Marina kunca i Zoran Tatalovi

OTPUTANJE ENZIMA

Enzimi su specifini bioloki katalizatori Koncentracija enzima u stanici je 1000-10000 puta vea nego u izvanstaninom prostoru Patoloko otputanje enzima je posljedica direktnog oteenja stanine membrane, hipoksije, anoksije i ishemije tkiva

POVEANJA PROIZVODNJA ENZIMA

Kod zdravog tkiva je poveana proizvodnja i sekrecija enzima, a kod oteenja samog tkiva dolazi do aktivacija enzima Uzroci mogu biti: povean broj i poveanje biokemijske aktivacije tkivnih stanica i enzimska indukcija(poveana proizvodnja enzima u stanicama tkiva)

KLIRENS SERUMSKIH ENZIMA

Enzimi male molekulske mase se djelomino izluuju bubrezima dok se veina enzima inaktivira u plazmi, pokupe ih stanice retikuleendotelnog sustava endocitozom, razgrauju na peptide i aminokiseline koji se ponovno koriste Poluivoti enzima se kreu od 3 sata za kreatin esterazu do 10 dana za kolinesterazu

ODREIVANJE ENZIMSKE AKTIVNOSTI

Najee metode su kinetiki testovi gdje se fotometrijski mjeri razlika apsorbancije indikatora po jedinice vremena koja je proporcionalna enzimskoj aktivnosti u uvjetima suvika supstrata i koenzima Jedinice aktivnosti su kinetike jedinice: 1) Meunarodna jedinica (U) koliina enzima koja katalizira 1 mikromol supstrata po minuti. Prikazuje se kao U/L , mU/L i kU/L 2) Katal koliina enzima koja obradi 1 mol supstrata u sekundi. Prikazuje se kao mikrokatal/L = 60 U/L

Izoenzimi razliite forme enzima specifine za jednu vrstu iju sintezu kodiraju vie gena i nemaju uniformnu molekularnu strukturu. Primjeri su CK (kreatin kinaza) i LD ( laktat dehidrogenaza) Aleloenzimi nasljedni, individualni enzimi kodirani alelnim genima. Primjer je glukoza 6 fosfat dehidrogenaza

MAKROENZIMI TIPA 1

Nastaju u krvi kada se stvaraju antitijela na enzim i veu se s enzimima stvarajui enzimimunoglobulin kompleks visoke molekularne mase Javljaju se kod enzima ALT, alkalne i kisele fosfataze, alfa amilaze, AST, CK, GGT, LD i lipaze

MAKROENZIMI TIPA 2

Nastaju poveanjem molekularne mase enzima oligomerizacijom, spajanjem membranskih komponenata i spajanjem ostalih serumskih komponenata na enzim Javljaju se kod enzima ALP, alfa amilaze, CK, GGT, LAP i 5 nukleotidaze Aktivnost svih makroenzima je najee u referentnim vrijednostima i najsigurnija metoda je odreivanje molekulske mase

Odreivanje enzima u plazmi ili serumu je indicirano:

Detekcijom oteenja tkiva Identifikacijom organa i uzroka oteenja Odreivanje stupnja oteenja Detekcija znaaja oteenja( reverzibilna ili ireverzibilna oteenja) Dijagnoza osnovne bolesti Diferencijalna dijagnoza bolesti unutar organa

Dijagnostika informacija se dobiva:

Stupnjem enzimske aktivnosti u uzorku Odreivanje enzimskih uzoraka Odreivanje enzimskih omjera Praenje enzimske aktivnosti Odreivanje izoenzima

Mjesto bolesti

Oteeni organ ili tkivo se moe lokalizirati: odreivanjem specifinih enzima tkiva, analizom izoenzima i praenjem enzimskih obrazaca orjentiranih na simptome Specifini izoenzimi se nalaze u specifinim organima Mjeri se omjer odreenih enzima specifinih za odreeni organ( najee omjer LD/AST, CK/AST) Kod akutnih stanja je aktivnost enzima via nego kod kroninih Mjeri se omjer staninih i mitohondrijskih aktivnosti

Izoenzimi

Enzimski obrasci

Stanje patolokog procesa

Teina oteenja stanice

Dijagnoza bolesti Diferencijalna dijagnoza bolesti unutar organa

Mjeri se omjer enzima koji se pojavljuje u specifinim strukturama organa i enzima koji se nalazi u serumu

SPECIFINI ENZIMI VANIH ORGANASpecifini enzim Alfa amilaza ALT(GPT) AST(GOT) Organ Guteraa, lijezde slinovnice Jetra Jetra Indikacija Akutni pankreatitis Parenhimalna bolest jetre Infarkt miokarda, bolest jetrenog parenhima, bolest skeletalnih miia Hepatobilijarna bolest, skeletalna bolest Infarkt miokarda, bolest miia Trovanje organofosfornim spojevimaa, bolest jetrenog parenhima Teko oteenje jetrenog patenhima Hepatobilijarna bolest, alkoholizam Bolest jetrenog parenhima, infarkt miokarda, hemoliza, slaba eritropoeza, limfom

ALP CK

Jetra, kosti, crijeva, bubrezi Miii, srce, glatki miii Jetra

Kolinesteraza

GLD

Jetra

GGT

Jetra

LD

Jetra, srce, miii, eritrociti, trombociti, limfni vorovi

Lipaza

Guteraa

Akutni pankreatitis

SPECIFINI ENZIMI VANIH ORGANA

Kirurki zahvati

Najee utjei enzime miia i sekundarno jetrene enzime ija je koncentracija poveana 24-36 sati nakon zahvata

Razine enzima kod pacijenata pod intenzivnom skrbi

Kod pacijenata sa sepsom, tekim infekcijama, postoperativnim i posttraumatskim stanjima, sranim bolestima i sl. Dolazi do poveanja jetrenih i enzima guterae

Enzimi kod cerebralnih napadaja

Kod grand mal napadaja se javlja poveanje CK od 50 do 100 puta vie od gornje granice

BIOLOKI FAKTORI

Unos hrane

Veliki obroci povisuju ALT za 10% i AST za 20% Kompresija vene 6 minuta dovodi do poveanja ALP. ALT, CK, GGT i LD za 810% ALP i ASTsu poveani kod starijih ljudi, a AST i CK smanjeni Dovodi do poveanja CK, AST i LD. Kod body buildinga je razina CK poveana 5 puta, a razina AST 2 puta Poveanje ALT se moe dogoditi upotrebom anabolikih steroida Dugotrajno gladovanje i visoki unos proteina poveava razinu aminotransferaze, LD moe biti povean nakon obroka s mastima i snien nakon obroka bez masti

Uvjeti vaenja krvi

Dob

Fizika aktivnost

Prehrana

BIOLOKI FAKTORI

Trudnoa i oralni kontraceptivi

Poveana razina CK, osobito CK-BB. Hormonalni kontraceptivi koji sadre nisku razinu estrogena ne povisuju enzime. Etinilestradiol povisuje razine ALP i GGT. Poveava aktivnost GGT, ALT, AST, GLD ovisno o koliini unesenog alkohola i trajanju. Znatna povienja aktivnosti enzima su uoena kada se alkohol uzme nakon ili tijekom fizike aktivnosti GGT>AST, ALT>GLD

Alkohol

ALP

Poveavaju ga: alopurinol, amsakrin, carbamazepin, kotrimoksazol, ciklofosfamid, disopiramid, eritromicin, zlatne soli, izoniazid, ketokonazol, merkaptopurin, metotreksat, metoksifluran, alfa-metil dopa, metiltestosteron, oksacilin, oksifenisatine, papaverin, penicilamin, perheksilin, fenobarbital, fenilbutazon, perheksilin, fenitoin, primidon, propiltiouracil, ranitidin, trimetoprim/sulfametazol, sulfosalazin, valproina kiselina. Sniava ga: klofibrat, oralni kontraceptivi Poveavaju ga:avetaminofen, amiodaron, acetilsalicilna kiselina, karbamazepin, disopyramide, heparin, oksacilin, oksifenisatin, papaverin, paracetamol, penicilamin, perheksilin, fenilbutazon, fenitoin, ranitidin, rifampicin, streptokinaza, trimetoprim, sulfametoksazol, valproina kiselina Poveavaju ga: amoksapin, karbenoksolon, klofibrat, digoksin, halofenat, lidokain, fenotiazin, sukcinilkolin, teofilin Poveavaju ga: karbamezapin, eritromicin, heparin, oralni kontraceptivi, oksacilin, fenitoin Sniavaju ga: klofibrat Poveavaju ga: acetaminofen, anaboliki steroidi, aspirin/salicilati, klorpromazin, eritromicin, zlatne soli, heparin, ketokonazol, naproksen, paracetamol, penicilamin, fenitoin, propiltiouracil, ranitidin, valproina kiselina

ALT,AST

CK

GGT

LD

Interferencija uzrokovana metabolitima

Kada konc. Piruvata naraste iznad 1100 mikromola/L aktivnosti AST, ALT, GLD se ine normalnima

Hiperbilirubinemija

Najee ne interferira s aktivnosti enzima ali nekad zna interferirati s mjerenjem AST, ALT i LDAko koncentracija hemoglobina dostigne 2.4 g/dL mjerenje ALP, alfa-amilaze, CK i GGT je ometeno Ne uzrokuje interakcije

Hemoliza

Hipertrigliceridemija

Stabilnost enzima tijekom skladitenja

U uzorcima seruma ALP, alfa amilaza, ALT, AST,CK, CHE, GGT i LD su stabilni barem 4 dana na 9C