etİk§-etik.pdfmesut yalvaç yakın doğu Üniversitesi sağlık bilimleri fakültesi...
TRANSCRIPT
![Page 1: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/1.jpg)
Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr
ETİK
DESAM
Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu
Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr
ETİK
DESAM
Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu
Amaccedil
Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma
bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine
paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar
kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma
Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da
paylaşmak
Metot ve Teknik
Betimleme youmlntemi
Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve
Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği
Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK
Veri Tabanları)
Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library
Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)
Literatuumlr
Sunum İccedileriği
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler
Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar
Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler
Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 2: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/2.jpg)
Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr
ETİK
DESAM
Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu
Amaccedil
Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma
bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine
paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar
kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma
Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da
paylaşmak
Metot ve Teknik
Betimleme youmlntemi
Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve
Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği
Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK
Veri Tabanları)
Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library
Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)
Literatuumlr
Sunum İccedileriği
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler
Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar
Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler
Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 3: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/3.jpg)
Amaccedil
Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma
bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine
paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar
kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma
Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da
paylaşmak
Metot ve Teknik
Betimleme youmlntemi
Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve
Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği
Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK
Veri Tabanları)
Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library
Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)
Literatuumlr
Sunum İccedileriği
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler
Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar
Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler
Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 4: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/4.jpg)
Metot ve Teknik
Betimleme youmlntemi
Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve
Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği
Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK
Veri Tabanları)
Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library
Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)
Literatuumlr
Sunum İccedileriği
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler
Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar
Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler
Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 5: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/5.jpg)
Sunum İccedileriği
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler
Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar
Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler
Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 6: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/6.jpg)
Temel Kavramlar
Etik
Ahlak
Deontoloji
Eylem
Erdem
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 7: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/7.jpg)
Etik Nedir
Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)
Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo
(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)
Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken
Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu
accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına
temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)
lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik
(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo
kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır
İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır
Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 8: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/8.jpg)
Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce
Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim
Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan
ahlak bilimi
İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)
Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)
Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları
Reddedebilmek olanaklı değil
İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı
oluştururlar (Aktan 1999)
Etik Nedir
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 9: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/9.jpg)
Ahlak Nedir
Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo
Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)
Felsefenin bir dalı olarak
Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler
İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları
inceleyen felsefe oumlğretileri
Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin
birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamı
Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı
Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı
Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir
toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 10: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/10.jpg)
Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)
Etik ve Ahlak eş anlamlı mı
İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle
ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile
karşılanmaya ccedilalışılmakta
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 11: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/11.jpg)
Eylemindavranışın teorisi
Toplumdaki belirli bir mesleğin işin
organizasyonun veya grubun değer
yargıları normları kuralları ve
standartları
Mesleğe ve alana oumlzguuml
Meslek ve alan iccedilin evrensel normları
kuralları ve standartları hedefler ve
ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Eylemindavranışın pratiği
Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları
normları kuralları ve standartları
Bireylerin meslek iş ve
organizasyonlardaki rollerinden bağımsız
yaşanılan toplumda her zaman ve mekan
iccedilin geccedilerli
Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash
yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz
konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)
hellip
Etik ve Ahlak
Etik Ahlak
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 12: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/12.jpg)
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 13: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/13.jpg)
Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir
lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir
lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez
1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the
Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)
Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)
Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla
donattığı kuralların bilgisidir
Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu
ile incelemeyi dile getirir
Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir
lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan
Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır
Deontoloji Nedir
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 14: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/14.jpg)
Youmlntemleri
Ortak konulara değişik bir yaklaşımla
eğilmeleri
Etik
Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş
yerleşik normların dışında kalan
sorunlarla ilgilenir
Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin
belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar
yapar
Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır
Deontolojinin dile getirdiği
yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve
zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994
Arda Pelin 1995)
hellip
Ortak konuları
Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar
ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar
belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler
artık deontolojinin konusu haline
gelmiş sayılır
Etik deontolojiyi besler
Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki
toplumsal teknolojik vd gelişmelere
yabancılaşan mevcut hukuk ve
deontoloji kurallarınınnormların yine
etik accedilıdan ele alınması gerekir
Etik ve deontoloji birbirlerini
tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)
hellip
Etik ve Deontoloji
Fark İlişki
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 15: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/15.jpg)
helliphellip Deontoloji
Her mesleğin bir deontolojisi vardır
Meslek uumlyesinin
lsquokendinersquo
lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo
lsquomeslektaşlarınarsquo
lsquokurumlararsquo
lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)
Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur
helliphelliphellip Deontolojisi
helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey
yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak
zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 16: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/16.jpg)
Eylem Davranış
Etiğin nesnesidir
Etik eylemin davranışın
lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar
Eylemin
lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 17: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/17.jpg)
Erdem
Etik eylemdavranışların temelinde
erdemlilik vardır (Macintyre 2001)
Doğruluk
Duumlruumlstluumlk
Adalet
Saygı
Sevgi
Guumlven
Bilgelik
Oumllccediluumlluumlluumlk
Cesaret
Ahlaki muumlkemmellik
hellipMS 416
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 18: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/18.jpg)
Etik
Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı
İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri
ve etik değerlerin bilgisini
araştırarak ortaya koyan felsefe
dalı ve bilim dalı
Ahlak değerlendirme ve davranış
normları sistemleri diğer bir
deyimle yazılı olmayan normlar
Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve
bilimsel araştırma etiği yayın etiği
eğitim-oumlğretim etiği meslek
etikleri evrensel etik kodları
kuralları ve standartları
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 19: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/19.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Yazılı normlar buumltuumlnuuml
Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği
Yayın Etiği
Eğitim-Oumlğretim Etiği
Meslek Etikleri
evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 20: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/20.jpg)
Bilim Etiği
Genel Ahlaka Uygunluk
Oumlrnek Olma Roluuml
Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Duumlruumlstluumlk
Dikkat
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Onur Payı
Toplumsal sorumluluk
Fikirtelif haklarına saygı
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Yasallık
Fırsat eşitliği
Karşılıklı saygı
Verimlilik
En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 21: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/21.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel
araştırma ilkelerine uyma
Etik inceleme kurulu onayı
Bilimsel yararlılık ve liyakat
Toplumsal değer
Riskler ve yararlar
Zarar vermeme
Aydınlatılmış onam
Kişisel bilgilerin gizliliği
Duumlruumlstluumlk
Accedilıklık
Oumlzerklik
Oumlzguumlnluumlk
Nesnellik
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Profesyonel standartlara bağlılık
Meslektaşlara saygı
Fikirtelif haklarına saygı
Rollerin ccedilatışması
Ayrımcılık yapmama
Mevzuata uygunluk
İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma
Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım
Sorumlu danışmanlık
Sorumlu bilimsel iletişim
Sorumlu yayım
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 22: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/22.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiği
Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar
geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 23: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/23.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir
Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde
edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz
Sonuccedillar saptırılamaz
Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK
2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 24: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/24.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve
ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir
Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve
birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve
labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -
tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır
Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları
kurumun izni de alınır)
Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda
hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı
uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn
İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında
Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 25: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/25.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak
muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve
uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 26: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/26.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya
onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama
hakkına sahiptir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 27: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/27.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve
bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet
edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 28: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/28.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında
kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 29: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/29.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına
hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri
arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 30: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/30.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına
uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 31: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/31.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya
ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 32: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/32.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler
Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri
matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın
tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri
veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 33: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/33.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Sorumsuz Haksız yazarlık
İntihal (Plagiarism)
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Uydurmacılık (Fabrication)
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 34: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/34.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 35: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/35.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (1)
Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash
Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)
Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek
Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda
eserden ccedilıkarmak
Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil
ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge
Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez
vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin
ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında
rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan
yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 36: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/36.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (2)
Uygun olmayan yazarlar
Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism
Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık
İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)
Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı
Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen
Arkadaş ndash eş ndash dost
Mali destek sağlayan
Belge - bilgi - numune sağlayan
hellip
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 37: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/37.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumlu Haklı yazarlık
Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar
Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini
yerine getirmek gerekli
1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve
verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve
yeterli katkılar yapmak
2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik
iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin
onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak
4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek
Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak
fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu
denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 38: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/38.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (3)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla
birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı
olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması
ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma
vd) yazarlar arasında yer alması
Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar
Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı
başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının
vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 39: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/39.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (4)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp
birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece
bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve
yayın sayıları da artmış olur
Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla
rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir
konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları
dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer
alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 40: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/40.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Sorumsuz Haksız yazarlık (5)
Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm
Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini
yazmak da etik olmayan bir uygulama
Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin
sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay
olmamakta (Guumlnal 2014)
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 41: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/41.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini
uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini
sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf
yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına
ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 42: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/42.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Kaba intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun
bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak
Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına
uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri
gibi sunmak
Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 43: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/43.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnce intihal
Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir
yazıyı veveya sanatsal uygulamayı
Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın
kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan
sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya
cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi
sunmak (İnci 2015)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 44: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/44.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
Ccedilok ince intihal
Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı
yapmak
Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları
kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-
bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 45: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/45.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi
İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes
kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla
artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)
PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin
denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde
kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 46: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/46.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin Oumlnlenmesi
Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi
okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd
Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum
koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli
goumlzden geccedilirmek vd
Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 47: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/47.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)
ArticleChecker wwwarticlecheckercom
CopyCatch wwwcopycatchgoldcom
CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk
CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom
CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm
Copyscape wwwcopyscapecom
EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve
Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom
Learning Center httpwwwplagiarismorg
iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde
MyDropBox wwwmydropboxcom
Plagiarismcom wwwplagiarismcom
TurnItIn wwwturnitincom
WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind
Word CHECK httpwordchecksystemcom
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 48: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/48.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002
Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 49: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/49.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
İntihal (Plagiarism)
İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT
Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası
600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve
kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)
(Uccedilak Birinci 2008)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 50: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/50.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)
Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi
kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 51: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/51.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Fikir Telif haklarına saygısızlık
Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 52: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/52.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Uydurmacılık (Fabrication)
Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek
Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere
dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek
Bunları rapor etmek veya yayımlamak
Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 53: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/53.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek
Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve
materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek
Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri
değerlendirmeye almamak
İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler
veveya sonuccedillarla oynamak
Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları
doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya
şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 54: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/54.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi
Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla
yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi
Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde
ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi
youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet
yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları
goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak
vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma
da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 55: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/55.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)
Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını
iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya
yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK
2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)
Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba
girmekte (Ruacan 2005)
Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin
yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama
ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da
getirmekte (Ruacan 2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 56: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/56.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)
Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml
bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara
ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş
gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012
YOumlK 2014)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 57: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/57.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar
Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın
Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından
desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen
ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve
sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması
Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari
kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi
olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte
Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara
ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında
ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar
sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar
boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan
2005)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 58: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/58.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler
Akademik ve mesleki yararlılık ve
liyakat
Pedagojik formasyona uygunluk
Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Oumlzguumlrluumlk
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve
bilgi okuryazarlığı
Oumlğrenilen bilginin doğruluğu
guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği
Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve
stratejilerinin uygunluğu
Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve
laboratuvarların uygunluğu
Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık
Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile
yaşantısı arasındaki ilişki
Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi
Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli
olarak değerlendirme
Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk
hellip
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 59: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/59.jpg)
Mesleki Etik
Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir
Meslekleşme Oumllccediluumltleri
Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik
Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı
Yuumlksek oumlğretim
Topluma hizmet sunma
Bağımsızlık (Otonomi)
Mesleğe bağlılık
Meslek ahlakı
hellip
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 60: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/60.jpg)
Mesleki Etik
En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik
Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı
Ayrıntıda Mesleki Etik
Belirli bir meslek grubunun
Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu
Meslek uumlyelerine emreden
Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan
Kişisel eğilimleri sınırlayan
Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan
Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen
Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan
Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 61: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/61.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler
Mesleki yararlılık ve liyakat
Mesleği sevme ve oumlnemseme
İnsan haklarına ve onuruna saygı
Meslektaşlara saygı
Kişisel bilgilerin gizliliği
Ayrımcılık yapmama
Duumlruumlstluumlk
Adillik
Accedilıklık
Tarafsızlık
Mevzuata uygunluk
Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi
okuryazarlığı
Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel
olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği
ve guumlncelliği
Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin
uygunluğu
Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin
uygunluğu
Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki
uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki
ilişki
Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara
uygulamalara aracılık etmeme
Haksız rekabette bulunmama
Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden
ve mesleki uygulama standartlarından
uzaklaşmama
Sorumlu mesleki iletişim
Bildirimde bulunma
hellip
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 62: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/62.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip
Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler
Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme
komiteleri
Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri
Fon kurumları ve organizasyonları
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 63: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/63.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar
kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm
ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli
Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı
ve yetkilendirilmeli
Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler
ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)
Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı
Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit
sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı
Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve
etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı
hellip
Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma
Yol Haritası
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 64: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/64.jpg)
Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik
Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler
İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve
belirleyecek
İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin
Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve
bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek
Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte
etik daha da guumlccedillenerek var olacak
Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 65: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/65.jpg)
Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını
Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)
Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası
Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press
Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer
Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press
Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk
Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS
Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS
Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine
Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research
Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi
Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği
Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England
European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the
implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134
Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of
health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences
Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies
Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara
Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)
Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi
Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)
Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık
İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)
İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916
Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2
Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları
Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar
National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research
Washington (DC) Government Printing Office
Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12
Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013
Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press
Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)
Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill
Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences
Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi
Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press
TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu
Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr
ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi
Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO
United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects
Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association
World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30
World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press
World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press
World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press
World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association
World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects
Kaynaklar
![Page 66: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022040722/5e31860ba0d1747910786587/html5/thumbnails/66.jpg)