elvir ؤˆajiؤ‡ fizika za 7 razred - elvir ؤˆajiؤ‡ fizika za 7 razred 1 elvir ؤˆajiؤ†...

Elvir Ĉajić Fizika za 7 razred

1

ELVIR ĈAJIĆ

FIZIKA ZA 7 RAZRED OSNOVNE

ŠKOLE SA ZBIRKOM ZADATAKA

Tuzla, Septembar 2019.

Elvir Ĉajić Fizika za 7 razred

2

SADRŢAJ

-

UVOD ........................................................................................................................................ 3

I. FIZIKA I PRIRODA ........................................................................................................... 4

I.1 Pristup saznavanju prirode ....................................................................................... 5 I.2 Priroda, materija, kretanje, fizikalni sistem .......................................................... 10 I.3 Fizikalne pojave ............................................................ Error! Bookmark not defined.

II. MJERENJE ........................................................................................................................ 12

II.1 Fizikalna veličina ...................................................................................................... 13

II.2 SI - MeĎunarodni sistem mjernih jedinica ............................................................ 13 II.3 Mjerenje, mjerila, vrste grešaka, srednja vrijednost mjerene veličine ............... 21 II.4 Duţina, mjerenje duţine .......................................................................................... 32 II.5 Površina, odreĎivanje površine plohe .................................................................... 45 II.6 Zapremina tijela, odreĎivanje zapremine ............................................................. 51

II.7 Masa tijela, mjerenje mase ...................................................................................... 63 II.8 Gustina, odreĎivanje gustine .................................................................................. 78 II.9 Vrijeme, mjerenje vremena .................................................................................... 82 II.10 Temperatura, mjerenje temperature ..................................................................... 89

III. GRAĐA TVARI ............................................................................................................ 102

III.1 Čestični model tvari ............................................................................................... 104 III.2 Molekule, atomi ...................................................................................................... 105 III.3 Agregatna stanja tvari ........................................................................................... 106

ZBIRKA ZADATAKA ........................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

Riješeni zadaci ....................................................................... Error! Bookmark not defined. Zadaci za samostalan rad ..................................................... Error! Bookmark not defined.

Zadaci za nadarene učenike.................................................. Error! Bookmark not defined.

Elvir Ĉajić Fizika za 7 razred

3

UVOD

Cijenjeni uĉenici, budući nauĉnici...

Pred vama se nalazi udţbenik sa zbirkom zadataka. Neki od tih zadataka su riješeni i

sluţe kao primjeri.

Udţbenik je, prema tematskim cjelinama koje se obraĊuju, podijeljen na 3 dijela.

Prva tematska cjelina će dati odgovore na pitanja o tome šta je fizika, šta je predmet

prouĉavanja i uopšte ĉime se to bavi fizika kao nauka i kakav je njen odnos prema prirodi.

Drugi dio udţbenika se bavi mjerenjima koja se vrše u fizici. Tu su dati pregledi

nekih standardizovanih mjernih jedinica i omogućen je detaljan pregled šta se, ĉime i kako

mjeri te koje se mjerne jedinice koriste.

Treći dio predstavlja pregled graĊe tvari i govori o ĉesticama, atomima, molekulama te

agregatnim stanjima odreĊenih tvari.

Pored navedenog teorijskog dijela, u knjizi se nalazi i zbirka zadataka. Zbirka zadataka

je, takoĊer, podijeljena na tri dijela. U prvom dijelu su dati neki detaljno riješeni zadaci, koji

mogu posluţiti kao primjeri na kojima se moţe pokazati kako primijeniti steĉena teorijska

znanja.

Nakon detaljno riješenih zadataka dolaze zadaci za vjeţbu, odnosno zadaci za

samostalan rad uĉenika gdje uĉenici mogu da primijene steĉena teorijska znanja za rješavanje

konkretnih zadataka samostalno.

U trećem dijelu su dati zadaci za nadarene/darovite uĉenike i uĉenike koji ţele više da

rade i da istraţuju. Isto tako ti zadaci mogu da posluţe kao odreĊena priprema uĉenika za

takmiĉenja iz fizike.

Kompletan pisani materijal, dakle teorijski dio, je propraćen multimedijalnim

sadrţajem koji obuhvata video i audio prikaz laboratorijskih vjeţbi kao i video prikaz

materijala vezanih za nastavne jedinice koje se obraĊuju u VII razredu osnovne škole iz

fizike.

Autori.

Elvir Ĉajić Fizika za 7 razred

4

I. FIZIKA I PRIRODA

I.0.Historijski razvoj fizike kao nauke

Rijeĉ fizika potiĉe od grĉke reĉi phusis koja znaĉi priroda. Fizika je prirodna nauka

koja prouĉava prirodu u najširem smislu. Let ptica ili aviona, putovanje brodova na vodi ili

svemirskih brodova, plivanje riba ili podmornica, sudari automobila ili ĉestica, kretanje

jabuka ili planeta, sastav i struktura galaksija, zvijezda, planeta, svega što nas okruţuje – od

kvarkova do kvazara, pa ĉak i sam nastanak i sudbina Univerzuma, sve to prouĉava fizika. U

savremenom svijetu sve fiziĉke teorije se najĉešće izraţavaju kao matematiĉke forumule, ali,

kao što je rekao Ajnštajn, suština svake teorije nije u forumlama već u ideji.

Od davnina ĉovjek se interesovao za svijet u kome je ţivio. Ljudi su pokušavali da

shvate procese koji su se oko njih dešavali, da ih opišu i predvide. Prva "meta" ljudske

radoznalosti bile su stvari u neposrednoj blizini – zašto stvari padaju na zemlju ako nemaju

oslonac, koja su sliĉnosti a koje razlike izmeĊu leda, drveta, vode i vazduha itd. Kako je sve

više uspijevao da razumije svakodnevni svijet ĉovjek je poĉeo da razmišlja i o prirodi

svemira, obliku Zemlje, kretanju Sunca i Mjeseca. Bilo je mnogo teorija koje su pokušale da

objasne te pojave, ali sve one su to radile na manje ili više pogrešan naĉin. Bez obzira na

netaĉnost tih teorija, one su dale ogroman doprinost daljem razvoju fizike i ljudskog društva

uopšte.

Jedno od prvih poznatih "otkrića" u fizici dogodilo se davne 585. godine prije nove ere

kada je Tales iz Mileta uspio je da predvidi pomraĉenje Sunca, a zatim, u vijekovima koji su

dolazili oktića su se nizala.

Teško je izdvojiti najvaţnije ideje iz tog najranijeg perioda ali sigurno treba pomenuti

uĉenja Pitagorejaca o tome da je Zemlja okrugla (500. g.p.n.e), Anaksagore da su Sunce,

Mjesec i zvijezde sastavljene od istog materijala kao i Zemlja, sa tom razlikom da su stijene

na Suncu usijane (470. g.p.m.e), Demokrita koji je shvatio da se Mlijeĉni put sastoji od

mnogo zvijezda (385. g.p.n.e) i naravno Aristotelovih prvih zakona fizike o kretanju tijela.

Osim posmatranja i tumaĉenja kako se stvari oko njih kreću stari narodi pokušavali su

da razumiju od ĉega je svijet u kome ţive izgraĊen. Aristotel, i njegovi predhodnici, smatrali

su da je svijet izgraĊen od nekoliko elemenata. Ideja o tome koji su to elementi i koliko ih

zapravo ima vremenom se mijenjala, ali u osnovi uvek je bila ista: voda, vazduh, vatra i

zemlja. Prvi ĉovek koji je vijerovao da je priroda izgraĊena od istih, malih i nevidljivih

dijelića bio je Leukip. Te dijeliće on je nazvao atomi, od grĉke rijeĉi atomos koja znaĉi

Elvir Ĉajić Fizika za 7 razred

5

nedijeljiv. Leukipovu ideju donekle je izmenio Demokrit koji je smatrao da se atomi

meĊusobno razlikuju, i da je svijet izgraĊen od više vrsta atoma. Osnove Demokritove ideje

potvrdio je Mendeljejev mnogo vijekova kasnije (1869. god) kada je postavio periodni sistem

elemenata.

Nakon Aristotela sve do XVII vijeka nije bilo nekih većih dogaĊaja na polju fizike, a u

tom vijeku Galileo Galilej svojim otkrićima stvorio je fiziku koju danas poznajemo. Galilej je

sumljao u zakone koje je postavio Aristotel, ali što je još vaţnije on je sumljao u metod

istraţivanja koji je do tada primjenjivan. Za razliku od Aristotela i njegovih slijedbenika, koji

su smatrali da se priroda moţe opisati samo razmišljanjem, Galilej je poĉeo da provijerava

zakljuĉke do kojih se došlo razmišljanjem. Jednom rijeĉju Galilej je uveo eksperiment u

fiziku. Od Galilejevih okrića sigurno treba izdvojiti: Jupiterove satelite (1610. g), zakon

inercije (1613), teorija plime i osjeke (1624) i princip relativnosti (1632).

Godine 1687. Isak Njutn je objavio Philosophiae Naturalis Prinicpia Mathematica,

vjerovatno najznaĉajnije pojedinaĉno dijelo u historiji fizike. U toj knjizi Njutn je postavio

osnovne zakone kretanja (tzv. Njutnovi zakoni mehanike) i gravitacije. Na ovim zakonima

bazirana je cijelokupna klasiĉna mehanika do današnjih dana. Njutnov