FAKULTETI EKONOMIKE DREJTA BIZNESORE

-ÇEKU-

KUPTIMI I ÇEKUT

Është paraqitur në mesjetë;

U zhvillua për rregullimin e qarkullimit të pagesave.

Kuptimi i çekut është me domethënie nga SHBA “to chek” që do të thotë të paguash ,të kërkosh llogarinë,të vërtetosh etj,.

Në vitin 1931 në Paris janë nxjerr tri konventa ndërkombëtare mbi çekun:

- Konventa për ligjin uniform të çekut,- Konventa për rregullimin e konflikteve ligjore në lidhje me materien e çekut dhe- Konventa mbi taksat në materien e çekut.

Sot çeku është një ndër letrat më të shpeshta me vlerë të cilat i hasim në praktikë, si në qarkullimin e brendshëm ashtu edhe në atë ndërkombëtar.

Çeku si letër me vlerë është drejtpërsëdrejti i lidhur me punë bankare.

Njësoj si te kambiali i trasuar edhe te çeku paraqiten tre persona:

-personi i cili e lëshon çekun-TRASANTI,

-personi i cili e tërheq çekun-TRASATI,

-personi i cili me urdhër paguan shumën e shënuar në çek-REMITENT.

ÇEKU dhe KAMBIALI dallojnë:

-çeku është mjet pagese kurse kambiali mjet për kreditim,-çeku lëshohet sipas prurësit,kurse kambiali jo,-te çeku trasati është vetëm banka kurse te kambiali mund të jetë çdo person,-çeku nuk mund të lëshohet pa mbules kurse kambiali po etj,.

ELEMENTET E ÇEKUTÇeku si letër formale duhet t’i përmbajë këto elemente:

1.Shenjën se është çek i shkruar,2.Urdhërin e trasatit që të paguaj shumën e të hollave,3.Emrin e përsonit të cilit duhet t’i paguhet,4.Vendin ku duhet të kryhet pagesa,5.Shënimin e datës dhe vendin e lëshimit,6.Nënshkrimin e përsonit i cili e lëshon çekun(trasanti).

Njësoj si te kambiali elementet qenësore të çekut mund t’i ndajmë në katër grupe:

1.Elementet e përgjithshme të çekut(shënimi se është çek,urdhërin e pagesës),

2.Elementet gjeografike(vendi i lëshimit,pagesës)

3.Elementet personale(shënimi i trasatit, nënshkrimi i trasantit)

4.Elementet kalendarike(shënimi i ditës së lëshuarjes së çekut).

Prandaj formulari i cili nuk i ka këto të dhëna nuk vlen si çek.

PUNËT-VEPRIMET JURIDIKE TË ÇEKUTJanë si vijojnë:

1.Lëshimi i çekut – lëshuesi mund të jetë çdo person i aftë për të vepruar, i cili ka mbules në të holla në bankë.Çeku lëshohet kur plotësohen të gjitha elementet qenësore,

2.Shumëzimi i çekut – lejohet kur vendi i pageses është jashtë shtetit tonë dhe kur lëshohet sipas prurësit,

3. Indosimi i çekut – ku ligji mbi çekun e njeh institucionin e bartjes;

4. Dorëzania e çekut – ku e ka pranuar avalin si dorëzani dhe mund të jetë çdo person përveq trasatit;

5.Prezentimi i çekut – bëhet në afat të caktuar me ligj dhe dallojnë nga vendi në vend;

6.Pagesa e çekut – bëhet nga trasati dhe mund ta bëjë në tërësi apo pjesërisht,zakonisht në të holla të gatshme;

7.Protesta te çeku – janë të ndryshme duke filluar nga ato për shkak të mospagesës,shpenzimeve protestuese,për shkak të refuzimit përllogaritës të çekut,të amortizimit,të perkvizicionit,

8.Notifikimi i çekut – bëhet nga shkaqet e njejta si te kambiali.

LLOJET E ÇEQEVEI ndajmë në :1.Çeka në emër-ku caktohet se cili është shfrytëzues i çekut,2.Çeka sipas urdhërit-lëshohen rrallë me emër të cekur në çek dhe mund të barten në indosim,3.Çeka sipas prurësit-konsiderohet çdo person i cili e posedon çekun dhe nuk përcaktohet remitenti,4.Çeka alternativ- janë vet formularët e çekave dhe trajtohet si çek sipas prurësit.

Çeqet i ndajmë edhe sipas qëllimit në:1.Çek pagues, 2.Çek virmanues, 3.Çek të bariruar(të nënvizuar) 4. Çek të udhëtimit dhe 5.Çek të akreditivit.

1.Çeku pagues – ku trasati e paguan shumën e çekut, ndërsa trasanti e shënon vetën si remitent(e lëshonë çekun në emër të vet),dhe është mjaft i shpeshtë në praktikë.

2.Çeku virmanues-ku trasanti i jep urdhër trasatit t’i hiqet vlera e çekut dhe ta bart tek remitenti në

3.Çeku i bariruar(nënvizuar) – ku shuma e të hollave në çek nuk paguhet me të gatshme. Shfrytëzohen atëherë kur trasanti realizon kontroll në mjetet e remitentit. Te ky çek pagesa e trasatit bëhet përmes bankes në mënyrë të përgjithshme(tek çdo bankë) dhe në mënyrë të veçantë(tek një bankë).

4.Çekat e udhëtimit – janë paraqitur nga zhvillimi intenziv i qarkullimit turistik ndërkombëtar.Merret nga trasati por çdo herë gjatë udhëtimit nënshkruhet nga trasanti.

5.Çekat e akredivit – iu lëshohen personave për blerjen e mallrave të caktuara e sidomos atyre bujqërore. Aplikohen me rregulla të njejta sikur te çekat e udhëtimit.

LETRAT KUALIFIKUESE LEGJITIMUESE

Paraqiten në qarkullimin ekonomik.Zakonisht këtu numërohen:

1.Librat e kursimit,2.Fletëpengu,3.Vërtetimi i depozitës dhe 4.Taloni.

1.Libreza e kursimit – dokument i cili lëshohet nga banka. Amortizimin e librezes sipas prurësit e bënë gjyqi komunal.Afati i paraqitjes është 30 ditë nga dita e shpalljes. Bartja e të drejtave nga libreza mund të bëhet me anë te cesionit civilo-

juridik.

2.Fletëpengu – dokument të cilin e lëshon banka por e bëjnë edhe personat e tjerë financiar,ku obligohen t’i paguajnë shumën e cila është

shënuar si fletëpengë(letra hipotekore).Janë letra me vlerë ku nxjerrin dispozita të veçanta.

3.Vërtetimi i depozitimit - letër me vlerë,lëshohet sipas urdhërit nga banka.Në këtë letër ceken

sendet e depozituara dhe shpeshë kjo letër quhet “revers” dhe aplikohet me rregulla të së drejtës

sikur te kambilali.

4.Taloni-dëshmi me shkrim për lëshimin e kuponave të ri. Lëshohet në emër ose sipas prurësit.Në praktikë më së shpeshti lëshohet

sipas prurësit kur nuk është i shënuar shfrytëzuesi i dokumentit.