emocije i emocionalni dozivljaj

5/24/2018 Emocije i Emocionalni Dozivljaj

1/13

TEMA: EMOCIJE I EMOCIONALNI DOIVLJAJ

www.maturski.org
http://www.maturski.org/http://www.maturski.org/


2/13

SADRZAJ:

1. Definicija i teorijsi !rist"! e#ocija#a$$$$$$$ %&%

1.1. 'ao se ra()ijaj" e#ocije$$$$$$$$$ %*%

1.+. ,otre-a i("ca)anja e#ocija$$$$$$$$$ %%

1.&. E#ocije i "(rast$$$$$$$$$$$$$$ %%

+. 'arateristie /jeciji0 e#ocija$$$$$$$$$$$ %%

+.1. Decije e#ocije s" ratotrajne$$$$$$$ %%

+.+. Decije e#ocije s" sna(ne$$$$$$$$$$ %%

+.&. E#ocije /jeteta s" nesta-i2ne$$$$$$$$ %%

+.*. Sa "(rasto# e#ocije se s)e )ise /iferenciraj"$ %%

+.. Dete is!o2ja)a s)oja osjecanja$$$$$$$$ %3%

&. Vrste e#ocija$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %3%

&.1. 4nje)$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %5%

&.+.Lj"tnja$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %5%

&.&. Stra0$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %5%&.*. T"6a 7(a2ost8 $$$$$$$$$$$$$$$ %9%

&.. Ra/ost i s#ije0$$$$$$$$$$$$$$ %9%

*. Lj"-a)$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %9%

. Lj"-o#ora$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %1%

. Za2j"ca$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %1+%

2


3/13

3. Literat"ra$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ %1&%

1. Definicija i teorijsi !rist"! e#ocija#a

Emocija je uzbueno stanje organizma izazvano subjektivno znaajnim stimulusom ili

situacijom na koju on usmerava aktivnost. Emocije se ispoljavaju na fiziolokom,

doivljajnom i ponaajnom planu.

ec koju nazivamo emocijom predtavlja termin oko cijeg tacnog znacenja se psi!olozi

i filozofi spore vise od jednog veka. " najbukvalnijem smislu oksfordski recnik engleskog

jezika definise emociju kao #bilo koje uzrujanje ili uznemirenje uma, osecanja, strasti, bilo

kakvo mentalno stanje besa ili nespokojstva$. %od emocijom podrazumeva se osecanje i

raznolika misljenja, psi!oloska i bioloska stanja, i raspon raznovrsni! mogucnosti ponasanja.

%ostoji na stotine emocija, zajedno sa nji!ovim !ibridima, varijacijama, mutacijama i

nijansama. &vakako, emocije su mnogo prefinjenije i lepse no sto postoje reci kojima bi seone ikada mogle opisati.

Emocionalni dozivljaj predstavlja organizovan sistem osecanja koja nastaju

opazanjem telesni! stanja i procesa, emocionalni! izraza i adaptivni! radnji. 'pisivanje

konkretni! emocionalni! dozivljaja kao sto su ljubomora, stra!, krivica, kajanje, ekstaza

mozemo naci kod pesnika, romanopisaca i dramski! pisaca. (i opisi, mada cesto veoma

interesantni, ne mogu docarati svo bogatstvo i sustinu emocionalnog dozivljaja. (elesno

osecanje je veoma istaknuta komponenta emocionalnog dozivljaja. )ogati kompleks

organski! *kucanje srca, znojanje, slabost udova+ i kineticki! *plakanje, smejanje i dr!tanje+

percepcija doprinosi emocionalnom dozivljaju. %onekad se odgovarajuce emocije mogu

izazvati namernim zapocinjanjem telesni! reakcija, tako da glumac koji glumi jednu emociju,moze u odredjenoj meri i da je dozivi.

aspoloenje je oseanje relativno slabog intenziteta koje dugo traje i nema naglog

poetka. %ostoje razlike meu ljudima u pogledu sklonosti ka doivljavanju pojedini!

raspoloenja koje predstavljaju deo razlika u temperamentu.

-judi nisu samo racionalna bica koja svoje postupke i !tenja preduzimaju iskljucivo

na osnovu umnog misljenja i zakljucivanja. nogi nasi postupci bivaju izazvani i drugim

ciniocima, kao sto su npr. emocije *osjecanja+. Emocije se stoga mogu definisati kao dozivljaj

naseg vrednovanja i subjektivnog odnosa prema stvarima, ljudima, dogadjajima i premasopstvenim postupcima.

%ostoji ne samo u nasem jeziku vec i u mnogim drugim jezicima veliki broj izraza koji

izrazavaju razlicita emocionalna stanja, a to su/ radost, zalost, ljubav, saucesce, simpatija,

ponos, zluradost, o!olost, stid, za!valnost, briga, strepnja, ocekivanje, nada itd. Emocije su u

toku svog razvoja propracene spoljasnjim i unutrasnjim promenama. 0nacajni spoljsnji znaci

emocija su izrazi lica, telesna napetost, glasovne reakcije i sl. 1sto tako postoje i unutrasnji

pratioci kao karakteristicne promene u radu pojedini! organa.

od snazniji! emocija javljaju se izrazite promjene kod disajni! i probavni! organa,

zatim u radu zlezda. ao posljedica izvjesnog emocionalnog stanja covek moze da se

3


4/13

zacrveni, da prebledi, da se smeje, place, povuce u stranu ili da pridje blize, da zagrli ili

napadne i slicno.

Emocije kod dece javljaju se relativno rano, ali u pocetku su jes nediferencirane. &a

razvojem deteta njegove emocije se ispoljavaju na odredjeniji nacin. "koliko se dete vise

razvija i njegove emocije se sve vise diferenciraju kao npr. stra!, ljutnja, ljubomora itd. oddece je urodjena sposobnost za emotivno reagovanje, a ne kao reakcija stra!a od neke

zivotinje ili predmeta, sve to dete stice ucenjem.

1.1. 'ao se ra()ijaj" e#ocije

ako se razvijaju emocije je pitanje na koje su mnogi psi!olozi pokusali da daju

odgovor. 0eleo to covek ili ne, emocije su sastavni dio svakog coveka. &vi smo osudjeni da se

borimo sa svojim emocijama i nji!ovim razvojem. 4esto se vodi dilema o tome koje su

emocije urodjene a koje nisu. 5a bi se proverilo da li su odredjeni oblici ponasanja usled

emocionalni! reakcija urodjeni, to treba da se javi i kod dece koja nisu u mogucnosti da toponasanje nauce.

%ostoji veliki broj dece koja zive u 6prirodnoj6 izolaciji, jer su gluvi ili slijepi od

rodjenja. (a deca lisena su neki! dozivljaja, do koji! se dolazi iskljucivo slusanjem ili

gledanjem. 1pak postoji mogucnost da se kod takve dece jave emocionalne reakcije istovetne

sa reakcijama normalno razvijene dece. (ada konstatujemo da u razvoju emocija vaznu ulogu

ima sazrevanje.

7mericki psi!olog 8lorensa 9udinaf proucavala je emocionalno ponasanje jedne

desetogodisnje djevojcice, potpuno slijepe i gluve od rodjenja. %osmatraje je trajalo oko

sedam mjeseci. 5jevojcica nije bila u stanju da nauci da govori i da se stara o sebi. 5a biizazvala neke emocionalne reakcije kod desetogodisnjakinje 8. 9udinaf oraspolozivala ju je

slatkisima ili ju je dovodila u stanje frustracije.

ada je bila sretna i zadovoljna djevojcica se igrala, iako je niko nije ucio da igra. 1gra

i sme! su se nekada javljali spontano, a nekad samo kada bi dobila slatkise. ada je bila

sprecena u necemu sto zeli da uradi, u nekoj aktivnosti, djevojcica je ispoljavala gnev i

nezadovoljstvo.

'vo ipitivanje je dovelo do zakljucka da primarne oblike ispoljavanja emocija

odredjuju faktori nasledja. 7li takodje, kod dece koja vide i cuju znacajnu ulogu u razvoju

emocija ima i socijalna sredina u kojoj dete sazreva i vaspitava se. %oznat je jos jedaneksperiment, koji ukljucuje i decu pretskolskog uzrasta. (aj eksperiment je :;


5/13

1z gore navedeni! eksprimenata, moze se izvesti zakljucak da je ispoljavanje emocija

samo jednim delom rezultat ucenja u socijalnoj sredini.

1.+. ,otre-a i("ca)anja e#ocija

5ecije emocije se razlikuju od emocija odrasli!. 'ne su po pravilu, jednostavne i

spontano se izrazavaju. stoga decije emocionalne izlive, odrasli tesko i razumeju. ad je dete

gnevno, ljubomorno i tvrdoglavo, roditelji i vaspitaci najcesce i sami emocionalno reaguju>

kaznjavaju ga u gnevu, cime se odnos izmedju nji! i deteta pogorsava.

&em toga, odrasli su katkad skloni da potcjene intezitet deciji! emocionalni!

dozivljavanja. %onekad sasvim neosnovano pripisuju sasvim maloj deci duboka osjecanja.

&asvim je prirodno da ce odrasli koji bolje poznaju prirodu i karakteristike deciji!

emocija i nji!ovo ponasanje, pravilnije postupati prema detetu. oditelji i nastavnici kojipoznaju pojmove ljutnje ili ljubomore, bolje ce razumjeti detetovo nekontrolisano ponasanje.

'ni takodje mogu da uticu na otklanjanje nepozeljni! emocija, a da podstaknu one pozeljne.

1.&. E#ocije i "(rast

&vi deciji biografi saopstavaju da se sa uzrastom povecava i broj emocija, koje dete

moze da dozivi. ararina )ridzes vrsila je posmatranja kako bi utvrdila karakteristicne

emocije za odredjene uzraste. 1z svog proucavanja napravila je skalu diferenciranja emocija u

toku razvoja, mada ova skala ne moze posluziti kao orentacija kada se koja emocija javlja.

?jeni ispitanici su bila deca starosne dobi od rodjenja do pete godine. 1z ti! ispitivanjaizvela je zakljucak da odma! po rodjenju postoji jedna jedina emocija, neizdiferencirano

uzbudjenje. 0atim je ustanovila da se iz te emocije sazrevanjem i uslovljavanjem razvijaju

postepeno druge emocije.

rajem prvog mjeseca uzbudjenost se izdvaja i prelazi u negativnu reakciju, tzv.

uznemirenost *distress+. rajem drugog mjeseca, diferencira se pozitivna emocionalna

reakcija, zadovoljstvo *delig!t+. (u emociju izazivaju / kontakt usana sa cuclom, milovanje i

pljeskanje. 5ete prestaje da place, a pocinje da guce i mase rukama. od beba se cesto

zadovoljstvo i uznemirenost brzo smjenjuju. 5iferenciranje emocija odvija se postepeno. %rve

dve izdvojene emocije malo se razlikuju u pogledu spoljasnji! i unutrasnji! reakcija i situacija

koje i! izazivaju.

?a uzrastu od 3 do @ mjeseci, razvijaju se skoro jedna za drugom sljedece emocije /

gnev, gadjenje i stra!. 'd ; do :2 meseci nastaju odusevljenje i naklonost. 'ko trinaestog

meseca naklonost se grana na naklonost prema odraslima i naklonost prema deci.

" petnaestom mesecu javlja se ljubomora, a u dvadesetprvom mesecu radost. "

razdoblju od 2AB godine nastaju stid, strepnja, zavist, razocarenje, nada.

" pretskolskom uzrastu osjecanje postaje nezavisno od opazanja, postaje stalnije, ali

jos uvijek je labilno. 7li medju svim dozivljajima, emocije su kod deteta u pretskolsko dobanajjace. " ovom periodu cesti su afekti, a preovladjuju uglavnom prijatne emocije, nestasno

raspolozenje, retko kad razdrazljivo, a najredje tuzno.

B


6/13

rajem pretskolskog perioda emocionalnost i labilnost se povecavaju, a u kasnijem

periodu emocije pocinju da se pokrivaju.

+. 'arateristie /jeciji0 e#ocija

Emocije odrasli! i emocije kod dece bitno se razlikuju. prvenstveno po tome sto su

decije emocije proste, spontane, nisu uzdrzane i odma! nalaze odgovarajuci izraz. &a

vaspitavanjem dece dolazi i do odgovarajuci! promjena. Cremenom emocije gube svoju

nediferenciranost i dete postepeno pocinje da uci i da se uzdrzava od emocija a samim tim

stice vlastiti nacin izrazavanja. " nastavku cemo da navedemo neke od razlika izmedju

emocija dece i emocija odrasli!.

+.1. Decije e#ocije s" ratotrajne

'ne traju svega nekoliko minuta, a onda iznenada isceznu dok emocije odraslogcovjeka duze traju i teze se zaboravljaju. %reduzimanjem vaspitni! mjera i pravilnom ulogom

roditelja menja se i karakter deciji! emocija. (e emocije se pretvaraju u dugotrajna

raspolozenja. ?a primjer, uzdrzana ljutnja se pretvara u durljivost, radost u dobro

raspolozenje, a stra! u trzanja na svaku promjenu ili zvuk. 've emocije se najcesce javljaju u

predskolskom uzrastu ili vec oko cetvrte godine zivota i to u prisustvu nekog od autoriteta,

bilo roditelja ili vaspitaca u obdanistu. 4ak i u drustvu sa svojim vrsnjacima decije emocije se

diferenciraju.

+.+. Decije e#ocije s" sna(ne

Emocije odraslog coveka ne mogu da dostignu onu jacinu kao kod deteta, jer decije

emocije ne posjeduju gradaciju bez obzira na situaciju. (o narocito vazi za ljutnju, stra! i

radost. od dece te emocije se izrazavaju punim intezitetom. " ljutnji dete place, vristi,

bacaka se, udara rukama i nogama pa cak i ujeda. " stra!u se izbezumljuje, krije i vristi. (e

reakcije nikako neodgovaraju odraslima sto cesto ima ali ne i uvek negativan uticaj na dete.

azne i opomene za takvo ponasanje imaju takav uticaj da dete s vremenom uci da bude

uzdrzljivo prilikom iskazivanja svoji! emocija. isto tako i u druzenju sa svojim vrsnjacima

dete nauci da kontrolise svoje emocije. ?a taj nacin dete uci da se uzdrzava od burnog

ispoljavanja svoji! osecanja.

+.&. E#ocije /jeteta s" nesta-i2ne

5ete za razliku od odrasli! lako prelazi iz pozitivne u negativnu emociju i obrnuto.

'no iz stanja velike radosti naglo predje u nemotivisani plac. -jubav i ljubomora, ljutnja i

sme! itd. smenjuju se. 7li to ne znaci da su decije emocije plitke i povrsne, nego nji! dete

burno ispoljava pa se onda one ne gomilaju. 5ete u toj dobi jos nije dovoljno intelektualno

zrelo za razumevanje odredjeni! situacuja, a i paznja mu se dugo ne zadrzava na jednom

predmetu, sto uslovljava prelazak emocija iz jedne krajnosti u drugu. edjutim dok je god

emocija prisutna ona je intezivna vise nego kod odrasli!.

+.*. Zaje/no sa "(rasto# e#ocije se s)e )ise /iferenciraj"

@


7/13

%od uticajem okoline i vaspitnim mjerama deca polako kontrolisu svoje emotivne

reakcije. Emotivna reakcija svakog deteta zavisi od njegovi! dozivljaja i iskustava. (o znaci

da svako dete ima stra! od necega, bilo od mraka ili misa i sl. " istim emotivnim situacijama

svako dete reaguje na drukciji nacin, neka deca se sakrivaju , druga placu, a neka opet traze

majku i slicno.

+.. Dete is!o2ja)a s)oja osjecanja

5eca nisu u stanju da se uzdrzavaju , tj da neispoljavaju svoje emocije. 1ako i! stariji

uce tome deca ipak na neki nazin reaguju, npr. nervozom, nemirom, pokretima ruku i nogu,

gestovima i sl. 1z toga mozemo da zakljucimo da deca jednostavno nisu u stanju da sakriju

ono sto osecaju.

&. Vrste e#ocija

'snovne *primarne+ emocije imaju sledece odlike/

o ano se javljaju tokom ontogeneze>

o 0ajednike su ljudima i nekim ivotinjskim vrstama>

o "niverzalne su *javljaju se u svim kulturama+ i

o 1maju specifinu fizioloku osnovu.

%rimarne, osnovne emocije se tako nazivaju zato sto se javljaju rano u razvitku

pojedinca, situacije koje i! izazivaju su jednostavne, intimno su povezane sa aktivnoscu

usmerenom ka cilju i cesto asocirane sa visokim stepenom tenzije.

adost *uzivanje, sreca, zadovoljstvo+ D osnovne bioloske promene u stanju radosti su

povecana aktivnost mozdanog centra koji in!ibira negativna osecanja i potstice povecanje

raspolozive energije. 'vakvo stanje omogucav potpuno opustanje tela kao i spremnost na

ostvarivanje brojni! ciljeva.

&loene *sekundarne+ emocije su emocije vezane za druge ljude i obu!vataju sledece

grupe emocija/

o Emocije vezane za samoprocenu i

o Estetska oseanja.

" psi!ologiji nema opste pri!vacemog broja emocija, tj. nema spiska emocija dece i

odrasli!. &to se tice pretskolskog uzrasta, u to doba su skoro razvijene sve vrste emocija.

%retskolsko dete ima razvijeno osecanje licne casti, pa stoga negativno reaguje na ponizavanja

*npr. kada ga tjeramo u cosak, jer je bilo nevaljalo, kada ga posaljemo u drugu sobu,

zabranimo mu da izadje u dvoriste i sl.+. " tim slucajevima dete reaguje placem, a ponekad i

jogunstvom.

" pretskolskom periodu dete je takodje veoma osetljivo na po!vale i prekore. ?a

prekor reaguje obicno suzama, a kada ga po!vale raduje se i ponosi. rajem pretskolskog

perioda javlja se stidljivost. (o najcesce dolazi do izrazaja kada nesto mora da otpeva ili kaze

pred nepoznatim licima." ranom detinjstvu, tj. u periodu od 2 do @ godine, emocije kojenajcesce dolaze do izrazaja su gnev, stra!, ljubav i ljubomora, potom radost, a rijetko zalost.

=


8/13

&.1. 4ne)

'vu emociju i njene uzroke proucavalo je dosta psi!ologa na raznim uzrastima.

ezultati pokazuju da dete ovom emocijom reaguje kada se sputava u nekoj aktivnosti. 7li da

bi se izazvala ova emocijanije nije dovoljno samo neko fizicko sprecavanje, nego to treba da

se primjeni na takav nacin da se dete oseti isfrustrirano.

%retskolsko dete ispoljava gnev, najcesce u sljedecim situacijama / navikavanjem na

toalet, oblacenjem, obedovanjem, odlazenjem na spavanje *narocito posle rucka+, pranjem

kose i cesljanjem. 5osta cesto su uzrok gnjeva i ostala deca, koja zele njegove omiljene

igracke. "cestalost pojavljivanja gneva i njegova duzina trajanja, takodje su bili predmetizucavanja.

5okazano je da kod pretskolske dece gnev ne traje duze od B minuta, a posle toga je

opet sve u redu. 5ete prodje gnev utoliko pre ukoliko s!vati da njime nista nece postici.

8lorensa 9udinav bavila se proucavanjem ucestalosti gneva na razlicitim uzrastima. ?a

uzrastu od 3 D = godina, primjecuje se da je cesce pojavljivanje gneva kod decaka nego kod

djevojcica, sto potvrdjuje izjave majki da je teze odgajati decake od devojcica.

"cestalost gneva takodje zavisi od fizickog stanja dece, tj. da li su pre!ladjena, da li su

gladna i sl. 1z toga se ustanovilo da se gnev ispoljava cesce kod bolesne dece nego kod one

potpuno zdrave.

&.+.Lj"tnja

-jutnja je emocija koja se ispoljava odma! nakon gneva. %retskolsko dete kada je

ljuto, ono onda vristi, place, rita se, udara, grebe, baca na pod, a u nekim slucajevima i psuje i

svadja se. ada su ljuta, deca su ponekad i agresivna prema licima i predmetima koji je

izazivaju.

" ranom detinjstvu ljutnja je dosta cesta reakcija, jer time dete skrece paznju na sebe.

od dece starosne dobi od 3 do B godina ljutnju najcesce izazivaju nasrtaji i zadirkivanja od

druge dece, zatim kada drugo dete uzme nekakav zeljeni predmet, ili pak ruganje i sl. 5ete

treba da nauci kako da kontrolise svoju ljutnju, a to se najbolje uci od odrasli!, prvenstveno

od roditelja i vaspitaca.

&.&. Stra0

&tra! predstavlja jednu od najcesci! emocija, koje se javljaju u detinjstvu, kod dece

pretskolskog uzrasta. "poredo sa uzrastom i zrenjem mjenjaju se predmeti i situacije koje

izazivaju stra!. " pocetku dete se plasi nepoznati! lica, iznenadni! pojava, a kasnije zivotinja

i mraka. &tra! moze da se prenese i od drugi!, recimo brace i sestara, odrasli! ili roditelja.

0atim stra! od neprijatni! dogadjaja, npr. grmljavine, injekcija, pozara.


9/13

&tra! moze da izazove i zastrasivanje. (o obicno koriste roditelji da bi detetu ukazali

na opasnost od elektricne struje, duboke vode, nepoznatog psa, saobracaja. 'va metoda moze

da bude korisna u vaspitavanju, ali treba znati kada i kako je primjeniti, inace moze da

postane stetna.

ao sto je vec receno kod dece pretskolskog uzrasta stra! je cesta pojava, ali vecprema = godini stra!ovi postepeno prestaju. " tom periodu razvija se moc zakljucivanja,

razumevanja, predvidjanja i misljenja. ada neki psi!olozi tvrde da sra! od zmije, velikog

psa i mraka ostaje.

" svojoj masti dete mrak ispunjava raznim opasnostima i stra!ovima. 5ete se u

pretskolskoj dobi sve manje boji nepoznati! predmeta, ljudi, buke i iznenadni! dogadjaja.

&toga stra! u pretskolsko doba raste, jer nastaje posredstvom decije maste. 5ete se jos uvek

plasi samoce, pa i smrti.

%ojave koje prate pojavu stra!a su dr!tanje, promjena glasa i kretanja. %osljedice

stra!a takodje mogu biti i pla!ost i strasljivost. 5eci treba pomagati kako bi prevazisla stra!, aza to je najbolji nacin da upozna ono cega se plasi i da ovlada situacijom u kojoj se nalazi

&.*. T"6a 7(a2ost8

5ete je zalosno, odnosno tuzno kada mu se pokvari ili polomi igracka. (uzno je kada

ga galame, kaznjavaju, ako oseca da nema drage osobe ili kada se toj osobi dogodi neka

nesreca. 0alost se obicno potiskuje, jer drustvu ne odgovara takvo raspolozenje.

(uzno dete oseca potrebu da se nekome poveri ili izjada. 1z toga razloga detetu je

neop!odno da ima neku osobu od poverenja. " pretskolskom periodu to su najcesce igracke,mada se ne mogu zanemariti majke, ocevi, braca i sestre, pa i vaspitaci u obdanistu.

0alost je kod deteta najredje osecanje, jer se ono cesce ljuti. ?ajcesce su zalosna pla!a

deca, dok se nemirna i samosvesna deca ljute. 0alosno dete nema nikakvi! interesa, nije mu

stalo ni do cega, place, miruje. 7li ono sto je bitno jeste da ta emocija traje kratko.

&.. Ra/ost i s#ije0

%retskolsko dete je cesto radosno, a radost obicno traje od jedne do deset minuta.

&me! se javlja od 3 do :@ mjeseci. 5eca se smiju kada su sretna i zadovoljna. Cise se smeju

sa ostalima u drustvu nego kad su sama. adosna deca vole da se igraju vise sa decom koja su

njima slicna nego sa mirnom i povucenom decom. 'no sto izaziva ove prijatne emocije su/

iznenadjenja,

pokloni,

ispunjenje,

zelja,

igre i slicno.

5ete se najcesce veseli kada ga po!vale ili kada po!vale nesto sto je nacrtao ili

napravio. 5eca takodje u ovom periodu vole !umor, sale i smesne price, a narocito devojcice.

ada to ne vazi podjednako za svu decu.

;


10/13

*. Lj"-a)

" pretskolskom periodu ljubav deteta se produbljuje i postaje trajna, jer dete sada

pocinje da s!vata vrednost svoji! roditelja. 5ete je u ovom periodu u svojim osecanjima

manje egocentricno, nego ranije. (akodje u ovom periodu, razvija se i veliko drugarstvo, tj.

privrzenost za druga ili drugaricu.

" tom periodu ono prekida tu veliku povezanost za porodicu, sto je veoma vazno za

dalji detetov emocionalni razvoj. 5ecija ljubav se javlja prema osobama koje ga cine sretnim i

zadovoljnim. %rvenstveno decija ljubav je vezana za majku, jer ona provodi najvise vremena

sa detetom. ada to ne mora da znaci, npr. ako ga majka zanemaruje i ne posvacuje mu

paznju, dete svoju ljubav prenosi na drugu osobu koja se vise brine o njemu.

rvna veza ne igra nikakvu ulogu kod ove emocije. (akodje, decija ljubav se menja i

sa uzrastom, npr. razlika izmedju ljubavi prema majci i ljubavi prema ocu. Emociju ljubavi

deteta prema roditeljima prati ugodnost. 7li ono sto najvise utice na decu u ovom periodu, pai na ostale uzraste je kada se ono oseca 6razapeto6 izmedju oca i majke. (o se javlja kada se

roditelji svadjaju pred decom ili su razvedeni.

0a dete je najvaznija potreba da ima oba roditelja i da i! oboje voli. oditelji takodje,

cesto nisu svjesni posljedica do koji! dolazi kada podsticu kod dece egoisticnu ljubav. ?pr.

6(ata voli samo tebe, a ne voli mamu i seku6. 6(i volis samo svoju mamu, a tatu ne volisF i

slicno.

4esto je i pitanje 6oga vise volis , mamu ili tatu6G . " takvim situacijama dete se

oseca nesigurno i tada pri nagovaranju roditelja pocinje da gaji vise ljubavi prema jednom

roditelju. (akodje, ako dete oseti razlicite stavove roditelja, on to mudro koristi i priklanja seonom roditelju cije mu ponasanje vise odgovara i koji je popustljiviji prema njemu.

5etetova ljubav ne mora da bude usmerena prema roditeljima i drugovima, nego moze

biti usmerena i prema stvarima i zivotinjama. ecimo ljubav prema igracki ili zivotinji moze

da bude jaca nego prema covjeku. 0ato su bitni izrazi ljubavi. )ilo to u obliku verbalni!

iskazivanja, milovanja, mazenja i sl. jer detetu je to potrebno.

'no ne zivi samo od !rane, nego i od majcinske ljubavi. 5ete to oseca kada sedi majci

u krilu. 0a njega je to najsigurnije i najudobnije mesto, jer oseca da ga neko stiti. 7ko dete ne

dozivi izraz ljubavi ono postaje emocionalno !ladna osoba koja ne uspostavlja kontakte sa

drugim ljudima. 5ete svoju ljubav prema nekome ispoljava grljenjem i ljubljenjem, a cesto iimitiranjem te osobe.

" tom slucaju djevojcice obocno imitiraju majku, krisom oblace njene !aljine i cipele,

stavljaju njen nakit, a decaci se poistovjecuju sa ocevima. od vecine dece su uzor roditelji na

koje se ona ugledaju. 0ato su veoma vazni medjusobni roditeljski odnosi i nji!ov odnos

prema deci.

(aj proces identifikacije treba podsticati, !rabrenjima i uveravanjem detetove okoline.

?isu retki propusti i pogresni postupci pri odgajanju, pa se cesto desava da decaka odgajaju

kao devojcicu, a devojcicu kao decaka.

. Lj"-o#ora

:H


11/13

-jubomora je emocija veoma cesta kod dece pretskolskog uzrasta. 'na predstavlja i

posebav vid ljutnje. ?astanak i povod javljanja ljubomore su drustvenog karaktera.

-jubomoru obicno izazivaju roditelji, braca ili sestre, a u pretskolskom periodu i drugovi.

%rvi znakovi ljubomore javljaju se od : mjeseci, mada se ljubomora cesce ispoljavaizmedju 2 i B godine. ao i ostale emotivne reakcije tako i ljubomora se menja sa uzrastom.

&voj vr!unac dostize izmedju 3 i < godine. Crlo cesto uzrok ljubomore je i prinova u porodici.

&toga je vema vazan stav roditelja u sprecavanju ljubomore. 5okazano je da je ljubomora

cesca kod porodica sa manjom brojem dece, nego u vecim porodicama. 0atim, kada jedno od

dece u porodici dugo boluje, pa mu rodiutelji posvecuju vise paznje.

7ko roditelji, rodjaci ili prijatelji javno uporedjuju decu po uspje!u u skoli,

inteligenciji, vrjednoci to takodje izaziva ljubomoru. 'drasli cesto nesvesno, u sali kazu

6vidis kako je on bolji decak od tebe6, 6kako on sve zna a ti nista6 i sl. &ve su to razlozi koji

kod dece podsticu ljubomoru.

-jubomora moze da se javi i na oca, jer deca cesto prisvajaju majku. &toga joj ne

dopustaju da iskazuje naklonost prema ocu. -ubomora se ispoljava na razne nacine, a deca na

nju reaguju na dva nacina otvoreno ili prikriveno. 'tvoreno reaguju fizickim ili verbalnim

napadima, pa cesto predstavljaju 6problem6 u svojoj sredini. 'nog na koga su ljubomorni,

ignorisu , ponekad ga i tuku, ogovaraju, podsmijavaju i zajedljiva su.

ada dete reaguje na ljubomoru, tako sto se ponasa cudno i na nepozeljan nacin, to se

onda naziva prikrivena ljubomora. 5esava se da ljubomorno dete pocne da mokri u postelju,

iako je to vec davno prevazislo, da sisa prst, da muca, da se plasi ili nece da jede. %onekad i

ispoljava simptome nekog oboljenja.

&vako dete na sebi svojstven nacin ispoljava ljubomoru i sve te njegove reakcije su

nesvjesne. 0ato roditelji treba da budu pazljivi u takvim situacijama i da paze da ne izazivaju

ljubomoru kod dece. ?pr. posto saznaju da je na putu drugo dete, treba na lep nacin to da

saopste prvom detetu i da kod njega razvijaju zelju da dobije brata ili sestru.

" prvom susretu sa bratom ili sestrom, dete mora da oseti radost i da oseca da je

dobilo nesto blisko i znacajno, a u isto vrijeme je zadrzalo nepromjenjenu ljubav svoji!

roditelja. 0ato je osnovni zadatak roditelja i vaspitaca da izbjegavaju situacije koje dovode do

ispoljavanja ove emocije.

'no sto je interesantno za ovu emociju jeste da se ona razlikuje po polovima. ?aucno

je dokazano da su zenska deca cesce ljubomorna nego muska. -jubomora iako je u sustini

negativna emocija, ona ima i pozitivne strane. 4esto moze da posluzi i kao podsticaj na vecu

aktivnost, na vece uspje!e, na trud kako bi prevazislo brata, sestru ili druga na koga je

ljubomorno.

::


12/13

. Za2j"ca

ao uvid u svr!u i moc emocija, ovaj divljenja vredan cin roditeljskog !erojstva

svedoci o ulozi nesebicne ljubavi D i svakoj emociji koju osecamo u covekovom zivotu. (ime

govorimo da nasa najdublja osecanja, nase strasti i zudnje, jesu najvazniji vodic, te da nasa

vrsta mnogo duguje nji!ovom postojanju i uticaju u covekovom zivotu. (aj uticaj je

nesvakidasnji/ jedino snazna ljubav D neumitno spasavanje voljenog deteta D moglo je da

navede roditelja da zanemari nagon za licnim prezivljavanjem. %osmatrano emocijom nji!ovo

samozrtvovanje je bilo sporno sa racionalnog stanovista, gledano srcem, to je bio jedini

moguci izbor D #covek srcem ispravno vidi, sustinsko je ono sto je nevidljivoI.

?ase emocije, upucuju nas na suocavanje sa neprilikama i zadacima odvec vaznim da

bismo sve prepustili intelektu D opasnost, bolan gubitak, istrajavanje ka cilju uprkos

preprekama, vezivanje za supruznika i osnivanje porodice. &vaka emocija omogucava

posebnu spremnost na delanje, svaka nas usmerava u pravcu koji je valjano usmeren da bi se

savladali stalni izazovi u ljudskom zivotu.

Emocije pomazu razumu D u igri misli i osecanja, emocionalno obrazovanje usmerava

trenutke nasi! odluka, saradjujuci sa racionalnim umom, omogucava ili onemogucava samo

misljenje. (ako misleci mozak igra glavnu ulogu u nasim emocijama, osim u trenucima kada

su emocije van kontrole.

(rebamo prvo da osecamo, a potom da mislimo iz razloga sto racionalni um zapaza i

odgovara trenutak ili dva duze od emocionalnog, #prvi impulsI emocionalne situacije jeste

impuls srca, a ne glave. %ostoji takodje i druga vrsta emocionalnog reagovanja, sporija od

#brzog odgovoraI, koje se kuva i vri u nama pre nego sto dovede do osecanja. 'vaj drugi

nacin za otpocinjanje emocije je oprezniji i mi smo, obicno svesni misli misli koje su nas do

nje dovele. od ove vrste emocionalne reakcije obavestenje je produzeno, nase misli D

spoznaja igraju glavnu ulogu pri odabiranju emocija. &lozenije emocije kao neprijatnost ili

razmisljanje o predstojecem ispitu, prate ovaj sporiji put i treba im vise sekundi, ili minuta da

bi se ispoljili. (o su emocije koje proisticu iz misljenja. ?asuprot ovome, za vreme brzog

reagovanja, osecanja pret!ode ili se pojavljuju istovremeno sa mislima. ?esvesne reakcije su

nasa najintenzivnija osecanja, mi ne odlucujemo kada ce one nastupiti, ljubav je #nalikgroznici koja dolazi i odlazi bez obzira na voljuI, ne samo ljubav vec i bes i stra! mogu da

nas nadvladaju D kao da nam se dogodilo, a nije bilo nas izbor.

0bog toga emocije imaju alibi/ #cinjenica je da ne mozemo da odaberemo nase

emocijeI, alibi koji ljudima dozvoljava da tumace svoje reakcije pravdajuci se da su u vlasti

emocija.

:2


13/13

3. LITERAT;RA

J:.K 4okorilo, ., *2HH.+,Poslovne komunikacije, 7lfa D graf ?&, ?ovi &ad

J2.K 9oleman, 5., *2HH@.+,Emocionalna inteligencija, 9eopoetika, )eograd

J3.K 9oleman, 5., *2HH.+, Emocionalna inteligencija u liderstvu, 9eopoetika,

)eograd

Leb sites/

J

emocije i emocionalni dozivljaj

Documents