ethische aspecten van technologie in de zorg dick willems afd huisartsgeneeskunde amc / uva

Ethische aspecten Ethische aspecten van technologie in de van technologie in de zorgzorg

Dick WillemsDick Willems

Afd HuisartsgeneeskundeAfd Huisartsgeneeskunde

AMC / UvAAMC / UvA

Ethische aspecten van Ethische aspecten van technologie in de zorgtechnologie in de zorg Medische ethiekMedische ethiek Domeinen van zorgtechnologieDomeinen van zorgtechnologie ScreeningScreening DiagnostiekDiagnostiek BehandelingBehandeling Begeleiding / palliatieBegeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?Hoe verder (een beetje filosofie)?

(Medische) ethiek(Medische) ethiek

Historisch: technologie-kritiekHistorisch: technologie-kritiek Van den Berg 1969Van den Berg 1969 ‘‘technologische imperatief’technologische imperatief’

– Alles moet wat kanAlles moet wat kan– Aanzetten makkelijker dan uitzettenAanzetten makkelijker dan uitzetten

De-humaniserende technologieDe-humaniserende technologie– Intensive-careIntensive-care– Verpleeghuiszorg Verpleeghuiszorg

Zorg Zorg versusversus techniek techniek

‘‘Techniek maakt zorg onmogelijk’Techniek maakt zorg onmogelijk’ ‘‘Technisch denken versus Technisch denken versus

zorgdenken’zorgdenken’ ‘‘Technische ethiek versus zorgethiek’Technische ethiek versus zorgethiek’ ‘‘Technologie is ‘cool’, spectaculair, Technologie is ‘cool’, spectaculair,

nieuw, zorg is ‘warm’, saai, gewoon’nieuw, zorg is ‘warm’, saai, gewoon’ ‘‘Technologie past in marktdenken, Technologie past in marktdenken,

zorg niet’zorg niet’

Techniekethiek en Techniekethiek en zorgethiekzorgethiek Niet-schadenNiet-schaden Autonomie Autonomie ‘‘Ethics of Ethics of

strangers’strangers’ High-techHigh-tech

Betrokkenheid Betrokkenheid AfhankelijkheidAfhankelijkheid ‘‘Ethics of friends’Ethics of friends’ High-touch High-touch

Ethische aspecten van Ethische aspecten van technologie in de zorgtechnologie in de zorg Medische ethiekMedische ethiek Domeinen van zorgtechnologieDomeinen van zorgtechnologie ScreeningScreening DiagnostiekDiagnostiek BehandelingBehandeling Begeleiding / palliatieBegeleiding / palliatie Hoe verder?Hoe verder?

Ethische aspecten van Ethische aspecten van technologie bij…technologie bij… Screening: darmkankerScreening: darmkanker Diagnostiek: genetische testDiagnostiek: genetische test Behandeling: Behandeling:

stamceltransplantatiestamceltransplantatie Begeleiding / palliatie: Begeleiding / palliatie:

thuisbeademingthuisbeademing

Screening: Screening: darmkankerdarmkanker Aanbod, geen vraagAanbod, geen vraag Niet op basis van klacht of risicoNiet op basis van klacht of risico Darmkanker: simpele techniek: 1x/jaar Darmkanker: simpele techniek: 1x/jaar

occult bloedoccult bloed 1000 mensen 10 jaar screenen om 1 1000 mensen 10 jaar screenen om 1 † †

te voorkomente voorkomen 50% vd positieve uitslagen fout-positief 50% vd positieve uitslagen fout-positief

>> onnodige colonoscopie (vervelend, >> onnodige colonoscopie (vervelend, risico’s)risico’s)

Ethische vragenEthische vragen

Schade fout-pos versus voordeelSchade fout-pos versus voordeel Goede informed consent moeilijkGoede informed consent moeilijk Medicalisering Medicalisering Gevolgen van fout-Gevolgen van fout- Wie het krijgt is stom geweestWie het krijgt is stom geweest Leven met onzekerheidLeven met onzekerheid

Diagnostiek: Diagnostiek: genetische testgenetische test Genetische indicator voor Genetische indicator voor

gevoeligheid alcoholismegevoeligheid alcoholisme Voorspelt Voorspelt kanskans Patiënt: alcoholisme in familie, wil Patiënt: alcoholisme in familie, wil

test (dan weet ik of ik kan test (dan weet ik of ik kan drinken)drinken)

Genetische tests Genetische tests


Valt kans-concept wel uit te leggen?Valt kans-concept wel uit te leggen? Individualisering (‘alcohol is slecht Individualisering (‘alcohol is slecht

voor voor mijmij’) versus solidariteit (‘alcohol ’) versus solidariteit (‘alcohol is slecht voor is slecht voor ons allenons allen’) ’)

‘‘vrijbrief’- effect bij goede uitslagvrijbrief’- effect bij goede uitslag Maatschappelijke consequenties bij Maatschappelijke consequenties bij

slechte uitslag: verzekering, werkslechte uitslag: verzekering, werk

Behandeling: Behandeling: stamceltransplantatiestamceltransplantatie Pieter, 7, syndroom van Fanconi Pieter, 7, syndroom van Fanconi

(bloedafbraak)(bloedafbraak) Te genezen met Te genezen met

stamceltransplantatie uit stamceltransplantatie uit navelstrengbloednavelstrengbloed

Ouders: IVF met terugplaatsing Ouders: IVF met terugplaatsing geschikte donorgeschikte donor


Instrumenteel gebruik kind?Instrumenteel gebruik kind? Verhoogd risico mislukken IVF Verhoogd risico mislukken IVF

versus weldoen Pieterversus weldoen Pieter Voor God spelen?Voor God spelen?

Begeleiding / palliatie: Begeleiding / palliatie: thuisbeademingthuisbeademing

ThuisbeademingThuisbeademing

Belangrijke aanwinstBelangrijke aanwinst Zowel ondersteuning als Zowel ondersteuning als

overname ademhalingovername ademhaling Neurologische en longziektenNeurologische en longziekten Enkele honderden in NLEnkele honderden in NL Enkele tientallen kinderenEnkele tientallen kinderen Vraagt veel van familie en Vraagt veel van familie en

professionalsprofessionals

Vragen Vragen

Belasting en verantwoordelijkheid Belasting en verantwoordelijkheid mantelzorgersmantelzorgers

Toegankelijkheid Toegankelijkheid Zuigkracht ‘thuis’Zuigkracht ‘thuis’ Onpersoonlijk Onpersoonlijk Kwaliteit van apparatuur en van zorgKwaliteit van apparatuur en van zorg Is ‘thuis’ nog ‘thuis’? Is ‘thuis’ nog ‘thuis’? Morele status mens-machine combinatieMorele status mens-machine combinatie

Technologie en Technologie en verantwoordelijkheidverantwoordelijkheid Jonas: technologie Jonas: technologie

bedreigt de bedreigt de wereldwereld

Haraway: Haraway: technologie is technologie is deel van onsdeel van ons

Latour: techniek is Latour: techniek is morele / politieke morele / politieke actoractor

hoe gaan wij met hoe gaan wij met technologie om?technologie om?

welke cyborgs welke cyborgs willen we wel en willen we wel en welke niet?welke niet?

hoe verdeelt hoe verdeelt technologie technologie taken, plichten, taken, plichten, competenties?competenties?

Een ethische agenda voor Een ethische agenda voor geavanceerde geavanceerde thuiszorgtechnologiethuiszorgtechnologie Belang van goede thuiszorgBelang van goede thuiszorg

– Welke voorwaarden (woningen, Welke voorwaarden (woningen, professioneel personeel)professioneel personeel)

Verantwoordelijkheid voor mantelzorgersVerantwoordelijkheid voor mantelzorgers– Welk type, welke mateWelk type, welke mate

ToegankelijkheidToegankelijkheid– Welke professionele ondersteuningWelke professionele ondersteuning

‘‘Nee’ kunnen en mogen zeggenNee’ kunnen en mogen zeggen– Welke alternatieven Welke alternatieven

Veiligheid en kwaliteitVeiligheid en kwaliteit– Welke waarborgenWelke waarborgen

Techniekfilosofie -1 Techniekfilosofie -1

Gangbaar:Gangbaar:– Techniek als verlengde arm (Heidegger)Techniek als verlengde arm (Heidegger)– Techniek vooral bedreigend (Jonas)Techniek vooral bedreigend (Jonas)– Techniek als ‘ander’Techniek als ‘ander’

Ethische vragen:Ethische vragen:– Morele Morele gevolgengevolgen van techniek van techniek– Verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheid – Verlies van waardigheidVerlies van waardigheid– Hoe houden we techniek in de hand?Hoe houden we techniek in de hand?

Techniekfilosofie -2Techniekfilosofie -2

Nieuw:Nieuw:– Technologie als actorTechnologie als actor– ‘‘Ingebouwde normen’ (Mol)Ingebouwde normen’ (Mol)– Scripts (Latour/Akrich)Scripts (Latour/Akrich)– Mens-machine combinaties (Haraway)Mens-machine combinaties (Haraway)

Ethische vragen:Ethische vragen:– Morele Morele ingrediënteningrediënten van techniek van techniek– Techniek als Techniek als onderwerponderwerp van zorgethiek van zorgethiek– Hoe maken we techniek zo goed mogelijk?Hoe maken we techniek zo goed mogelijk?

Technology Technology cares!cares!

ethische aspecten van technologie in de zorg dick willems afd huisartsgeneeskunde amc / uva

Documents