fasİkÜl kuvvetin etkileri - bİlfen yayincilik · varlıkların hareket etmesini, durmasını ve...

FASİKÜL

Kuvvetin Etkileri

3.

14. Sınıf Fen Bilimleri

• Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri• Mıknatısların Uyguladığı Kuvvet

Etkinlik


Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri

Aşağıdaki resimlerde hareketli ve hareketsiz varlıklar verilmiştir. Varlıkların bu durumlarını göz önünde bulundurarak kuvvet uygulandığında bu varlıkların yapabilecekleri hareket çeşidini, uy-gun kutulara “✗” işareti koyarak belirtelim. (Birden fazla kutu işaretlenebilir.)

Harekete başlayabilir.

Yönü değişebilir.

Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.



Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.



Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.



Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.



Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.



Durabilir.

Yavaşlayabilir.

Hızı artabilir.

✘ ✘

✘

✘

✘

✘ ✘✘

✘

✘

✘

✘

✘

✘

✘

✘

✘

✘

Etkinlik

4 Bilfen Yayıncılık


1. Tabloda verilen olaylardan kuvvetin cisim üzerine yaptığı etkiyi belirleyerek uygun kutucuğu işaretleyelim.

Şekil Değiştirici

Etkisi

YönDeğiştirici

Etkisi

Hızlandı-rıcı Etkisi

Yavaşlatı-cı Etkisi

Aylin, kaydıraktan aşağıya kaydı.

Annem, elindeki süngeri sıktı.

Alper, oyun hamuru ile kardan adam yaptı.

Ali, kendisine doğru gelen topu arkadaşına attı.

Babam, arabadan çıkarken arabanın kapısını kapattı.

Rüzgâr kendisine gelen misketi tuttu.

2. Aşağıdaki şekillerle ilgili olarak verilen ifadelerden hangileri doğrudur? İşaretleyelim.

Arabaya mor ok yönünde kuvvet uygulanırsa araba hızlanır.

Arabaya turuncu ok yönünde kuvvet uygulanırsa araba anında durur.

Arabaya yeşil ok yönünde kuvvet uygulanırsa arabanın şekli değişir.

Deniz, yaya germe kuvveti uygulamaktadır.

Deniz, uyguladığı kuvveti ortadan kaldırırsa yayın şekli eski hâline döner.

Deniz’in uyguladığı kuvvetin yön değiştirici etkisi vardır.

hareket yönü

✘

✘

✘

✘

✔

✔

✔

✔

✔

✔

Etkinlik



Aşağıda görselleri verilen cisimlerin şekilleri kuvvet uygulandığında değişmektedir. Cismin şek-linin değişmesi için cisme hangi tür kuvvetin uygulanması gerektiğini yazalım.

Oyun hamuru Bakır tel Yay

Seramik hamuru Kütük Taş

Demir çubuk Sapan

Sıkma Bükme Germe

Sıkma Vurma Vurma

Bükme Germe

Etkinlik



Aşağıdaki cisimlerden hangilerinin şekli uygulanan kuvvet ortadan kalktığında tekrar eski hali-ne döner? İşaretleyelim.

✘ ✘

✘

✘

Etkinlik


Mıknatısların Çekim Kuvveti

1. Aşağıda mıknatısla ilgili verilen ifadeler doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde hangi sembole ulaşılır?

Demir, nikel, bakır ve kobalt gibi mad-deleri çeker.

D

Zıt kutuplar birbirine çekme kuvveti uygular.

Ulaşılan Sembol: ………

Çubuk, at nalı, “U” gibi değişik şekil-lerde olabilir.

D D

Y

Mıknatıslık özel-liğinin en yoğun olduğu yer, uç

bölgelerdir.

D Y

Bazı elektronik eşyaları olum-

suz etkiler.

DY

Kuzey ve güney olmak üzere iki

kutbu vardır.

D Y

Birçok alet ve eşyanın yapımında kullanılır.

D

Y Y

Y

♥ ✴ ● ▲★ ✿ ◆ ■

2. Aşağıda verilen varlıklardan hangileri mıknatısla çekilebilir? İşaretleyelim.

Çivi Silgi

Madeni Para

MakasTopluiğne

Raptiye Sünger

Kitap Ataş Kalem

DemirTozu

★

✔✔

✔

✔ ✔

✔

Etkinlik



1. Aşağıda I numaralı mıknatıslar sabit iken diğerleri serbest bırakılıyor. Mıknatısların serbest bıra-kıldıklarındaki hareket yönünü ok çizerek gösterelim.

S N NI

N SNI

S NNI

S NSI

2. Aşağıda, birbirine yaklaştırılan mıknatısların birbirini itme ve çekme durumları oklarla gösteril-miştir. Buna göre mıknatısların kutupları nasıl olabilir?

..........

..........

..........

..........

.................... ....................

..........

..........

..........

..........

.................... .................... ....................

........................................ ........................................ ....................

N

S

S

S

S

N

S NN S

N S

S N

N S

S N

S N

N S N S N S

N

N

Etkinlik



1. Mıknatıs, aşağıda resmi verilen eşyalardan hangilerini olumsuz etkiler? İşaretleyelim.

2.

UrasCeren

Mıknatıslar, günlük ya-şantımızda birçok alet ve eşyanın yapımında kullanılır.

Bazı elektronik eşya-lar ise mıknatıslardan olumsuz etkilenir.

Ceren ve Uras mıknatıslar hakkında bazı bilgiler vermişlerdir. Ceren ve Uras’ın verdiği bilgileri destekleyen üçer örnek yazalım.

1.

2.

3.

1.

2.

3.

✘

✘ ✘

Pusula

Buzdolabı kapakları

Hoparlör

Cep telefonu

Bankamatik kartları

Disket ve cd

Etkinlik



Aşağıdaki ifadelere karşılık gelen kavramları bulmacada uygun yerlere yazalım.

1. Kuvvetin etkisi ortadan kalktıktan sonra eski şekline dönen maddelere verilen isimdir.

2. Varlıkların hareket etmesini, durmasını ve şekil değiştirmesini sağlayan etkiye denir.

3. Bir cisme hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulandığında cismin yaptığı harekettir.

4. Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çeken eşyadır.

5. Bir cisme hareketiyle zıt yönde kuvvet uygulandığında cismin yaptığı harekettir.

6. Çiğ köfteye şekil vermek için uygulanan kuvvet biçimidir.

7. Yayın şeklini değiştirmek için uygulanan kuvvet biçimidir.

8. Mıknatısın kutuplarından biridir.

1

3

6

2

4

5

7

8

K U V V E

S

N

E

K

M

G

A

Ü

V A Ş L A M

N A

A

N

L K

Z I

I K N A T I SM

H

Y A NY

D

N

D

E

E R M E

Y

T

Kavrama Soruları


Kelime sandığında yer alan kelimeleri kullanarak cümle-lerde boş bırakılan yerleri tamamlayalım.

zıt

çekme

kuzey

vurma

kuvvet

sıkma

dönme

hızlanan

aynı

mıknatıs

güney

yavaşlayan

Varlıkların hareket etmesini, şekil değiştirmesini, durmasını sağlayan etkiye ........................ denir.

Mıknatısların ........................ kutupları birbirine çekme kuvveti uygular.

Demir, nikel, kobalttan yapılan maddelere çekme kuvveti uygulayan cisme ........................ denir.

Uygulanan kuvvet cisme dairesel hareket yaptırıyorsa cisim ........................ hareketi yapar.

Varlıkların hareketine zıt yönde kuvvet uygulandığında ci-sim ........................ hareket yapar.

Cevizin şeklini değiştirebilmek için cevize uygulanan kuv-vet biçimi ........................ dır.

Varlıklara hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulandığında ci-sim ........................ hareket yapar.

Hamura biçim vermek istediğimizde uyguladığımız kuvvet biçimi ........................ dır.

Mıknatısın ........................ ve ........................ olmak üzere iki ayrı kutbu vardır.

Mıknatısların ........................ kutupları birbirine itme kuvveti uygular.

Buzdolabı kapağını ........................ kuvvetiyle açabiliriz.

kuvvet

çekme

zıt

mıknatıs

dönme

yavaşlayan

vurma

sıkma

hızlanan

kuzey güney

aynı

Kavrama Soruları


Aşağıda verilen kavram haritasını uygun sözcüklerle tamamlayalım.

çekme germeyön

değiştirmeşekil

değişikliğikuzey sıkma

mıknatıs vurma hareket bükme güney durdurma itme

Sebe

p ol

abili

r.

KUVV

ET

tem

as

gere

ktirm

ez.

kutu

plar

ıdır.

uygu

lam

abi

çim

idir.

Hare

ket

Durd

urm

aYö

n de

ğişit

rme

Şeki

l değ

iştirm

e

Mık

natıs

Güne

yKu

zey

Vurm

a

Bükm

e

İtme

Sıkm

a

Çekm

e

Germ

e

Kavrama Soruları


1. Cisimler üzerinde şekil değişikliği meydana getirmek için neler yapılmalıdır?

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

2. Kuvvetin etkisi ortadan kalktığında ilk hâline dönen cisimlerin ortak özelliği nedir? Bu özelliğe sahip cisimlere örnek verelim.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

3. Hareket hâlindeki bir varlığa itme ve çekme kuvveti uygulandığında hangi değişiklikleri göz-lemleriz? Açıklayalım.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

4. Mıknatıs nedir? Mıknatısın çektiği maddelere üç örnek verelim.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Vurma - Bükme - İtme- Sıkma- Çekme - Germe

Bu cisimlerin ortak özelliği esnek maddeler olmalarıdır. Sünger, lastik, balon esnek cisimlerdir.

Hareket hâlindeki bir varlığa itme kuvveti uygulandığından cisim hızlanan hareket yaparken hare-

ket hâlindeki bir varlığa çekme kuvveti uygulandığından cisim yavaşlayan hareket yapacaktır.

Demir, nikel, kobaltan yapılan maddeler çekme kuvveti uygulayan cisme mıknatıs denir. Çivi,

toplu iğne, demir tozu mıknatıs tarafından çekilen maddelere örnektir.

Kavrama Soruları


5. Aşağıdaki mıknatıslar, serbest bırakıldığında ok yönünde hareket etmektedir. Buna göre, mık-natısların sembollerle belirtilen kutupları nasıl olabilir?

✴ ▲

✴ .................... ▲ ....................

■ ▼

■ .................... ▼ ....................

★ ♥

★ .................... ♥ ....................

◆ ✿ ●

◆ .................... ✿ .................... ● ....................

6. Günlük yaşantımızda mıknatısları nerelerde kullanmaktayız? Örnek vererek açıklayalım.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

7. Mıknatıslar günümüzdeki kullanım alanları dışında başka nerelerde kullanılabilir? Açıklayalım.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

8. Aşağıdaki şemalarda, mıknatıstan olumsuz etkilenen eşyaların bulunduğu alanı boyayalım.

Tükenmez kalem

Cep telefonu

Müzikseti

CD

DVD

Bilye Sünger

Kredi kartı

Günlük yaşantımızdaki mıknatısların çok değişik kullanım alanları vardır. Pusulada, buzdolabı

kapaklarında, buzdolabı süslerinde, hoparlör, mikrofon, kapı zili gibi birçok alanda mıknatıs kulla-

nılmaktadır.

Mıknatıslar günümüzdeki kullanım alanları dışında alarm düzenekleri, elektrikle çalışan tüm

otomatik açılır kapanır düzenekler, CD yazıcıları, merdiven otomatikleri gibi alanlarda da kullanı-

labilir.

N N

S N N N

N S S

KARMA TEST


1. İtme ve çekme kuvvetine birer örnek vere-lim.

2. Yandaki soruda, gözlenmeyen durumun gerçekleşebilmesi için otobüse hangi yönde kuvvet uygulanmalıdır?

1. Öykü, odasında ders çalışırken üşüdüğünü fark etti. Dolabının çekmecesini açtı, hırkasını aldı ve çekmeceyi kapattı.

Yukarıdaki durumda Öykü’nün yaptığı hare-ketlerde kuvvetin uygulanış biçimi, sırasıyla seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

A) Çekme - Çekme - İtme

B) İtme - Çekme - İtme

C) Çekme - İtme - Çekme

D) İtme - İtme - Çekme

2. Aşağıda “→” yönünde hareket eden otobüse, “←” yönünde bir kuvvet uygulanıyor.

“→” Otobüsün hareket yönü“ ”

Otobüse uygulanan

kuvvet

→

Bu durumda otobüste, aşağıdaki durumlar-dan hangisi gözlemlenemez?

A) Otobüs, “→” yönünde daha hızlı hareket eder.

B) Otobüs yavaşlar.

C) Otobüs durabilir.

D) Otobüs önce yavaşlar, sonra “←” yönünde hareket eder.

İtme kuvvetine örnek: Bebek arabası sürmek

Çekme kuvvetine örnek: Alışveriş arabasını çekmek

Otobüsün “→” yönünde daha hızlı hareket edebilmesi için otobüse aynı yönde “→” yönünde kuvvet uygulanmalıdır.

KARMA TEST


3. Kuvvetin cisimlerin şekil değiştirmesine neden olduğunu anlatan üç örnek yazalım.

4. Kuvvet etkisiyle gerçekleşen hareketlerin türünü açıklayalım.

5. Cisimlerin hızlanması için cisme uygulanan kuvvetin hangi yönde olması gerekir?

3. Sevil ve Berke bebek karşılıklı oturmuş birbir-lerine top atıyorlardı. Sevil’in topu, Berke’nin topuna çarptıktan sonra ..........

Bu cümleyi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlarsak doğru bir çıkarımda bulunmuş oluruz?

A) şekil değiştirdi. B) durdu.

C) yön değiştirdi. D) sallandı.

4. Aşağıdaki seçeneklerde verilen durumlar-dan hangisi, bir kuvvet etkisiyle gerçekleş-memiştir?

A) Duran bir aracın hareket etmesi

B) Viraja giren aracın yaptığı hareket

C) Hareket hâlindeki bisikletin durması

D) Gece lambasından gelen ışık

5. Aşağıdaki cisimlerin hareket yönleri kırmızı oklarla belirtilmiştir.

★♥

✿

Bu cisimlere mavi ok yönünde kuvvet uygu-landığında cisimlerden hangileri hızlanan hareket yapar?

A) ★ ve ♥ B) ★ ve ✿

C) ♥ ve ✿ D) ★, ♥ ve ✿

1. Süngerin sıkışması

2. Camın kırılması

3. Kâğıdın buruşması

Kuvvet cisimlere etki ederek onların hareke-tini; Hızlandırır. Yavaşlatır. Durdurur. Yönünü değiştirir. Döndürür.

Cisimlerin hızlanması için cisme uygulanan kuvvetle cisimn hareket yönünün aynı olması gerekir.

KARMA TEST


6. Bir maddenin mıknatısla çekilip çekilme-mesi neye bağlıdır? Açıklayalım.

7. Mıknatısların günlük yaşantımızdaki olumlu etkilerine örnek yazalım.

6. Aşağıdaki çiçeğin yapraklarında yazılı madde-ler mıknatısla çekiliyorsa bu maddelerin yazılı olduğu yapraklar maviye boyanacaktır.

tahta silgi

raptiyeçivi

Buna göre, çiçeğin son görünümü nasıl olur?

A) B)

C) D)

7. Mıknatısların günlük yaşantımıza olumlu ve olumsuz etkileri vardır.

Buna göre mıknatıs, aşağıdaki eşyalardan hangisini olumsuz etkiler?

A) B)

C) D)

Demir, nikel, kobaltan yapılan maddelere çekme kuvveti uygulayan cisme mıknatıs denir. Öyleyse bir maddenin mıknatısla çeki-lip çekilmemesi yapıldığı maddenin cinsine bağlıdır. Demir, nikel, kobalt bulunduruyorsa mıknatıs tarafından çekilecektir.

1. Denizciler pusula ile yönlerini bulunurlar.

2. Buzdolabı kapaklarında, buzdolabı süsle-rinde, bazı çanta kapaklarında kullanılır. Ka-panma işlevinin daha sağlıklı olmasını sağlar.

3. Radyo, televizyon, bilgisayar gibi elektro-nik cihazların yapımında kullanılır. Hoparlör ve mikrofonlarda da mıknatıs kullanılmakta-dır.

KARMA TEST


8. Mıknatısların çekme kuvveti uygulayabil-mesi için gerekli şartlar nelerdir?

9. ★ ile belirtilen mıknatısın ok yönünün ter-sine hareket edebilmesi için ne yapılmalıdır? Açıklayalım.

8. S N

Yukarıdaki mıknatıs, seçeneklerdeki madde-lerden hangisine kesinlikle çekme kuvveti uygulamaz?

A)

C)

B)

D)

9. 1 2 3

inceyay

kalınyay

çok ince yay

I

S

★

Yandaki düzenekte ★ ile belirti-len mıknatıs, serbest bırakıldı-ğında ok yönünde hareket etmektedir.

Buna göre aşağıdakilerden han-gisi yanlıştır?

A) I ile belirtilen kutup N kutbu-dur.

B) Yaya uygulanan kuvvet art-mıştır.

C) Yukarıdaki mıknatıs, ★ mıkna-tısına itme kuvveti uygulamış-tır.

D) Yukarıdaki mıknatısa, ★ mık-natısı yerine ataş yaklaştırıl-saydı bu mıknatısın uyguladığı kuvvet türü değişmezdi.

Mıknatısların çekme kuvveti uygulayabilmesi için çekilecek maddenin demir, nikel veya kobaltan yapılması gerekir. Eğer bir mıknatı-sın farklı bir mıknatısın çekmesi istenirse zıt kutuplarının birbirine yaklaştırılması şarttır.

★ ile belirtilen mıknatısın ok yönünün tersi-ne hareket edebilmesi için kutuplarının yer değiştirmesi gerekir.

fasİkÜl kuvvetin etkileri - bİlfen yayincilik · varlıkların hareket etmesini, durmasını ve...

Documents