilmektedir. Bugüne kadar arkeolojik anlamda herhangi bir kazı çalışması gerçekleştirilmemiştir. Sınırlara en yakın bölgede gerçekleştirilen kazı çalışması, Altınova’nın 2.5 km güneydoğusunda yer alan Yeni Yeldeğirmeni isimli höyüktedir. Burada yapılan kazılar oldukça geniş bir zaman diliminde höyükte yaşandığını göstermektedir. Osmanlılar bölgeyi ele geçirdikten sonra Alibey Adasında deniz üslerini kurar ve bugün Ayvalık’ın bulunduğu sırta yerleşirler. Daha sonra çevredeki Rumlar da buraya gelip Türk nüfusunu sayıca geçerler. Tarım ve ticarette zenginleşen Rumlar Ayvalık’ı kültür merkezi haline getirerek bölge yönetiminde etkinleşirler ve mübadele yıllarına kadar nüfustaki büyük pay sürer.

Ayvalık merkezine yakın iki küçük yerleşim yeri, Mytillini (Midilli) ve Peraia’dır. Ayvalık ve Cunda’ya ilişkin adanın en önemli mimari özelliği, Türkiye’de

tek olan 2.100 adet kayıtlı Neo-Klasik Yunan binasının varlığıdır. Tarihi kiliseler, manastırlar, geleneksel mimarinin oluşturduğu taş evler Ayvalık için önemli kültürel kaynaklardır.

Hristiyan dini mimarisinde manastırlar, din adamlarının inzivaya çekildikleri, kent hayatından uzak, dağlık ve tenha yerlerde kurulmuş, aynı zaman da eğitim ve öğretiminde verildiği kompleks yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayvalık Adaları Tabiat Park’ında bulunan manastırların genel olarak kent hayatından uzak ve ulaşımın zor olduğu bölgelerde kuruldukları gözlenmektedir. Günümüze kadar ulaşan manastırları sıralarsak; Leka Panaya (Koruyan Meryem) Manastırı, Ay Yoannu Tou Prodromou Manastırı, Ayios Yorgis Manastırı, Taksiyarhis Ta Çamaya (Çamlı) Manastırı, Ayios Dimitri Ta Selina (Ayışığı) Manastırı, Ayia Paraskevi Manastırı, Evangelistria Manastırı. Ayrıca önemi olan bir konuda manastırların mutlaka en azından iki tanesinin birbirlerini görecek şekilde konumlandırılmış olmasıdır.

Sosyo Ekonomik Yapı: Bölgenin nüfus projeksiyon sonuçları ile ülke genelinde yapılan nüfus istatistikleri sonuçları kıyaslandığında, bölgenin nüfus artış oranlarının Türkiye genelindeki nüfus artış oranlarının üstünde olduğunu göstermektedir. Bu verilerin irdelenmesi ile yerleşimlerin dışarıdan göç aldığı söylenebilir. Nüfusun yaklaşık %49,5’u erkek, %50,5’u kadındır. Şehrin nüfusu yaz döneminde ikinci konut, tatil ve günübirlik gelenler nedeniyle iki kat artmaktadır. Okur yazarlık oranı %95 olup nüfusun % 47’si ilkokul, %20’si lise ve %9’u üniversite mezunudur. Tabiat Parkının yakın çevresinde yer alan yerleşimlerin tamamında sağlık tesisleri mevcuttur.




Tarım ve Hayvancılık: Tarımsal alanların çoğuna hakim olan zeytin, tarım ürünleri içinde en öndedir. Yönetim sınırları içindeki 16.200 hektar zeytinlik toplam tarım uygulamalarının %77’sini oluşturmaktadır. Toplam tarımsal üretimin ise %61’i zeytindir. İlçede yaklaşık 4.300 ailenin 1.755.450 adet zeytin ağacı bulunmaktadır. Zeytin ve zeytin ürünleri turizmin gelişmesine paralel olarak, ziyaretçiler tarafından aranan ürünler haline gelmiştir. Bölgenin en önemli ürünü olan zeytin, Tabiat Parkı alanı içinde sadece Alibey Adasında gözlenmektedir. Bahçe tarımı şeklinde ufak çapta çiftçilik de yapılmaktadır. İncir ve nar ağaçlarının varlığı gözlenmiştir. Cunda Adası’nın, tarımsal bakımdan, halen sahip olduğu zeytinlikler göz önüne alındığında; Adada en önemli ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. Adanın yerleşimler hariç hemen her yerinde zeytinliklere rastlamak mümkündür.

Bölgeden toplanan zeytinlerden üretilen, zeytinyağı ile ismi özdeşleşen Ayvalık, zeytinyağı üreticiliğinde uluslararası bir marka olarak öne çıkmaktadır. Zeytinin ardından, en büyük tarımsal alanlar ekilebilir topraklarda özellikle buğday ve bahçe bitkileridir.

Bölgede çayırlar çok olmamasına rağmen, büyükbaş ve koyun, keçi ile ormanlık bölgelerde hayvancılık yapılmaktadır. İlke olarak, hayvancılığa korunan alan içinde izin verilmemekte, ancak küçük sürüler halinde parkın içinde otlatma yapılmaktadır.

Parkın içindeki bitki ve ağaç çeşitliliği nedeniyle arıcılık yaygın bir faaliyettir ancak yan bir ekonomik gelir sağlamaktadır. Bölgede seksen kişi arıcılık yapmak için kayıtlıdır ve yaklaşık yedi bin kovanın korunan alan içinde olduğu hesaplanmaktadır. Arıcıların çoğunluğu Ayvalık dışındandır. Genellikle yılın farklı dönemlerinde arı kovanları bir bölgeden diğerine taşınmakta; alanda değişik noktalardan yararlanılmaktadır.

Balıkçılık:Ayvalık, kıyı yerleşimi olmasına rağmen zeytin ve zeytinyağı ile turizmin etkisi nedeniyle balıkçılık faaliyetleri çok gelişmemiştir. En çok tutulduğu söylenen türler, hemen hemen her mevsim tutulan kupez (Boops boops), barbun-tekir (Mullusspp.), kefal (Mugilspp., Liza spp.), melanur (Obladamalenura), ahtapot (Octopus vulgaris) ve kalamardır (Loligovulgaris). Sonbahar aylarında ise en çok tutulan tür palamuttur (Sardasarda).

Alibey Adası’nda küçük ölçekli balıkçıları temsil eden bir su ürünleri kooperatifi ile Ayvalık merkezde balıkçılıkla ilgili bir dernek mevcuttur. Ayrıca bölgede 4 adet deniz ürünleri işleme tesisi bulunmaktadır. Son yıllarda Ayvalık’ta bölge dışından gelenler tarafından




gırgır ve trol tekneleri ile yapılan büyük ölçekli balıkçılık yöredeki av baskısını artırmaktadır.

Tabiat Parkı’nda korunan denizel alanını diğer alanlardan ayırt eden bir özellik buradan çıkarılan farklı türlerdeki deniz kabuklularıdır (ağırlıklı olarak Tapes aureus, ayrıca da Venus verrucosa ve Ostreaedulis) ve bu faaliyet Cunda adasında oturan 4-5 aile tarafından yapılmaktadır. 2010 yılında korunan alanda toplanan deniz kabukları ihracatı 217 tona

ulaşmıştır. Ayvalık’ta Cunda Adası’ndan çıkarılan akivades ve istiridyeler İtalya ve Fransa başta olmak üzere Avrupa’ya ihraç edilmektedir. Bunlar balıkçılar tarafından ya dalış yoluyla ya da elle toplanmaktadır.

Bölgede geleneksel yöntemlerle kıyı balıkçılığı yapan 200 den fazla ticari balıkçı bulunmaktadır. Yasak avlanma yöntemlerinin bölgede sıkça kullanılması, aletli dalış ile yapılan kaçak avcılığın artması denizel ekosistem üzerinde olağanüstü bir av baskısına neden olmaktadır. Balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen gelirin bölge ekonomisine katkısının %0,5 civarında olması balıkçılığın bölgede geçerli bir meslek olmaktan çıktığını düşündürmektedir.

Ormancılık: Ayvalık Adaları Tabiat Parkı’nda orman vejetasyonunu kızılçam, fıstıkçamı vemeşetürleri oluşturmaktadır. Litolojik yapıları nedeniyle, bazı adalar bitki örtüsünden yoksun, bazıları ise seyrek bitki örtüsüne sahiptir.

Alanda bölgenin ana ağaç türü olan kızılçam (Pinusbrutia) yanında, dikimle getirilmiş fıstıkçamı genç meşçereleri ve meşeler maki vejetasyonunun elemanları ile karışık ormanlar bulunmaktadır. Tabiat Parkı’nın hakim ağaç türü olan, yer yer deniz seviyesinden itibaren meşçere oluşturmaya başlayan kızılçam türü, çoğunlukla saf olmak üzere, toprak durumu, bakı, mikroklimatik özelliklere bağlı olarak değişik nitelik ve niceliktedir. Kızılçam meşçerelerinin kapalılık durumuna bağlı olarak maki elemanlarının yoğunluğu artmakta ya da azalmaktadır. Özellikle Tabiat Parkı’nda Sarımsak Yarımadası, Alibey Adası, Pınar Adası ve Kara Ada’nın bir kısmında yoğun olarak yer almakta olup yaklaşık, alanda 451 hektar kızılçam meşçereleri mevcuttur.



Turizm ve Rekreasyon: İlçenin İzmir, Bursa ve Balıkesir’e olan yakınlığı, tarihi ve arkeolojik mirası ile güneyinde Sarımsaklı ve Altınova’da bulunan kum plajlarının yanı sıra, ünü giderek artan mutfağı Ayvalık’ı önemli bir turizm merkezi haline getirmiştir. Yunanistan Midilli Adası’na yakın olması ve fiyatların uygunluğu nedeniyle düzenli yolcu tekneleri çalışmaktadır.

Yat Turizmi, Ayvalık’ın turizm faaliyetlerinde önemli bir yere sahiptir. Coğrafi konumu itibariyle Ayvalık ve adaları aynı zamanda kuzeyden güneye seyir eden yat ve tekneler için stratejik bir konumdadır. Uluslararası standartlara uygun yat limanının kapasitesi karada 100, denizde 200 teknedir. Tekneler için kısıtlı imkanlara sahip küçük bir liman da, Cunda Adası’nda bulunmakta ve yerel Su Ürünleri Kooperatifi tarafından işletilmektedir. Özel bir tekne onarım/inşaat/kışın konaklama tesisi olması Ayvalık için ekonomik açıdan avantajdır.

Ayvalık merkezinden hareket eden günlük gezi tekneleri, korunan alanda çeşitli koylara demir alarak, yüzme molaları ile gezi düzenlemektedir. Son yıllarda Ayvalık Adaları Tabiat Parkı deniz korunan alanı sualtı faunası nedeniyle dalgıçlar için önemli bir cazibe noktası haline gelmiştir. Bölgede her dalgıç seviyesine uygun dalış noktaları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları sahip oldukları mercan yatakları nedeniyle benzeri olmayan noktalardır. Yaz aylarında İstanbul, Çanakkale, Balıkesir, Bursa ve İzmir taraflarından bölgeye yoğun dalgıç grupları gelmektedir.

Ayvalık Adaları Tabiat Parkı taşımış olduğu doğal kültürel ve arkeolojik değerler eşsiz nitelikte olup, özellikle sahip olduğu adalar Tabiat Parkının en önemli kaynak değerlerini oluşturmaktadır. Yörenin estetik dokusunu oluşturan adalar ve körfez ile biçimlenen kıyılar birinci derecede peyzaj değerleri olarak Tabiat Parkı alanı içinde yer alır. Adalar ve kıyılarında oluşan küçük koylar, tarihi eserler ile birleşince ziyaretçiler




olağanüstü bir manzara ile karşılaşmaktadır. Tarihi kiliseler, manastırlar, geleneksel mimarinin oluşturduğu eski kent dokuları ve geleneksel yaşam biçimini oluşturan genelde pansiyon amaçlı kullanılan taş evler başlıca kültürel kaynak değerlerini oluşturmaktadır.

Tabiat Parkı alanında, bitki örtüsünün ve denizin çevrelediği panoramik peyzajlar eşliğinde, yürüyüş yapılabilecek doğal yürüyüş yolları bulunmakla birlikte

kullanımı yaygın değildir. Tabiat Parkı’nın bütününde, farklı manzaraların seyredilebildiği bir çok nokta mevcuttur. Şeytan Sofrası, Kumluk Mevkii, Patrice Koyu, Pınar Boğazı, Kuz Koyu ve Kestanlibahçe Koyu eşsiz manzara bütünlüğünü seyretme imkanı olan yerlerdir. Şeytan Sofrası, popüler bir günbatımı manzarası ile koy ve adalara tepeden seyir olanağı sağlayan ve parkın güney kesiminde yer alan en çok ilgi gören manzara noktasıdır. Tabiat Parkı alanı çevresi ile birlikte değerlendirildiğinde, günübirlik kullanım alanları, deniz turizmi, tarih turizmi, dalgıçlık, tekne turu gibi alternatif turizm faaliyetlerinin yapılabilmesi için uygun olanaklara sahiptir. Tabiat Parkının barındırdığı biyolojik değerler (balıklar, mercanlar, kuşlar, yarı sucul ve ormanlık alanlar) ve kent yapısındaki Neo-klasik Rum mimarisi turizmi çeşitlendirmektedir. Rehberlik hizmeti yapabilecek insan kapasitesinin bulunması Tabiat Parkı için önemli bir avantajdır.

Tüm bu doğal ve tarihi zenginliklerle birlikte Ayvalık; zeytin, zeytinyağı üretimi, ege otları, deniz kestanesi, papalina gibi Ayvalık’la özdeşleşmiş ürünleriyle “lezzetin kenti” olarak tanınmaktadır. Tabiat Parkı’nda var olan ancak henüz düzenli bir şekilde toplanmayan çam fıstığı, doğal otlar ve deniz kabukluları gibi bazı ürünler, bölgeye ek gelir sağlayacak önemli kaynaklardır.

Bölgenin simgesi haline gelen zeytin, zeytin yağı ve yan ürünleri turizm açısından önemli üretim mallarıdır. Doğal olarak ve geleneksel yöntemlerle hazırlanan bu ürünler yöreye gelen ziyaretçiler tarafından ilgi görmektedir. Üretilen zeytin ve zeytin ürünleri gıda maddesi olması dışında aynı zamanda turistik bir marka halini almıştır.




KAYNAKÇA

- Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Analitik Etüt Raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2009.- Ayvalık Tarım İl Müdürlüğü Raporu, 2010.- Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Denizel Biyolojik Çeşitlilik Çalışması Final Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Projesi, 2013- Datça Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Biyolojik Zenginliğinin Tespiti ve Yönetim Planı. Çevre Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2001.- Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel ve Kıyısal Alanlarının Biyolojik Zenginliğinin Tespiti Projesi. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2004.- Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesinde Yayılış Gösteren Datça Hurması (Phoenix theophrasti) Türünün Biyolojik Çeşitlilik Yönünden Korunması ve İzlenmesi Projesi, Final Raporu. Muğla Özel Çevre Koruma Müdürlüğü, 2008.- Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel ve Kıyısal Alanlarının Biyolojik Zenginliğinin Tespiti Projesi. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2007.- Fethiye Özel Çevre Koruma Bölgesi Sosyo Ekonomik, Tarihi ve Kültürel Değerler Araştırması Kesin Raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2010.- Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Karasal Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Projesi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, 2012.- Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi Kıyı Alanları Taşıma Kapasitesi Belirlenmesi Projesi Sonuç Raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2008.- Foça ve Gökova’da Amatör Balıkçılığın Sosyal ve Ekonomik Yönü Final Raporu. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Teknik Rapor:16, 2013.- Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Projesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Projesi, 2013.- Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi Sportif Dalış Turizmi Fizibilite Raporu. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Teknik Rapor: 17, 2013.- Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Denizel ve Kıyısal Alanlarının Biyolojik Zenginliğinin Tespiti Projesi, Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2006.- Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi, Boncuk Koyu Kum Köpekbalığı (Carcharhinus Plumbeus)’nın Korunması ve İzlenmesi Projesi Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, 2012.- Gökova- Azmak (Muğla) Karst Kaynaklarında Tuzlu Su Karışımının Oluşum ve Dinamiğinin Duraylı İzotop ve Karışım Hücreleri Modelleme Teknikleriyle Belirlenmesi. Uluslararası Karst Araştırma Merkezi, HÜ, 2008.- Köyceğiz Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi Yönetim Planı Final Raporu. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2008.- Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Deniz ve Kıyı Alanlarında Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Projesi. Çevre ve Orman Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, 2010.- Proje Alanlarının Ekonomik Analizi. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. Teknik Raporlar: 2, 3,11,12,13,14., 2011, 2013.- Türkiye’nin Ege Kıyılarındaki Deniz ve Kıyı Koruma Alanlarında Geliştirilebilecek Sürdürülebilir ve Çevre Dostu Ekonomik Faaliyetler Listesi. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. Teknik Rapor: 15, 2013.- Türkiye’nin Ege Kıyısındaki Korunan Alanlarında Sosyo-Ekonomik Durum ve Yeni Gelir Getirici Faaliyetlerin Analizi. Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Teknik Rapor:1, 2011.

http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat http://www.balikesir.gov.trhttp://www.mugla.gov.trhttp://www.dka.gov.tr http://sadafag.org

Çevre ve Şehircilik BakanlığıTabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

Mustafa Kemal Mah. Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı)9. km (Tepe Prime Yanı) Çankaya / ANKARA

Tel: +90 (312) 222 12 34 Faks: +90 (312) 222 26 61http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat

http://www.dka.gov.trhttp://www.mpa.gov.tr

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 Çankaya / ANKARA

Tel: +90 312 454 1100 Faks: +90 312 496 1463http://www.tr.undp.org

Güçlü bireyler. Güçlü toplumlar.

fethİye-gÖcek, kÖyceĞİz-dalyan, datÇa-bozburun, …dcm.dka.gov.tr/app_upload/proje alanlari...

Documents