Çevre ÖlÇÜmlerİ İÇİn matrİks referans...

41
ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELER Dr. Alper İŞLEYEN JRP-Proje Koordinatorü TÜBİTAK UME (Ulusal Metroloji Enstitüsü) Çevre Temalı Referans Malzemeler Çalıştayı 16.05.2018 Gebze, Kocaeli www.envcrm.com

Upload: others

Post on 20-Jul-2020

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS

REFERANS MALZEMELER

Dr. Alper İŞLEYENJRP-Proje Koordinatorü

TÜBİTAK UME (Ulusal Metroloji Enstitüsü)

Çevre Temalı Referans Malzemeler Çalıştayı

16.05.2018

Gebze, Kocaeli

www.envcrm.com

Page 2: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

22

EnvCRM Projesi

Çevresel Ölçümler İçin

Matriks Referans Malzemeler

Page 3: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Bu Projeye Neden İhtiyaç Var?

Artan endüstriyel ve tarımsal üretim ile birlikte endüstriyel atıkların,

tarımda kullanılan kimyasalların ve fosil yakıt tüketiminin artması

çevre kirliliğine neden olmakta, bu durum su ve toprak üzerinde giderek

artan bir tehdit oluşturmakta ve tüm canlıların yaşam kalitesini olumsuz

etkilemektedir.

Laboratuvarlar çalıştıkları örneklere yakın özelliklerde CRM bulma ve

kolay tedarik edebilme konusunda problemler yaşamaktadırlar.

Çevresel kirleticilerin doğru ve etkin izlenebilmesi için Çevre Analiz

Laboratuvarlarına önemli görevler düşmektedir. Laboratuvarlar

gerçekleştirdikleri ölçümlerin kalitesinin kontrolü için rutin örnekler ile

matriks (ör: içme suyu veya atık su) ve sertifikalandırılan içerik (analitler

ve seviyeleri) olarak benzeşen sertifikalı referans malzemelere (CRM)

ihtiyaç duymaktadırlar.

Laboratuvarların rutin çalıştıkları örnekler içinde bulunulan coğrafyadan ve

kirletici kaynaklarının farklılığından etkilenmektedir.

Page 4: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Giriş: Proje Özeti

Proje Takvimi: 01 Haziran 2015- 31 Mayıs 2018

Proje Süresi: 36 Ay

Proje Bütçesi: 500 KEUR

Toplam Öngörülen İşgücü: 127 Adam.Ay

Proje Ortakları: 8 Ülke, 9 ortak

4 UME, 3 Atanmış Enstitü ve 2 Üniversite

Page 5: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Projenin Hedefleri

1. Üç CRM Adayının Üretimi:

Yeraltı Suyunda Organik Kirleticiler (PFOS and PFOA)

Akarsuda Elementler (As, Cd, Hg, Ni, Pb, Se)

Toprakta Elementler (As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Sb, V, Zn)

2. CRM Adaylarının Homojenlik ve Kararlılık Testleri

Testler ISO Guide 34 / ISO 17034’e uygun olarak gerçekleştirilecektir.

3. CRM Adaylarının Karakterizasyon Çalışmaları

Malzemelerin sertifika değerlerinin belirlenmesine yönelik olarak Metroloji Enstitüleri ve

Atanmış Enstitüler referans ölçüm teknikleri (ID MS, k0-INAA gibi) kullanacaklardır.

4. CRM’lerin Sertifikalandırılması

1-3. Maddelerde elde edilen bulgular ile sertifika raporları hazırlanacak

ve gözden geçirilecektir.

5. Çevre CRM’leri için AraştırmalarProje ortakları geliştirdikleri kabiliyetleri kurumsal ve ortak çalışmalar ile ürün ve hizmetlere

dönüştürmeye yönelik stratejiler geliştirilecek ve yol haritaları oluşturulacaktır.

6. Projenin Etkilerine KatkıProjenin çıktıları laboratuvarların kullanımına sunulacaktır.

(Yeterlilik Testi Düzenlenmesi ve Üretilen CRM’lerin kullanıma sunulması)

Page 6: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Projenin Hedeflerine Yönelik Çalışmalar

6

• Know-how transferi, kabiliyet ve altyapı olanaklarının CRM üretimine odaklanması

• Son kullanıcı için ürünler: Proje ortağı ülkelerde kolayca ulaşılabilir CRM’ler

• Tüm Proje ortakları için gelecekteki CRM çalışmaları için yol haritaları oluşturulması

Referans Ölçüm yöntemleri konusunda eğitim, BAM (Almanya) Referans Malzeme Üretimi konusunda eğitim TÜBİTAK UME (Türkiye)

Matriks, analit ve derişim olarak mevcutlardan farklı yeni CRM’ler

Mevcut CRM’ler ile benzer belirsizlik değerleri

İhtiyaçlar

Ortak

3

Ortak 2

Ortak 1

Ortak StratejilerBireysel Stratejiler

CRM&

YeterlilikTestleri

Ortak 1 Ortak 2 Ortak 3

Page 7: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Projeninin Beklenen Etkileri

Önümüzdeki 5 yıl içinde projenin beklenen etkileri:

• Laboratuvarların izlenebilir ve karşılaştırılabilir kalite güvence ve kontrol uygulamaları için 3 yeni CRM

• Proje ortaklarının proje kapsamında geliştirdikleri ölçüm kabiliyetleri ile rutin ölçüm hizmetleri vermesi

• Yeterlilik testleri düzenlenmesi

• Proje ortakları ve diğer CRM üreticilerinin faydalanabileceği referans malzeme işleme prosedürleri

• Yeni CRM’ler ve Yeterlilik Testleri için proje ortakları arasında ortak çalışmalar yapılması

http://www.envcrm.comhttp://www.researchgate.net/project/Matrix-Reference-

Materials-for-Environmental-Analysis-and-Research

Page 8: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Projeninin Kazanım ve Paylaşımları

8

Page 9: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Projeninin Kazanım ve Paylaşımları

99

Page 10: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

1010

Sertifikalı Referans Malzeme

Adaylarının Üretimi

Page 11: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’ler için Numune Alımı

Toprak örneği / inorganik analiz

Toprak Örneği Alım Noktası: Çayırhan Termik Santrali Bölgesi, Beypazarı, Ankara

Akarsu Örneği Alım Noktası: Darlık Barajını Besleyen bir Dere, İstanbul

Yer altı Suyu Örneği Alım Noktası: Kartal’da 250 m Derinllikte bir Kuyu, İstanbul

Page 12: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday Yer altı Suyu CRM’si için Numune Alımı

Yer altı Suyu Örneği Alım Noktası: Kartal’da 250 m Derinllikte Havuz ve Bahçe

Sulaması amacıyla kaynak olarak kullanılan bir kuyu, İstanbul

Page 13: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Yeraltı Suyu Örneklerinin Bidonlara Alınması (22 x 10 L)

Muhafaza 1) -20 ºC 2) +4 ºC

Süzme (1-Kumaş, 2- 0.2 µm Supor Filtre) ve HDPE Tanklarda Birleştirme (2 x 110 L)

Şişeleme, Kapaklama, Etiketleme

25 KGy Gama Sterilizasyon

Muhafaza (+4 C)

Hedef Analitlerin Eklenmesi

Homojenleştirme

Analit İçeriğinin Analizi

Anyon İçeriğinin Analizi

Yeraltı Suyu Malzemesinin İşlenmesi

1180 ünite,100 mL

PFC’ler

Page 14: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Akarsu CRM’si Adayı için Numune Alımı

Akarsu Örneği Alım Noktası: Darlık Barajını Besleyen bir Dere, İstanbul

Örnekler Uzman DSİ 14. Bölge personeli ile birlikte alınmıştır

Page 15: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Akarsu Malzemesinin İşlenmesi

ISO Class 6 Temiz Laboratuvarda Şişelerin Temizlenmesi

(TÜBİTAK UME)

1250 ünite,100 mL

Akarsu örneğinin

Bidonlara alınması (14 x 10 L)

HNO3 (2%,v/v) ile Asitlendirme

Süzme (1-Kumaş, 2- 0.45 µm Supor Filtre) ve HDPE Tanklarda Birleştirme (2 x 110 L)

Şişe Temizliği

Şişeleme, Kapaklama, Etiketleme

25 KGy Gama Sterilizasyon

Muhafaza (+4 C)

Hedef Elementlerin İlavesi

Homojenleştirme

Hedef Element İçeriğinin Analizi

Anyon İçeriğinin Analizi

Şişelerde Hedef Element İçeriğinin

Kontrolü

Page 16: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Akarsu Malzemesinin İşlenmesi: Şişelerin İncelemesi

- Nalgene Low Particulate Narrow-Mouth HDPE Bottles

Cat No: 382099-0125

Hedef Elementler için Kontrol

Şişeler % 2 HNO3 ile dolduruldu

1 Hafta bekletildi

ICP-MS ölçüm

Page 17: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Akarsu Malzemesinin İşlenmesi: Şişe Temizliği

Şişeler ISO Class 6 Temiz Laboratuvarda deiyonize su ile dolduruldu 2-3 gün bekletildiHEPA filtrasyon altında kurutuldu

Page 18: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Akarsu Malzemesinin İşlenmesi

25 KGy Gama Işınlama

Süzme, Element İlavesi ve

Homojenleştirme

Otomatik Dolum Makinesinde Dolum

Page 19: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak CRM’si Adayı için Uygun Örnek Arayışı

40-80

mg/kgHedef Aralık

0.5-1.5

mg/kg

Toprak Örneği Alım Noktası: Çayırhan Termik Santrali Bölgesi, Beypazarı, Ankara

Page 20: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday Toprak CRM’si için Numune Alımı

Toprak Örneği Alım Noktası: Çayırhan Termik Santrali Bölgesi, Beypazarı, Ankara

Page 21: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday Toprak CRM’si için Numune Alımı

Toprak Örneği Alım Noktası: Çayırhan Termik Santrali Bölgesi, Beypazarı, Ankara

Page 22: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve Ön Ölçümler

Akik Bilyeli Değirmen

Toprak 1

Akik Bilyeli Değirmen

Toprak 2

Tungsten Karbür Diskli Değirmen

Toprak 1 Hedef Aralık

Element mg/kg mg/kg mg/kg mg/kg

Cd 0,110 ± 0,020 0,019 ± 0,001 0,085 ± 0,004 0.5 – 1,5

Sb 0,43 ± 0,02 0,25 ± 0,01 0,45 ± 0,01 1.0-3.0

Pb 6,4 ± 0,1 4,3 ± 0,1 6,5 ± 0,0 40-80

V 85 ± 5 53 ± 5 82 ± 1 30-100

Cr 61 ± 7 29 ± 5 63 ± 13 50-110

Co 6,3 ± 0,5 4,0 ± 0,6 6,2 ± 0,1 20-60

Ni 29 ± 2 18 ± 0,3 27 ± 0,5 40-80

Cu 10 ± 1 8 ± 0,1 9 ± 0,2 40-80

Zn 36 ± 4 20 ± 1 39 ± 13 100-200

As 44 ± 5 13 ± 0,4 42 ± 2 40-80

Hg 0,078 ± 0,022 0,038 ± 0,009 0,058 ± 0,006 0.2-1.5

Ön Ölçüm Sonuçları

Toprak Örneği Alım Noktası: Çayırhan Termik Santrali Bölgesi, Beypazarı, Ankara

Toprak 2 Örnek Alım Noktası

Toprak 1 Örnek Alım Noktası

Page 23: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemesinin İşlenmesi

1179 ünite, 25 g

60 kg toplanmış toprak

Etüvde Kurutma (35 C) 1 hafta

Yabancı malzemelerin (taş, kök,vbg.) ayıklanması

< 100 µm fraksiyonların birleştirilmesi

> 100 µm < 100 µm

Eleme

< 100 µm Toprak (32 kg)

< 100 µm

3-D Homojenleştirme & Örnek Bölme

Bilyeli Değirmende Öğütme

2 L Kaplara Bölme

Kontamine Toprak

Harmanlama & 3-D Homojenleştirme

Bilyeli Değirmen

Eleme

< 90 µm fraksiyonların birleştirilmesi

< 90 µm

< 90 µm

> 90 µm

< 100 µm Toprak (1.5 kg)

Element ilavesi & Çamur Karışımı

Etüvde Kurutma

(45 C 1 gün, 35C 3 gün)

Eleme

> 100 µm

3-D Homojenleştirme

(29.2 kg)

Şişeleme, Kapaklama, Etiketleme

Eleme

25 KGy Gama Sterilizasyon

Son Ürün Muhafaza (+4 C)

Parçacık Boyutu, Mikrograf, Rutubet

Kontrolü

Parçacık BoyutuKontrolü (0.9 kg)

Hedef Analitlerin Homojenlik Kontrolü

Page 24: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemesinin İşlenmesi

Page 25: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemesinin İşlenmesi

Page 26: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Element İlave Edilmiş Toprak Malzemesinin Hazırlanması

Zn (m) Nickel (salt) Pb (salt) Co(m) Cu (m)

Page 27: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Element İlave Edilmiş Toprak Malzemesinin Hazırlanması

Page 28: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Element İlave Edilmiş Toprak Malzemesinin Hazırlanması

Bilyeli Değirmen ile Öğütme Eleme < 90 µm

Page 29: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemelerinin Parçacık Boyutlarının Karşılaştırması

Page 30: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemelerinin Mikroskopik İncelemesi

4x büyütülmüş

10x büyütülmüş

Page 31: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Toprak Malzemelerinin Homojenleştirilmesi, Şişelenmesi ve Sterilizasyonu

25 KGy Gama IşınlamaDolum

Homojenleştirme (12 Saat)

Page 32: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Homojenliğinin Değerlendirilmesi

Homojensizlik Türleri

Ünite-İçi

Fazla örnek alımı ile kullanıcı

tarafından elimine edilebilir

Minimum örnek alım

miktarına uyulmalıdır

Üniteler Arası

Kullanıcının bu tip bir homojensizlik

için yapabileceği bir şey yoktur

Üniteler arası varyasyon kaynaklı

belirsizlik değeri (ubb) bulunmalıdır

3 sayısı ünite üretilmiş toplamN

Minimum Test Edilecek Örnek Sayısı:

𝑢𝑏𝑏∗ =

𝑀𝑆𝑤𝑖𝑡 ℎ𝑖𝑛𝑛

2

𝑣𝑀𝑆𝑤𝑖𝑡 ℎ𝑖𝑛

4

MS: Mean Square (ANOVA)

: serbestlik derecesi

n: tekrar ölçüm sayısı

Verilerin uygunluğu kontrol edilir:

• Dolum sırasına bağlı eğimin anlamlılığı test edildi.

• Analiz sırasına bağlı eğimin anlamlılığı test edildi.

• Sonuçlar tekli Grubbs-testi ile aykırı değer için araştırıldı.

Page 33: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Homojenlik Grafikleri

PFOS (SYKE)

PFOA (SYKE)

PFOS (UME)

PFOA (UME)

YERALTI SUYU AKARSU

Cd (UME)

Cd (IJS)

Pb (IJS)

Pb (UME)

As (UME)

As (IJS)

Hg (UME)

Hg (IJS)

TOPRAK

Page 34: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Homojenlik Değerlendirmesi

YERALTI SUYU AKARSU TOPRAK

Parametre Ubb,rel

%

L-PFOS 4,54

L-PFOA 4,19

Paramere

(Lab)

swb,rel

%

sbb,rel

%

u*bb,

rel

%

ubb,

rel

%

As (UME) 1.15 MSbetween<MSwithin 0.36 0.36

As (IJS) 0.90 MSbetween<MSwithin 0.28 0.28

Cd (UME) 1.73 MSbetween<MSwithin 0.54 0.54

Cd (IJS) 1.72 MSbetween<MSwithin 0.53 0.53

Ni (UME) 2.92 MSbetween<MSwithin 0.90 0.90

Ni (IJS) 1.13 MSbetween<MSwithin 0.35 0.35

Pb (UME) 0.97 0.15 0.30 0.30

Pb (IJS) 2.17 MSbetween<MSwithin 0.67 0.67

Se (UME) 2.53 MSbetween<MSwithin 0.79 0.79

Parametre

(Lab)

swb,rel

%

sbb,rel

%

u*bb,rel

%

ubb,rel

%

As (TUBITAK) 2.85 MSbetween<MSwithin 0.88 0.88

As (IJS) 2,09 0.45 0.65 0.65

Cd (TUBITAK) 1.76 1.12 0.55 1.12

Cd (IJS) 1.68 0.71 0.52 0.71

Co (TUBITAK) 2,50 MSbetween<MSwithin 0.78 0.78

Co (IJS) 1,28 0.57 0.40 0.57

Cr (TUBITAK) 2.43 2.69 0.75 2.69*

Cr (IJS) 2.77 0,78 0.86 0.86

Cu (TUBITAK) 2.45 MSbetween<MSwithin 0.76 0.76

Cu (IJS) 4.41 2.54 0.82 2.54*

Fe (TUBITAK) 0.90 0.32 0.28 0.32

Fe (IJS) - - - -

Hg (TUBITAK) 2.85 MSbetween<MSwithin 0.88 0.88

Hg (IJS) 2.96 1.17 0.92 1.17

Mn (TUBITAK) 0.68 0.34 0.21 0.34

Mn (IJS) 1.42 MSbetween<MSwithin 0.44 0.44

Ni (TUBITAK) 1.85 MSbetween<MSwithin 0.57 0.57

Ni (IJS) 1.73 1.08 0.54 1.08

Pb (TUBITAK) 1.39 MSbetween<MSwithin 0.43 0.43

Pb (IJS) - - - -

Sb (TUBITAK) 1.99 MSbetween<MSwithin 0.62 0.62

Sb (IJS) 3.15 1.22 0.98 1.22

V (TUBITAK) 2.12 MSbetween<MSwithin 0.66 0.66

V (IJS) 3.35 MSbetween<MSwithin 1,04 1.04

Zn (TUBITAK) 2.31 MSbetween<MSwithin 0.72 0.72

Zn (IJS) 1.17 0.38 0.36 0.38

Page 35: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Kararlılık Çalışması

Gönderim Sırasında

KararlılıkÜretimden Kullanıma

Kararlılık

Kısa Dönem Kararlılık (STS) Uzun Dönem Kararlılık(LTS)

3 ay

6 ay

12 ay

Referans

0 ay

+18 °C +4°CTest Sıcaklığı

Eşzamanlı Tasarım

1 hafta

2 hafta

4 hafta

+60 °C

+18 °C

Test Sıcaklığı 1 1

Test Sıcaklığı 2 2

+4°C

+4°C

Referans

0 hafta

Eşzamanlı Tasarım Avantajı: Tüm örnekler test sonunda birlikte analiz edilir.

Kesinlik günler arası varyasyondan etkilenmez

Verilerin uygunluğu kontrol edilir:

• 60 °C ve 18 °C çalışmalarında bulunan eğimin anlamlılığı test edildi.

• Analiz sırasına bağlı eğimin anlamlılığı test edildi.

• Sonuçlar tekli Grubbs-testi ile aykırı değer için araştırıldı.

t

t- t

s=u

i

ltssts ∑

2/

s : eğim doğrusu üzerindeki verilerin standart sapması

ti : zaman noktası

: tüm zaman noktalarının ortalaması

t : öngörülen gönderim / raf ömrü zamanı

t

Page 36: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Kısa Dönem Kararlılık Grafikleri (60 C)

YERALTI SUYU AKARSU

Hg (IJS)

TOPRAKSYKE

UME

UME

SYKE

Cd (UME)

Cd (IJS)

Pb (IJS)

Pb (UME)

As (IJS)

As (UME)

Hg (UME)

Page 37: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Kısa Dönem Kararlılık Değerlendirmesi

YERALTI SUYU AKARSU TOPRAK

Malzemeler 60C ve 1 hafta süre aşılmadığı taktirde

soğutma yapılmadan ortam şartlarında gönderilebilir

.

Parametre (Lab)18 °C

usts,rel

(%)

60 °Custs,rel

(%)

As (UME) 0.91 0.97As (IJS) 0.51 0.61

Cd (UME) 0.79 0.78Cd (IJS) 0.58 0.75Ni (UME) 0.94 0.98Ni (IJS) 0,54 0.79

Pb (UME) 0.59 0.60Pb (IJS) 0.32 0.57

Se (UME) 3.19 3.55

Parametre

(Lab)

18 °C

usts,rel

(%)

60 °C

usts,rel

(%)

L-PFOS

(UME)4.1* 2.5*

L-PFOS

(SYKE)1.2 0.6

L-PFOA

(UME)0.9 0.6

L-PFOA

(SYKE)1.1 1.6

*Teknik sorunlu sonuç

Parametre

(Lab)

18 °C

usts,rel

(%)

60 °C

usts,rel

(%)

As (UME) 0.28 0.37

As (IJS) 0.39 0.29

Cd (UME) 0.51 0.59

Cd (IJS) 0.20 0.18

Co (UME) 0.23 0.22

Co (IJS) 0.25 0.23

Cr (UME) 0.67 0.70

Cr (IJS) 0.64 0.57

Cu (UME) 0.20 0.27

Cu (IJS) 0.59 0.47

Fe (UME) 0.11 0.14

Fe (IJS) - -

Hg (UME) 1.28 1.20

Hg (IJS) 0.55 0.55

Mn (UME) 0.06 0.10

Mn (IJS) 0.15 0.16

Ni (UME) 0.42 0.32

Ni (IJS) 0.25 0.21

Pb (UME) 0.22 0.29

Pb (IJS) - -

Sb (UME) 0.37 0.33

Sb (IJS) 0.64 0.67

V (UME) 0.24 0.27

V (IJS) 0.42 0.42

Zn (UME) 0.25 0.26

Zn (IJS) 0.36 0.28

Page 38: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Uzun Dönem Kararlılık Grafikleri (18 C)

YERALTI SUYU AKARSU

Hg (IJS)

TOPRAKPFOS (SYKE)

PFOS (UME)

PFOA (UME)

PFOA (SYKE)

Cd (UME)

Cd (IJS)

Pb (IJS)

Pb (UME)

As (IJS)

As (UME)

Hg (UME)

Page 39: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Aday CRM’lerin Uzun Dönem Kararlılık Değerlendirmesi

YERALTI SUYU AKARSUTOPRAK

Malzemeler 18 C’de 1 yıl süre ile muhafaza edilebilir.

Parametre (Lab)

18 °C

ults,rel

12 ay

(%)

L-PFOS (TUBITAK) 1.5

L-PFOS (SYKE) 2.7

L-PFOA (TUBITAK) 1.1

L-PFOA (SYKE) 2.3

Parametre (Lab)

18 °C

ults,rel

12 ay

(%)

As (UME) 1.48As (IJS) 0.98

Cd (UME) 0.73Cd (IJS) 0.95Ni (UME) 0.90Ni (IJS) 0.88

Pb (UME) 0.52Pb (IJS) 1.39

Se (UME) 1.35Se (IJS) 2.22

Parametre (Lab)

18 °C

ults,rel

12 ay

(%)

As (UME) 0.71As (IJS) 0.98

Cd (UME) 1.24Cd (IJS) 0.80

Co (UME) 0.54

Co (IJS) 1.36Cr (UME) 5.83*

Cr (IJS) 1.26Cu (UME) 0.64

Cu (IJS) 0.85Fe (UME) 1.02Fe (IJS) -

Hg (UME) 1.84Hg (IJS) 1.29

Mn (UME) 0.64

Mn (IJS) 0.98Ni (UME) 1.35Ni (IJS) 1.10

Pb (UME) 0.67Pb (IJS) -

Sb (UME) 3.28*

Sb (IJS) 1.36V (UME) 1.31V (IJS) 1.24

Zn (UME) 0,61Zn (IJS) 0.57

Page 40: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

Devam Eden Çalışmalar: Karakterizasyon ve Yeterlilik Testi

Akarsuda Elementler• EURAMET “Supplamentary Comparison Study” (EURAMET.QM-S11/EURAMET 1424) düzenlendi.

• Çalışmaya 17 ülkeden 22 laboratuvar katıldı.

Yeraltı Suyunda PFOS & PFOA

• BIPM (CCQM K156 & P198) Uluslararası karşılaştırma çalışması için örnekler

Haziran ayında katılımcı Metroloji enstitüsü ve Atanmış Enstitülere gönderilecektir.

Toprakta Elementler

• Proje ortakları arasında karşılaştırma çalışması düzenlenmiştir.

• Sonuçların değerlendirmesi devam etmektedir.

Yeterlilik Testi (Nisan 2018)

•Aday toprak sertifikalı referans malzemesinin test malzemesi olarak kullanıldığı

yeterlilik testi organize edilmiştir. (Türkiyeden 10, Yurtdışından 5 Katılımcı)

𝑈𝐶𝑅𝑀 = 𝑘 𝑢𝑐ℎ𝑎𝑟2 + 𝑢𝑏𝑏

2 + 𝑢𝑠𝑡𝑠2 + 𝑢𝑙𝑡𝑠

2

•Sertifika Değerleri Belirlenecektir

• Genişletilmiş CRM belirsizliği hesaplanacaktır:

Page 41: ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ İÇİN MATRİKS REFERANS MALZEMELERrm.ume.tubitak.gov.tr/calistay/sunumlar/01_ENVCRM_Proje_Sunumu... · Toprak CRM’si için Ön İşleme Çalışmaları ve

TeşekkürSüleyman Z. CAN, Oktay CANKUR,

Burcu BİNİCİ, Murat TUNÇ, Mine BİLSEL

Taner GÖKÇEN, Betül ARI, Fatma G. COŞKUN,

Fatma AKÇADAĞ, Zehra ÇAKILBAHÇE,

Gökhan AKTAŞ, Hatice ALTUNTAŞ,

Elif TURAN, Barış KISACIK

Jochen VOGL, Christian PIECHOTTA

Luka GAZEVIC,

Marija PAUNOVIC

Milena Milosevic

Agnieszka ZON

Milena HORVAT, Radojko JACIMOVIC,

Tea ZULIANI, Vesna FAJON

Aida JOTANOVIC, Katerina HAFNER

Noora PERKOLA, Teemu NÄYKKI

Maria OCHSENKUHN-PETROPOULOU

Fotis TSOPELAS, Klaus OCHSENKUHN

Vera LYMBEROPOULOU

Ewa BULSKA, Anna TOMIAK

Eliza KUREK

www.envcrm.com

[email protected]

Stajyerler: Esma S.EROĞLU, Büşra BIYIKLI,

Onur UYGUN, H. Merve KIRBAŞ

Toprak Örneği Alımı ve Lojistik: Doğan MERİÇ

Akarsu Örneği Alımı: DSİ’den Ülkü ADIGÜZEL,

Cengiz YAĞAR, Okan ÖZKAN, Hayri DALGA