endüstrisinde sağlık gözetimiapp.csgb.gov.tr/isggm/oshaturkey/sunumlar/90.pdf•toz örnekleri...

Tekstil endüstrisinde sağlık gözetimi

Prof.Dr. Nadi Bakırcı

Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı A.D.

VII. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı, 5-7 Mayıs 2014, İstanbul

Millworkers by Laurence Stephen Lowry (1948)

Tekstil Sektörü

Elyaf ve ipliği kullanım eşyasına dönüştüren süreçler: Elyaf hazırlama, iplik, dokuma, örgü, boya, baskı, apre, kesim, dikim süreçleri


• Dünyada 60 milyon işçi

• Türkiye’de 720 bin kayıtlı, 3 milyon kayıt dışı (ÇSGB, İş Teftiş Kurulu -2011 Yayın no:52)

• Tekstil ve hazır giyim sektörü ağır ve tehlikeli işler kapsamında


Tekstil endüstrisinde çalışanların özellikleri

- Yüksek işten ayrılma hızı

- İşe yeni başlayanların yaklaşık yarısı bir yıl içinde işten ayrılıyor. Özellikle ilk aylarda

- Kadın işçi yoğunlukta

- Genç işçi – deneyimsiz işçi yoğunlukta


Bakirci N, et al. Occup Environ Med, 63(2):126-130 (2006)

Tekstil endüstrisinde sağlık riskleri


Ergonomik faktörler

Kas iskelet sistemi hastalıkları

Gürültü İşitme kaybı

Toz Solunum sorunları

Kimyasallar Solunum sorunları

Deri sorunları

Kanserler

Psikososyal faktörler

Stres


Toz Solunum sorunları

ÇALIŞMA ORTAMI,

ETKEN

İŞÇİ

TANIMLAMA

DEĞERLENDİRME

KORUMA

-Etken (ler)?

-Çevrede bulunma ve

dağılma özellikleri

-Çalışana nasıl ulaşıyor?

-Vücuda nasıl giriyor?

-Etkenin çevredeki düzeyi?

-İşçiye ne kadar ulaşıyor?

-Sınır değerlerin neresinde?

-Maruz kalımın kontrolü

-Kaynakta,

-Ortamda

-Kişide

-İş organizasyonu ile

-Çalışanlar kimler?

-Yaş, cinsiyet, eğitim,.

-Önceki işleri

-Maruz kalım öyküleri

-Çalışanlar etkilenmiş midir?

-Etkene yönelik

taramalar –Erken tanı

-Kişiye yönelik koruyucu

önlemler

-Erken tanı ve tedavi

Tekstil tozlarının ortaya çıktığı işler

Çırçır İplik Dokuma

Hazır giyim işletmelerinin kesim bölümleri


Açma-Harman (opening)

Tarak (carding) Fitil (combing)

İplik (spinning) Bobin

(winding)

Ambalaj (packing)

Pres (waste room)

İplik üretimi

Tekstil işinde

• Hangi tozlar açığa çıkıyor?

– Pamuk

– Yün

• Toz denilince anlayacağımız:

– Pamuk lifi + sap ve yaprak parçaları + mikroorganizmalar + pestisit


Çalışma ortamına yönelik

• Toz örnekleri toplama

– İşyeri ortamından (Total-Statik)

• Elektrostatik çöktürücüler

• Yüksek hacimli toz toplayıcıları

• Gravimetrik toz toplayıcıları

– İşçilerden (Kişisel toz örnekleri)



– İşçilerden (Kişisel toz örnekleri)



Bakirci N, et al. J Occup Environ Med, 49(8):853-861 (2007)


Grafik 2: Endotoksin yoğunluklarının çalışma alanlarındaki logaritmik ortalamaları ve güven aralıkları

1459399012175N =

tü m alanlar

pres

ambalaj

bobin

iplik

fitil

cer-p enye

açma-tarak

%95

GA

End

otok

sin

yoğu

nluğ

u (L

og)

5

4

3

2

1

0

291416116270565417N =

tü m alanlar

pres

ambalaj

bobin

iplik

fitil

cer-p enye

açma-tarak

%95

GA

Toz

yoğ

unlu

ğu (L

og)

1,0

,8

,6

,4

,2

0,0

-,2

-,4

Grafik 1: Toz yoğunluklarının çalışma alanlarındaki logaritmik ortalamaları ve güven aralıkları

Bakırcı N, ve ark. “İstanbul’da üç iplik fabrikasında pamuk tozu ve gram negatif endotoksin düzeylerinin incelenmesi” 9.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. Ankara, 3-6 Kasım 2004


Toz yoğunluğu limitleri

Zaman Ağırlıklı Ortalama

Değer (ZAOD/TWA) (mg/m3)

Pamuk tozu (Çırçır, hallaç, iplik) 0.5

Pamuk tozu (Dokuma) 0.75

Pamuk tozu (Konfeksiyon) 1

TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: 05.11.2013 Sayısı: 28812


Maruz kalımın değerlendirilmesi

Birikimli maruz kalım endeksi

• Maruz kalım süresi

• Toz veya kirletici yoğunluğu

– Çalıştığı ortamda

– İşçiye ulaşan


Toz kontrolü için

• Kapalı sistem çalışma

• Toz yoğunluğunu azaltacak önlemler

• Uygun havalandırma

• Toz maskesi


Pamuk tozunun sağlık etkisi

akut bisinozis • İlk kez pamuk tozu ile

karşılaşan işçilerde çalışma hayatının ilk dönemlerinde

• Vardiya boyunca solunum fonksiyonlarında azalma vardır

• Solunum yolunun iritasyonuna ait belirtiler ortaya çıkar

• İşten ayrılmanın yüksek olmasına ve “sağlıklı işçi etkisine” neden olabilir

kronik bisinozis • 20-25 yıl pamuk tozuna

maruziyetin ardından oluşan,

• Shilling ve arkadaşlarının tanımladığı “klasik bisinozis”


SAĞLIK GÖZETİMİ_Tanı ve izlem için

• Öykü

• Solunum fonksiyon testleri


İşçilerin tıbbi izlemi

• İşe giriş muayenesi – Öykü (standart anket) – Fizik muayene – Solunum fonksiyon testleri (SFT) – Akciğer radyografisi (?)

• Periyodik muayeneler (riske yönelik izlem)

– Öykü (standart anket)_yıllık – Fizik muayene – Solunum fonksiyon testleri (SFT)_ilk hafta ve yıllık – Akciğer radyografisi (?)


Tıbbi görüşmenin-Anketin içeriği • Kişisel bilgiler/çalışma öyküsü • Mesleki maruz kalım bilgisi • Tütün kullanımı

• Belirtiler

– Göğüste sıkışma hissi – Nefes darlığı – Öksürük – Balgam – Alerjik rinit – Göz şikayetleri – Hırıltılı solunum

BELİRTİLERİN ÇALIŞMA İLE İLİŞKİSİ SORGULANIR


• Evre 0: Semptom yok

Bisinozis

• Evre B 1:Çalışma haftasının ilk günlerinin çoğunda göğüste sıkışma ve /veya nefes darlığı

• Evre B 2:Çalışma haftasının ilk ve diğer günlerinde göğüste sıkışma ve /veya nefes darlığı

SORU 3: GÖĞÜSTE SIKIŞMA HİSSİ 3.1) Göğsünüzde hiç sıkışma hissi veya nefes almada zorlanma oluyor mu? EVET HAYIR Yanıt "HAYIR" ise "SORU 4- NEFES DARLIĞI"na geçiniz 3.2) Göğsünüzdeki sıkışma hissi, sadece soğuk algınlığı geçirdiğiniz dönemlerde mi ortaya çıkıyor? EVET HAYIR Yanıt "EVET" ise "SORU 4-NEFES DARLIĞI"na geçiniz 3.3) Göğüste sıkışma hissi günün belli saatlerinde mi ortaya çıkıyor? EVET HAYIR "EVET" ise: hangi saatlerde?: Sabah öğleden sonra akşam gece Çalışma saatlerinde 3.4) Göğüste sıkışma hissi düzenli olarak haftanın belli bir günü ya da günlerinde mi ortaya çıkıyor? EVET HAYIR "EVET" ise: hangi günlerde? P.tesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma C.tesi Pazar 3.5) Göğüste sıkışma hissi, düzenli olarak, haftanın belli bir günü ya da günlerinde daha da kötüleşiyor mu? EVET HAYIR "EVET" ise: hangi günlerde? P.tesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma C.tesi Pazar 3.6) Göğüste sıkışma hissi, düzenli olarak, çalışırken her hafta mı yoksa bazı haftalarda mı ortaya çıkıyor? HER HAFTA BAZI HAFTALARDA 3.7) Göğüste sıkışma hissi, hafta sonu tatilinde daha mı iyi, aynı mı, daha mı kötü? DAHA İYİ AYNI DAHA KÖTÜ 3.8) Göğüste sıkışma hissi tatil günlerinde daha mı iyi, aynı mı, daha mı kötü? DAHA İYİ AYNI DAHA KÖTÜ 3.9) Bu şikayetiniz ne zamandan beri var? ____ yıl ____ ay ____ gün


Solunum yolu irritasyonu (SYİ)

• Evre SYİ 1: Toza maruz kalma ile başlayan öksürük

• Evre SYİ 2: Toza maruz kalma ile başlayan veya artan balgam çıkarma (bir yılda 3 ay boyunca hemen her gün)

• Evre SYİ 3: Toza maruz kalma ile başlayan veya artan balgam çıkarma (ya göğüs hastalıkları ile alevlenir ya da en az 2 yıl devam eder)

Solunum Fonksiyon Testleri

• İşe başlamadan önce yapılan SFT – İlk değerleri saptayacak

– Hangi değerlerde risk yüksek ?

• İşe yeni başlayanlar için (akut etkiyi anlamak için)_ilk hafta – Vardiya öncesi

– Vardiya sonrası (vardiya süresindeki değişimi göstermek için)

• Düzenli SFT izlemi (kronik etkiyi anlamak için)_yıllık


Akciğer fonksiyonları

1. Akut değişiklikler

Sınıflandırma Vardiya süresinde FEV1’deki azalma

Etki yok: <%5

Hafif etki: %5-9

Orta düzeyde etki: %10-19

Şiddetli etki: >=%20

2. Kronik değişiklikler

Etki yok: FEV1 beklenen değerin en az %80’i

Hafif-orta düzeyde etki: FEV1 beklenen değerin %60-79’i

Şiddetli etki: FEV1 beklenen değerin %60’ından daha düşük

Maruziyet ve kontrol gruplarında çalışma haftası boyunca FEV1 değişimi

6565666565 4747474747N =

5.gün4.gün3.gün2.gün1.gün

FE

V1'

deki

değ

işim

in y

üzde

si (

%95

GA

)

8

6

4

2

0

-2

-4

Kontrol grubu

Maruziyet grubu

Bakirci N, et al. Occup Med, 56(6):365-370 (2006) VII. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı, 5-7 Mayıs 2014, İstanbul

• Tedavisi, mesleki astım, amfizem ve kronik bronşit tedavisine benzer (bronkodilatörler, anti-enflamatuar ve inhale steroidler)

• Korunma çok daha önemli – Çalışma ortamına yönelik

• Maruz kalımın değerlendirilmesi ve toz kontrolü

– İşçiye yönelik • Periyodik muayeneler ve işe giriş muayeneleri

(Öykü/anket ve solunum fonksiyon testleri)

• Toz ile temasın kesilmesi


Jing Shi, et al. Am J Respir Crit Care Med. Jul 15, 2010; 182(2): 200–206


Prof.Dr. Nadi Bakırcı

Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı A.D.


[email protected]

Industrial Landscape, Ashton-under-Lyne by Laurence Stephen Lowry (1952)

endüstrisinde sağlık gözetimiapp.csgb.gov.tr/isggm/oshaturkey/sunumlar/90.pdf•toz örnekleri...

Documents