ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK ORTAMLARDA DESTEKLENMESİ

Yrd. Doç. Dr. Özge VERGİLİ

ENGELLİ KİMDİR ?

ÖZÜRLÜLER KANUNU’NA GÖRE“Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle

bedensel,zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitliderecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama

uyumsağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleriolan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve

destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi”

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NE GÖRE Bir bozukluk ya da yetersizlikten kaynaklanan

bir dezavantaj olup, bireyin kendisi için normal olan bir rolü (yaşına, cinsiyetine, sosyal ve kültürel faktörlere dayanan) yerine getirmesini sınırlayan ya da önleyen bir durumdur

ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR

• Bireyin engelli olup olmayacağı toplumdaki diğer kişilere bağlıdır

• Engel, bireyin sahip olduğu performans ya da statü ile, bir üyesi olduğu belirli bir grubun beklentileri arasındaki uyumsuzluk ile karakterizedir

ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR

• Dezavantaj, kişinin genel normlara uyamaması sonucunda meydana gelir

• Dolayısı ile engel, sosyal bir fenomen olup, bireyin bozukluk ya da yetersizliği sonucunda ortaya çıkan sosyal ve çevresel sonuçları temsil eder

ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR

Engel düzeyi akranlarına göre çok daha şiddetli olan bir birey, ailesinin ya da sosyal çevresinin daha yoğun desteği sayesinde çok daha düşük düzeyde dezavantaj deneyimleyebilir

Engellerin Sınıflandırılması• Hayatta Kalmaya Yönelik Roller• Oryantasyon engeli• Fiziksel bağımsızlık engeli• Mobilite engeli• Meşguliyet engeli• Sosyal integrasyon engeli• Ekonomik kendine yetebilirlik engeli• Diğer Engeller

EĞİTİM KANUNLAR İLE YAPILANDIRILMIŞ VE

KORUNMAKTA OLAN BİR HAKTIR

5378 sayılı Özürlüler Kanunun 15. maddesine göre:

“Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim hakkı

engellenemez”

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesinin 24 maddesi ile Taraf Devletler; engelli kişilerin eğitim hakkını tanımaktadır ve taraf devletler engelli kişilerin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılabilmelerini sağlayıcı hedeflere yönelik olan her düzeydeki kapsamlı bir eğitim sistemini ve yaşam boyu öğrenimi sağlayacaklardır.

Engelli çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkânı sağlanmalıdır

EĞİTİMİN TEMEL İŞLEVİ

Eğitim bir bireyin yaşam alanlarındaki repertuarların gelişmesine katkıda bulunan en önemli araçlardandır

• Bireylerin sosyal yaşama katılımlarını ve özerkliğini sağlayan eğitime erişim engelliler açısından sorun olmaya devam etmektedir

Eğitimde fırsat eşitliğine rağmen engelli bireylerin, eğitimde bireysel hedeflerine uygun eğitim programları ile eğitim sisteminin içine dahil edilemediğini görmekteyiz

• Bu durumun en önemli nedeni mevcut olan eğitim programlarının farklı bireysel ihtiyaçlara uygun cevap verememesidir

ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMLERİ

Yüksek öğrenim gören özürlü öğrencilerin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmek için gerekli akademik ortamın hazırlanmasını ve eğitim - öğretim süreçlerine tam katılımlarını sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak ve düzenlemeler yapmak üzere yükseköğretim kurumları bünyesinde “Yükseköğretim Kurumları Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği”ne dayanarak kurulan birimlerdir

Engelli Öğrenci Biriminin Amaçları

Engelli birey için erişilebilir, ulaşılabilir düzeyde engelsiz bir üniversite ortamının sağlanması

Engelli Öğrenci Biriminin Amaçları

* Eğitimde ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik* Eğitim-öğrenim olanaklarının engelli öğrenciye uyarlanabilmesi

* Engelli öğrencinin üniversite sosyo - kültürel yapısına uyumu * Bireysel farklılıklara saygı çerçevesinde tüm üniversite paydaşlarında farkındalığın oluşturulması

Engelli Öğrenci Biriminin İşleyişi

Rektör yardımcısı sorumluluğunda Rektörlüğe bağlı bir birim olarak

çalışır

• Bazı üniversitelerimizde Engelli Araştırma ve Uygulama Merkezleri ile ortak ya da merkez çatısı altında faaliyetlerini yürütebilmektedir

• Erişebilirlik açısından her birimde (fakülte / yüksekokul / enstitü) engelli öğrenci birimine bağlı engelli akademik danışmanı ve engelli birim koordinatörleri seçilebilmektedir

Engelli Öğrenci Birimine Başvuru

Engelli Öğrenci Birimi Kayıt MasalarıÖğrenci beyanına dayalı kişisel başvuruEÖB web sayfasına başvuru formuÖğretim elemanlarının yönlendirmesi ile

başvuru

İç PaydaşlarÖğrenci İşleri Dairesi BaşkanlığıYapı İşleri Dairesi BaşkanlığıBilgi İşlem Dairesi BaşkanlığıKoruma Güvenlik BirimiYurtlarRehberlik ServisiÖğretim elemanları ve öğrenciler

Dış Paydaşlar - Yükseköğretim Kurulu Özürlü Öğrenciler Danışma

ve Koordinasyon Birimi

- ÖSYM Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi

- ÖZİDA (Başbakanlık Özürlüler Dairesi Başkanlığı)

- Engelsiz Üniversite Çalıştayları

- İlgili Sivil Toplum Kuruluşları

• Engelli Öğrenci Biriminin Görevleri1. Bilgiye Erişim

Birimin faaliyetleri ve çalışma alanları hakkında bilgilendirme ( web, broşür, vs.)

Üniversitenin ulaşabilirlik ve erişebilirliği konusunda üniversiteye aday öğrenci ve velileri bilgilendirme

İlgili yasa ve mevzuat konularında ilgili kişi ve kurumları bilgilendirme

2. Uyarlama

Eğitim- öğretim ortamlarının uyarlanabilmesi için Üniversite birimleri ile işbirliği

Üniversite Teknolojik donanımının sağlanması

Braille printer ve şekil çizici

Derslerde Power point, tahta büyütücü gibi cihazların kullanımı

Bilgisayar laboratuarları (donanımlı bilgisayarlar, kitap tarayıcı, internet okuyucu programlar)

Okuma odaları Özel araç gereç ve materyaller

3. Ders ve Ders materyallerinin uyarlanabilmesi için ilgili kişi ve kurumlarla işbirliği

- Öğrenci gereksinimlerine göre kişisel çözümler - İşaret dili tercümanı - Yabancı dil öğreniminde görsel ve işitsel özen - Bilgisayar öğretimi

* Akademik destek * Araç-gereç, materyal * Not tutucu * Ders sırasında ses kaydı

4. Sınavların Uyarlanması• Sınavların eşit koşullarda yapılması/ performansın doğru ölçülmesi

• Ek süre, ayrı sınav ortamı, alternatif sınav formatı, okuyucu, bilgisayar kullanımı,vb

• Gözetmen verilmesi (Okuyucu)

5.Ulaşılabilir bir kampus için fiziki uyarlama konusunda ilgili kişi ve kurumlarla işbirliği

Servis / Özel araçRampalarAsansörler KaldıraçlarÖzel park yerleri

Sınıfların yeriSıraların yükseklik ayarlarıKütüphane, yemekhane ulaşımıKonferans salonları ulaşımı (ÖZİDA: Yerel Yönetimler İçin Özürlülere

Yönelik Fiziki Ve Mimari Düzenleme Klavuzu)

Engelli Öğrencilerin Sorumlulukları

• Öğretim elemanları ile iletişim kurmak• İhtiyaç duydukları uyarlamalar konusunda

“engelli öğrenci birimi”ni bilgilendirmek• Akademik uyarlamaya ihtiyaç duyduklarını

belgelemek• Akademik uyarlama mektubunun öğretim

elemanına ulaştırılmasını sağlamak

Engelli Öğrencilerin Sorumlulukları

• Fakülte, enstitü ve bölüm tarafından sağlanan / sağlanmayan hizmetler hakkında engelli öğrenci birimini bilgilendirmek

• Durumundaki veya iletişim bilgilerindeki değişiklikleri bildirmek

• Öğretim elemanları ve akademik danışmanı ile sürekli ve tutarlı bir ilişki kurmak

• Engelli öğrenci birimi tarafından web sitesi, e-posta veya telefon aracılığı ile sağlanan bilgileri takip etmek, planlanan bireysel veya grup görüşmelerine katılmak

• Not tutucu ve ders partneri hizmeti alan öğrencinin bir takım ek sorumlulukları da bulunmaktadır

Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları

• Öğretim elemanları yasal düzenlemelere uygun davranma (örn. YÖK Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği) ve engelli öğrenciler için makul uyarlamaları uygulama sorumluluğunu taşır

Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları

• Ders izlencelerine “engel durumunuzdan ötürü herhangi bir akademik uyarlamaya ihtiyaç duyuyorsanız “lütfen benimle iletişime geçiniz” ifadesini eklemek

• Dersi takip etmekte herhangi bir sorun yaşanıp yaşanmadığını tespit etmek üzere öğrencileri gözlemlemek

Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları

• Eğer bir öğrencinin desteğe ihtiyacı varsa öğrenciyle özel olarak iletişime geçmek ve öğrenciyi “engelli öğrenci birimi” ne yönlendirmek

• Öğrencinin engel durumu ve makul uyarlamalar hakkında bilgi edinmek

Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları

• Engelli öğrenci birimi tarafından öğrenci aracılığı ile gönderilen akademik uyarlama mektubunu incelemek, imzalamak ve mektupta önerilen uyarlamaları yerine getirmek

• Makul uyarlamaların etkinliğini değerlendirmek için öğrencinin durumunu takip etmek

• Öğrencinin mahremiyetine saygı duymak ve engeline ilişkin bilgileri gizli tutmak

Öğrenci Asistanlarının Sorumlulukları

Not tutucunun sorumlulukları• Derse düzenli olarak devam etmek ve not tutmak• Önceden kararlaştırılmış biçimde notları çoğaltmak• Önceden kararlaştırılmış yer ve zamanda uygun

şekilde notları ilgili öğrenciye ulaştırmak• Not tutma hizmeti verilen öğrencinin

mahremiyetine, kimlik ve engellilik bilgilerini kimseyle paylaşmayarak saygı duymak

• Katılamayacağı dersleri önceden bildirmek

Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları

Ders partnerinin sorumlulukları• İlgili öğrenci ile çalışmak üzere önceden kararlaştırılan gün, yer

ve saatte buluşmak• Çalışma yapılacak konu ile ilgili ön hazırlık yapmak ve

öğrenciye konu ile ilgili güncel ve doğru bilgiyi sunmak• Kararlaştırılmış çalışma süresine sadık kalmak• Ders partneri hizmeti verilen öğrencinin mahremiyetine, kimlik

ve engellilik bilgilerini kimseyle paylaşmayarak saygı duymak• Katılamayacağı dersleri önceden bildirmek• Birimi yapılan çalışmalar hakkında düzenli olarak bilgilendirmek

KAPSAYICI ÖĞRETİM

VE

DEĞERLENDİRME

Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme

• Kapsayıcı öğretim ve değerlendirme akademik standartları korumakla birlikte, öğrencilerin farklı durumlarını anlama, öğrenme ortamına uyarlama ve engelli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılama anlamına gelmektedir

• Kennedy, Treanor ve O’Gardy, 2008

Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme

• Belirli bir dersi ya da programı daha erişilebilir kılmak içim makul uyarlamalar gerekebilir

• Bu uyarlamalar öğrencilerin ihtiyaçlarına ve yetilerine dayanarak belirlenebilir

• Bu uyarlamaların amacı öğrencinin engelleyici durumundan kaynaklanan engel ve dezavantajları ortadan kaldırmaktır

Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme

• Bu nedenle, öğrenciye engelinden dolayı ek puan vermeyiniz

• Öğrencinin aldığı makul akademik uyarlamayı sebep göstererek de ondan puan kırmayınız

GENEL İPUÇLARI

HER ENGELLEYİCİ DURUM DİĞER KİŞİLER İÇİN GÖRÜNÜR OLMAYABİLİR

• İşitme güçlüğü• Öğrenme güçlüğü• Kronik hastalıklar

GENEL İPUÇLARI

• İKİ KİŞİ AYNI TANIYI ALMIŞ OLSA DA ENGELLEYİCİ DURUMLAR HER İKİSİ İÇİN DE AYNI OLMAYABİLİR

• Sahip olunan yetiler• Tercih edilen stratejiler

GENEL İPUÇLARI

• BİR KİŞİNİN YETİLERİNE VE KAPASİTESİNE, KİŞİNİN ENGEL DURUMUNU DÜŞÜNEREK KARAR VERMEYİNİZ

• Bu kişi nasıl yapabilir sorusuna odaklanmak• Öğrencinin akranlar ile eşit olabilmek için ne

gibi değişik çözümlere ihtiyacı vardır?• Makul uyarlamalar neler olabilir?• Alternatifler bulmak için deneme fırsatı vermek

GENEL İPUÇLARI

• BİR KİŞİ BİRDEN FAZLA ENGELE SAHİP OLABİLİR

GENEL İPUÇLARI

• ENGELLER YALNIZCA FİZİKSEL DEĞİLDİR• Ön yargılı ve kalıplaşmış tutumlar• Acıma duygusu• Başarıya dair ön yargılı tutumlar

Bir dersi erişilebilir kılmak için ilk adımlar

• Dersin izlencesine duyuru eklenmesi- akademik uyarlama ve / veya yardımcı kaynak ihtiyacına yönelik

• İlk derste iletişimi sağlamaya yönelik duyuru yapmak

KAPSAYICI ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

• El yazısından oluşan ders notları yerine elektronik notlar hazırlayın

• Ders notlarınızı çevrimiçi erişilebilir hale getirin• Ders notlarınızı power point sunuları gibi elektronik

bir formatta ve dersten önce erişilebilir hale getirin• Öğrencilerinizin planlama yapmalarına ve

okumalarına olanak sağlamak için önceden bir okuma listesi verin

• Okuma listesindeki en önemli kitapları belirtin ve öğrencileri okumalardaki anahtar noktalara yönlendirin

KAPSAYICI ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

• Yeni bir konuyu anlatırken konuyu genel olarak tanıtın. Her dersin sonunda anahtar noktaların, yeni kelimelerin ve terimlerin üzerinden geçerek bir özet yapın

• Öğrencilerin rutin programlarındaki değişikliklerden haberdar olduklarından emin olun

• Ödev konuları önceden verilmelidir. Ek izlemeler aracılığı ile ödeve dair beklentilere açıklık getirilebilir

• Sınavların yapısını ve yönergelerini açıklayın• Bazı öğrenciler derslere devam konusunda esnekliğe

ihtiyaç duyabilirler• Bazı öğrenciler ek dinlenme sürelerine ihtiyaç duyabilir

KAPSAYICI ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

• Bazı engelli öğrenciler ödevleri ve sınavları tamamlamak için ek süreye ihtiyaç duyabilir. Yeni ödev teslim tarihi ve sınav süresi öğrenciyle birlikte kararlaştırılmalıdır

• Bazı öğrenciler için grup ödevleri hazırlamak özellikle zor olabilir. Bu gibi durumlarda grup ödevinin alternatifleri düşünülmelidir

• Bazı öğrenciler derslerde not tutma konusunda desteğe ihtiyaç duyabilir

KAPSAYICI ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

• Sınavların alternatif formatlarda hazırlanması / büyük punto, renkli baskı, bilgisayar tabanlı sınavlar vb.

• Görevlerin parçalara bölünmesi• Öğrenciye alternatif yollar sunulması / grup

yerine bireysel ödev, sözlü sunum yerine yazılı ödev vb.

• Sınavlar için ayrı bir sınıf, okuyucu ya da kaydedici sağlanması

Kennedy ve ark 2008

Kennedy ve ark. 2008

ØSEMPATİ

EMPATİ

TEŞEKKÜR EDERİM