evroizacija i efekti evroizacije u crnoj gori

Mentor: Dr Novo Plakalović

Asistent : Mr Marko Đogo

Seminarski rad Evroizacija i efekti evroizacije u Crnoj Gori

Predmet : Novac, institucije i tržišta

Aleksandar Bojović

Pale, jun 2011. god.

Ekonomski fakultet

Univerzitet Istočno Sarajevo

Evroizacija i efekti evroizacije u Crnoj Gori Aleksandar Bojović

2

SADRŽAJ

UVOD ...................................................................................................... 3

1. Uopšteno o dolarizaciji ........................................................................ 4

1.2 Vrste dolarizacije ............................................................................ 5

1.3 Prednosti i nedostaci pune dolarizacije .......................................... 7

2. Evroizacija u Crnoj Gori ....................................................................... 8

2.1 Pozitivni i negativni efekti evroizacije u Crnoj Gori ......................... 9

2.1.1 Rezultati evroizacije .................................................................. 9

2.1.2 Negativni efekti evroizacije u Crnoj Gori ................................. 10

ZAKLJUČAK ............................................................................................ 11

Literatura .............................................................................................. 12


3

UVOD

Debata oko unilateralne evroizacije traje još od momenta usporavanja širenja Evropske

unije, jer su postojeće zemlje članice izgubile interesovanje za ovaj process. Evroizacija je

zamišljena kao rješenje za prezadužene zemlje Istočne Evrope i to u trenutku globalne

finansijske krize. Na zapadnom Balkanu, Crna Gora i pokrajina Kosovo su prihvatili evro kao

valutu 2005. odnosno 2002. godine uprkos prigovorima institucija Evropske unije. Druge zemlje,

kao što je Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Srbija i Makedonija su razmatrale

unilateralnu evroizaciju .

Pod unilateralnom evroizacijom, ekonomije Crne Gore i Kosova su se ubrzale u periodu

od 2005. do 2008. godine. Stabilnost valute je donijela neviđen rast bankarskog sektora : od

januara 2005. do maja 2009. bankarska sredstva su se uvećala 2 puta na Kosovu i čak 7 puta u

Crnoj Gori. Uvođenje evra je takođe smanjilo transakcione troškove i dovelo do veće

ekonomske integracije sa Evropskom Unijom, što je dalje uzrokovalo porast međunarodne

trgovine i privredni rast. Prosječna godišnja stopa rasta GDP-a u periodu od 2005. do 2008.

godine iznosi 7.9% za Crnu Goru, odnosno 4,6% za područje Kosova. Rezultirajuća monetarna

stabilnost je takođe omogućila prosječnu godišnju CPI1 inflaciju ispod 3% sve do 2007. godine.

Uprkos tako pozitivnom iskustvu ovih zemalja u prošlosti, postoje i negativne strane

evroizacije. Prvo, evroizirane zemlje bi se morale odreći mogućnosti posjedovanja vlastite valute

i politike deviznog kursa. Ovo se može činiti kao povoljan ishod, posebno za zemlje čije vlade ne

uspjevaju implementirati pouzdane monetarne politike i održati stabilan režim deviznog kursa.

Ovo takođe znači i gubitak važnog instrumenta kojim vlasti mogu da manevrišu kada su

potrebne kontra-ciklične politike u vremenu asimetričnih šokova. Drugo, nedostatak

nacionalnog kreditora posljednjeg uporišta može umanjiti javno povjerenje u bankarski sistem

zemlje, naročito u vrijeme finansijske krize.

Dakle, evroizacija nije brzo rješenje strukturalnih problema ili zamjena za politiku

orjentisanu stabilnosti. Ekonomske dobiti se ne mogu održati osim ako su potpomognute

ekonomskom politikom i konstantnim reformama.

Ovaj rad je podijeljen na dva dijela : U prvom dijelu ću izložiti osnove dolarizacije kao

ekonomske pojave dok je u drugom dijelu izložena evroizacija i njeni efekti u Crnoj Gori. U izradi

drugog dijela sam se oslanjao na analizu N. Fabrisa, glavnog ekonomiste Centralne banke Crne

Gore.

1 CPI – Consumers Price Index : Indeks potrošačkih cijena


4

1. Uopšteno o dolarizaciji

Pojam evroizacije (dolarizacije) nije nov, ali od fenomena koji je “izašao iz mode”,

dolarizacija u poslednjoj deceniji sve više postaje instrument ekonomske politike koji

preporučuje sve veći broj ekonomista. Poslije Drugog svjetskog rata s porastom broja nezavisnih

država, drastično je rastao i broj valuta. Veliki broj valuta zbog pogrešne ekonomske politike

pokazao se lošim. U posljednjoj deceniji prisutan je obrnut trend – broj svjetskih valuta se

smanjuje. Iako bi se po nazivo dalo zaključiti da je u pitanju samo upotreba dolara, pojam

dolarizacije se odnosi na primjenu svih valuta.

Evroizacija (dolarizacija) - predstavlja alternativni monetarni režim u kome se povlači domaća valuta a evro (dolar) postaje zvanično i jedino sredstvo plaćanja. Najčešće se koristi u hiperinflatornim uslovima, gde ne postoji kredibilni monetarni autoritet i gde su troškovi

uvođenja evra svedeni na minimum, zbog obezvrjeđene domaće valute. Monetarna politika je delegirana državi čija se valuta koristi Senjoraža pripada državi emitentu valute.2.

Pod pojmom evroizacije, odnosno

dolarizacije, podrazumjeva se nekoliko različitih

monetarnih sistema koji su međusobno vrlo različiti,

ali imaju zajedničku karakteristiku da je u formalnim

ili neformalnim transakcijama strana valuta široko

rasprostranjena kao platežno sredstvo. Dvije

najrasprostranjenije valute su naravno dolar i evro. Dolarizacija je pojava čiji se stepen ne može

precizno izmjeriti a koja se sreće širom svijeta o tome govori i podatak da je Bundesbanka

sredinom devedesetih godina procijenila da stranci drže 40% emitovane vrijednosti DEM, a što

se tiče dolara, oko dvije trećine ukupne emisije se nalazi izvan SAD-a3.

Najveće ekonomije koje su se zvanično dolarizovale su Panama (još 1904. godine),

Ekvador (2000. god.), El Salvador (2001.god.). Od avgusta 2005. godine, 6 valuta se koriste od

strane drugih zemalja u procesu zvanične dolarizacije a to su : američki dolar (USD), evro (EUR),

novo-zelandski dolar (NZD), švajcarski franak (CHF), indijski rupi (INR) i australijski dolar (AUD).

2 Gosh, A., Gulde, A-M., Wolf, H. (2002) Exchange Rate Regimes: choices and consequences,Massachusetts

Instutute of Technology, Massachusetts, 3 Schuler, K., 2000., „Basics of Dollarization“, Joint Economic Commitee Saff Report, USA.

Evroizacija (dolarizacija) -

predstavlja alternativni monetarni režim u kome se povlači domaća valuta a evro (dolar) postaje zvanično i jedino sredstvo plaćanja


5

1.2 Vrste dolarizacije

Postoje tri osnovna tipa dolarizacije4 :

1) Nezvanična dolarizacija

2) Zvanična djelimična dolarizacija (bimonetarni sistemi)

3) Zvanična dolarizacija (puna dolarizacija)

Nezvanična dolarizacija se događa kada ljudi, usljed odsustva povjerenja u domaću

valutu, koriste stranu valutu kao sredstvo plaćanja, sredstvo obračuna ili sredstvo čuvanja

vrijednosti u uslovima kada strana valuta nije zvanično sredstvo plaćanja. Naročito je zastupljena

u Latinskoj Americi. Izraz “nezvanična dolarizacija” podrazumijeva oba slučaja gdje je držanje

stranih deviznih sredstava legalno i onda kada nije. U nekim zemljama je zabrajeno

posjedovanje stranih deviznih sredstava, kao što su na primjer bankovni računi u inostranstvu,

osim ako je dato specijalno odobrenje. Precizno utvrđivanje u kojim je sve zemljama nezvanična

dolarizacija prisutna nije moguće, ali je ovaj oblik mnogo rasprostranjeniji od zvanične

dolarizacije. Nezvanična dolarizacija podrazumijeva držanje :

o stranih obveznica i druge nemonetarne aktive, uglavnom u inostranstvu

o depozita u stranoj valuti, u inostranstvu

o depozita u stranoj valuti, u domaćem bankarskom sistemu

o strani papirni novac u “novčanicima ili u slamarici”.

Zvanična djelimična dolarizacija jeste naziv za situaciju u kojoj se u jednoj zemlji kao

platežno sredstvo koriste i strana valuta i domaća valuta. Strana valuta je zvanično sredstvo

plaćanja i može dominirati u području bankarskih depozita, ali može igrati sekundarnu ulogu u

isplati zarada, poreza, svakodnevnih troškova. Djelimično dolarizovana zemlja zadržava svoju

centralnu banku i druge monetarne vlasti i može sprovoditi svoju monetarnu politiku.

Zvanična dolarizacija se događa onda kada strana valuta ima ekskluzivno ili pretežno

pravo zakonskog sredstva plaćanja. Osim privatnog sektora, vlada bi takođe koristila stranu

valutu u plaćanjima, sve transakcije bi se vršile u toj stranoj valuti i svi transakcioni i štedni

računi bi se vodili u dolarima ili evrima, kao i krediti i drugi poslovni ugovori. Primarni novac

kojeg emituje cetralna banka bi se konvertovao iz domaće u tu unilateralno prihvaćenu stranu

valutu. Obavezne rezerve banaka kod centralne banke bi se držale u toj stranoj valuti. Bilansi

preduzeća, banaka i države bi bili isključivo izraženi u prihvaćenoj valuti.5

4 Schuler, K., 2000., „Basics of Dollarization“, Joint Economic Commitee Saff Report, USA.

5 Dr Novo Plakalović : „Monetarna ekonomija – teorija, institicije i politika“ 2004.


6

Puna dolarizacija – USD platežno sredstvo: (a) nezavisne države: Istočni Timor, Maršalska ostrva, Mikronezija, Palau, Panama, Ekvador, El Salvador; (b) zavisne države: Pitcairns Ostrva (Novi Zeland), Ostrva Kokoa (Velika Britanija), Britanska Djevičanska ostrva (Velika Britanija); (c) teritorije SAD: Guam, Američka djevičanska ostrva, Portoriko, Američka Samoa, Severna marijanska ostrva.

Puna dolarizacija – ostale valute: (a) nezavisne države: Crna Gora (evro) Andora (evro), Kirbati (australijski dolar), Lihtenštajn (švajcarski franak), Monako (evro), Nauru (australijski dolar), San Marino (evro), Tuvalu (australijski dolar), Vatikan (evro); (b) zavisne države: Ostrva Kokoa (australijski dolar), Kukova ostrva (novozelandski dolar), Grenland (danska kruna), Niue (novozelandski dolar), Norfolška ostrva (australijski dolar), Sveta Helena (britanska funta), Tokelau (novozelandski dolar); (c) ostale teritorije: Severni Kipar (turska lira), Kosovo (evro).

Zvanična djelimična dolarizacija – dolar platežno sredstvo: Bahami, Kambodža, Laos, Haiti i Li-berija.

Zvanična djelimična dolarizacija – druge valute: Butan (indijski rupi), Bruneji (singapurski dolar), Kanarska ostrva (britanska funta), Isle of Man (britanska funta), Lesoto (južnoafrički rand), Namibija (južnoafrički rand), Tadžikistan (dozvoljena upotreba stranih valuta).

Izvor: Meyer, S., 2000. “Dollarization: an Introduction”, Presentation for the Friends of Global Interdependence

Center i Winkler, A., Mazzafero, F., Nerkich, H. i Thimann C., 2004., “Official Dollarisation/Eurisation: Motives,

Features and Policy Impliations of Current Cases”, Occasional Paper Series, No 11, European Central Bank.

Uvođenje dolarizacije se može realizovati na bazi dva projekta (Cirović, M., 2000.) :

o Unilateralna dolarizacija - odluka za izvršenjem dolarizacije se donosi

individualno od strane zemlje, bez intervencije ili prizanja druge zemlje čija je

valuta u pitanju.

o Bliateralna dolarizacija – dolarizacija se izvršava sporazumom sa zemljom

rezervne valute u kome će se odrediti uslovi dolarizacije.

Pored jedne valute, dolarizovane zemlje mogu dopustiti da dvije valute imaju status

zakonskog sredstva plaćanja. Zemlja može zadržati i domaću valutu koja onda dobija

sekundarnu poziciju.

Kao četvrta varijanta dolarizacije bi se mogla tretirati monetarna unija. Trenutno je

Evropska monetarna unija jedini primjer ove vrste, iako postoje određene najave da bi u

budućnosti monetarna unija mogla nastati i na američkom kontinentu.


7

1.3 Prednosti i nedostaci pune dolarizacije

Iako u ekonomskoj teoriji postoji visok nivo saglasnosti o prednostima i nedostacima

dolarizacije, ipak ne postoji saglasnost o tome da li, i u kojim uslovima, treba preporučiti

prihvatanje režima dolarizacije. Ranije ekonomske analize su sugerisale da su troškovi zvanične

dolarizacije visoki. Međutim, u posljednjoj deceniji široko rasprostranjena neformalna

dolarizacija, finansijske inovacije koje su smanjile količnik gotovina – BDP i sniženje inflacije u

većini zemalja, smanjile su potencijalne troškove dolarizacije6. Puna evroizacija nosi niz

prednosti ali i niz nedostataka7 :

Prednosti

o Obezbjeđuje se niska stopa inflacije – dolarizacija se može posmatrati kao antiinflatorna

strategija, u kratkom roku može doći do rasta inflacije, ali će se inflacije izjednačiti u

dugom roku između dolarizovane (evroizovane) države i države čija se valuta koristi.

o Niže kamatne stope kao rezultat niske inflacije i odsustva rizika devalvacije – pošto se

premija na rizik sastoji od dvije komponente : valutnog rizika i rizika neizvršenja obaveza,

evroizacijom se valutni rizik svodi na nulu, što znatno smanjuje premiju na rizik. Malo je

vjerovatno da će doći do izjednačavanja kamatnih stopa sa svjetskim kamatnim stopama

zbog visine budžetskog deficita, razvijenosti finansijskog i pravnog sistema i tržišta rada.

o Ubrzava razvoj domaćeg tržišta kapitala

o Snižavaju se transakcioni troškovi u međunarodnim ekonomskim odnosima čime se

stvaraju mogućnosti povećavanja međunarodne trgovine i ekonomskog rasta

o Olakšava integraciju domaćih firmi u međunarodnu privredu i uvećava priliv SDI8 -

kamata uvijek sadrži i rizik države koji je određen njenim kredibilitetom, ukoliko se

kredibilitet poboljša, uvećaće se priliv SDI, pa će povećana ponuda kapitala izjednačiti

nivo kamatnih stopa

o Utiče na porast spoljne trgovine i veću integraciju sa dolarizovanim (evroizovanim)

državama jer su transakcije oslobođene deviznog rizika

o Povećanje budžetske discipline jer je vlada svjesna da ne može finansirati budžetski

deficit sredstvima iz primarne emisije novca, a smanjenje kamatnih stopa znači da se dug

države smanjuje

o Eliminisanje valutnog rizika - eliminiše rizik deviznog kursa nacionalne valute prema evru,

ali ostaje rizik prema drugim valutama, koje su povezane sa kretanjem kursa evra i

dolara.

6 Bogetić, Ž., “Official Dollarization: Current Experiences and Issues”, Cato Journal, vol. 20, br. 2, 2000.

7 Fabris, N., 2006. “Evrizacija kao režim monetarne politike u Srbiji?” Ekonomski anali, br. 168, mart–jun, Beograd.

8 Strane direktne investicije


8

Nedostaci

o Gubitak deviznih rezervi jer se one moraju utrošiti da bi se povukla domaća valuta

o Ne postoji mogućnost prilagođavanja nivoa deviznog kursa – pri fiksnom deviznom

kursu, eliminisanje šokova zahtjeva promjene u nadnicama i cjenama.

o Ograničena je mogućnost vođenja nezavisne monetarne politike – povećava se rigidnost

u nadnicama i cijenama.

o Gubitak senjoraža, ne ostvaruje se emisiona dobit – kao moguća kompenzacija za

gubitak emisione dobiti može se javiti podjela emisione dobiti sa zemljom čija se valuta

koristi međutim, Sporazumom iz Mastrihta je određeno da zemlje koje su unilateralno

prihvatile evro ne učestvuju u podjeli

o Gubi se mogućnost korišćenja inflatornog poreza u vanrednim situacijama

o Ograničene mogućnosti centralne banke kao kreditora posljednjeg uporišta9 - ova

funkcija podrazumjeva odobravanje vanrednih kredita za likvidnost bankama u kriznim

uslovima bez kojih bi nastali problem koji mogu ugroziti čitav bankarski sistem.

o Jednokratni troškovi : konverzija valute, novi softveri, promjene u računovodstvu

o Povećan odliv valute u slučaju platnobilansnih problema

2. Evroizacija u Crnoj Gori

Od kraja devedesetih godina Vlada Crne Gore je pokušavala da nađe način da se monetarno osamostali, jer nije mogla uticati na monetarnu politiku. Crnogorska Vlada se odlučila za model dolarizacije sa korišćenjem njemačke marke, jer je njemačka marka bila prihvaćena od stanovništva a i od privrede za obavljanje transakcija i štednje. Crna Gora je umjesto dinara, uvela dvovalutni sistem s njemačkom markom i dinarom uz slobodno fluktuiranje dinara prema marki, krajem 1999. godine. Od januara 2001. godine jedino platežno sredstvo postaje DEM, a od marta 2002. godine zvanično platežno sredstvo postaje evro.

Usljed vezanosti priliva i odliva novca za platnobilansne transakcije u evroizovanim zemljama, u Crnoj Gori je bila prisutna bojazan da bi se zbog nedovoljnog nivoa konkurentnosti crnogorske privrede značajan deo novčane mase mogao odliti u inostranstvo. Uprkos očekivanjima protivnika evroizacije, novčana masa je konstantno rasla – kako u nominalnom iznosu, tako i njenom učešću u BDP-u. U pitanju je mala zemlja, u velikoj meri otvorena, sa hiperinflatornim iskustvima u prošlosti; prihodi od emisione dobiti gotovo da nisu postojali; učešće spoljnotrgovinske razmene sa EU je veliko i prisutna je značajna fleksibilnost radne snage (veliki broj stanovnika je zaposlen izvan Crne Gore)10.

9 Lender of last resort

10 Fabris, N. – „Euroization in Montenegro – Strengths, Weaknesses and Limitations“, 2007.


9

2.1 Pozitivni i negativni efekti evroizacije u Crnoj Gori

Evroizacija u Crnoj Gori je pokazala niz pozitivnih rezultata kao što su uspostavljanje

stabilnosti cijena, uticaj na uravnoteženje budžeta, podsticaj priliva stranih direktnih investicija,

olakšana remonetizacija. Međutim, evroizacija nosi sa sobom i određene mane i otvara izazove

za kreatore ekonomske politike od kojih su najvažniji gubitak kreditora posljednjeg utočišta,

ograničena upotreba instrumenata monetarne politike, odsustvo poltike deviznog kursa kao

instrumenta uravnoteženja platnog bilansa.

2.1.1 Rezultati evroizacije

Uvođenje evroizacije u Crnoj Gori je imalo svoje protivnike koji su zastupali mišljenje da

će se evro (ranije DEM) odliti u inostranstvo zbog postojanja visokog budžetskog deficita i niske

konkurentnosti, pa su predlagali uvođenje domaće valute. Suprotno tome, novčana masa je

imala suprotnu tendenciju i došlo je do remonetizacije.

Kao jedna od najvažnijih koristi je navedeno smanjenje stope inflacije i to na dugi rok,

dok se u kratkom roku može javiti i

rast stope inflacije. Monetarne i

političke vlasti nemaju više kontrolu

nad ponudom novca i politikom

deviznog kursa, tako da kredibilitet

monetarne politike više nije upitan.

U slučaju Crne Gore, njena inflacija

se izjednačila sa inflacijom

Njemačke (u periodu u kom je Crna

Gora koristila DEM) tek u srednjem

roku, odnosno, nakon stope inflacije

od 128% bilo je potrebno šest godina da stopa inflacije dostigne nivo inflacije u evrozoni.

Pozitivan efekat evroizacije čini i razvoj bankarskog sistema koji faktički nije ni postojao

krajem devedesetih godina. Uz dejstvo niza drugih činilaca, evroizacija je olakšala reformu

bankarskog sistema, što je rezultiralo rastom bankarskih aktivnosti.

Odnos aktive i BDP-a od 2003. do 2009. godine

Godina 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Aktiva/BDP 23,2% 26,6% 38,3% 71,4% 130,6% 107,3% 100,7%

Izvor : „Godišnji izvještaj glavnog ekonomiste“, za godine 2003, 2004, 2005, 2006, 2007,

2008, 2009. CBCG

Inflacija u Euro zoni i Crnoj Gori od uvođenja evra, Izvor : Monstat


10

Sistem evroizacije je takođe poboljšao budžetsku disciplinu jer je onemogućeno

finansiranje budžetskog deficita iz primarne emisije novca. Pored toga ograničeno je i

subvencionisanje državnih preduzeća i nelikvidnih banaka. U godini uvođenja DEM-a, budžetski

deficit je iznosio 20% BDP-a, a u kasnijim godinama evroizacija je dovela do određene vrste

samodiscipline.

Deficit i suficit primarnog budžeta

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Deficit/suficit (u mil. eura)

-25,2 -45,9 -32,8 -30,1 85,1 168,4 51 -69,06 -84,5

% učešća u BDP -1,85 -3,04 -1,96 -1,66 4,5 7,39 1,5 -2,3 -2,8

Pored ovih koristi od uvedene evroizacije, nivo stranih direktnih investicija se znatno

uvećao, jer se stranim investitorima na određeni način ovime garantuju stabilni uslovi

poslovanja.11 Prema učešću priliva stranih direktnih investicija u BDP-u, Crna Gora se nalazi pri

vrhu privreda u tranziciji na području Evrope. U 2009. godini SDI su dosegle svoj rekordni nivo

od 910,9 mil. evra.

2.1.2 Negativni efekti evroizacije u Crnoj Gori

Ograničeni instrumenti monetarne politike onemogućili su obaranje inflacije. Centralna

banka Crne Gore ne vodi politiku emisije novca, ne vrši operacije na otvorenom tržištu i nema

referentnu kamatnu stopu pa su tako najvažniji instrumenti monetarne politike CBCG obavezne

rezerve. Ona je već ograničila kreditnu ekspanziju i promijenila politiku obaveznih rezervi.

Pored ovoga, CBCG ima ograničenu funkciju kreditora posljednjeg utočišta, odnosno ona

ima ograničene instrumente za rješavanje eventualne bankarske krize.12

Visok prilivi stranog kapitala je uzrokovao izuzetno visok deficit tekućeg računa platnog

bilansa koji je 2007. godine iznosio preko jedne milijarde evra, a 2010. on iznosi 774,6 mil. evra.

S druge strane izgubljena je mogućnost vođenja politike deviznog kursa radi eliminisanja ovog

deficita. Zabrinjava i činjenica da , iako je deficit posljedica ubrzanog razvoja, on je sve manje

pokriven stranim direktnim investicijama, a uz to raste i učešće privatnog spoljnog duga.

11

čvrsta, strana valuta smanjuje devizni rizik 12

Bankarske krize se u dolarizovanim zemljama javljaju rjeđe ali po pravilu traju duže

Izvor : „Godišnji izvještaj glavnog ekonomiste“, za godine 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010.

CBCG


11

ZAKLJUČAK

Posljednjih godina, zvanična dolarizacija je od nepoznate ideje postala pojava koja se

javlja u velikom broju zemalja. Na početku dvadesetog vjeka, bilo je manje nezavisnih zemalja

nego danas, a njihove valute su uglavnom bile vezane za srebro i zlato što je dijelilo svijet u dva

valutna bloka. Nakon Prvog svjetskog rata, broj valuta iza kojih stoje samostalne monetarne

politike je porastao u skladu sa porastom broja nezavisnih zemalja. Posmatranjem današnje

situacije, čini se da je u velikom otpočeo period konsolidacije valuta što će ponovo podijeliti

svijet u dva ili tri velika valutna bloka. Stvaranje evra je ujedno stvorilo i prvog pravog rivala

dolaru .

Zvanična dolarizacija može biti važna opcija u stvaranju međunarodnog monetarnog

sistema koji je stabilniji i manje sklon krizama, on nosi koristi koje ga čine vrijednim razmatranja

u zemljama u razvoju, ali opet nosi i određene rizike i izazove.

Crna Gora je dobila određene koristi od evroizacije, ogromnim uvećanjem priliva stranih

direktnih investicija, poboljšanjem bankarskog sistema i razvojem budžetske discipline. Ove

koristi prate i određeni nedostaci koji dovode u pitanje korisnost evroizacije. Najvažniji gubitak

jesu brojni instrumenti ekonomske politike. Evroizacija u Crnoj Gori je uvedena unilateralno, što

je po pravilima Evropske centralne banke zabranjeno, a Crna Gora ju je uspjela sprovesti prije

stupanja na snagu ovih pravila.

Do sada ne postoji ni jedan slučaj ukidanja dolarizacije (evroizacije). U Crnoj Gori,

uvođenje domaće valute bi moglo izazvati niz poremećaja u privredi kao što su npr. narušavanje

kredibiliteta ili opasnost od povećane inflacije. Veliki broj stranih investitora bi odustao od

investiranja u Crnoj Gori, a i stanovništvo bi se “držalo” stare valute u koju imaju više povjerenja.

Evroizacija pruža šansu Crnoj Gori da ostvari brz ekonomski razvoj, uz kvalitetnu valutu

koja je neophodan uslov za to, naravno, uz završetak reformi.


12

Literatura

Dr Novo Plakalović : “Monetarna ekonomija – teorija, institucije i politika” , 2004.

Schuler, K., ” Basics of Dollarization”, Joint Economic Committee Staff Report, Office of

the Chairman, Connie Mack, USA, 2000.

Dr Dragana Marković, Mr Srđan Furtula, članak : “Unilateralna evroizacija kao monetarni

fenomen”, Ekonomski horizonti, 2009.

Fabris, N., “Eurization in Montenegro – Strengths, Weaknesses and Limitations”, 2007.

“Godišnji izvještaj glavnog ekonomiste” za godine :

2003,2004,2005,2006,2007,2008,2009,2010, Centralna banka Crne Gore

“Izvještaj o kretanju cijena za III kvartal 2010. godine”, Centralna banka Crne Gore

Međunarodni monetarni fond : “Montenegro : Selected Issues”, 2008.

Monstat, Zavod za statistiku Crne Gore

Elektronski izvori

en.wikipedia.org

evroizacija i efekti evroizacije u crnoj gori

Documents