en güzel türk atasözleri - nurhan aydınkal

8/12/2019 En Gzel Trk Ataszleri - Nurhan Aydnkal

1/100


2/100

A ( ATASZLER)


3/100

Abann kadri yamurda bilinir.Her eyin bir deeri vardr. Bir eyin gerek deeri (kadri) ise, ona gerekten ihtiyaduyulduu zaman ortaya kar.

Abdala kar yayor demiler, titremeye hazrm demi.

Yoksulluk ve skntiinde yaayp eziyet ekmekte olan kimseler, karlaacaklarzorartlardan endie duymazlar. nk onlar bu ekilde yaamaya alktrlar.

Abdal ata binince bey oldum sanr, algam aa girince yaoldum sanr.Kimi grgsz ve eitimsiz kimseler bir rastlantsonucu lyk olmadklarnemli bir iin

bana geseler ya da bir mevki elde etseler, aptalca davranmaya, o yerin adamgibigrnmeye ve bbrlenmeye balarlar. Dahas, bunun kendi haklarolduunu da ileri srerler.Abdal dnden, ocuk oyundan usanmaz.Kimi insanlar yaptklariten zevk duyarlar ve onu brakmak istemezler; bu ii srekli olarak,tekrar tekrar yapmaktan da hi bkknlk duymazlar.

Abdaln dostluu ky grnceye kadar.kariin yaknlk gsterip dostluk kuran kimse, bekledii yararelde ettikten, iiniyrtecek baka yollar bulduktan sonra sizinle olan ilikisini keser.

Abdal (dervi) tekkede, hacMekke`de bulunur.Hemen herkesin ilgi duyduu bir alan, kendine zg bir ii vardr. lgi duyduu alan ya da ineredeyse kii de orada bulunur.

Acele bir aatr, meyvesi pimanlk.

Tella, sab

rs

zca ve ivedilikle yap

lan iler genellikle kt sonular dourur; kiiyipimanln iine iter.

Acele ile menzil alnmaz.Tellanp ivmekle, sabrsz davranmakla daha abuk sonu alacamz, baarkazanacamzsanlmamaldr. Bilinmelidir ki her iin bir sresi vardr.

Acele ie eytan karr.Dnp tanmadan, abuk davranlarak yaplan iten iyi sonu beklenmemelidir; o iyayanlya da bozuk olur.

Acemi katr kapnnde yk indirir.Bir iin yabancsolan, bir ie almam, beceriksiz ya da anlaysz kii, kendisindenbeklenen ii eksik yapar ve istenildii gibi yerine getiremez; daha balang annda veya ennemli yerinde ii brakverir.

Ackan doymam (sanr), susayan kanmam sanr.Uzun sre bir eyin yokluunu ekip ona ihtiya duyan kimse, o eyden ne kadar ok eldeederse etsin tatmin olmaz; kendisine yetmeyecei duygusu iinde bulunur.

Ackmkudurmutan beterdir.Bir eyden uzun sre yoksun kalan kimse, onu grd anda ele geirmek ister; kendinden

geercesine ona saldrr, sanki kudurmugibidir, gz hibir eyi grmez, tek dnduzun sre yokluunu ektii o nesnedir.


4/100

Acndrrsan arsz olur, acktrrsan hrsz olur.Bir kimsenin acnmasna yol aar, bakalarnona merhamete getirirseniz, o kimse yerli yersizyardm dilemeye balar ve gittike arszlar; bunun yannda kimilerinin hakknksar,emeklerinin karlnvermez ve onlara-yoksul brakrsanz, onlar da hrszlk yapmaya

balarlar.

Acpatlcankraalmaz.Kt durumda olan bir kimseyi, ortaya kacak yeni kt durumlar etkilemez; pek okzorlua katlanabilir; nk o, bylesi kt durumlara almtr. Ayrca, ie yaramayacak hlegelmikimseler de, tutar bir yanlarolmadiin felketlerden ekinmezler.

Ac(kt) sz insan(adam) dininden (karr), tatlsz (dil) ylandeliinden (ininden)karr.Onur krc, sert, kt szler insanfkelendirir; sabrntarr, ileden karr, hoolmayandavranlara srkler. Bunun aksine yumuak, tatl, hoszler de fkeli, geimsiz, saldrgan

insanlaryattrabilir; zarar vermelerinin nne geip onlardoru yola sokabilir.

A aman bilmez, ocuk zaman bilmez.A, yemek yeme ihtiyacolan, yemesi gereken kimsedir. Bu insann dncesi de karnndoyurmaktr. Onun bu istei kimi zrlerle giderilip geitirilemez, byle yaplmak istenirsekimi anlamsz ve ardavranlara kaymasna neden olunur. ocuklar da bir ey istediler mihemen onun yerine getirilmesini isterler, beklemek nedir bilmezler.

A (ark) at yol almaz, a (ark) it av almaz.grdrlen kimselerden verim umuluyorsa onlar a, yoksul ve zaruret iinde braklmamal,her ynden tatmin edilmelidirler.

A ayoynamaz.Kendisinden ibeklenilen kimseden emeinin karlesirgenmemelidir; insan ya da hayvanolsun, alan mutlaka doyurulmaldr.

A brakma hrsz edersin, ok syleme arsz (yzsz) edersin.Ynetiminde bulunan, gzetiminde olan kimseleri madd ve manev ynden tatmin etmelisin.nsanlarbu ynlerden skntya drr, emeklerinin karlnvermez, kt muameleyemaruz brakrsan yanlyola saparlar; sz dinlemez olurlar, arszlarlar.

A doymam, tok ac

kmam san

r.Uzun sre yokluk iinde olan a insan elde ettiinden ounu ister, tatmin olmaz,yetmeyecei duygusunu tar. Tok, yani varlklinsan ise var olanla yetinir gibidir,elindekilerin bir gn gelip tkeneceini dnmez, yeni kazan yollarna bavurmaz, dahaselindekileri bilinsizce harcamaya devam eder.

A elini kora sokar.A ve yoksul insan, zorunlu ihtiyalarngidermek iin canpahasna bile olsa her trltehlikeye atlmaktan ekinmez.A gzn, aarlar gzn.Uralarnda, giritiin ilerinde uyank bulunup dikkatli olman gerekir; yoksa umulmadk,

beklenmedik bir anda byk zararlarla karkarya kalabilirsin. Bu beldan sonra aklnbana gelir ama iiten gemiolur.


5/100

Ak az a kalmaz.alan, didinen, ne istediini bilen, bkmadan usanmadan bunu dile getiren kii geim yolunu

bulur; muhta duruma dmez, a kalmaz.

Ak yaraya tuz ekilmez.Acsve derdi taze olan bir kimsenin zntsn artracak sz ve davranlardan kanmakgereklidir.

Ak yerde tepecik kendini dasanr.Kymetli, yetenekli kimselerin bulunmadveya az bulunduu bir yerde, kendinde az da olsa

bir ey bulunan kimse bbrlenmeye, byklk taslamaya balar.

Alan solar, alayan gler.Hayatta hemen her ey bir deiimin iindedir, olduu gibi kalmayp tersine dnebilir, gzelirkinleebilir; mutsuz mutlu, yoksul da zengin olabilir.

An gz ekmek teknesindedir (olur).nsann tek amac, ncelikle kendisi iin gerekli, yaamasiin zorunlu olan, yokluunuektii eyi elde etmektir.

An karndoyar, gz doymaz.1. Bir eyin uzun sren yokluu alk ve doyumsuzluk duygusuna iter insan; bu insan hidoymam, a kalacakmgibi davranr; gz nesnelerde kalr, o nesneleri kaybedeceksansna kaplr. 2. htiraslkii elindekiyle yetinmez, daha fazlasnister.

A kurt bile komusunu dalamaz.Komu hakkok ycedir. Komuya hangi artlarda olursa olsun, a ya da zengin iyidavranlmaldr. nk toplumun dirlik ve dzenlii bir ynyle buna baldr.

Ama srrndostuna, o da syler dostuna.Sr zeldir ve gizli tutulmaldr. Onun gerekten duyulup yaylmasistenmiyorsa, dosta bilealmamaldr. Alrsa o da azndan karabilir ya da yaknna anlatabilir, bunu bakalarduyabilir, saklamaya altn ey sr olmaktan kar, yaylr.

A ne yemez, tok ne demez.Yoksul kii ihtiya duyduu eyin en ktsne bile razolur; iyisini, ktsn arayacak

durumda deildir. Oysa varl

kl

kii iin durum farkl

d

r, o her zaman daha iyisini ister, engzel eylerde bile bir kusur bulur, mrn krn eder.

A tavuk (dnde) kendini buday (arpa, dar) ambarnda sanr (grr).Yoksulluk eken, varlk yz grmeyen kii srekli ihtiya duyduu eylerin hasretini eker;kendisini onlarelde etme hayaline kaptrr, olmayacak dler kurar.

Atrma kutuyu, syletme kty.Houna gitmeyecek szler sylenmesine, hakknda kt eylerin ortaya kmasna yol amakistemiyorsan karndakini kzdrma.

A tokun yzne bakmakla doymaz.nsan ihtiya duyduu, srekli yokluunu ektii eyleri varlklkimselerde grmekle onlara


6/100

sahip olmusaylmaz. Tatmin olabilmek iin onlargerekten elde etmelidir.

Adalet ile zulm bir yerde barnmaz.Bu iki ey tamamen bir birinin kartdr. Hak, hukuk ve doruluun bulunduu yerde zulmolamaz, zalimler bulunamaz. Zulmn bulunduu yerde ise hak yeme, smr, erilik, azgnlk

vardr ve orada da ne adalet ne de dil vardr.

Adam adama her daim muhta (gerek olur).Tek bana yaamak olduka zor olduundan insanlar bir arada yaarlar, dayanmaya gerekduyarlar. htiyalar bu sayede karlklolarak giderilir. Bu bakmdan hibir insankmseyip yararsz saymamal; olur ki bir gn, hilenen o insann yardmna gerekduyulabilir.

Adam adama yk deil, can gvdeye mlk deil (Adam adama yk olmaz).Birileri gelip konuumuz olabilir, evimizde kalabilir. Bu konuk tpkcan gibidir; can naslgvdeye geldii gibi gidiyorsa, konuk da gnn birinde geldii gibi gidecektir. Bu sebeple

yanmza gelen arkada, dost, yakn ve konuklarmzdan yaka silkmemeliyiz.

Adam adamdan korkmaz, utanr (hatr sayar).Bir kimse kendisine yaplan kabalk, ktlk karsnda sert tepki gstermiyor, benzer birekilde karlk vermiyorsa, bu korktuundan deildir; hatr saydndandr, utandndandr,duygularna egemen olduundandr.

Adam adam denmekle adam olmaz.Deerleri olmadhlde deer verip saygduyarak, bazunvanlar vererek, verek,

pohpohlayarak bir kimseyi iyi yetimi, deerli bir kimse yapamayz. Gerek ahsiyet,olgunluk, insana yakacak durum, tutum ve davraninsann kendinde bulunmaldr.

Adam adamdr, olmasa da pulu; eek eektir, olmasa da ulu.Bir kimsenin toplumdaki sekin yeri ve nemi zengin ya da yoksul hliyle llemez. Kimiinsanlar son derece yoksuldurlar ama kendilerinde bir adamlk vardr. Kimileri de zengindirama insanlktan nasiplerini almamlardr. Dolaysyla yoksul olmak insann deerinidrmez, zengin olmak da deerini artrmaz.

Adam adambir kere (defa) aldatr.Bir kimse, huyunu suyunu bilmedii bir kiiye bir kez aldanr; bir daha aldanmaz. nk birkez aldanmve ders almtr. Artk kendini ona gre ayarlar, kartarafn dzenbaz olduunu

bildii iin tedbir al

r, dzenbaz ne derse desin inanmaz ve tuza

na dmez.Adama dayanma lr, duvara (aaca) dayanma yklr (kurur).nsanlar hayatlarboyunca birbirlerine destek verirler, yardmcolurlar. Ne ki her destek veyardm srekli olmaz. O hlde insan, yapacailerde bakalarnn yardmna ve desteinedeil, ncelikle kendi gcne, bilgi ve becerisine dayanmalve gvenmelidir.

Adam ahbabndan bellidir (Bana arkadansyle sana kim olduunu diyeyim).nsan daha ok anlat, huyunu suyunu bildii, sevdii, yannda bulunmaktan holandkimselerle arkadalk kurar; dostluk eder. Dolaysyla bir kimsenin iyi ya da kt olduu,arkadalk kurduu kimsenin kiiliine baklarak anlalabilir.

Adamak kolay, demek gtr.


7/100

Bir ii yerine getireceim demek, davranyla ya da tutumuyla o ii yapacam duygusuuyandrmak, umut vermek kolaydr. Ne var ki yerine getirmek ve yapmak gtr. nk bu,

bir abaya, bir maddeye ya da bir paraya dayanr; bunlar da zor sarf edilir eylerdir.

Adamn (insann) adkacana (kmaktansa) canksn (kmasyedir).

Toplumun bir insan hakknda verdii yargkolay kolay deimez. Eer bir adamn adktyekm, bu yanyla hret bulup tannmsa, bu durum onun iin katlanlmazdr. Nereye gitsekt yanyzne vurulacak, itilip kaklacak, aalanp toplum dna itilecektir. Byle birhayatyaamak, o insan iin yaarken lmek demektir.

Adamn iyisi alverite belli olur.Alveribir insann karakterini, iyi ya da kt oluunu belirleyen en nemli ltlerden

biridir. Alveriher eyden nce kara dayanr. Birok insan da kariin ahlk kurallarninemekten kanmaz. Bunu anlamann en iyi yolu da kiiyi alverite denemektir. Alverisrasnda hileye bavurmayan, hakkgzeten, yalan sylemeyen, ahlksz yollara sapmayankimse iyi insandr.

Adamn iyisi ibanda belli olur.nsangsteren sz deil, iidir. Bir insann gerek deeri; becerikli mi beceriksiz mi,alkan mtembel mi, baarlmbaarsz m, iyi mi kt m olduu yaptilerle,evresindekilere kartakndtutumla llr.

Adamnyere bakanndan, suyun ar (sessiz) akanndan kork (sakn).Genellikle sessiz akan sular derin ve tehlikeli olurlar. Bir olay karsnda duygu vedncelerini aa vurmayan, niyetini belli etmeyen, sessiz kalan kimseler de ar akan suya

benzerler. Sinsidirler, ilerinde besledikleri ktlkleri hissettirmezler, bu bakmndansakncaldrlar.

Adam olana bir sz yeter.yi yetimi, kiilikli, anlayl, duyarlkiiler kendilerine sylenen sz, ilk syleniindeanlarlar ve szn gereini yerine getirirler. Bir sz defalarca syleten, syleyeni zorlayan,kmaza sokan kimselerde ise, bir kavraynoksanl, bir ahlk eksiklii var saylabilir.

demolu (insanolu) ist emmitir.Balangcndan bu yana nankrlk insanolunun deimez bir sfatolagelmitir. Yaplan biriyilie kar, okluk ktlkle cevap vermek, insann atamadhuylarndandr. Sanki bu,insanda deimez bir hldir. Bu bakmdan insanolu gvensizdir, ona kardaima dikkatli

olunmal

d

r.Aaca kan keinin dala bakan olaolur.Byklerin kkler zerinde byk bir etkisi vardr. ocuklar, okluk byklerini rnekalrlar. Onlardan ne grrlerse onu yapmaya alrlar. Bu sebeple, anne-babann ocuklar,

byklerin de kkler zerindeki etkisi, eitim asndan olduka nemlidir.

Aackurt, insandert yer.Aa kurdu, iine yerletii bir aacveya tahtayznden, iten ie yiyerek rtr ya dakurutur. Dert ve znt de tpkaa kurdu gibidir. nsaniten ie ypratr, perian eder,dayanksz klar, yiyip bitirir.

Aa kknden yklr.


8/100

Aacayakta tutan, onu topraa balayan kkleridir. Onun btn dallarnkesebilirsiniz,ancak ykamazsnz. Ykmak iin kklerini topraktan karmak zorundasnz. Bir aile, toplumya da dzen de tpkaa gibidir. Onu da ayakta tutan bir temel (kk) vardr. Kimiayrntlarn(dallarn) yok edebilirsiniz, ancak ykp bozamazsnz; ykmak iin temelinisarsmak, ana noktalarnbozmak zorundasnz.

Aa yapraile gzeldir (grler).Bir aacgzel gsteren, verimli klan, canltutan yapraklar, iekleri ve meyveleridir.Varlnancak bunlarla kantlar. nsanlar da byledir. nsan ailesi, ocuklar, yaknlarvedostlarile bir btn oluturup varlk gsterebilir. Eer bunlardan mahrum olursa yapraksz,ieksiz ve meyvesiz bir aa gibi kalr ortada; cansz, kurumugibi, gsz ve verimsizdir.

Aa yaiken eilir.ocuklar mutlaka kk yata eitilmelidirler. Bu yalarda ilenmeye, her trl bilgiyledonatlmaya elverilidirler. Zaman geip de bydke eitilmeleri zorlar. Yalinsan kolaykolay eitilmez. Onlar tpkkuru bir aa gibidirler. Eilmezler, buna zorlanrlarsa krlrlar.

Bu sebeple onlara yeni bir davrankazandrmak imknsz gibidir.

Alda olak dosa ovada otu biter.Yce Allah, her canlyyaratrken onunla birlikte rzknda yaratr. Ancak insanlar agzllk edip kimilerinin hakkngasbederler, rzklarna el koymaya alrlar. Dolaysylakimileri a ve yoksul kalr. nsanlar bu tavrlarndan vazgemiolsalar, herkesin rzknnkendisine yeter olduu apak ortaya kacaktr.

Ar giden yol alr, hzlgiden yolda kalr.Gittiimiz yolda, tuttuumuz ite ilerlemek istiyorsak acele edip tela dmemeliyiz. Yavayavaama gvenli, gerekli bir tempoda, emin admlarla yrmeliyiz. Byle hareket etmezsek,aceleciliimiz yznden srebilir, yolumuzu arabilir, sonuca da ulaamayz.

Ar kazan ge kaynar.1. Herkesin anlayyetenei bir deildir, renme kabiliyetleri de farkldr. Kimi kaln kafalkimseler bir meseleyi olduka ge ve zor kavrarlar. 2. Bazbeceriksiz, tembel kiiler ilerinige yaparlar ve zamannda yetitiremezler. 3. Arbal, olgun kimseler bir olay karsndahemen fkelenip tellanmazlar.

Ar ol, batman gelesin.Temkinli, arbal, ll ol ve dengeli hareket et ki, itibar gresin; sevilip saylasn. nk

hafif merep, sulu, abuk k

z

p tak

nl

k gsteren, aceleci kimseler toplumda pek sevilip yeredinemezler.

Ar tabatman dver (yerinden oynamaz).Tutarl, ll, arbal, temkinli kimselerin toplumda etkin bir yerleri, ayrcalklbirkiilikleri vardr. Bu ayrcalklarsebebiyle onlara kolay kolay kimse ilimeye cesaret edemez,onlarhrpalamaya yle herkesin gc yetmez, dolaysyla ister istemez sayggrr veyerlerini korurlar.

Ar yongayyel kaldrmaz.Davranlarll, szleri yerinde, temkinli ve arbalolan insanlara detkenler, niyeti

bozuk kimseler kolay kolay zarar veremezler.


9/100

Az yer, yz utanr.kram kabul eden, armaan alan kii, bunlarkendisine sunan kimsenin istediini yerinegetirme zorunluluunu duyar; bir borluluk duygusuyla bu istei reddetmeye utanr, istemesede ii yapar.

Alamayan ocua meme vermezler.Hakkmzn yendii yerde susup sonuca katlanmak doru deildir. Susar, sesimizi karmaz,hakkmzaramazsak kimse bize yardm elini uzatmaz; hakkmzvermez. Onun iinhakkmzarama yoluna gitmeli ve bu yolda sesimizi duyurmalyz.

Alatan glmez.Bakalarna zulmeden, skntveren, ile ektiren kimselerin ktlkleri karlksz kalmaz;gnn birinde bu dnyada ya da teki dnyada kendisine dner, yaptklarnn cezasnmutlaka eker, o da alar.

Arsz bamezarda gerek (olur).

Yaayan her insan dertten, ileden yakasnkurtarabilmideildir. Yaadka dakurtaramayacaktr. Dolaysyla dertsiz insan ancak mezarda bulunur. Bu demektir ki, insandertten ancak lnce kurtulacaktr.

Austosta glge kovan, zemheride karnn ovar.Vakit ve frsat varken (yazn) almayan, tembel tembel oturan, keyfini dnen kimse, frsatkatktan sonra, almann zor olduu gnlerde (kn) geim skntseker; perian olur, akalp yoksul der.

Ah alan onmaz.Zulmeden, hak yiyen, ktlk yapan ve bu sebeple birilerinin bedduasnalan kimse iflholmaz; onun sonu iyi deildir, yaptklarnn cezasnmutlaka grr.

Ahlatn (armudun) iyisini aylar yer.Deerli, gzel ve iyi eyler oklukla onlara lyk olmayan kimselerin eline geer ve onlarcakullanlrlar. Bu da gsteriyor ki, insanlar gelien olaylara ok kez engel olamazlar.

Ahmaa yz, abdala sz vermeye gelmez.Anlaykt, beceriksiz, yzsz ve ylk, karckimselere gereksiz yere yaknlkgsterilmemelidir. Yoksa bu yaknlktye kullanabilir. Yerli yersiz karnza kp sizirahatsz ve huzursuz edebilir. Bu gibi kimselerle kurulacak ilikilerde dikkatli olunmaldr.

Ahmak iti yol kocatr.Bazinsanlarn giriimleri, uralar, didinmeleri, yaptklarileri ahmaklklaryzndensonusuz kalr; ypranmalarna yol aar. Bunun byle olmasnn sebebi, ie iyi dnmeden,

pln yapmadan girmibulunmalar, karlarna kacak aksilikleri hesaplamamolmalardr.te bylesi bir giri, onlartekrar tekrar yapmak zorunda brakm, zaman kaybettirmi,yormuve ypratmtr.

Akacak kan damarda durmaz.Takdir, tedbiri bozar derler. Bir zarara uramak, nemli bir eyimizi kaybetmekkaderimizde varsa, ne yaparsak yapalm, ne nlem alrsak alalm bunun nne geemeyiz.

Bugn ya da yarn, er veya ge olan olacaktr.


10/100

Ak ake kara gn iindir.Emek vererek, aln teri dkerek kazandmz para, skntlanlarmz ve zor gnlerimiziindir; bizi darlktan bu para ekip kurtarr, rahata erdirir. Dara dlen gnlerimizde bu

parayharcamaktan da geri durmamal, ekinmemeliyiz.

Akan su yosun (pislik) tutmaz.Bilinen bir ey ki, devamlakan su kendini ve yatantemiz tutar; hareketsiz ve birikintihlinde olan su da aksine mikrop ve pislii bnyesinde tar. Denebilir ki hareketlilik, canllkve alkanlk insancanlve retken yapar; iyimser klar, ktlkten uzak tutar,dknln nler; bylece de o insan hem kendine, hem de bakalarna yararlolur.

Akar su ukurunu kendi kazar.Azimli olan, bir ey yapma istei ve gcn tayan, gayretli ve atak kimseler zorluklara

boyun emezler; amalarngerekletirmek iin imkn ararlar, yollarnne yapp edipbulurlar.

Akan suya inanma, el oluna gvenme.Kimi akar sular yavaaktiin tehlikesiz grnebilir, ancak yine de gvenmemelidir. Bir ano suya kaplp srklenebilir, derinlere ve burgalara ekilip boulabiliriz. El olu da tpkbuakar sular gibidir, kimi yanlarna bakarak onlara gven duyamayz. kariin bizi tuzaadrebilir, bamza olmadk iler aabilir, zor durumda brakp zarara uratabilir. Bununiin temkinli olmalyz.

Akl akldan stndr.Her insan aynanlay, bilgi ve dnme gcne sahip deildir. Bizim akletmediimizi, bir

bakasakledebilir. Biri bizden daha iyi dnp karanlk bir noktada bize k tutabilir. Bubakmdan nemli ilerimizde gvenli, genidnce sahibi kimselere danmaktan, onlarnbilgi ve tecrbesine bavurmaktan kanmamalyz.

Akl iin tarik (yol) birdir.Bir mesele ancak akl yoluyla zlebilir. Bu yol ise tektir. Doru dnenlerin, mantklolanlarn bu yolu izlediklerinde vardklarsonu hep aynolacaktr.

Akl kiiye (adama) sermayedir.Giritiimiz hemen btn ilerde baarlya da baarsz olmamzdaki en byk etken akldr.O, yapmaya altmz ite baaracmzdr. Onu gerektii gibi, yerinde kullanrsak iyi sonualmamz kolaylar. Hemen her ite bir sermayeye gerek duyulduu aktr. Bu sermaye de

parad

r. Ama unutmayal

m ki, paran

n da ie yarar ekilde kullan

lmas

ak

lla olur.Aklldman, aklsz dosttan hayrldr (Deli dostun olacana aklldmann olsun).Dncesiz ve yersiz davranan, gerei grmeyen, anlaykt kimseler yaptklarilerin,syledikleri szlerin ne gibi sonular douracanhesap edemezler. Bu yanlaryla, iyi niyetlide olsalar dostlarna bilmeyerek zarar verebilirler. Bunun aksine, aklldmann neleryapabilecei, hangi yollara bavuracanceden tahmin edilip sezilebilir; dolaysyla kiitedbirini alr, kendisine gelebilecek zararlarnlemeye alr.

Akllhrsz, akn ev sahibini bastrr.Aklnkullanmasnbilen, ak gz, uyank ve dzenbaz kimseler dncesiz, kavraykt,

ahmak ve akn kimseleri aldatmakta bir zorlukla karlamazlar. Hatta bu kimseler,karlarndaki bu aptal insanlar, haklda olsalar haksz karabilirler; kendilerini su


11/100

ilememigibi gsterebilirler.

Akllkpr arayncaya dek deli suyu geer.nlem almaya, hazrlklolmaya almkimi tedbirli kimse, hemen her eyde bir sonucaulamak iin salam bir yol arar. Bunun iin de dnp tanr, kolay kolay karar veremez.

Dolaysyla da epey zaman harcamve sonuca ulamakta gecikmiolur. Oysa gz pek atakve yeterince dnmeden karar veren kimse, tehlikeyi gze alp ie giriir ve sonuca dahaabuk ular.

Akllyarkada tutma, aklszklavuz etme.Hangi ite, hangi ynetimde olursa olsun salklbir sonuca gidilmek isteniyorsa, mutlaka iyive doru dnenlere, iinin ehli ve akllkimselere ncelik verilmelidir; onlar takipi deil,takip edilenler olmaldr. Eer bunun tersi yaplp aklsz, ahmak, beceriksiz, anlayktkimselere ncelik verilir, onlar ibana getirilirse yaplan iten olumlu bir sonu eldeedilemez; elde kalan yalnzca zarar olur.

Akl para ile satlmaz.nsanlar aklca eit deillerdir. Kimileri akll, kimileri aptaldr. Bunu deitirmek mmkndeildir, byle de srp gidecektir. stelik akl, somut bir ey de deildir. Sonradan da eldeedilemez, parayla da alnp satlamaz. Etrafmza yle bir baktmzda delice iler yapanvarlklinsanlar, akllca iler yapan yoksul insanlar grrz. Eer akl parayla satn alnmolsaydzenginlerin dilece iler yapmadklarna tank olabilirdik.

Aklsz ban zahmetini (cezasn) ayaklar eker.1. yi dnp tanmadan, eni konu hesaplamadan verdiimiz kararlar, yaptmz giriimler

bizi kt sonularla karkarya brakr, kmaza sokup oraya buraya koturur, yorgundrr. Hemen her eyi yeni batan yapmak durumuyla yz yze getirir. 2. in bandaolanlarn akletmeden verdikleri yanlkarar ve ortaya koyduklartutumlarn dourduu ktsonularn skntlarn, zahmetini buyruk altnda alanlar eker.

Akl yata deil batadr.nsann yalanmas, aklnn artmasanlamna gelmez. nsan byyebilir fakat akl(kt)kalabilir. Biliriz ki, pek ok gen yaa byk olanlardan daha aklldrlar. nsanlaryalandka tecrbe sahibi olabilirler ama tecrbe akllolanlarn iine yarar, aklszlarndeil.

Ak koyunun kara kuzusu da olur.

1. yi ana-babadan kimi zaman kt huylu ocuklar da olabilir. 2. ok iyi sand

m

z bir iin,giriimin veya tavrn kt yanlarda bulunabilir. 3. Arkada, dost ve yaknlarmzn kimikusurlu yanlarda bulunabilir.

Akla gelmeyen baa gelir.nsan her eyi eksiksiz dnp, bana gelebilecekleri nceden kestirip tedbir alacak gtedeildir. Hi ummad, beklemedii bir anda bana yle ey gelir ki, bu eyi daha nce hidnmemitir bile. Bu durumda yaplacak ey endie ve korkuya kaplmamak, sakin olmayaalmaktr.

Aklna geleni ileme, her aactalama.

Aklna geleni hemen gerekletirmeye alma; nce iyi dn, tan, doabilecek sonularhesapla. Bunun aksine hareket edip iyapmaya kalkar, her nne gelene atarsan byk


12/100

skntlarla karlar, zarar grrsn.

Akraba (dost) ile ye, i, alverietme.Hemen her alveriin temelinde kar yatar. Bu karlar insanlaratmaya srkleyiptatszlklara yol aabilir; sonuta ortaya krc, incitici davranlar kar. Dolaysyla alveri

dostluu bozucu bir ilev yklenmiolur. Bu ise devamlgren insanlar iin hobir durumdeildir. Bu bakmdan zellikle kendine gvenemeyenler, dostluklarnn devamndileyenleralverikonusunda dikkatli olmal, gerekirse birbirleriyle alveriten kanmaldrlar.

Akama kargitme, tana karyatma.Yce Allah, gndz alp rzk kazanma, geceyi de uyku ve dinlenme zamanolarakyaratmtr. Bu sebeple erken kalkp almalve erken yatmaldr. Yola kmak iin de enuygun zaman seher vaktidir, her ey grnr olduundan daha gvenlidir. Gece yolculukyapmaktan mmknse kanmaldr; gece yolculuu hem zor, hem de tehlikelidir.

Akamn hayrndan sabahn erri yedir (iyidir).

Elden geldiince iler akam ya da gece yaplmamaldr. Sabah grlmesi daha uygundur.nk gece iyapmak tehlikelidir. nsanlarn en youn, yorgun ve dalgn olduklarzaman buzamandr. alanlarn hata yapmalar, ii eksik grmeleri, verimsiz olmalargndze oranladaha fazla olur. Ayrca gndz elde edilebilen imknlar gece elde edilemez. Bu bakmdansabahleyin yaplacak ikusurlu da olsa, akam yaplacak iten daha iyidir.

Alacan olsunda da alakargada olsun.nsanlar kolay kolay borlu olmak istemezler. nk bor demek, zellikle skntda olanlariin hayli zordur. Bu bakmdan borlu olmaktansa alacaklolmak daima iyi grlr. Alnmaszor da olsa, borlu olan dememek iin karda koysa, insann alacaklolmasyine de iyi bireydir.

Alacakla verecek (bor) denmez.Kimilerine borlu, kimilerinden de alacaklolabiliriz. Ne var ki, borcumuza karlk,alacamza gvenip onunla borcumuzu deyebileceimizi dnmemeliyiz. Byle yaparsaktedbirsiz hareket etmioluruz. Borcumuzun denme gn geldiinde, eer alacamz bizedenmemise zor durumda kalabiliriz. Bu yzden borcumuzu, alacamzla deriz hesabnagitmek doru deildir; bu bir tedbirsizliktir.

Alak uan yce konar, yce uan alak konar.nsanlarn toplum iindeki yerlerini tutum ve davranlarbelli eder. Kimi insan vardr ki

alak gnlldr, byklk taslamaz, insanlar

n mevkilerine gre tav

r tak

nmaz; ite bukimseler saygve sevgi grr, toplum iinde ykselir. Kimi insan da vardr ki kibirlidir,herkesi kk grr, stnlk taslar; bu insan da hi sevilip saylmaz, toplum iinde de iyi biryer edinemez.

Alak yerde yatma sel alr, yksek yerde yatma yel alr.nsan hibir iinde arla kamamal, orta bir yol izlemelidir. Gerek madd, gerekse manevynden kendisine en uygun olansemelidir. Orta bir yol izlemeye yanamayan insana hemok dk, hem de ok yksek hayat biimi zarar verir.

Alak yer yiidi hor gsterir.

Elindeki imknlarsnrlolan, basit bir grevde bulunan kimse ne kadar deerli olursa olsunkendini gsteremez; kiiliini, yeteneini kantlayp lyk olduu yere gelemez. Bu durumda


13/100

onun nemsiz grlmesine, etkisiz kalmasna, yitip gitmesine sebep olur.

Al elmaya taatan ok olur.1. nemli, parlak mevkileri elde etmeye alan ok olur. 2. Deerli, gzel ve ekici olan eyherkesin dikkatini eker. Kimileri onu elde etmeye alrken, kimileri de kskanla dp

onun aleyhinde alrlar.

Alet iler, el vnr.nsan ne iyaparsa yapsn, ne kadar usta olursa olsun, o iiin gerekli ara-gere olmadan

baarelde edemez. Durum bu kadar ak olduu hlde, ara-gereci bir tarafa atp kendiustalile vnmekten geri durmaz insanolu.

Almkudurmutan beterdir.Bir eye alkanlk tutkuyu, tutku da tutsaklpeinden srkler. Bir eye alkn olan, biranlamda onun tutsaolmutur. Artk onu yneten alkanlklardr, kolay kolay bualkanlklardan vazgemez. Alkn olduu eyden kopmamak iin her yola bavurur, delice

davranlar gsterir.

Al kaaygir ahra, yaras(yar) olan gocunsun (gocunur).Bir meseleyi halletmek, bir yolsuzluu soruturmak, bir hakszln nne gemek iin negerekirse yaplp sylenmelidir. Bu srada kabahati olan varsn tedirgin olsun, alnp telakaplsn.

Allah bir kapykapatrsa tekini aar.i bsbtn bozulan, bir kmaza den insan karamsarla kaplp Yce Allah`tan umutkesmemelidir. nk Allah rahmetini esirgemez, O`nun rahmeti boldur. Allah hi umulmadk

bir anda bir sebep yaratr ve are gsterir, bize iyi imknlar sunar. Yeter ki O`na inanpgvenelim, O`ndan umut kesmeyelim.

Allah dana gre kar verir (verir k).Yce Allah, her kuluna kaldrabilecei lde yk, skntverir. Bu kimine az, kimine oktur.Herkesin dayanabilecei kadardr.

Allah dorunun yardmcsdr.Yce Allah, insanlara neyin eri, neyin doru olduunu kitaplarve peygamberleri vastasylagstermitir. Onun yap dediini yapan, yapma dediini yapmayan doru yoldadr. Onunistediklerini yerine getiren, haram kldeylerden kanan, onu bunu aldatmayan, yalan

sylemeyen, doruluktan sapmayan kiiye Allah yard

m eder; o kii her ite baar

salar,ktlk grmez, zarara da uramaz. O hlde doruluktan amamaldr.

Allah gmkapykaparsa altn kapyaar.leri kt giden kii Allah`tan umut kesmemelidir. Rahmeti bol olan Yce Allah, kimseyirzksz koymaz. Allah`n bir sebeple bizi iine dtmz kt durumdan karp, daha iyive gzel bir duruma kavuturacana inancmz tam olmaldr.

Allah`n bildii kuldan saklanmaz.Btn insanlar, yaptklarher eyden yaratclarolan Allah`a karsorumludurlar. Allah,kullarnn ne yaptklarn, ne dndklerini ve kalplerinden geenleri bilir. nsan, eer bir su

ilemise, bu suundan dolaynce Allah`tan korkmalve utanmaldr. nk, hibir eyinkendisine gizli olmadAllah, onun su ilediini biliyordur. Bunu gizlemek, o suu ortadan


14/100

kaldrmaz. yle ise onu kuldan niin saklamaldr?

Allah kulunu ksmeti ile yaratr.Her insan dnyaya rzkile gelir. Allah, onu mutlaka bir geim yoluna ulatrr; bu yol zor yada kolay olabilir. Yeter ki insanlar birbirinin rzkna el uzatmasnlar.

Allah sabrlkulunu sever.Ac, yoksulluk, hakszlk ve hastalk gibi zc durumlar karsnda ses karmadan, olacakveya gelecek bir eyi tela kaplmadan bekleme erdemidir sabr. Bu, insann sahipolabilecei en deerli huylardandr. Byle kimseler dayanklolur, glklere gs gerer,ktlkleri kolay savar, skntlarabuk atlatr. Cenab-Hak da byle kullarnsever. yleyse

bu sevgiye lyk olmak iin sabrlolmaya gayret etmeli insan.

Allah saeli sol ele muhta etmesin.Birine muhta olup ondan bir ey istemek, istediinin yerine gelmediini grmek insana okar gelir. Bu yzden bir de hakarete uramak, hele en yaknndan byle bir tavr grmek

insankahreder. Bu sebeple Allahà, bizi en yaknmza dahi muhta etmesin diye duaetmeyi bir grev bilir insan.

Allah`tan umut kesilmez.Allah, kendisine inananlarg durumda brakmaz. En umutsuz anlarnda bile bir sebepyaratp onlarsevindirir, ilerini yoluna kor, durumlarndzeltir. Bu bakmdan Mslmanlaren kt ve umutsuz durumlarnda bile karamsarla dp yalnzlk korkusuna kaplmazlar.Yce Allah`n onlara ltufta bulunacana, onlarkoruyacana gnlden inanrlar.

Allah uamayan kua alack dal verir.Kiminin gc az, kiminin yetenei snrldr. Allah, bu insanlara da durumlarna greimknlar verir; kolaylklar gsterir; onlarn da bir hayat dzeni kurmalarna, geim yolu bulup

barnmalarna yardm eder.

Almadan vermek, Allahà mahsus (yarar).Hibir eye ihtiyacolmayan, ama ihtiya sahiplerinin muhta olduu tek varlk, anyceolan Allah`tr. Karlk beklemeden yardm yapmak sadece ve sadece Allahà mahsustur. Busebeple insanlar yardmlarken bir karlgzetirler. Bir ey verirken almaya gereklilikduyarlar. yleyse siz bakasna yardmcolunuz ki, bakasda size yardmcolsun.

Almadn hayvankuyruundan tutma.

Hibir zaman alamayaca

n bir mala alacakm

gibi, yapamayaca

n bir ie yapacakm

gibi,yannda altramayacan bir kiiye altracakmgibi yakn ilgi gsterme. Bu, kartarafaboyere umut vermek olur ki, doru bir hareket deildir.

Alma mazlumun hn, kar heste heste.Zalim olma, ktlk yapp da can yakma. Yoksa mazlumlarn bedduasnalr, yaptnktlklerin cezasnfeci ekilde ekersin.

Altn anahtar her kapyaar.Para gl bir aratr. Parann halledemeyecei, ortadan kaldramayacaengel ya da meseleyok gibidir. nk insanlar karlarna, nefislerine dkndrler. Bu dknlk onlarzayf

brakr. Para da bu zayf insanlarkolayca elde eder. Dolaysyla karlnpara iledediinizde, insanlar pek ok engeli nnzden kaldrr; istediiniz eyi kolayca elde


15/100

edersiniz.

Altn eli bak kesmez.1. Zengin kii para ile pek ok meselesini halleder, parann gc sebebiyle ona zarar vermekzorlar. 2. Hnerli, iinin ehli kimseyi hayat zorluklarkolay kolay etkileyemez. Bir an

zorluklar onu sarssa bile, o ylmadan alr; ilerini yoluna kor ve hayatnsrdrr.

Altn eik, gmeie muhta olur.Ne varla, ne makama gvenmemeli; hi kimseye yukardan baklmamaldr. Gn gelir insanelindeki varlyitirip yoksullaabilir, bir zamanlar kendisinden daha yoksul olan bir kiiyemuhta olabilir. Mevkisini de kaybedebilir ve kendisinden daha nce altta olan insanlarnemrinde almaya mecbur kalabilir.

Altn yere dmekle pul olmaz.Yetenekli, drst ve deerli bir kii bulunduu yksek yeri (makam-mevki) yitirip nemsiz

bir yerde bulunmak zorunda kalsa bile deerinden bir ey kaybetmez.

Altolur, yedi olur, hep Allah`n dedii olur.nsanolu ne tr hesaplar ve plnlar yaparsa yapsn, ne tr ihtimalleri gz nne alrsa alsn,sonuta Allah ne dilemise o olur. Bunun iin takdir, tedbiri bozar demilerdir.

Aman diyene kl kalkmaz (Eilen bakesilmez).Yiitliinize, mertliinize gvenerek teslim olan kii size snyor; cannn da sizintarafnzdan korunmasnistiyor demektir. Byle bir durumda ona ktlk yapmak ya da onuldrmek doru deildir. Aksi bir tavr insanlk dbir hareket olur, meer ki snan kiidman bile olsa.

Ana evldnatm, yar banda tutmu.Biliriz ki, ocuu en fazla seven, ona en fazla emei geen, onu en fazla koruyan, onunla enfazla btnleen genellikle annedir. Bu sebeple ona ne kadar kzarsa kzsn, ondan ne kadarnefret ederse etsin, bu durumunu devamlsrdrmesi dnlemez. ocuun tehlikeyedt bir anda, annelik igdleri harekete geer ve onu korumaya alr.

Ana gibi yr, Badat gibi diyar olmaz.ehirler iinde Badat teden beri gzel, nemli ve gzde ehirlerden biridir. nsankendineeken, pek ok ehirde bulunmayan zelliklere sahiptir. Annenin de dier insanlar iindeayrcalklbir yeri vardr. Onun kadar ocuunu seven, ocuuna gnlden balbir yakn, bir

dost yoktur insanlar iinde. Ne zaman ba

m

z dara dse hemen o koar, elimizden tutmaya oalr.

Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az.Kimi meseleleri st kapal, bazipularvererek yle bir anlatmak zorunluluu hasl olur.Anlaylkimseler bu tr konumadan ne denmek istendiini kolayca anlarlar. Ama kavraykt kimseler ne kadar ak anlatlrsa anlatlsn, ne kadar tekrar edilirse edilsin ne denmekistendiini bir trl anlayamazlar.

Araba devrilince (teker krlnca) yol gsteren ok olur.nsanlar her nedense her ey olup bittikten, iler bozulduktan, ortaya kt bir sonu ktktan

sonra niin byle yaptn, yle yapsaydn, bu yolu tutmalydn gibi szler sylemeyialkanlk edinmilerdir. nemli olan yapma biimindeki yanll, tutulan yoldaki tehlikeyi


16/100

nceden grmek ve uyarda bulunmaktr.

Araba ile tavan avlanmaz.Hemen her iayrbir ara, yol ve yntemi gerekli klar. Baarya ulalmak isteniyorsa o iiin uygun olanlar seilmelidir. Eer bunun dna klrsa baardan sz edilemez.

Arabann n tekeri nereden geerse arka tekeri de oradan geer.1. Bykler nasl bir davranveya yaayyolu tutmularsa ocuklar da onlartaklit eder,onlarn izinden gider. 2. Ynetenlerin tavr biimi, zamanla ynetilenlere geer.

Ar dnyasdeil kr dnyas.1. Yaptieer namusuna dokunmuyor, onurunu zedelemiyorsa geim iin u ya da bu iiyapmalinsan; utanp sklmadan para kazanmaldr. 2. Kimi insanlar vardr ki, namus ve onurdenen deerleri bir tarafa frlatm, kar iin her trl ii yapmaktadrlar.

Arbal alacak iei bilir.

Bazkimseler, akgz insanlar ve iinin uzmanolanlar, kar salayabilecekleri, kazan eldeedecekleri yerleri gayet iyi bilirler.

Ar, kzdransokar.Hibir insan durup dururken oklukla birinin cannyakmaz. Kii ancak kendisini kzdrp

bunaltana, satap iliene, ktlk yapana karister istemez eyleme geer; saldrr ve zararverir.

Ark kze bak alnmaz.Gsz, zayf, kendisini zor ayakta tutan kimselerden yararlanmaya almak, onlara eziyetedip ile ektirmek doru deildir; bu yiitliin ve insanln ana yakmaz.

Arpa eken buday bimez.1. Kt bir davranta bulunan insan iyilik gremez. 2. Yapmaya altiin zerindelykyla durmayan ondan iyi sonu alamaz.Arszn yzne tkrmler, yamur yayor demi.Arsz insan kiiliini, saygnln, utanma duygusunu yitirmiinsandr. Dolaysyla o nekadar ar hareket grse, sz iitse yine de aldretmez; pikinlie vurup iyi bile karlar.

Arslan yatandan (yattyerden) bellidir (belli olur).nsanlarn kiilikleri ile srekli bulunduklaryerler arasnda bir zdelik kurmak mmkndr.

Bir kimsenin kiilii al

t

iyerinin niteliinden; yat

p kalkt

evin temizliinden,dzeninden anlalr.

Asil azmaz, bal kokmaz (kokarsa yakokar, nk aslayrandr).Kendine has zellikleri bulunan bir nesne ne denli biim deitirirse deitirsin, asl zelliiniyitirmez. Bu durum insan iin de sz konusudur. Soylu bir aileden gelen insanlar ne denli

byk bir sarsntgeirirlerse geirsinler, bayabir duruma dp yozlamazlar;soyluluklarnyitirmezler. Ama mayalarnda ktlk, noksanlk bulunan kimseler iin byle

bir eyden sz edilemez; onlar eninde sonunda bir ak verirler, olumsuz yanlarndavururlar.

Aslninkr eden (saklayan) haramzadedir.Bir insan arpk bir ailenin yesi olabilir; yoksul, eitim grmemikaba bir aileden gelebilir.


17/100

Bu durumunu birilerinden saklamak ve onlara karbir utan kaynaolarak grmek sonderece yanltr. nk insan, byle bir aileden gelmekle deersiz olamaz. Kendisini deerliya da deersiz klmak kendi elindedir. Byle bir tavrda ancak zayf karakterli insanlargsterebilir ya da bu tavr ancak pilere yarar.

a Badat sorulmaz (rak deildir).Kim ki bir eyi elde etmek ister, ona takn bir kavuma isteiyle yanp tutuur, o kimseye zorartlar ar gelmez; o, her trl abaygsterir; her trl fedakrla katlanr.

k lemi kr, drt yannduvar sanr.Ak duygusuyla dolup taan kii, bu derin sevginin etkisiyle ne yaptnbilemez; hoagitmeyecek davranlarda bulunur, sanki bilincini kaybetmigibidir; yapp ettiklerini kimse

bilmez, grmez ve sylediklerini kimse iitmez sanr.

An, eini, iini bil.Doru, dzgn, salkl, mutlu ve verimli bir hayat myaamak istiyorsun? O hlde

yiyeceine dikkat et, temiz ve hell ye. Eini ve arkadaniyi se, ktlerden uzak dur. Bir iedin, edindiin ie sahip k, onu lykyla yap.

Atanca kepeye paha olmaz.Kimi deersiz grlen, bir kenara atlmbulunan aralar bir zaman gelir gerekli olurlar; birzararnlemeye yararlar. te o zaman deerleri birden bire artar, kymet biilemez olurlar.

At, admna gre deil, adamna gre yrr.Bir atn yrmesi ya da komas, dorudan srtndaki binicisinin ynetimine baldr; binici neisterse onu yapar; koar, durur ya da yavagider. Bir iin akda byledir. in sonucu,verimli yahut verimsiz oluu, o ii yapann bilgi, beceri aba ve tutumuna baldr.

Ata eyer gerek, eyere er gerek.plak ata binmek olduka zordur. Ata binmeyi kolaylatran eyerdir. Ancak bu yeterlideildir. Atn zerinde oturacak kimse eyerin hakknvermeli ve baarlolmaldr. Bunu daancak yiit olan yapar. Bir iiin de durum bundan farkldeildir. Yaplan iten verimalnmak isteniyorsa, nce ite kullanlacak aralar salanmal; sonra da ive aralar iini iyi

bilen, bunlarkullanabilecek birine teslim edilmelidir.

Atann (babann) sanatoula mirastr.ocuklar kk yalarda ncelikle babalarnn yaptklarilerle ilgilenirler. Babann oulla

yak

n ilikisi, ocuun giderek babas

n

n yapt

ii renmesine yol aar. Baba da bunun iinzel bir aba sarf etmise, ocukta, bu ii renme yolu kalcolur. Byynce kendisi de busanatla urar, geimini bu yolla salamaya alr.

Atasntanmayan Allah`ntanmaz.Ana-babaya deer vermek, onlara sayg-sevgi gstermek, onlara dar gnlerinde yardmcolmak, onlara f bile dememek Yce Allah`n buyruklarndandr. Bu buyruklara itaatetmeyen, ana-babaya gerekli ilgiyi gstermeyen, onlara kargelen bir kimse Allah`a da kargeliyor demektir.

At binenin (ibilenin), kl kuanann.

1. Kim ki bir ii beceriyor, bir eyi kullanyor, bir eyden gerektii gibi faydalanyor, o eyesahip olmaldr; en uygunu, yakanda budur. 2. Kim ki bakasnn yararlanmad,


18/100

yararlanmasnbilmedii bir eyi elinde tutuyor ve ondan yararlanyorsa, o ey, malsahibinden ok onun saylr.

At binicisini tanr (bilir).Emir altnda alan kii, kendisini ynetenin iten anlayp anlamadn, ne isteyip

istemediini, hangi olay karsnda nasl tavr takndnbilir; iini de ona gre yapar veyrtr.

Atedt yeri yakar.Bir felket ya da zc olay gerek anlamda ona urayana, yalnzca ilgili kimselere acverir;onlarn yreklerini yakar. Bakalarnn, uzak kimselerin duyduklarac, gsterdikleri zntise yzeyseldir; kalcdeil, gelip geicidir.

Atele barut bir yerde durmaz.Bir arada bulunmalarok tehlikeli grlen eyler birbirinden uzak bir yerde tutulmaldrlar.

Ateolmayan yerden duman kmaz.Bir olay ya da durumun varl, gerekten ortada olup olmad, belirtisinin grlmesiyleanlalacak bir eydir. Eer meydanda bir belirti varsa, olay veya durum da var demektir.

Atlan ok geri dnmez.Kimi zaman iyi dnp tanmadan, olacaklarhesaplamadan bazeylemlere giriir vesonuta piman olur insan. O anda ilk durumuna dnmek ister ama bu mmkn deildir.nk olan olmu, iiten gemitir oktan.

Atn bahtszarabaya der.Kimi deerli, yetenekli ama talihsiz kimseler, kiiliklerine uymayan kt ve bayailerdealtrlr; grevlere itilir.

Atn lm arpadan olsun.Bir eye tutkun olan, bir eyin uzun sre yokluunu eken kimi kiiler, kendilerine zararvereceini bile bile o eyi kullanmaktan ekinmezler ve yle dnrler: Sevdiim eyezlem duyarak yaamaktansa, onu oka (arlde) kullanp (yiyip) hasta olaym; hattaleyim.

Atn rkei, yiidin korka.1. Yiit de, at da doacak bir tehlikeye karhep tetikte bulunmal; uyank davranp duyarl

olmal

d

r. 2. At

n da, yiidin de korka

ndan ka

nmal

; onlardan hay

r gelmez.Atlar nallanrken kurbaa ayanuzatmaz.Meydanda olan u ki, insana deer, nitelik ve kiiliine gre davranlr; iverilir. Bu

bakmdan kii bakalarnilgilendiren konularda ortaya atlmamaldr. Ayrca, deersiz birkimse de kymetli ve nitelikli kiilere gsterilen ilgiyi ne beklemeli, ne de ummaldr.

Atlasa kl yapmaz.Drst, temiz, ktlkten uzak, iinde baarlkimseler hakknda sylenen karalaycszler,yaplan iftiralar havada kalr; bouna sylenmiolur, onlara bu szlerin mazarratbulamaz.

At lr, itlere bayram olur.Kimi yararl, kymetli, ahsiyet sahibi kimselerin lmesi; bulunduu grevden ayrlmasya da


19/100

alnmaskimi karc, kskan ve aalk kimselerin iine gelir; onlarn sevinmesine yol aar.At lr meydan kalr, yiit lr an kalr.Dnyadaki her canlgibi at da lmldr. Gn gelince o da bu dnyadan ayrlr. Ama onunkotuu, gezdii meydan onunla gitmez; kendisinden sonrakilere kalr ve onu hatrlatr. nsan

iin de durum atnkinden farkldeildir. O da lmldr. Doacak, yaayacak ve lecektir.Ne var ki, bu dnyadan ayrlrken braktizler srp gidecektir. nsanlar bu dnyada buizleriyle anlacaklardr. nemli olan dnya hayatnda iyi bir iz (nam) brakmak ve rahmetleanlmaktr. Bu bakmdan kii daha yaarken adnyaatacak iyi iler yapmaldr.Unutulmamaldr ki, yaarken iyi iler yapan, iyi eserler brakan kiiler ldkten sonra daunutulmazlar; onlartantan eserleriyle de gelecek kuaklara tanrlar.

At sahibine (biniciye) gre eer (kiner).Ynetilen veya buyruk altnda alan kii, tutumunu ya da almasnyneticisinin tavrnagre ayarlar. Bu sebeple ynetilen deil yneten, alan deil altrcdaha nemlidir.

At yiidin yoldadr.ok ak olarak bilinen bir ey ki, gebe bir millet olan Trkler iin at, savata ya da bartacandan bir dosttur. Hemen her saati onunla geer. At, Trkler iin soyluluun, yiitliin,vefakrln, yararlln ve inceliin bir semboldr. Silhsz er dnlemedii gibi, atsz erde dnlmemitir. Dolaysyla at, Trk`n edebiyatna girmive nemli bir motifoluturmutur. At hakknda iir, menkbe, masal, atasz sylenmi; risaleler kaleme alnm,deta ona insan gibi muamele edilmitir.

Ava gelmez kuolmaz, baa gelmez iolmaz.Usuz bucaksz gkyznde uan, istedii yere ulaabilen kular bile avlanmak tehlikesindenkurtulamazlar. Hele usta avclar da varsa tehlike daha da artar. nsanlar da benzer biimdetehlikelerden uzak deillerdir. Hi ummadklareitli felketlerle karlaabilir, dert veskntlara debilirler. nsan kendini ne kadar gvenlik alanna ekmeye alrsa alsndert, sknt, tehlike, kaza ve trl ilerden yakasnkurtaramaz.

Ava giden avlanr.Bir kar salamak iin birilerine tuzak kuran, onlaraldatan, onlara zarar vermeye alankimse, yapmaya altktle kendisi der; zarara urar.

Av avlayann, kemer balayann.Bir uravererek bir eyi ele geiren kimse, onu hak eder; o, onundur. Dorusu ve yakk

alan

da budur. Aksini dnmek yanl

t

r. Bunun yan

nda, bir ey, onu kullanmas

n

beceripfaydalanmasnbilenindir.

Avrat var ev yapar, avrat var ev ykar.Kimi becerikli, iyi huylu kadnlar vardr ki, yoksulluk iinde bile olsa onlar eve bir eki dzenverir; temiz tutar, evi yaanacak hle getirirler; iten, samim davranlaryla yuvalarnmutlulukla doldururlar. Kimi kadnlar da vardr ki, huysuzluklar, beceriksizlikleri, ktdavranlaryla ailenin dzenini ve mutluluunu bozarlar. Bolluk iinde bile olsalar, onlarntertipsizlikleri, dzensizlikleri, beceriksizlikleri yznden ailede huzur kalmaz; onlarn butabiatlaryznden aile ktye gider, perian olur ve sonunda yklr.

Ayaa demedik taolmaz, baa gelmedik iolmaz.Hayat yle przsz, gailesiz deildir. nsanolu yaadhayat sresince eitli engeller,


20/100

glkler ve olaylarla karlar. Skntlara, eitli felketlere urar. Kimi zaman tersi deolmaz deildir, rahata ve mutlulua da kavuur.

Ayanscak tut, banserin; gnln ferah tut, dnme derin.Salklolmak, trl hastalklardan korunmak iin ayascak, bada serin tutmak olduka

faydaldr. Beden salmzdndmz gibi ruh salmzda dnmek zorundayz.Bunun iin de her sorunu dert etmemeli, olur olmaz eylere zlmemeliyiz; sabrlve genignll olmal, rahat hareket etmeliyiz.

Ayanyorganna gre uzat.Dengeli yaamak isteyen insan mutlaka gelirini, giderine gre ayarlamaldr. Harcamalargeliri amamal, imknlar zorlanmamaldr. Aksine bir hareket bteyi sarsar, dengeyi bozar,insanskntya sokup rahatsz eder.

Ayayrten batr.Bedensel hareketlerimizin tm beynin bulunduu kafaya baldr, kafaya gre bir yn tutar

ve geliir. Bunun gibi bir iinin verimli iyapmasn, bir toplumun dirlik dzenlik iinde yoltutmasnda bata bulunan yneticiler salar.

Aygrmeden bayram etme.Mslmanlar Ramazan orucuna gkte hilli (ay`) grnce balarlar; oru bitince, yani bir aysonra yine gkte hilli grnce bayram ederler. Aygrme ii de son derece dikkat isteyen biritir. nsanlar aygrmeden nasl bayram yapamyorlarsa, sen de bir igereklemeden onaoldu gz ile bakp de sevinme; dikkatli ol, ola ki bir sebep yznden igereklemeyebilir,zlebilirsin.

Aypsz yr (dost) arayan, yrsz (dostsuz) kalr.Hemen her eyin, her insann bir kusuru, bir eksii vardr. Hatasz kul olmaz. Dolaysylainsann mkemmel bir dost, arkadave sevgili aramaya almasbounadr. Byle bir dost

bulamayacagibi, dostsuz kalmasda mmkndr. Bu bakmdan insan bir ey elde etmek,bir dost bulmak istiyorsa onlarkusurlarile kabul etmeye hazr olmaldr.

Ay nda ceviz silkilmez.Bir iten iyi, verimli bir sonu alnmak isteniyorsa, o iin artlarda, aralarda yeterli veuygun olmaldr. Aksi takdirde kt bir sonula karkarya kalmasmukadder olur.

Aza demiler: Nereye?, oun yanna demi.

ok, her zaman azdan daha bask

n

kar. Bu bak

mdan genellikle her eyin az

, oa boyuneer; yahut az, oa uyar. Byk sermaye, kk sermayeye frsat vermez; onu idare eder. Birtoplumda oun oyu, azn oyunu geersiz klar; dolaysyla az oy sahipleri, ok oy sahiplerineuymak zorunda kalrlar.

Aza kanaat etmeyen ou hi bulamaz.Kim ki elindekinden honut olmuyor, onu yeter bulmuyor, onunla yetinmiyor, daha fazlasnistiyor ve onu hor grp geri eviriyorsa byk bir hata iliyor demektir. nk oklar,azlarn (kk eylerin) birikmesiyle meydana gelir. Kk eylere sahip kmayan, onlarn

birikmesiyle olmuolan ou da kaybetmisaylr.

Azck am, kaygsz (arsz) bam.Aralksz alarak, eitli skntlara katlanarak, amansz zorluklara gs gererek zenginlere


21/100

zg bir hayat yaamaktansa, didimelerden ve ekimelerden uzak, gsterisiz ve sakin birhayat srmek daha yedir.

Az syle, ok dinle.Dinlemek, renmenin gzel bir yoludur. Kulak vererek dinleyen insan pek ok ey

renebilir. Oysa ok konuan insanda yanlma pay(zellikle bilmedii konularda) ok olur,hata yapma ihtimal de artar. Ayrca kii yanlve ok konumalaryla evresindekilerirahatsz da edebilir.

Az tamah ok ziyan getirir.Elindekiyle yetinmeyen, daha fazlasnisteyen, isteklerine kavumak iin eitli yollara

bavuran insan, bu tutumundan tr zarara urar. nk a gzlln sebebiyle ihtiyatszdavranmve tehlikenin iine dmtr. Bu gibi kiiler kimi zaman ellerindekileri dekaybederler.

Az veren candan, ok veren maldan.

Varolalberi insan, insann yardmna ihtiya duymutur. Bu bakmdan ihtiya sahibineyardmda bulunmak bir insanlk grevi hline gelmitir. Kimi yoksul kimseler birilerineyardm ya da armaan olarak bir ey verirlerse (kk de olsa) bu onlar iin bir fedakrlktr.nk verdikleri eyden kendilerinde de yok denecek kadar az bulunmaktadr. Dolaysylayardmlarya da armaanlaryrekten, iten ve candandr. Bunun yannda zengin olannyapacayardm, fakirin yaptyardmdan daha fazla olabilir. Ancak bu onun iin fedakrlksaylmaz. nk ihtiyacndan fazla olan malndan vermitir. Dolaysyla verdii malnyoksulluunu ekmiyordur o.


22/100


23/100

B (ATASZLER)Baba koruk (eki elma, erik) yer, olunun dii kamar.Bir babann yaptkt i, srekli tekrarladuygunsuz hareketler her nedense aileyeyklenmeye allr. Toplum iinde de bunun skntsnen ok, ocuk eker; en ok o, gduruma der.

Baba maltez tkenir, evlt gerek kazana.oklukla insanlar bir emek vererek kazanmadklarmaln deerini pek bilmezler, meer ki bu

baba malola. Babadan kalan mal, mlk ya da para hazr olduu, deeri de pek bilinmediiiin kolay ve abuk harcanr; tez biter. Bu bakmdan babadan kalan mirasa gvenipalmamak, bir kazan yolu tutmamak son derece sakncaldr. Kiilik sahibi olan kimse ise

baba malna gvenmez, aln teri dkerek kazanmaya alr, kazandnn deerini de bilir,ona sahip kar, dolaysyla onu dikkatle harcar.

Baca eri de olsa duman doru kar.

Drst, doru, iyi ve gzel vas

flar

n

doutan getiren insan, ne denli bozuk, elverisizortamlarda bulunursa bulunsun niteliklerini kaybetmeyip korur. Bu durum nesneler iin degeerlidir.

Baa bak zm olsun, yemeye yzn olsun (Bada izin olsun, zm yemeye yzn olsun).Bir ban baolmasiin gereken bakm gsterilmelidir. zmler zamannda budanmal,gbrelenmeli, apalanmalve sulanmaldr. Bu yaplmazsa o badan istenilen zm alnamaz.Bu da bize gsteriyor ki emekle zm arasnda skbir iliki var. Bir kii bir eyden verim

bekliyor, fayda temin etmek istiyorsa gereken abaygstermeli; gerekli harcamalardankamamal, o eye iyi bakmaldr. Aksi takdirde o eyden yararlanmaya yz olmaz.

Bala atn, smarla Hakk`a.Hayvanlarn bir yerde durmalaristeniyorsa onlarmutlaka balamak gerekir. Bu durum atiin de geerlidir. Eer onu babobrakrsak oradan uzaklap kaybolabilir, bana trl hlgelebilir. Bunun gibi pek ok eyde nce tedbir alnmal, sonra da Allah`a havale etmeliyiz.Ksacasnce tedbir, sonra tevekkl her ite kural olmaldr.

Balkoyun yerinde otlar.Nasl ki balkoyun, balolduu ipin izin verdii snrlarn dna kp otlayamyorsa, kimiinsanlar da ellerinde olan imknn dna kp igremezler; ellerindeki imkn ne kadarsa okadar baarlolurlar. Fazla imknlara kavumak, becerikli insanlarn daha verimli ve baarlolmalarna kaparalar. Bu sebeple onlara gerekli olan imkn ve frsat verilmelidir.

Bakarsan ba, bakmazsan daolur.ster ba, ister iyeri, isterse bir eya olsun, ona gerekli bakmgsterirsek beklediimizfaydaya kavuuruz. Bir baa bakmaz, onu apalamaz, budamasnyapmaz, yabancotlardantemizlemez ve gbrelemezsek bir zaman sonra onu daa, verimsiz bir yere dnmgrebiliriz. Bakmolmayan bir iyeri, bir eya iin de durum bundan farkldeildir.Bakmdan uzak tutulmubir iyerinde dzen gzetilmezse aksaklklar giderek byr, nalnamaz olur, sonunda iyeri iflasn eiine gelebilir. Bir eyann bozuk, krk, eksik bir yanyerinde ve zamannda giderilmezse, o eya bir sre sonra kullanlamayacak hle gelir.Unutulmamaldr ki, baklan ve onarlan eyler ancak yararlanlacak eyler olarak ortada kalr.

Bakmakla usta olunsa, kpekler (kediler) kasap olurdu.renmenin esasdenemeye ve yapmaya dayanr. Bir ey, bakasnn yaptie baklarak


24/100

renilemez. Eer bilgi ve becerinin de kazanlmasnn yapmaya dayanddnlrse, biriin renilmesinin seyretmeye deil, bizzat denemeye ve o izerinde almaya balolduu daha aka grlr. Ustalk da ancak byle elde edilir.

Bal bal demekle az tatlanmaz.

Bir eyin yalnzca adnetmekle, onun hakknda tatlszler sylemekle o eye kavuulmaz.nemli olan gerekli giriimlerde bulunup onu ele geirmek iin uravermektir.Balk aa girdikten sonra aklbana gelir.oklukla dnp tanmadan, olacaklarhesaplamadan ie kalkan insan, bu ihtiyatszlsebebiyle bir felkete dtkten sonra aklnbana toplar; kendine gelip uyanr. Amadvnmesi, rpnmasbir fayda vermez; nk iiten gemiolur.

Balk batan avlanr.Bir yeri yneten oraya hkim demektir. Eer bir yeri ele geirmek istiyorsan, orann hkimiolan yneticileri ele geirmen yeter.

Balk batan kokar.Gerek bir aile, gerek bir topluluk ve gerekse bir lkede bataki yneticilerin niyetleri vetutumlarbozuksa o yerdeki her ey de bozuk ve dzensiz olur. Ortada deerini koruyan birey kalmaz.Baln olsun tek, sinek Badat`tan gelir.1. Yeter ki maln, mlkn ve paran olsun; ondan faydalanmak isteyen pek ok kimseolduuna, hatta bunlardan kimilerinin ok uzaklardan geldiine bile ahit olacaksn. 2.Kymetli bir maln mvar? Kayglanma, onun mterisi eninde sonunda mutlaka kp gelir.

Balta demedik (girmedik) aa (orman) olmaz.Hayat yle etrefilli bir yoldur ki, zorluk, felket ve aclarla karlamayan, bir zarargrmeyen kimse yoktur.

Bal tutan parmanyalar.Bakalarna yarardokunan yerlerde alan, onlara iyi ve gzel eyleri sunmakla grevli

bulunan kimse, rettiinden ya da dattndan kendisi de faydalanr. Genellikle bu tutum dahogrlmeye allr. nk o grevi yapan bunu hak ediyor kanaati yaygn hle gelmitir.

Bana benden her ne olursa, bam rahat bulur dilim susarsa.1. Hemen her kii kendi geleceini kendisi hazrlar. Kendisine gelecek zararlarn ya dafaydalarn tm onun tutumuna baldr, her eyin sorumlusu o olur. 2. Ne sylediini

bilmeyen, szlerinin onu nereye ulat

raca

n

hesap etmeyen, lzumsuz ve ok konuankimse, dili yznden eitli zararlara urar. Aksine diline bir eki dzen veren, susmasnbilen ve ancak gerektii yerde konuan kimseler bu bellardan uzak olur.

Bana dokunmayan ylan bin yaasn.Bazbencil, karckimseler vardr ki, onlar, srf kendilerine zarar vermiyor diye ktlkyapan kimselere engel olmazlar. Onlarn bakalarna ktlk yapmalarna, bu ktlklerinin

btn bir toplumu zarara uratmalarna ses dahi karmazlar; onlara dokunmamaya alrlar.Oysa bu tavr son derece yanltr. Yalnz kendimizi deil, toplumun dier bireylerini dednmek zorundayz. Bana ne demek, nemelzmcolmak toplumun dirlik ve dzenliinitemelden bozacak bir harekete yol aar.

Baskn basanndr.


25/100

Kim ki savata dmanngafil avlayp frsat vermeden hcum ederse, zaferi elde eder; savakazanr.Basksz (ivisiz) yongay(tahtay) yel (el) alr, sahipsiz tarlaysel alr.1. yi korunmayan ara ve gereler abuk ypranr; sahiplenilmeyen mallar elden gider, onlara

bakalarsahip kar. 2. ocuklarn ya da genlerin denetimini ve gzetimini iyi yapmal; aksi

takdirde onlar kt yollara debilir, zararlalkanlklarn tutsaolabilirler. Bunlarnyannda aile ile balarkopup ilikileri tamamen kesilebilir.

Baa gelen ekilir.Ne kadar istersek isteyelim kimi felketleri, kt durumlarnleyemeyiz; stmze kenaclara katlanmaktan baka bir ey gelmez elimizden. Bu durumda yaplacak tek ey sabrlolmak, skntlara katlanmaybilmektir.

Baa gelmeyince bilinmez.nsan bakalarnn uradfelketlerin, dertlerin ne denli acolduunu gerektii gibi idrakedemez. Ne zaman ki benzer bir olayla karlar ve acytadar, ite o zaman anlar.

Babaa bal, bada eriata.Bulunduumuz yerdeki yneticiler, bir st yneticiye; st ynetici ise en st yneticiye; o daeriata, yani Cenab-Hakk`n koymuolduu kanunlara baldr. nsanlarn bana buyrukhareket etmeleri bylelikle nlenir, bir sorumluluk zinciri oluturulur. Alttakiler sttekilere,sttekiler de eriate karsorumlu olurlar. Bu durum toplumlarn genel dzenini salamolur. Ancak gnmzde bu sorumluluk baeriatla deil, lik kanunlarla salanmayaallmaktadr.

Babaa vermeyince tayerinden kalkmaz.Bir insann gc snrldr, tek bana her ii yapamaz. Kimi zor ileri yapmasiin de bakainsanlarn gcne, ibirliine ihtiya duyar. Gler birletirilince zor ilerin yaplmasdakolaylar. nk birlikten kuvvet doar.

Badille tartlr.Kiilerin ne kadar akll, ne kadar dnceli olduklarsyledikleri szlerle llr. nkkonumalarn tutarlve yerinde olup olmamasbyle bir lm iin en elverili yollarn

banda gelir.

Banacemi berbere teslim eden, pamuunu cebinde tasn.Bir iin yaplmasntecrbesiz, beceriksiz, ustalolmayan kiilere teslim eden, meydana

gelebilecek zararlara katlanmaya da haz

r olmal

d

r.Bakes, yakesme.Tabiatzengin klan, bir yeri yaanlacak hle getiren unsurlarn banda aa gelir. Hayatmziin yararlaro kadar oktur ki, yabir aa kesmek, bir insan ldrmek gibidir.

Banereye giderse ayak da oraya gider.1. Kkler oklukla bykleri taklit ederler. Onlara zenir, onlarn yaptklarnyapmayaalrlar. 2. Bir lkede ibanda bulunanlar, bir iyerini ynetenler nasl hareket edip bir yolizlerlerse, ynetilenler de onlar gibi davranp onlartakip ederler.

Baz bazla, kaz kazla, kel tavuk topal horozla.Bir kimse, kendi niteliine uyan, kendine denk olan, kendine benzeyen kimselerle beraber


26/100

olur, arkadalk eder, dp kalkar.

Bedava sirke baldan tatldr.Emek verilmeden, karldenmeden ele geirilen eylerin kymeti ne kadar dk olursaolsun kiinin pek houna gider.

Bel geliyorum demez.Hayat inili klbir yoldur. nsann karsna neyi, ne zaman karacahi bilinmez. nsan

bir anda, hi umulmadk bir zamanda ktlklerle, felketlerle karkarya kalabilir. Buyzden tedbiri elden brakmamak gerekir.

Beleatn diine (yana, yularna, dizginine) baklmaz.Bir aba, bir emek harcanmadan, bedava elde edilen eyler insana olduka hogelir. Busebeple bir kusuru, bir eksii var mdiye baklmaz; gzel olup olmadaranmaz, niteliklerine

pek dikkat edilmez.

Besle, byk danay; tanmasn anay.Anne ve babalar ocuklarn salklbymeleri, iyi bir eitim grmeleri iin her trl zorluakatlanrlar. Ama buna karlk ocuklarndan umduklarnbulamazlar. ocuklar kendilerinekargerekli saygve sevgiyi gstermezler, hayrsz olurlar, onlarn deerini bilmezler, onlartanmazlar. Dolaysyla da anne ve babann emeklerine karnankrlk etmiolurlar.

Besle kargay, oysun gzn.Kimi nankr, kt niyetli, st bozuk kimseler vardr ki, hi de lyk olmadklarhlde senonlara iyilik yaparsn, onlar da sana fenalkla karlk verirler.

Beparman bei bir deil (olmaz).Bir eldeki parmaklarn kimisi uzun, kimisi de ksadr. Bunun gibi bir anne-babadan olmu,aynataltnda yetimikardelerin de fiziksel ve ruhsal yaplarbirbirinden farkldr.Huylar, becerileri, karakterleri birbirine benzemez. Bu durum toplumdaki dier insanlar iinde sz konusudur, onlar da birbirlerinden eitli nitelikleriyle ayrlrlar.

Beterin beteri vardr.Kt bir duruma dtmzde, bir bel ile karlatmzda bundan kts de olamaz diyednmemeli; daha da ktsnn olabileceini aklmzdan karmadan gereken sabrgstermeli, Allah`a snmalyz.

B

a

kestiren kendi yz suyu, insan

sevdiren kendi huyu.yi su verilmielikten yaplan, ustalkla bilenen bak dayanklve keskin olur; bu da onundeerini artrr. Kiileri deerli, sevimli klan da huy gzelliidir. Geimsiz, huysuz kimselertoplumca sevilmezler.

Bak sapnkesmez.Babak yapan demir ksmile sap ksmdr. Demir ksm, saplksmna iliemez. Ama

baka baklarn saplarna iliip zarar verebilir. Bunun gibi insanlar da ok yaknlarna, anne-baba-evltlarna ve dier akrabalarna kolay kolay zarar veremez. Aralarnda onlarbtnleyen, birbirlerine balayan bir kan, bir sevgi bavardr.

Bak yarasgeer (onulur), dil yarasgemez (onulmaz).Bak ya da herhangi bir silhn atyara bir sre sonra iyileir, vcuta onulur. Ama dilden


27/100

kan kt ve acszlerin gnlde atyara, braktizi kolay kolay kapanmaz; herhatrlamada yeniden alr, insana znt verir.

Bilen bilir, bilmeyen aslvar sanr.nsan bir eyi duymusa, o ancak bir sylentidir; doruluu belirsiz, gereklii de phe

gtrr. Ancak insanlar sylentilerin bu yanna bakmazlar, duyduklarnbakalarna aktarpdedikodu yaparlar. Konuulan bir olayn aslnn olup olmadnancak gren bilir, grmeyenama sylenenleri duyanlar ise dedikodulargerekmigibi kabul ederler.

Bilinmedik aya karn artr, ya ba.Anlamadmz, daha nce denemediimiz, i yzn bilmediimiz bir iyapmaya kalkmakakl krdeildir. nk tank olmadmz bu iin bamza iamas, bize zarar vermesikuvvetle muhtemeldir. Bunun iin bir ie giriirken dikkatli olmak zorundayz.

Bilmemek ayp deil, sormamak (renmemek) ayp.nsan hayatiin bilgi olduka nemlidir. Ne ki insan her eyi bilmez. Bilmesine de imkn

yoktur. nsann her eyi bilmemesi doaldr. Bunun utanlacak bir yanda yoktur. Ancakimkn varken bilmediklerini sorup renmemesi, biliyorum tavryla bir ie girimesi sonderece sakncaldr ve kusurludur. nk yanlbir yola saparak hem kendine, hem de

bakalarna zarar verebilir.

Bin bilsen de bir bilene dan.Herkes eit bilgiye sahip deildir. ok iyi bildiimizi sandmz konunun bilmediimiz biryanolabilir, o konuyu bizden daha iyi bilenler de kabilir. Bu yzden bir ie kalkmadannce bu gibi kimselere danmal, onlarn bilgi ve tecrbelerinden yararlanmalyz. Eksiimiziancak byle giderebilir, yanlmzdan ancak byle kurtulabilir, iyi bir sonuca da ancak bylekavuabiliriz.

Bin dost az, bir dman ok.Skntlbir anmzda, kt bir gnmzde hemen yardmmza koan, daima iyiliimiziisteyen dostlarmzdr. Derdimizi onlarla unutur, mutluluu onlarla tadarz. Onlardan zarardeil, yalnzca fayda grrz. Bu sebeple ne kadar ok olurlarsa, bizim iin o kadar iyidir.Ama dmanmz olan yalnzca bizim ktlmz ister, bir tane de olsa onun varlbizirahatsz eder.

Bin merak bir bor demez.Ne denli kaygiinde olursan ol, bunun borcunun denmesinde hibir yararyoktur.

Tasalanmay

b

rak

p borcunu demek iin aba harcamal

, yollar aramal

s

n.Bin nasihatten bir musibet yedir.Yanlbir yol tutmukimi insanlar vardr ki, onlara ne kadar ok t verirsen ver, tuttuklaryanlyoldan onlarevirmekte bu tler bir fayda temin etmez. Ama takip ettii yanlyolda bana gelen bir felket, onu doru yola getirmekte daha etkili olur. nk kttecrbelerin retme gc olduka byktr.

Bin lp bir bimeli.En basitinden en zoruna, yapmaya altmz iin btn ayrntlarnnceden dnmeli;gerekli lmleri yapmal, sonucu iyi hesaplamal, sonra ie girimeliyiz. Yoksa

istemediimiz bir zararn ortaya kmasndan duyacamz pimanlk fayda etmez.


28/100

Bin tasa (kayg) bir bor demez.ok tasalanmak ve zlmekle bortan kurtulunamaz. nk bor durduu yerde denmez.Borcu demek iin bir eyler yapmal, harekete geip almal, kimi kyollararanmaldr.

Bir adama krk gn deli desen deli olur.

nsana yaplan srekli telkinler sonunda bir neticeye ulamak mmkndr. nk insanetkilenen bir varlktr. Birtakm iyi ya da kt duygular, dnceler ve inanlarn sreklitelkin edilmesiyle insanlar biimlendirilip ynlendirilebilirler.

Bir adamn adkacana canksn.Toplumun bir kii hakknda verdii yargyle kolay kolay deimez. Toplum kiiyi naslnitelemise, kii o niteliiyle tannr. Adbir kere ktye kan kii, iyi de olsa toplumun buyargsnn nne geemez. Adna srlen bu leke onun yakasnbrakmaz. Nereye gitse buleke yzne vurulur, itilip kaklr, skntlar iinde kalr. Byle yaamak kii iinlmekten daha iyidir.

Bir azdan kar bin aza yaylr.Bir srrn yaylmasistenmiyorsa, kimseye sylenmemelidir. Sr azdan ktmhemenyaylr, gizli kalmasnnlemek ok zordur. nk insann merak ve dedikoduya eilimivardr. Bu eilim sr olan eyin dilden dile dolamasna, toplum iinde yaylmasna yol aar.

Bir ahrda at da bulunur, eek de.Bir toplumda iyi, yararlve gzel iler yapanlar bulunduu gibi kt, yararsz ve irkin ileryapan insanlar da bulunabilir.

Bir baa bir gz yeter.Ne kadar ok malolsa da insan yine de elde etmek ister, geleni geri evirmek istemez. Oysainsan hayatta ihtiraslolmamal, ihtiyacndan fazlasndnmemelidir. Kanaatkr olankimseler ihtiyalarkadar olanyeter grrler.

Bir bulutla kolmaz (Bir iekle yaz gelmez).1. nemli bir durumun netlik kazanmasiin kk, nemsiz belirtilerin varlyeterlideildir. 2. Gzel ve hoda olsa, kk bir deeri elde etmekle mutluluk tam anlamylayakalanmsaylmaz.

Bir plkte iki horoz tmez.Bir toplumda iki ba, bir iyerinde iki ynetici olmaz. Olursa aralarnda kskanlk,

ekememezlik yznden anlamazl

k

kar; fikir ayr

l

na derler; biri dierini yok etmeye,bulunduu yere tek baolmaya alr. Bu atma sonunda gl kalr, gsz gider. Bu daaz eye mal olmaz.

Bir deli kuyuya bir taatm, krk akllkaramam.1. Akl dengesini yitirmikimi insanlarn yaptklaryle iler vardr ki, bunu akllinsanlar biraraya gelse ne yorumlayabilir, ne de zebilirler. 2. Kimi zaman bir insan yle delice bir iyapar ve zarara yol aar ki, pek ok akllkimse bir araya gelir ama bu zarargideremez; ii dedzeltemez.

Bir (sa) elinin verdiini br (sol) elin grmesin.

Yardm yapmak bir insanlk grevi, din bir emirdir. Ancak bunu yapmann da bir yoluyordamvardr. Yoksula yardm ederken insann amackendini gsterip vnmek deil,


29/100

grevini ve sorumluluunu yerine getirmektir. Bu bakmdan yoksullarinciten gsterilerdenkanmak; kimsenin haberi, hatta en yaknlarn bile haberi olmadan yardm yapmakgereklidir. Yoksa tersine bir hareket yardm edilen kimseyi mahcup duruma drr, yaplaniyilik de iyilik olmaktankar.

Bir elin nesi var iki elin sesi var.nsann gc snrldr. Bunun iin byk ilerin stesinden tek bana gelemez. Bu tr ileri

baarabilmek iin bakalaryla ibirliine, dayanmaya girer. Gleri birletirerek zor ilerinaltndan bylelikle kalkar.Bir evde dzen olunca dzenbaz olmaz.Eer bir ailenin hemen btn fertleri arasnda bir uyum, bir anlama, karlklsevgi vehogr varsa, o ailede dzen de var demektir. Dolaysyla ailenin huzurunu karacak birkimsenin bu ailede barnmasda mmkn deildir.

Bir gz alarken br gz glmez.

Aile fertleri birbirine kan ve akrabalk balaryla baldrlar. Onlar bir vcudun azalargibidirler. Dolaysyla ailenin bir ferdine gelen zarar, btn aile fertlerine gelmigibidir.Hemen hepsi de aynlde znt ekerler.

Bir gnlk beylik, beyliktir.nsanlar her zaman arzu ettikleri nimetlere kavuup bunun sefasnsremezler. Bu sebepleok ksa bir sre iinde de olsa, evresindekilerden daha stn, dertlerden uzak ve arzu ettii

biimde bir an yaamak o kii iin gzel bir eydir.

Bir insantanmak iin ya alverietmeli, ya yola gitmeli.Ortak bir ie girmeden insanlarn gerek yzn anlamak olduka zordur. Alverietmek,onlartanmak bakmndan nemli lttr. nk alveribir eye sahiplenmeyi gereklikldiin kiinin karcynn btn plaklyla ortaya koyar. Yolculuk ise fedakrl,cesareti, mertlii gerektirir; dolaysyla yolculukta karlalan zorluklar sebebiyle ortayakonan davranlar kiilerin niteliklerini belirgin klar.

Biri yer, biri bakar; kyamet ondan kopar.Bir toplumun sahip olduu varlklardan her fert bir adalet erevesi iinde yararlanmaldr.Eer byle olmaz, adaletli davranlp hak gzetilmez, sadece bir ksm insanlarnyararlanmasna gz yumulup dier insanlarn yararlanmasna frsat verilmezse kargaa kar;kavga bagsterir, toplumdaki sosyal barzedelenir, dzen bozulur, insanlar birbirlerine

der.Bir koyundan iki post kmaz.Bir i, nesne ya da insandan temin edilecek faydann bir ls, bir snr vardr. Alnabilecekalndktan sonra, onlardan bir kez daha verim istemek, onlarbu konuda zorlamak dorudeildir. Bu davrann devaminsanyanlbir yola gtrp zarara sokabilir.

Bir ktnn yedi mahalleye zarardokunur (vardr).Yalanc, dzenbaz, iffetsiz bir kimse sadece kendi evresine zarar vermekle kalmaz;ktlklerini daha genievrelere de tar. Kendinin, yaknlarnn, evresinin ve daha genimuhitlerin adnlekeler; bu leke gittike yaylr.

Bir mh bir nal kurtarr, bir nal bir at kurtarr.


30/100

Kk ve kymetsiz grdmz eyler zaman gelir ok nem kazanr ve byk igrebilir.Kk bir somun parasyznden bir dikimakinesinin almamas, ilerin yatmasmmkndr. Bu sebeple herhangi bir nesne, iya da olaykk grmeyip nemle ele almakgereklidir.

Bir selm bin hatr yapar.Dinimizin bir emri olan selm, bir bilgi ve sevgi belirtisidir. Dolaysyla gnl kazanmannnemli bir anahtardr. Yaknlarmza, arkadalarmza, hatta yabanclara bile vereceimizselm onlarla aramzda bir yaknln domasna yol aar; gnlleri birbirine yaklatrr. Busebeple selmlamayihmal etmemek gereklidir.

Bir srarsn ekirge, iki srarsn ekirge, ncde ele geersin ekirge.Bir suu ileyebilir, kanunsuz bir ii yapabilir ve yakalanmayabilirsin. Hatta bunu birka kezde baarabilirsin. Ama bu byle devam etmez, eninde sonunda yakayele verirsin.

Bir sren atn bakesilmez.

Kusursuz insan olmaz. Hemen her insan bir yanllk yapabilir. Bu bakmdan srekli iyi iyapan, doru yoldan kmayan, kiiliini her ynyle kantlamolan bir kimseyi, bir kez hatayaptdiye gzden karmak, olumsuzlamak ve cezalandrmak doru deildir. Yaplacak ey,yalnzca uyarda bulunmak olmaldr.

Bir eyin nne bakma, sonuna bak.Kimi iler vardr ki iyi balamamama iyi sonu vermitir. stelik balambir ite geridnmek de zordur. Bu sebeple bize den yolumuza azimle devam etmek, gereken abaygstermek, ii lykyla yapmaya almaktr.

Bir yemem diyenden kork, bir oturmam diyenden.Kimi insanlar vardr ki dedikleriyle yaptklarbirbirine uymaz. Kimi isteksiz grnpyemem diyen insanlarn isteklilerden daha ok yedikleri, kimi hevessiz grnp kalamamdiyen insanlarn da dierlerinden daha ok oturduklar, hatta yatya kaldklarbilegrlmtr.

Bitli (kurtlu, rk) baklann kr alcsolur.Deersiz, ie yaramaz, kt eylerin de mterisi olur. Onlarkimileri anlamad, kalitesini

bilmedii iin alr; kimileri de kendileri bakmndan bizim kavrayamadmz bir deer ifadeettii iin alr.

Boaz dokuz (k

rk) boumdur (boa boa syler).Bir sz dnp tanmadan, iimizden geirmeden, kendi kendimize lp tartmadan,douracasonularhesaplamadan, dzeltmeden sylememeliyiz. Ola ki istemediimiz birsz azmzdan karmolabiliriz. En dorusu, uygun biimi bulduktan sonra sylemektir.

Bol bol yiyen, bel bel bakar.Bugnn yarnda vardr. Savurganlk yapp elindekini bol bol harcayan, dnceli davranpilerisi iin bir ey brakmayan kimse, yarn geimini temin edecek bir ey bulamaz.Bakalarna muhta olur, onun bunun eline bakar.

Bor iyi gne kalmaz.

Borlu olan, borcunu hemen demenin yollarnaramaldr. Elim genileyince, ileridederim diye dnmesi son derece sakncaldr. nk gelecek gnlerin ne gsterecei belli


31/100

olmaz. Eli daha da darlaabilir. Dolaysyla borcunu demesi gleir, gn getike de borcuartar.

Borlunun yalmalak olur.Borlu kimseler, borlarndeyemedikleri iin alacakllaryannda rahat olamazlar; balar

yukarda yryemezler, zlp incinirler, sanki sulu gibi dururlar, kendilerini ezikhissederler.

Borsuz oban yoksul beyden yedir.Beyleri bey yapan cmertlikleri, ellerindeki varlklaryoksullara datmalardr. Varlksz,skntiinde yzen bir beyin sadece adkalmtr. Varlolmayan, yoksullargzetme vedoyurma grevini yapamayan bir bey iin bu durum acvericidir. Byle bir konumda beyolmaktansa borsuz, tasasz, kt kanaat geinen bir oban olmak daha iyidir. nk, oyoksullua alkndr.

Bortan korkan kapsngeni(byk) amaz.

Alacaklnn yannda yz yerde olmak istemeyen, bor etmekten korkan kimse tedbirli olur;masraflarnksar, geliigzel harcamalar yapmaktan kanr, kendine uygun bir yol seip ona

buna ziyafet vermekten uzak durur.

Bor uzaynca kalr, dert uzaynca alr.Hemen her eyin bir yaplma zamanvardr. Bor da zamannda denmezse kiilerde birgeveklik grlr, borluluk duygusu zamanla azalr. Bor uzun sre denmez olur, hatta hidenmez bile. Dert de byledir; zamannda nlem alnmaz ve hastalk uzarsa, kii sonundagsz kalr; dayanma gc kalmaz ve lr.

Bor yiidin kamsdr.Birisine borlanan, borcunu da demek isteyen kimse kendini daha ok almak vekazanmak zorunda hisseder; bu ynde giriimde bulunur.

Bostan yeil (gk) iken pazarla oturulmaz.Ne olaca, nasl geliecei, nasl sonulanacabilinmeyen bir konu, iya da durum zerindeanlamaya varlp sz verilemez.

Bouval ayakta (dik) durmaz.1. Karna olan kimse, iyapamaz. 2. Beceriksiz, deneyimsiz, bilgisiz kimse bir itutunamaz.3. Hibir tutamabulunmayan, gereklerden uzak, temelsiz dnce ya da plnlarla sonuca

ula

lamaz.Bofok (fazla) langrdar.Gsterie dkn, bilgisiz, deneyimsiz kimse kendini n plna karmak ve bilgilik taslamakamacyla ok konuur; her szn arasna girer, etrafndakileri rahatsz eder.

Bogezmekten bedava almak yedir.Boolmak, hibir uraa girmeden gezmek insantembellie, miskinlie altrr. yle ki buinsanlarn kimisi can skntsndan ne yapacanbilemez olur, yanlyola sapar, ktlklere

bile bular. Parasz da olsa almak, booturmamak insanhareketli ve canlyapar;giriimcilik yeteneini artrr, onu gelitirir, zararlalkanlklardan kurtarr. leri de para

kazanacabir ibulmasna da kaparalar.


32/100

Botorba ile at tutulmaz (Botorbaya eek gelmez).1. Hi kimse emeinin boa kmasnistemez, karlnmutlaka bekler. Bir kimseye iyaptrmak, onu bir yere balamak istiyorsanz, ona emeinin karlnda demekzorundasnz. 2. Hemen her ioklukla bir emek, masraf ve fedakrlk ister. Bunlargsterinizki elde etmek istediinize kavumanz mmkn olsun.

Boynuz kulageer (Boynuz kulaktan sonra kar ama kulageer).Eitime sonradan da balasa kimi yetenekli, becerikli, renme ve kavrama gc gelikinolan rak veya renci, ustasndan ya da reticisinden daha ileri gidebilir; onlardan daha

baarlolabilir.

Byle gelmibyle gider.teden beri sre gelen durum, kurulu dzen, halk arasnda yaayan gelenek ve greneklerkolay kolay deimez.

Bugn bana ise yarn sana.

Neyin ne zaman olacabilinmez; bu ister felket, ister nimet olsun. Bugn ben bir felket vehakszlkla karlamsam, yarn da sen ayndurumla karlaabilirsin. Bugn sen nimetleriinde bulunup mutluysan, yarn da ben kavuup mutlu olabilirim. Bunu aklndan karma.

Bugnn iini yarna brakma.Bir ign gnne yaplmaldr. i yarna brakmak kimi olumsuzluklarda beraberindegetirir. Yarn daha nemli bir iin kmayacannereden bilebiliriz? Diyelim ki kt, ozaman ne yapacaz? Kukusuz bugnk iten nce onu yapacaz, bugnk ide kalacak.Dolaysyla iler birikmeye balayacak, kmaza girecek. Ayrca bugn yaplmasgereken iinsonraki gne braklmasyla nemini yitirmesi, istenen sonucu vermemesi de sz konusuolabilir.

Bugnk tavuk yarnki kazdan iyidir.Az da olsa bugn elimizde bulunan bir nimet, imkn ya da nesne, byk de olsa henzelimize gememiolandan daha daha iyidir. nk henz elimize gememiolan, ihtimaldahilindedir. Bir engel kp onun elimize gemesi gereklemeyebilir. Oysa tekininelimizde olmasgereklemitir.

Buday baak verince orak pahaya kar (kymete biner).Kimi zaman ortada duran, pek nemli grnmeyen eyler kendilerine ihtiya duyulunca okdeer kazanrlar. steklisi ok olan nesnenin fiyatartar. Szgelimi yazn ortasnda el

srlmek istenmeyen odun ya da kmr, k

a doru birden k

ymet kazan

r; ucuzken pahal

olur.

Budaym var deme ambara girmeyince, olum var deme yoksullua dmeyince.Tarlada ya da harmanda duran, henz hasadyaplp ambara girmemirn bizim saylmaz.nk bir yangn, bir sel, yamur ya da baka bir felket onun harap olup yok olmasna yolaabilir. Anne ve babann varlklolduu gnlerde oulun gerek kiilii ortaya kmaz. Nezaman anne-baba yoksullar, ite o zaman gerek yz ortaya kar. Eer oul, anne-

babasna karolan grevlerini yerine getirmiyor, onlardan yardmnesirgiyorsa, ona iyi biroul denemez.

Budayn yannda acot da sulanr.Mmkn olduunca dikkatli olunup iyi ve yararlnn yannda, kt ve yararszn geliip


33/100

bymesine frsat verilmemelidir.

Bkemediin eli p.Kendisiyle mcadele ettiin rakibinin kuvveti, bilgisi ve becerisi karsnda baargsteremeyip malp olduysan rakibinin stnln kabul et; bu onurlu bir davran

olacaktr.

Blbl altn kafese koymular, ah vatanm demi.nsan, zgrln ancak vatannda bulur. Bu bakmdan vatan en deerli varldr insann.Orda domu, orda bym, orda doymu, orda tatmtr mutluluu. Bu sebeple yurdundanuzakta yaamak, ne denli bolluk iinde olursa olsun insana zor gelir. Nasl ki blbl aslvatanolan yeil tabiat, kanat rpacamavi gkleri zleyip ister ve altn kafestenkurtulmaya alrsa, insan da (hele bir de tutsaksa) zgr yaayacavatannister vehasretini eker.

Blbln ektii dil (i) belsdr.

Bir kargann kafese konup beslendii pek grlmemitir. Ama blbl iin kafesler srekliyaplr durur. Bunun tek sebebi, sesinin gzelliidir. O olduka gzel ter ve bunun iinyakalanp kafese konur. nsanlar bundan ders almaldr. nk dnp tanmadan, sonununnereye varacanhesaplamadan sarf edilen szler, insann bana dert aabilir. Dili yznden

belya saplanp zarar grebilir.

Byk balk, kk balyutar.Gl olan kendinden gsz ya ezer, ya yok eder, ya da kendisine balklar. Bu duruminsan iin olduu kadar, ticar iletmeler ve devletler arasnda da oklukla sz konusudur.Kiiye den, yok olmamak iin var gcyle mcadele etmektir.

Byk ban derdi byk olur.Bir ine kadar bykse zm bekleyen sorunlarda o kadar byk olur. Dolaysyla biriletmeyi idare eden, bir toplumu yneten, ksacasbyk ilerin banda bulunan kimselerinde hem sorumluluklar, hem de dertleri byk olur.

Byk lokma ye (de), byk sz syleme.nsan oklukla nefsine yenik der. Kendini pek ok konuda n plna karmak, ne kadar

becerikli ve akllolduunu belirtmek ister. Bu durum onun bbrlenmesine, ben olsaydmyle deil, byle yapardm; unu yapsaydkt duruma dmezdi; ben asla onun yaptgibikt bir ey yapmam; o szler de sylenir miydi? gibi szler sarf etmesine sebep olur ki,

byle bir tav

r sergilemek son derece zararl

d

r. Dnya ve insanl

k hli bu, yle bir gn gelirki, yerip knadmz kiinin bana gelenler bizim de bamza gelebilir ve gln durumadebiliriz. Bu sebeple azmzdan kacak sze dikkat etmeli, byk sz sylemektenkanmalyz.


34/100

Cahile sz anlatmak, deveye hendek atlatmaktan zordur.Cahil kii, okuyup renim grmemi, bilgisiz ve deneyimsiz kimsedir. Bu bakmdansylenen bir szn ne maksatla sylendiini, hangi anlama geldiini kavramakta zorluk eker.O ne biliyorsa, doru onlardr. Ne kadar urarsanz uran kendi dorularndan baka bir

doru kabul etmez. yle de inatdr ki deve nasl hendek atlamamak iin direniyorsa, o dagrnden vazgememek iin direnip durur.

Cambaz ipte, balk dipte gerek.Nitelii gerei hemen her varlk farklbir yerde bulunur, barnr ve iyapar. Niteliine uygunolmayan yerin artlaronu zor durumda brakabilir. Dolaysyla her kii elde ettii nitelikleringerektirdii bilgi, beceri ve uzmanlk sahasiinde almal; o alann dndaki ilerden uzakdurmaldr.

Cana gelecek (kaza-zarar) mala gelsin.Eer bir kaza gelecek ve zarar grecekse insan, canna deil malna gelsin. nk kazaya

urayan, zarar gren maln tekrar kazanlmasveya elde edilmesi mmkndr. Ama can iindurum byle deildir. Cana gelen felketler silinmeyecek izler brakr. Bir kazadan trinsan lebilir, sakat kalabilir, dolaysyla bylesi zararlargidermek mmkn deildir.

Can boazdan gelir.Her canlgibi insan da beslenmek zorundadr. Bedeni iin gerekli olan gdalarancak buekilde alr. yi beslenmeyen, yeterli gdalaralmayan bir vcut salkl, din ve dayanklolamaz; bu kimselerin gsz kalp hasta olmalarda kanlmazdr. O hlde insan salnkorumak istiyorsa, iyi beslenmeye nem vermelidir.

Can cann yoldadr.nsan yaratlgerei tek bana yaayamaz. Bir arkadaa, bir dosta mutlaka ihtiya duyar.Bu, gerek iyapmas, gerek sorunlarnzmesi, gerekse konuup dertlemesi iinzorunludur.

Can cmleden aziz (dir).1. Bir tehlike annda insan nce kendi cannkurtarmaya balar. O anda kendi can, diercanlardan daha nemli olur. Kimi istisnalar hari, bu durum hemen her insanda gze arpar.Bu da tabi bir vak`a olarak grlr. 2. nsann kendisi hemen herkesten nce gelir. Her nekadar kimi zaman zveride bulunur, fedakrlklar gsterirse de (bunun da bir yeri ve snrvardr), vahim konularda karlar atmaya balaynca, kendi karndan asla taviz vermez.

Can kmaynca huy kmaz.Huy, insann yaratlve ruh zelliklerinin btndr. nsanla birlikte var olmaya balar;insan bydke, huy da onun benliine iyice yerleir; kiiliinin bir parashline gelir. stereitim, ister baka bir yolla olsun, kiinin huyunu deitirmek mmkn deildir; kiininlmne kadar ylece devam eder.

Canyanan eek attan yrk olur.Herhangi bir durumdan tr canyanp acekmiolan kimse, ayndurumla bir dahakarlamamak iin kendisinden beklenilenin stnde bir aba gsterir. yle ki altndankalkamaz sanlan ileri bile baarr, ok iyi sonulara ular.

Cefa ekmeyen sefann kadrini bilmez.


35/100

Srekli bolluk, rahatlk iinde yaayan insanlar iinde bulunduklarvefa ve mutluluunkymetini bilmezler. Bunu doal bir eymigibi grrler. Nasl salklbir insan, hastaolmadan saln kymetini bilmezse, sefa iinde olan da darla ve skntya dmedenrahatlk, huzur ve mutluluun kymetini bilemez.

Cennetin kapsncmertler aar.Cmert kimse, para ve malnesirgemeden veren, eli ak olan, yardm seven, muhtakimseleri gzeten kimsedir. slm dini byle kimseleri ver ve onlarcmert olmaya daveteder. Eer byle davranrlarsa; yetime, kimsesize, yolda kalma, dkne yardm ederlersesevap ileyecekler ve br dnyada yaptklarnn karlnkat kat fazlasyla greceklerdir.

Cesurun bak, korkan klcndan keskindir.Kimi cesur insanlar kararldr, mertlikleri ve azimleri yzlerinden okunur. Yz ifadeleriylehasmlarnyldrabilirler. Korkak insanlarda ise yrek gc yoktur. Bu g olmadndantr klcgerektii gibi kullanamazlar, dolaysyla kllarkeskin de olsa bir ie yaramaz.

Cins horoz yumurtada (iken) ter.Kimi soylu ve deerli kimse, daha bebekken, eitim ana gelmeden kendini kimihareketleriyle belli eder; baarlbir insan olup yararliler yapacanortaya koyar.

Cins kedi lsn gstermez.ahsiyetli, soylu bir kimse, skntlve kt durumunu bakasna gstermez ve sylemez.Cmert derler maldan ederler, yiit derler candan ederler.Bazinsanlar vardr ki vlmekten ok holanrlar. Kimi karclar da byle insanlariyitanrlar. Onlarne kadar cmertsin diyerek pohpohlayp verler; bu okaycszlere kanankimse de maln, parasnbol bol harcar; ona buna yedirir, sonunda tketir. Benzer bir ekilde,ne ama gtt bilinmez kimseler de kiiyi ne kadar glsn, sana kargelemez diye

pohpohlayp verler. Bu tip vglerden holanan kimse de, byle biri olduunu kantlamakiin harekete geer; olmayacak bir dve atlr, bu srada birisi kp canndan eder onu.

abuk parlayan, abuk sner.1. Bazinsanlar vardr ki bir olay karsnda ok abuk fkelenip kzarrlar. Ancak fkelenipkzdklargibi de abuk sakinleirler. 2. Bazinsanlar hak etmedikleri hlde, kimi yollarkullanarak, yasa ve kurallara uymakszn nemli mevkilere, makamlara ok ksa zamandagelirler; ancak o grevin ehli, o makamn adamolmadklaranlaldnda da abucak o

yerden uzaklat

r

l

rlar.

arlan yere erinme, arlmayan yere grnme.inde yaanlan toplumda sosyal ilikiler olduka nemlidir. Bu sebeple yaplan davetlere-ok nemli bir sebep yoksa-bir nezaket gerei olarak gitmelidir. Toplum dayanmas

bakmndan bu bir grevdir. Kii, arlmadyere ise gitmemelidir. Geleneimize grearlmadyere gitmek terbiyesizlik ve yzszlktr. nk gittii o yerde insanlarnrahatnkarabilir.

alda gl bitmez, cahile sz yetmez.Her varln bir nitelii, bir yapsvardr. Gl, ancak gl aacndan alabilirsin. Bir alnn

gl amasmmkn deildir. nk tabiatna aykrdr. Bunun gibi cahil kimselere de bir szanlatmak hemen hemen mmkn deildir. nk cahil kimsenin kavraykttr, ayrca


36/100

inatdr ve bildiinden de amaz. Dolaysyla onu yola getirmek, ondan olumlu davranlarbeklemek son derece zordur; ona ne sylerseniz boa gider.

alma elin kapsn, alarlar kapn.Kimseye ktlk yapma, kimseyi arkasndan ekitirme, bu tr hareketlerden kan. Yoksa

gn gelir, benzer bir eyi onlar da sana yaparlar ve zor durumda kalrsn.

am sakz, oban armaan.nsanlar birbirlerini sevindirmek, mutlu etmek iin karlklhediyeleirler. Bu hareketinsanlarn gnllerini okar, onlarbirbirlerine yaklatrr. nsan ne kadar yoksul olsa da byle

bir eylemde bulunmak ister. Ne var ki o, varlklinsanlar gibi deeri yksek armaanlarveremez. Onun armaankk bir eydir. Ama taddeer byktr. Davrandasoylucadr.

anaa ne dorarsan kana o kar.nsan harcadabann, bakalarna gsterdii tavrn karlnileride grr. Bir ite ne

kadar hazrlk yapmsa o kadar verim alr. nsan dier ilikilerinde de byledir. yilik yapaniyilik, ktlk yapan ktlk bulur.

anakta baln olsun, arBadat`tan gelir.Elindeki maln iyi ve deerli ise mteri bulmakta glk ekmezsin. yle ki nerede olursanol, alclar ok uzakta da olsa gelip seni bulurlar.

ariti ev beklemez.Bogezen, urada burada dolaan, hi cidd bir iyapmayan ve aylaklalkanlk edinenlerdzenli bir iyapmaya gelemezler. almaktan holanmadklargibi kolay kolay disiplinaltna da girmezler.

atal kazk yere aklmaz.Bir ie, ok ballk zarar verir. nk her kafadan bir ses kar. Bir o yana, biri bu yanaeker. Dedikleri birbirini tutmadiin ibir trl ortaya gelemez. Yaplmamolarak ylecekalakalr.

kmadk candan umut kesilmez.1. nsanlarn lm ve dirimi Yce Allah`n takdirine baldr. Bu bakmdan eceli gelmeyenkimsenin, lmcl hlde de olsan cankmadsrece iyileeceinden umut kesilmez. 2.lerimiz iinde durum byledir. Kt giden, felkete urayan ilerin yok olma kertesine

gelmide olsa dzelmeyeceini kim syleyebilir? Yce Allah`tan hibir durumda umutkesilmez.

ngrakldeve kaybolmaz.Kimi kiiler vardr ki, nerede olurlarsa olsunlar onlar bazzelliklerini koruyarak kendilerini

belli ederler. Bir yol bulup toplum iinde yitip gitmelerini nlerler.

iftinin ambarsabann ucundadr.ifti, geimini topraekerek salamaya alan kimsedir. Bu bakmdan toprazamanndave iyi srmeli, tohumunu zamannda ekmelidir. Eer bu ilerini zamannda ve lykylayapmazsa, iyi verim alp ambarlarndolduramaz; bakasna muhta olup kapalar hle gelir.

Hemen her ite durum ayndr. yi sonu almak isteyen kii, iini zamannda ve iyi yapmaldr.


37/100

iftiye yamur, yolcuya kurak; cmlenin muradnverecek Hakk.nsan ne ile urayorsa, onun yararna bir sonu vermesini ister. iftinin iyi rn alabilmesiiin yamura ihtiyacvardr. Bir kimse de gzel ve skntsz bir yolculuk yapabilmek iinkurak havayister. Grld gibi birinin istedii ey dierinin zararnadr. Ancak sonucuyine Yce Yaratan belirler. O nasl takdir etmise yle olur, kime neyi nasip etmek isterse o

gerekleir.

ingene ingeneye atmadka kasnak boynuna gemez.Kiilerin ne kadar cahil, grgsz ve bayaolduklarilk bakta anlalmaz. Ta ki kendiayarlarnda bir kiiyle karlap kavga edene dek. O zaman gerek kiilikleri ortaya kar.

ingeneden oban olmaz, Yahudi`den pehlivan.Her kiinin ayrbir karakteri vardr, soyu sopu farkldr. Yetimesi, bilgi ve becerisidorultusunda yapacaileri de birbirine uymaz. obanlk yle sanldgibi kolay bir ideildir; nce sabr ve sorumluluk, sonra sznde durma ve bir yere balanp kalmak ister.ingenede ise bu hasletler bulunmaz, bunun iin de obanlk yapamaz. Benzer ekilde,

pehlivanlk da cesaret, yrek ve mertlik ister. Oysa Yahudi tam tersine korkaktr, bu yzdenpehlivanlk yapamaz.

ingeneye beylik vermiler, nce babasnasm.Sorumsuz, bayave soysuz kimse eline bir yetki ya da imkn geince mizacnn gereiniyerine getirir. yle ki deil yabanclara, en yaknlarna bile ktlk yapmaktan ekinmez. Veie baladnbyle belli eder.

irkefe taatma stne srar.erli, etrafa ktlk sap duran kimselerden uzak dur; zorunlu olmadka onlara atma, szatma. nk onlar bir ktlk yapmak iin frsat kollarlar. Byle bir frsatonlara verirsenonlarn ktlkleri sana bular, kirlenir ve zararlkarsn.

ivi kar ama yeri kalr.Birine yaptmz ktl ne denli gidermeye alrsak alalm, yeni de o ktln bir izive hatraskalr. Bunun iin kimseyi incitmemeye, krmamaya gayret edelim.

ivi iviyi sker.Gl bir eyin etkisine, en az kendisi kadar gl bir baka eyin etkisiyle karkonabilir.obana verme kz, ya koyun gttrr ya kuzu.1. Kararnvermeden nce iyi dn. Kznverecein kimse ne ile ilgileniyorsa, kzn da o

ile ilgilenmek zorunda kalacakt

r. 2. ncelikli, hassasiyet gerektiren bir ii, o iten anlamayanbirine teslim etme. Kabal, beceriksizlii, dikkatsizlii yznden ii berbat edebilir.

obansz koyunu kurt kapar.1. Elindeki nesneleri kaybetmek, birine kaptrmak istemiyorsanz gereken nlemleri alpkoruyunuz. 2. Yneticisi ve koruyucusu bulunmayan, basz kalan toplum onun bununsaldrsna urar; sonunda dalp zlr.

ocua ibuyuran, ardna kendi der (ocua i, ardna sen d/ ocuu ie sal, ardnca senvar).ocuk gerek ya, gerek bilgi ve becerisi sebebiyle kimi ilerin altndan kalkamaz. ocua

yapamayaca, stesinden gelemeyecei, belli bir sorumluluk gerektiren ii ykleyen kimse,bunun farkna vardanda onun arkasndan gitmek ve ile ilgilenmek zorunda kalr.


38/100

ocuun bulunduu yerde dedikodu (gybet) olmaz.1. ocuk, bir szn nereye varacanbilmez. Onun iin szn gizlisi ya da saklsda olmaz.Duyduunu hi umulmadk bir anda ve yerde lf olsun diye syleyip bakalarna aktarabilir.Bu korkuyla ocuun bulunduu yerde bakasnekitirme olmaz, dedikodu yaplmaz. 2.

ocuun bulunduu yerde dedikodu olmaz. nk herkes ocukla megul olur, oyalanr vededikoduya frsat bulamaz.

ocuun yedii hell, giydii haram.ocuun salkl, din ve gl olmasiin iy

en güzel türk atasözleri - nurhan aydınkal

Documents