Embriyolojiye GirişEmbriyolojiye Giriş

Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMENProf. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN

Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji

Anabilim Dalı Anabilim Dalı

Embriyoloji kitaplarıEmbriyoloji kitapları

• Medikal Embriyoloji : Prof. Dr. İsmail Medikal Embriyoloji : Prof. Dr. İsmail PetorakPetorak

• İnsan Embriyolojisine Giriş : Prof. Dr. İlhan İnsan Embriyolojisine Giriş : Prof. Dr. İlhan KerseKerse

• Genel İnsan Embriyojisi : Prof. Dr. Aysel Genel İnsan Embriyojisi : Prof. Dr. Aysel ŞeftalioğluŞeftalioğlu

• Langman’s Medikal Embriyoloji : T.W SadlerLangman’s Medikal Embriyoloji : T.W Sadler• Renkli Embriyoloji Atlası : Ulrich DrewsRenkli Embriyoloji Atlası : Ulrich Drews• The Developing Human :Keıth L. MooreThe Developing Human :Keıth L. Moore• Klinik Yönleriyle İnsan Embriyolojisi: Nobel Klinik Yönleriyle İnsan Embriyolojisi: Nobel

Tıp Kitabevi-2009Tıp Kitabevi-2009

TanımTanım Bir canlı gelişmeye başladığı dönemdenden Bir canlı gelişmeye başladığı dönemdenden

itibaren belirli bir süre içerisinde türe özgü şeklini itibaren belirli bir süre içerisinde türe özgü şeklini alıncaya değin, geçirdiği gelişim evrelerini alıncaya değin, geçirdiği gelişim evrelerini inceleyen bilim dalına inceleyen bilim dalına embriyoloji embriyoloji denir.denir.

Embriyoloji kelime olarak cenin (dölet) bilimi Embriyoloji kelime olarak cenin (dölet) bilimi anlamına gelir. Bu terim doğum öncesi (prenatal) anlamına gelir. Bu terim doğum öncesi (prenatal) gelişimi ifade eder.gelişimi ifade eder.

İnsan hayatının başlangıcı hakkında bilgi verir ve İnsan hayatının başlangıcı hakkında bilgi verir ve prenatal gelişimde meydana gelen değişiklikleri prenatal gelişimde meydana gelen değişiklikleri gösterir.gösterir.

Genel anatomiyi aydınlatır ve normal ilişki ile Genel anatomiyi aydınlatır ve normal ilişki ile anormal gelişimi açıklar.anormal gelişimi açıklar.

.

     

Embriyolojinin Embriyolojinin SınıflandırılmasıSınıflandırılması

1- Genel Embriyoloji1- Genel Embriyoloji

2- Özel Embriyoloji2- Özel Embriyoloji

Embriyonik TerimlerEmbriyonik Terimler

Oosit:Oosit: Ovaryumda üretilen dişi Ovaryumda üretilen dişi germ(cinsiyet) veya seks hücresidir. germ(cinsiyet) veya seks hücresidir. Sekonder oosit veya olgun ovum Sekonder oosit veya olgun ovum şeklinde ovaryumdan dışarı atılır.şeklinde ovaryumdan dışarı atılır.

Spermiyum :Spermiyum : Testislerde üretilen Testislerde üretilen erkek germ hücreleridir. Spermatozoon erkek germ hücreleridir. Spermatozoon da denir. Spermiyum ejekulasyon da denir. Spermiyum ejekulasyon sırasında erkek üretrasından atılır.sırasında erkek üretrasından atılır.

Döllenmiş ovum:Döllenmiş ovum: İçerisine sperm girmiş İçerisine sperm girmiş bir bir

sekonder oositi ifade eder.sekonder oositi ifade eder.

ZigotZigot

Zigot:Zigot: Döllenme tamamlandığında, Döllenme tamamlandığında, oosit ve spermin birleşmesi sonucu oosit ve spermin birleşmesi sonucu oluşur.oluşur.

Yarıklanma:Yarıklanma: Zigotun bir dizi mitotik Zigotun bir dizi mitotik bölünmeden geçtiği süreci ifade bölünmeden geçtiği süreci ifade eder. Böylece erken embriyonik eder. Böylece erken embriyonik hücreler diğer adıyla hücreler diğer adıyla blastomerlerblastomerler oluşur. Her bölünme sonucu oluşur. Her bölünme sonucu blastomerler küçülür fakat erken blastomerler küçülür fakat erken embriyonun boyu değişmez.embriyonun boyu değişmez.

http://www.lukashensel.de/biomain.php?biopage=blastomer

Morula:Morula: Döllenmeden 3-4 gün sonra Döllenmeden 3-4 gün sonra blastomerler şekil değiştirir ve sıkı bir blastomerler şekil değiştirir ve sıkı bir hücre topu haline dönüşürler. 12 veya hücre topu haline dönüşürler. 12 veya daha fazla blastomer, küre şeklini alır daha fazla blastomer, küre şeklini alır ve duta benzediği için morula adı ve duta benzediği için morula adı verilmiştir. Bu fiziki sıkıştırma verilmiştir. Bu fiziki sıkıştırma olayından hücre yüzeyi adezyon olayından hücre yüzeyi adezyon molekülleri sorumludur. molekülleri sorumludur.

BlastosistBlastosist

Blastosist:Blastosist: Morula, tuba uterinadan Morula, tuba uterinadan uterusa girdiği zaman içerisinde sıvı uterusa girdiği zaman içerisinde sıvı dolu bir kese olan blastosist kesesi dolu bir kese olan blastosist kesesi oluşur. Bu değişme morulayı oluşur. Bu değişme morulayı blastosist’e dönüştürür. Merkezde blastosist’e dönüştürür. Merkezde bulunan hücreler iç hücre kitlesini bulunan hücreler iç hücre kitlesini ((embriyoblastlarıembriyoblastları) oluşturur. Bu ) oluşturur. Bu hücreler embriyonun başlangıcı veya hücreler embriyonun başlangıcı veya taslağıdır. taslağıdır.

Preimplantasyon EvresiPreimplantasyon Evresi

Embriyonal gelişimin Embriyonal gelişimin preimplantasyon (implantasyon preimplantasyon (implantasyon öncesi) evresi, döllenme ile uterus öncesi) evresi, döllenme ile uterus duvarına yapışma arasında geçen duvarına yapışma arasında geçen süredir. süredir. Ortalama 6 gündürOrtalama 6 gündür..

İmplantasyon Evresiİmplantasyon Evresi Blastosistin endometriyum’a (uterusun Blastosistin endometriyum’a (uterusun

mukoza tabakası veya örtüsü) mukoza tabakası veya örtüsü) bağlanma ve gömülme sürecidir.bağlanma ve gömülme sürecidir.

GastrulaGastrula

Gelişmekte olan canlı 3. haftada Gelişmekte olan canlı 3. haftada ektoderm, mezoderm ve ektoderm, mezoderm ve endodermden oluşan üç tabakalı endodermden oluşan üç tabakalı veya trilaminer embriyonik disk veya trilaminer embriyonik disk şeklini alır. Bu olaya şeklini alır. Bu olaya gastrulasyongastrulasyon, , oluşan yapıya da oluşan yapıya da gastrulagastrula denir. denir.

Gastrulanın üç germ tabakası daha Gastrulanın üç germ tabakası daha sonra farklılaşarak embriyonun doku sonra farklılaşarak embriyonun doku ve organlarını oluşturur. ve organlarını oluşturur.

NörulaNörula

Dördüncü haftaya gelen embriyoya Dördüncü haftaya gelen embriyoya nörula nörula denir.denir.

NörulasyonNörulasyon nöral tüp gelişimini nöral tüp gelişimini ifade eder. ifade eder.

Yaklaşık 27. günde yani 4. haftanın Yaklaşık 27. günde yani 4. haftanın sonunda iki ucu kapalı nöral tüp sonunda iki ucu kapalı nöral tüp oluşur.oluşur.

Gelişim EvreleriGelişim Evreleri

Doğum öncesi (prenatal) evreDoğum öncesi (prenatal) evre Doğum sonrası (postnatal) evreDoğum sonrası (postnatal) evre

Doğum Öncesi EvreDoğum Öncesi Evre

Embriyonal evre:Embriyonal evre: Gelişim sürecinde sekizinci Gelişim sürecinde sekizinci haftanın sonuna kadar olan evreyi ifade eder. haftanın sonuna kadar olan evreyi ifade eder. Gelişmekte olan insana bu evrede embriyo denir. Gelişmekte olan insana bu evrede embriyo denir. Embriyonal evrenin sonunda, bütün esas yapıların Embriyonal evrenin sonunda, bütün esas yapıların başlangıcı oluşmuştur. Ancak sadece başlangıcı oluşmuştur. Ancak sadece kalp ve dolaşımkalp ve dolaşım çalışır durumdadır (21. gün).çalışır durumdadır (21. gün). Taslak, primordiyum:Taslak, primordiyum: Bir organ veya yapının Bir organ veya yapının gelişmesinde en erken aşamanın, fark edilebilir ilk gelişmesinde en erken aşamanın, fark edilebilir ilk işaretini veya bu aşamanın başlangıcını ifade eder.işaretini veya bu aşamanın başlangıcını ifade eder.

Doğum Öncesi EvreDoğum Öncesi Evre

Fetal evre:Fetal evre: Dokuzuncu haftadan Dokuzuncu haftadan doğuma kadar olan evreyi belirtir. doğuma kadar olan evreyi belirtir. Oluşan organ ve dokuların Oluşan organ ve dokuların farklılaşması ve büyümesi gerçekleşir. farklılaşması ve büyümesi gerçekleşir. Doku ve organlar işlevsel hale gelir.Doku ve organlar işlevsel hale gelir.

KonseptusKonseptus

Bu terim embriyo ve embriyo ile Bu terim embriyo ve embriyo ile ilişkili membranları ve zarları ifade ilişkili membranları ve zarları ifade eder.eder.

(plasentanın embriyonal bölümü, (plasentanın embriyonal bölümü, amniyon, koriyonik kese ve vitellus amniyon, koriyonik kese ve vitellus kesesini de kapsar)kesesini de kapsar)

Embriyonik TerimlerEmbriyonik Terimler

Üç Ay (Trimestir) :Üç Ay (Trimestir) : Üç takvim ayından Üç takvim ayından oluşan dönemdir. Dokuz aylık gebelik (rahim oluşan dönemdir. Dokuz aylık gebelik (rahim içi gelişme) dönemi üç içi gelişme) dönemi üç üç ayüç ay ’a ayrılmıştır. ’a ayrılmıştır. İlk üç ay gelişmenin en kritik evresidir.İlk üç ay gelişmenin en kritik evresidir.

Düşük (Abortus) :Düşük (Abortus) :Embriyonun veya Embriyonun veya fetusun yaşayabilir (varlığını uterus dışında fetusun yaşayabilir (varlığını uterus dışında kendi başına sürdürebilir) hale gelmeden kendi başına sürdürebilir) hale gelmeden uterus dışına atılmasını ifade eder.uterus dışına atılmasını ifade eder.

Postnatal (doğum sonrası) Postnatal (doğum sonrası) Dönem Dönem

Bebeklik :Bebeklik : Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan Doğumdan sonraki ilk yılı kapsayan süredir.süredir.

Yenidoğan (Neonatal):Yenidoğan (Neonatal): Doğum sonrası İlk 4 hafta Doğum sonrası İlk 4 hafta yenidoğan veya neonatal dönem olarak bilinir.yenidoğan veya neonatal dönem olarak bilinir.

Çocukluk :Çocukluk : 13. ay ile buluğ çağı (puberte, cinsel 13. ay ile buluğ çağı (puberte, cinsel olgunluk) arasında kalan dönemdir.olgunluk) arasında kalan dönemdir.

Puberte (Buluğ):Puberte (Buluğ): Genellikle, kızlarda 12 – 15 ve Genellikle, kızlarda 12 – 15 ve erkeklerde ise 13 – 16 yaşları arasındaki ikincil erkeklerde ise 13 – 16 yaşları arasındaki ikincil cinsiyet belirtilerinin ve üreme yeteneğinin geliştiği cinsiyet belirtilerinin ve üreme yeteneğinin geliştiği dönemdir. Puberte kızlarda ilk adet kanaması ile dönemdir. Puberte kızlarda ilk adet kanaması ile menstruasyonun başlaması (menarş) ; erkeklerde menstruasyonun başlaması (menarş) ; erkeklerde ise olgun spermlerin üretilmesi ile sona erer.ise olgun spermlerin üretilmesi ile sona erer.

Ergenlik (Adölesan)Ergenlik (Adölesan)

Ergenlik:Ergenlik: 11 ile 19 yaş arasındaki 11 ile 19 yaş arasındaki dönemdir. Bu süre cinsel dönemdir. Bu süre cinsel olgunlaşmanın en erken belirtileri ile olgunlaşmanın en erken belirtileri ile başlar, fiziksel, zihinsel ve duygusal başlar, fiziksel, zihinsel ve duygusal olgunlaşmayla son bulur. olgunlaşmayla son bulur.

Üreme yeteneği ergenlikte Üreme yeteneği ergenlikte tamamlanır. tamamlanır.

Yetişkinlik (Adult)Yetişkinlik (Adult)

Erken erişkinlik :Erken erişkinlik : 18 – 21 yaş 18 – 21 yaş arasında ulaşılır. Kemikleşme ve arasında ulaşılır. Kemikleşme ve büyüme görsel olarak bu dönemde büyüme görsel olarak bu dönemde tamamlanır.tamamlanır.

21 – 25 yaşları arasında kemikleşme 21 – 25 yaşları arasında kemikleşme ve büyüme sona erer. ve büyüme sona erer.