NATIONAL LIBRARY OF MEDICINE

Bethesda, Maryland

EXE NTERATIONISC AD AVERIS

lUuftrifsimi Cardinalis Borrhomad Medio-lani Archiepifcopi,

A Io. Baptifta Carcano Leone» anatomen in Gymnafio tid~nenfipublice proiitente ? atq;

elegantiflima enarratio.

EODEM CARCANO AVTORE.

Ad\>erillujlrem>etpuclarifsimum Virum D. Io.Fort*tanam Ecclefia Maioris Mediolani

terum>ac jedt vacantegeneralem VicariumDigmjsimum * Dominum meum

colendtftimum .

CVM LICENTIA SVPERIORVM.

MEDIOLANI.Ex Tvooaraphia Michaclis Tini. Ad Mantiam Petri Tini,

' 0 M. D. LXXX1V.

IO BAPTISTACARCANVS LEO.

Io. Fontanae viro Praedarifsinio. S. D. P.

HVMNTO animi mei moerore , quantamtrifiitia hifloriam exevte-rationis cadaueris ILLUSTRISSIMI C *AKD l LISBorrhompi T. S. T. Mrchlepifcopi Mediolani, V ST 0K i SNOS TBJ S uilsfCT ISSI MI tibi dme hoc efflagitanti ,

alijsj} fim explicaturus, tu , qui immenfo indicio, perfpicaci ingenio, demum ftn•gulari in omnibus doftrina ,

ac eruditione maxima pradims es,facili poteris ludi-care. Is.n. fuit,quifmmgregem tantopereamauit, ut eius amore & uires ,&

corpusfuum defpexerit, fibifatis efferatus, (t ouiumfuarum animasproprijs &

animi, & corporis laboribus ad ccdelie illud gaudium,ad quod nunc ipfeperue-niffe creditur, perduceret. Quim igitur (ic Diurna uolmtatiplacuerit, ut mun-danam hancfedem reliquerit,quumq; Nobiliffimi uiri,interquos, &tufacilipra-cipuus haberis curarim , ut eius cadauer exenterarem,nonullaq; annotationedignafenfui meofef e obtulerint ,idcirco me operepretium fa&urum exiflimo 3ft& tibi,& alijs multis noua hac in eo reperta prafenti mea oratione explicuero ,remq;, qualiterfe habuerit , mani feliam ,atq; perfpicuam reddidero; attenteitaq; qua circa materiam hancfum diUurus audias, ueriffmaq\ omnia haec effe,animo tuofirmiter teneas.

Bi iih*"-ii.i I vera eftPhilofophi fententia in fuis Ethicorum libris Jquod vnufquifq; fua amatopera; quod nobis exem-plo poetarum oftendit; qui propria poemata perindeac filios fupra modum amant,ac quo maiori labore fa<fta funtjhxc magis etiamamat vnufquifq;, ideoq;&eamagisfibiexiftiraatelle chara; quod & pecuniarum,

■ . ii..» .- ■■J & matrum praecipue exemplo nobis explicuit fufifti-mqpecuniarum hoc modo,quando dixerit 3 qui acquifiuerunt pecunias,eas magis, qua qui ab alijs acceperunt,amare;Matres vero liberorum Tuo-rum efle amariores, cura laboriofior generatio fit,magifq;fuos filios diefciant;adde quod Temper iminenti vitae periculo ipfos pariunt.Si igitur hecPhiloTophi vera eft fententia, Quid tibi mirum videri debet vir integerri-me,ac lapientiflime,fi &egomeamihichara habenda exiftimem opera?vtpote quae magno labore , magnoque animi mei ftudio mihi, cae-terifq; foleam parare, eaq; hadenus ediderim ,quorum materia fi re-de fuerit examinata; Veraciffima,ideoq;& vtiliflima; fi methodus, quafuerint explicata; fummo ordine difpofita ;fi demum oratio ;ab om-nibus elegantiflima fine liuore fuerit iudicara. Habes in primis duos a meeditos libros anatomicos;in quorumaltero de quatuor vaforum circa corfoetus vnionc a nemine fecundum veritatem, praeterquam k me ipfo expli-catafin altero verode mulculis oculi motibus deferuientibus, proutrei ve-ritas exigit,agitur elegantiftimc.Habespoftealibrum raeum,quem nuper-rime in lucem edidi de vulneribus capitis; in quo quicquid ad huiufmodimateriam attinet,abfolutiffimc pertradaui ea ratione, vt nihil magis defi-derari,atq; exoptari valeat.Quod cum fit,nonerationi confonum tibi videri poffit,fi mea hxc veluti pretiofa chara mihi cenfeam habenda ? certe fic.Sed nihil mea hazc huiufmodi;quum aliam nuper nadus fim occafionera,qua &C tibi,& multis aliis rerum anatomicarum cupidis fatisfacere,animu-que tuumpraecipue abundantiffime valeam explere. Hoc autem eft, quodmihi munus demandatiffit exenterandi corpusPaftoris noftri;in quo quid oculis meis fefe fubiecerit,(quum memoria di-gnumhoc fit)ribi propalare decrcufQuod autem in huncvfq; diem remhuiufmodi diftulerim,hoc fuit in cauia;quod cernerem ego multos hac dcre loqui efle paratos non alia ratione,quam fi pfitaci,ac graculi quidam inhacmateria recenfenda forent habendi, quu alij epiftoliis,alij carminibus,alii declamationibus publicis fuas declarent cantilenas. Omitto quodremhanc & pedagogis quibufdam itavideo tra&atam, vtrifura continere ne-queam,cum in fua hxc legeda animum meum intendam.Mirum namquemihi vidctur,quodomnes fenfus in his fuis obiectis contenti efte videan-3ur,prtEterq«amfenfus olfa&usjquo tantum materiam hanc olfacere au fi

«nt,vt nomod® quod tali fendii fatis fuit,olfacere tentarint, verum &

qui imperfe&idimiis; omnium fenfaum in homine eft, vri tadle reftaturphilofophus in Iliis de anima libris,eum omnium fenilium perfe&idimumhabere voluerint,ideoque fuis olfadtibus quae non deberent; olfacereadnid lint. Tanta.n.quorundam fuit arrogantia,tanta ineptitudo,&ignorantiavt quaein hoc cadauere non reperta fuere,ha;c in eo contenta ede dixerinr,quae autem contenta funt,tanquamnon fuerint in eo fubticuerint. Adde,quod &.male ab his fuit fa£fcum,cum nafuti exigentes olfadbui tantum noaurem vifuifproutdebebantjinferuire voluerint.Ne autem amplius te fu-fpcnfum teneam,cumque te mihi inhiantem videam,iam tempus exigerevide tur, vt ad opus meum explicandum me:ipfum accingam. Audias.

Ia ferme tertia nodis enumerabatur hpra,quarti Noucbrisdiei Domini-ci, anno Chnfto naro. 15S4. quando a medicis labribus quiefeenscgo,& ab aliis omnibus curis longe remotus in ftudiorum meorum lococxiflens,ac ftudiis meis philolophicis ('prout mei moris eft)incumbens,quibus & tunc temporis valde eram intentus, magnumadeo ftrepitum audi-ui,vt velati aterremotu perculfus ego vna cum mea familiola totus fere ftupidus,ac in meipfo velati attonitus eorum more, qui magnterei alicuius admiratione detenti videntur ede attoniti, remanferim. Ecce .n. calcibus, &claua ( nefeio an lignea, vel ferrea) domus meas fores a Paulo GotioVi-ro multum Reueren. D. Vicarij ab epiftolis clariflimopulfatte adeo fue-re, vt quis eas, Sc domumvniuerfam vna veluti deijedas,acfundicuseuerfas credididetj audiunt ingentem fabta pullatione domeftici. accurrit mi-hi fidiflimusfemus,BaptiftaGuidus,acvaluasaperiens,perq; cancellos li-gneos fen eline appodtos magnu hominu muneru afpiciens ad me conixer-itis dixit,VAH, quamagna hominu turba domum noftram circumuenitHere mi dulciflime? Cui dixi,ne dubites,alacriter defeende, &: quid hoc fl-bi velit,diligererpercotare;is vti mihi femper inferuirepromptus ftatim dcfcendir,gradumaccelerat; ac priuiquam ianua aperiat, quidhoc fit, quid-quefibi uelintjdiligentidime inquirit.Pro refponfo,fe feruos ede Illudridi-mi Cardinalis,dominumque ie alloqui uelle, non erube/cunr dicere; refe-rat forer feruusjingrediuntur ratione ea multis, & magnis czreis accenfis,

vt aer quamuis tenebrofus veluti meridiana luce fitfaftus fulgentidimus.Scifcitans ab eis ego, quid fibi vellet hominu hic concurfus,ipfi refpondetme cum i multis Nobilibus viris! ,tum vero ab Illuftri ViroD. loanneFontana Archiepifcopi Generali quoCadauerIII .Cardi-nalis exeterare,eaq; ratione ipfum tranare, vt a corruptione, quantu fieripodir prasferuarem.Statim ego acerbidimo hoc nuntio animo meo coder-,natus,

& grauidimo moerore fum affe&us.Vt itaq; tanti viri imperio pare-

rem illico me ipfumin locum,m quo cadauer erat repoficum cum maxi-mo hominum comitatu me contuli;Pofuum autem erat cadauer in facd-lo loci Archiepifcopatus,quodpnedidus Cardinalis condolendum, ora-toriumque dicendum eile curarat. Eo in loco ita praeparatum erat cada-uer, vt i feretro nouo magno ornata fuccindo,ac multis veluti gradibuscircumquaque eleuato contineretur; Hic aderant multa lummaria,multiquoque aderant curiales presbyteri, qui genibus flexis ac multis lachry-mis pro defundi anima fupplices Deum deprecabantur, lubeo ut cada-uer deferatur,in aliumque locum illi propinquum transferatur ,* poniturflati m fupcr longiorern,latioreraquea(Ierem;ipfam cadauer facris,quibusindutum erat , veftimentis exuendum curo; deinde materia eadauerisprasferuadua prius praeparata, me ipfum magna tamen aifedas mceflitiaad opus obeundum,acdnxi-CVLTELLO itaq; nouo, quoq; nullu aliudcorpus fecueram,ip{iusabdomen,ventremq; inferiorem fecui fic , ut a xi-phoide,hoc ell eufiformi,&: mucronata chartilagine didaadregione vfq;pediuis,poflea tranfuerfira ad partes laterales eas, qme vacua & csneonasgrrcci folent nuflCupare,fecliones voluerim dfe fadas. Qua: mihi in coniideratione venere,hec fuere.PRIMO videre erat veluti fceietum,.cuius oi-fa pelle tantum ellent colligata,adeocorpus erat emaciatum; SECANTImihi abdomem a graecis epigaftrinm didum nulla mihi fefe obtulit pin-guedinis nora;quodmirum mihi ualde viitim dbquando in ceteris, qua’fecui corporibus quauis emaciatis iemper veiligium aliquod pinguedinismihi fefe obtulerit, quam pinguedine rauiroties in corporibus obelis, &

praepinguibus tant£ craffitici animad uerti; vtquatuor manus digitoruminuicem appofkomra magnitudinem latitudinemue aquare con/pexerimvti fuperiori anno in NobiliffimoD. Antonio Raudenfi,nec non in qtiadaNobiliffimamuliere ex veneni fafpicione mortua, eoq; a me feda manifeflb intuitus fum. MVSCVLOS poftea abdominis ualde graciles fados aduerti,ac inter alios mufculos redas didos,qui ficutialijs longiores, & an-guflioreSjita& reliquis abdominis mufcuhs cralEores ede folent.Sedo abdomine,difcillbq;peritonam, naturalia omnia diligentilErac exammaui,atq; imprimis omentum, deinde ventriculum , Sc intdlina,poftmodumhepar,&c Iieuem,vltimo loco renes,& veficam; Quantum ad omentum,hoc adeo fub ventriculo erat contradum ea regione Icilicetqua futuras inIlar,vti rediffime cenfet Aris, eius fuperiormembrana exoritur, vt primointuitu partem hanc a natura necdfanb genitam in hoc cadauere defuilfecrediderim.;quod eo magis veriflimile mihi vlfum eft, cum nullum adipisveftigium(cuius magna copia folet eile refertum)in eo apparuerit, verumfolummodo membranre,quibusefformari folet,panni cuiufdam laceri in-ftar in feipfo conuoluti inuicem conuolute cernerentur ; attollens autem

Quogfrnere ul

tl fifiiotaritt0Y-

Qjj** f e'catl oc~

curenntNulla

pingue -

do 'in ahdomine»

abdomnis rnufculi quomodo repeni.Omenttiquomedofe haluerit>

ventrlculitm,omentumq; manibus apprehendens veluti tenuem quandamembranam,atq; hanc exiguamjomni ad ipis genere dedituram vidi ne-que id mirum,quando ob I5gas, quas libenti(fime patiebatur inedias, eadeerat materia ex quaadeps,& pinguendo folent generari a natura; quaseft fecundum Galeni fententiam fanguis oleaginofus didrusjiecundum autem Arift.in fuis de partibus animalium libris,eft fanguis bene cod:us;quitamen idem eft cum materia a Galeno affignatajqute materia, feu qui {an-

guis oleaginofus di<ftus cadens fuper membranas refrigeratur,refrigeratusaut concrefcitj&fic in pinguedinem uertitur .VENTR1C VLVM de-inde aggre(Uisfum,& nihil cibi in eo contentum fed flatu folummodo euvidi elle repletum,eius poftea partem internam examinans multas velativcflculas in ea vidi efie contentas,tprtedpue circa orificium fuperius ven-niculi,e quibas gladiolo feftis flatus folummodo eft egreflus; ex quo ven-triculum male habitum fuifle reda ratione cenfui;quandofuperficies in-terna interioris tunica ventriculi in naturaliter fe habentibus lamis fit, 8clubrica,praeterquam quod fubftantia illa uillofa ac oloferico fimilis fad&in ea habeatur. INTESTINA adeo erant conftrida,utnullo eo pene fun-gi viderentur manere, ad quod natura pnccipue ea iolet deftinare;hocautem eft,vt ad chimi faciant diftributionem, ac inter ea craffiora pracipucvacua,inter quae colon didum,&redumdiduminteftinura; in quib. cufemper aliquid fecalis excrementi contineri foleat hac ratione,cum velutlfaccus quidam hxc crafliora dida caeteris fubijciantur,quo in eis craffioraexcrementa diutiusalleruari poffint,nc continue egeramus,non autem folum ad diftributionem,vti gracilia fint inftitutajmirum inquam mihi visueft,quod non modo in gracilibus,verumne in his quidem tantillum excrementi viderim afferuatum. 1ECVR in dextra corporis regione pro maioriparte collocatum,& fanguinis officinam didum manibus contredaui,* cuius partem fuperiorem vniuerfam,quae 8c conuexa dicitur 8c gibbofa,fanaatque integram cognoui.Acuti ex colore,& eius fubftatia adiudicaui 3parsea autem quse dicitur fima feu,concaua,tota fere erat maximeregione ea,in qua habetur ciftis dida felea,& ea maxime parce, cx qua ve-na portas ftelechiea grascis dida exoritur,hec.n.pars iecinoris erat nigricasfedaq; mihi vifa eft flacida, fecus quamalia iccoris fubftantia. LIENEMexinde perpendens ipftun prteter naturaliter habere ex tribus mihi facilefuit iudicare,primb ex eius magna,qua excedebat mole , Secundo cx eiuscolore,quapar eftet,atriore;Tertio ex eius fubftantia in[ fanguinem velucicoagulatum ftatini verfa adeo, vc quando eum manibus contentum ha-buerim,non fubftantiamaqualem, &fua tunica fuccindam, vti in aliiscernere eft,verum in fanguinem atrum, ac pulticula: cuiufdam craffiufcula: inftar concretam per intermedia digitorum excidere confpexerimivn-

.

pingue-ms

.

3HCL

ratione” u

yentrl—-culusquomo-do

InteRi-na qua-lia.Gracili-um mu-nus,

€rapio-rum munus.

1ecoris■pars corrupta f.

Quibuscenfue -

rit ratiomb, au-tor lieneejje cor-ruptu .

«Se & integrum ipfum lienem in «ale,quodrei luiiufce gratia erat paratumafteruare mimme valuerim; ex qtioconijed lienem non modo die maleatfedum,(ed & fere eflc corruptum;qua operatione etiam cognitu fuit facillimum,quid Erafitratus per parenchyma, quali dicas fanguinis affufio-nem intelligere voluedt.RENES poftea examinans neq; hos naturales ef-fe facileaffimiaufiquando &: eorum fubftantia non ea duritiemihi predi-ta eft vifa, qua remu caro( vt pote que parum d derepet in duritie a cordisfubftandajconftare videtur,& multa veluti tubercula in eorum externa

fuperficie haberentur ita,ut naturalis ea,qu£e in fuperficie externa cerni{olet lubricitas,& lenitas minime fuerit confpeda;Vnde& hos male affe-ctos cenfui, VESICAE deinde fedionem fum aggrdfus, haec erat magnalocii copia repleta adeo,vt quando eam pupugerim illico tantum vrinae effluxerit,quantum urcei communis capacitas continere potuiftet;atq; hxccirca naturalia. SPIRITALIA demumaggrediens, atq; os pedoris grte-

cis fternon didum ea regione fecans,qua colhe in chartilagines incipiuntdefmere, ipfum euerti, ac ftatimfitum pulmonis,cordis, atq; iplius thecepericardij nomine donatae a Itantibus oltendens,quam aftabie pulmonislobi ceu digitis quibufdam cor iplum amplexarctur,ipfis uolui indicatu.CIRCA PVLMONEM nihil annotatione dignam mihi fuit vifum; fiqui-dem &in colore,& in fubftantia ipfum naturalem adiudicaui;pr?terquam.quod magna aeris attradi copia ipfum turgidum cofpexerim. PERICARdium integrum,ficud &c pauculam aquam in eo contentam, yti &in om-

nibus mortuis folet,animaduerti;quae numfiatex Ipirituum refolutione,vd communiter creditur ab anatomicornm fece,uel neceffario etiam vi

mentibus(quod &rationi conidnum mihi videtur)habeatur,ne cora ingi,& continuo indefefloq; naturali luo motu agitatum fortaftis exiccetur,fuo loco inpublicis anatomis dicetur,ficutimultoties &in theatro in Gy-mnafio meo ticinenfi auditoribus meis explicare fum folitus. Nam locushic non requiritjUt de his exquifitiffime loquamnr;fed lupeificie tenus

neceflitate adi de his verba faciamus. COR VLTIMO loco manu fi-niftra apprehcndens,ac fixis oculis,palpebri!q releiatis,ac nulquam nutan

tibus imuens ftatim in lachrymas profufus veluti a corde meo ad oculostanta aqu$ copia fuit delata,vt veluti duo fluuij, redius autem dixerimduo lacfarymarum torrentes in me finrfadi,*ftadmq;proriimpens,acnonamplius me ipfum continere vales, ipfum fic Ium aliqquutus.FIERI ne potcftjitt eo impietatis progrediat,vt te dillecem, ferroq; veluti reliquas ca-

daueris partes dilaniem?nequaqua,abfit tanta inhumanitas, abfit tanta fe-ritaSjlonge demum abfit tanta impietas.Te ne,COR M£VM,quin potiuscor omnium,cum omnibus non dixerimMediolanenfibus,vcru omnibuschrifticolis uires fuppeditare loleres, difiecare audebo:Qaid fi folambien

Renumhiftoria

in ueft-ca quanta rri~n? co-piaSpirita-lium c-xamen%

Quale*fuerintpulmo-nes.Vericardiu quale.

Qua citca corfaffafnt ahautore ,

Orathab autore ergacor ha-bita»

tem ex l*e tenebrofum,& opacum exiftentem illuminans ipfum pellucidaac trafparentemefficit,radi jfqTuis omnibus in mundo exiftencibus vita,effeue conciliat,non nc ex te & per te tanquam nouo fole tua: Dioscefi virafuit conciliaca?quando ex te tales ad eam fpiritus fpirati fuerint vitales, vrficuti ex omnium corde fpiritus uirales per vniuerfum corpus demandan-tur,quibus ipf$ recreentur,refocillentur,demumq; ex eis vitam habeant,ita ex te tanquam nouo iole radij fpirituales fuerint fpirati, qui vniuerlanvtuam Dicecefim illuminarim, eamque multis in locis veluti irigeiadam,ac minufqua tepid aitacalfadamreddiderint, vt multi & ftilum mutare,feq; kpecatis corrigere,demum nonum homine induere fintcoadi.Qmdfi tk heretici tui lumine neceffitate adi te colere,&venerari,fidemq; no-firam catholicam tanquam veriffimam re ucra fateri fint coadi?0 magnuvitas noftras exemplar,O magnumchriftiane uita: fpeculum,quis vnquamde te COR MEVM diffidentem orationem habere poterit ?qii£ oratiomelliflua,qu? dicendicopia,atq; facundiain hominum ore vnquam po-terit efle?Tu fanditatis idea,tu typus,atq, chriftianoru fuiffei corona. NosmiferoSjCum vitam vitae noflras amiferimus; vbi funt iam motus illi ferue-tiffimijCor meum,a quibus ceu lampadu femperaccenfaru, luminibus Seper agitatus ruam, noftramq; ecclefiam commouebas,eamque nunquamimmotam die linebasduuic ieiunijs Iongiffimis,nunc auftens difciplinis,nunc cilicio,nunc diurnis,nunc nodurms orationibus fummum praebensexemplum-,Nos iterum miferos,vbi Paftor nofter,qui tam fuaui dodrina: *fuee cibo nos pafccre valear?velud oues dilpcrhe vere dici poflumus; Vbinunc fan.ditatis,exemplarPin quo veluti per fpeculum uita: noftra: ueriflimam effigiem videre poffimus?Non habeo, quod de te amplius, poflimdicere COR MEVM;Sic placuit altiffimo, vt vira huius mundi priuarerisjSc hoc optimaratione,quando mundus minime dignus elTet,vt te recipe-ret;Magnum quidem hoc omnibus Chrifti fidelibus praecipue nobis Me-diolanenfibiis,fuit flagelllim; magnahaec fuit iadura magna calamitas ,

atque mifer ia;Qui d. n.miferab1 1iu s, quam prius tantae fanditatis paftoremnos habuifle,nunc autem eo ddlitutos eflef*ideoq; tanquam oues difper-las huc atque illuc vagari,fi ne duce?Interim Deu lupplicabimus, vt SVM-MVM SANCTISSIMVMQVE NOSTRVMPONTIFICEM infpiret,vtvt alium talem huic noftro fubftituium eligat,qui fi non tanta vitee fandi-

ea,quae pro virili fieri poterit;tanto fuo pnedeceflbri poflir ae-quiparari;haic loquens cum magnariuerentia ipfum depofui. ipfiufq; ma-gnltudinem,ipfum non amplius tangens examinaui;Neque.n.cor prergradeerat, ficuti quidam in fuo epiftolio falfo cfle dixit, qui neque fedioni.affitit,neque ab aliis relata rede fortafsis intellexit, fed hoc potius animoilio itaque mediocris fuit magnitudinis; & hoc optimara

tione,quando deuti mediocritatem in omnibus feruauit(incredibile for»taflis videbitur)ita 5c cor mediocre iure efle debuit. Si etenim de morali-bus loqui voluerimus virtutibus,ipfefuit temperantiflimus,nec non & li-beraliffimusjin omnibus quidem ipfe fuit temperans, at in his praecipuequ£ ad vidum,«Serem veneream videntur attinere,ita vt ab omnibus ere-datur,licuti in uidu parciflmius>ita& in re venerea caftifllmus extitille: li-beralis poftmodum adeo fuir,vt eos,qui ipfi inleruiebant,liberaliflim£ voluerit efleremuneratos.Tacebo magnam erga pauperes benignitatem,mi-fcricordiam,& charitatemjquibus tempore peftis inflammatus fuit adeo,vt quaecunquein domo fua haberet pauperi bus dono dederit,vixque ipfehaberet,quibus fefemifere induerepoifet, adeo.n. rem pecuniariam flo-cifaciebat,vt eam per nihilo ipfe haberer. De eius poftea erga facras tedesfuas Metropolitanasliberalitate , -quis vnqua cius erga illas iiberalitatem,atq; munificentiampoflitenarrare?quibus &:periftromata fericea, atqueauro intertexta quibus ipfe pollent exornari,ac infinita vafa argentea, au~reaque voluit efle largita,atque dono data.Si poftea loqui voluerimus devirtutibus intelledualibus,quasArift.in primo Eth.credit efle ueluti fapictiarn,pcrlpicaciam 3prudenciam,&:{c.quis vnquam temporibus noftris prudcntior?quis vnquam vifus eft fapientior;in contemplatiuafiquidem mirabilis erat adeo,vt fl felicitas in ea fleuti placuit Arift.in Ethicis fle collocarida,vere in noftro hoc Paftore hahitafit dicenda. De acHua quid dicemus?in quarede adeo fefe gerebat,vtprudentiam Tuam in omnibus femper ex-ercens omnium prudentiflimus ab omnibus femper fuerit iudicatus.Cumautem circa multa contemplatio eflepoflir,fl de diuina ea conrcmplatio-Jie,quae in hoC confiftit,vt diuina fruaraur vifione,in qua & vera conflftitfoelicitas>quodfaeile fiet, SI CHRISTISaluatoris noflri ferua-uerimus;quis magis huic contemplationi fuit deditus, ad quam femperita fuit,propenfus3vt cum iam langueret Varalii exiftens nullis laboribus*nullifque perpecerit vigiliisfled femper diu noduque euigilans in faceliisCHRISTI Saluatoris noftri paflionis animo luo meditationes exercebat,JMale igitur qui Corpraegrande eum dixerunt habere.Quod ipfis fi non se-ili,faltemrationibus facile manifeftum atq; peripicuum elle debebat; Iftiquidemmanifefto oftendunt fephilofophicisrationibus efle deflimtos.Nam fi uera eftphilofophi lententia in rertio de par.animalium de cordisfubftantia,duritie fcilicet& mollitie,fjcuti,& de cordis amplitudine &cxiguitate,quod fcilicet ad mores pertinent;&: quod qui habent cor durum,& fpifsum fenfu heberi funt,qui autem habent mollius fenfu magis valet;addidit philofophus quod (bene aduertas)qui habent cor grandiuspauidafunqquibus minus cor eft,aut mediocre 3 funt audatiora,atq; fidendo-ra;Cur inquam, fi vera cft htec philofbphi fententia,(prout eam ego verifli

iv?m efse ccnfeo) dicere debemus ipfum,vd ide(parum tamen reda ratione) Cor praegrande habuiire?Cumnullum vnquauiderira ego ad adio-nes fuas obeundas proptiorem, minulque in periculis fibi oblatis pauiduatque dmorofimr,vti ex duobus inter multa alia exemplis cuiq; facile conitare potcft.Quoi um alterum effidiim ei mors manuario tormento fclopeto d;do a malignis quibufdam,&veluti iicarijs domefticis procuraretur}a cuius maximo Ihepitu nullo timore correptus femperpermanfit mtrepidusjalterum fu it,quod fele voluntarie ad fedam contulit qua(quamuis diuino nutu fecus euenerit)facillimum erat credere, quod & ipjfum,& eos qui cum iplo erant (inter quos erat inultum Reueren. & i menunquamlatis laudatus Pater Francifcus Panicarola concionator diferdf*fimus,& multum Reueren. Pater D. Achilles Collegii Diui Fidelis Mediolani Venerabilis focietatisIESV praefedlus digniflimus) trucidallent , adnihilamque eorum corpora redegilfenr. Quid igitur,qui alteris iplum ha-builfe cor praegrande,tibi ne uidetur,ipfum inter alios haecpraeclara adeoexequi p6tuille?funt ne haec operapraegrandis,ex confequentipauidi cot-dis; Valeat itaque ratio hec ceu omnino falla,redicula,acprorfns erronea.Priufquam.n.hec ifte feriptis mandaret,me in arte peritum, meque qui iaeius partes diligentilfime examinaram,conlulere debebaqquodcum ab ipId minime facium lic,nil mirum,li in abfurda hec inciderit. Et quoniamfciolus aliquis pertinaciter contendens(vt omnibus occurram obiedioni-bus) dicere pollet,quomodo is qui panem folummodo comedebat, 8c a-quam tantummodo bibebar,tantum caloris habere poterat, a quo prom-

adeo adiones perfici pollentfcum philolophus in loco pixeallegato raagnarum adeo operationum caufam efficientem reducere videatur ingnum calorem,cum dicat in -magno corde calorem exolefeere, in exiguomagis contineriffiuic relponfo minime dignum hocfit, vi pote quod quaerere hoc,ell Dei negare potentiam) refpondeo inquahoc pa£lo,quid ais omnium ineptiffimc?tibi ne videtur die rationi confo»nura,quod mundana ccrleftibus,humana fpiritualibus comparari debeat?legilbn vnquam apud lapiendam diuinam, imb apud Deu ipfum,quodnon in lolo pane vicuithomo, led in omni uerbo, quodprocedit de oreDei?Quid igitur miraris,quod Pallor ille nollcr coelelli pane nutritus(quo& quot.die nutriebatur)magnum,& feruentiffimum calorem haberer, exquo poilmodum perficiebat, & maiora quoque perficere poller.Audift;n,qu£ExcellentilIimus tk nulli in concionandi modo,&genere feeundus Panicarola dixerit die Dominico proxime praeterito, (qui fuit 18.dies menlis huius Nouembris)in templo maiori dum condonaretur, dcmanna,qua quadragintaannis populum Deus omnipotens luftc,tauit?ls li quidem tanta eloquenda tanto dicendi ornatu, & facundiarem

hancexplicuit,vt nihil dulcius,nihil fiiaulus,nihil gratiusnihil demum vtilius efse poffit,manna dixit ipfe panis fuit coriefiis omni fapore proditus,tantoquerobore donatus,vt nulloalio cibo indigeretpopulus ifte;Quid putatis vos de pane hoc ceIefti?noueinquir,pIufquam manna haberis a Deovobis traditam?qu£E eft altaris fandliffima Euchariftia? ex cuius fumptionccorroborati non modo ficuti quadraginta annis tantum fuftentariverum & mille annorum iter validillime vos poteritis percurrere.Ecce igi-tur,quod genus nutrimenti allumatlpiritualis,quocorroboratus:veiuti,&:PROPHETA ILLE pane fubcineritio longum iter percurrere,&: heroicasactiones poflit perficere;ficuti & Pallor nofterperfecit, & noftrum vniuf-quifque eius velligia indubie poterit perficere.COR quidem igi-tur quo ad fubftantiam & magnitudinem fuitmediocre,nullaquelabe detentum,fed integrum,ac omni Ipecie fanitaris affedtum.Quoad operatio-nes fuit ingentiffimum,ampliffimum,& velati mare vaftilsimum iure di-ci poteft;atq; hec habui,qua: de corde dilfererem.Exempto corde cupulmone,atq; his in vafe repolitis,ftatim vniuerfam cauitatem thoracis,& 'ventris inferioris aceto acerrimo fpongia abforpto femel atq; iterum ab-'lui;poftmodum aqua uite dibla eafdemmet relperfi; aloeq;,mirra, & thu-re puluerizatis,atq; infimulmiftis cauitates ealdem copiofilsime refarfijpo(lea panni rafura,cauitates ipfas repleui. Hisperadlis acubus nouis(quasmemoriae gratia, vua cum cultello,& fili,quo vfus fum,portionemihi alleruo,neq; eo aliud cadauetfecabitur,ficutineq; hifce acubus alia cadaueraconfuentur)& filo nouo eius cutem confui,vittifq;pice intingis fe&ionesh. me fabtas picatas elfe volui,atq, conteClas;iterum ijfdem, quibus priuserat indutus,facris veftimentis fuit ornatus;atque tranla&is tribus circiterdiebus (biennibus faritis funeralibus ab $dibus Archiepifcopalibus cu ma-eno totius populi dolorofoclamore,atq; incredibili eiufdemploratu ad tepium metropolitantim fuit translatum,in quo prope gradus chori honorificentifiime fuit fepultum cum maximo totius populi conuentu; prius ta-men habita luculentifsima,elegantifsimaq; funebri oratione k M. REVE,PATRE FRAN CISCO PANICAROLA conciue noftro Nobililsimo,atq; vna Do&ifsimo,moribulq; probatilsimo,adeo vt fi verum mihi dice-re,ac quodanimo meorefidet,fas fit explicare,dicerem audafter ipfum ef(e dignum,qui nonmodo ad epifcopalem dignitatem eligeretur, veru quiad Cardinalatus gradum eueheretur. Faxit itaq; Deus ut hoc & meritisfuis dignum,&noftri populi beneficio acceptum opus adimpleatur.

quefecerit rn-tor procadauerh pr&ferna *

tione.

PINIS,