ETIKA E BIZNESIT

DHE E PUNES

Fier,18 tetor2014

Sonila Lame

ÇËSHTË ETIKA NË VETVETE?

Etika (nga greqishtja εθος (o ήθος) éthos, "Karakter",

"sjellje", "zakon"), është ajo dege e filozofise qe studion

fondamentet objektive e racionale qe percaktojnë sjelljet

njerëzore si nje qendrim qe di te dalloje te miren, te

drejten, te moralshmen, nga sjelljet qe percaktohen si te

keqija ose te pa moralshme. Etika mund te percaktohet

edhe si nje kerkim i nje ose me shumë kritereve qe i

lejojne individit përshtatjen e lirisë së tij me atë të të

tjerëve.

Si duhet të reagojmë ndaj paqartësive

dhe të marrim vendimin e duhur etik kur

çështjet janë të paqarta?

PARIMET E ETIKËS

Ndershmëria

Shërbimi

Cilësia

Integriteti

Sensibiliteti

Finesa

Dinjiteti

DISKUTIM

Situate I

Situate II

ETIKA ÇËSHTJE E KOMUNIKIMIT

“Ne nuk jemi qënie njerëzore që kemi një

eksperiencë shpirtërore, por jemi qënie shpirtërore

që kemi një eksperiencë njerëzore”

Perre Tilhard de Chardin

Shembull

Në vitin 1987 Koorporata Chrysler u akuzuar për mashtrim në bashkëpunim, pasi u morr vesh se ajo kishte shëputur matësit e kilometrave nga makinat e reja në mënyrë që manaxherët e bordit drejtues të mund t’i mernin për të bërë një testim në ecje. Manaxherët duhet t’i mbanin vetëm një natë, por kishte disa prej tyre që i mbajtën edhe disa javë dhe madje disa të tjerë patën edhe aksidente të vogla me to. Më pas makinat u shitën si të reja.

Presidenti i koorporatës bëri një deklaratë për shtyp ku thuhet se “Amerikë të kërkojmë falje. Të testosh makinat tështë një ide e mire. Të shkëputësh matësin e kilometrave është shumë e ulët. Ky është një gabim që ne të Chryslerit nuk do ta bëjmë më.” Edhe pse avokatët e kompanisë u përpoqën të gjejnë të gjithë clientët që kishin blerë makinat, Presidenti i koorporatës kreu veprimin më të mirë etik në lidhje me keqpërdorimin e makinave.

A e keni kthyer ndonjëherë diçka të

gjetur?

A keni mbajtur të fshehur ndonjë

information prej dikujt i cili mund të

kishte interes apo të përfitonte nga ky

lloj informazioni?

A keni qëndruar të heshtur edhe kur e

dinit se faktet e ndodhura po

fshiheshin?

INFLUENCAT NË ETIKËN PERSONALE

Etika personale e secilit varet nga 5 influenca

kryesore:

1. Njerëz me influencë në jetën tuaj (familja,

shokë të ngushtë, ose njerëz që merren si model)

2. Normat kulurore

3. Pozicioni filozofik

4. Ligjet lokale dhe shtetërore që drejtojnë sjelljen

individuale

5. Pikëpamjet fetare.

PIKËPAMJET DETYRUESE FILOZOFIKE

1. Teologjia

2. Deontologjia

3. Teleologjia

4. Utilitariantizmi

A e justifikon pasoja mjetin?

A duhet që njerëzit të thonë

gjithmonë të vërtetën?

Çfarë do të thotë të maksimizosh

pasojat e mira?

Çfarë është e mira?

Çfarë ndodh nëse e konsideroni ligjin si të

gabuar, jo etik dhe jo të drejtë?

DISKUTIM

Situate III

Situate IV

ÇËSHTJET ETIKE

Komunikimi etik në arenën e biznesit është një

sfidë që duhet përballuar në një sërë nivelesh.

Çështjet ligjore kanë ndikim si tek individi po

ashtu dhe tek organizzata të cilës ai i përket.

Sfidat organizative përfshijnë ndërtimin e një

kulture produktive në një kompani me të punësuar

që kanë formim, vlera, dhe besime të ndryshme.

Në të gjitha këto sfida, sistemi personal i vlerave

do të ndikojë në sjelljen e vendim-marrësit po aq sa

edhe personave që e rrethojnë.

Çështjet Ligjore

Akuzat

Fyerjet

Sekretet

Çështje të tjera me pasoja ligjore dhe Etike

Diskriminimi

Ngacmimet

Kopjimi

E drejta e autorit

PROBLEMET KRITIKE NË KOMUNIKIMIN

ETIK

Për një manaxher gjatë proçesit të komunikimit është i

rëndësishëm fokusimi në tre fusha kryesore:

1. mesazhet personale të folura dhe të shkruara,

2. mesazhet ndërkulturore, dhe

3. reklamat që bën kompania.

MESAZHET PERSONALE TË SHKRUARA

DHE TË FOLURA

1. Qëllimi i Mesazhit

2. Metodat e Kërkimit

3. Përzgjedhja e materialit

4. Zhvillimi i ideve

5. Përdorimi i gjuhës

6. Konteksti Etik

7. Vetë analiza

STANDARTET ETIKE NDËRKULTURORE

1. Konteksti kulturor

2. Keqkuptimet

3. Gjuha

4. Përgjegjshmëria

RREGULLI I REKLAMIMIT

“Trego të vërtetën, mos keq-prezanto dhe mos

manipulo me gjuhën për të dhënë përshtypje të

gabuara”

A është etike të steriotipizosh apo të

portretizosh një grup njerëzish duke u

nisur nga disa konsiderata të veçanta

negative?

STANDARTET ETIKE PËR REKLAMIMIN

1. Gjuha

2. Figurat ose Shkrimet

3. Përjashtimet

4. E vërteta

5. Përgjegjësia

A kemi të njëjtat mendime me kolegët për

punën, jetën dhe qëllimet personale?

Po për vlerat e tjera si ndershmëria,

përkushtimi dhe shqetësimi për të tjerët?

A janë pikëpamjet tona të ndryshme nga ato të

të tjerëve?

A i kemi pranuar plotësisht vlerat dhe

standartet e organizatës që në çastin që kemi

pasur mundësi ti njohim realisht ato?

RRUGËT E KOMUNIKIMIT TË ETIKËS

Rrugët e komunikimit të etikës bëhen në dy mënyra:

1. Rrugët Formale

2. Rrugët Informale

A duhet që menaxherët të përcaktojnë vlerat

dhe t’ua përcjellin ato niveleve më të ulëta dhe

individëve të veçantë?

Apo duhen përkufizimet e vlerave dhe të etikës

të lindin nga rradhët e punonjësve?

A është etika më efektive kur ajo imponohet?

Apo vlerat e organizatës janë më të forta kur

krijohen nga gjiri i organizatës duke reflektuar

në këtë mënyrë atë që beson realisht shumica e

punonjësve?

RRUGET FORMALE

Rrugët formale janë të lidhura me:

1. Mesazhet Publike

2. Manualet për punonjësit dhe formulimet e

politikave

3. Formulimi i misionit të organizatës dhe

Kodet Etike

KODET ETIKE

Kodet etike janë dokumente të shkruara që theksojnë etikën dhe vlerat e një organizate. Firmat shpesh tentojnë të menaxhojnë etikën nëpërmjet këtyre kodeve, duke ia adresuar këtë kod publikut të brendshëm dhe atij të jashtë,.

Kodi mund të jetë pjesë e një manuali politikash personeli ose mund të jetë një dokument i veçantë.

Disa prej kodeve kane edhe fraza nëpërmjet të cilave punonjësi që nënshkruan, deklaron se e ka kuptuar përmbajtjen e dokumentit.

Por më e rëndësishme është se kodet janë mesazhe nëpërmjet të cilave organizatat kalisin sjelljen e punonjësve të tyre nëpërm,jet formulimeve të qarta të sjelljeve të cilësuara si shoqërisht të pranueshme dhe etike.

RRUGËT INFORMALE

Rrugën informale krijohen nëpërmjet:

1. Pjesëtarëve të organizatës

2. Simbolet e vlerave në një biznes

3. Veprimet e drejtuesve të biznesit

ÇËSHTJET KRYESORE QË GJENDEN NË

KODET E ETIKËS NË ORGANIZATAT E

BIZNESIT

1. Konflikti i Interesave

2. Dhuratat, Rryshfetet dhe mitmarrjet

3. Nxjerrja e informacioneve konfidenciale

4. Dhunimi i Ligjit

5. Çështje të karakterit personal

FALEMINDERIT

Punoi Sonila Lame

Tetor 2014

Mbeshtetur ne literaturen e Doc. Andi Koxhaj