Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı: belirtiler, nedenler ve ... · Çevrimiçi alışveriş...

Başvuru: 19 Mayıs 2016Revizyon gönderimi: 14 Temmuz 2016Kabul: 7 Eylül 2016OnlineFirst: 23 Kasım 2016

Copyright © 2016 Türkiye Yeşilay CemiyetiISSN 2148-7286 eISSN 2149-1305

http://addicta.com.tr/DOI 10.15805/addicta.2016.3.0104 Kış 2016 3(3) 339‒364

Araştırma Makalesi

ADDICTA: THE TURKISH JOURNAL ON ADDICTIONS

* Bu çalışma 3-4 Mayıs 2016 tarihinde Yeşilay tarafından İstanbul’da düzenlenen 3. Uluslararası Teknoloji BağımlılığıKongresi’ndesunulmuştur.

1Yetkilendirilmiş yazar:Yrd.Doç.Dr.SelimGünüç,YüzüncüYılÜniversitesi,EğitimFakültesi,BilgisayarveÖğretimTeknolojileriEğitimi,MerkezVan.Eposta:[email protected]

2T.C.SağlıkBakanlığı,TürkiyeKamuHastaneleriKurumu,Ankara1.BölgeGenelSekreterliği,SağlıkBilimleriÜniversitesi,AnkaraEğitimveAraştırmaHastanesi,Ankara.Eposta:[email protected]

Atıf:Günüç,S.&DoğanKeskin,A. (2016).Çevrimiçi alışverişbağımlılığı:Belirtiler,nedenlerveetkiler.Addicta: The Turkish Journal on Addictions,3,339‒364.http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2016.3.0104

Öz

Teknolojinin insan yaşamını kolaylaştırdığı alanlardan biri de çevrimiçi alışveriş olanağıdır. İnsanların

çevrimiçi alışveriş yapma ya da satın alma nedenleri arasında; arama kolaylığı, iyi bir fiyat, çeşitlilik, zaman,

kullanışlılık, eğlence, promosyon, dürtü gibi faktörler gösterilebilir. Bazı bireylerde, kontrol edilemeyen

satın alma davranışı çevrimiçi alışveriş bağımlılığına neden olmaktadır. Bu çalışmada, çevrimiçi alışveriş

yapma nedenlerinin belirlenmesi ve çevrimiçi alışveriş bağımlılığının hedonik alışveriş bağlamında

tanımlanması ve betimlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma nitel ve nicel yöntemlerin kullanıldığı karma yöntem

ile desenlenmiştir. Nicel verilerin toplanmasında kartopu örnekleme yöntemi ile 105 kişiye ulaşılmıştır.

Nitel verilerin toplanması için sık sık çevrimiçi alışveriş yapan bireyler arasından rastgele 18 kişiden açık

uçlu sorular ile veriler toplanmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından kimi zaman yüz yüze kimi zaman ise

İnternet ortamında beş ay süren bir zaman diliminde toplanmıştır. Örneklemin %80’i kadın (84), %20’si

(21) erkek ve yaş aralığı 18-55 (ort: 29) arasında değişmektedir. Çalışmada veri toplama araçları olarak açık

uçlu soru formu, demografik değişken formu ve Hedonik Alışveriş Ölçeği kullanılmıştır. Nicel verilerin

analizinde betimsel istatistikler, t-Testi, ANOVA analizleri ve hedonik alışveriş puanlarının gruplandırılması

için iki aşamalı kümeleme analizi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır.

Çalışmanın sonucunda çevrimiçi alışverişin nedenleri nitel ve nicel bulgular birlikte değerlendirilerek

betimlenmiş, çevrimiçi alışveriş bağımlılığının nedenleri de ilişkili kavramlarla tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı • Çevrimiçi alışveriş • Satın alma • Teknoloji bağımlılığı • Hedonik alışveriş

Selim Günüç1

Yüzüncü Yıl ÜniversitesiAyten Doğan Keskin2

Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, Nedenler ve Etkiler*


340

İnternetteknolojisininhızlabüyümesitüketicilerinyaşamtarzlarınıdeğiştirmiştir(Liu&Tsai,2010).Yaşananenbüyükdeğişikliklerdenbiriisegelenekselalışverişealternatifolarakortayaçıkanİnternetüzerindenyapılan,yaniçevrimiçialışveriştir(Wang,Yeh& Jiang, 2006).Çevrimiçi alışveriş ya da online alışveriş/e-alışveriş,kullanıcıyadamüşterileredoğrudanİnternetüzerindenbirşeyleryadabazıhizmetlersatınalmayaolanaktanıyanelektronikticaretinbirtürüdür(Sequeira,2015).

Son yıllardaTürkiye’de internet üzerinden yapılan alışveriş artmaktadır. İnternetkullanan bireylerin İnternet üzerinden kişisel kullanım amacıyla mal veya hizmetsiparişivermeyadasatınalmaoranı2014yılında%30,8iken2015yılındabuoran%33,1’e yükselmiştir. İnternet üzerinden alışveriş yapan bireylerin 2014 yılı Nisanile 2015 yılıMart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde%57,4’ü giyim ve spormalzemesi; %27’si seyahat bileti, araç kiralama vb.; %25,5’i ev eşyası (mobilya,oyuncak,beyazeşyavb.);%22,4’üelektronikaraçlar(ceptelefonu,kamera,radyo,TV,DVDoynatıcıvb.);%18,4’ükitap,dergi,gazete(e-kitapdâhil)almıştır(TÜİK,2015).

Çevrimiçi alışveriş; fiyat arama, karşılaştırma ve istedikleri ürünleri en uygunfiyata bulabilme olanağı sunduğundan, tüketicilerin son kararlarını vermelerindebüyükbirkolaylıksağlamaktadır(Häubl&Trifts,2000).Uluslararasıalanyazındaİnternet kullanıcıları; ürün yelpazesinin genişliği, rekabetçi fiyatlar ve kulanımkolaylığıgibisebeplerdendolayıçevrimiçialışverişitercihettiklerinibelirtmişlerdir(Ernst&Young,2000).Bunedenlerleolmalıkiçevrimiçialışverişgiderekpopülerhâlegelmektedir(Tong,2010).

Tanımlar ve BelirtilerÇevrimiçi alışveriş ve ilişkili olduğu Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı (ÇAB),

Kompulsif Satın Alma (KSA) bozukluğu, hedonik alışveriş gibi kavramlarınaçıklanmasıönemlidir.KSAbozukluğu,ÇABileilişkiliönemlibirkavramdır.KSAbozukluğu kişisel ve ailevi problemlere sebep olan, tekrarlayan dürtüsel ve aşırısatınalmanınvarlığıolarakdatanımlanmaktadır(Lejoyeux,Mathieu,Embouazza,Huet&Lequen,2007).KSAbozukluğusıkıntıyadadeğerdüşüklüğünesebepolanaşırıalışverişbilişlerivesatınalmadavranışıilekarakterizedir(Black,2007).KSAdavranışınıaçıklamakiçinenolasıkavram“bağımlılık”terimidir(Clark&Calleja,2008). KSA davranışında dopamin ödül devresi tartışılmakta (Hartston, 2012) veKSAbelirtileriileödülekarşıduyarlılıklailişkiliolduğuiçinKSA“bağımlılık”iledahaçokilişkilendirilebilmektedir(Lawrence,Ciorciari&Kyrios,2014).Yine,KSAvepatolojikkumaroynamaarasındakibenzerliktendolayıKSA’nınruhhâliyadaobsesifkompulsifbozukluktanziyade“bağımlılık”olarakaçıklanmasıdahauygungörülmektedir (Lawrence ve ark., 2014). Bu bağlamda, KSA bozukluğunu dahapopülerbirkavramolanÇABolarakdanitelemekyadabenzerkavramlarolduğuyorumunugetirmekmümkündür.

Günüç, Doğan Keskin / Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığı: Belirtiler, Nedenler ve Etkiler

341

Çevrimiçi alışveriş kullanıcılar arasında kompulsif satın alma davranışıgeliştirebilecek potansiyeldedir (Dittmar, Long & Bond, 2007; LaRose, 2001;LaRose&Eastin,2002;Lee&Lee,2003;Lee&Park,2008).Bunedenlekompülsifsatınalmaeğilimlerininçevrimiçiortamlardadagörülebileceğisöylenebilir.

ÇAB için ortak tanı kriterlerinin belirlendiği söylenemez. Ancak ilişkilibaşka kavramlardan ya da diğer davranışsal bağımlılıkların tanı kriterlerindenyararlanılabilir. Çevrimiçi alışveriş davranışını etkileyen iki tür etmenden sözedilebilir.İlkihedonikalışverişolaraktanımlananeğlenceamaçlıalışveriş;ikincisiise faydacı alışveriş olarak tanımlanan istek ve ihtiyaca yönelik yapılan özelalışveriştir(Babin,Darden&Griffin,1994).Dittmar(2004)isealışverişbağımlılığınıhedonik,araçsalvepsikolojikkazanımvegerekçeleraltındaelealmıştır.Buanlamdahedonizm;boşzamanetkinlikleri,hoşvakitgeçirme,oyalanma,eğlence,haz,zevkkavramlarıileaçıklamıştır.Hedonistolantüketicilerindeneyimselalışverişdavranışıvardır.Hedonisttüketicilerçevrimiçialışverişisadecebilgitoplamakiçindeğil,aynızamandaeğlence,heyecan,uyarılma,neşe, şenlik,kaçma, fantezi,maceraaramakiçindeyaparlar(Monsuwe,Dellaert&deRuyter,2004).Faydacıalışverişyapanlarisebellibirhedefleilişkiliolanrasyonelgerekliliğedayalıalışverişyaparlar(Kim&Shim,2002).Faydacıalışverişyapanlarçevrimiçialışverişieğlencelibirdeneyimdenziyade görev odaklı, verimli, rasyonel ve bilinçli yaparlar (Wolfinbarger&Gilly,2001). Faydacı (ihtiyaca yönelik) alışveriş yapanlarda bağımlılığın oluşması dahagüçtür.Hedonistve faydacı alışverişler arasındaki ilişkininbirbenzeride internetbağımlılığında görülmektedir. İnternet bağımlılığında da bağımlılığa neden olankullanımamaçlarıkumar,oyun,sohbetvb.(hazyadaeğlenceyeyönelik)iken;haber,öğrenmeyadailetişimamaçlıkullanımlarda(ihtiyacayönelik)bağımlılıkriskidahaazdır(Günüç,2013).

Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığının Nedenleri ve Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığına Etki Eden Faktörlerİnsanlarınçevrimiçialışverişyapmanedenleriarasında;aramakolaylığı,iyibirfiyat,

çeşitlilik,zaman,kullanışlılık,eğlence,promosyon,dürtügibifaktörlergösterilebilir(Khatibi, Haque& Karim, 2006). Çevrimiçi alışverişlerin çoğu, keyif alma hissi(Koufaris,Kambil&Labarbera,2001) veheyecan(Jayawardhena,2004)ileilişkiliolan hedonik motivasyondan kaynaklanmaktadır. Bireylerin İnternetten alışverişyapmasebeplerigelişendünyakoşullarındakişilerinişyerlerindegeçirdiklerivaktinartmasıvebunabağlıolarakalışverişe ayrılanvaktin azalması;bireylerin aileleri,arkadaşları ve diğer insanlarla iletişimkurma istekleri ve bir eğlence aracı olarakgörülmesidir (Modahl, 2001).Ancakçoğuzamanbugibinedenlerleve amaçlarlayapılan çevrimiçi alışveriş dış faktörlerin etkisiyle ve alışverişi kontrol edememedürtüsüyleÇAB’yedönüşebilmektedir.


342

LeevePark (2008)kompülsif alışverişdavranışına sahipbireyler için, İnternetalışverişinineniyialternatifalışverişşekliolabileceğiniiddiaetmişlerdir.Çünkübualışverişdavranışındakişilerbaşkalarınıngözündeönemliolannormatifstandartlarıhatırlamaktankaçınmakisteyebilirlervebudaonlarıtekbaşlarınaİnternettenalışverişyapmayayadaevdenyapabilecekleridiğeralışverişlereyöneltebilir(LaRose,2001;Lee,Lennon&Rudd,2000;Schlosser,Black,Repertinger&Freet,1994).Çevrimiçialışverişitercihetmeninbirçoknedenibulunmaktadır,ancakÇAB’ninnedeniolarakihtiyacın temele alındığını söylemek oldukça zordur. Başka bir ifadeyle, ÇAB’yezeminhazırlayannedenlerarasındahaz,mutluluk,rahatlama,eğlencegibidoğrudanfaktörlervestres,depresyon,cansıkıntısı,yalnızlıkgibidolaylıfaktörlersayılabilir.Öylekibazıdurumlardakişininalışverişihtiyacıolmadığıhâldealışverişyaptığıvebazıdurumlardadaaldığıürünlerikullanmadığıgözlenebilmektedir.

Çevrimiçialışverişürünvehizmetlereilişkinzenginbilgivekarşılaştırmaolanağısağlayarak tüketiciye zaman ve mekâna bağlı kalmadan istediği zaman alışverişyapmakolaylığısağlamaktadır(Kim&Kim,2004;Levy&Weitz,2004;Ward&Lee,2000).Çevrimiçialışverişyapanlaralımöncesivealımsonrasındabilgi toplamakiçinçeşitliaramamotorlarındadikkatealınacakkadarçoksüreharcarlar(Bessière,Kiesler,Kraut&Boneva,2008).Busüreçbirakışdurumuoluşturduğuiçinvebireyeistenilensonuçlarıyaşattığıiçiniçselolaraködüllendiriciveeğlenceliolabilmektedir(Siyez,2015).

Çevrimiçi alışveriş gerçek zamanda yapılan alışverişten bazı özellikleri ilefarklılık göstermektedir. Bu farklılıklar çevrimiçi ve gerçek yaşamda yapılanalışverişniyetlerindedebelirleyicidirveÇAB’ninanlaşılmasınoktasındagözönündebulundurulmalıdır. Kolaylık ve bağlanma, çevrimiçi alışverişlere kullanıcılarıngözündeönemkazandıranentemelfaktörlerdir(Shanmugam,2011).Agarwal(2013) çevrimiçi alışverişe özgü özellikleri; esnek zaman, her yerden erişim, aynı andabirçok alışveriş mağazasını/ürününü değerlendirme ve başkaları ile karşılaştırmaolanağı,tesadüfiveplansızalışveriş,ürünleribaşkakullanıcılarlatakasetmeşeklindebelirtmiştir.Bunlarınyanındaçokçeşitliürünlerekolayerişim,veritabanınakolayerişim, ürünlere ilişkin popülerlik, yorumlar, öneriler, oranlar, satış grafikleri gibibilgilerinkolaylıklatutulmasıvekullanıcılarasunulabilmesigibifaktörlerçevrimiçialışverişe özgü özelliklerdir (Parakh, Bindal & Saldanha, 2016). Bu bağlamda,çevrimiçialışverişteveÇAB’ninnedenleriarasındateknolojidenkaynaklıkolaylıkve kullanışlılığın önemli faktörler olduğu görülmektedir. Teknolojinin sağladığıkullanımkolaylığıvekullanışlılıkfaktörleri,çevrimiçialışverişveÇAB’ınnedenleriarasındadır ve bu kavramları açıklayan bir model bulunmaktadır. Buna ilişkinmodel,teknolojininkabulüvekullanımıyönündekidavranışlarıaçıklamayayönelikgeliştirilen“TeknolojiKabulModeli(TAM)”dir(Davis,1989).Algılanankullanışlılıkve kullanım kolaylığı, bilgi ve teknoloji sistemlerinin kullanma konusundaki


343

bireylerin tutumlarını belirlemedeve bilgi teknolojilerinin kullanımve kabulününtanımlanmasında önemli rol oynamaktadır (Moon & Kim, 2001). Teknolojininsağladığı kolaylaştırıcı, ulaşılabilir, kullanışlı ortam aynı zamanda diğer teknolojibağımlılıklarındaolduğugibi (Gunuc,2015),ÇAB’yezeminhazırlayabilmekteyadaÇAB’ninoluşmasınıkolaylaştırabilmektedir.

Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılığının Etkileri ve SonuçlarıGerçek yaşamdaki alışverişte kompulsif satın alma toplumun tüm bireylerini

etkilemektedir.Çevrimiçialışverişgiderekdahafazlakullanıcıyıçevrimiçiperakendesitelerindealışverişyapmayaveparaharcamayadoğruyöneltmiştir (Shanmugam,2011).Henüzhertoplumunçevrimiçialışverişdavranışlarınınproblemliyadaaşırıolduğunu söylemek mümkün değildir. Çevrimiçi alışveriş toplumlarda problemoluşturmayabaşladığında,etkilerineilişkinçalışmalardakibulgulardanetleşecektir.Çevrimiçiaktivitelerinsebepolduğukompulsifsatınalmadavranışlarınınpotansiyelnegatifsonuçlarınıyansıtanaraştırmalaroldukçasınırlıdır.AncakÇAB’ninolumsuzsonuçlarından bireyin kendisi ve çoğu zamanda ailesinin etkilenebileceği, bununyanında bu durumun toplumda yaygınlık göstermesiyle de toplum ekonomisininetkileneceğiöngörülebilir.BuanlamdaÇABoyunveİnternetbağımlılığındanfarklıbir noktadır ki ÇAB’nin ekonomik bağlamdaki olumsuz sonuçları daha ön planaçıkmaktadır.

Kompulsifsatınalma;stresveendişeyihafifletmekiçinsüreklibirşekildeharcamaihtiyacıduyulduğundasatınalmayadaalışverişbağımlılığınadönüşebilir(Johnson&Attmann, 2009). Patwardhan veYang (2003) İnternet bağımlılığının çevrimiçialışveriş aktiviteleriyle pozitif bir ilişki gösterdiğini ileri sürmüşlerdir. İnternetkullanıcılarının uygulamalarını ve bağımlılık düzeylerini anlamaya yönelik bazıçalışmalarolsadasanaltopluluklarınvee-kompulsifdavranışlarınçevrimiçialışverişyapanlardaİnternetbağımlılığınayolaçtığınayönelikyeterlikanıtbulunmamaktadır(Shanmugam, 2011). Çevrimiçi kompulsif satın alma eğilimlerinden kaynaklananolumsuztehditlerkonusundayeterlikanıtolmasadakontrolsüzsatınalmanınkişininiyioluşdüzeyinezararverebileceğineveİnternetinaşırıkullanımınayolaçabileceğineinanılmaktadır.Ayrıca bireyler aradıklarını daha rahat ve kolay bulabildikleri içingerçek yaşamdaki alışverişe kıyasla çevrimiçi alışverişin gün geçtikçe popülerliğiartmaktadır(Panwar&Chahal,2013).

Çalışmanın Amacıİnternet aktiviteleri tarafından etkilenen ÇAB’yi ya da kompulsif satın alma

davranışlarınıetkileyenfaktörlerianlamayayönelikoldukçasınırlısayıdaaraştırmabulunmaktadır(Shanmugam,2011).HenüzÇAB’ninbelirtileri,nedenleriveetkileriniortaya koyan yeterli araştırma bulunmamaktadır. Özellikle de ulusal alanyazında


344

çevrimiçi alışverişin henüz gelişmekte olduğu düşünülürse, geçtiğimiz yıllardaÇAB’yeilişkinçalışmalarınolmamasıbeklenenbirdurumdur.BunedenleçalışmadaTürkiye’dehızla artançevrimiçi alışverişinnedenlerininbelirlenmesiveÇAB’ninhedonikalışverişbağlamındatanımlanmasıvebetimlenmesiamaçlanmıştır.

Yöntem

Araştırma DeseniBu araştırma nitel ve nicel araştırma paradigmalarından yararlanılarak karma

yöntemiledesenlenmiştir.Karmayöntem,nitelveniceltekniklerinaynıçalışmadabiraradakullanılmasıdır(Leech&Onwuegbuzie,2007).Çalışmadaçevrimiçialışverişyapmanınnedenleri,çevrimiçialışverişyapmayailişkinduyguvedüşüncelernitelteknikle; çevrimiçi alışveriş yapan bireylerin betimlenmesi ve hedonik alışverişilebazıdeğişkenlerinincelenmesi isenicel tekniklerleyapılmıştır.Kullanılannitelve nicel tekniklerle çevrimiçi alışveriş yapma nedenleri betimlenmeye ve ÇABtanımlanmayaçalışılmıştır.

ÖrneklemÇalışmada nicel verilerin toplanması için çevrimiçi alışveriş yapan 105 bireye

ulaşılmıştır. Çalışmada tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden kartopuörnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada nitel verilerin toplanması için 105birey arasından rasgele 18 kişiye ulaşılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafındankimi zaman yüz yüze kimi zaman ise İnternet ortamında beş ay süren bir zamandilimindetoplanmıştır.Örnekleminyaşaralığı18-55arasındaveyaşortalamasıda29’dur. Örnekleme yönteminden dolayı çalışma grubunun çoğunluğu kadınlardanoluşmuştur. Buna paralel olarak, alanyazında alışverişi kadınların daha fazlayaptığınadair bulgular dabulunmaktadır (Claes,Müller&Luyckx, 2016;Koran,Bullock,Hartston,Elliott&D’Andrea,2002;Rose&Dhandayudham,2014).

Veri Toplama AraçlarıÇalışmanınnitelverileriüçaçıkuçlusoruiletoplanmıştır.Busorularşuşekildedir:

(i)Çevrimiçialışverişyapmanedeniniz?(ii)Gerçekyaşamdayaptığınızalışverişveçevrimiçialışverişsizinaçınızdannegibifarklılıkiçeriyor?(iii)Çevrimiçialışverişduygudurumunuzdanegibideğişimlerenedenoluyor?

Çalışmanınnicelverileriise“DemografikDeğişkenFormu”ve“HedonikAlışverişÖlçeği”iletoplanmıştır.

Demografik Değişken Formu. Bu form ile cinsiyet, yaş, iş durumu, medenidurum, eğitim durumu, alışverişin kim için yapıldığı, gelir, çevrimiçi alışveriş


345

sıklığı,çevrimiçialışverişiçinharcananzaman,çevrimiçialışverişyapmanedenleri,çevrimiçi alışverişten dolayı çevre ile sorun yaşama, çevrimiçi alışverişten dolayıçevreye yalan söyleme ve çevrimiçi alışverişten sonra duygu durumu değişikliğideğişkenlerineilişkinbilgilertoplanmıştır.

Hedonik Alışveriş Ölçeği. Ölçekte hedonik alışveriş ile ilgili tutumlarıölçen sorular yer almaktadır.Ölçek,Babin,DardenveGriffin (1994) tarafındangeliştirilmiştir. Bu ölçekte yer alan 11 ifade,Aydın (2009) tarafından Türkçeyeuyarlanmıştır. Ölçek beşli Likert tipinde “Hiç Katılmıyorum”dan “TamamenKatılıyorum”adoğruderecelendirilmiştir.Ölçeğingeçerlik-güvenirlikçalışmasındaiçtutarlıkgüvenirlikkatsayısı.90;buçalışmadaise.914olarakhesaplanmıştır.

Verilerin AnaliziNitelverilerinanalizindeveriler, toplandıktansonra ikiuzmantarafından içerik

analizi ileanatemavealt temalaraayrılmıştır.Busüreçikiuzmanarasındagörüşbirliğisağlanıncayadekdevametmiştir.NicelverilerinanalizindeiseverilerSPSSbilgisayarpaketprogramınagirildiktensonragereklikontrolleryapılarakanalizlerehazır hâle getirilmiştir.Verilerin dağılımları incelenmiş ve veriler normal dağılımgösterdiğiiçinparametriktestlerkullanılmıştır.Bukapsamdabetimselistatistikler,t-Testi,ANOVAanalizlerivehedonikalışverişpuanlarınıngruplandırılmasıiçinikiaşamalıkümelemeanalizikullanılmıştır.

BulgularÇevrimiçialışverişinnedenlerinianlamayailişkintoplananverilerveÇABilebazı

değişkenler arasındakarşılaştırma analizleri bubölümdeverilmiştir.BubağlamdailkolarakörneklemdekiçevrimiçialışverişyapanbireylerindemografiközellikleriTablo1’desunulmuşveardındanÇABilebazıdeğişkenlerarasındayapılananalizlerraporlaştırılmıştır.

Tablo 1’de görüldüğü üzere, çevrimiçi alışveriş yapan bireylerin önemli birçoğunluğu (%87,6) lisans ya da lisansüstü mezunlarından oluşmaktadır. Yine,bireylerin çoğunluğu (%73) çevrimiçi alışverişi kendisi için yapmaktadır. Geliregöredağılımlarincelendiğindeisehemdüşükgelirlilerinhemdeyüksekgelirlilerinçevrimiçialışverişyaptıklarıgörülmektedir.Hernekadarbireylerhergünçevrimiçialışverişyapmasalardaayırdıklarıherbiralışverişzamandilimiiçinortalamaolarak1-2saatharcamaktadırlar.


346

Tablo1Demografik Verilere İlişkin Frekans ve Yüzde DağılımlarıDeğişken F %CinsiyetKadın 84 80Erkek 21 20İşdurumuÇalışan 84 80Çalışmayan 21 20MedenidurumEvli 43 41Bekaryadaboşanmış 62 59EğitimdurumuLise 13 12,4Lisansyadalisansüstü 92 87,6KimiçinalışverişKendisiiçin 77 73Diğer 28 27Gelir0-2000TL 22 212001-3000TL 36 34,33001veüstü 46 43,8ÇevrimiçialışverişsıklığıHaftadaenfazlabirkaçkez 8 7,6Aydabirkaçkez 35 33,7Aydabirkez 61 58,7Çevrimiçialışverişiçinharcananzaman1saatyadadahaaz 48 45,72saat 38 36,23saatveüstü 18 17,1Toplam 105 100

Bireylerin çevrimiçi alışverişten aldıkları haz, rahatlama, zevk ve hoşnutlukdurumları başka bir ifadeyleÇAB’ye ilişkin işaretler “HedonikAlışverişÖlçeği”ileölçülmüştür.Buanlamda,bireylerinhedonikalışverişpuanlarını,benzerliklerinegörekategorileştirmekiçinikiaşamalıkümelemeanalizikullanılmıştır(Tablo2).

Tablo2Hedonik Alışveriş Puanlarına Göre İki Aşamalı Kümeleme Analizi BulgularıHedonikAlışveriş N % Ort. Ss.DüşükHedonikAlışveriş 56 53,3 25.9 5.1YüksekHedonikAlışveriş 49 46,7 40.6 5.5Toplam 105 100,0 32.7 9.1

Tablo 2’de görüldüğü üzere örneklemdeki bireylerin hedonik alışveriş puanları“Düşük”ve“Yüksek”olarakikigrubaayrılmıştır.Bireyleringenelhedonikalışverişpuanortalaması32.7 (Ss=9.1) iken,49bireyin (%46,7)yüksekhedonikalışverişpuanındaolduğugörülmüştür.Başkabirifadeyle,örneklemdekibireylerinneredeyseyarısının çevrimiçi alışverişten haz duydukları söylenebilir. Hedonik alışverişin


347

alışverişbağımlılığı içinönemlibirgöstergeve işaretolduğudüşünüldüğünde,buoranın oldukça yüksek olduğu ve bu bireylerin bağımlılık riski taşıdığı şeklindeyorumlanabilir. Hedonik alışveriş puanı ve Tablo 3’te görüldüğü üzere bazıdeğişkenlerarasındakarşılaştırmaanalizleriyapılmıştır.

Tablo3Hedonik Alışveriş Puanlarının Çevre ile Sorun Yaşama ve Çevreye Yalan Söyleme Değişkenleri Açısından t-Testi İle KarşılaştırılmasıÇevreilesorunyaşama N Ort. Ss t Sd pEvet 19 38.1 6.8 2.9 103 .004Hayır 86 31.6 9.1YalansöylemeEvet 14 37.4 10.0 2.1 103 .040Hayır 91 32.0 8.8

Tablo 3’ten anlaşıldığı üzere, çevrimiçi alışveriş yapan bireylerin hedonikalışverişpuanlarıartıkçaçevreiledahaçoksorunyaşadıklarıveçevreyeçevrimiçialışverişten dolayı daha çok yalan söyledikleri belirlenmiştir. Başka bir ifadeyle,çevrimiçialışveriştendolayıçevresiilesorunyaşayanveçevresinebunedenleyalansöyleyen bireylerin hedonik puanları daha yüksek bulunmuştur. Bunun yanında,bireylereçevrimiçialışverişyaptıktansonrakiduygudurumdeğişikliklerisorulmuşve hedonik alışveriş puanları bu anlamda karşılaştırılmıştır. Çevrimiçi alışverişsonrası “Rahatlama”, “Mutluluk”, “Duygu durumunun değişmemesi” ve diğerduygu değişimleri rapor edilmiştir. Ancak diğer duygu değişimleri analize dâhiledilemeyecek kadar az sayıda olduğu için bu üç alt değişken üzerinden hedonikalışverişpuanlarıANOVAileincelenmiştir(Tablo4).

Tablo4Hedonik Alışveriş Puanlarının Duygu Durumu Değişikliği Değişkeni Açısından ANOVA ile Karşılaştırılması

Karelertoplamı Sd. Ort.Kare F pGruplararası 2282.3 2 1141.1 18.4 .000Grupiçi 5838.3 94 62.1Toplam 8120.6 96

Tablo4’tegörüldüğüüzere,ANOVAsonuçlarındaanlamlıbirfarklılık(p <.05)bulunmuştur.BufarklılığınkaynağıiseTukeytestiileincelenmişvebulgularTablo5’tesunulmuştur.

Tablo5Farkın Kaynağını Bulmaya Yönelik Yapılan Tukey Testi BulgularıDeğişken Ort.farkı Std.hata p

RahatlamaMutluluk 1.2 2.4 .868DuyguDurumununDeğişmemesi 10.6 2.4 .000

DuyguDurumununDeğişmemesiRahatlama -10.6 2.4 .000Mutluluk -9.4 1.7 .000


348

Tukey bulguları incelendiğinde, çevrimiçi alışveriş yaptıktan sonra hem“Rahatlama” hem de “Mutluluk” hissedenlerin “hiçbir değişim hissetmeyenlere”(DuyguDurumununDeğişmemesi)görehedonikalışverişpuanlarınındahayüksekolduğugörülmektedirkibubulgu“Ort.farkı”sütunundananlaşılmaktadır.Tablodananlaşıldığıüzere“Rahatlama”ve“Mutluluk”hissedenlerin,hedonikalışverişpuanlarıarasında anlamlı bir farklılık bulunmazken duygu durumu değişmeyen bireylerinhedonik alışveriş puanlarına göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Ortaya çıkanbu anlamlı farklılık hedonik alışveriş ile “Rahatlama” ve “Mutluluk” kavramlarıarasındayakınbirilişkiliolduğunadairbirkanıtteşkiletmektedir.

BireylerinçevrimiçialışverişyapmanedenleridenicelverilerleeldeedilmişveTablo6’dasunulmuştur.

Tablo6Çevrimiçi Alışveriş Yapma Nedenlerinin Frekans ve Yüzde DağılımlarıNeden/ler F %Zevk/Psikolojikrahatlama 9 8,6Heraradığınıbulmaolanağı(kullanışlılık) 23 21,9Kolayolması 17 16,2Zamanbulamama 4 3,8İhtiyaç 17 16,2Çokçeşitolması(kullanışlılık) 21 20,0Cansıkıntısı 7 6,7Diğer 7 6,7Toplam 105 100,0

Tablo 6 incelendiğinde, örneklemdeki 105 bireyin çevrimiçi alışveriş yapmanedenlerinihangikavramlarlailişkilendirdiğigörülmektedir.Bunedenlerarasındaençoköneçıkanfaktörlerin;Zevk/rahatlama,heraradığınıbulma(kullanışlılık),kolayolması,ihtiyaçveçeşitlilik(kullanışlılık)olduğugörülmektedir.

Çevrimiçi alışveriş yapmanın nedenlerine ilişkin daha detaylı ve derinlemesineverieldeetmekiçinörneklemdeki105bireyarasındanrastgele18bireybelirlenmişve sorulan sorulara ilişkin alınan yanıtlar temalaştırılmıştır. Tablo 7’de sorulansorularaverilenyanıtlarvebunlardaneldeedilenanavealttemalarsunulmuştur.

Tablo7’degörüldüğüüzere,çevrimiçialışverişyapmanedenleri105bireyinnicelverileriileoldukçabenzerlikgöstermektedir.Ortayaçıkanbulgularincelendiğinde“maliyetveekonomikfaktörler”,“kolaylık”,“zaman”,“kullanışlılık(ürünvemodelçeşitliliği)” ana temaları dikkat çekmektedir. Özellikle de “maliyet ve ekonomikfaktörler” ana teması nicel verilerde ortaya çıkmamış, ancak derinlemesine veritoplama sonucunda elde edilmiştir. Bunun yanında, çevrimiçi alışveriş yapmanedenlerineilişkintemalardaanatemalarailişkindetaylıverisunmuştur.


349

Tablo7Çevrimiçi Alışveriş Yapan Bireylerin Açık Uçlu Sorulara Verdiği Yanıtlara Göre Oluşturulan Ana ve Alt TemalarAnaTema AltTemaÇevrimiçialışverişyapmanedeniniz?Maliyetveekonomikfaktörler(ürünlerinucuzolmasıveyolmasrafıolmaması)

UcuzyadauygunfiyatlıürünlerÜrünindirimleriMağazalarıdolaşırkenyolmasraflarınınolmayışı

KolaylıkKolayerişimUlaşmamınzorolduğuşeylereulaşabilmekDolaşmakzorundaolmamak(oturulanyerdenyapılması)

ZamanHızlıcaseçmeolanağıİstenilensaattealışveriş,zamanlamasorunununolmamasıDahaazzamanharcamak

Kullanışlılık (Ürünvemodelçeşitliliği)

HerşeyinbiraradaolmasıÇokseçeneğinolmasıÜrünlerarasındakarşılaştırmayapabilmeolanağı

Gerçekyaşamdayaptığınızalışverişveçevrimiçialışverişsizinaçınızdannegibifarklılıkiçeriyor?

Gerçekyaşamdaalışverişyapmak(çevrimiçinegöreavantajları)

Gerçekyaşamdagörme,denemeolanağınınolmasıGerçekyaşamdauygunbedenibulmanınkolayolmasıGerçekyaşamdaalışverişindahagüvenilirolmasıGerçekyaşamdaalışverişdahakeyifli,sosyalleşebilmeolanağınınolmasıGerçekyaşamda,bakarakgörerekalmaolanağı Gerçekyaşamda,dahasağlıklıbiralışverişyapmaolanağı Gerçekyaşamda“kafanındağıtılması” Gerçekyaşamdaalınan“ürünlerindahaçokiçesinmesi” Ürünüdeğiştirmedestresyaşamamavedahakolaydeğişim

Çevrimiçialışverişyapmak(gerçekyaşamagöreavantajları)

İstenilenherşeyinİnternetüzerindeuygunfiyatabulunabilmesi İnternettealışverişinzahmetsizolması Dahafazlaseçeneğinolması Zamantasarrufu Fiyatseçenekleriveuygunfiyatbulma Gerçekyaşamdaki“kalabalıkalışverişmerkezlerine”ve“satışelemanlarınınilgisizliklerine”maruzkalmama

Çevrimiçialışverişduygudurumunuzdanegibideğişimlerenedenoluyor?(EtkiveSonuçları)

Duygudeğişimininyaşanması

KredikartınıödemezamanıgeldiğindepişmanlıkduymaStresveendişe“(istediğimgibiçıkacakmı?değişimegerekduyacakmıyım?)”Heyecan“Özellikledekargoyubeklemeninyadaalmanınheyecanvericiolması”Rahatlama,zihindağıtma(işortamında)

Çevrimiçialışverişingerçekyaşamdakialışverişegöreavantajlarıincelendiğinde,gerçekyaşamdakialışverişinbireyleregörme,denemevedokunmaolanağısunduğugörülmüştür.Çevrimiçialışverişte iseöneçıkan temalarçevrimiçialışverişyapmanedenleriilebenzerlikgöstermiş,kolaylıkvekullanışlılıkşeklindeyorumlanmıştır.Diğeröneçıkanbulguiseçevrimiçialışverişinbireydekimeydanagetirdiğiduygudurumu değişimidir.Bu kapsamda bazı bireyler çevrimiçi alışveriş yapma anındaya da sonrasında pişmanlık, stres, endişe, heyecan, rahatlama/zihin dağıtma gibiduygularyaşamıştır.


350

Tartışma ve SonuçBuçalışmadaÇAB’ninnedenlerinianlamaveÇAB’yibetimlemeamaçlanmıştır.

Bunedenle çevrimiçi alışveriş ve ilişkili kavramlarbetimlenmeyeçalışılmış, hemnitel hem de nicel teknikler kullanılmıştır. Çalışmada ÇAB’yi ve ilişkili olduğuhedonik alışverişi betimlemek için 105 bireye ulaşılmıştır. Öte yandan, çevrimiçialışverişeyönelik18bireydenderinlemesinebilgitoplanmıştır.

Araştırmanın nitel ve nicel bulguları birlikte değerlendirilmiş ve bireylerinçevrimiçialışverişineamaçlakullandıkları,çevrimiçialışverişinedentercihettikleri,duygudurumlarınaetkisi,çevrimiçialışverişinavantajvedezavantajlarıhakkındakigörüşlerineilişkinbulgulareldeedilmiştir.105bireydentoplananverilerdençevrimiçialışveriş yapma nedenleri: zevk/psikolojik rahatlama, her aradığını bulma olanağı(kullanışlılık),kolaylık,zamanbulamama,ihtiyaç,çokçeşitolması(kullanışlılık)vecansıkıntısı(boşzaman)şeklindebetimlenmiştir.Bunakarşın,dahaderinlemesinetoplanannitelverilerde iseçevrimiçi alışverişyapmanedenleriolarak:maliyetveekonomik faktörler, kolaylık, zaman, kullanışlılık (ürün ve model çeşitliliği) anatemalarıortayaçıkmıştır.Hemnicelhemdenitelbulgularınoldukçabenzerolmasınakarşın,nitelverilerde“maliyetveekonomikfaktörler”bulgusuöneçıkmıştır.

Buçalışmadaortayaçıkandiğerbirsonuçisebazıbireylerdeçevrimiçialışverişnedeniyle duygu değişimlerinin yaşandığının belirlenmiş olmasıdır. Bazı bireylerçevrimiçialışverişyapmaanındayadasonrasındapişmanlık,stres,endişegibiolumsuzduygularveheyecan,rahatlama/zihindağıtmagibiolumluduygularyaşamıştır.BukavramlaraynızamandaçevrimiçialışverişinyadaÇAB’ninetkivesonuçlarıolarakdagörülebilmektedir.Hernekadarçevrimiçialışverişsürecindeolumsuzduygularortayaçıktığıgörülsedebuduygularındahaz,mutluluk,heyecan,zevk,rahatlamagibi duygulardan sonra ödeme ya da ürüne ilişkin duygular olduğu göz önündebulundurulmuştur.Buna karşın, bireyde ortaya çıkan pişmanlık, stres, endişe gibiduygulardabireydeayrıbirhaz,heyecan,dürtügibihisleroluşturabileceğigibibuolumsuzduygulararağmenbireyinherdefasındaalışverişyapmadürtüsünükontroledemediğine de bir işaret olarak değerlendirilmiştir. Duygu durumu değişimlerikapsamındayeralanheyecan,mutluluk,rahatlamavehazduygularınınaynızamanda“hedonik” kavramıyla ilişkili olduğu söylenebilir. Bu nedenle, ÇAB’de hedonikdürtüleringözönündebulundurulmasıvebuduygularınbağımlılığıbarındırabileceğiya da bağımlılığa işaret edebileceği düşünülmektedir. Yine, bu çalışmada eldeedilen; çevreye ile sorun yaşama, çevreye yalan söyleme, çevrimiçi alışveriştensonrarahatlamavemutlulukhissetme(davranışsonrası)gibiduyguvedavranışlarınhedonik alışveriş ile ilişkili çıkması, hedonik alışverişin ÇAB’nin bir göstergesiolarakkullanılabileceğineyönelikbaşkabir kanıt sunmuştur ki alanyazında çevreilesorunyaşamaveçevreyeyalansöylemegöstergeleri/belirtileriİnternetvedijitaloyun bağımlılıklarında da kullanılmaktadır (American Psychiatric Association,


351

2013; Gunuc, 2015;Young, 1996). Bu göstergeler nedeniyle, ÇAB’nin nedenleriarasındamuhtemelenihtiyaç,zamansalsorunlar,ulaşımvb.faktörlerinyeralmadığısöylenebilir.Bunakarşın,asılbağımlılıkyapıcı faktörlerin:hedonikdürtüler (haz,rahatlama,mutluluk,eğlencegibi);ucuzürün,çeşitlilik,karşılaştırmavepromosyongibimotiveedicidürtüler;kullanımkolaylığıvekullanışlılıkgibiteknolojikfaktörler;stres,cansıkıntısıgibipsikolojikfaktörlerolduğuanlaşılmaktadır.

Alışverişin çevrimiçi olması ile bireye gerçek hayattaki alışverişten farklılıklaryaşatabilir.Gerçekyaşamdakialışveriştebireynekadarürünaldığını, cüzdanındanekadarparakaldığını,nekadarsüredirgezdiğini,yorulupyorulmadığınıfarkedipalışverişi sonlandırabilir. Bunun yanında gerçek yaşamdaki alışveriş, ailenin biraraya geldiği bir sosyal etkinlik hâline dönüştürülerek birlikte zaman geçirilmesişeklinde faydalar sağlayabilir.Budurumaile fertlerindeÇAB’ninoluşmamasındaönemli bir rol oynamaktadır. Fakat sanal veya çevrimiçi alışverişte buna benzerdışsaldurdurucularyoktur.Bireyalışverişioturduğuyerdenyaptığıiçinaldığıürünsayısını,-kredikartıkullandığıiçin-harcamamiktarını,fizikselolarakyorulmadığıiçinsenekadarsürediralışverişezamanayırdığını farkedemeyebilir.Bu faktörlerbulunmadığında,bireyçevrimiçialışveriştedahaçokhazzaodaklanırvebudurumbireyin daha fazla alışveriş yapmasına sebep olabilir. Bu bağlamda, ÇAB’ningerek İnternet teknolojisininyapısındangereksekullanıcıya ilişkindeğişkenlerdenetkilenebildiğivebuikianafaktörünbağımlılığınönlenmesivetedavisindeparalelolarakelealınmasıgerektiğigözönündebulundurulmalıdır.

Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma konusundaki bireylerin tutumlarınıbelirlemede, TAM ve bunun alt boyutları olan kullanım kolaylığı ve kullanışlılıkönemlibir roloynamaktadır.Buçalışmadadagörüldüğüüzereçevrimiçialışverişyapmanedenleriarasındatemelfaktörlerolarakkullanımkolaylığıvekullanışlılıkortaya çıkmıştır. Bu nedenle çevrimiçi alışverişin gerçek yaşamdaki alışveriştenbu bağlamda ayrıldığı ve ÇAB için bu faktörlerin kolaylaştırıcı bir rol oynadığısöylenebilir.

Literatürle de uyumlu olarak, haz çevrimiçi alışverişte temel faktörlerden biriolarakortayaçıkmış(Hassanein&Head,2007)vehazzınmüşterimemnuniyetiveçevrimiçialışverişilepozitifolarakilişkiliolduğubelirlenmiştir(Lee&Lee,2003).Çevrimiçi alışverişle ilişkili olanhaz,ÇAB’nin temelduygusunuoluşturmaktavekullanımkolaylığıvekullanışlılıkfaktörleriilebirlikteÇAB’yezeminhazırlamaktadır.Çevrimiçialışverişbağlamında,algılanankullanışlılıkgelecektekialışverişniyetinipozitifyöndeetkilemektedir(Tong,2010).Çevrimiçialışveriştekullanımkolaylığıvekullanışlılıkarasındagüçlübirilişkiolduğunadairbulgularbulunmaktadır(Tong,2010;Venkatesh&Davis, 2000). Bu nedenle, algılanan kullanışlılık ve kullanımkolaylığınınçevrimiçialışverişipozitifyöndeetkilediğisöylenebilir.


352

Çalışma grubunun çoğunluğunun kadın olması (%80) kullanılan örneklemeyöntemiyle (kartopu) ilişkili olabilir. Bu durum, çalışmanın bir sınırlılığı olarakdeğerlendirilebileceğigibigerçektedoğalyapıyıyansıtmaktadır.Başkabirifadeyle,gerçekyaşamdaolduğugibiçevrimiçindedealışverişyapanbireylerinçoğunluklakadınlardanoluştuğugörülmektedir(Claesveark.,2016;Koranveark.,2002;Rose& Dhandayudham, 2014). Bu durum toplumların yapısı, ekonomisi ve yaşantısıile ilişkili başka bir tartışmanın konusudur ve detaylı olarak ileriki çalışmalardaele alınması önerilmektedir. Bu dağılımda hangi faktörler etkili olursa olsun,katılımcıların çoğunluğunun kadınlardan oluşması nedeniyle, bu çalışmada eldeedilen sonuçların özellikle de çevrimiçi alışveriş yapankadınları temsil ettiği gözönündebulundurulmalıdır.

Bu çalışmada, araştırmanın örneklemine ve ölçme araçlarının uygulanmasınailişkindebazısınırlılıklarbulunmuştur.Araştırmanınamaçlarıkapsamındaçevrimiçialışverişyapanbireyleregereksinimduyulmuştur.Buözelliktekibireylerintoplumgenelindehenüzçoksayıdaolmamasınedeniyleverilerkartopuörneklemeyoluylatoplanmıştır. Bu durum verilerin toplanmasının uzun zaman almasına nedenolmuştur. İleri derecede alışveriş bağımlılarının sayısının çok olduğunu söylemekbugünitibariylegüçtür.Budurum,vakalardanveşiddetlibelirtilerdensonucavarmaveÇAB’ninhembelirtilerinihemdenedenlerinidahanetortayakoymadaşuaniçinbir sınırlılık oluşturmaktadır.Çalışmanındiğer bir sınırlılığı ise alanyazındaÇABölçeğinerastlanmamasıvegeliştirmesinindezamansalveekonomiknedenlerleşuaniçingüçolmasınedeniyle,hedonikalışverişölçeğininkullanılmışolmasıdır.BunakarşınhedonikalışverişölçeğikullanılarakyapılanincelemelerÇAB’ninaçıklanmasıveanlaşılmasıbağlamındabirproblemoluşturmamıştırkibirçokaraştırmacıalışverişbağımlılığınıntemelindehedonikkavramınyeraldığıgörüşündedir.Bununyanında,buçalışmadakullanılanHedonikAlışverişÖlçeği’ndekimaddelerbağımlılığailişkingöstergeleridebarındırmaktadır.

İnsan davranışlarının anlaşılmasında en önemli anahtarlardan birisi kültürkavramıdır. Kültürün bireylerin alışveriş tutum ve davranışlarını etkileyebileceğivarsayımıyla, ileriki araştırmalarda farklı kültürlerde benzer çalışmalarıntekrarlanması ve geliştirilenmodellerin test edilmesi önerilmektedir. Öte yandan,kişisel ve çevresel faktörler, satın alma davranışının en önemli belirleyicileridir.Bunedenle,ilerikiçalışmalardakişiselveçevreselfaktörlerinÇABileilişkilerininincelenmesiveTürkçeÇABölçeğiningeliştirilmesiönerilmektedir.

Received: May 19, 2016Revision received: July 14, 2016Accepted: September 7, 2016OnlineFirst: November 23, 2016

Copyright © 2016 Turkish Green Crescent SocietyISSN 2148-7286 eISSN 2149-1305

http://addicta.com.tr/en/DOI 10.15805/addicta.2016.3.0104 Winter 2016 3(3) 353–364

Extended Abstract


* Thispaperwaspresentedatthe3rdInternationalCongressofTechnologyAddiction,Istanbul,May3-4,2016.1Correspondence to:SelimGünüç(PhD),DepartmentofComputerandInstructionalTechnologyEducation,YüzüncüYılUniversity,Van65100Turkey.Email:[email protected]

2Republic of Turkey Ministry of Health, Turkish Institute of Public Hospitals, Ankara General Secretary of the 1stRegion of Turkey, University Of Health Sciences, Ankara Numune Training and Research Hospital, Ankara Turkey. Email:[email protected]

Citation:Günüç,S.,&DoğanKeskin,A.(2016).Onlineshoppingaddiction:Symptoms,causesandeffects.Addicta: The Turkish Journal on Addictions,3,353–364.http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2016.3.0104

Abstract

One of the various forms of technology used to make life easier is online shopping. Reasons for which one

might prefer online shopping over real life shopping include such factors as ease of search, lower prices,

a variety of goods, time saved, ease of use, entertainment, promotions, and impulsive behaviors in the

shopper. A number of individuals have found themselves addicted to online shopping due to a lack of

self-control. This study aims not only to reveal participants’ reasons for preferring online shopping, but

also to define and describe the hedonic nature of online shopping addiction. The study follows a mixed

method design in which both qualitative and quantitative methods are applied in the data collection process.

Qualitative data was collected from a total of 105 participants who had stated that they frequently used the

internet to shop using the snowball sampling method. Quantitative data, on the other hand, was collected

by asking open-ended questions to 18 randomly selected individuals from the original 105 participants.

The researcher collected data through face-to-face and internet interviews over a period of five months.

The sample group was composed of 80% women (n = 84) and 20% men (n = 21) with participants’ ages

ranging from 18 to 55 (mean: 29). The tools used to collect data were an open-ended questionnaire, a form

soliciting demographic information, and the Hedonic Shopping Scale. Quantitative data were subjected to

descriptive analyses, a t-Test, ANOVA analyses, and in order to classify hedonic shopping scores, to a two-

stage clustering analysis. Qualitative data, on the other hand, were analyzed using content analysis. This

work concludes with an evaluation of the qualitative and quantitative data on online shopping followed by

a discussion on factors contributing to online shopping addiction as well as related concepts.

Keywords

Online shopping addiction • Online shopping • Buying • Technology addiction • Hedonic shopping

Online Shopping Addiction: Symptoms, Causes and Effects*

Selim Günüç1

Yüzüncü Yıl UniversityAyten Doğan Keskin2

Ankara Numune Training and Research Hospital


354

Onlineshoppingeasesconsumers’decision-makingprocessbyofferingthemsuchadvantagesastheabilitytosearchandcomparepricesaswellastheabilitytoattainthelowestpricepossibleforadesiredproduct(Häubl&Trifts,2000).Internationalliteraturehasshowninternetuserstopreferonlineshoppingoverreallifeshoppingforsuchreasonsasgoodproductselection,competitiveprices,andeaseofuse(Ernst&Young,2000),anditisforthesereasonsthatonlineshoppingcontinuestoincreaseinpopularity(Tong,2010).

Descriptions and SymptomsIt is important to first define the following concepts: online shopping, Online

Shopping Addiction (OSA), Compulsive Buying (CB), and hedonic shopping.CompulsiveBuyingDisorder(CBD)isanimportantconceptrelatedtoOSA.Causingbothpersonaland familyproblems,CBDisdefinedby thepresenceof repetitive,impulsive,andexcessivebuying(Lejoyeux,Mathieu,Embouazza,Huet,&Lequen,2007)andischaracterizedbyexcessiveshoppingcognitionsandbuyingbehaviorsthat lead to distress or impairment (Black, 2007). The best term to describe CBbehaviorsis“addiction”(Clark&Calleja,2008).CBDisrelatedtothemesolimbicdopaminerewardcircuit(Hartston,2012)andbecausearelationhasbeenestablishedbetweenCBDsymptomsandrewardsensitivity,CBDismoreoftendefinedasanaddiction (Lawrence,Ciorciari,&Kyrios, 2014).Still, due to its similaritieswithpathologicalgambling,itisdeemedmoreappropriatetodescribeCBasanaddictionandnotasamoodorasanobsessive-compulsivedisorder(Lawrenceetal.,2014).Assuch,itispossibletousethemorepopularconceptofOSA,orothersimilarconcepts,todescribeCBD.

AlthoughnocommoncriteriaidentifyingOSAhaveyettobeestablished,similarrelated concepts and criteria used to identify other behavioral addictions can bebenefited from indiscussingOSA.Two typesof factors affectingOSAareworthmention. The first factor is shopping for entertainment purposes, which can bedefinedasHedonicShopping,andthesecondfactorisUtilitarianShopping,inwhichoneshopsspecifically for thingss/hewantsandneeds (Babin,Darden,&Griffin,1994).Dittmar (2004) however, discusses shopping addiction in light of hedonic,instrumental, and psychological gains andmotivations.This specific definition ofhedonismcanbedefinedasseekingdistraction,entertainment,pleasure,enjoyment,andhavingagoodtime.Hedonistconsumerspracticecertainshoppingbehaviorsinwhichtheyseekout information.Yet,hedonistconsumersnotonlyshoponlinetocollectinformation,butalsotoseekfun,excitement,arousal,joy,festive,escapism,fantasy,andadventure(Monsuwe,Dellaert,&deRuyter,2004).Thosewhopracticeutilitarianshoppingshopwithaspecificgoalinmind,onewhichisbasedonrationalnecessities(Kim&Shim,2002).Sinceutilitarianshoppersshopinaduty-oriented,

Günüç, Doğan Keskin / Online Shopping Addiction: Symptoms, Causes and Effects

355

efficient, rational, and consciousmanner instead of seeing shopping as a formofentertainment (Wolfinkhatbarger & Gilly, 2001), it is more difficult for them tobecome shopping addicts. The relation between hedonist and utilitarian shopperssharesfeaturesobservedininternetaddiction.Theriskofaddictionforonewhousestheinternetforentertainmentpurposes,suchasforgambling,games,andchatting,forexample,ishigherthanforonewhousesforrealneeds,suchasforeducation,communication,oraccessingthenews(Günüç,2013).

Reasons for Online Shopping Addiction and Factors Affecting ItAmong thevarious reasons forwhichonemightprefer toshoponlineareease

of search, cheaper prices, wider selection, time convenience, ease of use, fun,promotions, and impulse (Khatibi,Haque,&Karim,2006).Mostonline shoppersshop as a result of such hedonicmotivations as to achieve feelings of enjoyment(Koufaris, Kambil, & Labarbera, 2001) and excitement (Jayawardhena, 2004).Anotherreasonthatindividuals’mightprefertoshoponlineisthatpeoplearenowbeingrequiredtospendincreasinglongeramountsoftimeattheirworkplaceduetochangingworldconditions,leavingthemlesstimenotonlyforshopping,butalsoforspendingtimewiththeirfamily,friends,andotherpeople.Anotherreasonisthefactthatmanyindividualssimplyconsideronlineshoppingtobeaformofentertainment.Mostofthetimehowever,shoppingonlinefortheabovereasons,whilealsobeingundertheeffectofexternalfactorsandunabletocontrolone’sshoppingimpulses,turnsintoOSA.

LeeandPark(2008)arguethatsincepeoplewithcompulsiveshoppingbehaviorsmaywishtoavoidbeingseenbyotherswhileshoppingsoasnottoberemindedofimportantnormativestandardsandsinceonlineshoppingallowsthemthisopportunity(LaRose,2001;Lee,Lennon,&Rudd,2000;Schlosser,Black,Repertinger,&Freet,1994),online shoppingmaybe thebest alternative foroneexhibitingcompulsiveshoppingbehaviors.Whiletherearemanyreasonsforonetoprefershoppingonline,itisstilldifficulttostatewhatthebasiccauseofOSAis.Inotherwords,directfactors,including enjoyment, happiness, relaxation, and entertainment as well as indirectfactors,includingstress,depression,boredom,andloneliness,worktogethertolaythegroundworkforOSA.Suchthatinsomesituations,althoughonehasnoneedforaspecificobject,s/hemayindeedpurchaseit.Infact,thereareeveninstanceswhenanitempurchasedisneveractuallyused.

Offeringawidearrayofinformationandservicesaswellastheabilitytocompareproducts,onlineshoppingallowsconsumerstoshopateasewithoutbeingrestrictedtotimeorspaceconstraints(Kim&Kim,2004;Levy&Weitz,2004;Ward&Lee,2000).Alsoworthyofnoteisthefactthatonlineshoppersspendagreatdealoftimeusingawiderangeofsearchmotorstogatherinformationonaproductbothbefore


356

andaftermakingapurchase(Bessière,Kiesler,Kraut,&Boneva,2008).Sincethisprocessconstitutesconstantactivityandsinceindividualsobtaintheirdesiredresults,itisfelttobearewardingandentertainingexperience.

Effects and Results of Online Shopping AddictionCB in real life affects every individual. Over time, online shopping has led

increasinglymoreinternetusersnotonlytodotheirshoppingononlineretailsites,butalsotospendtheirmoneyontheinternet(Shanmugam,2011).Itis,however,notyetpossibletostatethatonlineshoppinghasbecomeaproblem,orevenexcessive,ineverysociety.Whenonlineshoppingstartstobecomeaprobleminvarioussocietieshowever,datarelatedtoitseffectswillbegintoappear.Thenumberofstudiesthathave aimed at revealing the effects of such online activities, in other words thepotentialnegativeeffectsofCBbehaviors,areconsiderablyfewinnumber.Yet,itispredictedthatjustasOSAwillhaveeconomicaleffectsasitbecomesincreasinglycommoninasociety,sotoowillitentailnegativeeffectsforindividualsandtheirfamilies.Assuch,unlikegameandinternetaddictions,OSA’snegativeeconomicaleffectswillfindthemselvesattheforefrontofthediscussiononit.

Whenspending is repetitivelyused toalleviateworriesandstress,CBcan turnintoabuyingand/or shoppingaddiction (Johnson&Attmann,2009).PatwardhanandYang(2003)haveassertedthatonlineshoppingactivitiesarepositivelyrelatedwith internet addiction. Not only is there a limited number of studies that haveattemptedtounderstandinternetusers’practicesandaddictionlevels, thereisalsoinsignificantevidenceastowhethervirtualcommunitiesande-compulsivebehaviorsareinfluentialinleadingonlineshopperstodevelopinternetaddiction(Shanmugam,2011).AlthoughthereisinsignificantevidenceforthedangersresultingfromonlineCBtendencies,itisbelievedthatuncontrolledbuyingmayleadanindividualnotonlytoexcessiveinternetuse,butalsotocauseharmtohisownwell-being.Furthermore,sinceonecanmoreeasilyandcomfortablyfindtheitemsforwhichs/heissearching,thepopularityofonlineshopping,ascomparedtoreal lifeshopping, is increasingdaily(Panwar&Chahal,2013).

Research AimSince there is currently an insignificant amount of research on the symptoms,

causes,andeffectsofOSAandsinceonlineshoppingisbecominganincreasinglycommonphenomenon,thisstudyaimstoidentifyanddescribetherelationbetweenOSAandhedonicshopping.


357

Method

Research DesignThestudyfollowsamixedmethoddesigninwhichbothqualitativeandquantitative

researchparadigmswillbeappliedtocollectdata.Inthisstudy,thereasonsforwhichparticipants shop online will be examined using qualitative research techniqueswhereashedonic shopping, including anumberof its variables,will be examinedusingquantitativeresearchtechniques.BoththequalitativeandquantitativeresearchtechniquesemployedinthisstudywillbeusedinanattempttodescribethereasonsforwhichparticipantsshoponlineandtoofferabetterdefinitionofOSA.

SampleInordertocollectqualitativedataforthisstudy,atotalof105individualswho

stated to shop online frequentlywere contacted.Concerning quantitative data, 18individuals fromamong theoriginal105participants included in thesamplewereselectedatrandom.Datawerecollectedovera5-monthperiod.Theageofparticipantsincludedinthesamplerangedfrom18to55yearsandtheiraverageagewas29.

Data Collection ToolsWhile qualitative data were collected using three open-ended questions,

quantitative datawere collected using the “DemographicVariable Form” and the“HedonicShoppingScale.”

Hedonic Shopping Scale.DevelopedbyBabin,Darden,andGriffin(1994),thisscaleincludes11statementsandwastranslatedintoTurkishbyAydın(2009).Whilethe scale’s validity-reliability coefficient was calculated as .90 inAydın’s (2009) study,itwascalculatedas.914inthisstudy.

Data AnalysisDuring the qualitative data analysis process, data were divided into main and

sub-themesbytwospecialistsafterconductingacontentanalysis.Quantitativedata,however,weresubjectedtodescriptiveanalyses,at-Test,ANOVAanalyses,and,inordertoclassifyhedonicshoppingscores,toatwo-stageclusteringanalysis.

FindingsPertaining to the demographic information of online shoppers included in the

sample,alargemajorityofparticipants(87.6%)werefoundtohaveearnedeitheranundergraduateand/orgraduatedegree.Themajorityofparticipants(73%)statedtodotheirownshoppingonline.Regardingincome,itwasfoundthatbothhigh-and


358

low-incomeearning individuals shoppedonline.Regardlessofhowfrequently (orinfrequently)participantsshoppedonline,whentheyactuallydiddoso,theywerefoundtospendanaverageof1to2hoursonline.

Participants’ feelings of pleasure, relaxation, enjoyment, and satisfaction—allconsidered to be signs of online shopping addiction—were measured using the“HedonicShoppingScale.”Participants’hedonicshoppingscoreswerecategorizedbasedon their similarities toeachotherusinga two-stageclusteringanalysiswasused(Table1).

Table1Results of the Two-stage Clustering Analysis Based on Hedonic Shopping ScoresHedonicShopping N % Mean Ss.LowHedonicShopping 56 53.3 25.9 5.1HighHedonicShopping 49 46.7 40.6 5.5Total 105 100.0 32.7 9.1

AscanbeseeninTable1,samplegroupparticipants’scoreshavebeendividedinto two groups, low and high.As per the graph, nearly half of the participantsexperiencepleasurablefeelingsasaresultofshopping.Acomparativeanalysiswasthenadministeredbothtohedonicshoppingscoresandanumberofvariables.

Using a t-Test, hedonic shopping scores were compared with the variablesexperiencing problems with one’s environment and lying, in which it was foundthatasparticipants’hedonicshoppingscoresincreased,notonlydidtheamountofproblemsexperiencedwiththeirenvironmentincrease,sodidtheamountofliestheytold. Participantswere also asked aboutwhat changes in emotions they felt aftershopping,andtheirresponseswerecomparedwiththeirhedonicscores.Participantsreportedfeelingsofrelaxation andhappinessaswellasno change in emotionsaftershoppingonline.Hedonicshoppingscoreswere thenexaminedaccordingto thesethreesub-variablesusingANOVA,revealingastatisticallysignificantdifference(p <.05).ThesourceofthisdifferencewasthenexaminedusingTukey’stest.Itwasseenthatthehedonicshoppingscoresofparticipantsstatingtoexperiencefeelingsofrelaxation andwerehappinessaftershoppingonlinewerehigherthanthoseoftheparticipantswhoreportedfeelingno change in emotions (NoChangeinEmotionalState) after shopping online.Both the quantitative data obtained and participants’reasonsforshoppingonlinearepresentedinTable2.

Table2isillustratesparticipants’reasonsforshoppingonline.Themostfrequentlycitedreasonsareenjoyment/relaxation,theabilitytofindwhateveroneislookingfor(practicality),ease,andproductselection(practicality).


359

Table2Frequency and Percentage Distribution of Reasons for Shopping OnlineReason(s) F %Enjoyment/Psychologicalrelaxation 9 8.6Abilitytofindwhateveroneislookingfor(practicality) 23 21.9Easeofuse 17 16.2Unabletofindtimetoshop 4 3.8Need 17 16.2Productselection(practicality) 21 20.0Boredom 7 6.7Other 7 6.7Total 105 100.0

Inorder toobtainmoredetailed, in-depthdataon thereasonsparticipantsshoponline,18individualsfromtheoriginal105participantsincludedinthesamplewererandomly selected and askedopen-endedquestions, their answers towhichbeingclassifiedintothemes.Table3presentstheanswerstothequestionsaskedaswellasthemainandsub-themesemergingasaresult.

Table3Main and Sub-Themes Emerging from Online Shoppers’ Answers to Open-Ended QuestionsMainTheme Sub-ThemeWhatareyourreasonsforshoppingonline?Costandeconomicfactors(Productsbeingcheapandtherebeingnotravelexpenses)

CheaporreasonablypricedproductsProductdiscountsNotravelexpenseswhentravelingfromstoretostore

EaseEasyaccessEasytoreachotherwisedifficulttoreachproductsNotrequiredtowalkaround(canshopwhilesitting)

TimeconvenienceAbilitytochooseaproductquicklyCanshopatanydesiredtimeandplaceLessoveralltimespent

Practicality (Productandmodelvariety)

EverythinginasingleplaceTherebeingavarietyofoptionsAbilitytocompareitems

Inyouropinion,whatdifferencesexistbeingreallifeshoppingandonlineshopping?

Reallifeshopping(advantagescomparedtoonlineshopping)

TheabilitytoseeandtesttheproductinreallifeEasytofindtherightsizeinreallifeReallifeshoppingismorereliableReallifeshoppingismoreenjoyable,abilitytosocializeinreallifeshoppingTheabilitytolookandseewhatoneisbuyinginreallifeReallifeshoppingallowsforamorepositiveshoppingexperienceAbilityto“winddown”inreallifeshopping Theproductboughtinreallife“feelsbetter” Notfeelingstressedwhenexchanginganitem,easiertoexchangeitems

Onlineshopping(advantagescomparedtoreallifeshopping)

Everythingcanbefoundontheinternetatreasonableprices Shoppingontheinternethassle-free Therebeingmoreoptionstochoosefrom Time-saving PriceoptionsandfindingthemostreasonablepriceNoneedtobesubjectedto“crowdedshoppingcenters”orto“storeclerks’inattentiveness”likeinreallife

Whatchangesinyouremotionalstatedoyouexperienceasaresultofshoppingonline?(Causeandeffects)

ChangeinemotionsRegretwhenitcomestimetopaythecreditcardbillStressandworry“(WillitturnoutthewayIwanted?WillIneedtoexchangeit?)”Excitement“Waitingforapackettoarrivecanbeespeciallyexciting”Relaxation,windingdown(intheworkplace)


360

AsseeninTable3,therearefourmainthemesofnote:(1)costandeconomicfactors,(2)ease,(3)timeconvenience,and(4)easeofuse(productandmodelvariety).Thecost and economic factors themedidnotappearaspartofthequantitativedata,beingobtainedinsteadafterconductingamorein-depth,qualitativereviewofthedata.

Concerningtheadvantagesofreallifeshoppingtoonlineshopping,participantsmentioned that they had the ability to see, test, and handle the product that theywereconsideringtobuy.Asforonlineshopping’sadvantages,thefollowingthemesshowsimilaritieswithparticipants’ reasons for shoppingonline, thesebeingease,and practicality (dubbed ease of use in other studies). Another finding was thechangeinemotionalstatecausedbyshoppingonline,regardingwhichanumberofparticipantsstatedthattheyexperiencedfeelingsofregret,stress,worry,excitement,andrelaxation/windingdowneitherduringoraftershopping.

Discussion and ConclusionInadditiontoevaluatingthestudy’squalitativeandquantitativedata,participants’

reasonsandobjectivesforpreferringtoshoponline,onlineshopping’seffectonemotionalstate,andtheadvantagesanddisadvantagesofonlineshoppingwererevealedinthisstudy.Thedatashowsthatthe105participantsdescribedtheirreasonsforshoppingonline to include enjoyment/psychological relaxation, the ability to find whateverone is looking for (practicality), ease, time restrictions, awide variety of products(practicality), and boredom (free time).Amore in-depth analysis of the qualitativedataonparticipants’reasonsforpreferringtoshoponlinerevealedthefollowingmainthemes:costandeconomicfactors,ease,timeconvenience,practicality(productandmodelvariety).Althoughthequalitativeandquantitativefindingsresembledeachothertoagreatextent,thethemecost and economic factorsemergedaspartofthestudy’squalitativefindingsafteraconductingamorein-depthanalysisofthedata.

Anotherresultrevealedinthisstudyisthatanumberofparticipantsexperiencedachangeintheiremotionalstateasaresultofshoppingonline.Whilesomeparticipantsexperienced such negative feelings as regret, stress, and worry either during oraftershoppingonline,othersexperiencedpositivefeelings,suchasexcitementandrelaxation/windingdown.Theseconceptscanalsobeconsideredas thecauseandeffectsofbothonlineshoppingandOSA.Despitethefactthatanumberofnegativeemotionsappearedwhileshoppingonline,afterinitialfeelingsofpleasure,happiness,excitement,enjoyment,andrelaxation,feelingsrelatedtopayingortotheproductitselfarethenexperienced.Moreover,feelingsofregret,stress,andworrymayactuallycausefeelingsofpleasure,excitement,andimpulseinanindividual,andalthoughanindividualexperiencessuchnegativefeelings,itdoesnotnecessarilymeanthats/hewillalwaysbeunablecontrolhisshoppingimpulses.Concerningchangesinone’s


361

emotional state, such feelings of excitement, happiness, relaxation, and pleasuremayalsobeconsideredrelatedtotheconceptofhedonism.Assuch,theseemotionsandOSArelatedhedonicimpulsesareboththoughteither toindicateaddictionortobeaddictivethemselves.Inanycase, thisstudyhasfoundfurtherevidencethatpost-shoppingfeelingsandbehaviorssuchasexperiencingproblemswiththoseinone’senvironment,lyingtoothers,andfeelingrelaxedand/orhappyaftershoppingonline are relatedwith hedonic shopping.This entails that hedonic shopping canthereforebeusedasanindicatorforOSA.Intheliterature,experiencingproblemsand lying toothers areused as an indicatorof internet andvideogameaddiction(AmericanPsychiatricAssociation,2013;Gunuc,2015;Young,1996).Giventheseindicators, reasons suchasneed,problems related to timeand transportation, andothersimilarfactorsmaybeconsideredpossiblecausesofOSA.Inanycase,actualfactorscausingaddictionmaybelistedas(1)hedonicimpulses–includingpleasure,relaxation,happiness,andfun;(2)motivationalimpulses–includingtheexistenceofcheapproducts,wideselection,promotions,andtheabilitytocompareproducts;(3)technologicalfactors–includingeaseofuseandpracticality;and(4)psychologicalfactors–includingstressandboredom.

Anindividualmayexperiencedifferencesbetweenonlineshoppingandreallifeshopping.Inreallifeshopping,oneisabletorecognizehowmanythingss/hehaspurchased,howmuchmoneys/hehasinhiswallet,howmuchtimes/hehasspentshopping,andwhethers/heistiredornot,leavinghimtheabilitytoendhisshoppingexperience.Inaddition,reallifeshoppingcanbeturnedintoasocialactivityinwhichmembersofafamilycometogetherandspendtimewitheachother,renderingitabeneficialexperienceforthosepartakinginit.ShoppingexperiencedinthismannerplaysanimportantroleinkeepingfamilymembersfromdevelopingOSA.However,virtualand/oronlineshoppingdoesnotincludeanysimilarexternalinhibitors.Sinceanindividualisabletocompletehisentireshoppingexperiencefromwhereverheisandbecauses/hemostlikelyusesacreditcardtoshoponline,onemaynotbeawareofhowmanythingss/hehaspurchased,howmuchmoneys/hehasspent,andsinces/hedoesnotexperiencephysicalfatigue,howmuchtimes/hehasspentshopping.Sincethesefactorsarenotpresent,anindividualisabletofocusmoreonpleasurewhileshoppingonline,possiblyleadinghimtocontinueshoppinglongerthans/heotherwisewould.Assuch,sincetheexistenceofinternettechnologyisaprerequisiteofOSA,withoutwhichOSAcannotexist,andsinceOSAisaffectedbyanumberofuser-relatedvariables,thesetwofactorsneedtobetakenintoconsiderationtogetherinanydiscussiononOSApreventionandtreatment.

In harmony with the literature, pleasure is the fundamental factor appearinginonline shopping (Hassanein&Head, 2007) andpleasurehasbeen found tobepositivelyrelatedtobothcustomersatisfactionandonlineshopping(Lee&Lee,2003).


362

WhilepleasurerelatedtoonlineshoppingisthefundamentalemotionexperiencedinOSA,easeofuseandpracticalityaidinlayingthegroundworkforonlineshoppingtodevelopintoOSA.Perceivedpracticalityinregardstoonlineshoppinghasbeenfound topositivelyaffectone’s futureshopping intentions (Tong,2010).Datahasbeenfoundindicatingastrongrelationbetweeneaseofuseandpracticalityinonlineshopping(Tong,2010;Venkatesh&Davis,2000).Forthisreason,perceivedeaseofuseandpracticalitymaybesaidtohaveapositiveeffectononlineshopping.

Kaynakça/ReferencesAgarwal,D.S.(2013).AstudyoffactorsaffectingonlineshoppingbehaviorofconsumersinMumbai

region.Tactful Management Research Journal, 4(10),1–11.AmericanPsychiatricAssociation.(2013).The diagnostic and statistical manual of mental disorders

[DSM5](5thed.).Washington,DC:Author.Aydın, S. (2009).Bireyci-toplumcu, idealist-relativist ve materyalist eğilimler ile hedonik alışveriş

arasındaki ilişkiler(Doktoratezi,AfyonKocatepeÜniversitesi,SosyalBilimlerEnstitüsü,İşletmeAnabilimdalı,Afyonkarahisar).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/adresindenedinilmiştir.

Babin,B.,Darden,W.,&Griffin,M. (1994).Work and/or fun:Measuring hedonic and utilitarianshoppingvalue.Journal of Consumer Research,20(4),644–656.

Bessière,K.,Kiesler,S.,Kraut,R.,&Boneva,B.S.(2008).EffectsofInternetuseandsocialresourcesonchangesindepression.Information, Communication & Society,11(1),47–70.

Black,D.W.(2007).Areviewofcompulsivebuyingdisorder.World Psychiatry,6,14–18.Claes,L.,Müller,A.,&Luyckx,K.(2016).Compulsivebuyingandhoardingasidentitysubstitutes:

Theroleofmaterialisticvalueendorsementanddepression.Comprehensive Psychiatry.Retrievedfromhttp://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0010440X16300256

Clark,M., & Calleja, K. (2008). Shopping addiction:A preliminary investigation amongMalteseuniversitystudents.Addiction Research & Theory,16(6),633–649.

Davis,F.D.(1989).Perceivedusefulness,perceivedeaseofuse,andenduseracceptanceofinformationtechnology.MIS Quarterly,13,318–339.

Dittmar,H.,Long,K.,&Bond,R.(2007).Whenabetterselfisonlyabuttonclickaway:Associationsbetween materialistic values, emotional and identity-related buying motives, and compulsivebuyingtendencyonline.Journal of Social and Clinical Psychology,26(3),334–361.

Dittmar,H.(2004).Understandinganddiagnosingcompulsivebuying.InR.Coombs(Ed.),Handbook of addictive disorders: A practical guide to diagnosis and treatment(pp.411–450).NewYork,NY:Wiley.

Ernst&Young.(2000).Evolution: Ernst & young seventh annual European life science report 2000.London,UK:ErnstYoungInternational.

Günüç,S.(2013).CartandCHAIDanalysesofsomevariablesthatpredictInternetaddiction.Turkish Journal of Psychology, 28(71),88–101.

Gunuc, S. (2015). Relationships and associations between video game and Internet addictions: Istoleranceasymptomseeninallconditions.Computer in Human Behavior, 49,517–525.

Hartston, H. (2012). The case for compulsive shopping as an addiction. Journal of Psychoactive Drugs,44(1),64–67.

Hassanein,K.,&Head,M.(2007).Manipulatingperceivedsocialpresencethroughthewebinterfaceand its impact on attitude towards online shopping. International Journal of Human-Computer Studies,65(8),689–708.


363

Häubl, G.,&Trifts,V. (2000). Consumer decisionmaking in online shopping environments:Theeffectsofinteractivedecisionaids.Marketing Science, 19(1),4–21.

Jayawardhena,C. (2004). Personal values’ influence on e-shopping attitude and behavior. Internet Research,14(2),127–138.

Johnson,T.,&Attmann,J.(2009).Compulsivebuyinginaproductspecificcontext:Clothing.Journal of Fashion Marketing and Management,13(3),394–405.

Khatibi,A.,Haque,A.,&Karim,K.(2006).E-commerce:AstudyoninternetshoppinginMalaysia.Journal of Applied Science, 3(6),696–705.

Kim,E.Y.,&Kim,Y.K.(2004).Predictingonlinepurchaseintentionsforclothingproducts.European Journal of Marketing,38(7),883–897.

Kim,Y.M.,&Shim,K.Y.(2002).TheinfluenceofInternetshoppingmallcharacteristicsandusertraitsonpurchaseintent.Irish Marketing Review,15(2),25–34.

Koran,L.M.,Bullock,K.D.,Hartston,H.J.,Elliott,M.A.,&D’Andrea,V.(2002).Citalopramtreatmentofcompulsiveshopping:Anopen-labelstudy.Journal of Clinical Psychiatry,63,704–708.

Koufaris,M.,Kambil,A.,&Labarbera,P.(2001).Consumerbehaviorinweb-basedcommerce:AnEmpiricalstudy.International Journal of Electronic Commerce,6(2),115–138.

LaRose,R.(2001).Onthenegativeeffectsofe-commerce:Asociocognitiveexplorationofunregulatedon-line buying. Journal of Computer-Mediated Communication, 6(3). Retrieved from http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1083-6101.2001.tb00120.x/full/

LaRose,R.R.,Mastro,D.D.,&Eastin,M.S.(2001).Understandinginternetusage:Asocial-cognitiveapproachtousesandgratifications.Social Science Computer Review,19(4),395–413.

LaRose,R.,&Eastin,M.S.(2002).Isonlinebuyingoutofcontrol?Electroniccommerceandconsumerself-regulation.Journal of Broadcasting & Electronic Media,46(4),549–564.

Lawrence,L.M.,Ciorciari,J.,&Kyrios,M.(2014).Relationshipsthatcompulsivebuyinghaswithaddiction,obsessive-compulsiveness,hoarding,anddepression.Comprehensive Psychiatry,55(5),1137–1145.

Lee,J.Y.,&Park,J.K.(2008).Themediatingroleofconsumerconformityinecompulsivebuying.Advances in Consumer Research,35,387–392.

Lee, S., Lennon, S. J., & Rudd, N. A. (2000). Compulsive consumption tendencies 108 amongtelevisionshoppers.Family and Consumer Sciences Research Journal,28(4),463–488.

Lee,Y.K.,&Lee,K.Y.(2003).Theeffectofperceivedtrustworthinessonconsumertrustininternetstore.Korean Industrial Economic Association,16(3),127–140.

Leech,N.L.,&Onwuegbuzie,A.J.(2007).Atypologyofmixedmethodsresearchdesigns.Quality & Quantity: International Journal of Methodology, 43,265–275.http://dx.doi.org/10.1007/s11135-007-9105-3

Lejoyeux,M.,Mathieu,K.,Embouazza,H.,Huet,F.,&Lequen,V.(2007).PrevalenceofcompulsivebuyingamongcustomersofaParisiangeneralstore.Comprehensive Psychiatry, 48,42–46.

Levy,M.,&Weitz,B.A.(2004).Retailing management.NewYork,NY:McGraw-Hill/Irwin.Liu,C.H.,&Tsai,W.S.(2010).Theeffectsofservicequalityandlifestyleonconsumerchoiceof

channeltypes:Thehealthfoodindustryasanexample.African Journal of Business Management,4(6),1023–1039.

Modahl,M.(2001).Now or never: How companies must change today to win the battle for internet consumers.NewYork,NY:HarperCollinsPublishers.

Monsuwe,T.P.,Dellaert,B.G.C.,&deRuyter,K.R.(2004).Whatdrivesconsumerstoshoponline?Aliteraturereview.International Journal of Services industry Management,15(1),102–121.


364

Moon,J.W.,&Kim,Y.G.(2001).ExtendingtheTAMforaworld-wide-webcontext.Information & Management, 38(4),217–230.

Panwar,A.,&Chahal,N.(2013).OnlineshoppingtrendsinFaridabadcity. Asia Pacific Journal of Marketing & Management Review,2(3),111–117.

Parakh,A., Bindal, S., & Saldanha,A. (2016). Impulse buying behavior in adolescents. Imperial Journal of Interdisciplinary Research,2(4),273–279.

Patwardhan,P.,&Yang, J. (2003). Internetdependency relationsandonlineconsumerbehavior:Amedia systemdependency theoryperspective onwhypeople shop, chat, and readnewsonline.Journal of Interactive Advertising,3(3),79–95.

Rose,S.,&Dhandayudham,A.(2014).Towardsanunderstandingofinternet-basedproblemshoppingbehaviour: The concept of online shopping addiction and its proposed predictors. Journal of Behavioral Addictions,3(2),83–89.

Schlosser,S.,Black,D.W.,Repertinger,S.,&Freet,D.(1994).Compulsivebuying:Demography,phenomenology,andcomorbidityin46subjects.General Hospital Psychiatry,16(3),205–212.

Sequeira, J.P. (2015).AStudyon“E- shopping trends inmetropolitancitiesof Indiawith specialreferencetoBangaloreCity”.The International Journal of Business & Management,3(7),50–56.

Shanmugam,V.K.(2011).An empirical examination of antecedents and consequences of e-compulsive buying tendencies: The moderating role of psychological factors(Master’sthesis,TheUniversityofNorthCarolina,Greensboro).

Siyez,D.M.(2015).Üniversiteöğrencilerindeonaybağımlılığıveempatininsosyalfaydaaracılığıylaaşırıinternetkullanımınaetkisi.Anatolian Journal of Psychiatry,16(1),30–36.

Tong,X.(2010).Across-national investigationofanextendedtechnologyacceptancemodel in theonline shopping context. International Journal of Retail & Distribution Management, 38(10),742–759.

TürkiyeİstatistikKurumu.(2015).Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması, 2015. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18660adresinden17.04.2016tarihindeedinilmiştir.

Venkatesh,V.,&Davis,F.D.(2000).Atheoreticalextensionofthetechnologyacceptancemodel:Fourlongitudinalfieldstudies.Management Science,46(2),186–204.

Wang,E.T.G.,Yeh,H.Y.,&Jiang,J.J.(2006).Therelativeweightsofinternetshoppingfundamentalobjectives:Effectoflifestyledifferences.Psychology and Marketing,23(5),353–367.

Ward,M.R.,&Lee,M.J.(2000).Internetshopping,consumersearchandproductbranding.Journal of Product & Brand Management,9(1),6–20.

Wolfinbarger,M.,&Gilly,M.C.(2001).Shoppingonlineforfreedom,control,andfun.California Management Review,43(2),34–55.

Young,K.S. (1996,August). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Paperpresented at the 104th Annual Meeting of the American Psychological Association, Toronto,Canada.

Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı: belirtiler, nedenler ve ... · Çevrimiçi alışveriş...

Documents