evropski građanski zakon

UNIVERZITET U SARAJEVUPRAVNI FAKULTET

KOVAČEVIĆ SUTKA

PROJEKAT EVROPSKOG GRAĐANSKOG ZAKONIKA

SEMINARSKI RAD

OKTOBAR, 2009.

Kovačević Sutka Projekat evropskog Građanskog zakonika

UNIVERZITET U SARAJEVUPRAVNI FAKULTET

KOVAČEVIĆ SUTKAINDEKS: 60583; REDOVNA STUDENTICA

PROJEKAT EVROPSKOG GRAĐANSKOG ZAKONIKA

SEMINARSKI RAD

PREDMET: MODERNE PRAVNE KODIFIKACIJE

MENTORI: PROF. DR. FIKRET KARČIĆ VIŠI ASS. EDIN HALAPIĆ

Univerzitet u Sarajevu Pravni fakultet 2


SADRŽAJ

1. UVOD.....................................................................................................................................4

2. PROJEKAT EVROPSKOG GRAĐANSKOG ZAKONIKA................................................5

2.1 Nastanak ideje o evropskom Građanskom zakoniku........................................................5

2.2 Općenito o evropskom privatnom pravu...........................................................................5

2.2.1 Grane evropskog privatnog prava.............................................................................6

2.3 Moguća osnova Zakonika.................................................................................................7

2.3.1 Historijski razvoj Landovih načela............................................................................7

2.3.2 Action Plan.................................................................................................................9

2.3.3 Struktura i osnovna obilježja Landovih principa.......................................................9

2.3.4 UNIDROIT principi za međunarodne trgovinske ugovore......................................11

2.3.5 Zjedničke karakteristike UNIDROIT principa i Principa evropskog ugovornog

prava.................................................................................................................................12

2.4 Evropski Građanski zakonik...........................................................................................13

2.5 Perspektive građanske kodifikacije u pravu EU.............................................................14

2.5.1 Argumenti protiv......................................................................................................15

2.5.2 Argumenti za............................................................................................................15

2.6 Sredstva harmonizacije i unifikacije evropskog prava...................................................15

3. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................17

4. Literatura...............................................................................................................................18



1. UVOD

Sa samim osnivanjem Evropske unije nastala je i ideja o jedinstvenom evropskom pravu

koje će svoju konkretizaciju dobiti kasnije u vidu projekta evropskog Građanskog zakonika.

Međutim, od osnivanja EU je prošlo mnogo vremena, a ka ostvarenju ideje jedinstvenog

evropskog Građanskog zakonika ućinjeno je slijedeće: formirane su određene grupe

sastavljene od eminentnih pravnih stručnjaka koji za zadatak imaju kodifikaciju pojedinih

dijelova Evropskog privatnog prava, učinjeni su veliki napori ka unifikaciji Evropskog

ugovornog prava, što je rezultiralo stvaranjem tzv. „Principles of European Contract Law“,

koji nemaju snagu zakona. Ipak, od spomenutih grupa, najpoznatija je Commission on

European Contract Law, koja je rezultirala stvaranjem spomenutih načela koja se zovu po

koordinatoru komisije, danskom profesoru, Ole Landu. Zbog značaja koje ovi principi imaju

za budući evropski Građanski zakonik, u ovom radu ću da detaljnije obradim samu historiju i

rad Landove komisije, ali i UNIDROIT principe za međunarodne trgovinske ugovore.

Također, reći ću nešto o samoj historiji nastanka ideje o Zakoniku, društvenoj i političkoj

podlozi za stvaranje istog. Nastojati ću da obradim pitanja same potrebe za Zakonikom,

njegovih eventualnih negativnih posljedica, ali i glavnih prednosti koje nosi sa sobom, a to su

smanjenje transakcijskih troškova i doprinosu jačanja pravne sigurnosti u Evropi.



2. PROJEKAT EVROPSKOG GRAĐANSKOG ZAKONIKA

2.1 Nastanak ideje o evropskom Građanskom zakoniku

Unifikacija privatnog prava u Evropi je stara gotovo kao i sama Evropska unija. Sve je

počelo šezdesetih godina prošlog stoljeća, od strane naučnika i političara, što je vodilo do

stvaranja transnacionalnih akademskih i istraživačkih grupa koje su obavljale komparativni

posao.1 Jer, jedini način da bi se stvorio jedinstveni evropski zakonik je stvaranje jedinstvenih

zakona za pojedina područja evropskog prava. Zato je, prije svega neophodno reći nešto o

privatnom pravu, čija područja i jesu predmet kodifikacije.

2.2 Općenito o evropskom privatnom pravu

Kada govorimo o evropskom privatnom pravu važno je napomenuti da je ono dio

evropskog prava u užem smislu, tj. uključuje privatnopravna pravila koja su na temelju

zajedničkog europskog prava obvezatna u svim državama članicama, a sadržana su u

propisima zajedničkog prava primarnog i sekundarnog karaktera – uredbama, smjernicama i

dr., ali i evropskog prava u širem smislu gdje spadaju prava europskih međunarodnih

organizacija (to su uz EU još i Vijeće Evrope, EFTA – evropska zona slobodne trgovine,

WEU – Zapadnoevropska unija te OESS – Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju).

Uredbe EU imaju važnu ulogu u evropskom pravu jer one imaju snagu zakona. Na koji

način? Prvo, to su propisi općeg karaktera koje u državama članicama djeluju neposredno

prema adresatima njihovih normi. Drugo, adresati su određeni apstraktno i generalno. Treće,

uredbe su obvezatne u cijelosti i njihovom se ispunjenju ne mogu ispriječiti nikakve

unutrašnje norme država članica, pa ni one ustavnog ranga. Nadalje, nije potrebna njihova

implementacija u nacionalno zakonodavstvo da bi njihovi učinci počeli djelovati, pa ih sudovi

moraju primjenjivati od dana kada stupe na snagu.

Smjernice su, međutim, akti EU koji služe usklađivanju tj. harmonizaciji pravnih poredaka

država članica glede onoga na što se smjernica odnosi. I one su kao i uredbe općeg karaktera,

ali ne djeluju neposredno na privatnopravne subjekte, već su njeni adresati države članice EU

1 www.eui.eu/RSCAS/WP-Texts/01_14.pdf, 10.10.2009., 18:53



koje su obvezane u određenom roku preuzeti sadržaj smjernica u svoje unutrašnje pravo.

Svaka je država dužna, dakle svoj pravni poredak uskladiti sa smjernicom, ali je pri tome

slobodna u izboru oblika i načina kako će postići cilj kojem smjernice teže. U ostale

sekundarne izvore europskog prava spadaju još odluke koje su pojedinačni akti upravljeni

pojedinačnim adresatima, bilo državama članicama bilo pojedincima; te preporuke, mišljenja i

rezolucije tijela EU koji nisu pravno obvezujući.

2.2.1 Grane evropskog privatnog prava

Glavni cilj EGZ-a je da se, kao i nacionalni građanski zakonik, bavi glavnim područjima

privatnog prava. Norme evropskog privatnog prava ne tvore homogenu pravnu cjelinu, ne

slijede i ne čine nikakav pravni sistem, a vrlo često su povezane sa normama koje nemaju

privatnopravni karakter.2 To je i razumljivo, jer su akti sekundarnog evropskog prava

donošeni radi rješavanja nekih određenih problema, onako kako su se ti problemi javljali i

kako ih je u datim okolnostima – pravnim, političkim, ekonomskim, socijalnim, bilo moguće

rješavati putem usaglašavanja odnosnih segmenata pravnih poredaka evropskih država. Pod

pritiskom stvaranja sve većeg broja normi evropskog prava stalno se mijenjaju pravni poretci

država članica EU u cilju njihovog sve većeg ujednačavanja ( proces unifikacije) i

usaglašavanja ( proces harmonizacije). S obzirom da je gospodarski prosperitet neposredni

cilj evropske integracije, ne čudi da je najveći broj normi evropskog privatnog prava upravo

sa područja obveznog prava – kako ugovornog, tako i izvanugovornog (pravila o

elektronskom potpisu, zaštiti potrošača, pravila o trgovanju elektronskim putem, odgovornost

za štetu koju krajnji potrošač pretrpi od neispravnih proizvoda itd.). Neke norme evropskog

prava odnose se i na porodično pravo, dok je onih normi iz stvarnog vrlo malo. Što se tiče

normi nasljednog prava, njih nema, barem ne onih koje bi se odnosile neposredno na

nasljedno pravo.

Privatno pravo obično u zakoniku obuhvata porodično pravo, nasljedno, zatim pravo

vlasništva i obvezno pravo. Obligaciono pravo obuhvata ugovorno pravo, delikte i naknadu.

Ono što je bitno reći je da rad na EGZ-u počinje sa evropskim ugovornim pravom. Upravo

zbog samog sastava evropskog privatnog prava, za očekivati je da je glavni predmet

kodifikacije ono pravno područje koje je i najzastupljenije – obvezno, odnosno pravo

2 www.sgecc.net, 10.10. 2009., 18 : 59



ugovaranja. Znači, razvoj EGZ-a se primarno fokusirao na stvaranje jedinstvenog prava

ugovaranja.

2.3 Moguća osnova Zakonika

Smatra se da su tzv. Landova načela koja se odnose na evropsko ugovorno pravo, kao i

UNIDROIT principi za međunarodne trgovinske ugovore, osnova i dokaz da je moguća

unifikacija evropskog prava, kao i kodifikacija EGZ-a.

2.3.1 Historijski razvoj Landovih načela

Još daleke 1974. godine, u Kopenhagenu, započela je inicijativa za izradu konvencije

evropskog ugovornog prava od strane evropske Komisije. Tako je 1980. godine formirana

posebna komisije sa nazivom Commission on European Contract Law ( Komisija za evropsko

ugovorno pravo). Dvije godine kasnije, 1982. godine, komisija počinje sa radom. Komisija je

univerzalno poznata pod nazivom Lando-Komisija, prema koordinatoru samog projekta,

profesoru, Ole Landu iz Kopenhagena. Ono što je bitno naglasiti je da su članovi Komisije

eksperti iz svih država članica EU, ali da nisu izabrani od strane svojih vlada i ne

predstavljaju zvanično svoje države. U sastav Komisije su ušli samo zahvaljujući ličnom

autoritetu i sposobnostima. Nisu bili predstavnici nikakvih političkih niti vladinih interesa,

nego su jednostavno bili vođeni istim ciljem – da kreiraju najprikladnija pravila evropskog

ugovornog prava.3

Rezultati rada Komisije su vrlo bitni za evropsko ugovorno pravo, ali i za sami projekat

EGZ-a. Naime, prva verzija Principa evropskog ugovornog prava objeavljena je 1995. godine.

Ona je sadržala samo opće odredbe i pravila vezana za obaveznu snagu ugovora i sredstva za

slučaj neizvršenja. Druga verzija je objavljena 1999. godine, dok je treća i posljednja

objavljena 2003. Prilikom izrade Principa, Lando-Komisija pošla je od pretpostavke da

različita pravila ugovornog prava koja postoje u nacionalnim pravnim sistemima ne idu u

prilog potrebama zajedničkog evropskog tržišta.4 Takva regulativa ugovornog prava ne

odgovara na probleme geografsko-ekonomskog karaktera koji svakodnevno pogađaju 3 www.brooklaw.edu/students/journals/.../bjil29iii_lopez-rodriguez.pdf, 10.10. 2009., 19:42

4 www.brooklaw.edu/students/journals/.../bjil29iii_lopez-rodriguez.pdf, 10.10. 2009., 19:10



subjekte koji posluju u Evropi. Tako je na primjer, proizvođaču obuće iz Padove, mnogo

jednostavnije da trguje sa Rimom nego sa Frankfurtom. Drugim riječima, razlike između

pravnih sistema država članica Unije, razlog su zbog koga trgovinske transakcije često skupo

koštaju poslovni svijet. Zbog toga, sa geografsko-ekonomskog stanovišta, trgovina unutar

jedne zemlje izgleda isplativija u odnosu na izvoz robe u druge zemlje sa različitim pravnim

sistemima, čak i u slučaju kad su te zemlje geografski blizu. U suštini, riječ je o problemu sa

kojim se sukobljava čitava ideja integracije evropskog tržišta – različita pravila ugovornog

prava mogu prouzrokovati smetnje tržišnoj konkurenciji odnosno odvratiti poslovne ljude od

kupoprodaje dobara i usluga izvan granica njihovih država. Prema tome, da bi se uistinu

formiralo zajedničko tržište, potrebno je eliminisati smetnje izazvane različitim pravilima

ugovornog prava.

To su bili osnovni razlozi koji su motivisali Lando-Komisiju da predloži široko primenjive,

uniformne principe za ugovorne odnose, izdvojene od nacionalnih pravnih sistema, u cilju

olakšavanja trgovinskih transakcija u okviru Evrope. Izrada Principa evropskog ugovornog

prava diktirana je dakle, praktičnim potrebama i zahtjevima poslovnog svijeta Evropske

Unije.

U toku 1999. godine, evropsko Vijeće pokrenulo je inicijativu za harmonizaciju, odnosno

ujednačavanje nacionalnih privatnih prava zemalja članica EU, sa naglaskom na ugovorno

pravo. Rezultat je bio inicijativa za izradu evropskog ugovornog prava – Europan Contract

Law, te je evropsko Vijeće odlučilo da evropska Komisija i Vijeće Ministara pripreme i izrade

studiju sa područja ugovornog prava svih država članica. Sa obzirom na značajne pravne

razlike između zemalja evropskog kontinentalnog pravnog kruga i zemalja common law-a,

trebalo je pronaći poveznice ova dva različita pravna sisitema. Tražio se zajednički nazivnik

svih zemalja članica i on se pronalazi u tržišnom privređivanju, zatim u evropskoj pravnoj

kulturi koja se temelji na Rimskom pravu, kršćanskoj etici i evropskoj filozofiji. Tako, 2001.

godine evropska Komisija objavljuje izviješće i poziva sve pravne stručnjake da se jave za

izradu evropskog zakonika privatnog prava, nudeći više mogućnosti:

a) da EU ne poduzima ništa, već da se pusti vremenu kako bi se sama od sebe stvorila

određena pravila ugovornog prava;

b) da se promoviraju određena zajednička načela ugovornog prava kojima bi se

približilo svako pojedino nacionalno zakonodavstvo;

c) da se poboljša i detaljnije razradi već postojeće evropsko zakonodavstvo,



d) ili da se stvori sveobuhvatno zakonodavstvo ( kodeks) na razini Unije.

2.3.2 Action Plan

U februaru 2003. godine, Komisija objavljuje tzv. „Action Plan“ kao još jedan korak u

tekućoj raspravi o budućnosti evropskog ugovornog prava. Ovaj Plan predlaže, kao prvi korak

poboljšanje već postojećeg „Aquis Communautaire- a“ na području ugovornog prava. To bi

moglo biti postignuto sa tzv. „Common Frame of Reference“, koji sadrži pravila o sklapanju i

tumačenju ugovora, kao i o izvršenju i neizvršenju ugovora, pravnim lijekovima, te

osiguranju vjerovnika i pravila u slučaju neosnovanog bogaćenja. Ta bi pravila popunila

mnoge pravne praznine koje je Aquis ostavio otvorene. To znači da bi ona trebala

zagarantovati da se isti pravni pojam ujednačeno tumači i primjenjuje u državama članicama,

kao i harmonizaciju u pojednim područjima kao što je npr. zaštita potrošača. 5

Plan također, predviđa razvoj općih uslova poslovnih ugovora (general conditions of

Business contracts) na području Evrope. Komisija uz to nudi i pomoć poduzetnicima i

njihovim organizacijama pri izmjeni informacija sa ciljem ujednačavanja uvjeta. Konačno,

„Common Frame of Reference“ predstavlja i mogući – optional instrument tj. pravila

ugovornog prava koje stranke mogu izabrati za slučaj pravnih poslova sa međunarodnim

instrumentom.

2.3.3 Struktura i osnovna obilježja Landovih principa

Tri su osnovna cilja Landovih principa:

a) omogućiti ugovornim stranama da na pitanja svog ugovornog prava

primijene pravila neutralnog sistema pravila, tj. da se isključi mogućnost

primjene nacionalnog sustava samo jedne strane;

b) omogućiti arbitražno rješavanje sporova iz ugovornog odnosa;

c) poslužiti kao osnova za izradu Nacrta evropskog zakonika za ugovore, kao

i za donošenje evropskog zakonika cjelokupnog privatnog prava

5 www.eui.eu/RSCAS/WP-Texts/01_14.pdf, 10.10. 2009., 19:54



Uz ove osnovne, postoje i posebni ciljevi koji se žele ostvariti, a to su:

a) olakšati međunarodnu trgovinu unutar EU;

b) ojačati jedinstveno evropsko tržište;

c) premostiti jaz između civil law i common law sistema kao i

d) poslužiti kao inspiracija i model za reformu ugovornog prava

srednjoevropskih i istočnoevropskih zemalja.

Što se tiča izvora ovih principa, ona se mogu naći u zajedničkoj jezgri evropskih pravnih

sistema, ali s pomacima i formulacijama koje bi trebale optimizirati postizanje cilja. Naime,

ne preuzima se u osnovi sistem jedne države, već se uzimaju instituti iz svih važnijih pravnih

sistema članica EU. Ne rade se kompromisi, osim iznimno radi izgradnje cjelovitog sistema

pravila.

Sadržaj Landovih principa čine opći dio ugovornih obveza, ne uređuju pojedine ugovore.

Ne ograničavaju se samo za trgovačke, već na sve obvezne ugovore (vrijede i za ugovore

između trgovaca i potrošača).6 Principi su podijeljeni u sedamnaest poglavlja.

Prva dva dijela (Part I iz 1995. i Part II iz 1999. godine) sadrže devet poglavlja, a to su:

1) opće odredbe,

2) nastanak ugovora,

3) zastupnici i njihova ovlaštenja,

4) valjanost ugovora,

5) tumačenje ugovora (interpretacija),

6) sadržaj i učinci ugovora,

7) ispunjenje ugovora (solutio),

8) neispunjenje i sredstva u svezi s tim te

9) posebna sredstva u svezi s neispunjenjem.

Treći dio (Part III iz 2003.godine) sadrži još osam poglavlja, a to su:

10) obveze s više stranaka,

11) ustupanje potraživanja,




12) promjena (supstitucija) dužnika,

13) ustupanje ugovora,

14) prijeboj,

15) zastara,

16) ništavost te

17) uvjeti i kapitalizacija kamate.

Landovi principi, primijenit će se kada:

a) stranke ugovore njihovu primjenu ili ih kao takve inkorporiraju u ugovor,

b) stranke ugovore primjenu općih načela prava, lex mercatoria ili tome

slično,

c) stranke ne ugovore pravo mjerodavno za ugovor.7

Kada stranke ugovore da se ugovor podvrgava primjeni Principa, pravna valjanost te

klauzule procjenjuje se u skladu s relevantnim pravilima suda te zemlje, i s obzirom da su

Principi generalni, na aspekte koji nisu uređeni Principima primjenjuje se nacionalno pravo

mjerodavno prema kolizijskom pravu zemlje suda.

2.3.4 UNIDROIT principi za međunarodne trgovinske ugovore

UNIDROIT ( Međunarodni institut za unifikaciju privatnog prava) osnovan je 1926.

godine pod okriljem Lige naroda, s ciljem da unaprijedi unifikaciju privatnog prava. Institut

ima sjedište u Rimu i do danas, okupio je preko 58 država članica, uljučujući veliki broj

evropskih zemalja, SAD, Rusiju i Kinu. Aktivnostima Instituta rukovodi Upravljački Savjet

sačinjen od 25 eminentnih pravnika iz različitih država članica, koji se biraju na Generalnoj

Skupštini svakih pet godina.

UNIDROIT Principi međunarodnih trgovinskih ugovora predstavljaju jedan potpuno nov

pristup međunarodnom trgovinskom pravu. Shvaćeni kao značajan korak ka globalizaciji

pravne misli, oni se ne mogu uvrstiti u tradicionalne kategorije pravnih instrumenata koji su

do sada donijeti na međunarodnom nivou. Principi su usmjereni, pre svega, na prevazilaženje

brojnih teškoća sa kojima se susreće međunarodno trgovinsko pravo, a koje su prouzrokovane




razlikama u nacionalnim propisima ugovornog prava. Publikovani su 1994. u vidu zbornika

čiji su članovi praćeni odgovarajućim komentarima.

Principi se sastoje iz deset poglavlja, kojima su obuhvaćeni: 1) opšte odredbe; 2)

zaključenje ugovora i sposobnost za zastupanje; 3) punovažnost ugovora; 4) tumačenje

ugovora; 5) saržina ugovora i prava trećih; 6) izvršenje ugovora; 7) neizvršenje ugovora; 8)

kompenzacija; 9) ustupanje (cesija) potraživanja, ustupanje duga i ustupanje ugovora i 10)

rokovi zastarjelosti. Novo, dopunjeno izdanje UNIDROIT Principa publikovano je 2004.

godine.

2.3.5 Zjedničke karakteristike UNIDROIT principa i Principa evropskog ugovornog

prava

Principi evropskog ugovornog prava i UNIDROIT Principi nastali su iz iste potrebe, a to je

unifikacija pravila ugovornih odnosa. Polje njihove primjene suštinski je identično jer oba

dokumenta pretenduju da postanu opšti principi ugovornog prava, odnosno nova “redakcija”

modernog lex mercatoria. U tom smislu, u preambuli UNIDROIT Principa predviđeno je da

se oni mogu primjeniti kada su ugovorne strane prihvatile da se na njihov ugovor primjene

“opći principi prava”, “lex mercatoria” ili neka slična formulacija. Praktično identičnu

odredbu predviđaju Evropski Principi ugovornog prava, prema kojoj se, Principi mogu

primijeniti kada su se strane saglasile da se na njihov ugovor primjene “opći principi prava”,

“lex mercatoria” ili neki sličan izraz, kao što je već navedeno.

Druga zajednička karakteristika Principa ogleda se u tome što ne predstavljaju obavezne

instrumente. Bilo bi, naime, nerealno nadati se jednoj opštoj kodifikaciji ugovornog prava

putem međunarodne konvencije u doglednoj budućnosti. Čak i uspjeh Bečke konvencije čija

se pravila, bez sumnje, mogu smatrati općim pravilima, takvu kodifikaciju ostavlja van svog

domašaja. Zbog toga se ističe da Principi predstavljaju sredstva unifikacije ili harmonizacije

prava koja nisu zakonodavnog karaktera.

U tom smislu treba razumjeti i moguće funkcije Principa. Na prvom mjestu, s obzirom da u

evropskim razmjerama ne postoji opšta kodifikacija privatnog prava, značajno je predvidjeti

opšte principe koji bi poslužili kao inspiracija nacionalnim i međunarodnim sudovima u

tumačenju odredaba postojećeg uniformnog prava i popunjavanju pravnih praznina. Uopće,



oni bi mogli poslužiti kao jedan neformalni osnov za kreiranje novog prava. Potreba za

takvim općim principima posebno je izražena u okviru Evropske Unije.

Pored toga, Principi predstavljaju model nacionalnim i međunarodnim zakonodavcima,

doprinoseći, na taj način, harmonizaciji ugovornog prava. To je od značaja ne samo za zemlje

koje još nisu pristupile Uniji, već i za zemlje članice Unije koje nastoje da modernizuju svoje

postojeće zakonodavstvo.

Nadalje, strane u međunarodnom ugovoru mogu predvidjeti Principe kao pravo koje će se

primjeniti na njihov ugovor. Ugovorne strane također mogu odlučiti da u svoj ugovor

inkorporišu Principe, u cjelini ili djelimično.

Principi su, bez sumnje, od izuzetnog značaja za pravnu doktrinu i izučavanje prava uopće.

U Evropi, oni doprinose tendenciji pronalaženja rješenja za evropski Građanski zakonik, jer

se smatra da bi baš ovi principi predstavljali uvodni okvir tog jedinstvenog Zakonika.

2.4 Evropski Građanski zakonik

Nakon sve intenzivnijih procesa produbljavanja integracije država člnica EU, razvila se

ideja o donošenju evropskog Građanskog zakonika, kao opće kodifikacije građanskog prava u

okvirima EU. U tom smislu, postavlja se pitanje da li sve što je do sada postignuto, posebno

na području ugovornog prava može predstavljati pravnu osnovu za usvajanje EGZ-a, i što je

još značajnije, da li su prava država članica dostigla potreban stepen zrelosti za ovakav

projekat.8

Osnovne teškoće ogledaju se u činjenici neusklađenosti pravnih sistema zemalja Evrope.

Prepreke postoje, ne samo prilikom rješavanja zajedničkih problema, već i u pogledu same

njihove formulacije, kada se javljaju različite koncepcije i putevi samog stvaranja prava. Već

dugo vremena, granice pravnih sistema identifikovane su sa političkim granicama iz čega

proizilazi da ima onolko pravnih sistema koliko i nacionalnih država.

Ali, i pored razlika u zakonskom regulisanju, zajednički jezik i naslijeđena pravna kultura

mogu biti dobra početna osnova za saradnju. Pored toga, autonomno pravo međunarodne

8 www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/vonbar1.html, 11.10. 2009.,14:16



trgovine – lex mercatoria, koje je proizašlo iz same prakse i potreba međunarodne trgovine

dovoljno govore o mogućnosti prevazilaženja razlika između nacionalnih zakona. Sve gore

navedeno nam svjedoči da i pored određenih razlika, stvoreni zajednički principi i dokumenti

mogu biti osnova za unifikaciju evropskog ugovornog prava, a poslije toga, u daljoj

budućnosti i kodifikaciju i stvaranje jedinstvenog evropskog Građanskog zakonika.

2.5 Perspektive građanske kodifikacije u pravu EU

Ciljevi stvaranja EU nisu ostvarivi u uslovima disharmonije njenog privatnog i građanskog

prava. U okviru EU postoje tri tipa pravnih sistema – angloamerički tip u Engleskoj,

evropskokontinentalni tip u zemljama kontinentalne Evrope i mješoviti tip u Škotskoj. Ni

evropskokontinentalni tip nije jedinstven, već obuhvata tri pravna kruga (porodice): romanski

(Francuska, Španija, Portugalija, Luksemburg, Italija, Belgija, Holandija), germanski

(Njemačka, Austrija, Švicarska, Grčka) i skandinavski – nordijski pravni krug. Pored toga,

EU su pristupile i države bivšeg socijalističkog bloka u kojima je, u velikoj mjeri, raskinuta

pravna tradicija sa zapadnim pravnim sistemima, pa se postavlja pitanje kom pravnom tipu i

krugu da se prilagode tzv. zemlje u tranziciji kao i države koje teže učlanjenju (Hrvatska,

Srbija, BiH, Crna Gora, Albanija). Sve je to, od samog nastanka pa do danas, uslovilo potrebu

harmonizacije nacionalnih prava, ali i stvaranje jednog usaglašenog nadnacionalnog pravnog

sistema. Istovremeno, postavlja se i pitanje potrebe unifikacije evropskog prava, tj. stvaranja

jednoobraznih propisa, odnosno donošenje Evropskog građanskog zakonika ili kodifikovanje

cjelokupnog privatnog prava (Evropski zakonik o privatnom pravu).

Osnov usaglašavanja propisa nalazi se u ugovoru o pristupanju EU, kojim države članice

preuzimaju opću obavezu da usklade svoja zakonodavstva u mjeri potrebnoj za ostvarivanje

ciljeva integracije. Evropsko privatno pravo je nadnacionalno pravo koje nastaje

usklađivanjem i prožimanjem nacionalnih prava država članica EU, a koje obezbjeđuje

fizičkim i pravnim licima slobodu djelovanja, autonomiju u odnosu na kolektivitete kojima

pripadaju i na javnu vlast.9 Evropsko građansko pravo obuhvata zaštitu imovine, usklađivanje

normi obligacionog prava (ugovorno i vanugovorno), prava intelektualnog stvaralaštva,

zaštitu kulturnog blaga iznijetih sa teritorije jedne države i dr.




2.5.1 Argumenti protiv

Protivnici jedinstvene kodifikacije se pozivaju na prvenstveno ekonomske ciljeve EU koji

ne zahtijevaju usklađivanje propisa iz svih oblasti privatnog prava. Očuvanje pravnog

naslijeđa u oblasti građanskog prava smatraju bitnim za očuvanje kulturnog i nacionalnog

identiteta svakog evropskog naroda. Države članice su sjvesne da je promjena pravnih pravila,

prije svega građanskog prava, ujedno promjena načina života nekoliko stotina miliona ljudi i

njihove društvene svijesti i „igraju na kartu“ prirodnog protivljenja čovjeka promjenama

ustaljenih navika. Pri tome, privatno pravo predstavlja „zaštitni bedem“ od globalizacije. Kao

argument se koristi i činjenica da je EU glomazna zajednica, da to ima svoju cijenu, što je i

dovelo do pada standarda u mnogim državama – članicama i izazvalo nezadovoljstvo. Smatra

se da bi unifikovano pravo obesmislilo početno geslo „ujedinjeni u razlikama“ (United in

diversity). Posebno se ističu kao „nepremostive“ razlike između britanskog i kontinentalnog

prava.

2.5.2 Argumenti za

Pobornici jedinstvenog evropskog Građanskog zakonika polaze od toga da je unifikacija

prava pretpostavka većeg približavanja i zajedničkog života njenih građana, u interesu

opstanka ove zajednice i pravne sigurnosti njenih građana. Prva usaglašavanja su izvršena u

oblasti obligacionog prava - principima evropskog ugovornog prava (spomenuti Landovi

Principi) kojima se postavljaju temelji buduće građanske kodifikacije, ali i spomenutim

UNIDROIT principima. Norme evropskog privatnog i građanskog prava ne čine homogenu

cjelinu, kao što je već rečeno, a što je posljedica činjenice da su usvajane radi rješavanja

određenih problema, a ne sistematski. Ovaj problem bi se prevazišao jedinstvenom

kodifikacijom. Također, njome bi se smanjili i transakcijski troškovi prilikom međunarodne

trgovine ali i osigurala pravna jednakost i stabilnost zemalja članica EU:

2.6 Sredstva harmonizacije i unifikacije evropskog prava



Rad na harmonizaciji i unifikaciji građanskog i privatnog prava odvija se putem: Principa

evropskog ugovornog prava (Landovi Principi); Evropskog zakonika o ugovorima

(Gandolfijev projekt); rada na evropskom Građanskom zakoniku; Principima evropskog

porodičnog prava (2001) i nizom drugih aktivnosti. U dosadašnjem radu su najznačajniji

„Principi evropskog ugovornog prava“ poznatiji kao „Ole Landovi principi“, koje mnogi

pravnici smatraju uvodom u evropski Građanski zakonik. Jedinstvena Evropa može počivati

samo na jedinstvenom pravu i toga su svjesni njeni akteri. U realizaciji te ideje primenjuje se

doktrina "sektor po sektor“. Evropski Parlament je 1989.godine donio rezoluciju kojom je

pozvao na izradu evropskog Građanskog zakonika. S obzirom na tadašnju savjetodavnu ulogu

Parlamenta, ta odluka nije bila obavezna i Evropska Komisija nije na nju reagovala sve do

1997. godine, kada je u Haagu / Sheveningenu organizovan simpozijum „Prema evropskom

Građanskom zakoniku“. Na osnovu dvije rezolucije Evropskog parlamenta (Rezolucija o radu

na ujednačavanju privatnog prava iz 1989. i Rezolucija o harmonizaciji određenih sektora

privatnog prava država članica iz 1994.), započet je rad na usaglašavanju propisa. Studijska

grupa za evropski Građanski zakonik (koordinator Christian von Bar) je formirana i osnovani

su pojedini istraživački timovi koji rade u pojedinim gradovima na usaglašavanju pojedinih

dijelova budućeg evropskog Građanskog zakonika.

3. ZAKLJUČAK



Živimo u vremenu sveopće globalizacije. Informacije se šire neslućenom brzinom, a

tehnološki razvoj zahvata i najudaljenije zemlje. Gotovo svi problemi, koji su se do jučer

mogli smatrati unutrašnjim problemom jedne određene države, postaju globalni. Zbog toga se

nameće nužnost međunarodonog regulisanja pravnih odnosa. Međutim, pravne regulacije nisu

iste, što izazviva mnoge probleme i uveliko koči razvoj mnogih zemalja. Zato, da bi se

ispunili ciljevi evropskih integracija – sloboda roba, radne snage, usluga i kapitala,

neophodno je postojanje jedne nadnacionalne pravne regulacije – evropskog Građanskog

zakonika. Po mom mišljenju, Zakonik će biti rješenje mnogih problema zemalja članica EU, i

prednosti stvaranja istog su širokih razmjera. Koliko god bilo argumenata za, uvijek će biti i

argumenata protiv Zakonika. Evropski Građanski zakonik je stvar daleke, ali sigurne

budućnosti koja nosi više pozitivnih nego negativnih stvari, prije svega pravnu jednakost,

stabilnost i sigurnost za članice zemalja Evropske unije.



4. Literatura

Fikret Karčić, Moderne pravne kodifikacije: predavanja i zakonski tekstovi (Sarajevo:

Pravni fakultet, 2006)

www.sgecc.net

palissy.humana.univ-nantes.fr/MSH/prog/ssn/SSN02.pdf

https://www.usc.es/cde/documentoswebsummer2006/07augheselink.pdf

www.brooklaw.edu/students/journals/.../bjil29iii_lopez-rodriguez.pdf

www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/vonbar1.html

http://books.google.ba

www.eui.eu/RSCAS/WP-Texts/01_14.pdf


evropski građanski zakon

Documents