eraykoobka soomaali-ruush ahbook.iimes.su/wp-content/uploads/main/som2011a.pdf · 6 ˝ ! "˝ ˝ ˜...
TRANSCRIPT
-
�. �. �������
���������-������� �������
ERAYKOOBKA SOOMAALI-RUUSH AH
�� 20 000 �������� ������
Ilaa 20 000 oo qodob eray ah
���
2012
-
�.�. ������� ����������-����� ������. ���� 20 000 ��������� ������ �., 2012. 416 ���.
��������� ���������-������ ������ ��������� � �!"��
�#����� �� ������� �$�%��� ��&� #������� � 1972 &�"� �������-��� #�� ��������. ������ ��"��'�� ���� 20 ����( ��������� ������, ��)(�)��� ����� � �����(���� �������(������ ��������-��&� �!�� ������. *������(�� +���� � ������� #��"�������� �"������(���� � $��!����&�(���� ��(������, � ��� (���� ������ �#����,������ #������%� � #�&�����. �&����(���� � ������ ��)(��� �����(����, ��"�%�����, ������� � "��&�� �#�%��� ��� �������.
������ ��'�� ,�� #���!�� �#�%��������, #�����"(���, #��-#�"�������� � ���"�����, ��,���)��� � �!��� ������, � ��'� +������ ��&� ���&������ � ��������"��-�$���������.
ISBN 978-5-89394-228-6
© �.�.�������� © �&����� ��� �,���������� ��&���!�%�� «�,������ ����"������� � �����"��(����� � ����"��� �!�� � �$���»
-
3
����������
�- ��-�� .................................................................................................... 5
�.�����/�0�1.���. ��-�1���� ...................................................... 6
� 2���3������ �����.� .................................................................... 7
0��.-���-�0�/�0�1.���. 3��.1���4....................................... 8
�����5. ����6.��4 ....................................................................... 11
����������� ��0���- ........................................................................ 12
A.................................................................................................................... 13
Aa.................................................................................................................. 23
B.................................................................................................................... 24
C.................................................................................................................... 42
D.................................................................................................................... 58
Dh.................................................................................................................. 83
E.................................................................................................................. 100
Ee................................................................................................................ 102
F .................................................................................................................. 102
G.................................................................................................................. 116
H.................................................................................................................. 138
I ................................................................................................................... 158
Ii .................................................................................................................. 170
J .................................................................................................................. 171
K.................................................................................................................. 182
Kh................................................................................................................ 196
L .................................................................................................................. 200
M ................................................................................................................. 211
N.................................................................................................................. 242
O.................................................................................................................. 251
-
4
Oo................................................................................................................ 252
Q.................................................................................................................. 253
R.................................................................................................................. 273
S.................................................................................................................. 281
Sh................................................................................................................ 300
T .................................................................................................................. 309
U.................................................................................................................. 324
Uu................................................................................................................ 326
W................................................................................................................. 327
X.................................................................................................................. 340
Y.................................................................................................................. 359
�2���� ��1�57 ��.� ......................................................................... 363
�2���� /.�/�0�1.���7 ��3����� .............................................. 367
/����-�1.���� �2���1��� ........................................................ 373
8-��/�0�1.���� �2���1��� ...................................................... 400
��-��� 2..1.�� ���9��.. 2�-.9�-.���57 �5�:.���............................................................................................. 412
-
5
�� ������
��������� ���������-������ ������ ��������� � �!"�� �#����� �� ������� �$�%��� ��&� #������� � 1972 &�"� �������-��� #�� ��������. ����(����� ����������� ������� #����'��� �,��!%� ���������� ��"�'��������� #���!��"���� � $�� ����-����, ����������� #����"�(���� �!"����, �$�%��� ��� )��"�(�-��� "�������, �������� � ��(���� ��������� �� �!�� ������, �#�,��������� � ���� ��������. ��#�� !����� ��'� �#����(��� ��������� �! ������&� ������� �!�� ������, ���������-��&�����&� �������, �(�,��� #���,�� � ���(��-�����"������ ��� ��,�� #� �!�� ������.
������ ��"��'�� ���� 20 ����( ��������� ������, ��)(�)-��� ����� � �����(���� �������(������ ����������&� �!��. � ���-��� ��'� ��+�� ���+� "��� ����( ����, ����������� ����� ��-������ � )'��� "������� ������ ��� !������������� �! "��&�� �!���, &������ �,��!�� �! ���,��&� �!��. *������(�� +���� � ������� #��"�������� �"������(���� � $��!����&�(���� ��(�-�����, � ��� (���� ������ �#����,������ #������%� � #�&�����. �&����(���� � ������ ��)(��� �����(����, ��"�%�����, ����-��� � "��&�� �#�%��� ��� �������.
� #����'���� ������) "��� �#��� ���������� ��(��� ���� � &��&��$�(���� ��!�����, ����� ;���&��$�(���� � &�������(�-��� �#����(���.
������ ��'�� ,�� #���!�� �#�%��������, #�����"(���, #��-#�"�������� � ���"�����, ��,���)��� � �!��� ������, � ��'� +������ ��&� ���&������.
����� ����'��� ���) ,��&�"������ !� #���� � �!"���� ���-���� 2��"��"����) ������ �,������ ����"������� � �����"��(���-�� � ����"��� �!�� � �$��� (������), �#�%��� ���� #��"�����-���) 2��!�"���� �������� 0�"���%�� #� �����"��(����� �� ����-���� �$���, �������� �.�. ���&�����, ��#������� ���� "������� ������ �.�. ��+���, 2��!�"���� ��������� 9��'��&� ������ ..4. �����������, *������� ��������� 9��'��&� ������ ..�. :�&���.
(������ #����� ��#�� ���&� �������, � ��'� #��"��'�)-����� ������� #�#������� ��������&� ������� �!�� ������ ��-���� ���������, ���,���� � �$��� ���(��-�����(���� � �,����-�����-#�����(���� �����, ����� #����� ���,��� �,� ���� !�-��(����� ��"������� � '������ ��� �!�������� #� �"����: [email protected]
-
6
������� ��!�"����� ����"����
1. Yaasiin C. Keenadiid, Qaamuuska Af-Soomaaliga. Xamar, 1976.
2. Guddiga Af-Soomaaliga, Aasaaska Naxwaha Af-Soomaaliga. Xamar, 1973.
3. Cabdulqaadir F. Bootaan, Murti iyo Sheekooyin. Xamar, 1973.
4. Faarax M. J. Cawl, Aqoondarro Waa u Nacab Jacayl. Xamar, 1974.
5. Muuse Cumar Islaan, Sheekooyin Soomaaliyeed. Xamar, 1974.
6. Madina M. Osman & R. David Zorc. Somali Handbook. Kensington, 1993.
7. Madina M. Osman & R. David Zorc. Somali-English Dictionary with English Index. Kensington, 1993.
8. Kapchits G. L. Qaamuuska Maahmaahyada Soomaaliyeed. �.: �����(��� ����������, 1998.
9. Axdiga Qaranka ee Kumeelgaarka ah, Carta. Jabuuti, 2000.
10. Qabyoqoraalka Dastuurka Jamhuuriyadda Soomaaliya. Muqdisho, 2010.
11. ����� 9.�., �"����� �. �. (�,��� #���,�� #� ��(���� #����� �!�� ������. �.: ������� ��������, 1978.
12. ���������-������ � �����-���������� ������� � �����(���� ������ . �.: �����!"��, 1973.
13. ��#(�% /. �. 0��!���� (����%� � �!�� ������ � ���,������� �� �#����,����� � #�������. �., 2000.
14. �$�������� �. �. ���"���� � �!����"����. �., 1997.
15. http://www.sonna.net
16. http://www.radiomuqdisho.net
17. http://www.raxanreeb.com
18. http://www.allpuntland.com
19. http://www.somaliland.org
20. http://www.somaliwide.net
21. http://www.bulshoweyn.com
-
7
� #���$������ �������
������ #������� #� &��!"���� �������: ��� ���������� ����� ���#���'��� � ��$������� #���"�, �'"�� ����� (� ��� (���� � ���'-��� �����, #�+������ (���! "�$�� ��� ��!"�� ��) �� ���� �����������
���� ���������� �,��!��� ����������� ��) ��������) ���� ). ������ � ��� "�� �"�,���� #�� !������ �������� "��&�� &������ ������ ���� �� ��!��(�)��� � ��"�� ��� ,���.
������ ��������� ���� � !�&������ ����� !��������� !���� ��� "� (~).
-
8
!�������-��!� ��!�"����� $��"���%
*�� $������ �!�� ������ ��������� ��!��(��� ��,��������� � #�!�%������ �!�������, ������ #�������� �����(�)��� #�� ������,��-!������ � ������!������� � ����'�)��� � ��$�&��$��. ���,���� (���� �����(�)��� ���"�)��� $�����(���� �������: �) �"������ !����� ��&������ b, d, g, l, m, n, m �� ��%� ���� (��#�����:
albaab - albaabbo, aqal – aqallo, cad – caddaan); ,) ��&��������� ��������%�� ���(��� ������� &������ (xoolo –
xoolaha, xoolihii; dhicid – dhacay); �) �� �����%�� &������ � ��&������ ������ ��"�� ��� ���� (dhisay –
dhisey, kibis – kimis, khasab – qasab, xiriir - xidhiidh); &) ��"�%�� ���(��� ������� &������ � ��&������ (garab – garbo, hadal –
hadlay, wad� – watay); ") �
���"�%�� ������� (dalka – cadowga, baraha; beerta – warshadda,
dibida); �) ������!� (shanqar – sharqan, isxaan – ixsaan), ;#����!� (dugsi – dugsiyo).
��'� � ��$������� #���"� #����"��� #������ ��#�(��� $�����(���� �!-�������.
���&� �'&�����( �)������ *����+��, (�����( #��&���
a ~ e �!����!���������� (�� �����%��) ������ ��"�� ��� ���� &������ -�- � -�-
beddel – baddal, senen – sanan
a - e 1����(��� "�������� ��&��������� ��������%�� &�����&� � ���� &��&���
tag – tegi, gal - geli
a - i 2����� "�������� ��&��������� ����-����%�� &�����&� � ���� &��&���
bax – bixi, nax - nixi
-ay ~ -ey, -aw ~ -ow
�!����!���������� "�$���&�� � ��%� ����
qoray – qorey, bilaw - bilow
b ~ m �!����!���������� ������ ��"�� ��� ����
kibis – kimis, seben - semen
d + t = t ��������� ��&��������� ��������%�� #����"-��&� ��&�����&� (�&��+����) � ���� &��&���
wadid - way wataa, qaadasho – waan qaatay
dh ~ r �!����!���������� � ����"��� � ��-%� ���� dh (�������� "�����) � r (���-�������� �!�)
gabar - gabadh, xirid - xidhid
e ~ a �!����!���������� (�� �����%��) ������ ��"�� ��� ���� &������ -�- � -�-
beddel – baddal, senen – sanan
-
9
���&� �'&�����( �)������ *����+��, (�����( #��&���
e - a e - i
2����� "�������� ��&��������� ����-����%�� ���(��&� &�����&� � ������-����� ��� ��'��&� ��"� #�� &�����-��(���� �!��������
bare – barayaal – baraha, aabbe – aabbahaa, fure - furihii
g - j 3����� � ���� &��&��� ���(��&� -g �� -j #�� �!������� ��#� �#��'���� &��&���
wareegid – wareejin, nuugid – nuujin
iy - sh ��!��'�� �� �����%�� � ���(����� &��&���� II ��#� �#��'����
tiriya = tirsha, gudbiyey = gudubshey
k - g 3����� � ������ ���� ��'��&� ��"� &����&� -k �� !����� -g #���� g (#��-&��������� ��������%��) ��� y, w, i, aa (#��&��������� �
���"�%��)
rag – ragga, oday – odayga, guri – guriga, cadow – cadowga; cunaa - cunaaga
k - h 3����� � ������ ���� ��'��&� ��"� -k �� -h #���� ���� &������, ���� -i (�
���"�%��)
bare - baraha, xu-maansho - xumaan-shaha
k < ��#�"���� (��"�%��) -k � ������ ���� ��'��&� ��"� #���� c, h, kh, q, x ��� ‘
sanduuq – sanduuqa, magac - magaca
kh - q �!����!���������� � �������� ������ duq – dukh, daqso – dakhso, qaraar - kharaar
l + t = sh
��(������ l � t #�� &�������(���� �!-�������� ����� ���&"� "��� -sh-
meel + ta = meesha, qosol + tay = qososhay
l + n = ll ��(������ l � n #�� �#��'���� &��&���� ��'�� "���� -ll- (#��&��������� ����-����%��)
waannu dilnay (dillay), waannu duulnay (duul-lay)
m ~ b �!����!���������� ������ ��"�� ��� ����
kibis – kimis, seben - semen
mb ~ nb �!����!���������� ������ ��"� ��-��������� ��� � &��&����
samboor – sanboor, hambeyn - hanbeyn
m - n 3����� � �#��"������� $����� &��&�-��� III ��#� �#��'���� #����"��&� �-�����&� ��&�����&� -m �� -n
dhimasho – dhintay, xamasho - xanteen
n - m 3����� � ����������� ��� � &��&���� #����"��&� -n �� -m #�� &�������(���� �!�������� �����
nin – niman, kulan - kulma
n + t = nn ��(������ ������ ���� n � t ��'�� "�-��� nn (#��&��������� ��������%��)
cunto = cunno
q ~ kh �!����!���������� � �������� ������ duq – dukh, daqso – dakhso, qaraar - kharaar
-
10
���&� �'&�����( �)������ *����+��, (�����( #��&���
q - j 3����� � ���� &��&��� ���(��&� -q �� -j #�� �!������� ��#� �#��'���� &��&���
daaqid – daajin, ruqid - rujin
r ~ dh �!����!���������� � ����"��� � ��-%� ���� dh (�������� "�����) � r (���-�������� �!�)
gabar - gabadh, xirid - xidhid
r + n = rr ��(������ r � n ������ ����������� -��� � &��&���� ��'�� "���� -rr- (#��-&��������� ��������%��)
waannu barnaa (bar-raa), fur + niin = furriin
t - d 3����� -t �� -d #���� &������ � d, c, h, kh, q, x (1) � ������ ���� '����&� ��"� � (2) � �#��"������� &��&�� ��� $����� (�
���"�%�� ��� #��&������-��� ��������%��)
kaalmo – kaalmada, amah – amaahda, dhumuc –dhumucda, koox – kooxda iibso – iibsada, iibsaday, illow – illowda, illowdeen
w - b 3����� ���(��&� -w �� -b- #�� &�����-��(���� �!�������� �����
madow – madoo-beeyey, illow - illoobay
> y 2�������� -y- ��'"� &������� #�� &�������(���� �!�������� ����� (;#����!�)
dugsi – dugsiyo, safee - safeeya
��+�#���(�������� $�����(���� ������� (���� #������)��� �
��!��(��� ��,���%���. ��#�����, � &��&�� ��� $���� watay, �,��!�-������ �� &��&��� wadasho (��!�� � ��,��), #�����'������� � ��&������-��� ��������%�� (�#�"�,����� ������&� -d #����"�)���� -t � ���(�-���), � ��"�%�� ;��&� ��&�����&�. � �������� ������ #���� ��"�%��
������&� &�����&� #������"�� ������!� (#���������� $���� ������ �����). ��#�����: culus – cuslaa, neceb – nebcayd.
-�'� ���"��� ���� � ��"�, (�� $�����(���� ����� �!�� ������
���)(�)� ��(������ "��� � ,���� ��&������ � ��(��� � ��%� ����� ��� ��(������ ���� ��&������ � ����"��� �����. *����� !���(���� ���,��-"��� �(������ #�� �,��!������ ����� ���� ��� �������#%�� ��������-��� ���� �� �!�� ������.
-
11
������. � �����/ ���%
���. – ������,�� ��� "��� ����. – �������� ���. – ����������
���. – ,����&��
��. – ,������ ����. – ������� "���
. - &���"
���. – &��������
�. – &��,�� ����'���� ����. – !����&�� ���. – ������!� �����. – ��������� ���. – ��"�%��� ��� . – ��$���&�� ��. - ������ "��� �-� - ������ �-� - #��������� �����. – #������
����.- #������%� ��� #�&����� ��.- ��!&������� ����'���� . - ��� ���� – ��"�������� ��. – ����&�� ���. – ��,������ �� ���� – $�!�� ���� � �#��� ��. – �������� ��� "��� �.-�. – ��� ��� ��!������ ���. – ������ ���. – $�!�� ���. – $������ ���. – ����� ����. – ;������ ����. – ;����������� �. – )��"�(���� ����'���� Pl – ���'��������� (���� Sg – �"���������� (����
-
12
���������� ��!����
��)������ 01��
��'����� 01��
��)������ 01��
��'����� 01��
A � (���$) L �� (���) Aa *������ � M �� (���) B 9� N �� (���) C ‘�* (���) O � D *� ("��) Oo *������ �
Dh *’�* Q* ��$ E 8 R �
Ee *������ 8 S �� (���) F 0� Sh >� (+��) G /� T -� H /’�* U I � Uu *������ Ii *������ � W � J *'� ("'��) X 7� K �� Y 4
Kh ��� ‘ /��!�* ���������: 1) � ��,�� ��!��� ��#�� !����� ��!����� ,�� ���,��&� ��$�����; 2) 2���(����� !��!"�(�� ,��� �,�!��(�)� ���"�)��� !���:
‘A – $��������� ��"&�����������, «�"�������� &����»; *’a – !��� ��������� �����$�������� d; /’� – $��������� &�������� h, «!����� #��"������», � � ,������-
��� ����� ���; ��$ – ���(��-�!������, !�"���!�(��� !�"���?,��� k; /��!� – ��!�� #��������� &�����&�.
-
aba
13
� ab(-ka) #��"�, #����"���� abaabid #��!�� ; #������� �� abaabulid(-da) 1. ��&���!�%��; #�"-&�����; 2. ��&���!������ ; #�"-&���������
abaabin(-ta) 1. ���#������; 2. ���-#������
abaadid(-da) 1. "��&�� ����������-���; ,����; 2. ku ~ ����������� , '�� ("��&�� �����); "��� ��
abaahi(-ga) ���(� (���,�)"��) abaahin ���(�� (���,�)"��) abaaji(-ga) #��#�'� abaajiyid !������ ��, #��#��� abaal(-ka) ��&��"�; #��������; #��-���; ,��&�"������
abaalcelin ��,��&�"���� , ��!��-&��"��
abaaldhac(-a) ��,��&�"������ abaalgud(-ka) c�. abaal abaalgudid(-da) 1. ��&��'"����, #��������, #�����������; 2. ��-&��'"�� , #��������� , #����'-"�� ; ��#���������
abaalmarin(-ta) ��.abaalgudid abaalhayn, u ~ ,�� #��!����� -���, ,��&�"����� ���-�.
abaar(-ta) !����� abaarikeentay(-da, -ga) #��������-%�, #��+�� %�, (�'�!��%�, ��-��&�����, ,�'��%�
abaaroobid ����"�� �� !����� abaarsasho ��. abaaroobid abab(-ka) ��(�� ��� �,�(����, ���-#������ (����+��, "�����+��)
ababid �,�(�� ��, #���(�� �� (� ��-��+��, "�����+��)
abad(-ka) ���&"�, �� ��!�; �&"�-��,�
abadan(-ka) �� !� (��, �� � ��� ���(��
abakaar(-ta) ���(��� ���&���% abaqaal(-ka) 1) #�����"� (�����-���); 2) #����������
abaqaalid 1) #�����'���� (�����-���); 2) #��������
abasax(-a) #����" &��� (� '����-���)
abaydin(-ta) 1. 1) ������������ ������������ ��,?�� 2) ����-������� ����������� ��,?��; 2. ������� ��,?�� �� �������-��� &��"�; ����������� �����-�����
abbaan(-ka) ��(�� ��, �����"�-���
abbaanduul(-ka) +��,; ~ weyn &������ +��,; ~ Xoogga Dalka /������ ��� +��,
abbaanduule(-ha) 1) �����(�� ��; 2) ��(�� �� +��,�; 3) #��"��"�-���
abbaanwarre(-ha) 1) ��!���; 2) ��' abbaar(-ka) ��#��������, ��� abbaar(-ta) "��&, �,�!������ abbaarid 1) ��#������ (��), �"�� ��#����); 2) ��%������ (��); ku ~ #����"�� �� (�� ���-�. �����), ���#�"�� � (��-�. (#� �������)
abbaaro(-ha) 1. ,��!��� ; 2. ����; #��,��!���� ��
abbaayo(-da) ������, �������� (���������� ������� � ��-�����)
abboowe(-ha) ,����%, ,����+� (���������� ������� � ����)
abbuul(-ka) 1) ��'���; 2) �#�� abdo(-da) %������ , #�� !�, !��(�-���
abeer(-ka) �?�� abesabadeed(-da) �&�� abeeso(-da) !���; ~ dhul u eki bay
kugu dishaa ������ �� !���, ���-��) �� !���(��+ (����.)
abeeso-lugaley(-da) ����� abeesow(-ga) �'��� !�,��������
-
abe abw
14
abeesow-xambaar(-ka) �����+�?-��+
Abgaal(-ka) �
�� (���������� #��-�� �! ;���(���� &��##� �����)
abguri(-da) !��� ������ ; 2. !���-�����, ��� ,�
abkoow(-ga) "�"�+� abley(-da) ��'�� abnaq(-a) &������&�� ab’ogaa(-ga) ������� ���������; �,���&���; ������� '�����
aboodi(-ga) &��$, ��������� aboor(-ka) �������, ������ abooto(-da) ,�,�+� abooto-idabbadis(-ta) ,�&���� (����.) abqo(-da) ����(� ��%�� abraar(-ta) #�����, ,���� abraarid #������� ��; #��,���� -��; ,����� ��
Abriil(-sha) �#��� abris(-ka) �"������ !��� (?) Absame ����� (���������� #���� �! &��##� "���")
absaxan(-ka) #����"���� , #��"� abshir(-ta) 1) ����+�� ������ ;
2) #�!"�������� abti(-ga) "�"� (#� ���������� ��-���); ~ waa hooyada oon naaso lahayn *�"� - �� '� ����, ��� -
� ,�! ��� � (����.)
abtiris(-ka) ��"��������, &������-&��
abtirsasho, ku ~ #������"�� , ,�� ��"�� (�! ��&�-�. #������), #��-(����� ��,� ���-�.
abtirsiino(-da) ��. abtiris abur(-ka) ��)�� ���,�)"�; #��� abuu-maqas(-ka) ���� abuur(-ka) 1) ��!���������; #���-�����; #������'"����; 2) #����, #���"� (��������); #������� ��-����; 3) ��!"����
abuurid 1) ��!"���� , #���!��"�� ; 2) ��'�� , ���� , ���������
abuuris(-ta) ��. abuur
abwaan(-ka) 1) ��"��%; 2) ;��"��; 3) ;�%���#�"��; 4) ������
abwaannimo(-da) 1) ��"���� ; 2) ;��"�%��
abxad(-da) 1) (���"��, "���'��� ����; 2) +�$
abyamid 1) �"����� ��, #���'�� ��; 2) !����+�� ��, ��#����� ��
abyan(-ka) �"������� adaahi(-da) ,��,�, adaa mudan #�'�������; �� ����� ,��&�"�������
adab(-ta) ���+�; ���� adaddaahid #�+����� �� adag 1) ��?�"��, '?����; ��#��, #��(���; 3) ���"���, ���'���
adar(-ka) &��+�, ����)�� adayg(-ga) 1) ��?�"��� , '������ , #��(���� ; 2) ���'���� , ���"����
addadin ������� �� addeecid #�"(���� �� addin(-ka) 1) ���(���� (����.); ��&�, ��#�; 2) ����� +����; 3) �������; 4) #��!�� �������
addoon(-ka, -ta) ��,, ��,��� addoonnimo(-da) ��,���� addoonsasho(-da) 1. #���,������; �&�������; ;�#�����%��; 2. #���-,���� ; �&����� ; ;�#����������
addoonsi(-da) ��,����; cabsi buu ka abuurmaa �,���� ��!����� �! ������ (����.)
adduun(-ka), adduunyo(-da) 1) ���; ���������; 2) ,�&������; ������-���; $������; ~ nabad bay ku nooshahay 9�&������ ���, &"� ��� (����.)
adeeg(-ga) ���',�; ����&�; ~ bixin #��"�������� ����&�
adeege(-ha) 1) ���&�; #�����'��; 2) �$�%����
adeegid ���'�� , #�����'���� adeegsasho 1) ������� �� ���',�;
2) #�� !���� ��, ��#�� !���� , ���-��"������� ��, #������� ("�� ��,�)
-
ade afa
15
adeegto(-da) ���'��� adeegyo(-da) ���',�; ��$������-����; ~ bulshada ������� ��� ���',�; ������� ��� ����&�
adeer(-ka) 1) "�"� (#� ����� ��%�); 2) #�#�+�, "�"�� � (�������-��� ������� � �������)
adeeryo(-da) ��� ; �����; ������#� adiga ��; ��,�; ��,�; ��,�� adkaan(-ta) ��?�"��� , #��(���� , '?�����
adkaansho 1) ����"�� ; 2) &����� ; 3) ��#��� ; ka~ 1) #�,�'"�� �-&�-�.; 2) ���#�� , ������� (��-�.
adkayn 1) ��#�� , ���#��� ; ���-����� ; 2) ����'��� ; 3) ku ~ ��-������� �� (��-�.
adkaysasho ���#�� ; #�������� ; ku~ ��������� �� (?�-�.; �#��-�������
adkayste(-ha) ��!����� (����.) adkaysi(-ga) ����������� , ���#�-���; ���������; ~ badan �����-�����; ���#������, ������
admiraal(-ka) �"����� adrees(-ka) �"��� adwaar(-ta) Sg: door 1) ����, $��-%��; 2) #����"�, %���
adyad(-da) #�����%�� af(-ka) 1) ���; 2) �!� (����.);
3) ��!���; 4) &��������; ~ ahaan �����; ~ badan, ~ leh ������; ~ daran ��#��; ~ xiran diqsi ma galo 2 � !������ ��� � ���� �� ������ (����.)
afaaf(-ka) #����"; ���"; ����" afanteri(-ga) #����� afar(-ta) (�����; (������ afar-addinle(-ha) (��������&�� afargees(-ka, -ta) 1); #�����&�� -��; ��"���; ~ siman ��"���; 2) #����"
afarran(-ka) (���?��; ������ afarrey(-da) (���������+ � afarsuulle(-ha) ��+%� ,�"��
afartamaad(-ka) �������� afartameeye(-ha) �������� afartan(-ka) ����; afartanaad(-ka) �������� afayn !������� ; ��(�� (��!���) afaysan ������, !���(����� afbannaan ������� afbilaw(-ga) !����� afbeelid !���#�� �� afbuurid #������ "�� ��(� afcaal(-sha) #����#�; #���"���� afcelin(-ta) 1. #�����" (� �"��&� �!�� �� "��&��); 2. #�����"��
afceliye(-ha) #�����"(� afdarro(-da) 1) ������; 2) ��#��� afduub(-ka) #�������� ((������) afduubid #������ ((������) afdhaafid �#���� , #��#���� �� afdhabaandhabid !����� ��� afdheere(-ha) 1) #������; 2) "��-&����� (����.)
afeef(-ta) #��"��&, �#���"����; ~ dhigasho �#���"���� ��
affur(-ka) ��!&������; #��?� #��� #���� !���"� ����%� � #����" ����"���
affurid 1) ��!&����� ��; 2) #����-��� #��� �� ����� ����"���
afgaaban ����!&����(����, !��-�����
afgaab(-ka) ��"��� (���.) afgarad(-ka) #�������� afgaroobsasho ����(���� afgarooc(-a) �����!�(�� afgarasho, isku~ "����&�� �!����-#��������, "�&�������� ��
afgenbi(-ga) #��(; &���"���������� #��������
afgenbin 1) #�������(���� ; 2) ����-&�� �&�-�.; �����+�� &���"����-������ #��������
afgobaadsasho �&�������� ; ��#�-
����� , �����������
afgobaadsi(-da) �&�����; ��������-�����, ��#��������
-
afg aft
16
afguri(-ga) "����� afhaye(-ha), afhayeen(-ka) #����-����+�, #����-������� ; �#���; �$�%��� ��� #��"��������
afjarid #������� afjigid !������� !����(�� , !�-���� ���-�.���
afjuxuunsasho #���,���� �&�-�. afkaar(-ta) �����, �"�� afkuxaarre(-ha) ���������� aflaam(-ta) Sg: filim(-ka) $�� ��; #�?��
aflaawe(-ha) ����� afla’aan(-ta) �����!�(�� aflagaaddayn 1) ��&�� ; ����,��� ; #������ ; 2) �������� , �&������
aflagaaddo(-a) ��&���� ����; ����-,�����; ����; ~ u geysasho ����-��� ����,�����; ~ waa astaan dagaal /"� ��&�� – ��� � "��� (����.)
aflax(-a) ��#�� (�,�(��, � �(?,�) aflixid "�,���� �� �#��� (� �(?,�) afmaal(-ka) ���������; #������ ; #�;�
Af-maay(-ga) �!� �$��� (������� ������, ������������� ��-�� ������ ��������)
afmaldhah(-a) ����&����; �����-!����
afmeer(-ka) ����, ��� afmeerid �&����(���� ; ���'�� afmiinshaar(-ka) 1) #�"�������� ; #��������; 2) �#�����
afmiinshaarnimo(-da) #�"�����-��� ����
afnaqe(-ha) #�����"(� afo(-da) '���; ��#��&� afqallooc(-a) #�����( ��%� (���.) afraad (���?���� afrid(-da) #��� Afrikaan(-ka) 1. �$�����%; 2. �$��-
�����
afro(-da) ��$�%�� afrogid #�������(����
aftahan(-ka) �����,��; ������ ������
aftah(-a) ����"��� ("�� ) afti(-da) ��$����"�� aftin(-ta) %����� aftir(-ka) ���$��� afshareer(-ka) ���� afuufan ��"���� afuufid "�� , ��"���� , ��!"���� afuufo(-da) "��������; "������ afxaar(-ka) &��,���, ���������� af-xaraar(-ka) &���( �� ��� afxumayn ��&�� , ,����� , #���-��� , ����,���
afxumo(-da ��&���� ����, ��&�� , ,��� , ������������
afyaal(-ka) ��$����� afyaqaan 1) �!����"; $�����&;
2) ������ afyuun(-ka) ��; �#��� ag(-ta) �,��!�, ��"�� � (��-�. agaaag(-ga) 1) ��"����; 2) �����;
3) #�,��!���� agaagse(-ha) ��&���( agaagsiyid "���� �� (��-�. agaasime(-ha) �#�����)���; !���-"�)���; ��(�� ��; "������
agaasimid �#������ ; !���"���� ; �����"��
agaasin(-ka) 1) ��&���!�������� ; #���"�; ��!����������� ; 2) �#���-�����, �"��������%��
agab(-ka) ) #�� !�; ;$$�������� ; 2) ����, #��"����; "���+��� ��-��� ; �,���"������; ~ la cayaaro �&��+�
agabbarid ���������� , #���(�� , "����������
agagaar(-ka) ����������; ���&� agan(-ka) 1) %�����; 2) ���"�% agas(-ka) #����� agdhow ,��!��, #��,��'����� agjoogid ,�� #�,��!���� aglool(-ka, -sha) 1) #����; (���?';
2) ���������, $��"�����
-
agl akh
17
agloolid 1) #���������� ; "���� (���?'; 2) ��������� ; !���'�� ������, $��"�����
agool(-ka) 1) #����� ; 2) ���� agoon(-ka, -ta) ������; ,�!��%��-����
agoonnimo(-da) ��������� agoontoobid �������� (����� �� ,�! ��%�) �goosto(-da) ��&��� aguugid "��&�� �� &��##�� ahaansho ,�� ; ����� ��; la ~ �-!�� �� (���: waxay ila tahay… ��� �������…)
ahaysiin(-ta) 1. �������������; ���-��!�%��; ��!"����; 2. ��������-��� ; �����!������ ; ��!"����
ahbal(-ka) "���, ,�����, ��#�%� ahbin #����� , ������ ahmiyad(-da) 1) ��'���� ; !��(�-���� ; 2) %��
airboor(-ka) �;��#��� ajab(-ta), ~ shidaalka ����!�#��-��(��� ����%��
ajal(-sha) 1) ���; 2) ��(��� ajalid 1) �����(�� ; ����'�� ;
2) #����(�� , �,�� ajar(-ka) ��!��&��'"����, ,��&�"�� ajarid 1) ���"�� ; ������� ����,;
2) �,������� ; ���"�� � !�,��-'"����
ajenda(-da, -ha) 1) #������ "��; 2) #�����
aji(-da, -ha) ��'��� #������ ajubid #�"(���� �� ajli(-ga) #��(��� ajnebi(-ga) Pl: ajaaniib(-ta) �������-��%
ajo(-da) ���� ajood(-ka) 1. ����������; ��"-������� ; 2. ��!"��'���� ��
akademiye(-ha, -da) ��"���� akeekamid �#���� akeekan(-ka) �#�� akidid �����'"�� , �"�,���
akhas! $�! (��� &�"��� !) akhbaar(-ta) ������� akhdar(-ka) !��?��� akhirid ����"���� ; #�������� �� ,���� #�!"��� ���
akhlaaq(-da) #���"���� akhrin (���� akhrisasho (���� (#�� ��,�) akhris(-ta) (����� akhris-qoris-la’aan(-ta) ,�!&�����-����
akhtiyaar(-ka) "�,����� ��� alaab(-ta) ����; #��"����; �����-����; �,���"������; ,�&�'; ~ cayaareed �&��+�; ~ ceeriin ��� ?
alaabhaye(-ha) ��"���� alaakoodin ���'���� ; �,�� ��� alaal(-ka) 1) �������,�� ���, �,-����� ���; 2) �&���������
alaalabbaq(-a) !�������; ���)"�-���; ��������� ���
alaalabbiqid ,�� !�������; (�'-"�� ��; �!,�&�� �,������
alalad(-ka) �����"���� alalaxi(-da) +���������� (��� albaab(-ka) "��� alcood(-ka) #���� aleeggadid ��#���� aleel(-sha) ���+� aleen(-ka) ������ alfaan(-ta) #�����; ��(� alif(-ka) 1) �!,��; ��$����; 2) ��(-
�; #�����
alifle(-ha) �$������; laba~ ���"-+�� ���'���; �#���
alkumid ��!"���� (�#�����); !�-��'"�� ; #���'�� ������
alkumasho "���� #��"��'����, #����� ���; �,��(�� ��
alkun(-ka, -ta) 1) #�������� (�#��-���); ��!���������; !���'"����; 2) '����; �������
allaale �'"��; �����; wax ~ wixii ��?; ���
allaylee (����� &�����
-
all amb
18
allagsasho ������ Allah ����� allifid ��!"���� ; ��(���� allol(-ka) %����� aloosid 1) ��!'�&�� , ��!,�'"�� ;
2) ��!&���� �� (#����.) aluminyo(-da) ��)����� alwaax(-da) "��������; "���, #���-���������
alwaaxqore(-ha) #����� alxamid 1) ���� ; 2) #����� (��);
3) �������� (������) alxan(-ka) ����� alxanle(-ha) ������; ~ korontada
ku yaqaan ;����������� ama ���; ��,� amaah(-da) !���; ��"��; ���"� amaahasho !������ , ,��� �!���� amaahin "���� �!����; #��"��-������ ��"��, ���"�
amaamud #��������; ��!������-���; !���'"����
amaamudid ��. alkumid amakaag(-ga) 1) �"�������; 2) (�"�, $������
amakaagid �"����� ��; #���'�� �� amal(-ka) �'�"����, ��"�'"�, (�����
amanjujin �'���� amar(-ka) #���!; #���!����; �-���"�; ��"��; ~ qabashada ��-"�� �� �����; ~ bixin ��"���� #���!, #�"���� ����"�; ~ fulin ��#����� #���!, ����"�
amardiidnimo(-da) ��#�"(������ amarkutaaglayn(-ta) 1. "�������; "��������� ��'��; 2. �������-���� "�������
amarkutaagle(-ha) "������; "��#�� amarqaadasho, ka ~ ,�� � #�"(�-�����
amarti(-da) #�������"����; ����-
������, ��"�������
ambabaxid 1) �,���� ; ��#������ -��; ��!'�� ; 2) ��,���� �� � "���&�
ambabaxin #����'�� ; #����� ��; ambalas(-ta) ����� #���� ; ��-+��� ����� #�����
ambaqaadid ����������� , ��#��-���
ambeer(-ka) ��#�� ameebo(-da, -ha) 1) ��?,�; 2) ���-,��!
ammaan(-ka) 1.1) ���, ,�!�#��-���� , �#��������; 2) #��"����-����� (���.) 2. ,�!�#�����
ammaan(-ta) #������, ��������-���; ~ cadow looma riyaaqo .��� ������ ���&, �� ��"���� (����.)
ammaangelin �,�!�#���� ammaanid ������ , ��������� , #����!�����
ammaano(-da) �(?�; "�#�!�� (���.) amiir(-ka) 1) ;���; 2) ��"��; &����; �����"����
amminaad(-da) "������ amuur(-ta) #��,����; ��#��� ammuuraysan �!�,�(�����, !���-���
amni(-ga) ,�!�#������ ; ��� amrid #���!���� ; ���#���'�� �� amuur(-ka) �����%� Amxaara(-da) ����"���� ������ ana "�'� anaakici(-da) 1) #����!���; #������-%�; 2) ����" �#�%��!
anaani(-ga) ;&���� anbabax(-a) ��@�!"; �,����; ��-#��������
anbabaxid 1) �,���� ; ��!'�� ; ��#������ ��; 2) ��,���� �� � "���&�
anbabaxin 1) ��#������ ; #������ ; 2) �����'�� � "���&�; #����'��
anbaqaad(-ka) �����; ��#������ #���
anbaqaadid ��#������ ��; ������-��� ; ���!'��
anbasho !�,��"�� ��; �,�� �� � #���
anbin �,�� � #���
-
anb ant
19
anbo(-da) ���������'"����, ����� andaco(-da) #�����!��, ���,������ andacood, ku ~ ��"��&�� #�����!��, ���,������ ��������� �� (�&�-�.
andaqaad(-ka) 1) �������������� ; ����; 2) &�������; ��"��������
andaqaadid 1) ����� (,��� �� ��,�) �������������� , ����; 2) &����-������� ; ��"���������
anfac(-a) 1) ��������; #������ ��� ��������; 2) #�� !�
anfacid �!����� #�� !� anquuqyo(-da) ������ ; ���; ,��-#�������, �����&�
aniga �; ����; ���; ���) ankilostoome(-ha) 1) ��������-��"; 2) ����������"�! (���.)
annaga ��; ���; ���; ���� anqaas(-ta) (������ anqarin ����� (#��� ) ���"��%� ansac(-a) ,���� ansfcid ,�������� ansaar(-ta) ������� ����� ���� ansax(-a) !������; #������(��� ansixid ,�� !������, #������(-���; ����#�� � ���� (� !����)
ansixin(-ta) 1. ����$��%��, ���" � "�������, #������� (!����); 2. �!����� , ��&���!���� , ����-$�%������ , ������ � "�������, #�����
anshax(-a) 1) #����(��; ,��&����-���; #����+����; ,��&����#����-���� ; "��%�#����; 2) ~ ah ������-������; ,��&����#�������; ,��&�-�������; ��'�����; "��%�#����-��������
anshaxdaran �����#�������, ,�!-������������, ������ ���
anshax-xumo(-da) ,�!���������-���� , ���#�������� , �����#�-�������
antaro(-da) &����%�; #��"�� antaradhaafid ����+�� , #�����-#�� (����; ����"�� !� ����
ante�no(-da) ������� antibiyootiko(-da) ����,���� anwaac(-da) ��#�, ��"�, ��"�, �����
aqal(-ka) "��; ��'���; '�� ?; ~ galid '���� ��, ����"�� !�-��', ,�����(���� ��
aqbalid �"�,��� ; �����'"�� ; ��-&��+�� ��; #������� (!��� � �.#.)
aqlabid ��. aqbalid aqlabiyad ,�� +������ (&������); ~
fudud, ~ haldheeri ah #������ ,�� +������ &������; ~ ku ansixin #����� ,�� +������� &������
aqli(-ga) 1. ��; 2. ~ badan ����� aqool(-sha) 1) ���#��"������, ��!-"�(�; 2) #��?� #���; 3) "����
aqoolid ���#��"���� , ��!"���� aqoon(-ta) 1. !�����, ������; ~ arag
kama horreyso = 1��,� �!��� , ��'�� #��'"� ���"�� (����.) 2. !��� , �!�����
aqoondarro(-da) ����"����; ,�!-&��������� , ����'�����; ~ waa iftiinla’aan ����'����� – � �� (����.)
aqoondhaaf(-ka) !����, ;��"�� aqoon-isweydaarsi(-ga) ��$����-%��, ���#�!���, �������
aqoonsad(-ka) #�!�����; #��!��-���; �!�������, �#�!�������
aqoonsasho #�!����� ; #��!��-��� ; �!����� , �#�!�����
aqoonxun �����"����, ����#�-�������
aqoonyahan(-ka) ;�#���(�), !��-��(�), �#�%������(�)
araanjo(-da) 1) �#�� ���; 2) �#�� -������� "�����
araarayn(-ta) 1. #���������; 2. ��!-����� ("��������); ����� ;
araare(-ha) #�������� arabbixi(-da) ����!� arad(-da) '���, ��#��&�, !���'��� '������
-
ara ark
20
aragbeel(-ka) ���#��� aragdhowaad(-ka) ,��!������ aragfogaad(-ka) "�� ��!����� aragti(-da) 1) !�����; 2) �!&��";
3) ��"����� arah(-da) �,�� "��� #��"�� arami(-ga) ����!�� aranjaato(-da) ������" arar(-ta) 1) #��"�������; #����,�-��; 2) ����������
Arbaca(-da) ���"� (���� ������) arbe(-ha) 1) ���� (����� �����);
2) !"����� arbush(-ka) ����'; ,��#���"� arbushid ��������� ,��#���"�; #�"����� ����'
ardaa(-ga) 1) "��� (����� ���� �����); 2) �,����; ~ nabadeed baa aroosyo leh 2 /"� ���, ��� � ���" ,� (����.)
ardaal(-ka) "���; &��#�% arda(-da) �(����; �(������; ���-"����; +�� ���
arday(-ga) �(���; �(������; ���-"���; +�� ��; ���+����
ardayad(da) �(���%�; +�� ��%� ardiyad(-da) ����& (�� !���)) areebo(-da) ������; #����� ��!��� argaa(-ga) #��"���"�� argaggax(-a) �'��; ����� argaggaxsan ��#�&����� argaggixid #�&�� ��, �'���� �� argaggixin �'���� ; #����"�� � �'�� argaggixiso(-da) 1) ������ 2) ���-�������
argaggixisonnimo(-da) �������!� argaggixiye(-ha) ��������� ari(-ga) ��%� � �!�; ����� ��&�-��� ���
arile(-ha) ���&���% �����; ������" arijir(-ka) #�����; (�,�� arji(-ga) Pl: araaji(-da) !����; !���-�����
arkaan(-ta) 1) ��"��; �#��������; 2) !�#���"
arkid ������� , &��"�� , ��"�� ; isku ~ �����(�� ��, ��"�� ��
arkasho ����������� ; ��!������ arlo(-da) ������; !���� armaa ���"������ ��, (�� …; ����-�������; ��!��'��
armaajo(-da) ,�$��; ���" aroor(-ka) 1) '�'"�; 2) ,���!"�;
3) #�!����(��� ����,; aroor(-ta) 1. �������; ����; 2. ����� aroorid 1) ����� �� ��"�#��; 2) �#�-��� ��; ���'�� ��; ku ~ ��#���-��� �� (���-�.
aroorin 1) &��� �� ��"�#��; 2) �#�-��� ; ���'�� ; 3) ���� ��
aroorshe(-ha) ����; ~ sambabeed ��&�(��� ����
aroos(-ka) ���" ,� aroosid '���� ��; ����"�� !� ��' aroosin '���� ; ��"���� !� ��' arrad(-ka) 1) ��&���; 2) �������; "�$�%��
arradbixid #���"�� ��; ����"�� �� arradid �!����� (�"�'"�) arratirasho ��. arradbixid arrimin(-ta) 1. "���#���!��"����; �#��������; 2. ���#���'�� ��; �#���-��� ; ��������� ; #��"��&��
arrimiye(-ha) ���#���"���� , �"��-���������, �#�����)���
arrin(-ka, -ta) ��#���; #��,���� arrinsasho(-da) 1. ���������; �,��'-"����; 2. ������� ��; ��������� ��
arsenaal(-ka) ������� aruurid ��,���� ��, �����"���(�-��� ��, ��%���������� ��
aruurin ��,���� , �����"���(���� aruursi(-ga) �,��, �����"���(���� arwaax(-a) ��"��� ; �(��� � arwaaxin ��"���� ; �,�"��� arwaaxsan ��"������; �(�������� arxaan(-ka) 1) #�!����(��; 2) ���� arxamid '���� ; ��"�� arxan(-ka) '����� ; �������"��; ������"����
-
asa asl
21
asaar(-ta), ~ qadiimiga �������&�� asaag(-ga) �������� asaas(-ka) ������, ,�!��, $��"�-����
asaasid ��!"���� ; !���'�� ������ asal(-ka) 1) #����#��(���; ������� ; #������'"����; 2) ����; ����-���
asaraar(-ka) �#�����'����; ���!; #��������(��
asaraarid �#�����&�� ; #��������-(��
asaruurid !���� ; !��#�� asay(-da) �������� #��� � �"��� asaydh(-a) ������ asbaab(-ta) sg: sabab #��(��� asbiriin(-ka) ��#���� asbuuc(-a) ��"��� ascaar(-ta) Sg: sicir %��� asfar(-ka) '?����; '��������� asiibid #�#�"�� , ,�� ��(�� � %�� asiibi(-ga) 1) #�(?����; 2) ������-���, #�"�����
askar(-ta) Sg: askari �����; ���-"���
askareyn !�,���� �&�-�. � ����) askari(-ga) Pl: askar(-ta) ��"����; ���"��; ���������'����; ~ dharka cad �&��� � +������
askariyad(-da) '������, ���'���� � �����
askarmimo(-da) ��������!�, ����-����
askumid ��(���� ��; #������"�� aslaaxid #����"�� � #���"�, ��&�-��!������ , #�"&���������
aslaaxin(-ta) 1. ��$����������� 2. #����"�� ��$����, ����&���-!���� , ��$��������� ; �����-������
aslan 1) ��#�������; ���(��; 2) �� � ��� ���(��; �� !� (��
asli(-ga) 1. ���&����; 2. #�"������; ���������
aslid ����� ; ���+����
asluub(-ta) "��%�#����; #����+����; �����,��"����, �"��'������ ; ~ waa odaynimo 2 �"��'������ #����"�� � &�"��� (����.)
asluubeyn "��%�#��������� asmaun #������� asmo(-da) #������� asqo(-da) '�'"� asqoobid ��#������ '�'"�; ��-(�� �� �� '�'"�
astaad(-ka) �(���� ; ������ astaan(-ta) 1) ����; !��; 2) &��,, ������; 3) #�(�� ; +���#; 4) !�� #��#������; ~ weydiinta ��#����-��� ��� !��; ~ yaabka �����-%���� ��� !��
astayn ����� ; �,�!��(�� ; �����-��!������ ; ������ +���# (+���-#�� , #�(�� )
astaysan ��(�����; �,�!��(�����; � &��,��, #�(�� )
asturan ������; �#�������� asturid ������ ; #����� asturnaan(-ta) �������� asuul(-ka) !���; #������ asxantu �#���,� ash � #���"�, � ����� ashahaad(-ka) �������� ����� -����, ���������#���
ashansoore(-ha) ��$� asharaaf(-ta) Sg: shariif 1) #����� #����� �������"�; ���'����� �)"�; 2) ����� (�"�� �! ����� ���������� #�����)
ashkir(-ka) &��"�� ashqaraar(-ka) �"�������; �����-�����
ashtakayn(-ta) 1. �,'��������; #��-����; �#����%��; 2. �,'������ ; �#����������
ashtako(-da) '���,�, �� ashtakood(-ka) 1. '���,�, ��;
2. '������ ��, #�"���� �� atomi(-ga) ���� atleetiko(-da) �������
-
ato awr
22
atoor(-ka) �!�?�� aw(-ga) 1) #��"�; 2) �(?���;
3) ��������; 4) #��(��� awaaji(-ga) ���,�����; �!������; �,@�������
awaajiyid �#������ ; #�,������ ; ��$��������� ; !�(������ ; �,@-�����
awaal(-ka) #��"#���'����; �'�"�-���
awaalid #��"#���&�� ; #���&�� ; �'�"��
awaamir(-ta) Sg: amar #���!�; ���#���'����; ����"�
awal #��'"� ���&�; ���(���; ��-#�����
awdan �������; !������; #��-
�����
awdid ������� ; !������ (��-�������)
aweyti(-da) #������� aweytiyid #������� awlaad(-da) Sg: waled "���; ��#��-��
awlal(-ka) ��"���� ���� awlax(-a) �# ?; "���� awood(-da) 1) �#���,���� ; ������; #����%���; 2) #������(��, ����� ; ~ waxgadashada #��#���� ��� �#���,����
awooodid ��( ; ���� ; ,�� �#�-��,��� (�"���� (��-�.)
awoodsiin #�!����� ; #��"�����-��� ��!��'����
awoowe(-ha) "�"�+� (#� ����� ��%� ��� ������)
awqaaf(-ta) #�'����������; �,��-�������� $��"�
awr(-ka) ���,�)" (����%); ~ dambe ~ hore socodkiisuu leeyahay = � ������� �'"�� ���,�)" �"�� �� '�, � �#���"� �"���� (����.)
awrdhebid ���(�� ���,�)"�� awrkiraale(-ha) ��?���
Awrtable(-ha) ������ (�������-��� #���� �! &��##� ����)
awtomaatig(-ga) ��������(���� Axad(-da) �������� � ("�� ��-"���)
axal(-sha) 1) ���! ; 2) &������ axan(-ka) #����� axdi(-ga) "�&����; ������; ��&��-+����; #�,��(��� �,������
axdabid ����� �������������� axmaq(-a) "���(� axsaab(-ta) Sg: xisbi 1) #�����;
2) ��������, ����&� axwaal(-sha) �������; �,������� -����
ay ���; ��� ay(-da) !������ ayaa 2 ��� ��, ������ �� (���, ���)
(������� �������, ����������� ������� ������������ �����-�������� �� �� ���� ��� � ���� ������������)
ayaad ��, �� (��������� ayaa + aad) ayaan �, �� (��������� ayaa + aan) ayaan(-ka) ��" ,� ~ wanaagsan �"�(�; $������
ayaan(-ta) "�� ; "�?� ayaandarro(-da) !��� ��; ����!�-���
ayaannu �� (��������� ayaa + aannu)
ayax(-a) �����(� ayay ���, ��� (��������� ayaa + ay) aydin �� ayeeyo(-da) ,�,�+� ayeeyo-lugdheer(-ta) ,�&���� ayidid #�""��'���� ; �����'"�� ; �"�,��� ; #��!�����
aygarad(-ka) #����%���� ���� ; ���-��� ��; ~ah #����%���� ���; ��-���
aynab(-ka) �����,����� aynu �� (������ � ����) ayo? ������? ������? ayuu �� (��������� ayaa + uu)
-
aab aak
23
�� aabayeelid, u ~ �(������ ; #����-��� �� ��������
aabbe(-ha) ���% aabbur(-ka) ��+�; #��,�, !���(-
�
aabburan !������ (� #���"�); !�-
�#�������
aabburid !������ ; !��#������ aabo(-ha) �(?� ( ��-�. ���������; ���'���� (#���)
aabyood, ku ~ �,�'�� ; ����,��� aad 1. ��, ��; 2. �(�� ; ��� ��;
~ iyo ~ ��� �� � ��� ��, �(�� "�'�
aadab(-ka) ,��&����#�������� ; "��-������ #���"����
aaddan, ku ~ ��#��������� �� (��-�., ����������� (���-�.
aadanaan(-ta) ���#�"���� aadanaansho, ku ~ #����"�� ��
(�� ���-�. "�� ); ���#�"�� � (��-�.; ������� �� (���-�.
aadane(-ha) (�����; (�����(���� ��������; (�����(�����
aadid �"��; ��#������ ��; ku ~ #����"�� �� �� (��-�., ���#�"�� � (��-�., ������� �� (���-�.
aadin, ku ~ ��#������ , ����"�� ��
aadheeda #��'"� ���&� aafayn ������� ����,; #��(���� ���"
aafo(-da) ,�"�����; ~ dabiiciga ah ��������� ,�"�����
aag(-ga) ���&, �����, !���; ~ gaarka ah ee ganacsiga ���)(�-��� ��� ;�����(���� !��� (�.)
aagaan(-ka) ��+�; #��,�; !���(-
�;
aagaan(-ta) $��&�, ��+�� aakhir(-ka) #����"���
aakhiro(-da) !�&��,��� ���; !�-&��,��� '�!�
aakhirsasho, ku ~ !����+�� ��;
��(�� ��
aalaa �,�(��; � #������ aalad(-da) �##����; ����������; #��,��; ������!�; ~aha wararka lagu tebiyo ���"���� �������� ��$����%��
aaladeyn(-ta) 1. ������!�%��; ��-������� #��,����� 2. ������� (�,���"�������); ������!������
aalkol(-ka) ���&�� ; �#��� aalo(-da) ������ aammin(-ka) ��"?'���; ,�!�#��-���; ������
aamminid "������ ; #���&�� �� aamminimo(-da) ��"?'���� ; ���-���� ; #�����'������
aamminsan ����)���, ������; #�����'�����
aamminsanaansho ����� aammus(-ka) ���(���� aammusan ���(����; ���(���-���; af ~ lama xujeeyo 2 ���(�-��� – !����� (����.); Nin ~ ama waa nacab, ama waa nacas ���-(�� – ��,� ���&, ��,� "��� (����.)
aammusid ���(�� ; ka ~ #�����-(�� ; ��!"��'�� �� (#�� &�����-�����)
aammusin !������� ���(�� �&�-�.; ��+�� �����
aammusnaan(-ta) ���(������� , ���(����; ~ waa oggolaansho barkeed 2 ���(���� – !�� ��-&����� (����.)
aan 1. �; �� (������ ���� ���-��� �����������); 2. "���� � (��) … (���.: “Aan hadalno” waa “aan heshiinno”. «!���� �����-��» ������ «����� �������-��» (����.))
aanayn 1) ����� ; 2) �,����� , ��-���
-
aan baa
24
aanaysi(-ga) ���� aannu �� (,�! ���) aano(-da) 1) �,�"�, ��!�������;
2) ���� aar(-ka) 1) ��� (����%); ~ dhintay
eey nool baa dhaama. :���� #�� ��(+� "����&� � �� (����.) 2) ���,-��%, ���� (�; 3) ����
aaraa'(-da), aaraar(-ka) 1) ������; �!&��"�; 2) #��"�������, #����-,���
aaran(-ka) 1) ���,�)'���; 2) ,��-&�#���(��; #��%�������
aarbixid ����� aargalaan(-ka) �,� aargoosato(-da) ��,� %����� #�-��"� (?)
aargudasho ����� aarnimo(-da) ���,���� ; ������� aarsasho ����� aarsi(-ga) ���� aartilari(-ga) ���������� aas(-ka) 1) #�������; 2) ��(����� !���; !���
aasaase(-ha) ��������� , �(��"�-���
aasaasi(-ga) 1. ������; ,�!��; 2. ��-������
aasaasid ������� ; �(��"�� aasid ������� aashaa ����; �����; ������'�� aashino(-da) ������ aashuun(-ka) &��+� aaway &"� �� (���)? aawo(-da) #��(���; sidaas ~ deed #�;����
aayad(-da) 1) (�"�; 2) ��� aayar #����#����; #������&� aayatiin(-ka) #���#�����; ,�"����;
~wanaagsan leh #���#�������; ���&��,���)���
aayid ��#�� !���� ��!����, !�#��� aayo(-da) 1) ��(���; 2) #���#����� aayo-ka-talin(-ta) �����#��"������, ���#���'���� ����� ��" ,��
B ba’(-a) ����,; ���� baa ��. ayaa baab(-ka) 1) ��!"�� ��&�; 2) ��"; ��"
baaba(-ha) 2�#� ����� baabasiir(-ka) &������� baabba’(-a) ��!��+����; ���(��'�-���
baabbaco(-da) ��� ���(��#�); ��"��
baabbah(-da) ��!������; !�#����-���
baabba’san ��!��+�����; ���(��-'�����
baabbi’id ��!��+�� ��; ��!����-��� ��; ��(�!��
baabbi’in(-ta) 1. ��!��+����; ���(-��'����; 2. ��!��+�� ; ���(��-'�� ; ����"������ ; ��������-���
baabbul(-sha) ���� baabuur(-ka) 1) ������,�� ; ����-��+���; 2) ������� #����
baac(-a) ��'�� baacin 1) �!����� ��'�����;
2) #�"����� �� ��������� ��� baacsasho #�����"���� �&�-�.;
la ~ ,���� �� � ��-�. baacug(-ga) ��� baad ��, �� (��������� baa + aad) baad(-da) �����,�%��; #�"�� ; ����& baad(-ka) ��� "�� ����
baadari(-ga) #�����, �������� baaddil(-ka) ,�!!�����; #���!���; ���#����"������
baaddiye(-ha) 1. ��� ��� ����-���� ; 2. !� &���"��
baadi(-da) ��������� ��� ; #��-#��+�� '������� ��� (�����
baadid 1) !���(���� � ��!������ �����; 2) �#�!"��
-
baa baa
25
baadidoonid ���� ; ��!������ baadifad(-ka) 1) ��!��&��'"���� !� ����"�; 2) ��+�"+��
baadigoobid ���� Baadicadde(-ha) ���-���� (��-�������� #���� �! &��##� �����)
baadisooc(-a) ���� �� #��������� ����
baadiyayn �,�� � ���� baadiye(-ha) 1) ��� ��� �������� ;
2) ������� baafiliyoon(-ka) #���� �� baafin(-ta) 1. ��!��; 2. ��!���-���
baah(-a) ���#�����������; ������-�����
baahan ��'"�)�����; u ~ ahaan-sho ��'"�� �� � (?�-�.
baahawadaag(-ta) ��)!�� baahi(-da) ��'"�; #����,���� ;
~ u qabid ��'"�� ��, ��#������ #����,���� � (?�-�.
baahid ���#��������� ��; ������-��� ��
baahin ���#��������� ; ��������� baahiye(-ha) #���"��(� (����) baahood &���"�� baajin(-ta) 1. ������, ����������; #������; 2. ������� , �������� ; #�������� , ����"����
baako(-da) #�����; ,��"���� baal(-ka) 1) ����; 2) #���; 3) ��-#��� ; 4) ���� ,���&�;
baal(-sha) �������; ��� baalaley(-da) 1) ,�,�(�; 2) ��� -(���
baaldi(-ga) 1) ��!; 2) ��"�� baalfallaar(-ta) �����(� baali(-da) 1) ������; 2) ������ � baalleybaro(-da) ,�,�(� baalleyn ,�� ��"�� baalmarsan �"����������� baaluq(-a) "����&+�� �����+����-�����
baaluqid "����&�� �����+��������� baalxaaf(-ka) �# ? ba’an 1) #����'"?����; ����#���-���; ��!,����; 2) ��'���,�� ���
baan �, �� (��������� baa + aan) baan(-ka) 1) ������; 2) ,��; ~
dhexe
-
baa baa
26
baar(-ka) 1) ����; ���+� ("���-��); 2) ,��, �$�, ��������; 3) �����%�
baar(-ta) #�� �� baaraandeg(-ga) �����!; "���� ��� ������������ ��#����; �!�(����
baaraandegid �����!������ ; �!�-(�� ; "���� �� ������������
baarasho 1) #������� ; 2) �� ����-"�� ��,� �����, ?�!��
baarashuut(-ka) #���+)� baarashuutle(-ha) #���+)���� baarax(-a) 1) #����� �; 2) ������� baaraxid ������� baare(-ha) �����"������ ; ���"�-�����
baari(-ga) 1) ��&�; ��#��; "�������; ~ dhiigga ������� "�������; 2) #��"��'���� %��� �� ��%����
baarid �����"���� ; �,���"���� ; �!�(�� ; ������"���� ; �����!�-�����
baarin "���� ; #����&�� ���� baaris(-ta) �����"������; �,���"�-�����; �!�(����; ������"������, ���"�����
baaritaan(-ka) ��. baaris baarlamaan(-ka) #�������� baaro(-da) �#���� baarran(-ka) 1) ��!&����; ,���"�;
2) �,������ baarramid, la ~ ,���"���� � ��-�. baarri(-ga) �),���� ��� baarimasho �,�'"�� ; "��!���� ; �#���"���� ��
baarrimo(-ha) �#���-���(���,���!����) �����
baaruud(-da) #���� baaryid 1) #����'�� ����; ��"�-��� ; #������ ; ka ~, ku ~ #����-��� ; 2) �������� �� ��%���