1

FEMRA DHE MESHKUJ

NË SHQIPËRI

Femra dhe Meshkuj në ShqipëriObjektivi kryesor i politikave për barazinë gjinore është

që femrat dhe meshkujt të kenë të njejtën fuqi dhe mundësi për t’i dhënë formë shoqërisë dhe jetës së tyre.

Ky publikim kërkon t’i shërbejë këtij objektivi. Këto statistika mund të përdoren për të analizuar barazinë gjinore në shumë aspekte të shoqërisë shqiptare.

Publikimi “Femra dhe Meshkuj” është botuar për herë të parë në vitin1998.

Publikimi i fundit Femra & Meshkuj 2008 i botuar nga INSTAT në 2010.

Tashmë ai është pjesë e publikimeve vjetore nga INSTAT.2

Femra dhe Meshkuj në ShqipëriNë vitet e para botimi shoqërohej me një

artikull shkrimor, i cili ndihmonte lexuesit dhe përdoruesit e ndryshëm me konceptin Gender.

Me pas hyrja e tij u konceptua si një analizë e thjeshtë e të dhënave sipas kapitujve dhe ecuria e treguesve të paraqitur sipas viteve.

Botimi shoqërohet edhe me grafikë, të cilët janë përdorur me qëllim që të ndihmojnë të kuptohet më mire ecuria e treguesve të ndryshëm 3

Përmbajtja e botimit

1. Popullsia (Lindjet,vdekjet, martesat, krimet)2. Arsimi3. Punësimi4. Anketa e përdorimit të kohës (TUS)5. Anketa e matjes së nivelit të jetesës6. Dhuna në familje7. Femrat në vendimarrje8. Përkufizime

4

POPULLSIA

5

PopullsiaPas vitit 1991-1992 kemi një rënie

të numrit të popullsisë.

Dy janë faktorët kryesorë që i atribuohen kësaj rënie:

EmigracioniRënia e numrit të lindjeve

6

Piramidat e popullsisë sipas Censuseve

7

8

Fakt interesant është që % e popullsisë femërore që jeton në zona urbane është gjithnjë më e lartë se ajo e gjinisë tjetër.

Kjo shpjegohet jo vetëm me lëvizjet e emigrantëve që kryesisht ishin meshkuj, por edhe me lëvizjet e brendshme ku ato të femrave kanë qenë më të theksuara nga zonat rurale në zonat urbane

Vendbanimi

Raporti gjinor në lindje

9

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012100.00

102.00

104.00

106.00

108.00

110.00

112.00

114.00

116.00

Raporti gjinor ne lindje Sex RatioRaporti gjinor natyror ne lindje(105) Natural sex ratio at birth(105)

Nevojë për humlumtime të mëtejshme pse ky raport historikisht ka qenë i lartë

Jetëgjatësia sipas gjinisë

10

Jetëgjatësia e femrave gjithnjë është me e lartë. Megjithatë kjo distancë në vite po ngushtohet, nga 6 vjet në 2004, në 4 vjet në 2012. Megjithëse femrat jetojnë më gjatë mbetet për tu analizuar si jetojnë ato.

Mosha e martesës sipas gjinisëPër sa i përket moshës mesatare

në martesë për meshkujt ka mbetur relativisht konstante në 29 vjeç, ndërkohë për femrat ka një rënie të lehtë nga 24 vjeç në 2001 në 23 në vitin 2012.

Këto fenomene kanë të bëjnë me mentalitetin dhe aspekte të tjera shoqërore, ndaj kërkojnë kohë për të ndryshuar.

11

ARSIMI

12

Trupi mësimor në arsimin e lartë sipas gradave

13

Trupi mësimor shkencor për vitin 2011-2012

14

Profesorë - Professors Doktorë shkencash - PhD

Docentë dhe pedagogë pa tituj - Docents and

pedagogues

0

200

400

600

800

1000

1200

1400Meshkuj - Male Femra - Female

Të diplomuarit sipas fushave të studimit

FEMRA MESHKUJ

2008

ARSIM BUJQËSISË

SHËNDETËSI SHËRBIME

SHKENCA HUMANITARE TRANSPORT

ARTE INXHINJERI

2012SOCIALE SOCIALE

ARSIM INXHINJERI

SHËNDETËSI SHËNDETËSI

PUNËSIMI

16

PUNËSIMI

17

Shkalla e papunësisë Shkalla e punësimit Shkalla e pjesëmarrjes në forcat e punës

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%Meshkuj Femra

Tregues të tregut të punës 2012

PUNËSIMI

18

2007 2008 2009 2010 2011 20120%

10%

20%

30%

40%

50%

60%Meshkuj Femra

Përqindja e të punësuarve si punëtorë pa pagesë të familjes sipas gjinisë

Përqindja e të punësuarve si punëtorë pa pagesë të familjes ndaj punësimit total, e analizuar sipas gjinisë, tregon që femrat janë më të ekspozuara ndaj riskut për të qenë të varura ekonomikisht.

PUNËSIMI

19

Femra

Meshkuj

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Bujqësi Industri përpunuese NdërtimIndustri nxjerrëse, Energji, Gaz dhe Ujë Shërbime të orientuara drejt tregut Shërbime jo të orientuara drejt tregut

Struktura e punësimit sipas gjinisë dhe aktivitetit ekonomik

Aktiviteti ekonomik i cili ka peshën më të madhe të femrave të punësuara është bujqësia. Ndërsa për meshkujt, aktivitetet ekonomike që zënë peshën më të madhe në punësimin e tyre pas bujqësisë, janë shërbimet dhe ndërtimi

PËRDORIMI I KOHËS SË PUNËS

20

Përdorimi i kohës Ky studim kishte për qëllim përdorimin e kohës

në Shqipëri për popullsinë 10 vjeç e lart në periudhën nga Marsi 2010 dhe 12 muajt pasues.

Përdorimi i kohës lidhet ngushtë me gjininë e personave sa i përket punës dhe kohës së lirë.

Si puna e paguar, ashtu edhe puna e papaguar janë aktivitete prodhuese dhe janë shumë të rëndësishme për ekonominë dhe mirëqenien.

Që të dyja kontribuojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë që familja të mund të përballojë jetesën.

21

22

Puna e papaguar është kryesisht përgjegjësi e grave

Për ditë “normale” pune, 7 ose pak më shumë orë, puna gjithsej e grave e kalon atë të burrave me 2-3 orë

Kjo diferencë thellohet në rastet kur gratë kanë një partner dhe të paktën një fëmijë nën moshën 7 vjeç

-3 hours 3-7 hours 7-11 hours 11 hours +0

2

4

6

8

10

12

14

16

MenWomen

Orë pune të paguar

Orë

t e p

unës

gjit

hsej

-3 hours 3-7 hours 7-11 hours 11 hours +0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

MenWomen

Orë pune të paguar

Hou

rs o

f tot

al ë

ork

Popullsia 15 -64 vjeç Popullsia 15 -64 vjeç, që jetojnë me partner dhe fëmijën më të vogël e kanë nën 7 vjeç

23

Vajzat (10-14 vjeç) shpenzojnë afërsisht katër herë më shumë kohë për punë të papaguar sesa djemtë (një orë e gjysmë përkundrejt më pak se gjysmë ore).

Kjo tregon se kemi një tendencë të diferencave gjinore dhe në brezin e ri.

24

04.0007.00

10.0013.00

16.0019.00

22.0001.00

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Men (aged 20-74), all days

Paid work & study

Unpaid work

Eating Sleeping and Personal Care

Free time

TV

04.0007.00

10.0013.00

16.0019.00

22.0001.00

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Women (aged 20-74), all days

Paid work & study

Unpaid WorkEating

Sleeping and Personal Care

Free time

TV

- Fusha me ngjyrë jeshile përfaqëson përfshirjen në punën e papaguar dhe tregon diferencën ndërmjet gjinive në këtë punë.

- Gjithashtu vihet re një diferencë e konsideruese në punën gjithsej. (fusha e kuqe dhe jeshile sëbashku). Siç shihet edhe nga grafiku gratë punojnë edhe në orët e vona të darkës.

- Ndërsa pas orës 21: 30 rreth 60 % e meshkujve pushojnë.

Përqindjet e popullsisë që kryejnë aktivitete të ndryshme në orë të ndryshme të ditës

ANKETA E MATJES SË NIVELIT TË JETESËS

25

Anketa e Matjes së Nivelit të Jetesës Objektivi kryesor i saj është të mbledhë

informacion për të mundësuar matjen e mirëqënies së familjeve shqiptare dhe indentifi kimin e faktorëve që e përcaktojnë atë.

AMNJ është gjithashtu një mjet i fuqishëm për vlerësimin dhe përcaktimin e shpenzimeve sociale.

Nga ana tjetër kjo anketë për vetë sasinë e madhe të informacionit që përmban është një burim mjaft i rëndësishëm për statistikat gjinore.

26

27

Përdorimi i alkoolitRezulton se 79,3 % e meshkujve 18 vjeç

e lart kanë konsumuar alkool, të paktën një pije në jetën e tyre ndërsa femrat 20,7 %.

Kur pyetja është fokusuar për konsuminin e alkoolit çdo ditë shikojmë se meshkuj janë ata që në 8,3 përqind të intervistuarve raportojnë se pijnë alkool, ndërsa nga femrat vetëm 0,7 përqind e tyre deklarojnë se pijnë alkool çdo ditë.

28

Duhanpirja Duhanpirja ka një ndikim të fuqishëm negativ mbi

shëndetin e popullatës. Konsumi i duhanit është një faktor i njohur për sëmundjet kardiovaskulare, shkakton kancer në mushkëri, etj.

Nga analiza e të dhënave AMNJ, vërejmë që duhan pirja është relativisht më e rallë mes femrave. Ajo mbetet në vlerat nga 1 deri 2 % për vitet 2005, 2008, 2012.

Ndërkohë për meshkuj kemi një rënie të nivelit të duhanpirësve nga 25% në 2005, në 18% në vitet 2008 dhe 2012.

29

30

Po të shikojmë grafikun e duhan pirjes sipas grupmoshave për vitin 2012 duket qartë që janë meshkujt ata që zënë peshën kryesore në pirjen e duhanit në Shqipëri.

DHUNA NË FAMILJE

31

Dhuna në familjeNë vitin 2007, INSTAT ka ndërmarr anketën

e parë kombëtare për dhunën në familje me mbështetje nga UNDP.

Anketa e 2007 u hartua për të matur natyrën dhe shtrirjen e dhunës në familje kundër grave dhe fëmijëve në Shqipëri.

Këtë vit, u krye anketa e 2-të duke përdorur një metodologji dhe mjetet e mbledhjes së të dhënave të ngjashme me të parin.

32

Dhuna ndaj grave Llogaritjet e OBSH 2013 tregojnë se:

◦ 30% e grave që kanë qënë në një lidhje kanë përjetuar dhunë fizike dhe/ose dhunë seksuale nga partnerët e tyre (në disa rajone 37% e grave kanë përjetuar dhunë);

◦ 38% e vrasjeve të grave janë kryer nga partnerët e tyre;◦ 42% e grave që janë dhunuar fizikisht ose seksualisht

nga partnerët e tyre kanë pësuar dëmtime fizike; Llogaritje të tjera nga vende të ndyshme:

◦ Moldavia – 70% e grave në zonat rurale dhe 60% në ato urbane kanë përjetuar të paktën një lloj dhune nga partneri (2011);

◦ Serbia – 54% e grave kanë përjetuar dhunë dhe vetëm 10% e tyre kanë raportuar dhunën në institucionet shtetërore (2010);

◦ Kroacia – dhuna ka prekur 30% të familjeve kroate (2007).

Dhuna ndaj grave sipas viteve të martesës

Para martese

Brenda vitit të parë të martesës

Ndërmjet vitit të dytë dhe të tretë të martesës

Ndërmjet vitit të katërt dhe të pestë të martesës

Në vitin e gjashtë ose më pas

Dhuna ndaj grave dhe alkooli

35.5% e grave raportojnë së bashkëshorti/partneri pi alkool

0102030405060708090

100

Domestic violence (all types)

Pyschological violence Physical violence Sexual violence

Perc

ent

Husband/partner drinks alcohol

Husband/parenter does not drink alcohol

Raportimi i dhunës nga gratë e dhunuara

FEMRAT NË VENDIMARRJE

37

38

Femrat në vendimarrje

FALEMINDERIT

39