MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO

SREDNO STRU^NO OBRAZOVANIE

NASTAVNA PROGRAMA

MAKEDONSKI JAZIK I LITERATURA

II GODINA

Skopje, juli 2006

1

1. IDENTIFIKACIONI PODATOCI

1.1. Naziv na nastavniot predmet: MAKEDONSKI JAZIK I LITERATURA

1.2. Obrazoven profil i struka:

1.2.1. Obrazoven profil: site profili

1.2.2. Struka: site struki

1.3. Diferencijacija na nastavniot predmet

1.3.1. Op{toobrazoven predmet

1.4. Godina (faza) na izu~uvawe na nastavniot predmet

1.4.1. Vtora godina

1.5. Broj na ~asovi na nastavniot predmet

1.5.1. Broj na ~asovi nedelno: 3 ~asa

1.5.2. Broj na ~asovi godi{no: 108 ~asa

1.6. Status na nastavniot predmet

1.6.1. Zadol`itelen predmet

2. CELI NA NASTAVNIOT PREDMET

Predmetot makedonski jazik i literatura gi sodr`i podra~jata: Makedonski jazik i Literatura. Od niv, od nivnata

komplementarnost i kompatibilnost, od brojot na ~asovite so koi se izu~uvaat i od statusot, kako i od negovata

diferencijacija od drugite op{toobrazovni i stru~ni predmeti, proizleguvaat celite na nastavnata programa.

U~enicite koi }e ja sledat ovaa programa }e se zdobijat so trajni i funkcionalni znaewa, }e gi razvivaat

individualnite sposobnosti i }e se osposobuvaat da gi realiziraat slednive op{ti i posebni celi:

2

2.1. OP[TI CELI

U~enikot:

-da gi pro{iruva i prodlabo~uva znaewata za makedonskiot literaturen jazik kako osnovno sredstvo za komunikacija;

-da se osposobuva za samostojno usno i pismeno izrazuvawe, za sfa}awe, do`ivuvawe i tolkuvawe na literaturnite i na

drugite tekstovi;

-da gi razviva i pottiknuva individualnite sposobnosti za samostojno kriti~ko i tvore~ko komunicirawe so

literaturniot tekst;

-da ja razviva i zacvrstuva svesta za zna~eweto na makedonskiot literaturen jazik kako najkarakteristi~en beleg na

nacionalniot identitet i pripadnost na makedonskata jazi~na zaednica;

-da razviva i da usvojuva sposobnosti i ve{tini vo komunikacijata, vo pravec na me|usebnoto po~ituvawe i razbirawe na

lu|eto i narodite i nivnite literaturni, kulturni i nau~ni pridobivki i vrednosti.

2.2.POSEBNI CELI

U~enikot:

-da se osposobuva za neguvawe, razvivawe i bogatewe na sopstveniot jazik so nova leksika i toa so funkcionalni zborovi i

izrazi i za nivna primena vo site `ivotni situacii;

-da se osposobuva za razbirawe i sfa}awe na funkciite na jazikot kako sredstvo za komunikacija i za izrazuvawe vo

literaturata, vo kulturata i vo naukata na lokalno i svetsko ramni{te;

-da gi zapoznava i usvojuva osnovite, sistemot, jazi~nite zakonitosti i normite na makedonskiot literaturen jazik,

pravogovorot i pravopisot i da zdobiva naviki za nivna primena vo usnoto i vo pismenoto izrazuvawe;

-da gi pro{iruva znaewata za osnovnite elementi na literaturniot izraz;

-da se zdobiva so znaewa za najvrednite svetski i nacionalni literaturni ostvaruvawa i znaewa za periodite i procesite

vo literaturnata istorija;

-da se osposobuva za do`ivuvawe i za razbirawe na literaturata kako umetnost na zborot i na nejzinite pretstavnici;

-da se zapoznae so nejzinite rodovi i vidovi, kako i so nivnite karakteristiki;

-da gi oblagoroduva i da gi razviva pozitivnite eti~ki svojstva i estetskiot vkus;

3

-da go zbogatuva intelektualniot `ivot, da ja razviva imaginacijata i da vlijae vo pozitivna nasoka vrz voljata i

karakterot;

-da go usovr{uva ~itaweto tekstovi od razni `anrovi (glasno i vo sebe);

-da se osposobuva za odbirawe podatoci i fakti, nivno sporeduvawe, dokumentirawe, analiti~ko-sinteti~ki pristap,

generalizacija na faktite i interpretacija, kako od umetni~kata literatura taka i od drugi izvori;

- da se osposobuva za razbirawe i sledewe na usni i pismeni izlagawa na drugite.

Op{tite i posebnite celi }e se konkretiziraat i }e se struktuiraat niz obrazovniot proces, paralelno i

funkcionalno so programskite sodr`ini.

3. POTREBNI PRETHODNI ZNAEWA

Za uspe{no sledewe i sovladuvawe na programskite sodr`ini na predmetot, neophodno e uspe{no da se realiziraat

nastavnite sodr`ini od programata za prva godina, za {to e neophodno i nivno proveruvawe i dopolnuvawe na po~etokot

i vo tekot na vtorata u~ebna godina.

4. OBRAZOVEN PROCES

Obrazovniot proces e struktura vo koja ramnopravno u~estvuvaat podra~jata Jazik i Literatura, zastapeni so

ednakov broj ~asovi, ~ii sodr`ini se realiziraat kako neraskinlivo edinstvo. Ova proizleguva od zaedni~kite

funkcionalni i didakti~ko-metodski celi (jazi~no-perceptivnite i literaturno-perceptivnite sposobnosti i umeewa na

u~enicite, izraznite sposobnosti i umeewa na u~enicite povrzani so recepcijata i kreacijata na najrazli~ni vidovi

tekstovi, jazikot kako osnova na literaturata i literaturata kako najslo`en jazi~en kod).

4.1. Oblasti i sodr`ini

Jazik: Istoriski razvitok na makedonskiot jazik, Morfologija i morfosintaksa, Leksikologija i leksikografija,

Prakti~no-profesionalna komunikacija, Literaturno-nau~ni vidovi i publicistika.

Literatura: Humanizam i renesansa, Klasicizam, Prosvetitelstvo (vo Evropa i vo Makedonija), Romantizam (vo

Evropa i vo Makedonija).

4

4.2. Strukturirawe na sodr`inite za u~ewe

Podra~je: MAKEDONSKI JAZIK (43+4 ~asa)

* 4 ~asa za sistematizirawe na znaewata

Oblasti i sodr`ini

Broj na

~asovi

Konkretni celi

Didakti~ki nasoki

Korelacija

Istoriski razvoj na

makedonskiot jazik Makedonskoto jazi~no pra-

{awe na preminot od XIX vo

HH vek (Jazikot na

makedonskite avtori:

K. Miladinov, R. @inzifov, G.

Prli~ev)

U~ebnikarskata dejnost vo

Makedonija: P. Zografski,

\. Pulevski, K. [apkarev

Lozarite - prethodnici na

Misirkov

K. P. Misirkov: @ivot i delo i

negovite pogledi za make-

donskiot literaturen jazik

Za makedonckite raboti

(Nekolku zboroi za

makedonckiot literaturen

jazik)

4

U~enikot:

-da se zapoznae so

karakteristikite na jazikot na

makedonskite avtori od ovoj

period;

-da go osoznae mestoto na

makedonskite narodni govori vo

razvojot na makedonskiot pismen

jazik;

- da gi razbere stavovite na \.

Pulevski i P. Zografski za

makedonskiot jazik i nivnoto

zna~ewe za makedonskiot jazik i

narod;

-da ja sfati su{tinata na

reakciite vo toga{niot bugarski

pe~at za stavovite na lozarite;

-da go sfati zna~eweto na

Misirkov i negovite stavovi za

makedonskiot standarden jazik

kako vo vremeto koga se izre~eni

taka i od dene{en aspekt.

Na u~enikot mu se

ovozmo`uva da pro~ita nekoi

tekstovi na makedonskite

avtori od ovoj period

(poezijata na K. Miladinov i

na R. @inzifov, besedite na

G. Prli~ev, statiite na P.

Zografski, iska`uvawata vo

predgovorite kon u~ebnicite

i vo samite u~ebnici na K.

[apkarev i na \. Pulevski),

so osoben akcent na jazi~nite

karakteristiki na ovie

tekstovi.

Se organiziraat istra`u-

va~ki aktivnosti i

individualno ~itawe na

deloto Za makedonckite

raboti so poseben akcent na

statijata Nekolku zboroi za

makedonckiot literaturen

jazik.

Korelacija so drugi-

te podra~ja i so

istorijata.

5

Morfologija i

morfosintaksa Morfologijata kako del od

gramatikata; Poim za morfema;

Vidovi morfemi; Zboroforma;

Zborovni grupi i podgrupi

Imenki

Klasifikacija na imenkite

Gramati~ki kategorii na

imenkite

Funkcii na imenkite vo

re~enicata

Pridavki

Podelba na pridavkite

Gramati~ki kategorii na

pridavkite

Funkcii na pridavkite vo

re~enicata

20

-Da gi definira morfologijata,

kako nauka za jazikot {to gi

prou~uva formite na zborovite,

pravilata za nivnoto gradewe i

gramati~ko zna~ewe, i

morfosintaksata, kako nauka

{to se zanimava so funkcijata na

zborovite vo re~enicata;

- da gi grupira zborovite vo grupi

preku nivnite osobenosti.

-Da gi primenuva stilskite

mo`nosti na imenkite vo usnoto

i pismenoto op{tewe;

- da gi razlikuva kategoriite kaj

imenkite: rod, broj (vidovi

mno`ina), opredelenost;

- da ja definira slu`bata na

imenkite vo re~enicata i

pravilno da gi opredeluva

~lenovite vo re~enicata.

- Da ja znae podelbata na

pridavkite na opisni, odnosni,

brojni i zamenski;

- da gi razlikuva kategoriite na

pridavkite: rod, broj,

opredelenost, stepen;

-da gi upotrebuva za stilsko

nijansirawe.

Ve`bi: za identifikacija i

klasifikacija na zborovite.

Ve`bi: u~enicite da ja

otkrijat i da ja opredelat

funkcijata na zborovite vo

re~enicata.

Ve`bi za opredeluvawe na

funkciite na imenkite vo

usnoto i pismenoto

izrazuvawe.

Funkcionalni ve`bi za

opredeluvawe na

gramati~kite kategorii na

imenkata.

Ve`bi za stilskata upotreba

na imenkata vo re~enicata.

Ve`bi za upotreba i

razlikuvawe na pridavkite i

na nivnite svojstva.

So stranskite

jazici so

istaknuvawe na

va`nosta na ovie

disciplini i

nivnata povrzanost

so fonetikata,

sintaksata i

leksikologijata.

So stranskite

jazici.

So stranskite

jazici.

6

Broevi

Gramati~ka karakteristika

Broevi za odredena i za

pribli`na brojnost

Zamenki

Zamenki spored zna~eweto i

funkcijata

Glagoli

Gramati~ki kategorii na

glagolot

Klasifikacija na glagolite

(grupi i podgrupi)

-Da gi voo~i i da gi razlikuva

kategoriite na broevite: rod,

broj, opredelenost;

- da gi klasificira brojnite

formi za lica i za pribli`na

brojnost.

-Da gi razlikuva

karakteristikite na

li~nopredmetnite, pra{alnite,

odnosnite, neopredelenite,

op{tite, odre~nite zamenki vo

tekstot;

- da gi razlikuva pokaznite

zamenki.

-Da gi razlikuva kategoriite

vreme, na~in, lice, vid, preodnost

i broj;

-da sozdava razli~ni vidovi

glagolski formi.

-Da gi kategorizira i menuva

glagolite spored trite glagolski

grupi.

Ve`bi za prepoznavawe na

broevite vo tekst i za

iska`uvawe pribli`na

brojnost.

Ve`bi za stilskite mo`nosti

na zamenkite vo tekstot.

Ve`bi za voo~uvawe,

opredeluvawe i upotreba na

formite na glagolot vo

razli~en kontekst.

Ve`bi za kategorizacija na

glagoli {to ozna~uvaat

vreme i vid.

So stranskite

jazici.

So stranskite

jazici.

7

Formite na glagolot

Prosti glagolski formi

Sega{no vreme i zapoveden

na~in (zna~ewe i upotreba)

Minato opredeleno svr{eno i

nesvr{eno vreme

Neli~ni glagolski formi

Glagolska l-forma

Glagolska pridavka

Glagolska imenka

Glagolski prilog

Slo`eni glagolski formi

Minato neopredeleno svr{eno

i nesvr{eno vreme

Predminato vreme

Idno vreme

Minato idno vreme

Idno-preka`ano vreme

Mo`en na~in

Glagolski konstrukcii so SUM

-Da gi razlikuva prostite od

slo`enite glagolski formi i

formite na sega{nost, minatost

i idnost;

-da gi razlikuva belezite na

glagolskite formi i da umee

adekvatno da gi upotrebuva.

-Da gi razlikuva neli~nite

glagolski formi;

-da ja konstruira glagolskata l-

forma, glagolskata pridavka,

glagolskata imenka i glagolskiot

prilog;

- da gi upotrebuva vo stilsko

nijansirawe na tekstot.

-Da gi razlikuva i klasificira

slo`enite glagolski formi;

-da gi primenuva slo`enite

glagolski formi;

-da pravi i da upotrebuva

glagolski konstrukcii so SUM i IMA.

Ve`bi so upotreba na

sega{nost, minatost,

opredelenost i na~in.

Ve`bi so primeri za

oddelnite glagolski formi

so pokarakteristi~ni

osobenosti i slu~ai

karakteristi~ni za na{iot

glagolski sistem.

Ve`bi za opredeluvawe na

slo`enite glagolski formi

na izbrani ili podgotveni

tekstovi.

Ve`bi za upotreba na

slo`enite glagolski formi,

so nivnoto osnovno i drugo

zna~ewe.

Ve`bi za upotreba na

konstrukciite IMA i SUM.

8

i IMA

Prilozi

Poteklo, obrazuvawe, podelba i

funkcii

Predlozi

Svrznici i svrzuva~ki zborovi

^esti~ki

Izvici

Modalni zborovi

-Da gi razlikuva prilozite od

drugite vidovi zborovi i da ja

sfa}a nivnata funkcija vo

re~enicata;

- da gi upotrebuva prilozite.

-Da gi prepoznava predlozite;

-da ja opredeli nivnata funkcija

vo re~enicata;

-da ja sfati nivnata

klasifikacija.

-Da ja znae funkcijata na

svrznicite vo tekstot, kako za

povrzuvawe na oddelni zborovi

vo ramkite na edna re~enica taka

i za povrzuvawe na del-re~enici

vo slo`enata re~enica.

- Da gi razlikuva ~esti~kite,

izvicite i modalnite zborovi

spored zna~eweto i slu`bata vo

ra~enicata;

-da gi definira funkciite na

~esti~kite, izvicite i

modalnite zborovi.

Ve`bi za podelba na

prilozite, so neophodno

zadr`uvawe na sli~nosta na

prilogot so pridavkata i

razlikite me|u niv.

Ve`bi vo otkrivawe na

namerno napraveni gre{ki.

Ve`bi za pravilna upotreba

na predlozite.

Ve`bi za pravilna upotreba

na svrznicite i svrzuva~kite

zborovi.

Ve`bi za pravilno

usvojuvawe na

~esticite, izvicite i

modalnite zborovi.

9

Leksikologija

Poim za zborot i osnovni

tipovi leksi~ki zna~ewa na

zborovite

Leksikata spored procesot na

obnovuvawe

Leksikata spored potekloto na

zborovite

Leksikata spored formata i

spored sferata na upotreba

Leksikata spored stepenot na

upotreba

Leksikografija Poim i predmet na

leksikografijata

Osnovni tipovi re~nici

(lingvisti~ki i

enciklopediski re~nici)

4

- Da ja definira leksikologijata

kako nauka {to go prou~uva

zborot kako element na

leksi~kiot sistem, negovata

smislovna strana, vrskite i

odnosite so drugite zborovi,

potekloto, zastapenosta,

upotrebata, stilska

iskoristenost;

- da gi primenuva zborovite so

krajna to~nost za nivnoto

zna~ewe;

- da gi klasificira soodvetnite

zborovi i izrazi vo dadena

situacija;

- da gi upotrebuva oddelnite

grupi zborovi vo oddelni sferi

na ~ovekovoto op{tewe, zborovi

so {iroka op{ta upotreba i

zborovi {to im se svojstveni na

oddelni stilovi.

-Da ja definira

leksikografijata kako nauka koja

se zanimava so principite za

sostavuvawe re~nici i nivnoto

prakti~no izveduvawe;

- da se slu`i so razni vidovi

re~nici.

Ve`bi za klasifikacija i

grupirawe na zborovite od

razli~ni aspekti i

me|usebnite vrski.

Ve`bi za upotreba za

razgrani~uvawe na leksikata

na jazikot.

Ve`bi za elementarno

razlikuvawe na osnovnite

tipovi re~nici.

So stranskite

jazici,

sociologijata,

psihologijata,

ekonomijata,

pravoto,

politikata.

So site jazici ~ij

re~ni~ki sostav e

golem, so

potencirawe na

zna~eweto na nacio-

nalniot jazik.

So pove}e

poddisciplini

(semantika,

etimologija,

leksikografija,

frazeologija i dr.).

10

Prakti~no-profesionalna

komunikacija

Razgovor

Opi{uvawe – deskripcija

15

-Da umee da gi kontrolira i

naso~uva svoite misli, da gi

promisluva i prifa}a tu|ite

misli i stavovi, da go zbogatuva

svojot re~nik.

-Da ja sfati su{tinata i celta na

opisot vo sekojdnevniot razgovor,

vo literaturen, nau~en i drug

tekst kako informacija

(usna/pismena) za setilnata,

nadvore{nata i duhovnata,

vnatre{nata stvarnost na

~ovekot;

-da umee da opi{uva predmeti,

pojavi (procesi i sostojbi),

su{testva (`ivotni i rastenija),

li~nosti, konkretno i

apstraktno, stati~no i

dinami~no;

-da go usvojuva i da go praktikuva

principot na opi{uvawe koj

trgnuva od op{toto kon poedine~noto;

-da gi razviva sposobnostite za

nabquduvawe, selektirawe i

verbalizirawe na predmetite na

opisot soglasno so negovite celi

Ve`bi: Se simulira vid na

razgovor vo koj u~enicite

podeleni vo grupi iznesuvaat

stavovi i argumenti za

odredeni pra{awa, se

diskutira za prednostite i

nedostatocite vo razgovorot.

Ve`bi: Opi{uvawe na

predmetite od neposrednata

okolina so insistirawe na

nivnata vrska so funkcijata

(za da se sfati logikata na

funkcijata na literaturniot

opis vo integralnoto delo);

opi{uvawe na li~nosti od

neposrednata okolina i

li~nosti od `ivotot na

u~enikot (po se}avawe: od

semejniot krug i po{iroko);

opi{uvawe na sopstveni

~uvstva i emocionalni

reakcii pri opredeleni

`ivotni situacii.

11

Raska`uvawe i preraska`uvawe

Izvestuvawe:

Vest

Soop{tenie

Pokana

Referat

Telegrama

Impresija

so upotreba na paronimi,

sinonimi i drugi soodvetni

funkcionalni zborovi, frazi i

izrazi vo op{teweto.

-Da znae koncizno da raska`e, da

fabulira nastan i do`ivuvawe i

da istakne biten moment spored

hronolo{ki red i kombinirano

(so retrospekcija) i da

preraska`e tekst; film so

istaknuvawe i tolkuvawe na

dominantnite vrednosti, misli,

stavovi;

-da analaizira i da sintetizira

idei so koristewe monolog i

dijalog.

-Da umee prakti~no da gi

realizira utvrdenite formi

voo~uvaj}i ja strukturata i

sfa}aj}i ja nivnata funkcija.

-Da gi izrazuva svoite impresii

jasno i koncizno vo usna i

pismena forma;

- da poka`uva interes kon

okolinata i kon ostanatite

poimi i predmeti od nea.

Nastavnikot gi pottiknuva

u~enicite da se obidat

precizno da gi izrazat

formite, goleminite, boite i

dr. svojstva na predmetite,

pojavite i su{testvata so

soodvetno primenuvawe na

imenki i pridavki, glagoli,

pravej}i zna~enski varijanti

so menuvawe na re~eni~nite

dodatoci.

Ve`bi na gotovi obrasci i

tekstovi za voo~uvawe na

strukturata i funkcijata, a

potoa i nivna samostojna

izrabotka so proveruvawe na

rezultatite i so korekcii.

Ve`bi za iznesuvawe na

vpe~atocite od odredena

sfera, po~ituvaj}i gi

normite na makedonskiot

standarden jazik i

po~ituvaj}i go na~eloto:

12

Interpretirawe:

~itawe

recitirawe

Literaturno-nau~ni vidovi i

publicistika

Biografija

Avtobiografija

Patopis

Reporta`a

Feqton

6

- Da ~ita glasno, pravilno, jasno,

te~no, da go naglasuva sekoj zbor,

da akcentira oddelni zborovi vo

re~enicata, da go prilagoduva

glasot spored prirodata na

tekstot - (no ~ita i vo sebe) , da go

razbira zna~eweto na sekoj zbor

vo re~enicata i vo jazi~nata

celina na tekst od najrazli~en

vid i rod, da go preraska`uva i

kriti~ki da go ocenuva.

-Da ja sporedi i razlikuva

vrskata na literaturniot i

nau~niot tekst koja se ostvaruva

vo literaturno-nau~nite vidovi

i vo publicistikata;

- da gi razlikuva opredelenite

`anrovi spored nivnite belezi.

minimum sredstva- maksimum

informacija.

Ve`bi preku koi glasovno }e

se interpretiraat

literaturni tekstovi i }e se

sogledaat nivnite specifiki.

Ve`bi za umetni~ka

interpretacija i umetni~ko

recitirawe.

Ve`bi za akcentirawe na

zborovite vo re~enicata.

Tekstovi za ilustracija na

razlikite me|u ovie `anrovi

so ve`bi za prepoznavawe na

belezite na opredelen `anr.

13

Podra~je: LITERATURA (39+8 ~asa)

* 8 ~asa za literaturna interpretacija

Oblasti i sodr`ini

Broj na

~asovi

Konkretni celi

Didakti~ki nasoki

Korelacija

Humanizmot i renesansata vo

Evropa

Dante Aligieri

,,Bo`estvena komedija“

(Vovedna pesna)

Fran~esko Petrarka

,,Kanconier“

Vilijam [ekspir

,,Hamlet“

8

U~enikot:

-da usvoi fakti za generalnite i

za specifi~nite belezi na ovoj

pravec vo svetskata literatura,

kako i za pretstavnicite koi se

javuvaat vo razli~nite

nacionalni literaturi.

-Da gi usvojuva literaturno-

istoriskite i teoriskite fakti

za belezite na literaturata na

Dante i Petrarka kako

pretstavnici na razli~ni

`anrovi vo literaturata: epika

vo stihovi (Dante), lirika

(Petrarka).

-Da gi usvoi belezite na

renesansnata angliska

literatura preku tvore{tvoto na

[ekspir;

Poso~uvawe na nivnite

razliki. Simulirawe

polemika pome|u sredniot

vek i renesansata i bele`ewe

na argumentite.

Preku ~itawe tekstovi od

predrenesansnite avtori,

nastavnikot pottiknuva

diskusija za `anrovite vo koi

se projavile ovie avtori

(Dante Aligieri, Fran~esko

Petrarka i Xovani Boka~o).

Po mo`nost, odnapred

podgotveni grupi u~enici

nastapuvaat so svoite

rezultati od prou~uvaweto na

tema: ^ovekovata sloboda i

tretmanot na motivot na

qubovta.

Interpretacija na i

selektirani izvadoci od

dramata ,,Hamlet“ kako

ilustracija za tvore{tvoto

Korelacija so

istorijata i so

umetnostite.

So istorijata, so

likovnata i so

muzi~kata umetnost.

So istorijata, so

likovnata i so

muzi~kata umetnost.

14

Migel de Servantes

,,Don Kihot“

Klasicizmot vo evropskata

literatura

@an Batist Poklen Molier

,,Tartif“

-da gi osoznae najeksponiranite

momenti od tvore{tvoto na

[ekspir;

-da se zapoznae na elementarno

nivo so najkomentiranite

aspekti na dramata ,,Hamlet“.

-Da gi usvojuva belezite na rene-

sansnata {panska literatura;

- da gi komentira osnovnite po-

datoci za `ivotot i deloto na

Servantes;

-da gi prepoznava renesansite (i

baroknite) elementi vo negovite

tekstovi.

-Da se zdobie so znaewa za

op{testvenite i za kulturnite

okolnosti vo koi se javuva

klasicizmot, za osnovnite belezi

na poetikata na klasicizmot, za

pretstavnicite vo nacionalnite

literaturi na Evropa;

-da usvoi osnovni informacii za

tvore{tvoto na Molier i

negovoto mesto vo istorijata na

literaturata;

-da gi znae osnovnite belezi na

klasicisti~kata drama, da gi

pronao|a vo tekstot i samostojno

da gi interpretira.

na [ekspir i za vrednostite

na dramata.

Interpretacija na „Don

Kihot“. Rabota so delovi od

tekstovite so ve`bi za

prepoznavawe na baroknite i

renesansnite belezi.

Eventualno: audio-vizuelna

prezentacija na belezite na

klasicizmot vo razli~nite

vidovi umetnost.

Istorija, istorija

na crkvata

(inkvizicija).

Korelacija so

istorijata i so

umetnostite.

15

Prosvetitelstvo vo Evropa

(pregled)

Prosvetitelstvoto vo

Makedonija

Joakim Kr~ovski

Kiril Pej~inovi}

Teodisija Sinaitski

(pe~atnicite)

Jordan Haxi Konstantinov-

Xinot

8

-Da ja usvoi osnovnata

faktografija za belezite na

prosvetitelstvoto;

-da se zapoznava so najtipi~nite

pretstavnici i so `anrovite.

-Da se zdobie so podatoci za

istoriskiot kontekst vo koj se

javuva prosvetitelstvoto;

-da gi sogleda belezite na

prosvetitelstvoto vo

Makedonija;

-da gi komentira i da gi

sporeduva osnovnite podatoci za

`ivotot i deloto na Kr~ovski i

na Pej~inovi} povrzani so

istoriskiot kontekst;

-da sogleda deka vo

prosvetitelskata dejnost ima

avtori ~ii{to op{ti idei se

univerzalno – prosvetitelski;

-da gi reproducira osnovnite

fakti za makedonskite pe~atnici

na Teodosija Sinaitski, daskal

Kam~e, Kirijak Dr`ilovi}.

– Da gi komentira osnovnite bio-

biliografski podatoci za Xinot;

– da ja sogleda negovata osnovopo-

Eventualno rabota vo grupi:

sekoja od grupite prezentira

del od prosvetitelski tekst

(od Volter: Kandid; od

Didro, ili Ruso; basnite na

Krilov ili na Obradovi} i

sl.)

Ve`bi na tekstovi preku koi

}e se napravi literaturno-

jazi~na analiza.

^itawe tekstovi od

Pej~inovi} i od Kr~ovski so

diskusija za jazi~nite belezi

vo niv. Na tablata se bele`at

moralnite problemi koi gi

pottiknuvaat tekstovite i se

otvora polemi~ka diskusija

(za i protiv) tezite za koi se

zastapuvaat avtorite.

Izvadoci od dramskite i od

drugite tvorbi na Xinot.

Korelacija so

istorijata.

Korelacija so

istorijata.

So istorijata i

vnatre{na

korelacija so

istorijata na

jazikot, istorijata

na literaturata.

So istorijata i so

umetnosta.

16

Romantizmot vo Evropa

Xorx Gordon Bajron

„Stranstvuvaweto na ^ajld

Harold“

Aleksandar S. Pu{kin

„Evgenij Onegin“

Romantizmot i kulturnata

prerodba vo Makedonija

5

10

lo`ni~ka uloga vo dramata i tea-

tarot vo Makedonija;

–da gi sogleduva estetskite vred-

nosti na tekstovite i nivnata

kni`evno-istoriskata va`nost.

– Da gi reproducira uslovite vo

koi se pojavuva romantizmot kako

dvi`ewe vo umetnosta, voop{to.

– Da gi reproducira osnovnite

bio-bibliografski podatoci za

Bajron;

– da ja interpretira

Pro{talnata pesna, prepozna-

vaj}i gi i kometiraj}i gi

romanti~arskite belezi.

– Da gi reproducira osnovnite

bio-bibliografski podatoci za

Pu{kin;

– da go interpretira „Evgenij

Onegin“ niz klu~ot na poetikata

na romantizmot.

-Da se zdobie so podatoci za

op{testveno-istoriskite,

ekonomskite i kulturnite

priliki vo Makedonija vo celiot

HIH vek i ,,vleguvaweto“ na

romantizmot koj za Makedonija

zna~i celosna kulturna prerodba.

Vizuelen materijal. Doku-

mentarno-istoriski tekstovi

za ovoj period.

Analiti~ko-

interpretativen priod kon

Pro{talnata pesna.

Vizuelen materijal.

Tekstovi od Pu{kin.

Tekstovi za tvore{tvoto na

Pu{kin.

U~enicite vo grupi i

individualno gi zabele-

`uvaat predznaewata vo

vrska so novata nastavna

sodr`ina.

So istorijata.

So istorijata i so

umetnosta.

Korelacija so

nastavata po

istorija.

So istorijata i

vnatre{na

korelacija so

programskoto

podra~je Jazik.

17

Sobira~i na makedonsko

narodno tvore{tvo

Dimitrija Miladinov

Konstantin Miladinov

,,T'ga za jug“

,,Golap~e“

,,Sira~e“

,,Bisera“

Rajko @inzifov

,,Glas“

,,Pro{edba“

- Da se zapoznae so nositelite na

novoto kulturno vreme i noviot

duh vo Makedonija i nivnata

dejnost na planot na jazikot,

u~ebni~kata literatura i

sobiraweto na narodnoto

tvore{tvo;

-da gi sporeduva sobira~ite na

makedonski umotvorbi [apka-

rev i Cepenkov.

– Da gi reproducira osnovnite

bio-bibliografski podatoci za

Dimitrija Miladinov;

– da go komentira zna~eweto na

Dimitrija Miladinov za

prerodbata i kako sobira~.

-Da gi prodlabo~i znaewata za

Konstantin Miladinov kako

osnovopolo`nik na makedonskata

avtorska poezija; da gi do`ivee i

da gi vrednuva negovite poetski

tvorbi.

-Da se zapoznae so dejnosta na

Rajko @inzifov i negovoto

zna~ewe za makedonskata

kulturna istorija;

- da se utvrdat soznanijata za

Rajko @inzifov kako poet,

raska`uva~, publicist i nau~en

Vizuelen materijal. Knigi od

sobira~ite. Tekstovi za

islustracija na sobira~kata

postapka.

Tekstovi (bele{ki na

biografite na Miladinov).

Fotografii i reprodukcii,

faksimili.

Glasno ~itawe na pesnite,

magnetofonska snimka ili

kaseta so muzi~ka izvedba.

Mo`na e i video kaseta za

Ohrid i ezeroto. Se vodi

frontalna diskusija.

Mo`nost za rabota vo grupi

preku slednite aktivnosti:

1. @inzifov - avtor na tvor-

bi od pove}e `anrovi;

2. ,,Glas“ pesna na qubovta

kon tatkovinata i

humanisti~ko borbenata

So istorijata i

vnatre{na

korelacija so

sodr`inite od

narodnata

literatura.

Vnatre{na

korelacija i

korelacija so

prethodnata

nastavna sodr`ina i

so nastavata po

istorija.

Korelacija so

nastavata po

istorija.

Vnatre{na

korelacija i

korelacija so

nastavata po

istorija.

18

Grigor Prli~ev

,,Serdarot“

rabotnik.

-Da se pro{iri soznanieto za

Prli~ev kako eden od

najtalentiranite i najplodni

pisateli od vremeto na

Prerodbata;

-da navleguva interpretativno-

analiti~ki vo su{tinskite

vrednosti i belezi na poemata

,,Serdarot“.

misija na ovoj poet.

3. ,,Pro{edba“ - raskaz -

reporta`a, dokument za

prilikite vo Makedonija.

Prezentacijata na grupite.

U~enicite individualno

istra`uvaat fakti koi se

odnesuvaat na Prli~ev i na

negovata tvore~ka rabota. Gi

prezentiraat faktite i vrz

osnova na niv se pravi

rezime.

Poemata prethodno se ~ita

individualno, a na ~asot

sekoj u~enik se opredeluva za

del za koj saka da govori, se

polemizira za likovite i

nivnite postapki i se

potenciraat eti~kite i

estetskite elementi vo nea.

Lektira:

1. Xovani Boka~o ,,Dekameron“

2. France Pre{ern ,,Soneten venec“

3. Makedonski narodni prikazni

4. Grigor Prli~ev ,,Skenderbeg“

5. Po izbor na u~enicite

Napomena: Spisokot na lektirnite dela za doma{no ~itawe e izgotven spored estetskite i literaturno –

istoriskite aspekti pri {to e vodeno smetka za `anrovskite i idejno-teoretskite barawa na nastavnata programa.

19

4.3. Nastavni metodi i aktivnosti na u~ewe

Za realizacija na programskite sodr`ini }e se primenuvaat monolo{kata, dijalo{kata, tekst-metodata i

sovremenata nastavna tehnologija, kako edinstvo na interakcijata pome|u nastavnikot i u~enikot i nastavnata sodr`ina,

formite, metodite i sredstvata za da se postignat celite na predmetot.

Pokraj osnovnite tradicionalni metodi }e se primenuvaat i metodite za aktivno u~ewe preku koi }e se razviva i

usovr{uva ~itaweto i pi{uvaweto i kriti~koto razmisluvawe so {to }e se razviva svesta i `elbata za kontinuirano

u~ewe.

Po otkrivaweto na informaciite za opredelena sodr`ina, so primena na sovremena nastavna tehnologija, od

u~enicite }e se bara istite da gi tolkuvaat so primena na formite za usno i pismeno izrazuvawe i pritoa }e

rekonstruiraat, analiziraat i sintetiziraat i prakti~no }e gi primenuvaat zdobienite znaewa. Pra{awata sekoga{ }e

bidat vo funkcija na pottiknuvawe na razli~ni vidovi mislewa i na stavovi so razli~na slo`enost. Po postavenite

pra{awa za dobienite informacii nema da se bara samo nivnoto prepoznavawe i reprodukcija na memoriranoto (osnovnoto

nivo sproed revidiranata Blumova taksonomija), tuku }e se bara iska`uvawe najrazli~ni sudovi, mislewa i }e se bara

otkrivawe na zaemnite vrski pome|u ideite, faktite i nivnite vrednosti.

AKTIVNOSTI NA NASTAVNIKOT

Nastavnikot e odgovoren za organizacijata i realizacijata na nastavniot proces. Toj e zadol`en da ja isplanira

nastavata globalno, tematski i operativno (fondot na ~asovite i nivnata raspredelba dozvoluva kreativnost i elasti~nost

na nastavnikot vo realizacijata na celite). Nastavnikot e dol`en kontinuirano da se nadgraduva i da gi sledi novinite od

sopstvenata stru~na oblast (lingvistika, nauka za literaturata, metodika), kako i da izgotvi instrumenti za vrednuvawe,

pred sè, na sopstvenata rabota, po {to }e bide podgotven za ocenuvawe na znaewata na svoite u~enici. Nastavnikot treba da gi osposobi u~enicite za uspe{no polagawe dr`avna matura, u~ili{na matura ili zavr{en

ispit.

20

AKTIVNOSTI NA U^ENIKOT

U~enikot treba da bide pottiknat na kontinuirano aktivno sledewe na nastavata so aktivno slu{awe koe

podrazbira negova reakcija so soodvetno postaveni pra{awa, odgovori i komentari vo vrska so nastavnite sodr`ini.

U~enikot treba so prethodna podgotovka da ja sledi nastavata. Nastavnikot go pottiknuva ~itaweto kako osnovna

aktivnost za usvojuvawe novi sodr`ini, no i kako kriti~ko ~itawe pri koe u~enikot se obiduva svojot li~en stav da go

izrazi, da go argumentira i da go brani so pomo{ na usvoenite alatki za deskripcija na tekst. U~enikot preku aktivnosta

pi{uvawe usvojuva opredeleni znaewa, umeewa i sposobnosti, temelni za negoviot iden `ivot.

Site prethodno spomenati aktivnosti treba da bidat primenlivi pri polagaweto dr`avna matura, u~ili{na matura

ili zavr{en ispit.

4.4. Organizacija i realizacija na nastavata

Vo vtora godina se rabotat tri zadol`itelni pismeni raboti za koi se isplanirani 9 nastavni ~asa (za tehni~ka

podgotovka, izvedba i popravka).

Predmetot makedonski jazik i literatura podrazbira podelba na ~asovite za usvojuvawe novi nastavni sodr`ini od

oblasta na jazikot i literaturata, kako i edna tretina od ~asovite (orientaciono 15+15) za realizirawe na funcionalnite

celi na obete podra~ja, so akcent vrz samostojnata rabota na u~enicite (koi gi podrazbiraat znaewata, umeewata i

sposobnostite definirani vo op{tite, funkcionalnite i vo oddelnite celi na podra~jata).

4.5. Nastavni sredstva i pomagala

Realizacijata na programata podrazbira solidna biblioteka, medioteka, grafi~ki pomagala, kompjuterska tehnika i

sl.

4.5.1. Nastavni sredstva: spored Standardot za prostor, oprema i nastavni sredstva.

4.5.2. U~ebnici i u~ebni pomagala za u~enicite:

– u~ebnik po makedonski jazik i literatura koj e odobren od Ministerstvoto za obrazovanie i nauka;

– prira~nici za literaturno-teoriskite poimi;

– izbor so zadol`itelni tekstovi, filmovi, CD.

21

5. OCENUVAWE NA POSTIGAWATA NA U^ENICITE

Vrednuvaweto na rezultatite e zadol`itelno i se odviva spored poznatite zakonski normi. Napreduvaweto i

ocenuvaweto na u~enicite postojano se sledi i se vr{i kontinuirano vo tekot na nastavata, so obid na u~enicite

ocenuvaweto da im ja poka`e realnata sostojba na nivnite znaewa so {to }e se stimuliraat za nivno permanentno

prodlabo~uvawe.

Usniot instrumentarium se sostoi od odgovori na pra{awa, postavuvawe (u~eni~ki) pra{awa, samostojno izlo`uvawe na

do`ivuvawa i sfa}awa, stavovi i sudovi.

Pi{uvaniot instrumentarium }e pretpo~ita pismeni raboti, objektivni testovi na znaewa, testovi na sposobnosti,

osobeno na samostojni u~eni~ki tekstovi (esej) vo koi u~enicite }e gi apliciraat nau~enite ne{ta niz sopstveniot,

indivudualen izraz.

Ocenuvaweto se vr{i po opredelena tema, vo tekot na trimese~jeto, polugodieto i na krajot na godinata.

Za u~enicite koi poka`uvaat vonreden interes i uspeh zadol`itelno se organizira dodatna nastava.

Za u~enicite koi ne gi usvojuvaat vo zadovolitelna mera znaewata, zadol`itelno se organizira dopolnitelna nastava.

6. KADROVSKI I MATERIJALNI PREDUSLOVI ZA REALIZACIJA NA NASTAVATA

6.1. Osnovni karakteristiki na nastavnicite

Pokraj uslovite propi{ani vo Zakonot za sredno obrazovanie nastavnikot kako:

– predava~: soop{tuva informacii, formulira problemi, definira, objasnuva, demonstrira, pravi vrski me|u poimite, go

potencira va`noto i univerzalnoto;

– organizator na nastavata: planira aktivnosti, postapki, formulira pra{awa, go opredeluva vremetraeweto na

aktivnostite i dr.;

– partner vo pedago{kata komunikacija: dava mislewe, inicira dijalog, motivira, pottiknuva, pofaluva, naso~uva

diskusija, pravi korelacija so znaewata od oblasta na drugite predmeti;

– ocenuva~: objektivno gi vrednuva aktivnostite na u~enikot vo oblasta na znaeweto, kako i na odnesuvaweto na

u~enikot.

22

6.2. Standardi za nastavniot kadar

Studiski grupi na Filolo{ki (porano Filozofski) fakultet- nastavna nasoka:

1. Makedonski jazik i kni`evnost ili Makedonski jazik i makedonska kni`evnost – nastavna nasoka;

ili Makedonski jazik, srpski jazik i kni`evnost – nastavna nasoka.

2. Makedonska kni`evnost i ju`noslovenski kni`evnosti so makedonski jazik kako vtor glaven predmet (porane{nata

grupa Istorija na kni`evnostite na narodite na SFRJ – nastavna nasoka).

3. Op{ta i komparativna kni`evnost – nastavna nasoka (spored programata do 1993 godina).

6.3. Standard za prostor i oprema

Nastavata se organizira vo u~ilnica ili vo kabinet, a po isklu~ok se prosleduva so pridru`ni aktivnosti koi go

menuvaat mestoto na realizacijata (institucii na kulturata, nau~ni institucii, priroden ambient i dr.).

7. DATUM NA IZRABOTKA I NOSITELI NA IZRABOTKATA NA NASTAVNATA PROGRAM A

7.1. Datum na izrabotka: juli 2006 godina

7.2. Sostav na rabotnata grupa:

1. Blaga Paneva, sovetnik vo Biroto za razvoj na obrazovanieto, rakovoditel

2. Nada Nikolovska, sovetnik vo Biroto za razvoj na obrazovanieto

3. Fanija Popova, profesor na Filolo{ki fakultet - Skopje

4. Aleksandar Kocev, profesor vo DSU „Arseni Jovkov“ - Skopje

5. Nata{a Acevska, profesor vo DSU ,,Georgi Dimitrov“ - Skopje

23

8. PO^ETOK NA PRIMENA NA NASTAVNATA PROGRAMA

Datum na zapo~nuvawe: 1.09.2007 godina

9. ODOBRUVAWE NA NASTAVNATA PROGRAMA

Nastavnata programa po predmetot makedonski jazik i literatura ja odobri ministerot za obrazovanie i nauka so

re{enie br. 11-6307/2 od 6.11.2006 godina.