elementet der psikofizike të-01- shqip-gustav theodor fechner

8/11/2019 ELEMENTET Der Psikofizike Të-01- Shqip-Gustav Theodor Fechner

http://slidepdf.com/reader/full/elementet-der-psikofizike-te-01-shqip-gustav-theodor-fechner 1/251

ELEMENTET

DER

Psikofizike tëNGA

Gustav Theodor FECHNER.

EDICIONI I DYTË pandryshuar.

PJES E PRË.

LEIPZIG shtyp!en dhe "OT#ESE E "REIT$OPF % HRTE&

1889

Përmbajtja.

Parath'n(e e reda)tor(tParath'n(e autor(t

Hyrëse.

I. )ons(derat' *' shu+' ( p'r,!(thsh'+ ( +arr'dh'n(eve t' trup(t dhe shp(rt(t

II. -at( dhe detyra e ps()o-(()e.

III. N!' pyet!e parapra)

I/. Ter+ Roya0 n' nd!es( dhe st(+u0(

Psikofizike të jashtme.



Maßlehre psikofizik.

/. +as' e a)t(v(tet(t -((). &(v(n, -or1'.

/I. Nd!esh+'r( *a2pr(n(p.

/II. *a2pr(n(p e nd!es(.

/III. *etodat *at!a e nd!esh+'r(s'. 34 *etodat e +at!es5 da00(+( n' nd!esh+'r(.

a4 p'r-a6's(+( ( p'r,!(thsh'+. 74 $ons(derata t' p'r,!(thsh+e dhe +asat parapra)e.14 )ons(derata n' 0(dh!e +e )ushtet )ohore dhe hap's(nore t'e)sper(+enteve. Constant ,a7(+.d4 Spe1(a0 +7( +etod'n e dre!t' dhe rastet e ,a7uar.e4 ( ve8ant' p'r +'nyr'n e +esatare ,a7(+.

-4 *arr'dh'n(a +ate+at()e n,a +etodat. 94 *etodat e +at!es5 nd!esh+'r(a a7so0ute.

Lijet !he faktet themelore.

I:. &(,!( ( #e7er.

;e7er vet'<raportuar

34 t' 0ehta.94 Sound=4 pesha.>4 te+peratura.?4 +adh's(ve t' shu+ta. @)t,!y)(+( dhe Tast+a24A4 Morali Fortune et physique .

:. Fa)t( ( pra,ut

34 Pra,u (ntens(v

a4 Pra, 74 pra,u ndrysh(+

94 pra,un shu+ta=4 *' shu+' )ons(derata t' p'r,!(thsh+e n' 0(dh!e +e pra,un>4 I+p0()(+et e e)(sten1's s' pra,ut

:I. Deta!et e +adh's(s' dhe varsh+'r(s' tre,ues(t e pra,!eve n' -usha t' ndrysh+e 6'do t' thot'

34 Pra,u (ntens(v

a4 t' 0ehta dhe +e n,!yra 74 (ntens(tet( sh'ndosh' dhe )atran.

14 peshad4 Te+peratura

94 pra, t' shu+ta



a4 )upt(+ v(ua0e

D(spo(tat e ve8anta 6' )an' t' 7'!n' +adh's(ve +' t' vo,0a da00ueshB+d(spo(ta t' ve8anta 6' )an' t' 7'!n' n' d(stan1a +' t' vo,0a da00ueshB+.

α 4 Dy p()a d(stante

β 4 Dy te+at d(stanteγ 4 E hveshur dhe sh(-ra r-0(,e

S!e00!a e p!es've an'sore t' ret(n's n' 7u0(+(n e +adh's(ve +' t' vo,0a dhed(stan1at e

da00(+eve n' d(stan1' @sy4

74 tou1h14 )on1ept( ( )oh's dhe 0'v(!es

:II. Para0e0 +e 0(,!et ;e7er( 0(,!(t.

34 pesha teston94 p'rvo!' n' -ush'n e per1ept(+(t t' 0ehta=4 e)sper(+ente n' -ushat e nd!es( t' ,!er'

:III. &(,!et e -eno+eneve p'r(er!e

Parathë"ie a#torit të e!i$io"it të parë.

N'n ps()o-(()e #n' e )upto! s(pas5 deta!e !epet n' $ap(tu00(n 95 de)0ar(+( ( n!'do)tr(ne 6'5 edhe pse pun' )'tu der( +' tan( 'sht' pas 0asht'5 por n' 0(dh!e +e )ap!en

dhe tra!t(+(n e )'sa! detyre5 s( n!' ( r(5 6' nu) e e+r( ( r( p'r pap'rshtatsh+e dhe t' panevo!sh+e t' +und t' ,!en( n!' teor( t' sh)urt'r e sa)t' t' +arr'dh'n(eve +(d(strup(t dhe shp(rt(t.

S( do)tr(n' e sa)t' )a ps()o-(()e s( -(()a dhe sh)urtore +ate+at()ore t' p'r!eto!n'-a)te eper(ent(a05 t' 1(0at !an' t' 7auara n' n!' +as' t' th(rr!eve n,a p'rvo!a 'sht' eurdh'ruar5 dhe5 )ur 'sht' e t(00' nu) 'sht' n' )o+and'n p'r t' )'r)uar p'r t'. Tan( se+asa n' 0(dh!e +e sas(t' -(()e 'sht' dh'n' tash+'5 detyra e par' dhe )ryesore e )'sa!

pune do t' !et' p'r1a)t(+( ( sh)a00's n' 0(dh!e +e var(a70at e ps()o0o,!()e5 )u a( )a6en' ende t' pa,!etur e dyta5 t' +arr(n n' )ons(derat' )'r)esat dhe vers(one5 t' 1(0at

7ash)'n,!(tn( veten n' t'.

Ësht' tre,uar se p'r1a)t(+( ( d(+ens(on(t +endore nu) 'sht' n!' 8'sht!e e th!esht't' aper,us -(0oo-()e ose Stud(ert(s1hes5 por n!' t' ,!er' th(rr!et 7a' eper(ent(a0. $!o

7eso! )'tu n,a het(+et e !asht+e dhe t' 7rendsh+e der( +' tan( p'r t' )an' 6en' t'+!a-tuesh+e5 se par(+( ( +at!es 'sht' s(,uruar n,a ap0()(+et5 por a6 shu+' sa 6'edhe do7(n' e )'sa! +ase do t' n!(hen. Por duhet 7a'n eper(ent(a0 p'r hv(00(+(n e*a20ehre ps()o-(() ende ,!er(+(n e +adh5 dhe 8-ar' ( 'sht' dh'n' n' ap0()a1(onet5vet'+ tre,on se nu) )a )rahas(+ do t' !et' +' shu+' p'r t' dh'n'.

*e pa) -!a0'5 ps()o-(()e 'sht' n' -or+'n n' t' 1(0'n a!o du)et )'tu5 n!' +'s(+ n'shtet(n e par' p'r tu 7'r' Pra5 !u e )upton( t(tu00(n e )'t(! do)u+ent( !an' e0e+ente !ot' ,a7uar5 s( n' 6o-t' se ne )e+( )'tu 'sht' n!' p'r-a6's(+ +' the07'sore t' do)tr(n's



tash+' t' +(r'<the+e0uar dhe -or+uar n' n!' 0(7'r +'s(+( -(00or vepruar por +'tep'r. rreth portret((+(n e -(00(+et e n!' do)tr(ne t' 1(0at ende +und t' ,!enden n'shtet(n the07'sor Pra5 (+a,!(non( nu) pretendo!n' )'t' sh)r(+ p'r t' v'n' n' n!' 0(7'r+'s(+( -(00or. ta !an' shpesh stud(+e5 harton5 p'r+70edh!e5 6' do t' !et' +!a-t e

pap'rshtatsh+e n' t' t(00a5 por +und t' nd(h+o!' p'r t' s!e00' at' s( do t' thot' se n!'

her' n!' te)st ( t(00' do t' !et'. !o 6' (shte p'r t' )'r)uar n!' pron' s' 7ash)u het(+(nn' p()a t' 1a)tuara dhe t' p'r+70edh' reu0tatet n' dre!t(+e t' 1a)tuara5 !u do t'5 un'+endo! se5 nu) do t' hu+7as'.

Sa +' pa) 6' a(5 s( n!' 0(7'r +'s(+( -(00or5 e )a p'r t' t' )'r)uar )'tu 'sht' n!')o0e)s(on e t' ,!(tha +ater(a0e e ps()o-(()e t'5 por +und's(sht vet'+ at' 6' ( ta)on)r(!(+(t t' ps()o-(() *a20ehre dhe n' ap0()(+et n' t' n!'!t'n ,!' ndodh. Panu+'rt5 e1(0a -or+on n!' su7!e)t t' ps()o-(()e t'5 nu) +und t' ,!e!n' n!' vend )'tu5 sepse a!onu) 'sht' a6 ( avan1uar n' +'nyr' 6' t' ,!en( edhe n!' -oto n' t' n!'!t'n +und.

shtu s( shu+' ,!'ra n' )'t' -ont tash+' shu+'5 shu+' shu+' pa) t' !et' )'shtun' 8do rast !u )en( arsye p'r t' 6en' ( 7ut' n' )'t' dre!t(+5 pas( yrtar(sht pothua!seas,!'5 +ater(a0e vet'+ shu+' (r7ourne e)(stuar5 t' 1(0at un' +und t' pushon( dhe+' th(rr( Por n!' sht'p( nu) +und t' nd'rtohet5 u0et pa ,ur' p'r veten e t(! dhe )u

p0an( 'sht' p'r t' nd'rtuar edhe para sht'p(s'5 n' e)sper(+entet e para n' )'t' nu)+und t' !et' e dre!t' t' ,!(th' t' n!'!t'n ,!' dhe t' )et' +as'n e duhur. do p'rp!e)!ee +'vonsh+e e )'t(! 00o!( 'sht' e n!' -a6e t' 1a)tuar +' t' p0ot'5 +' pa) e t!etr(t dhe+und t' !en' +' t' sa)t'.

Jo +' pa) s(,ur( se n' 0(dh!e +e +an,'s(t' -or+a0e5 un' )a+ p'r t' +arr' pr(v(0e,! p'r sh)a) t' ,a7(+eve pa 0(dh!e n' )'r)es'n 6' +und t' !en' +7etet n' )'t'do)u+ent5 ve8an'r(sht n' tra!t(+(n e a6 shu+' ,!o7'5 e v'sht(r'5 dhe pyet!e t' re!arreth asa! se s( ( t(00' +' shu+' n' v(!(+ !en' t' pran(sh'+ s( n' )'t' p!es'. #n'sh)ova n' rr!edh'n e ,!at' t' )'tyre het(+eve n' par(+e t' para7ur,osur dhe,!(th+on' -()se t' p'r,!(thsh+e Tory n,a )a6 shu+' )thesa te ,a7uara dhe

pa6art's(ve n' deta!e < e ,!(th' ona (shte varrosur5 por +' par' n' err's(r' < se un'nu) ,uo! t' shpreso! se ata )an' n' ed(tor(a0(n e tan(sh+e t' ,!(th' 6' t' )et' pas+e!e. Por un' do t'5 )'to stud(+e nu) +und t' !ap(n5 n'se )a+ )'r)uar t' pres' p'rn!' ,aran1( t' p0ot' n' )'t' dre!t(+ dhe ush6e! por 7es(+( 6'5 pas a6 shu+' )a 6en' e)orr(,!uar ,radua0(sht dhe s6aruar n' )'t' +'s(+ do t' !et' e n!'!t' pro,res edhe +'

te! n' )'t' dre!t(+ a-t'. S' -und(5 a( do t' )'r)o!' vet'+ n'se +e at' dhe se s( a!o 'sht' o-ruar )'tu5 n!'-(00(+ t' 6'ndruesh+e dhe t' -rytsh+e 'sht' e nevo!sh+e. N'se !u t' ,!en( at'5 )'shtu6' nu) e +arr(n at' t' hu+7ur dhe ,a7(+( 'sht' shu+' ( 0art' n' a!o do t' !et' s'

pa)u )red( e sa! e )(sh(n detyruar t' +(r'.

Dhe un' !a+ 0ar, du)e th'n' se a!o 6' 'sht' n' )'t' do)u+ent5 d(8)a a7so0ut(sht ere )(shte5 dhe )!o do t' (shte n!' re)o+and(+ ( )e6 p'r t' )ur a!o do t' !et')!o. P'r)undra(5 6' t' !et' )'r)esa pr(or(tare t' dre!ta n' dre!t's( n,a para5 dhe

,!(thashtu tre,o!n' se n'nsh)r(+( ( n'nshtrohet d(8)a +' shu+' se n!' (de su7!e)t(ve5un' pre) 7ara7art' n' parath'n(e sh)urt(+(sht d(sa p()a h(stor()e n' t' 1(0'n )a+)a0uar n' vend(n e sa! dhe +' n' -und n' n!' t' ve8ant' $ap(tu00( e(n,ehe.



&(,!( eper(ent(a05 e 1(0a -or+on +7'shtet!en )ryesore t' *a20ehre +endore5 )atash+' shu+' )oh' +' par' e the+e0uar n,a stud(ues t' ndrysh'+ n' -usha t'ndrysh+e dhe n' ve8ant(5 t' shprehur n' p'r,!(th's( re0at(ve e EH ;e7er5 un' do t'do!a t' te0e-onon( edhe 7a7a( ( ps()o-(()e dhe provuar e)sper(+enta0(sht. Fun)s(on(+ate+at()ore n' an'n t!et'r5 e 1(0a 'sht' rast( +' e a)onsh+e dhe t' r'nd's(sh+e t'

7at(+(t t' *a2pr(n(ps tan' 'sht' ,!(thashtu tash+' shu+' )oh' +' par' n,a+ate+at(1(en' t' ndrysh+e5 -(()antet dhe -(0oo-'ve5 t' t(00a s( "ernou00( @&ap0a1e5Po(sson45 Eu0er @Her7art5 Dro7(s1h45 Ste(nhe(0 @Po,son4 p'r t' ve8anta 5 ps()o-(()e t'uue(,nende5 e the+e0uar raste n' 0(,! dhe r(prodhuar n,a stud(ues t' t!er' apo

pranuar. Tan( e ,!(th' )!o nu) )a ndodhur n,a p()'pa+!a e n!' d(+ens(on ps()o0o,!()5dhe du)e t'rhe6ur at' dre!t !ush der( tan( pa v'+end!e t' ve8ant'5 )'shtu5 'sht' a!o

pas par(+(t t' )'sa! +ase -o0,ends @$ap(tu00( 4 do t' )et' du)sh'+5 pa v'sht(r's( t'du)sh+e se a!o tash+' n' 5 e the+e0uar n,a ata stud(ues5 -un)s(on 'sht' p'r-sh(r'.

Pas )'sa!5 +asa e !on' +endore 'sht' n' -a)t vet'+ n!' an' e p'r,!(th's(+(n e n'

an'n t!et'r t' pas6yr's t' 6art' t' asa! 6' tash+' (shte at!e5 n' r'nd's(n' e sa! s( n!'n(ve0 ps()()e. *e to $'r)esa duhet t' )ontr(7uo!' d(8)a p'r t' redu)tuar +os7es(+(n5e 1(0a +und t' s!e00' n' n!o-t(+(n e n!' +ase t' t(00' n,a e para. I n!'!t( pro70e+ 'sht'n' -a)t !o pro70e+(n e s6uar(n, rreth(t apo lëvizje të vazhdueshme, tash+' +e t'v'rtet' ,!(dhur n' vend n,a stud(ues(t5 e+r( ( t' 1(0(t 'sht' n!' ,aran1( e v0e-sh+'r(s's' ,!(dh!es.

Pas( )a+ +enduar )'t' +er(ton stud(ues(t e +'parsh+e rreth 8'sht!es )ryesore t')'t(! do)u+ent(5 do t' sh)on( n' n!' )'r)es' pr(+are5 n' 6o-t' se un' nu) dua prop poa6 e r'nd's(sh+e t' +7an( +end s( pro+ov(+5 6' )a+ ,!etur veten n' stud(+(n t(+

n,a /o0)+ann. T' ,atsh'+ t' hy!n' n' )'t' stud(ues per1ept(v dhe ,!o7' n' (nteres t')'t(! stud(+(5 ( 1(0( )a ra -!a0a e 8uan at' 0ar, p'rte! -(00(+(sht )ara)ter(ohet s( ear)'tuesh+e p'rte! ,!ur+'t e t(!5 dhe rr(t!a 6' )ara)ter(o( +ater(a0(n eper(ent(a0 n')'t' pu70()(+ 'sht' rr(tur5 t' n'nsh)rua!' +ua n' +e t' v'rtet' +' e +adheFa0e+(nder(t.

N' t' n!'!t'n )oh' un' s(p'r+arr!e p'r t' +7ro!tur at' s( n!' shen!' t' -avorsh+e p'r par(+(n dhe )ara)ter(n e +'s(+(t t' )'t(! do)u+ent(5 6' ata t' sh-a6(n !o vet'+n!' prop n' stud(+et e sa)ta t' stud(uesve )ryesore5 por edhe n' ,!end!e t' s(,uro!'

p()' -(00estare p'r t' t(00a. N' -a)t5 p'rve8 atyre ana0('s teor()e dhe e)sper(+enta0e n'

t' 1(0at a!o 'sht' e 7auar5 dhe t' 1(0at e )an' 0(dhur tash+' +e t'5 (n(1(at(v' e+!a-tuesh+e )a evo0uar +7( )'t' -ont shpesh e nevo!sh+e p'r t' re-erohen p'r t'ardh+en p'r t' Tory apo +' te! stud(+et e vahduesh+e5 t' 1(0at p!es'r(sht p'rhv(00(+(n e +'te!sh'+ t' !an' ps()o-(() *a20ehre nevo!sh+e5 d(sa n' ap0()(+et esa! n' )onta)t5 dhe5 pavar's(sht se n,an!'her' o-ro!n' (nteres(+ t' +adh5 por do t')et' pa aspe)t(n e )'sa! do)tr(ne nu) 'sht' para6(tur. E)sper(+ent( ps()o-(()5 der(+' tan( vet'+ n!' vend ( rast's(sh'+ shpe!t( ,!etur n' dho+'5 -((o0o,!() -(()ee)sper(+enta0e s' shpe!t(5 tan( +err dho+'n e t(!5 aparat(n e t(!5 +etodat e veta p'r t'

p'r-unduar. !o 'sht' ,!(thashtu e pad(s)utuesh+e se ona e )'tyre stud(+eve do t'

,!erohet ,!(thn!' e +' shu+'5 +' shu+' a!o 'sht' e )u0t(vuar. Dhe )'shtu 6' un' t'sh()on( p'r -ruta )ryesore e het(+(t ton' der( +' tan(5 +' pa) n' t' 1(0'n 'sht' +arr's( ato 6' a!o pre+ton t' vesh(n n!' her'. !o 6' ne )e+( )'tu 'sht' n!' -(00(+ ( var-'r (



n!' -(00(+.

N' 0(dh!e +e +'nyr'n n' t' 1(0'n +ate+at()a hyn n' p'rdor(+ n' )'t' pun' dhe dot' an,ahohet ve8an'r(sht n' p!es't e +'posht+e t' n!'!t(n vend5 dua *ate+at()an'dua t' vahdo!+' t' sh)rua!+' )'to e0e+ente p'r !o<*ate+at()an' dhe !o<*ate+at()an' p'r *ate+at()an'5 n,a a+7(1(a (+e (shte p'r e-e)t 6' t' !et' n!' (

)uptuesh'+ dhe t' +!a-tuesh+e p'r t' 7'r' ,!'n' t!et'r5 por nu) u 0ar,ua +!a-t pa)on-0()t. s(do+os +ate+at()an +'nyr' !ust(-()(+ ndon!' 0u-t' t' vo,'0 t' ,!er' dhe

popu00ore n' (nteres t' +os<+ate+at()an5 6' un' e )(sha n' +end!e5 se )!o Sh)r(+(duhet phys(o0o,(sts )ryes(sht t' (nteresuara5 nd'rsa n' t' n!'!t'n )oh' a!o d'sh(ron t'(nteres(t -(0oo-'t. N' t' dy5 por natyr(sht edhe t' sh(het +ate+at()an5 'sht' sot !o e0e!uar )'shtu5 pas( a( n' -a)t do t' !et' e nevo!sh+e. dor'n t!et'r5 der(vat(v't !o<+ate+at()an5 t' 1(0at ata nu) +und t' nd!e)(n < 6o-t' edhe vet'+ ato t' standardeveshu+' t' u0'ta t' )uptuar(t +ate+at()or t' ndodh' < s( -a)te +ate+at()ore p'r t'

pranuar5 dhe )'tu dhe at!e n!' )ap(tu005 n!' )a0(+( apo e)e)ut(+( p'r+7ysur 6' t'

an,ahohen n' d(8)a shu+' t' the00'. N'se un' nu) !a+ ( ,a7uar5 'sht' +e,!(that' t',!etur ndon!' vesh!e dhe p'r+7a!t!en e )'t(! do)u+ent( n' t'r's( t' )uptuesh+e5 ( 1(0(vet'+ e d( se 8-ar' 'sht' n!' e)ua1(on +ate+at()or5 dhe e d( vet(t' e 0o,ar(t+eve5 ose

p'r ata 6' !an' n' hyr!e t' p!es's n' v(!(+ !epet5 P'r+70edh!a e sh)urt'r t' n!'!t'n ,!'do t' +7a!'. N,a t' t!er't un' nu) dua 6' ata t' u )u!des p'r )'t' sh)r(+5 por +' pa)se ata t' pre1(p(tuar n!' ,!y)(+ n' 0(dh!e +e at' 6' +und t' !et' n!' Ins(,ht-u0 n' 8dorast.

*e e00 #n' nu) !a+ ( 0e!uar p'r t' hyr' n' )'t' 00o! t' sh)ruar n' t' )und'rt'n5)on1ept( +ate+at() ( )ushteve ps()o0o,!()e do t' o-ro!' t' n!'!t'n ,!' )und'r

Her7arts1he. Her7art ,!(th+on' do t' !et' +er(ta p'r +und's(n' e n!' )on1ept(+(+ate+at()or t' )'tyre +arr'dh'n(eve !o vet'+ 6' )an' t' sh6(ptuara par'5 por,!(thashtu 7'r( p'rp!e)!en e par' -(no) p'r t' 7atuar n!' pa+!e t' t(00' dhe t' ,!(th'

pas t(! do t' +7etet vet'+ n!' t' dyt' n' )'t' dre!t(+. N' -a)t5 +e,!(that'5e)sper(+entet e +'posht+e !an' sa +' shu+' n'n n,a aspe)te t' veta t' ndrysh+ethe+e0ore 6' asn!' +' shu+' se n!' the)s t' ve8ant' n' da00(+(n n' +es t' dynevo!at5 pas( )!o do t' (shte e )ot' dhe e pap'rshtatsh+e5 )'tu 'sht' n!'+os+arr'vesh!e n' +es t' dy t' provon(5 s(do+os ata pa +und t' +arr' vend(n e n!'+os+arr'vesh!e n' 0(dh!e +e 8'sht!et the+e0ore -(0oo-()e5 e 1(0a 'sht' )'tu p'r t'

sh+an,ur +e 8do )usht. /end(+( n' +es t' dy5 e 1(0a 'sht' n' t' n!'!t'n )oh' t' !et'n!' vend(+ n' 0(dh!e +e )'t' pyet!e the+e0ore5 un' )a+ p'r t' 0'n' t' ardh+en.

Ndoshta !u pres(n )'tu parash()o!n' n!' de)0arat' p'r po(t'n5 ( 1(0( do t' +arr' )'t'sh)r(+ t' +ater(a0(+(t dhe (dea0(+(t dhe pyet!et the+e0ore -etare5 e 1(0a 8do stud(+( +arr'dh'n(es s' trup(t dhe shp(rt(t duhet do+osdosh+'r(sht t' v(!n' n' )onta)t. !o6' tan( 'sht' ( par( 'sht' ( sh6et'suar5 )'shtu 6' )y sh)r(+ ( shen!t' vahdon t')und'rshto!' p'r +arr'dh'n(et the+e0ore t' trup(t dhe shp(rt(t5 ( 1(0( ndan +ater(a0(st'tdhe (dea0(st'5 !o n!' t' t(00' shp!e,(+e dhe paso!at e tyre nu) !an' as n' +'nyr' t'n!'ansh+e dhe as t' 6'ndro!n' n' n!' n,a sh6(sat e t!era5 du)e para6(tur +arr'dh'n(et

eper(ent(a0 +es dy an't e e)(sten1's s' n!' +arr'dh'n(e -un)s(ona0e5 e 1(0a e0(+(non)'t' para,!y)(+ n' vetvete.



S( p'r t' dyt'5 )'shtu 6' do t' ,!(tha )on)0u(onet 6' ne +e )'t' rast5 por paso!at e+ater(a0(+(t s( n' pyet!et the+e0ore -etare !an' t' detyruar t' prano!n'5 t' !en' t'

para)ohsh+e.Ësht' e 6art' se ve8an'r(sht ato n' p()at hyr'se e sh)urt'r e the)suar5edhe pse n' vend s-ond du)e -or+uar n!' p()'n(s!e p'r hv(00(+(n e )'t(! do)u+ent(5

pa+!e 7a' +und t' p'so!' n!' (nterpret(+ t' n!'ansh'+ +ater(a0(ste dhe

sh-ryt'(+(t5 dhe n' 0(dh!e +e 8'sht!en e pavde)'s(s' -(00(+(sht du)et t' 8o!n' n' t'n!'!t(n p'r-und(+ n' 0(dh!e +e nevo!'. Por un' dua as,!' +' )und'rshto( se 6' ,!(th')'t' sh)r(+ n' 7a' dhe 7renda )onte)st(t t' n!' pa+!e )re!t's(sht e )und'rt dhe(nterpret(+(n e asa! pa+!e t' rr(tur 6' )a+ dh'n' ter+(t n' sh)r(+et e +'parsh+e5dhe p'r )'t' un' duhet t( re-erohet5 n' 6o-t' se a( 6' Sh6et's(+et do t' !ap' n!'reu0tat5 nu) 'sht' )'tu vend( p'r t' sh)uar +' te! n' t'.

/'00(+( a)tua0 ( )'t(! pu70()(+( p'r+7an t' dh'nat e d(+ens(on(t ps()o0o,!()5 d+th)r(!(+(n e par(+(t t' t(! dhe shp!e,(+(n e +etodave5 0(,!et dhe -a)tet 6' ( p'r)as(n

!ust(-()(+(n e)sper(+enta0 ( n!'!t' n' v(!(+ 'sht' -un)s(on(n e +at!es +endor vet'

+e )ryesor e sa! n,a e !asht+e t' 7rendsh+e 5 paso!at hv(00uar. )tua0e do tut!e +'n!' e+p(r()5 +' n!' (nteres +ate+at()e dhe -(0oo-()e pas n' pretend(+(n5 n!'+ate+at()ore5 6o-t' n' -ush'n e )'r)esave t' re!a5 e 1(0a hapet p'r +ate+at()'n n')'t' p!es'5 'sht' +arr' n' v(!(+ der( n' )u-(!t' e 1a)tuara5 a -(0oo-()e5 +e )usht 6' t'0(nd(n +e )'to ap0()(+e 7e0an, aspe)te t' pasur p'r )on1ept(+(n e +arr'dh'n(eve n'+es t' trup(t dhe shp(rt(t.

&e(p(,5 De. 3KKL

Hyrëse.

%. ko"si!eratë Më sh#më i përjithshëm i marrë!hë"ie&e të

tr#pit !he shpirtit.

*e,!(that'5 do)tr(na e dyn!as'5 n' de,' t' ndrysh+e t' sh)en1's natyrore )a p'rparuar +e n!' hv(00(+ t' +adh5 dhe par(+et dhe +etodat e +prehta ( )'na6ur 6't' s(,uro!' p'rpar(+(n e tyre t' su)sessh+e5 +e,!(that'5 do)tr(na e Fry+'s n'

ps()o0o,!( dhe 0o,!()'s5 t' pa)t'n p'r n!' 7aat +ase t' 1a)tuar -()se )a -(tuar5 stud(+(

( +arr'dh'n(eve +(d(s trup(t dhe +end!es apo trup(n dhe shp(rt(n der( tan( )a +7etur pothua!se vet'+ n!' +os+arr'vesh!e )ut( -(0oo-() pa the+e0 t' -ort' dhe pa par(+edhe +etoda p'r e1ur(n' e het(+(t t' s(,urta.

rsye!a +' e 6art' )y raport 'sht' +' pa) e -avorsh+e p'r t' )'r)uar +end(+(nt(+ n' rrethanat -a)t()e t' +'posht+e 6' +e s(,ur( +und t' )'r)on( p'rs'r( pas prapat(! ,'n!yer arsye t' +'te!sh+e. Raportet e vet' 7ot's -(()e5 ne +und t' nd!e)' d(re)tdhe n' )onte)st(n n'p'r+!et p'rvo!'s5 raportet e 7ot's s' 7rendsh+e apo shp(rt'rore

!o +' pa) ata n' t' v'rtet' vet'+5 a6 sa sh6(sat tona dhe +!etet e tyre t' p'r-or1uar t' pasur5 )!o5 der( +' tan( shp(rt( vet' 8do n!'r( 'sht' ( +!a-tuesh'+ por n' +'nyr' 6'

ne !e+( n' ,!end!e t' -a)teve the+e0ore5 0(,!et 7a'5 )ushtet the+e0ore p'r t' -(tuar n'se1(0'n n,a dy ona5 t' 1(0at +und t' sh'r7e!n' s( do)u+ente t' s(,urta dhe p()at-(00estare p'r p'r-und(+(n dhe pro,res t' +'te!sh'+. Jo )'shtu5 n,a vet'+ n!'



nd'rvepron +e )onte)st(n e 7ot's -(()e dhe shp(rt'rore t' dy !an' -a)tor't e )'sa!+arr'dh'n(e n' n!' )oh' n' p'rvo!'n e +en!'hersh+e e 0(dhur d(re)t5 nd'rsa t!etra+7etet n'n tavan. Sepse5 +e,!(that'5 ne !e+( t' vet'd(!sh'+ p'r nd!en!at dhe+end(+et tona +en!'her' t' nd'r,!e,!sh'+5 ne +und t' per1epto!n' as,!' e 0'v(!even' tru t' 1(0at !an' t' detyruar p'r t' dhe p'r t' 1(0at ata !an' t' detyruar veten5 -(()e

+7etet )'tu n'n tavan shp(rt'rore dhe nd'rsa ne +und trupat e n!er've t' t!er'5)a-sh've dhe t' ,!(th' natyr'n para6es' d(re)t n' anato+()e dhe -((o0o,!()e5 ana0(a-(()e dhe )(+()e5 ne +und t' 7'!+' as,!' t' dre!tp'rdre!t' t' shp(rtrave 6' p'rvo!' e

par'5 dhe Per'nd(a5 ( 1(0( ( dyt( 7(ndur +7et!et shp(rt'rore )'tu n'n tavan -(()e. Dhe)'shtu +7etet h(poteat dhe +oh(+(t d(-eren1' t' +adhe. 'sht' 8do ,!' n'n n!' dhe

7atan(!e t' t!era5 dhe a!o 'sht' 6' t' ,!endet n' +es(n e tyreM

Pas(,ur(a5 he(t(+5 ar,u+ent( +7( )'to 8'sht!e t' v'rtet' )a ende asn!' p()' -()se e-(00(+(t dhe p()' p'r n!' teor( t' )ushteve p'r t' 1(0at -a)te !an' n' +as' t' +adhe'sht' ende +ohon 0e!uar.

Dhe 8-ar' +und t' !et' arsye!a e )'sa! +arr'dh'n(e t' 8ud(tsh+e 6' trup(n dhe+end!en ne se1(0( p'r veten e t(!5 por asn!'her' t' dy5 ashtu s(8 ( ta)on s' 7ash)u+en!'her' ,!(thashtu d(re)t +und t' sh()o!n' s' 7ash)u +e,!(that'5 ne )(sh(+a)onsh+e5 e 1(0a 'sht' dre!tp'rdre!t v'h,uar +' 0eht' s' 7ash)uM S(pas vendos+'r(5n' t' 1(0'n )a )!o +arr'dh'n(e +(d(s onave +endore dhe -(()e5 ne +und t'supoo!+' se )a n!' the+e0ore5 n' +arr'dh'n(et e tyre the+e0or 'sht' ( !ust(-()uarveten. Por nu) )a 'sht' e n,!ash+e5 du)e na dh'n' t' n!'!t(n -a)t t' pa)t'nshp!e,o!n'5 n' 6o-t' se a!o nu) +und t' 8o!' n' -undM

E pra +und t' !et' n' )'t' p()' dhe 6'. . She+7u005 n'se d()ush 'sht' 7renda n!'rreth(5 )'shtu 6' 'sht' e an'n e sa! )onve)s at(! p0ot's(sht -shehur n'n tavan)on)ave )ur a( 'sht' !asht'5 anas!e00tas5 n' an'n )on)ave e tavan(t )onve)s. T' dy!a

pa0't ( p'r)as(n s' 7ash)u n' +'nyr' t' pandash+e5 s( dhe n,a ana +endore dhe-(()e t' n!er(ut dhe )!o +und t' sh)o!' der( re0at(v(sht edhe an'n e 7rendsh+e dhe t'

!asht+e por 'sht' po a6 e pa+undur p'r t' par' n,a n!' )'ndv'shtr(+ n' p0an(n erreth(t5 t' dy an't e rreth(t n' t' n!'!t'n )oh'5 s( n!' n,a po(1(onet n' -ushat ee)(sten1's n!er'ore5 )'to dy an't e n!er(ut. /et'+ s( ne ndrysho!+' perspe)t(v'nton'5 n' an'n e rreth(t5 ne shoh(+ ndrysh(+e5 dhe t' -shehur pas pan'. Por rreth( 'sht'vet'+ n!' (+ah5 dhe )!o 'sht' 8'sht!a e sh)a)ut.

Tan( nu) 'sht' detyr' dhe 6'00(+(n p'r t' hyr' n' )'t' sh)r(+ n' d(s)ut(+eosh't(+' u0'ta apo d(s( n' pyet!en the+e0ore t' +arr'dh'n(eve t' trup(t dheshp(rt(t. G!e! do)ush sh(hn( +(ster5 n' at' 6' du)et at(! s( ( t(00'5 p'r t' ,!(dhur n'+'nyr'n e vet. Pranda! do t' !et' pa paso!a t' detyruesh+e p'r t' +'posht+e n' 6o-t'se un' vet'+ t' urdh'ro!' 6' t' +os 0e pyet!en e +undsh+e t' +end(+(t t'

p'r,!(thsh'+5 ( 1(0( )a -or+uar p()a e -(00(+(t t' )'t(! sh)r(+( dhe ende s-ond(n e-or+ave t' n!e!ta p'r +ua pa asn!' p'r,!(,!e5 dhe ,!(thashtu n!' e dh'n' n' )'t' -ush'0uhatsh+e (de t' 1(0at )rye!n'5 t' t(00a por )'r)o!n' vet'+ 6' !an' ,!etur s( t' 7eso!+'5do t' ta)ohet +e d(sa -!a0' n' )'t' p()'pa+!e5 nu) 'sht' t!et'r vet'+ t' p'r+7a!' n'+'nyr' t' )ons(deruesh+e p'r nd!e)!e Dre!tues. P'r !oshur shu+' t' +'dha5 n'-ut!en e n!' -ont s( )!o5 du)e u hu+7ur n' d(s)ut(+e per(-er()e dhe e(tausho0ende n'



)'t' dre!t(+5 dhe nu) )a v'sht(r's( t' vo,0a p'r t' sh+an,ur ato n' t' ,!(tha )'tu5 )!o'sht' t' pa)t'n e)spo(+( ( sh)urt'r ( +end(+(t p'r t' 1(0'n un' )u-(o!n' veten-o0,ends )'r)o! -a0!e.

*' par'5 n!' she+7u00 ( dyt' shp!e,ues p'r t' par'. S(ste+( d(e00or o-ron 'sht' ed(e00(t n,a n!' pa+!e shu+' t' ndrysh+e se n,a To)a. Nu) 'sht' e $opern()an5 )'tu

7ota Pto0e+eut.!o do t' +7etet e pa+undur n' t' ,!(th' )oh'n p'r t' n!'!t'nv'h,ues(t p'r t' v'h,uar dy s(ste+et e 7ot's s' 7ash)u5 pavar's(sht n,a t' dy!a+!a-t t' pandash+e p'r)as(n s' 7ash)u5 dhe ashtu s( )on)ave dhe an'n )onve)s t'rreth(t !an' n' the07 vet'+ dy +an(-est(+e t' ndrysh+e t' s' n!'!t's ,!' n,a)'ndv'shtr(+e t' ndrysh+e. P'rs'r( por n,an!'her' )!o 'sht' e +!a-tuesh+e p'r t'ndryshuar pa+!en a6 e-e)t(ve p'r n!' 7ot' n' 7ot'n t!et'r5 n' du)!e.

E ,!(th' 7ota p'r7'het n,a she+7u! t' t(00' 6' d'sh+o!n' p'r ne se 8-ar' 'sht' n'the07 n!'5 du)et n,a dy )'ndv'shtr(+e se dy dhe !o n!' n,a n!' p()'pa+!e +und t')et' t' n!'!ta +e t!etr(n. $ushdo 6' nu) e prano!n' se a!o 'sht' a6 a00e,s dhe nu)+und t' !et' ndryshe. /et'+ n' &'nda e +' t' +adhe dhe dur1hs1h0a,endstenshe+7u00 !u nu) !en( at!e p'r t' s)ado!' ose nu) 'sht' a!o. $!o na !ep raport(n e 7ot's+endore dhe -(()e.

-ar' +endon( p'r sa (det' tua!a 0(dhur +e -ry+'n e 7rendsh+e 6' !u vet' )!o-ry+' 6' sh-a6et n' po(1(one !asht'5 por s( )'t' s(p'r-a6e +endore -(()e. $a n!'ndrysh(+ n' 6o-t' se !u +endon( +e trur(n tua!5 ose t' par' n' trur(n e+end(+tar(t. 34 ' t' ,!(th' du)et Ndrysh+e por po(1(on( nu) 'sht' )re!t endrysh+e5 n!' e 7rendsh+e5 )'tu n!' t' !asht'+pap'rsh)ruesh+e t' ndrysh+e edhe

se n' she+7u!t e +'parsh'+5 dhe p'r )'t' arsye vet'+ ndrysh(+( ( +'nyrave pap'rsh)ruesh+e +adhe. P'r pu70()(+(n e dy-(sht' t' rreth(t t' s(ste+(t p0anetar'sht'5 por vet'+ n,a dy po(1(one t' ndrysh+e t' !asht+e -(to( n' the07 at' +es t'rreth(t t' d(e00(t +7etet v'h,ues(t p'rve8 p!es's s' rreth(t5 +e p'r!asht(+ t'

p0anet(t.Por 'sht' vet'<+an(-est(+ ( shp(rt(t t' n!' p()'pa+!e t' v'rtet' e 7rendsh+e enatyr's s' t(! 6' ndodhet )undre!t vetvete5 rast's( +e veten5 para6(t!a e phys(1a0(ty0(dhur e n!' )ontrast t' v'rtet'5 po(tave t' !asht+e5 e 1(0a -(to( !o rast's( +e t'.

34 +e e)u(va0ent(n e )'r)uar n' t' 'sht' n!' (de ade)uate pas p'r-und(+eve5 n' 7a' t' sh(het n,a !asht'5 7eso! se s( shtet( ( 7rendsh'+ do t' du)et n' pastr(+(n

0ar, pen,esat e v((on(t Into.

$!o tan( 'sht' e n!'!t'5 natyr(sht5 a!o 6' ne s' par( hetuar arsyen pse +end!enas)ush dhe trup(t5 pas( ato ( p'r)as(n s' 7ash)u d(re)t5 +und +en!'her' t' par' s'

7ash)u. !o +und t' !et' vet'+ !asht' dhe n,a 7renda )und'r t' n!'!t'n ,!' n' t'n!'!t'n )oh' as)ush.

Pranda!5 nu) )a shp(rt t' +err p!es' t!era +endore dre!tp'rdre!t s( n!' ushtr(++endor5 pa +arr' parasysh e do t' +endo!n'5 por a( do t' )upto!n' +' 0eht' t' n!'!t'nnatyr' a( )a5 p'rve8 n'se a( p'r)on se t!etr( +e t'5 vet'+ +'nyr' pa+!en -(()e t't(!. Pranda!5 a7so0ut(sht asn!' -ry+' t!et'r se +e an' t' phys(1a0(ty sa! +und t'



per1epto!n' p'r at' 6' du)et n' p!es'n e !asht+e t' shp(rt(t5 pa+!a -(()e e t' 1(0(t'sht' vet'+ +'nyr'.

Pranda!5 para6(t!a e +end!es 'sht' ,!(th+on'5 +e,!(that'5 8do or,an du)et (ndrysh'+ n' 0ar+(sh+e Pas( vet'+ n!'5 sepse nu) 'sht' vet'+ sh()(+e t' 7rendsh+e

pas d(vers(tet(t5 +e,!(that'5 6'ndr(+et e !asht+e dhe d(vers(tet(n e sa! n' )'+7'.

Pra5 +etoda e +'parsh+e e p'r-a6's(+(t +7u0on +arr'dh'n(et the+e0ore n' +estrup(t dhe shp(rt(t5 t' 1(0at duhet t' )'r)o!n' t' +7u0o!n' 8do p()'pa+!e 7a' at'.

Ende n!' Trup( dhe shp(rt( sh)o!n' s' 7ash)u ndrysh(+( n' n!' ndrysh(+)orespondues t' t!era. PseM &e(7n( thot'5 !u +und t' )en' p()'pa+!e t' ndrysh+e n'0(dh!e +e t'. Dy or' +ontuar n' t' n!'!t'n "rette hedhur )a0(+(n e tyre +end'r+!et's(+(n e )'tyre 0(dh!es t' p'r7ash)'t +e n!'r(<t!etr(n @n' 6o-t' se ata d+thnu) ndrysho!n' shu+' n,a n!'r(<t!etr(4 )y 'sht' +end(+( ( a)onsh'+ dua0(ste e+arr'dh'n(eve n' +es t' trup(t dhe shp(rt(t. !o ,!(thashtu +und t' 0'v(' So+e7ody

tre,ues dy or' n' +'nyr' 6' ata ,!(th+on' har+on()e5 6' 'sht' o11as(ona0(st(s1he5s(pas t' 1(0(t Per'nd(a )r(!o( -(() ndryshon )und'rta +endore dhe 'vend's n'har+on( t' vahduesh+e. Ju +und t' vendosen p0ot's(sht der( n,a -(00(+( se ata )an'nevo!'5 pa sh)o00(+5 t' sh)o!' pa th'n' sa)t's(sht +e n!'r(<t!etr(n )y 'sht' +end(+( (t' n!'!t'n har+on( t' para<p'r1a)tuar. &e(7n( )a harruar n!' pa+!e5 dhe n' t' v'rtet't' th!esht'. Ju +und t' sh)on( edhe n' har+on( +e n!'r(<t!etr(n5 )'shtu 6' nu) do t'sh)o!n' n,a n!'r(<t!etr(5 sepse ata nu) !an' dy or' t' ndrysh+e. $'shtu5 7ord( (

p'r7ash)'t5 +'s(+( ( vahduesh'+5 sht(r!e e pa!(s!es s' par' 'sht' )ursyer. -ar'v'h,ues !asht' du)et s( or'n or,an()e +e n!' +otor dhe rrota dhe n(ve0(t s(p'ror,an()e ose s( p!es' e sa! +' t' r'nd's(sh+e dhe +' the07'sore5 )!o du)et edhe n,a

7renda )re!t t' ndrysh+e n,a +end!a e sa! +e )a0(+(n e nd!es(ve5 (+pu0seve dhe+end(+et. !o nu) duhet t' o-endo! se n!er(u 'sht' 6ua!tur )'tu n!' or'. N'se a( 'sht'( th(rrur n' n!' 0(dh!e +' shu+'5 a( nu) do t' 6uhet n' asn!' +'nyr'.

Shanset e n!' -eno+en(5 por varet por n,a !o vet'+ n,a d(-eren1a e p()'pa+!a5 poredhe n,a d(vers(tet( ( pa0've vete. N!' n!er( ( ver7'r sheh +e po(1(one n' +'nyr' t'

7ara7art' t' -avorsh+e t' !asht+e s( as,!' du)e par' n,a !asht' dhe )'shtu )a n!' or't' vde)ur pavar's(sht )'ndv'shtr(+ +!a-t t' -avorsh+e e rast's(s' +e veten e sa! s(as,!' trur(t t' "rendsh+e)!o 'sht' vet'+ pa+!a e !asht+e at!e.

Sh)en1a 'sht' vahd(+(sht n' p()'n e !asht+e e par' t' ,!'rave5 sh)en1a e shp(rt(tn' 7rend's( p()'pa+!et e !et's !an' t' 7auar n' sh)'+7(+(n e p()'pa+!eve5-(0oo-(a natyrore p'r (dent(tet(n e asa! 6' sh-a6et dy her' n' po(1(one t' dy-(sht' n!'stud(+ ( +arr'dh'n(eve +(d(s +end!es dhe trup(t5 +arr'dh'n(et +(d(s dy +'nyrave t't' duhet t' nd!e)(n n!'.

$'to !an' p()at the+e0ore t' +end(+(t5 +e t' 1(0'n un' nu) e pastruar e -und(t e t'dy natyr's the+e0ore t' trup(t dhe t' +end!es5 s( +' ( p'r,!(thsh'+ de -a1to+arr'dh'n(et e n!'!t' du)e )'r)uar p'r t' )o+7(nuar n' n!' p()' t' vet+e t' par'.

Por +7etet5 s(8 thash'5 se1(0( 7'het 0(r(sht n'p'r t' 1(0'n t' t!er't e pa t' n!'!t'n ,!'du)e u p'rp!e)ur p'r t' 7'r'5 ose n'se a( do t' p'rp(6et t' 7'!' n' t' ,!(tha. -ar'G!(th)ush ,!en +' t' p'rshtatsh+e n' )'t' dre!t(+ do t' +7'rr(!' n' )uad'r t'



p()'pa+!eve t' t!era t' t(! dhe natyr(sht edhe )und'rt +und's(a apo pa+und's(a !ust(-()o!n' n!' )onte)st t' p'rshtatsh'+ t' p'r,!(thsh+e p'r t' ,!etur t' n!'!t'n,!'. Por )'tu 'sht' a pr(or( nu) varet n'se a( t' +7a!' trup(n dhe shp(rt(n5 ashtu s( dy+an(-est(+e t' ndrysh+e t' s' n!'!t's 6en(e5 apo s( dy the07 p'rputhet n,a !asht'5 aposhp(rt(n s( n!' p()' n' n!' 0(dh!e t' p()ave t' t!era t' nd!esh'+ t' 7ara7art' ose t'

natyr's !o t' 7ara7art'5 ose duan t' he6(n dor' n,a n!' pa+!e un(-or+e 7a' n' t',!(tha5 der( +' tan( vet'+ Se1(0( e n!eh +arr'dh'n(en eper(ent(a0 n' +es trup(t dheshp(rt(t dhe 7at(+ e)sper(+enta0 t' 0e!uar t' tyre5 a( +und t' p'rp(6et p'r-a6's(+(n,eun,enste t(!. P'r sh)a) se vet'+ +arr'dh'n(et e eper(ent(a0 n' +es trup(t dheshp(rt(t5 ne do t' 7aohet n' v(!(+5 dhe ne t' sh'r7e!' ,!(thashtu p'r t' p'rsh)ruar-a)t()e e shpreh!et +' t' a)onsh+e t' 1(0at )an' n!' dua0(ste +7a!tur +' tep'r n')upt(+(n s( +end(+(t ton' n!'sore5 n'se tash+' 0e!o!n' p'r)th(+ t' 0eht' n' t'.

$!o nu) do t' thot' se +'s(+( do t' hv(00ohet )'tu do t' ndon!'her' p'r t' par'5+arr'dh'n(et the+e0ore e trup(t dhe +end!es dhe pa nd()(+ t' !et' (nd(-erent nda! sa!5

n' t' )und'rt'n. Por )!o 'sht' )on-ue paso!at 6' +und t' rr!edh(n pre! sa! n!' d(t'5dhe t' -(00o!n' p'r t' 7'r' edhe p!es'r(sht5 !o +e n!' +7'shtet!e t' )'sa! do)tr(ne. $ydo)u+ent 'sht' th!esht e+p(r()e5 n' t' v'rtet'5 dhe t' sh)ar)o!' n' 8do )usht n,a-(00(+(.

N'se !o5 !u +und t' )'r)on( M5 *und's(a e n!' do)u+ent( t' t(00' 'sht' n')und'rsht(+ t' dre!tp'rdre!t' +e -a)t(n5 6' )e+( -(00uar5 se +arr'dh'n(et n' +es trup(tdhe shp(rt(t !an' t' pr(vuar n,a p'r!etuar Por ata nu) !an' t' p'r1ept(+(t n' t' ,!(tha5

por a!o 'sht' vet'+ +arr'dh'n(et e +en!'hersh+e e p'r1ept(+(t t' +en!'hersh'+t'rhe6ur. Edhe t' )uptuar(t ton' t' +arr'dh'n(eve t' p'r,!(thsh+e n' +es t' trup(t dhe

shp(rt(t n' 7a' t' p'rvo!ave t' 00o!(t +' t' p'r,!(thsh+e5 t' 1(0at +und t' !en' t' 7'!'n' 0(dh!e +e +arr'dh'n(et e tyre5 a!o ,!(thashtu nu) )a s( t' ,!(th' ata 6' v!en +e)'r)esat -()se p'r )'t' do)u+ent5 s( shpreh!a e nevo!sh+e t' para6(tet en!'!t'. Reu0tat( do t' tre,o!' se na p'rvo!' !o +' pa) t' ve8ant' n' d(spo(1(on t' sa!5t' 1(0at p!es'r(sht +und t' sh'r7e!n' p'r t' na or(entuar n' -ush'n e +arr'dh'n(eve t't'rthort'5 n' p'r,!(th's( !an' t' p'rshtatsh+e p'r t' !ust(-()uar p'r-und(+e p'r+en!'hersh+e.

N' -a)t5 a!o +und t' +e )'t' )'ndv'shtr(+ t' p'r,!(thsh'+5 edhe n' 6o-t' se ataduhet t' pranohen5 nu) t' 7'het. S(,ur(+( ( p!e00or(s' dhe the00's(n' e n!' v'shtr(+ t'

p'r,!(thsh'+ nu) varet p'r,!(th's(5 por e0e+enta0s. &(,!( ( ,rav(ta1(on(t dhe 0(,!et+o0e)u0are @t' pad(s)utuesh'+ (sh p'r-sh(!n' +e4 0(,!e e0e+entare ata (sh(n t' n!ohurn' t'r's(5 dhe t'r' -ush'vepr(+( ( rras)ap(tur n' p'r-und(+et e n!'!ta s( n' stud(+(n e

7ot's -(()e n' p'r,!(th's(n' +' t' +adh do t' p'r-undo!'. Pranda!5 a!o 'sht')ons(deruar5 0(,!et e0e+entare t' -(tuar p'r +arr'dh'n(et n' +es 7ot's -(()e dhe 7ot's+endore5 p'r t' +arr' n!' pa+!e t' p'r,!(thsh+e p'r t' -(tuar n!' t' 6'ndruesh+e dhet' hv(00uar +'s(+(n e t(! dhe ata +und t' 7aohet vet'+ n' -a)te e0e+entare )'tudhe at!e.

Ps()o-(()e 'sht' n!' do)tr(n' e 1(0a duhet t' 7aohet n' )'to )ons(derata. *'shu+' pre! tyre n' )ap(tu00(n n' v(!(+.



%%. 'fati !he !etyra e psikofizike 1( . N'n ps()o-(()e )'tu 'sht' n!' sh)en1' e)a)te e +arr'dh'n(eve -un)s(ona0e apovar's(s' n' +es trup(t dhe shp(rt(t5 do t' )uptohet +' n' p'r,!(th's( n' +es -(()e dhe+endore5 -(()e dhe ps()o0o,!()e5 "ot'rore.

34 R(sh()(+( S. 3<3.

P'r onat e shp(rt'rore5 ps()()e5 shp(rt5 ne pres(+ 6' n' t' ,!(tha 8-ar' 'sht'er-a20(1h n,a per1ept(+( ( 7rendsh'+ ose ( p'rhu+7ur pre! tyre5 +e at' t'5 trupore5

7ota -(()e -(()e5 +ater(a0e5 8-ar' 'sht' er-a20(1h n,a per1ept(+( ( !asht'+ ose ( p'rhu+7ur n,a ato. $!o duhet vet'+ ona t' 7ot's -eno+ena0e5 +e ps()o-(()e t' tyre+arr'dh'n(e do t' duhet t' +erren !an' t' re-eruara5 ( 1(0( presupoon 6' !u e d(n( se s(t' 7'!n' per1ept(+ t' 7rendsh'+ dhe t' !asht'+ n' )upt(+(n e p'rdor(+(t t'a)onsh'+ t' ,!uh's +7( a)t(v(tetet5 )u e)(sten1a n' p'r,!(th's( 'sht' +an(-estuar .

T' ,!(tha d(s)ut(+et dhe stud(+et e ps()o-(()e t' re-erohen n' t' ,!(tha vet'+ n'an'n pa+!en e 7ot's -(()e dhe shp(rt'rore5 n' at' 6' du)et n' +'nyr' t'dre!tp'rdre!t' n,a per1ept(+( ( 7rendsh'+ apo t' !asht'+5 ose n,a Ers1he(n0(1hen,!(thn!e ,!enera0(teteve5 ose s( raport5 )ate,or(5 )onte)st(t5 p'rve8 rr!edho!'5 0(,!( ( $!o'sht' -atura e )uptuesh+e 7ash)(+ sh)urt(+(sht n' -(()e n' )upt(+(n e -(()'s dhe)(+(s' +' +endor n' aspe)t(n e p'rvo!'s s' ps()o0o,!(s'5 pa the07(n e trup(t5 shp(rt('sht' r'n' prapa 7ot's -eno+ena0e n' dre!t(+ t' +eta-(()'n d(s(.

N' p'r,!(th's(5 ne e 6ua!+' )'t' -un)s(on +endor e -(()5 t' varur dhe anas!e00tas5der( tan( s( e t(00' n!' +arr'dh'n(e )onstante ose !ur(d() n' +es t' dy 'sht' se +und t'

!et' n!' udh'ues p'r t' t!er't t' e)(sten1's dhe ndrysh(+et. Fa)t( ( +arr'dh'n(eve -un)s(ona0e n' +es trup(t dhe shp(rt(t 'sht' e

pa)ontestuesh+e n' p'r,!(th's(5 +e,!(that'5 0(dhur +e arsyet5 (nterpret(+(n dhe,!er(+(n e )'t(! -a)t(5 )a n!' +os+arr'vesh!e ende t' pavendosur.

Pavar's(sht n,a aspe)tet +eta-(()e t' )'sa! +os+arr'vesh!e5 t' 1(0at )an' t' 7'!n'+' tep'r p'r t' t' ashtu6ua!tur(n natyr' s( pa+!a5 ps()o-(()e t' p'rp(6et p'r t'

p'r1a)tuar +arr'dh'n(et a)tua0e -un)s(ona0e nd'r+!et -ushat pa+!en e trup(t dheshp(rt(t sa +' sa)t' 6' t' !et' e +undur.

!o 6' ( ta)on n,a p()'pa+!a sas(ore dhe 1(0'sore5 0ar, dhe a-'r5 n' 7ot'n +ater(a0edhe 7ot's shp(rt'rore t' )o+7(nuara5 s(pas t' 1(0(t 0(,!et p'r t' nd!e)ur ndrysh(+et etyre n,a n!' t!et'r ose t' sh)o!n' +e n!'r(<t!etr(nM Shtron )'to pyet!e n' ter+a t'

p'r,!(thsh+e t' ps()o-(()e dhe )'r)on p'r t(u p'r,!(,!ur atyre +e sa)t's(.

Th'n' ndryshe5 por vet'+ tha se t' n!'!t'n ,!' )'shtu 8)a ( ta)on s' 7ash)u n'+'nyr' t' 7rendsh+e dhe e !asht+e e ,!'rave dhe 1(0at 0(,!e e)(sto!n' p'r respe)tndrysh(+et e tyre p()'M

Respe)t(5 )a n!' +arr'dh'n(e -un)s(ona0e nd'r+!et trup(t dhe shp(rt(t5 as,!' nu) dot' pen,o!' 6' t' !et' e n!'!t' ashtu s( p'r t' shprehur n' at' se n' dre!t(+ t' t!era n' sy

dhe t' +7a!n' ,!ur+'t e asa! 6' !u +und t' shp!e,o!' n' +'nyr' t' p'rshtatsh+e n,araport( +ate+at()ore -un)s(on(t +(d(s var(a70ave x dhe y 'sht' n!' e)ua1(on(t )use1(0( var(a70e +und t' sh(hen s( n!e -un)s(on te ndon!' t!et'r5 dhe n' t' n!'!t'n



ndrysh(+et e tyre var's( )a. N!' arsye por sepse ps()o-(()e t' pre-ero!n' nd!e)!en ean'n e var's(s' s' shp(rt(t n,a trup( ( )und'rt5 'sht' se vet'+ -(() 'sht' sh)a00adre!tp'rdre!t t' arr(tsh+e5 por sh)a00a e ps()()e +und t' +erret vet'+ s( n!' -un)s(ont' asa! se s( do t' tre,ohet +' von'. $!o arsye 'sht' ( r'nd's(sh'+ dhe p'r1a)tondre!t(+(n e Gan,es posht'.

rsyet +ater(a0(ste p'r n!' pre-eren1' t' t(00' t' v(!' n' ps()o-(()e nu) d(s)utuaraose v0e-sh+'r(s'5 s( dhe +os+arr'vesh!e nd'r+!et +ater(a0(+(t dhe (dea0(+(t5 s( n'+arr'dh'n(et e var's(s' t' n!'r( n,a t!etr( n' the07 sh)on5 !u +7etet s( th!esht n' 0(dh!e+e raportet e 7ot(+(t5 t' hua! dhe (nd(-erent'.

D()ush +und t' da00o!' +arr'dh'n(et e dre!tp'rdre!ta dhe t' t'rthorta t' var's(s' oset' +arr'dh'n(eve t' dre!tp'rdre!ta dhe t' nd'r+!et'suara -un)s(ona0e n' +es t' trup(tdhe shp(rt(t.Nd!en!at sensua0 !an' n' 0(dh!e t' dre!tp'rdre!t' +e a)t(v(tete t' 1a)tuaran' trur(n ton'5 t' pa!(sur +e n!' ,rup !an' t!et'r5 apo ata 6' n' su)ses(on t'+en!'hersh'+ por vet'+ n' (nd(re)te n,a st(+u! t' !asht'+ 6' n(s(n )'to a)t(v(tetevet'+ p'r+es nd'r+!et's(+(t t' n!' p'r8uesh+'r( nervore n' trur(n ton'. )t(v(tet(yn' t'r' shp(rt'rore )a n!' a)t(v(tet n' trur(n ton' d(re)t t' varur n,a ta5 e 7'n t' t(00'5

por pasta! do t' vahdo!' d(re)t +e ta5 ose ata +en!'her' )ur t'rho6( veten n,ae-e)tet e 7ot's s' !asht+e +e an' t' +es+e t' nervore dhe +otor()e ton' or,aneve.

*arr'dh'n(et e nd'r+!et'suara -un)s(ona0e n' +es trup(t dhe shp(rt(t5 t' p0ot'suar)on1ept(n e +arr'dh'n(eve -un)s(ona0e vet'+ p'r a6 sa t'r's(sht s( n!' n'+arr'dh'n(et +endon nd'r+!et's(+(n +e the00's(5 sepse n' rast t' d'sht(+(t t'nd'r+!et's(+(t5 t' 6'ndruesh+'r( apo 0(,!sh+'r(n' 0'n' !asht' n' 0(dh!e t' trup(t dheshp(rt(t5 n'n Hyr!e dhe nd'r+!et's(+( 'sht'.P'r t' ,!(dhur n!' st(+u0 vet'+ n' +as'n0(,!'r(sht nd!es( s( a!o n' trur(n e ,!a00' edhe nu) )a +un,es' t' nervat e ,!a00' 6' n'

7(+'ve e-e)t(n e st(+u0(t t' trur(t.

N' )'t' dre!t(+ ps()()' 'sht' par' s( n!' -un)s(on t' dre!tp'rdre!t' t' -(()e5 -(()e5transportues(t5 7aa e ps()()'s +und t' 6uhet. )t(v(tetet -(()e t' 1(0at +7'shtes(napo +7'shtet!en e ps()()e !an'5 pra5 n' +arr'dh'n(e t' dre!tp'rdre!t' -un)s(ona0e nda!sa!5 ne e 6ua!+' ps()o<-(()e.

'sht!a e natyr's s' a)t(v(teteve ps()o<-(()e5 d+th n' su7strate dhe -or+'n e sa!5'sht' n!' 8'sht!e e hapur 6' n,a -(00(+( n'5 dhe nu) 7'r( asn!' supo(+ n' 0(dh!e +e

t'. Dhe a +und t' p'rhu+7ur -(00(+(sht p'r dy arsye5 s' par( p'r sh)a) se a!o 'sht' a6th!esht t' vepro!' n' p'r1a)t(+(n the+e0et e p'r,!(thsh+e t' ps()o-(()e t' s(,uro!'raporte sas(ore5 s( n' -(()'5 )u +arr'dh'n(et 1(0'sore !an' 7'r' vet'+ e sas(ore t'varur s' dyt(5 p'r sh)a) se ne !e+( pas t' n!'!t(n )0as(-()(+ v(!(+ t' +'s(+(t ton' n'

p!es't e para t' sa! ende nu) )an' +arr' +7( a)t(v(tetet ps()o<-(()e nu) )a)ons(derat' t' ve8ant'.

Natyra e 8'sht!es 'sht' ( ndar' ps()o-(()e n' n!' !asht+e dhe n!' t' 7rendsh+e5 n'var's( t' +arr'dh'n(eve t' shp(rt'rore n' 7ot'n -(()e e !asht+e ose t' 7ot's -(()e e

7rendsh+e5 +e t' 1(0at shp(rt'rore 'sht' n' +arr'dh'n(e t' n,usht'5 'sht' +arr' n'

)ons(derat'5 ose ndryshe5 n' n!' Do)tr(na e +arr'dh'n(eve (nd(re)te dhe d(re)te-un)s(ona0e n' +es shp(rt(t dhe trup(t.



P'rvo!a the+e0ore p'r t' ,!(th' ps()o-(()e t' +und t' )'r)ohet vet'+ n' -ush'n e ps()o-(()e t' !asht+e5 n' 6o-t' se vet'+ )!o 'sht' p'rvo!a e +en!'hersh+e n'd(spo(1(on5 dhe prodh(+( 'sht' ( nevo!sh'+ p'r t' +arr' n,a ps()o-(()e t'

!asht+e por )!o nu) +und t' pa *(tr1)s(1ht vahduesh+e t' hv(00uar +' e 7rendsh+e5 du)e pasur parasysh -a)t(n se 7ota -(()e e !asht+e -un)s(onon ( 0(dhur

vet'+ n'p'r+!et nd'r+!et's(+(t t' 7ot's -(()e e 7rendsh+e t' shp(rt(t. G!(thashtu5 p'r sa )oh' 6' ne !e+( ende vet'+ n' sh6yrt(+(n e +arr'dh'n(eve0(,!ore +(d(s st(+u0(t t' !asht'+ dhe nd!es(5 ne duhet t' +os harro!+' se st(+u05 por

!o d(re)t nd!es( ,!on n' ne5 por vet'+ +e ,!(+(n ndon!' vepr(+tar( -(()e n' ne5 n')upt(+(n e +' t' dre!tp'rdre!t' +arr'dh'n(e !an'. Natyra !ua! ende +und t' !et' +!a-t( pan!ohur5 8'sht!a e )'sa! natyre !an' -(00(+(sht +!a-t t' pavendosur se s( duhet t'

7'het n,a ne haptas por -a)t( ( tyre ne duhet t' 7'!+' dhe shpesh re1urs p'r )'t' -a)t5)ur 'sht' -!a0a p'r vet' )'tyre +arr'dh'n(eve !ur(d()e5 p'r t' 1(0at 'sht' p'r ne t'

7'!+' n' ps()o-(()e t' !asht+e par' 7(nd'se p'r t' parash()o!n' dhe t' nd!e)'. shtu

s( ne5 edhe pse a)t(v(tetet -(()e 6' !an' su7!e)t ton' do t' -un)s(ono!' +en!'her' dhet' nd!e)(n5 por !an' )re!t's(sht t' pan!ohur5 nu) duhet t' harro!+' se a!o 6' 'sht' e

punuar n,a vu00net( n' 7ot'n e !asht+e5 por vet'+ +e an' t' a)t(v(teteve t' t(00a5 a( )a punuar do. Dhe )'shtu t' ,!(th' +end(+et e pan!ohur do t' thot' an'tar 6' !an' t')thyer at' 6' 'sht' e nevo!sh+e p'r t' )o+p0etuar (nh(r(n e e-e)teve.

Ps()o0o,!(a dhe -(()'s tash+' p'rdoret e+r( duhet t' 7aohet ps()o-(()e n!' dor'5n,a ana t!et'r5 ps()o0o,!( dhe pre+ton t( !ap' t' n!'!tat do)u+ente +ate+at()ore. N,a-(()a huauar e ps()o-(()e t' !asht+e +!etet dhe +etodat 7rendsh+e 0eans +' +(r'te -((o0o,!(s' dhe anato+(s'5 s(do+os e s(ste+(t nervor5 dhe )'r)on n!' n!oh!e t'

1a)tuar p'rpara +e t'.P'r -at t' )e65 natyr(sht5 'sht' e het(+eve a6 t' +und(+sh'+5t' sa)ta dhe t' v0e-sh+e n' )'t' -ush'5 e 1(0a )a s!e00' )oh't +oderne5 por !o n' t'+(r' t' t' ps()o-(()e t' 7rendsh'+ t' n!err'5 ( 1(0( do t' !et' pa d(s)ut(+ n!' d(t' p'rt' t'rhe6ur at' )ur )'to het(+e dhe e n!' t!et'r su0+ v' n' het(+et e sa!5 p'r t' 1(0at )y-ont 'sht' e 7auar5 do t' vahdohet der( n' p()'n e ta)(+(t5 )u ata !an' n' ,!end!e p'rt' -ry+'uar n!'r(<t!etr(n. Se )!o 'sht' der( +' tan( pa) 'sht' rast(5 vet'+ re-eruarshtet(t t' pap'rsosur n' t' 1(0(n +'s(+( yn' 'sht' ende.

P()'pa+!e n,a t' 1(0at ne do t' +arr' su0+(n n' +'s(+dh'n(en ton' )'tu 'sht' )!o.

Para se t' na !epen +!etet p'r t' p'r1a)tuar natyr'n e a)t(v(teteve -(()e 6' !an' t'0(dhura dre!tp'rdre!t +e a)t(v(tetet tona (nte0e)tua0e5 +e s(,ur( +und t' t' n!err'+arr'dh'n(et sas(ore t' var's(s' n' +es t' dy 'sht' e p'r1a)tuar der( n' )u-(!t' e1a)tuara. Sensat(on varet n,a st(+u! n!' nd!es( t' -ort' varet n,a n!' st(+u0 t'-ort' st(+u0 vepron vet'+ nd!es( n'p'r+!et nd'r+!et's(+(t t' n!' a)t(v(tet( t'

7rendsh'+ -((). N' )'t' dre!t(+5 0e +arr'dh'n(et !ur(d()e nd'r+!et nd!es( dhest(+u!t p'r t' ,!etur5 ata duhet t' p'r-sh(!n' +arr'dh'n(et !ur(d()e +(d(s st(+u!ve dhea)t(v(tet(n e 7rendsh+e trupore5 e 1(0a n' 0(,!et e p'r,!(thsh+e5 t' t(00a s( a)t(v(tetet-(()e sh)a)to!n' n!'ra<t!etr'n5 n' )onta)t dhe n' )'t' +'nyr' t' !ust(-()o!n')on)0u(one t' p'r,!(thsh+e +7( )ushtet e )'t(! a)t(v(tet( 7rendsh+e . N' -a)t5reu0tat( do t' tre,o!' se n' t' ,!(tha (n!oran1's ton' n' 0(dh!e +e natyr'n e deta!uar t'a)t(v(teteve ps()o<-(()e5 por e n!'!ta 6' v(!n' n,a )ushtet p'r )ushtet +' t'



r'nd's(sh+e t' !et's s' p'r,!(thsh+e +endore n' )ons(derat'5 tan( der( n' )u-(!t' e1a)tuara5 t' (deve t' s(,urta dhe u0n,0(1he +' the+e0ore -a)tet dhe 0(,!et t' 1(0at

p'rputhen n,a ps()o-(()e t' !asht+e n' t' 7rendsh+e5 !an' t' !ust(-()uara.

Por p'rve8 )'t(! )upt(+( p'r ps()o-(()e t' 7rendsh+e )an' raporte 0(,!ore5 t' 1(0at+und t' !en' t' p'r1a)tuara n' -ush'n e !asht+e5 r'nd's(n' e tyre p'r veten e tyre. P'r

sh)a) t' reu0tateve t' n!'!ta5 s(8 do t' sh(het5 e5 d(+ens(on(n +endore -(()e5 dhe )yd(+ens(on +und t' !et' n,r(tur ap0()a1(one5 t' 1(0at n,a ana e t(! !an' +e r'nd's( dhe(nteres.

%%%. Një pyetje paraprak.

N'se t' ,!(tha pyet!et e err't dhe e d(s)utuesh+e te ps()o-(()e t' 7rendsh+etash+' < dhe pothua!se ( ,!(th' ps()o-(()e t' 7rendsh+e a)tua0(sht p'r7'het vet'+n,a pyet!e t' t(00a < !an' r(vendosur +e veten der(sa pro,ra+( eper(ent(a0 s(,uron+!etet p'r vend(+(n e t(!5 por a( 6' 'sht' ( n!'!t' t' 1(0(n Perspe)t(vat ane+7an'

ps()o-(()e 'sht' ( sh6et'suar5 t' vorne, p'r t' pre)ur t' pa)t'n p'r pa) )oh'5 p'rt(u p'r,!(,!ur atyre a6 sa ata +und t' +arr' p'r,!(,!e n,a )ons(derata t'

p'r,!(thsh+e5 dhe p'r t' re-eruar p'r p!es'n t!et'r t' ep(sod.

N'se ne e 6ua!+' t' +enduar(t5 t' ,atsh'+5 nd!en!at -(ner estet()e s( n!' +' t' 0art'shp(rt'rore5 nd!en!at sensua0e dhe (+pu0seve se +' t' u0't5 )'shtu 6' +und t' 8do

rast( )'tu posht' < 8'sht!a e p'rte!+e ne +und hapta( < a)t(v(tetet +' t' 0arta+endore s( pa) e Pa!(s sh)uar se +' t' u0't5 pa )rye!n' a)t(v(tete -(()e5 ose t' !et' (detyruar n,a a)t(v(tetet ps()o-(().s)ush nu) +und t' +endo! se +e n!' (nte0e)t t'n,r(ra. shtu s( pa) 'sht' 6' t' v(het n' dysh(+ se n!' nd!es( t' 1a)tuar t' -ytyr's5nd!es( e d',!(+(t +und t' v(!' vet'+ n' !et' n' 7a' t' a)t(v(teteve t' 1a)tuara t'

7'het s( s(ste+( yn' nervor ,!(thashtu nu) 'sht' n' dysh(+5 ndoshta the+e0uar n')on1ept(n e an'n sensua0e t' shp(rt(t 6' ata 6'ndro!n' n' 0(dh!en +' t' n,usht' +e

phys(1a0(ty dhe sh)o!n'. *' shu+'5 por )!o 'sht' e dysh(+t' n'se ndon!' +end(+ t've8ant' 'sht' ( 0(dhur +e n!' 0'v(!e n' +'nyr' t' 7ara7art' t' 1a)tuar n' tru5 dhe !o

+' tep'r n!' trur( a)t(v n' h(nre(1he p'r,!(thsh'+ p'r t' +enduar(t dhe a)t(v(tetet +'t' 0arta +endore n' t' ,!(tha pa n!' natyre t' t(00' t' ve8ant' dhe dre!t(+( ( a)t(v(tete-(()e n' tru duhet t' sh)on( n' n!' dre!t(+ t' 1a)tuar dhe 00o!(n e pa!(sur. Po a!o 'sht'da00(+( )ryesor n,a +' t' u0't n' ra!onet +' t' 0arta shp(rt'rore do t' ndoshta @D(sada00(+ -ry+'s dhe shp(rt(t n' )upt(+(n e n,usht'45 vet'+ p'r t' )'r)uar )'tu.

Supoo!+' tan( se a)t(v(tetet +' t' 0arta +endore (sh(n +e t' v'rtet' n!'+arr'dh'n(e t' ve8ant' 0(rohet p'r a)t(v(tete -(()e5 por )'shtu do t' 7'nte5 por -a)t( (

p'r,!(thsh'+ p'r tu n!ohur s( t' n!'!t'n +arr'dh'n(e nda! su7!e)t(t sh()(+(n dhee)a+(n(+(t n,a ps()o-(()e t' 7rendsh+e. P'r )'t' +arr'dh'n(e ( p'r,!(thsh'+ do t'

!et' n' 8do rast t' detyruar n,a 0(,!et un(versa0e dhe t' p'r-sh(!' )ushtet e p'r,!(thsh+e 6' do t' 7atohen p'r t' p'r1a)tuar at' po )!o duhet )urr' ,!(th+on'+7etet detyra +' e r'nd's(sh+e e ps()o-(()e t' 7rendsh+e. Dhe tash+' n!'



)ap(tu00(n e ardhsh'+ @/4 do t' na 8o!' n' )ushte t' t(00a.

#n' dua t' t' +arr' n!' -oto s( t' +end(+(t t' p'r-sh(r' n' 0u+(n e a)t(v(tet(t -(()vet' dhe vet'+ +e an' t' )'t(! nd'rvepr(+( t' !et' e v'rtet'5 ose 6' a( e p'06en 0u+()'r)o!n' vet'+5 s( roers n' 7ar)' p'r )ontro00 t' shtuar +7( t'5 dhe n' )'t' +'nyr'(nd(-erente nda! 7oshte t(+on n' shtan, n' 6o-t' se t' dy )ushtet dhe 0(,!et e 0u+(t do

t' )ons(derohet )ur 'sht' -!a0a p'r rr!edh'n apo p'rpar(+(n e +end(+(t edhe n' 6o-t'se +e t' v'rtet' t' du)en shu+' aspe)te t' t!era. Edhe an(!eve e 0(r' 'sht' su7!e)t (0(,!eve 6' )an' t' 7'!n' +e natyr'n e e0e+ent(t dhe +!etet 6' a!o p'rdor p'r t(ure-eruar. Pra5 do t' pa)t'n t' )et' t' ps()o-(()e t' ,!en( t' 7'!' +e +arr'dh'n(et e0arta shp(rt'rore t' +7'shtet!es -(()e por n,a a!o 6' aspe)tet dhe p'r at' 6' )u-(onata do t' )et' vet' n!' d(t' p'r t' vendosur n' terr(toret e tyre.

*a! do tan( (de!a dhe 6'00(+( ( ps()o-(()e t' 7rendsh+e t' )u-(uara der( +' tan(dhe p'r sa )oh' 6' t' detyr(+(t s( dhe 7and's s' -a)teve nu) e detyruar at' t' he6'dor' )u-((+(n.Pas 7es(+(n t(+5 6' 'sht'5 por tan( p'r tan( 7'het vet'+ s( pretend(+et-etare5 nu) )a n' )'t' dre!t(+ nu) )a )u-(.

N' -a)t5 un' e )ons(dero! se nd!es( e har+on( dhe +e0od( 6' +7art pa d(s)ut(+ n!')ara)ter +' t' 0art' se a!o e tone t' vet+e5 raportet e n!'!ta -re)uen1ave t' nevo!sh+es( 7a'5 t' (nd(v(d(t e su7!e)t(t t' nd!en!ave (nd(v(dua0e5 dhe se ata !an' vet'+ n'0(dh!e t' n,usht' +e +'nyr'n )'to t(n,'00o!' s' 7ash)u dhe t' nd!e)(n5 +und t'ndrysho!' *' du)et )!o s( n!' a0u(on p'r n!' +' t' 0art'5 por !o +un,esa e 0(dh!evet' ve8anta t' var's(s' nd'r+!et +7'shtet!es +' t' 0art' shp(rt'rore dhe -(()e t','n!e!'5 dhe t' ,!(th' ndoshta pa!tohen +e )'t'5 e)e)utuar +' 0eht' dhe ,!er(+(na0u(on. Por as e)e)ut(+(5 as +ad!e pretendo!n' t' n!'!t'n ,!' )'tu n' hyr!e t')au's son'.

%). Term *oyal "ë "!jesi !he a$arim. N' a6 ( +adh e as +os )o+p0et(+ ( stud(+eve t' +'parsh+e ps()o-(() do n!'rend(t!e5 p'r)u-((+( dhe )0as(-()(+( ( t' ,!(tha ustnd0(1h)e(ten +endore5 o7!e)t(+und t' !et' n!'!t' p'rs'r(5 )an' pa) do7(. S' par(5 dhe n' )ryesore )e+( t' 7'!+' +end!en!at sensua0e n' )upt(+(n e a)onsh'+ t' -!a0's nd!es(5 t' 1(0'n un' do t' p'rdor'

no+en)0atur'n e +'posht+e da00uese. #n' do t' da00o!' nd!en!at (ntens(ve dhe t' ,!er'5 s()urse v0en p'r per1ept(+(nsensua0e e d(8)a +adh's(a e t' 1(0(t 'sht' )apur s( (ntens(ve apo t' ,!er'5 d+th5 p'r.She+7u00 p'r nd!en!at (ntens(ve nd!es( t' sh)'06(+(t +e nd!en!at ,!era )ons(derohetn!' +ase hap's(nor pres(n t' p'r7a00en apo t' pre)ur5 dhe do t' )'t' arsye edhe sas(a(ntens(ve dhe t' ,!er' t' n!' nd!es( ndrysho!n'. N'se ne n!' o7!e)t du)et +' endr(tsh+e se sa t' t!era5 6' ne e 6ua!+' nd!es( t' 1(0'n a!o ( !ep5 (ntens(v e +adhe )ura!o 'sht' +' e +adhe se sa t' t!era na du)et ,!er's(sht +' ( +adh. $!o 'sht' vet'+8'sht!e e p'r)u-((+(t5 dhe vendos5 s(8 )uptohet p'r,!(th's(sht5 nu) )a +asa t'

ve8anta t' nd!es( p'rpara. N' t' ,!(tha nd!en!at n' t' ,!(tha5 (ntens(ve s( t' ,!er'5 +und t' da00o!+' +adh's(n'



dhe -or+'n p'rve8 se n' +adh's(n' -or1'n e p'r7ash)'t (ntens(ve dhe -or+' 6uhet1(0's(. N' sh'n(+et5 shu+a5 edhe pse t' )uptuesh+e s( 1(0's(n' e 'r(t5 por edhe n!'an' sas(ore5 n' 6o-t' se ne +und t' ,!edh(n n!' +' t' +adhe dhe +' t' vo,'0ndrysh(+ 0art's(.

EH ;e7er da00on pad(s)utuesh+e shu+' t' -u6(sh+e p'r5 aseteve ose +end!en5 t'

1(0at na !ap(n +e nd!es( t' ,!era pas +arra p'rs(p'r )'tu5 p'rdor(+( ( ,!uh's5 ose)upt(+(n e hap's(r's s( )upt(+(n e p'r,!(thsh'+ t' sh6(save t' 1(0at na !ap(n nd!es((ntens(ve5 sh6(sat e t' ve8anta5 n'se nd!en!at (sh !o s( )!o e -und(t tash+' +und t'da0(n n' d(sa p'rshtyp!e t' (nd(v(d(t5 t' pavarur n,a n!'r(<-(7ra t' t!era nervore apo

p'r)at's(sht 6ar6et e tyre t' de,'ve @6ar6et sh6(sore45 por vet'+ +e an' t')oord(n(+(t t' p'rshtyp!eve5 +e !o a6 shu+' -or1'n dhe 1(0's(n' e p'rshtyp!eve5 s(nu+r( dhe +arr'vesh!e t' sa! ose 6ar6et e t(,s nervore 5 t' 7'het n' t' 1(0'n 'sht' en!'!t' su7stan1(a0(sht +e +adhes(ne dhe -or+'n e nd!es( ,!er'.r,u+entet e t(! n'0(dh!e +e )'t' n!'4 !an' shu+' t' n,!ar' 6' t' )ontr(7uo!n' p'r t' s6aruar )ushtet e

p'r,!(thsh+e t' sh6(save $'tu +und t' +!a-to!' n' -(00(+ t' )et' vet'+ t' v'n' rendrysh(+(n n' rrethanat5 t' 1(0at varen n,a nd!en!at (ntens(ve dhe t' ,!er'5 vur( s( n'

p'r,!(th's( )'to d(s)ut(+e t' sh)urtra parapra)e !an' t' dest(nuara vet'+ p'r t'(n(1(uar d(s)ut(+e n' 0(dh!e +e 0e,!endat e nd!esh+'r(s' dhe nd!es( t' +atur5 dhe p'r)'t' arsye nu) !an' t' p'r-sh(ra n' 7at(+(n e +'s(+(t t' nd!es( s( a!o )'r)on )'t'6'00(+.

34 Raportet e. So1 sa)sone. 3K?=5 - K= n' e)stra)te n' entra070 FECHNER<s'. 3K?= Nr =3

N' natyr'n dhe varsh+'r(s' t' ndrysh+e raportet e ndrysh+e t' nd!es( t' ,!era dhe(ntens(ve )!o )'r)on n!' stud(+ t' ve8ant' t' 0(,!eve t' tyre. *und t' (+a,!(nohet se+adh's(a e nd!es( t' ,!er' apo sas(a ,!er' e nd!es( n' n!' +'nyr' )orresponduese5s(pas t' n!'!tave 0(,!e5 ( (rr(tuar +e nu+r(n e 6ar6eve sh6(sore vare!5 se nd!es((ntens(ve t' (ntens(tet(t t' st(+u0(+(tPor as nu) +und t' !et' )!o n' presupoon para5as nu) 'sht' provuar der( +' tan(. Het(+et tona t' ardhsh+e dhe (n-or+a1(onede+,e+2en 'sht' +und's(sht5 n'se !o e)s)0u(v(sht5 )an' t' 7'!n' +e nd!en!at

(ntens(ve5 dhe ato nd!es( n'n par p'r t' )uptuar5 n'se !o e )und'rta e ep(tetesho6'ruese ndr(8on ,!er's(sht ose n,a )onte)st( e vet'.

Net p'r t' da00uar )'to nd!es( t' ,!era dhe (ntens(ve 'sht' da00(+( ( nd!es(ve dhend!en!at e pu70()ut o7!e)t(ve p'r t' p'r)u!tuar t' ashtu6ua!turat nd!en!a po(t(ve dhene,at(ve.Nd!en!at o7!e)t(ve5 t' t(00a s( nd!en!at e 0ehta dhe t' sh'ndosh'5 !an' ato t'1(0at !an' t' 7auara n' e)(sten1'n e or,aneve nd!es( 7ur(+ t' !asht'+ n,a1+(+5+e,!(that'5 per1eptuar ndrysh(+et e nd!en!'s s' p'r7ash)'t5 s( dh(+7!e5 epsh5 ur(a5et!a ashtu s( ustnd0(1h)e(ten vet' e trup(t ton' do. G!(thashtu )y raport stud(+et e#e7er )0as()e !an' t' sh()o!+' n' tra)tat(n e t(! n' )onta)t dhe nd!esh+'r( t'

p'r7ash)'t. S( nd!es( po(t(ve dhe ne,at(ve )u0t(von nd!en!at e n,roh!es dhe t' -toht'5 )'na6's(dhe dh(+7!e )und'rshto!n' ty5 t' 1(0at )an' )'t' t' p'r7ash)'t5 6' +'nyra e ,!(+(t t'



sa!5 ose (u re-eruar asa! 6' e1(tes ata5 n!' opo(t' p'r-sh(r' n,a nd!en!a e -toht' n,aT'rhe6!a e n,roh!es5 s( t' neht(t n,a rr(tur th(th!en e n,roh!es5 'sht' e 0(ndur dherr(tet5 nd!es( e )'na6's( +e n!' pre! tyre sh)o!n' p'r sh)a) e+o1(onuese5 pas( dh(+7!a'sht' e 0(dhur +e n!' )und'r )'r)(+.

Nd'rsa !u +und t' 0'n' ato e+'rt(+(n e e+o1(oneve po(t(ve dhe ne,at(ve !an'

)ons(deruar +'nyr' t' -o0ur(5 e )a por nu) duhet t' harrohet se t' ashtu6ua!turatnd!en!at ne,at(ve n' veten e tyre )an' +arr' +end'r(sht as,!' ne,at(ve5 nu) 'sht' n!'de-e)t5 n!' +' pa) e nd!es(5 n!' d(stan1' e nd!es( p'r-a6'so!n'5 s( ata dhe !o vet'+ t'

!et' n' +'nyr' t' dhunsh+e ose edhe +' e dhunsh+e se e ashtu6ua!tura po(t(ve5 dhevet'+ t' shpreh(n e-e)te t' t(00a t' -orta po(t(ve -(()e ose +und t' )rye!n' t' t(00a s(nd!es( e a1ar sh)undur t'r' trup(n5 )0(th+at e dh(+7!es dhe t' t!era ndryshe ,!a00'-(()e +und t' sh)a)to!' de)0arata.

St(+u0( Ter+( +und t' +erret n' n!' )upt(+ +' t' n,usht' vet'+ n' r(n,!a00!en-(()e5 st(+u0uesve nd!es( (ntens(ve. S( t' t(00a5 ata ( p'r)as(n 7ot's son' -(()e e

!asht+e5 )a st(+u! t' !asht'+ p'r a6 sa ato ( p'r)as(n n' 7ot'n ton' -(()e e 7rendsh+e5 )a st(+u! t' 7rendsh+e. *andat( ( (sh<'sht' u-e(,un, n,a st(+u! t' !asht'+5 t' t(00a s( dr(ta5 t' sh'ndosh'5 )ryes(sht p'r t' shp!e,uar a-at( ( -und(t 'sht'vet'+ n' +'nyr' +' t' deta!uar p'r t' s6aruar dhe ndoshta eventua0(sht p'r t'e0(+(nuar der( n' )u-(!t' e 1a)tuara5 t' !et'. N!' hur+' n' vesh +und t' sh)a)tohetn,a vepr(+( ( !asht'+ ( v(7ra1(oneve t' a!r(t 6' d'r,on n!' u!'var' n' vesh(n ton'. N!'hur+' e n,!ash+e +und t' 0(nd(n n,a sh)a6e n' trup(n ton' pa ndon!' nd()(+ t'

!asht'+. ta n' p'r,!(th's( !an' t' pan!ohura por du)e 6en' se ata t' prodho!'e)u(va0ent(n e e-e)t(t t' n!' n(t!e t' !asht+e5 ato )ons(derohen edhe e)u(va0ent(n e

n!' 7ara(+ t' t(00' n' )onta7(0(tet5 dhe n,a )!o p()'pa+!e shpreh!e e st(+u0(t t' 7rendsh'+ 'sht' 6' ne shpesh t' !en' t' rehatsh+e5 ( pan!ohur5 por s(pas e-e)t(t t'tyre s( n' -a)t t' n!(het5 e 7rendsh+e Sh)a6et -(()e t' nd!es( +e e !asht+e n'n )ushtet' a)onsh+e5 aspe)te t' +arr(n n' )ons(derat' -or+u0a.

duhet t' hvendoset n,a e1(tat(ons !asht'+ dhe t' 7rendsh'+ vet'+ n' p'rputh!e +e shp(rt(n5 !an' e-e)tet e tyre +err der( n' n!' p()' t' 1a)tuar t' trup(t5)'shtu 6' t' ,!(tha nd!en!at do t'5 p'r a6 sa n!' var's( e t(! t' dh'n' n,a trup(5 vet'+

paso!at e 0'v(!eve -(()e5 dhe +' pas veten )ushtet -(()e t' nd!en!ave +' t' the00a t'ndodh' n' )uad'r t' )on1ept(t t' st(+u!ve. Nd'rsa n' rast(n e +7'rthyer N!' n,a

nd!en!at e the07 e per,!e,!sh+e5 -un)s(ona0e n' 0(dh!e +e )'+7'5 0'v(!et -(()e5 a!onu) do t' !et' e 0e!uesh+e5 +ad!e edhe +e posht' p'r t' p'r-sh(r' )ushte t' t(00a t'n!')ohsh+e e nd!es( +e t' 1(0(n nd!es( 'sht' vendosur d(re)t5 st(+u!t5 por vet'+ ata t'1(0at vet' t' sh'r7e!' vet'+ p'r evo)(+(n e tyre5 nu) e n,at'rruar Ndrysh+e

!u. Nd'r)oh'5 ne )e+( nevo!' n' +es t' dy p()'pa+!e )'tu !o p'r t' vendosur5 dhe a!o)a pas5 Tory ndrysh+e )ons(deron st(+u! t' 7rendsh+e n' )ons(deratat tona -a)t()easn!' e-e)t5 p'r a6 )oh' sa ne5 e)(sten1a dhe v0era +adh's(a e st(+u!ve t' 7rendsh'+vet'+ vet'+ +e e-e)t(n e tyre e)u(va0ente +e !asht+e prano!' st(+u!ve dhe t' +arr'n' )ons(derat'. Ju !en( n!' ton' t' par' vend( ( tyre dhe 1(0's(a e tyre n,a t'

pan!ohur x 5 por. t' patur(t e n!' t' ve8ant'5 e st(+u!ve t' !asht'+ )rahasuesh+e e-e)t5sas(ore n' pa+!en rreth( ndodh5 dhe +err e+r(n e sa! dhe v0er'n s(pas )'sa!



D(sa pre! asa! 6' e do t' he(ton( n' !et'n e a)onsh+e5 p'r t' )uptuar n'n 7u)ur( t'e+r(t +e5 por ne nu) do t' +7a!n' ndon!' sh6et's(+ p'r t' +arr' +e pa)5 s( t' t(00a.Pesha she+7u005 p'r a6 sa a!o nd!es( shtyp'se t' pres(on(t apo he6' nd!es( esh)a)to!n' ser(oe. N' t' )und'rt5 )(shte n!' trans+et(+( t' -!a0's st(+u0 +7( sh)a6et5)u nd!en!at e ,!era !an' t' th(rren n' ne5 *(20(1hes sa!5 ve8an'r(sht pas( )!o sh)a)ton

pa) 6art's( e)(ston -are. Edhe pa 6as!e n' sh)a6et e !asht+e 6' )e+( n' sy t'+7y00ur +e n!' -ush' t' p0ot' t' e' e par' t' n!' +as' t' 1a)tuar5 dhe +ad!e edhe pa)onta)t +e p()at e 7usu00 apo s(.5 Ne +und t' !et' ( vet'd(!sh'+ )ur 'sht' dre!tuarv'+end!en n' n!' +as' t' 1a)tuar s(p'r-a6e t' trup(t ton'.-ar' dre!t' hyr!e!e n,a

!asht'5 d(sa sh'no( )u-((+e n' )'t' -ush' tash+' t' dh'n' nd!es( natyrore5 p!es'r(sht p'r1a)tohet a!o 7'n p!es'5 )a prova p'r +adh's( dhe n' d(stan1' v0er's(+et re0at(ve5 por pa prodhuar nd!es( e ,!er(+(t vet' vet'+. $!o du)et a)t(ve n' +'nyr'nd'rvepr(+(t dhe or,an()e nerva 6' 0(dh(n5 respe)t(v +7aresa 6endrore e tyre t' !et' e0(ndur the+e0uar5 s( dhe5 edhe pse )'tu ende nu) )a as,!' t' 1a)tuar 'sht'

vendosur. N' 6o-t' se !u t' )'r)uar p'r t' ndon!'her' -0et n' )'t' ,!end!e e st(+u0(tende5 vet'+ )oord(n(+( ( e1(tat(ons 7rendsh+e t' )'tyre nervave +und t' !et' p'r t'+arr' n' )onta)t. Por5 pas( 6' )a t' n,!ar' t' )ushteve t' n!')ohsh+e e nd!es(5shpreh!a do t' !et' n' )'t' +'nyr' !o autent()e p'rs'r(. G!(thashtu5 pas s' 1(0's vendosd(sa pesh'5 p'r-sh(r' p'rvo!'n +e nd(h+'n e 0'v(!eve t' v0er's(+(t t' ,!er(+(t. Por)!o nu) do t' (shte n' vend5 )'tu 'sht' )u th!esht rre,u00a ,!uh'sore t' ap0()o!n' p'r t'hyr' n' )'t' te+' ende n' vend t' err't t' +'te!sh'+.

Pavar's(sht )'sa! err's(r's dhe n' pyet!en n'se -!a0a d(s( ende ,!en 7u)ur( n!' p()')'tu5 +und t' thuhet se +adh's(a e st(+u0 p'r nd!en!at (ntens(ve +as' n,a ana e

nu+r(t t' 6ar6eve a)t(ve sh6(sore 6' p'r+7ahen n' +es p()at e dh'n' 'sht' e p'r-a6'suar n' t' ,!er'5 s( etens(on per1eptuar var's( He6!a dhe rr(tet5 n' +'nyr' 6't' +arr'dh'n(eve sas(ore t' var's(s'5 )!o sh(-'r +und t' +erret +e +adh's(n' est(+u0(t n'n n!' t' p'r7ash)'t5 edhe pse vet'+ p()' shu+' e p'r,!(thsh+e e par' p'rt' dy nd!en!at pa5 +e,!(that'5 +und t' thuhet )'shtu5 'sht' se 0(,!( ( var's(s' n!' t'

7ara7art' 'sht' edhe e nevo!sh+e5 ose 6' nu) )a p'r+asat e ,!er' Nd!es( +und t'+(ta7hn,(, n,a rrethana t' t!era p'rve8 at(! nu+r(5 6' tre,on +' tep'r !an' vet'+ n!'o7!e)t ( het(+(t t' r'nd's(sh+e ps()o-(() vet' (shte.

E)spo(+( nda! -u6(ve +' t' !asht+e5 e 1(0a varet nd!es(5 nd!es( rr(tet5 pas( a!o 'sht'

7'r' du)sh'+ n' t' ,!(tha5 vahd(+(sht p'r-or1uar -u6(n' p'r t' vepruar n' t' n!'!t(n)upt(+ dhe t' 7(e +e t' n!'!t(n do7's(n' e vahduesh+e n' padu)sh'+. N' te+'5 pord(sa5 t' t(00a s( n,roh!es dhe pres(on n' 0')ur'5 or,an(+( 'sht' p'rshtatur p'r +'tep'r 0(nd vet'+ n' p'rputh!e +e da00(+(n e n!' vepr(+( +esatare ose t' a)onsh+e t'dh'n'5 s( te+peratur' t' a)onsh'+5 t' a)onsh'+ pres(onet at+os-er()e5 nd!es(5 dhe)y po a6 +(r'5 por +e )ara)tere t' ndrysh+e5 s( nd!es( e n,roh!es apo t' -toht'5

pres(on apo tren5 t' rr(tet5 n' var's( t' -a)t(t n'se n!' rr(t e)spo(+(n n' )'t' sh)a00'5ose redu)tuar n'n )'t' n(ve0. N' )'t' rast ne do t' p'rputhen hv(00ohet s( n!' st(+u0+' tep'r se sa +adh's(a a7so0ute e p(per(5 por d(-eren1a e sa! po(t(ve apo ne,at(ve t'

d(p0o+ave5 ( 1(0( ndan nd!en!at e )ara)ter(t t' )und'rt5 dhe n' t' 1(0'n nu) )a nd!es(5duhet t' +erren parasysh5 dhe t' par' s( po(t(ve5 +und t' ,!as' te0e-onon( st(+u0ne,at(v.



N' )'t' dre!t(+ +arr'dh'n(et paso!' nd'r+!et st(+u0(t dhe nd!es( )ons(derohen +' posht'5 st(+u!t !an' supouar ,!(th+on' t' !en' +e t' v'rtet' vepron n' +'nyr'spe1(-()e s( vepruar n' rrethana t' n,!ash+e5 p'rve8 n'se ndryshe 'sht' de)0aruarshpreh(+(sht apo e 6art' n,a )onte)st( ( vete. *e,!(that'5 )rahasuesh+'r(a ashtu s(dhe t' sh-u6(ohet n,a n!' +'nyr' t' ndrysh+e t' 0(dh!es s' st(+u!ve5 s( n!' shtet t'

ndrysh+e t' su7!e)t(t ose or,an5 )u st(+u0 ta)ohet n!'!t'5 du)e e 7'r' ter+(n n!'nd!esh+'r( t' ndrysh+e 'sht' e 0(dhur5 +' a-'r ( )on1ept(t dhe +at!en n' )ap(tu00(n e,!asht' do t' d(s)utohet.

P'r sh)urt's(n'5 ne the+( t' n!' st(+u0 6' e1(tes n!' nd!es(5 s( dhe da00(+est(+u0uese5 e 1(0a +7art n!' ndrysh(+ nd!es(5 a( do t' nd(het +' t' -ort' apo +' t'do7't5 n' var's( t' nd!es(5 da00(+( nd!es( 'sht' +' e +adhe ose +' pa)5 n!' +'nyr' eshpreh!es5 t' 1(0at ne ,!(thashtu t' !et' n' ,!end!e p'r t' +arr' pa )e6)upt(+e +und t'

p'rdorn(.

Psikofizike të jashtme.

Maßlehre psikofizik.

+++++++++++++++++++++

). masë e akti&itetit fizik. Li&i" for$ë.

sn!' st(+u0 vepron s( n!' transportues P'r)undra(5 d(sa st(+u!5 t' t(00a s( 0ehtadhe t' sh'ndosh'5 +en!'her' e )uptuesh+e se 0'v(!et dhe n' 6o-t' se )!o nu) 'sht' ev'rtet' p'r t' t!er't s( pesha5 er' dhe sh(!e st(+u!5 ne ende +und t' supoo!+' se n'trup(n ton' 6' ata t' prodho!n' nd!es( vet'+ +e n!err!en ose ndrysh(+(n e 8-ar'doa)t(v(tet( apo ndrysh(+ t' t(00'5 dhe n' )'t' +'nyr' +adh's(a e tyre5 s(pas

p'r-a6'suesve t' +adh's(s' -(()e5 +e nd!es( t' 0(dhur5 a)t(v(tete t' 1(0at !an' n' 8do+arr'dh'n(e t' var's(s' at'.

Pa na )'tu tan( 6' t' +erren +e d(+ens(one t' ve8anta t' st(+u!ve t' ndrysh+e dhea)t(v(teteve n' )'t' +'nyr' nervo -(()e5 n' vend5 n' +as'n e t(00' 'sht' ( pran(sh'+5

t' t(00a s( ( n!ohur presuppos(n, n,a -(()'s dhe )(+(s'5 por ne dua+ n' n(ve0(n e p'r,!(thsh'+ t' a)t(v(tet(t -(() n' d(sa5 p'r 7e0an, +'posht+e pasur 5 t' hy!' n'd(s)ut(+e.

Edhe n' !et'n e a)onsh+e t' !u v' d(sa sh)a00' +e +adh's(n' ose (ntens(tet(n ea)t(v(tet(t -(()5 dhe du)et p'r )'t' p!es' n' shpe!t's(n' e 0'v(!eve t' p'r-unduara5ndon!'her' +adh's(a e +as's vahduesh+e n' 0'v(!e5 por pa pasur (de t' 1a)tuar n'0(dh!e +e t'. S' par(5 a!o tan( du)et +' e natyrsh+e5 s( n!' +as' e +adh's(s' s' n!'a)t(v(tet(.5 Produ)t ( +adh's(s' s' +as's vahduesh'+ 0'v( n' shpe!t's(n' +e t'1(0'n a!o 0'v( d+th sas(a e 0ev(!es p'r t' pranuar. N' -a)t5 po)(n, dhe +ad!e edhe n')o+un()(+(n e 0ev(!es5 shpe!t's(a +e t' 1(0'n +err trup(n e -(00uar5 apo +adh's(n' e+as's5 e 1(0a n!' shpe!t's( t' dh'n' +und t' (n-or+ohet ( sas(s' s' 0'v(!es s'



propor1(on(t -6(n! trup(t5 dhe )'shtu 6' ata don(n )'t' Sh(h vepr(+ s( vend(+tar p'r+adh's(n' e a)t(v(tet(t5 e do t'5 +e,!(that'5 n' sas(n' e 0'v(!es +und t' ,!en( n!'+as' t' tyre. Ësht' e pa)ontestuesh+e 6' v!en p'r p'r1a)t(+(n e a)t(v(tet(t-((). Nd'r)oh'5 n' 6o-t' se !u don( t' +errn( t' t(00a n' )upt(+(n 6' ata do t' +errenn' -(()'n e sa)t'5 +e)an()'5 -((o0o,!(s' dhe +ad!e edhe n' !et'n e a)onsh+e5 nu)

+und t' sh'r7e!' s( n!' +as' e a)t(v(tet(t -(()5 sas(a e 0ev(!es5 por vet'+ -u6( t',!a00'.

For1a e ,!a00' e d(s)ut(+(t )'tu 'sht' n' asn!' +'nyr' nu) duhet t' n,at'rrohet +e-or1'n e !et's s' -(0oo-'ve5 por n!' *a27e,r(-- +preht' p'r r'nd's(n' e +'posht+e.

For1a e ,!a00' e n!' ,r(+1' +ater(a0e5 n'se !an' apo !o ato+(st ato+(st +arr' 'sht'+arr' n,a +asa e t(! 'sht' m +e )atror(n e shpe!t's(s' s' sa! kundër shu+uar5 n'+'nyr' 6' shpreh!a e -or1's s' ,!a00' n' 0(dh!e +e ,r(+1at mv Q 'sht' 34 . For1a e,!a00' e n!' s(ste+( t' t'r' 'sht' se shu+a e -or1ave t' !etes's s' ,r(+1ave t' sa!5 pra)ur n!' s(ste+ pre! tre ose +' shu+' ,r(+1a +e +asa m 5 m, m '".... dhe shpe!t's(t' v,v ', v ".. ..

mv Q m V ' Q m "v" Q .... 5

a!o 6' 'sht' e sh)urt'r +e 8do ,r(+1at nu+r(

∑ mv Q

shpreh(n +7an e 1(0a 'sht' 6' t' )et' vet'+ tet'5 6' shen!a p'r+70edh!e ∑ !o n!' p'r+70edh!e e d(sa produ)teve (dent()e mv Q +!eteve5 por produ)te )a6 shu+' t'ndrysh+e se )a ,r(+1a +e +as' t' ndrysh+e dhe shpe!t's(.

34 Rrept's(sht 'sht' n' +e)an()' vet'+ ,!ys+a e produ)t(t +arr' mv2 thoshten,a ener,!(a )(net()e e ,r(+1ave D(sa e 6ua!n' at' e+'r 6' t' ,!(th' produ)t(ne asa! 6' un' 7'! edhe )'tu s( n!' 0eht's( n,a )y p'rdor(+ t' ndrysh+e t')uptuesh+e nu) )a nd()(+ n' )ushtet5 t' 1(0at varen n,a -u6( t' ,!a00'5 porvet'+ n!'s( ndryshon t' n!'!t'n ,!'.

Pa hyr' )'tu n' arsyet the+e0ore p'r -ut!en e )'sa! *a27e,r(--es +arra5 +und t' !et' +' a-'r d(sa 1(tuar p'r t'.

Pas t'r' -ry+'n e teor(s' +ate+at()e t' 0'v(!es duhet t' !et' shpe!t's(t' dre!tuara per da00(+ tre,uar shen!' t' )und'rt dhe a!o sh)'06en n!' 7ot'n t!et'r5 6' )ur )en(+enduar se 8-ar' a)t(v(tet( Shu+a 'sht' hv(00uar 7renda n!' )oh' t' 1a)tuar n' n!'s(ste+ ,r(+1at e t' 1(0(t !an' rea0(uar n' v(7ra1(oneve t' ,!a00'5 )!o shu+' ea)t(v(tet(t do t' ,!en( du)sh'+ ero )ur sas(a donte p'r t' )a0uar n' sh)a00'n evepr(+tar(s'5 6' n,a shpe!t's( e 0ev(!es a0ternat(v )a0o( shen!' e sa! t' )und'rt +e

produ)tet ,!(th+on' po(t(ve n' +as' 6' shp'r70ehen n' +70edh!e 8-ar' do t' (shte

!o e p'rshtatsh+e5 su7!e)t ( 0'v(!eve t' sh)uar 0ar, a6 shu+' -u6( 'sht' e nevo!sh+ese sa +e re1(pro) +e,!(that' )ontr(7uo!n' n' ap0()(+(n e ener,!(s' )(net()e s( n!'+as' e dy +7rapa5 s( 0'v(!et re1(pro) t' shu+(+ shu+'n vepr(+tar(s'5 6' n,a shesh(



e n!' +adh's( ne,at(ve 'sht' vet'+ s( po(t(ve5 s( +adh's( po(t(ve.

S' dyt(5 7'n( !u5 du)e +atur a)t(v(tet(n -(() n,a ana e -or1's s' ,!a00'5 ndryshe sesa ata5 e +atur +e per-or+an1'n -(()e apo pun' 6' 'sht' e 7atuesh+e n,a5 !ap(n)on1eptet e !et's s' p'rd(tsh+e dhe +e)an()' pra)t()e n' )onte)st dhe +arr'dh'n(endodh. N!' 7urr'5 n!' +a)(n' dy her' apo tr( her' )a punuar n,a )ushtet -a+(0!are e

pun's a6 shu+' )ur a( )a he6ur n!' pesh' t' 1a)tuar n' 0art's( t' dy-(sht' apo t'tre-(sht' dhe a( e 7'n n!' 00o! t!et'r t' pun's se he6!en e peshave5 )'shtu 6' !u,!(th+on' +und t' vo,'0o!' at'5 por pun'n n' )'t' +'nyr' n' +'nyr' 6' t' )et' n!'+as' t' )rahasuesh+e.

Tan( rr(tet s(pas 0(,!eve t' n!ohura5 shu+' e 1(0a arr(n n!' ,ur vert()a0(sht hedhur0art5 p'rve8 re(sten1's s' a!r(t5 !o n' propor1(on +e shpe!t's(n' e th!esht' se !u 0'n'at' n' +o+entet e +7etur(nave5 por shesh( ( shpe!t's(s'5 dhe s( paso!' tre,ues(t eener,!(s' )(net()e5 ( 1(0( do t' 0'shohet n' +o+ent(n e hedh(n. N!'!t'n shpe!t's(5 por5 (1(0( do t' 0'shohet )ur t' hedhur n' n!' )oh' @ose +' +(r'5 n' u1hsen shu+' t'shpe!t'4 'sht' 0'shuar at(! ,!at' he6!es n,ada0t' n' u1hsen ,radua05 dhe pasta!5 s(du)e hedhur 0art's(n' e +adh's(s' s' -u6(s' s' ,!a00' e pash varet s( dhe 8-ar' ,ur'5

p'r,!(th's(sht e n!' n,ar)ese5 n!' peshes5 eshte -utur ne dre!t(+ )und'r ,rav(tet(t5 osen,a vet' 6'ndron.

N!' n!er( )a t' rr(tet n!' +a05 +e p'r!asht(+ t' rrethanave t' pa-avorsh+e5,!enero!n' -or1' sa +' shu+' t' r'nd's(sh'+ n' vet' 0'v(!e t' vahduesh+e n'rr(t!e5 s( do t' !et' e nevo!sh+e p'r t' hedhur pesh'n e t(! n' )'t' 0art's(.

Dhe )'shtu 6' p'r-a6'son n' p'r,!(th's( -or1'n e ,!a00'5 e 1(0a )a n!' trup e n!'

+ase t' 1a)tuar n' n!' +o+ent t' 1a)tuar5 s(8 )a shpe!t's(a e t(! (shte adresuar5 n!'0art's( t' 1a)tuar5 e 1(0a 'sht' 8'sht!a e )'t(! apo n!' v(rtyt +as' n!'!t'n shpe!t's( t'n,!ash+e +7( n!' p()' t' 1a)tuar5 n' 6o-t' se n'se n!er'(t +endon(n +7(00en n' )'t'

p()' )und'r dre!t(+(n e ,rav(tet(t t' t(! at' shpe!t's(. Dhe at' t' v'h,uar +(r'5 +e)usht 6' -or1a a)tua05 e 1(0a +as' shpe!t's(n' transp0antuar5 nda0uar5 dhe +e

p'r!asht(+ t' dre!tp'rdre!t s' )und'rt ,rav(tet(t utrte )onstante )a -or1e re. N' 8do p()' t' 0art's(s' ,!ohet e trup(t 'sht' du)e u hv(00uar n' )'t' -or1' t' ,!a00' p()' t' 7'!' p'r-a6's(+(n de+,e+2e n,a n!' e arr(tsh+e ,!at' )!o tre,on n(ve05 pa du)eardhur n' )on-0()t +e p'r1a)t(+(n e par' n,a -or1a ,!(thn!' e +' shu+' pa)'s(+(

,!a00' edhe p()at e +'s(p'r+e n' -!a0' ende n(ve0( ( arr(tsh'+5 ,!(thn!' e +' shu+' t'redu)tuar.

$ur up 0(tra +'parsh+e ose du)e n,r(tur n!' n,ar)es' n' hap's(r' t' 7ra't 'sht'vet'+ e-e)t( )und'rta e ,rav(tet(t5 ( 1(0( vahdo( ,ehends pr(von trup(n e shpe!t's(s'her' t' prodhuar d(8)a5 der(sa +' n' -und t' ,!(tha shpe!t's(a 'sht' t'rhe6ur pas du)earr(tur n!' 0art's( t' 1a)tuar5 +7( t' 1(0'n p()' !asht' n' p'rputh!e +e rrethanat5

pushtet( nu) +und t' sh)o!n'. N' vend t'5 ose n' 0(dh!e +e )und'r<vepr(+(n e,rav(tet(t5 por +und edhe t' !et' re(sten1a e e0ast(1(tet(t t' -'r)(+(t5 t' ashtu6ua!tur(tn,urr(+(t t' 6endr's5 apo ndon!' re(sten1' t!et'r < dhe v0en p'r 8do sh'r7(+ p'r t'

)ap'r1yer n!' re(sten1' < shprehu t' n!'!t(n su)ses s( neutra0((+ t' ,rav(tet(t por p()'r(sht p'r sh)a) se 8do t' )ap'r1yer n!' re(sten1' t' 1a)tuar dhe p'r )'t' arsye8do he6' 0art's( pushtet apo hedh(n 0art's(n' e n!' pesh' t' 1a)tuar +e an' t' n!'



-or1e t' 1a)tuar t' ,!a00' n' hap's(r' t' 7ra't !an' t' )rahasuesh+e. do e1ur(5 t'n!'!t'n +adh's(5 e 1(0a 'sht' p'r t' )ryer n!' -or1' t' 7ara7art' dhe !et()e t'nevo!sh+e dhe t' )onsu+uar.

Ne )e+( +enduar s( n!' trup n' hap's(r' t' 7ra't5 pa re(sten1'n e n!' a,!ent dhen!' -or1' t' 0'v(5 a( do t' n' 7a' t' shpe!t's(s' +arr' n!' her' dhe -or1' p'r )'t'

arsye du)e !etuar n!' )oh' t' pa1a)tuar t' -0uturo!' pa u0!en e shpe!t's(s'5 dhe asn!'-u6( e ,!a00' du)e u )onsu+uar. $!o 6uhet +e t' v'rtet' n!' 0'v(!e5 por nu) )a -u6(5 e1(0a ,!(th+on' presupoon )ap'r1(+(n e n!' rea,(+ dhe n!' )onsu+ de+,e+2en t'ener,!(s' )(net()e. Por )a ende n!' -or1' e ,!a00' e )'t(! or,an(5 +as'n e

per-or+an1's5 t' 1(0at a( do t' s(00te t' pasur t' t(!5 dhe t' t(00a n!' )und'r<e-e)t tra!tonhap's(r'. . N' +es(n e shu+' p'r-(t(+e5 t' t(00a s( ,!at' un(-or+ e n!' )arro1' +e )a0'5do t' vahdo!' t' n!'!t'n +adh's(n' e -or1's s' ,!a00' por vet'+ p'r sh)a) se du)e usa +' shu+' )onsu+ohet n,a res(stors5 s( n'p'r+!et p'rp!e)!eve t' )a0(t rea0(ohen

p'r transport(n5 )u ener,!(a )(net()e e +a)(nave do t' vahdo!' t' rr(tet5 n' 6o-t' se !o

vet'+ res(stors )onsu+uar p'r t' rr(tur vahd(+(sht. T' !etosh -or1' +und t' !et' n' n!' s(ste+ n'p'r+!et nd'rvepr(+(t t' p!es've t' sa!t' hv(00uar5 s( n' s(ste+et p0anetare5 n' 8do or,an('+ < !an' trans+etuar dhe

p'rhapur n,a )o+un()(+( dhe p'rhap!en e 0'v(!es )'shtu 6' 0(tra e n!' ,ur( n' p'rhap!en e 0'v(!es n'p'r+!et +!eteve t' n,urta dhe t' 0'n,sh+e < N' -und t',!eneruara n,a 7renda ndryshohet n,a nd()(+et e !asht+e )'shtu 6' ener,!(a)(net()e5 s(ste+( ,!eneron 8do dy trupat 6(e00or' n,a 7ash)'vepr(+( ( tyre5 n'p'r+!etvepr(+(t t' n!' e treta )'shtu -or1a e 7rendsh+e v(ta0e e n!' trup( t' ,!a00' n,a ndon!'n(t!e t' !asht+e.

S' -und(5 por )a5 der( tan(5 ne !e+( n' ,!end!e p'r t' nd!e)ur at'5 !o vet'+ t' ,!(th')r(!(+(n5 por edhe trans+et(+(n5 r(prodh(+(n5 ndrysh(+(n e !etes's -or1' n'nd'rvepr(+(n e tyre the+e0ore t' p!es've. N,re n!' dor' n' ,ur(n5 reu0tat( 'sht' -or1ae ,!a00'5 e 1(0a 'sht' -utur n' t'5 du)e nd'rvepr(+e or,an()e5 dhe propa,andon n'p'r,ur n,a n!' 7ash)'vepr(+ n' +es t' p!es've t' sa! dhe atyre t' dor's dhe 8dor(prodh(+ ( 0'v(!es 'sht' ( 7auar n' +'nyr' t' 7ara7art' n' nd'rvepr(+(n e p!es've.

G!(th' natyra 'sht' n!' s(ste+ ( vet'+5 )oherent p'r+7ante ( p!es've 6'nd'rvepro!n'5 por n' s(ste+e t' ndrysh+e t' p!essh+e ,!enero!n' ener,!(n' )(net()e

n' -or+a t' ndrysh+e5 p'rdor(+5 t' trans+eto!' +e n!'r(<t!etr(n5 t' !et' n' p'rputh!e+e 0(,!et e p'r,!(thsh+e5 e 1(0a do+(non +arr'dh'n(et dhe t' +arr'. P'r )'t' +as' n'sh)en1' e sa)t' natyrore t' ,!(tha pro1eset -(()e5 a)t(v(tetet5 pro1eset5 8-ar'do e+r(6' +und t' 8o!'5 )(+()e5 (+pondera7e0n5 or,an()e nu) p'r!ashtohet5 n' +o1(onet5'sht' +asa +' t' +'dha ose ,r(+1a t' vo,0a +und t' redu)tohet5 t' ,!(th' +und t')en' n!' sh)a00' t' ,!en( v(ta0(tet(n e tyre apo -u6(a n' -u6( t' ,!a00'5 e 1(0a5 n'se !o,!(th+on' d(re)t5 por n' the07 )udo n' e-e)te t' varur5 n'se )a5 'sht' +atur.

Pas(,ur(a5 n' t' 1(0'n ne ,!e!+' veten n' -(00(+ n' 0(dh!e +e natyr'n e pro1eseve-(()e5 n' p'r-und(+ t' per1ept(+(t ton' varet5 dhe t' sh)o!n' s' 7ash)u +e +end(+et

tona5 t' sh)urt'r t' a)t(v(teteve ps()o-(()5 du)e reu0tuar n' asn!' rast nu) )a pas(,ur( n' 0(dh!e +e +as'n e asa! 6' ne duhet p'r t' )r(!uar at'. N' 6o-t' se atandon!'her' ,!e!n' ende n'n hap's(r's -(()e5 'sht' edhe +as' e ener,!(s' )(net()e )a



hap's(r' n' 6o-t' se !u nu) +und t' ,!en( hap's(r' n'n t'5 )!o nu) do t' na 7'!n')'tu.

$!o 'sht' e r'nd's(sh+e n,a n!' p()' t' dy-(sht' t' par'5 her' t' na dh'n' n!' 7a't' 6art's(s'5 s' dyt(5 n' 6o-t' se a!o na o-ron +e n!' 7a' t' 0(,!sh+'r(s'5 n' t' 1(0'nne +und t' nd'rto!'.

Pa natyr'n e ve8ant' t' a)t(v(teteve ps()o<-(()e p'r t' d(n(5 ne e d(+' se 8-ar' )e+(+' posht' +adh's( t' )upto!n' ata5 p'r t' ps()o-(()e +e -(()'5 -((o0o,!(5 +e)an()'5

!et' t' a)onsh+e5 p'r t' +arr' n' n!' +arr'dh'n(e t' 6art'5 dhe +und n' $ushtet e p'r,!(thsh+e dhe 0(,!et e -or1's s' ,!a00' t' !ust(-()uar )on)0u(one t' p'r,!(thsh+e. Por5 p'r a6 sa +und t' 0(nd(n dysh(+(n n' se ende nu) a)t(v(tetet ps()o-(() p'rte! )'t(! p'r,!(th's(5 stud(+( vet' )a n' p'rputh!e +e )'t'.

Pranda! ne pre-ero!n' d(sa pre! )ushteve +' t' r'nd's(sh+e t' p'r,!(thsh+e dhe0(,!et e ener,!(s' )(net()e n' )ons(derat' )'tu5 t' 1(0at o-ro!n' n!' tre,ues t' )'t(!

het(+(5 ose ndryshe 0e!o!n' ap0()(+e t' du)sh+e n' on'n ton'. N!' s(ste+ +und t' !et' n' du)!e t' 6et'5 por t' hv(00o!n' n!' -or1' shu+' t'+adhe 6' !eto!n' n' 0'v(!et (+per1ept(70y vo,0a5 v(rtyt ( 7art!en dhe 7atuesh+'r(n'e ener,!(s' )(net()e n' -or+a t' ndrysh+e !an' shpesh vet'+ sh(t!et e 0'v(!eve t'+'dha t' -u6(sh+e.

N'se n!' )a+7an' e r'nd' 'sht' ,od(tur5 )'shtu 6' !u nu) +und t' sh(hn(Er(tterun,en e tyre t' vo,'0. E +e,!(that' -or1a e ,!a00' e )'t(! Er(tterun,en@p'r-sh(r' +e n,roh!es ,!eneruar 0uhat!e4 p'r-a6'son t'r' -or1'n e !etes's s' ,od(t!e6' ra +7( ta dhe t' p'rp(6en p'r t' )r(!uar 0'v(!et re1(pro) t' t' n!'!t(t shu+' n,a n!'

dre!t(+5 n' +'nyr' 6' ata do t' h(dhen !asht' n,a n!' pa) t' +(r'. *e sa du)et n!' shu+' t' par'nd's(sh+e apo !o5 por n' t' v'rtet' pa d(s)ut(+ n!'-or1' shu+' e +adhe5 ,!a00' 'sht' hv(00uar n' a)t(n e )o+pon(+eve )(+()e. Ne)onstato!+' )'tu nu) )a 0'v(!e t' ha7(tsh+e por t' 0ehta dhe n,roh!es -eno+enet 6'ndodh(n )'tu5 n' 7a' t' v(7r(+eve t' eter5 0e t' supoo!+' se ,r(+1at v0er'suesh'+n' a)t(n e )'t(! )o+p0e)s( t' 7(en n' v(7ra1(oneve t' ,!a00a5 t' 1(0at tre,o!n' n' eterose )o+un()uar pre! t(!. S( at'her' +und -or1a e ,!a00' e ,od(t!e n' du)!e t' hdu)enn' Er(tterun,en padu)sh+e (0e5 )'shtu 6' +und t' sh+an, n,a nd'r+!et's(+eve

p'r)at'se n' 0'v(!e t' -u6(sh+e t' du)sh+e ( )und'rt +e -or1'n e ,!a00'(+per1ept(70y vo,'0 Er(tterun,en.

Pra5 e ,!(th' -or1a e ,!a00' e vetur' at'her' )odr(na +e avu00 'sht' vet'+ n!' -or+'e sh(t!es s' -u6(s' s' ,!a00' t' (+per1ept(70y vo,'0 Er(tterun,en 1(0a n,a pro1es( (d!e,(es n' 0'nd' d!e,'se @du)e p'r-sh(r' eter5 6' po at' 6' hyn n' the00's(4 e sh)a)tuarn,a at!e n' p!es't e +a)(n's5 dhe pre! at'her' e tut!e +a)(na !an' trans-eruar. Dhe8-ar' ndodh )'tu e ener,!(s' )(net()e n' 0'v(!et e du)sh+e t' d(t's5 hdu)et n'-ush'n e 0'v(!eve t' padu)sh+e t' +ater(a0(t p'r n,roh!e5 )'shtu ar,'tuese nda0uarvahduesh+e dhe du)e n(tur pro1es( ( n,roh!es 'sht' e do+osdosh+e +e +ater(a0et' re!a dhe tren t' vahduesh+e5 a( duhet t' +7etet edhe n' 0'v(!e. Edhe pa sht(+(n e+otor(t dhe +a)(n' do t' !et' )!o e nevo!sh+e5 n,a v(7ra1(onet do7'sohet du)en!o-tuar n!' +!ed(s5 rad(at(n, n' hap's(r'n p'rreth5 s(,ur(sht por +ont(+( ( +otor(t



dhe +a)(na 7'n ener,!(s' )(net()e 6' p'rndryshe do t' (shte e pado7(sh+e hu+7ur6'00(+e t' 1a)tuara n' t' 1a)tuar n'nshtro( p'r t' +(r'n dre!t(+.

Pra5 'sht' -or1a e ,!a00' e 0'v(!eve t' du)sh+e t' 1(0at n!er(u )ryen !asht' +e)rah't dhe )'+7't5 as,!' +' shu+' se n!' sh(t!e ose n!' p'r-und(+ t' -u6(s' s' ,!a00'e 0'v(!eve t' vo,0a t' 7rendsh+e5 t' 1(0at !an' sh)a)tuar n,a )(+( t' pro1es(t t'

ush6(+(t. N' 8do pushtet e !asht+e ne )onsu+o!n' d(sa t' asa! -or1e t' hv(00uara 7renda vend(t !eto!n' sepse ener,!(a )(net()e5 e 1(0a +err t' vendosur n' 0'v(!etrup(n5 shp'ton at'5 dhe edhe pa ndon!' 0'v(!e t' du)sh+e a( vahd(+(sht e hu+7 at'du)e n!o-tuar p'r 7ot'n e !asht+e5 e)s)retet5 )ar(+'s5 e 1(0a )'r)on 8do ,!' n!' t'vahduesh+e r(<'vend's(+(n +e pro1es(n ush6yese5 n' +a)(n' or,an()e +7eten n'0'v(!e.

Dhe ener,!(a )(net()e e Er(tterun,en (+per1ept(70y t' vo,'0 nu) duhet t'ne,0(hohet nda! 0'v(!eve t' padu)sh+e5 n' vend -or+on n!' p!es' e +adhe e -or1'ss' ,!a00' n' 7ot'5 -or1a e ,!a00' e 0'v(!eve n' -ushat e paparash()uesh'+ nu) duhet t'ne,0(hohet )und'r -ushat e v0er'suesh'+5 por -or+on n!' p!es'5 n!' p!es' )ryesore e-or1's s' ,!a00' n' 7ot'5 dhe )a n' vetvete n!' p!es' t' +adhe t' opera1(oneve dhesh'r7(+eve t' 1(0at ne per1epto!+' n' -ushat e +atsh'+5 n' 7a' t' -((7(0(tet(t dhe+und's(s' s' 7art!es s' ener,!(s' )(net()e n,a n!' s-er' n' t!etr'n.

P'r5 edhe pse ne )e+( n' +as' t' ,r(+1ave eterova!ore se sa p'r t' pranuar pothua!se van(sh(n,0y vo,'05 )!o nu) 'sht' as,!'5 dhe 'sht' )o+pensuar +e n!'shpe!t's( t' pap'rsh)ruesh+e t' +adhe5 ne )e+( p'r t' ,!(dhur at' n,a t' t!er't n'0uhat!et e tyre5 p'r a6 sa 6'5 por n!' !et' e +adhe -or1a t' hv(00uara n' )'tov(7ra1(onet dhe n' trans-er(+(n n' e(,ha70e n!' per-or+an1' t' r'nd's(sh+e +undt' arr(het.

For1a !eto!n' n'nshtrohet n' a)t(n e trans-er(+(t n,a n!' trup n' t!etr(n5 n,a n!' p!es' e n!' s(ste+( n' t!etr(n5 n'se ( +atsh'+ apo !o5 n,a sho)u5 n,a -'r)(+(5re(sten1a t' +es+e5 +e,!(that' shu+' -or+'n n' t' 1(0'n a!o ndodh 1hara1ter(ed00ndrysho!'5 as rr(t!e as u0!e.

Edhe pse n' du)!e t' hdu)et n' 8do po)(n,5 8do -'r)(+5 +e 8do -u6( v(ta0e ere(sten1' ener,!(a )(net()e e t' ,!(tha ,ur't 6' 7(en n' to)'5 du)et se !an'hdu)ur ener,!(a )(net()e e n!' var, v(7ruese vo,'0ohet vahd(+(sht ,ehends n,a

re(sten1a e a!r(t n!' +a)(n' n'<tran(1(on(t do t' !et' !o n' ,!end!e p'r t' +arr' pa u pa)'suar -or1'n e sa! t' !etes's n'n nd()(+(n e -'r)(+(t n' terren5 n'se !o )a-she 7arr'sh)a)tuar ,!(th+on' u1hse t' re e 1(0a n' vetvete duhet t' rr(tet +e an' t'

p'rpar(+(t t' pro1es(t t' t' ush6yer(t at'.

Por t' ,!(th' -or1' t' ,!a00' 6' ( sh)on t' !et' e hu+7ur p'r 0'v(!e t' du)sh+e 'sht',!etur n' p!es' t' +atsh'+ dhe ( paparash()uesh'+ Er(tterun,en padu)sh+e. T')orrespondon -und(t t' n!' 7re( t' 1a)tuar t' n,roh!es5 n' +'nyr' 6' ( t'r' et! hu+7!an' a)t(n e ,od(t!es5 -'r)(+(t 'sht' e vua!tur t' -or1's s' ,!a00' p!es'n e p!es've t'v0er'suesh'+ n,a n!' e)u(va0ent t' 1a)tuar sa)t's(sht t' p'r1a)tuara dhe t' 1a)tuar t'

n,roh!es 'sht' ( +7u0uar +e p'rdor(+(n e duhur at'her' vet'+ se Sas(a e !eto!n' -u6(n' terr(toret e v0er'suesh'+5 du)e hdu)!es 1(0(t n,roh!es u evo0uar dhe p'rshtatur p'rt' ,!enerohet p'rs'r(. Po5 )!o 'sht' )!o n!' n,a arsyet +' t' detyruesh+e p'r t'



hdu)ur -eno+enet e n,roh!es e dr(dh!eve t' n!' su7strate5 e 1(0a nu) 'sht' e pa)rahasuesh+e +e su7strate t' v0er'suesh'+ 6' n!' n,roh!es e)u(va0ente dh'n' p'r8do sas( t' hu+7ur t' !eto!n' -or1ave su7stan1ave v0er'suesh'+ n' a)t(n e)o+un()(+(t e 0ev(!es ndodh dhe anas!e00tas.

jë, kontestuar shumë një të mirëpritur, llo!ari të popullarizuara të parimeve të

doktrinës rëndësishëm të ekuivalentin mekanik i n!rohjes përman letër e mëposhtëmn!a #aum!artner. "$kuivalentin mekanik i n!rohjes dhe rëndësinë e tij në shken%at

jë letër e paraqitur në sean%ë %eremoniale e &kad perandorak .. d. ()). më *+ maj-/ "në &r%h 01$134së. 5. Math. .-- p. 2/6 n!a i %ili kam marrë hua disa

pika këtu. )upozohet si njësi pune 7 këmë, e%urinë e punës di, e %ila është n!riturn!a 7 këmë, dhe si një njësi e n!rohjes, sasinë e nxehtësisë e %ila është në

!jendje të sjellë 8F. jit në + 9 deri në 9 : ..

"8ërmes konsumimit të një ;uantum n!rohjes !jithashtu një madhësi të ve<antë të punës është krijuar dhe anasjelltas, dhe kjo është e saktë të rezultateve të shumta, metë !jitha masat eksperimentet e sta5it në të %ilën disa punë në nxehtësi, disa n!rohjesnë punë u zatuar dhe ku atë me n!rohje n!a kishte të ënte ori!jinën më tëndryshme, të konsumit të të një njësie termike në */= njësi të punës dhe anasjelltas.dimensione austriake rast dhe peshat janë marrë si azë. "

"8ërkthyer në !juhën e jetës së përashkët, të quajtur këtë. dizet vaskë, e %ila një 85 ujë n!a + 9 deri në 9, ushtron të njëjtën 5or%ë mekanike, të tilla si një peshë prej 7*/=, duke rënë këmë të lartë."

">atimi i n!rohjes në punë dhe anasjelltas nuk është në përputhje me teka dhe

rastësisë, por sipas rre!ullave të %aktuara, të %ilat shprehin kushtet në të %ilatndryshimi merr vend ka. ?omethënë, ajo mund të n!rohjes të shndërrohet vetëm derimë tani në punë, si ata 5urnizuar një trup është. por kjo ndodh në n!rohjes

për<ueshëm vetëm në drejtimin n!a trupi të nxehtë të 5tohtë dhe vetëm deri në masëne ërë si dallimet e temperaturës. e zërthen 5urnizuara n!rohjes, por në këtë rast nëdy pjesë. jë prej tyre është që të rrisë temperaturën në një vëllim konstant, por tjetrinuk punojnë n!a një hins%hiet n!arkesës z. #. para <ek. ku nuk ka të tilla, pasi qënuk ka ndryshim 5or%at ndodh. @jo shpje!on pse një masë e ajrit 5itilin kur ajo

z!jeron dhe në këtë mënyrë kapër%en një presion, ndërsa temperatura e tyre metet e

pandryshuar në rast se z!jerimi ëhet pa tejkalimin e një rezisten%ë, si< është rastikur ai rrjedh !jatë në një hapësirë të zrazët. "

"Ado qymyr 0ran, dje!ur plotësisht nën kazan të motorit me avull ose motor ajrit, jep një rezultat të pro%esit kimik të dje!ies +.B+- njësive të nxehtësisë ose .2Ckëmë 7 punës nëse të !jithë të n!rohjes për të !jeneruar avull ose për të rritur

5or%ën 5iksim e ajrit të përdorur dhe të plotë të punës është zatuar. "

Nd'r)oh'5 a!o do t' (shte e untr(-t(, p'r t' th'n' se -or1a 6' !eto!n' n' 7ot' (shteaspa) n!' )onstante. /et'+ +e an' t' a)t(t5 n' 8ast(n e 0(r(+(t dhe p'rhap!en e 0'v(!esnu) ndryshon t' n!'!t'n ,!' po t' +arr(+ n' t' neht(t e)u(va0ente prodhuar +e

respe)t *e,!(that'5 +e an' t' vahduesh'+ dhe n' rr!edh'n e 0'v(!es s'vahd(+(sht n' ndrysh(+ e-e)t(n e -or1ave.$ur n!' trup has n' rru,'n e sa! n't!etr'n a!o 'sht' n'n )ons(derat' p'r ,od(t!en e ,r(+1ave v0er'suesh'+ dhe



atr(7u(+(t t' n,roh!es e)u(va0ente )r(!uara ,!at' po)(n,5 shu+a e ener,!(s' )(net()e pas nd()(+ n' t' dy ende t' !et' a6 ( +adh s( +' par' ana t!et'r5 ne shoh(+ -or1a e,!a00' e 8do p0anet t' rr(tet n' p'rputh!e +e t'5 )ur ( a-rohet Sun5 u0et ashtu s( a( e0ar,o(5 dhe n!' 0av!err's hyr' n' 7r(t'se rr(t!e5 r'n(e n' n,!(t's. *e,!(that'5 n' 6o-t'se ener,!(a )(net()e nu) +7etet ( n!'!t' n' )'to raste5 a!o ,!(th+on' reu0ton t' n!'!t'n

+adh's( +7'shtetur n' +'nyr' 6' trup( ( s(ste+(t5 rast( ( par' 'sht' -or+uar e d(e00(tdhe p0anet(t5 t' dyt'5 n'se d(e00( dhe to)a5 n'n nd()(+(n e 7rendsh'+ supoo!+'-or1ave s(ste+(n p'rs'r( n' t' n!'!t(n po(1(on sot. Tan( ,!etur ndon!'her' n' shu+'s(ste+e t' t!era n'n nd()(+(n e 6'ndr(+ tyre detyron n!' 6ar)ore apo 0'v(!e0e)undese e 00o!(t t' +7a!tur 6' p!es't t' )thehet n' n!' po(1(on t' 1a)tuar5 pas n!'(nterva0( n' +'nyr' t' p'rs'r(tur5 s( dhe n' p'r,!(th's( p'r )'t' rast 7atohet n'n e+r(n0(,!( ( rua!t!es s' v(s v(va 0(,!(t t' n!ohur se ener,!(a )(net()e 'sht' prodhon n' n!'5s(pas d(sa n,!ar!e e +'parsh+e 0u,s -or1at e t(! e 7rendsh+e dor'ua s(ste+et n'+'nyr' t' p'rs'r(tur n' +adh's( or(,!(na0e )ur p!es' t' s(ste+(t t' )thehet n'

po(1(on(n e sa! or(,!(na0e5 +e t' 1(0at ( 7rendsh'+ +und t' !et' e nd'r+!et's(+evedhe +'nyrat n' t' 1(0at r'n(a 7'het5 t' 1(0at !o ,!(th+on' +und t' hv(00ohen n' n!'+'nyr' t' t(00' t' th!esht' n' s(ste+et e )o+p0()uara5 n' -a)t5 s( n' s(ste+et e+'s(p'r+e t' th!esht'.

N'se do t' +und( n' n!' p!es' t' 8e0()ut5 n' +'nyr' 6' ,r(+1at e 8e0()ut -utur !eto!n' -or1' n' a)t(n e sho)ut 'sht' t'r's(sht p'r-a6'so!n' ener,!(s' )(net()e 6' 'sht'hu+7ur trup( rrah!a s' 7ash)u +e t' neht(t t' )r(!uara5 dhe trup( 'sht' )re!t's(shte0ast()e5 )'shtu 6' ,r(+1at !an' 5 +o+entet e nd()(+(t n' n(s!e n'n nd()(+(n e-or1ave dhe hers1h(n,end e tyre5 ,!(th+on' t' r(-(tuar )a0(+(n n'p'r po(1(onet

or(,!(na0e tyre e)u(0(7'r !an' t' n!'!ta -or1' e ,!a00'5 por +os e +7a!' p'r )oh',!at!ene v(7r(+(t5 du)e 0'n' post(n or(,!(na0 dhe ne )e+( +arr' n!' 1op' 8e0()u e0ast() p0u+7(t t' vo,'05 )'shtu 6' a!o do t' +7etet p'r,!(th+on' ( n,!eshur5 dhe -oto,ra-( t')r(!uara n' -u6( t' ,!a00' sho)u +e t' 1(0'n ,r(+1at !an' 0ar,uar n,a po(1(on( (e)u(0(7r(t5 nu) +und t' r(vendoset. N' vend t' hdu)et n' )'to rrethana +e t' v'rtet'

!eto!n' -or1'5 e 1(0a5 s( !u v'n' at'5 e p'rdorur p'r t' prodhuar n!' ndrysh(+ t' p'rhersh'+ n' po(t'n e ,r(+1ave.

&(,!( ( rua!t!es s' ener,!(s' )(net()e )'shtu 6' nu) e nda0on 6' ener,!(a )(net()e en!' s(ste+( apo n!' p!ese t' s(ste+(t t' pa-und 7ot'ror u ndryshuar n,a )oha n' )oh'5

t' rr(tur5 t' pa)'so!'5 ose se a!o 'sht' du)e ndryshuar vahd(+(sht a!o th!esht v'rense a!o r()then vet'5 n' 6o-t' se p!es't e s(ste+(t t' )thehen n' 8do (+pu0set+eparsh+e n'n nd()(+(n e -or1ave t' 7rendsh+e n' vendndodh!en or(,!(na0e por a!onu) +und n' p'r,!(th's( t' ,aranto!' )'t' )th(+ vet'5 dhe )!o nu) do t' ndodh' n'shu+' raste. Ju nu) do t' edhe n' s(ste+et e th!eshta t' tre s(pas 0(,!eve t',rav(ta1(on(t trup(t t'rhe6's n' vend5 p'rve8 n' )ushte t' ve8anta. Dhe ( n!ohur p'r t'+arr' p0anetet e s(ste+(t ton' d(e00or p'r sh)a) t' +un,es' 7ash)'+at's(e e

per(udhave t' tyre or7(ta0e )urr' sa)t's(sht5 por vet'+ p'ra-'rs(sht n' per(udha t'+'dha5 p'rs'r( t' n!'!t'n po(t' +e n!'r(<t!etr(n dhe t' D(e00(t n!'5 ( 1(0( +' pas +e t'

v'rtet' r(vendos ,!(thashtu t' n!'!t'n -u6( t' ,!a00' t' s(ste+(t ton' d(e00or rreth5 por !osa)t's(sht.

$!o nu) 'sht' e d(s)utuesh+e tan( 'sht' hu+7!a e ener,!(s' )(net()e5 -or+a e n!'



p!ese t' )'t(! s(ste+( t' pa-und p'r)oh's(sht ose p'r,!(th+on' p'r!eton n' pa-und's(t' 7ot's +und t' )o+penso!' p'r rr(t!en p'r!etuar n,a ana t!et'r n' t' n!'!t'n )oh'5+' pa) ose +' shu+' por nu) )a asn!' par(+ ( 1(0( u u0 n' r'n(e n' dhe rr(t!en e

p!es've t' t!era n' n!' +arr'dh'n(e t' t(00' 6' do t' pr(tet n' n!' )o+pens(+ t' sa)t'dhe t' 6'ndruesh+e5 dhe )!o 'sht' e ,!(tha arsye +' shu+' pse n!' presupouar t'

t(00'5 s( n!' N!' t!et'r par(+ 'sht' ( pran(sh'+5 ( 1(0( ,!en n!' t!et'r raport t'vahduesh'+ p'r -or1' t' ,!a00'5 por !o )!o (ns(st(+( n' t' n!'!t(n re,!(st'r.

Jo +adh's(a e -or1's sapo d(spo(1(on v(ta0e5 por +adh's(a e -u6(s' e)(stuese,!a00' t' 0'v(!es e)(stuese sh)a)ton +' shu+' t' prodho!' 'sht' e +undur s' 7ash)u+e +adh's(n' e -or1's s' ,!a00' n' sa!' t' 1(0(n ne @-or1at ter+( +' e a)onsh+e 'sht',od(t!en4 -or1a sh)urt(+(sht poten1(a0 do t' th'rras'5 p'r se1(0(n5 nd()(+et e hua!arevo)uar5 S(ste+(t5 to)' +e an' t' )'sa! t' p'r7ash)'t p'r 7ot'n5 n!' sas( )onstante.

*endon( na p0ot ,!a00'r( p'r t' shp!e,uar n!' var, n' hap's(r' t' 7ra't pare(sten1e dhe nu) )a 0'v(!e t' do)u+enteve n' t' 1(0at a!o 'sht' )ur(o p'rn,at'rr(+e5 s(8 do t' (shte rast( n' 6o-t' se a!o u shtr(r' n' +es t' dy p()a t' th!eshta-()se rend(t(n5 t' hua! nd()(+et revo)uar t' p'r-a6'so!' s(ste+(n e ,r(+1ave+ater(a0e. For1a e ,!a00' e )'t(! var,ut 'sht' e ndryshuesh+e. !o 'sht' ero n')u-(!t' e e)s)urs(on(t por -or1a poten1(a0 n!')oh's(sht )'tu 'sht' +' e +adhe. P'rsh)a) se n' 8do p()'5 str(n, pre! ande! )a0on n' po(1(on(n e e)u(0(7r(t5 a( )r(!on n!'sas( t' re t' ener,!(s' )(net()e5 t' p'rshtatet n' (sh5 der(sa )a arr(tur n' ener,!( )(net()e+a)s(+a0e ,!at' )a0(+(t n'p'r po(1(on(n e)u(0(7r(t. $ur a!o (shte tan( n' )u-(r(n ee)s)urs(on(t5 )!o -or1' e v'rtet' e ,!a00' (shte tan( -or1a e tyre t' +undsh'+5do+eth'n' -or1's s' ,!a00'5 e 1(0a nu) (shte prodhuar5 por du)e u +7'shtetur n'

sh)a6et e)(stuese 0'v(!es ende +und t' ,!enerohet. N' 0'v(!en e )u-(r(t t' udh't(+(tn' terren n' po(t'n e +es+e 'sht' e ,!(tha )!o -u6( poten1(a0 'sht' )onvertuar n'-u6( t' ,!a00' por )r(!o( a6 shu+' ( v(s v(va5 'sht' hu+7ur n' n!' -or1' e+undsh+e p'r at' 6' (shte prodhuar n,a -or1' e ,!a00'5 nu) do t' +und t' ,!enerohetder( sa t' arr(!' n' po(t'n e +es+e5 e ,!(th' ener,!(a poten1(a0e 'sht' shteruar dhe +e)'t' rast nu) )a rr(t!e t' +'te!sh+e t' ener,!(s' )(net()e n' shpen(+et e tyre t'+undsh+e. Pre! at'her' e tut!e5 por rr(tet p'r+7yset n,a n!' +'nyr' )orresponduese-u6(n' poten1(a0e n' )urr( t' ener,!(s' )(net()e dhe )'shtu +e radh' a0ternuar der()oh' t' pa1a)tuar5 n' +'nyr' 6' shu+a e !etes's dhe ener,!(s' poten1(a0e t' var,ut

,!(th+on' +7etet e n!'!t'5 p'rve8 se tan( n!'5 tan( t!era shu+ohet5 n' )urr( t' t!etr(t. !o 6' 'sht' e v'rtet' )'tu e var,ut5 e v'rtet' t' 7ot's. For1a e !etes's +und t' rr(tetvet'+ n' )urr( t' )und'rta t' +undsh'+ dhe v. /et'+ se !o t' ,!(tha p!es't e 7ot'st' hv(00ohet n' a)t(v(tet para0e0 sh)'+7(+( ( tyre +es rr(t!e dhe n' r'n(e5 6' !eto!n'dhe -u6(a poten1(a05 s( p!es' t' var,ut n' vend5 p!es' t' ndrysh+e t' 7ot's +und t',!enden n' )'t' dre!t(+5 n' rrethana shu+' t' ndrysh+e ,!(thashtu ata vesh(n vet'+n' so0(dar(tet p'r p'r+7ush!en e 0(,!(t5 n'se )a5 se a!o 6' n!' or,an hu+7et ener,!(n' et(! )(net()e +e n!o-t(+ t' t!era5 vet' nu) rr(tet n' -u6( t' +undsh'+ p'r ta vrar'5 dheanas!e00tas5 t' 1(0'n a( +err du)e n!o-tuar nu) 'sht' e -(tuar n' )urr( t' pushtet(t t' t(!

t' +undsh'+ pre! t(! vet'+ p'r t' ,!(th' s(ste+(n v0en shu+'n e vahduesh+e t' dy-or1ave. N!' var, +und t' v'rtet' t' hu+7ur du)e )o+un()uar 0'v(!en e sa! n' a!'r8do -or1' 6' !eto!n' n' t' n!'!t'n )oh' +e t' ,!(th' -u6(n' e +undsh+e du)e ardhur



n' po(t'n e e)u(0(7r(t n' p!es'n t!et'r )uptuar5 por ata !an' n' 0(dh!e +e a!'r t'5)'shtu 6' shu+a e !etes's dhe -u6( poten1(a0e p'r s(ste+(n e var,ut dhe t' a!r(t )a+7etur e n!'!t'.

$y 'sht' par(+( ( +adh ( t' ashtu6ua!tur(t. Rua!t!en e ener,!(s'5 0(dhur +e sa +'s(p'r5 rua!t!a e -or1' t' ,!a00'5 por ( )upt(+(t edhe +' t' p'r,!(thsh+e se sa )!o5 n!'

par(+ ( 1(0(5 edhe pse )a rr'n!'t n' par(+et e p'r,!(thsh+e t' +e)an()'s t' ,!at' (n!ohur5 por e par' e He0+ho01(t +e 6art's( 'sht' hv(00uar5 t' the)suara n' )upt(+(n esa! t' p0ot' dhe t' shp!e,ohet n' t' ,!(tha )'r)esat e sa! +' t' r'nd's(sh+e. 'at'her'5 a!o )a ,!etur )ons(derat'n +' t' ,!er' dhe ap0()(+( n' -ushat e (nor,an()e s(-(()'s or,an()e. $!o 'sht' p'r,!(th's(sht n' -u6( vet'+ p'r -or1at 6endrore 6' nu)

!an' n!' -un)s(on ( )oh's ose shpe!t's(s' por der( tan( a!o )a ,!etur asn!' arsye t'dysho!' p'r,!(th's(n' e sa! n' -ushat e 7ot's or,an()e dhe (nor,an()e.

@jo në 5illim mund të duket e qartë. ë 5ushën e ener!jisë elektrike dhema!netizëm, deri më tani, e njëjta i atriuohet të ener!jisë elektrike, ka 5or%a qëvaren mi studimet . Veerit për shpejtësinë dhe përshpejtimin. 8or ajo ka <do

pamje që kominojnë këto 5or%a thelësor në mënyrë që li!ji në të !jitha e5ektetnatyrore metet e vle5shme. 8ër zëvendësueshëm ma!netike dhe elektrike për e5ektete rrjedhës së këtij ndezur një veten, në qo5të se me të vërtetë mund të jetë aq ie5ekteve të 5or%ave qendrore, të %ilat janë të pavarura n!a shpejtësia dhe nxitimi,

për5aqësojnë. në !jithashtu 8ro5 . Veer ka komunikuar !ojarisht pyetje time, qëai e ën në në të !jitha rastet, hetimi i saj përtej ku5ijve të këtyre e5ekteve përtej li!jit

!jetur në 5uqi, edhe pse për!jithësinë e tij të plotë për këtë 5ushë For%at as prova tërreptë të nevojshme.

S(pas )'t(! 0(,!(5 n' n!' n,a e-e)tet e sa! t' 7rendsh+e s(ste+eve dor'uar ener,!(n')(net()e t' ,!eneruara n,a st(+u! t' +'parsh+e t' !asht+e ose t' e-e)t(t t'+'parsh'+ t' 7rendsh'+ -u6( vet'+ n' )urr( t' pushtet(t t' t(! t' +undsh'+ edhe t'rr(tet5 dhe pasur(t' e )'sa! rr(t!e 'sht' e rras)ap(tur5 pra5 n' p'rputh!e +e5 s( -or1a t'+undsh'+ n,a Rr(t!a e vahduesh+e e -ort' e ener,!(s' )(net()e rras)ap(tur5 dherr(tet anas!e00tas +e redu)t(+(n e ener,!(s' )(net()e5 )'shtu 6'5 edhe pse n!' ndrysh(+t' ener,!(s' )(net()e +es rr(t!es dhe r'n(es5 dhe trans-er(+(n e n!' p!ese t' s(ste+(t n't!etr(n5 por as rr(t!e t' vahduesh+e der( n' pa)u-(uar 0art's(a5 as n!' r'n(e der( n'hdu)!e t' p'rhersh+e n' e-e)tet e sa! t' 7rendsh+e dor'uar s(ste+eve5 dhe n' )'t'

+'nyr' nu) +und t' )ontestohet n' s(ste+et 7ot'rore5 t' hv(00ohet5 du)e rua!tur pun'n e 7ot's 'sht' rua!tur 7renda Os(00at(ons,renen 1a)tuar n,a p()a +' e p'r,!(thsh+e e par'.

N' t' )und'rt5 -or1a e ,!a00' rr(tet n' n!' p!es' t' n!' s(ste+( pa u0!en -u6(n' poten1(a0e dhe p'r t' he6ur pa rr(tur t' n!'!t'n ,!' n' se ata respe)t(v u0 n' t' n!'!t'n)oh' n' p!es' t' t!era t' s(ste+(t ose n' rr(t!e5 p'r sh)a) t' trans-er(+(t t' ener,!(s')(net()e n,a n!'ra an' n' t!etr'n. P'r a6 )oh' sa 8do -ush' e -und+e 'sht' p!es' es(ste+(t t' p'r,!(thsh'+ 7ot'ror5 0(,!( 'sht' edhe p'r ndon!' t' ap0()uesh+e vet'+ n')'t' dre!t(+5 se a!o 'sht' )onstante tre,t(<o-- +es ener,!(s' poten1(a0e dhe )(net()e

p'r t' n' +'nyr' t' ve8ant' vet'+ n' 0(dh!e +e e-e)tet e sa! t' 7rendsh+e5 n' 0(dh!e+e t' !asht'+5 por vet'+ n' 0(dh!e +e s(ste+et +' t' +'dha5 p'r t' 1(0at a( ( ta)on5 n'



+!et(n e -und(t n' t' ,!(th' 7ot'n.

Ju e d(n( +!a-t +(r'5 par(+( apo 0(,!( ( rua!t!es s' ener,!(s' na tre,on as,!' rreth)urs(t5 +'nyr'n e 6ar)u00(+(t t' nd'rs!e00' n' +es t' ,!a00've dhe t' pushtet(t t'+undsh+e5 as,!' n' 0(dh!e +e at' )usht n!' s(ste+ duhet t' !et' n' )'t' dre!t(+ n'8do )oh' P'r)undra(5 a!o 'sht' e 0(dhur +e )ushtet e ve8anta dhe rrethanat e 8do

s(ste+(5 ( 1(0( +und t' p'r1a)tohet n,a ndon!' par(+ ( p'r,!(thsh'+5 por n(rret vet'+n,a p'rvo!a5 s' 7ash)u par(+( ( rua!t!es s' ener,!(s' na th!esht 6' tre,on s( dhesh(t!es nd'r+!et !etes's dhe -u6(n' e +undsh+e n' n!' n,a e-e)tet e sa! t' 7rendsh+edor'uar s(ste+eve su)seset5 a( +und t' !et' vet'+ a!o5 por 6' shu+a )onstante 'sht'rua!tur n' t'r's( e tyre5 e 1(0a ende 'sht' n' 0(r(5 se a( su)seset n' nu+'r t' pa-und t'+'nyrave. !o vet'+ 0(dhet n,a d(sa aspe)te shu+' t' p'r,!(thsh+e p'r1a)t(+( (

p0ot' ( rr!edh's s' s(+pto+ave nu) 'sht' n' )'r)(+ t' t(!.

Pra5 pa pa,es' +und t' !et' n!er(5 )a vu00net ( t(! dhe shp(rt( !o vet'+ n' p'r7a00(+(ne !asht+e5 por edhe -or1at e 7rendsh+e t' pen,esave -a)t()e natyr's t' 1(0at !an't'rhe6ur p'r+es 0(,!eve un(versa0e t' natyr's.

N!er(u +und t' e1(n n' to)'5 )udo 6' a( d'sh(ron5 hvendos' -o)us(n e sa! pas 8dot(! 8do dre!t(+5 0(,!( nu) )a n!ohur t' natyr's 0(dh dhe e pen,on at' )'tu. Por a( +undta 7'!' )'t'5 por vet'+ n' +as'n 6' 0(,!( ( rua!t!es s' 6endr's s' ,rav(tet(t 'sht'rua!tur5 e 1(0a 'sht' n' vetvete n!' paso!' e par(+(t t' 7ara(s' s' vepr(+(t dherea,(+(t. N,a n!' 0art's( 7(e posht' apo du)e )'r1yer a( 'sht' +e t' ,!(th' 0(r(n' evu00net(t nu) 'sht' n' ,!end!e t' p'r6'ndrohet -0o)'t e t(! p'r t' n!err n,a vend( (,!er' n,a v(!a 7(en t' ,rav(tet(t5 p'rve8 )ur re(sten1a e a!r(t p'r7'n n!' +und's( t'do7't. Sepse pas )'sa! Pr(n(pe p'r,!(thsh'+ +und s(ste+ -(() d(s0o)ohen n,aa)t(v(tet( vet t' past'r t' 7rendsh+e -o)usohet. !o ( p'r)et n!' nd(h+' t' !asht'+apo n!' re(sten1' t' !asht'+. Pra5 vu00net( ( 0(r' nu) +und t' re(sto!' 0(r(n' e rresht5

por p'r t' )o+entuar vet'+ n' 7a' t' at(! 0(,!(.

P'rndryshe a!o do t' !et' +e -u6( t' ,!a00'. /u00net(5 +end(+(5 ,!(th' -ry+a (shte a6( 0(r' a( d'sh(ron por a( nu) do t' +7'shtes' 0(r(n' e t(!5 por +und t' -0as vet'+ n'

7a' t' 0(,!eve t' p'r,!(thsh+e t' ener,!(s' )(net()e. N'se vesh!e e t(! 0(dhur +err!edh'n e a)t(v(tet(t ps()o<-(()e dhe )!o 'sht' e 0(dhur +e 0(,!(n e rua!t!es s'ener,!(s'5 do vet' t' !et' ( detyruar n' )'t' +'nyr'.

$!o nu) 'sht' rast's( p'r sh)a) t' 0(,!(t t' rua!t!es s' ener,!(s' 'sht' n!' 0(,! (rua!t!es s' 7ot's dhe nu) 'sht' rast's( 6' shp(rt( 'sht' ( detyruar t' nd!ehen 6'00(+et e)'sa! ,!end!e5 p'r t' +enduar5 p'r t' duan.

N!' prov' e p'r,!(thsh+e dhe t' +preht' t' vahd(+(n e a-at(t t' 0(,!(t p'r pun'n ps()o-(() nu) 'sht' 7'r' ende por ndoshta +und t' thuhet se t' ,!(tha p'rvo!at5 a6 sane +und t' 7'!' ata !an' n' )'t' )upt(+5 dhe duhet t' (nterpretohen pa e detyruarvet'+ +e an' t' 0(,!(t Ne5 pra5 do t' duhet t' rr(n' n' at' p'r a6 )oh' sa 'sht' 7'r' )a

prova p'r t' )und'rt'n.

Ne t'rhe6(+ d(sa +arr'dh'n(e t' r'nd's(sh+e n' )'t' dre!t(+ n' 00o,ar(5 v'+end!enton' )ryes(sht n' +'s(+(n e asa! 6' !u do t' !et' +' e 0eht' t' pr(rur p'r t' sh+an,urv0e-sh+'r(n' e 0(,!(t5 d+th -ush'n e a)t(v(teteve +' t' 0arta +' t' 0(r' (nte0e)tua0e.



N,a -(00(+(5 a( +und t' t' thot' se5 n' 6o-t' se nu) a)t(v(tetet shp(rt'rore n' t',!(tha5 por n' 8do rast 6' +und t' sh)o!n' +' t' 0arta n,a a11essor(se5 pa +arr' p!es'n' -or1'n e ,!a00'5 t' 1(0(t 0(,!et5 rr(t!e dhe r'n(e t' !et' ( detyruar n' t' ,!(tha. do ,!'-0et )und'r )'t' supo(+. &e t' edhe tan( du)e ( )'r)uar n'se n!' +arr'dh'n(e t' t(00't' ve8ant' +(d(s a)t(v(teteve +endore dhe -(()e t' 0arta 6' po ndodh(n 6' n!' 0'v(!e

t' ve8ant' shp(rt'rore +und t' 0(nd(n dhe e)(sto!n' vet'+ p'r sh)a) t' n!' pus( t'1a)tuar -(() )'shtu 6' duhet t' shtohet5 dhe ,!(th+on' do t' prano!n' 6' a)t(v(tetet+' t' 0arta +endore )'tu +' posht'5 s( dhe n' p'r,!(th's( )'r)o!n' a)t(v(tet -(() s(n!' 7a'5 n' +' t' u0't por ata ,!(thashtu )'r)o!n' -or1'n e ,!a00' e )'t(! a)t(v(tet( p'rt' sh)uar n' Pa!(s5 dhe p'rvo!a +'son se ata )'r)o!n' -or1' t' +!a-tuesh+e t' sa! n'vetvete -u6(sh'+ p'r t' sh)uar n,a E6u(p.

Por !u +und t' vahdo!n' t' +endo!n' se -ry+a e 7ur(+(t t' tyre t' a)t(v(tet(t -(()t' 1(0(n5 ose p'r )a0(+(n e sa! ose t' pa)t'n 0e t' rr(tet -u6(sh'+ rua!t!en Gan,es -or1'ne nevo!sh+e t' sa! t' !etes's5 d+th ener,!(a )(net()e +und a7so0ut(sht t' rr(tet n'

7ot'5 pa -u6( 6' !eto!n' n' vende t' t!era -u6(a poten1(a0e e trup(t n' vetvete duhet t'vo,'0ohet5 pra5 6' 'sht' n' )und'rsht(+ +e 0(,!(n e rua!t!es s' ener,!(s'5 e 1(0a 7'nth(rr!e p'r n!' sh6yrt(+ t' p'r,!(thsh'+ t' t' ,!(th' -or1's e)(stuese dhe t'+undsh+e t' !etes's n' )'t' dre!t(+. +e pa) -!a0'5 se a( (shte n!' +ar)' prodhues-or1' e re 6' !eto!n' 7renda trup(t.

Ne t'rhe6(+ d(sa -a)te n' )ons(derat'5 00o!(n +e shp!e,(+ n' t' n!'!t'n )oh' s( n!'udh'ues p'r t' vendosur )'t' pyet!e.

P'r 0o!' ps()o-(() dhe )onsu+(n e ener,!(s' )(net()e n' tru dhe n' p!es' t' t!era t'a)t(v(teteve !o ps()o-(() n' rr!edh'n nor+a0e t' !et's n' -a)t n' t' n!'!t'n )oh' dhe+e n!'r(<t!etr(n. Ne +und t' +endo! dhe ende +a)(n' T!era +e or,anet tona trupore5dhe t' 7'!' at' n' rre,u00. Por tan( -u6(a e +end(+(t 'sht' t' rr(tet. *en!'her' ne eshoh(+ se s( duhet !etuar -or1'n e 7ur(+(t t' sa! p'r rr(t!en e a)t(v(tet(t ps()o-(() 6')a nevo!' p'r at' p'r t' +(r'n e vet5 p'r t' )r(!uar5 ,ra7(t ato a)t(v(tete t' t!era -(()e5dhe ohnede+ nu) +und t' p'r-or1uar.Edhe vet'+ d()ush u an,ahuar n' n!' pun' t'r'nd' -(()e5 p'r sh)a) se a!o v!en n!' +end(+ 6' 'n' at' +' shu+' se a)on(sht5+en!'her' r'n(e t' ar+'ve dhe t' u0 re1eptor(n e te0e-on(t p'r a6 )oh' sa (de dhe p'r)'t' arsye ( n!'!t( a)t(v(tet ps()o-(() punon 7renda -ort' p'r pun'n e tyre t' !asht+e

p'r t' -(00uar p'rs'r(5 )ur )!o e su7ven1(oneve 7rendsh+e. $u (shte -or1a e ,!a00' e

0'v(!eve t' )rahut n' n!' t' sh)o!n'M !o )a sh'r7yer p'r t(-o 0'v(!et n' )o)'. shtu s( n!' +end(+ (ntens(ve nevo!sh+e t' nd'rpres' 8do per-or+an1'n e trup(t t'

!asht'+5 nd'rpret p'r+7yset n!' )'r1(+ 8do +end(+. For1a t' ,!a00'5 e 1(0a +err hapt' )'+7've5 shp'ton )urs(n e 0'v(!eve ps()o<-(()e t' 1(0at duhet t' +enduar(t dhe+end!a nu) )a -u6( p'r t' vahduar s( +' par' pavar's(sht hu+7!es rresht5 endehu+7!en p'r t' 'vend'suar n' p0ot-u6(sh+'r(n' e vet.

Ne +und t' 7'!' -or1'n e ,!a00' e 1(0a 'sht' e d(sponuesh+e p'r ar7(trar(tet5 a)s(on5 por a!o )a n' 8do )oh'5 n' +a)s(+u+(n e sa!5 dhe 6' +und t' ndodh' vet'+ p'r n!'

00o! t' pun's5 n' p'rputh!e +e5 s( push(+( t!et'r. u(te th!esht duhet5 s(8 7'!+' ne5 p'rt' p'rdorur -or1'n +' t' +adhe t' +undsh+e n' n!' t' var-'r 0e t' pusho!'5 t' t!era5ne duhet t' 7'!+' t' ,!(tha p!es't e trup(t p'r t' pushuar5 p'r t' p'rdorur -or1'n +' t'



+adhe t' +undsh+e n' )o)'5 dhe anas!e00tas 0e p!es'n t!et'r t' pun's n' )rye t' !et' e+undur p'r )rye!n' 0'v(!e t' -u6(sh+e t' +undsh+e +e ,!y+tyr't. Dhe )'shtu neshoh(+ the00' n' +end(+e t' u0et s( ende t' !et' e +undur5 dhe d()ush 6' sh)on5 he6n,ar)esa5 )urr' n' t' n!'!t'n )oh' n' t' +enduar the00'.$!o 7(e n' )und'rsht(+ +eveten5 nu) punon.

Fun)s(onet Edhe pavu00netsh+e s( tret!e5 !an' n' n!' s(tuat' t' 7(0an1(t dhe t'sh)'+7(+(t t' ener,!(s' )(net()e +e ata 6' )an' nevo!' t' +enduar(t der( n' )u-(!t' e1a)tuara. Edhe pse pas n!' pa!(s!e sh'ruese5 -a)t( 6' n!oh(n vet'+5 nu) )en( p'r t'shp!e,uar se n!er(u nu) 'sht' as n' ,!end!e t' -un)s(oneve t' pavu00netsh+e du)e+enduar t' v!edh sa +' shu+' -or1' v(ta0e5 6' 'sht' rea,(+ nor+a0 ( +a)(n'sor,an()e )ara)ter(ohet -a0ters5 as anas!e00tas +enduar t' v!edh n,a -un)s(onet e t!erat' ,!er' sa +' shu+' -u6( p'r t' n!'!t'n ,!' p'r t' v'n' n' +!a-t vend nu+'ro.

T' +enduar(t 'sht' n!' she+7u00 por a!o 6' 'sht' e v'rtet' n' )'t' dre!t(+ t'+enduar(t v0en p'r 8do vepr(+tar( (nte0e)tua0e. E+o1(one (ntens(ve5 pas(onet5(ntu(t(ons nd!esh+e s(00en n' +'nyra t' 1a)tuara +!a-t s( (ntens(ve s( t'+enduar(t vet'+ se a)t(v(tet( ps()o-(() t' d(sa pre! )'tyre pro1eseve +endore +e t'1(0at pa!(s!a or,an()e +e a)t(v(tete t' 1a)tuara t' !asht+e 'sht' n' d(spo(1(on n'

Neus natyrore5 e 1(0a +' pas rr(tet s' 7ash)u +e at' dhe )an' tenden1' t' 7(en5+e,!(that'5 ato ndodh(n n' anta,on('+ t' t!era n' t' n!'!t'n )oh'. N,a )!o sho6atea)t(v(tet( -(() Pr(n(pe do t' d(s)utohet +' posht'.

I n!'!t( raport s( n' +es t' a)t(v(teteve ps()o-(() dhe nu) ps()o<-(()e do t'hv(00ohet n' +es t' onave t' ve8anta t' a)t(v(teteve ps()o-((). T' hytur p0ot's(shtn' n!' (ntu(t' e !asht+e dhe n' t' n!'!t'n )oh' +endo! the00'5 nu) sh)o!n'. N' t'n!'!t'n )oh' t' v'+endsh'+ shoh(n dhe d',!o!n'5 nu) +und. P'r t' +preht' p'r t're-0e)tuar +7( d(8)a5 ne duhet a7stra)te n,a t' t!er't +' shu+' dhe se s( p'r t' ndar'v'+end!en5 a!o do7'son (nd(v(d(n. $'tu +und t'5 +e,!(that'5 t' 0ua!n' n!' 0(,!eth!esht ps()o0o,!()e p'r t' par' n'se )'to -a)te 6'ndron vet'+. Por ato varen shu+'+e +'parsh'+ s' 7ash)u n' t' n!'!t'n )oh' t' +os e shoh(n at' s( n!' ,!at!e e 0(,!(tt' rua!t!es s' ener,!(s' n' 0o!' th!esht ps()o<-(()e. Du)e +enduar nu) )a nevo!' p'ra)t(v(tetet !o<ps()o<-(()e p'r t' sh+an,ur !eto!n' -or1'n p'r t' -(tuar e t(! n' 6o-t' sea!o +und t' shp'to!n' t!et'r t' t(00' n' a)t(v(tetet e pro,res(t ps()o-(().$'shtu5e)(sten1a e 0(,!eve ps()o0o,!()e nu) +ohohet ose redu)tuar n' t' t(00a -(()e a!o

'sht' e dyshuar5 se 0(,!et e rr!edh's s' a)t(v(teteve +endore dhe -(()e t' 0(dhura !o+' pa) t' n,usht'5 s( edhe 0(dh!et e sa! dhe )!o as,!' t' 8ud(tsh+e )a5 por e )und'rtado t' (shte e 8ud(tsh+e.

N' var's( t' 0(dh!es n' p!es't 6'ndr(+(n5 d(sa vet'+ n' n!' )onte)st t' 1a)tuar apon!' se)uen1' t' 1a)tuar n' t' ,!(tha5 dhe d(sa t' 0ehta n' )'t' s( t' ardhur n' pun' n'se5 dhe d(sa opera1(one n' t' ,!(tha vet'+5 ose +' 0eht'5 p'r+es n!' +arr'dh'n(e t'1a)tuar n' +es t' Share5 t' )ons(derohet ( p'r-unduar n,a (nd(v(d5 n!' par(+ 6' v!en+e +as'n e +'parsh+e n' )on-0()t5 s( shp'rndar!en e ener,!(s' )(net()e +es t'

7ash)'punuar n' p!es' t' vepr(+(t at'her' n,a n!'ra an' e )ryer!es s' do7'son(nd(v(dua0e5 t' 1(0at n' )onte)st(n e n' an'n t!et'r t' !et' e +undur vet'+ 7'n apo+7'shtet. P'r sh)a) t' sh6yrt(+(t t' )'t(! par(+(5 n!' shu+' p'r )ontrad()tat n' du)!e



shp!e,ohet +e Pr(n(pe +'parsh'+5 )u5 n' vend t' +7y00ur n,a t' tyre respe)t(v(shtrr(t!en e nd'rs!e00'5 n' vend t' rr(ten +e n!'r(<t!etr(n dhe 7(en5 dhe t' +7a!' s' 7ash)un' 0art's( dhe n' 7u' a)t(v(tetet sot dhe nd(6n( du)et )ostu+ . N' 0o!'rat e +a)(navene ,!e!+' shu+' t' p'rshtatsh+e p'rs'r( dhe p'r )'t' arsye nu) )a as,!' p'r t' par')'tu 0(,!et e rua!t!es s' ener,!(s' sh)e0's dre!t(+(n.

N' or,an(+(n ton'5 )o+pon(+et e t(00a +und n,a a)on5 ushtr(+( p!es'r(sht -()se5 p!es'r(sht t' -or+uar r(shta( apo t' tretur5 dhe +e rr(t!en e ushtr(+(t5 p!es' t' (o0uara p'r t' v'n' n' pun'5 rr(t!et e +und's(5 p'r ta v'n' at' n' vepr(+tar( +' t'-u6(sh+e. P'rs'r(5 )y par(+ +err s( t' 0eht' t' vahdo!' t' )rye!'5 n' 0(dh!e +e -ush'ne a)t(v(teteve ps()o<-(()e dhe ps()o<-(()e !o n,a.

Dhe )'shtu 'sht' ,!enerata e p'rdor(+(t t' t(00' t' -or1's ,!a00' t' pun's ps()o-(()n' ne5 a6 sa ne respe)to!n' a!o (r,ends dhe +und t' -or+o!n' n!' p'r-und(+ n' 7a't' v'h,(+(t5 t' ,!(th' n'n n!' 0(,! t' p'r7ash)'t +e -or1'n e ,!a00' e a)t(v(teteve !o

ps()o-(() 7renda nesh dhe !asht' nesh5 dhe )'shtu pa pa,es' +und t' !et' Shp(rt(n5 a(+und t' 7'!' as,!' )und'r 0(,!(t5 por vet'+ 00 p'r )'t' a)t.

Por 8-ar' !an' -a)tet e t(p(t +'posht'+ p'r t' (nterpretohetM

Papr(t+as5 ne tan( shoh(+ n!' n!er( n' n!' rresht th!esht e)s(t(+ (nte0e)tua0e t' 7'!'n!' per-or+an1' t' +adhe -(()e ose +endore pas vet'+ vet'+ (nd(-erent dhe t' 6et'u0ur aty5 as n' a)t(v(tetet ps()o-(() ps()o-(() nu) ende n!' +a,a(n' t' +adhe t'-or1's !etes's (shte ( pran(sh'+. $u -or1a ,!a00' t' v(!n' t' v(!n' n,aM Dhe )y a)t(v(tet( -ort' +und t' !et' ndoshta e vahduesh+e n'n nd()(+(n e n!' vu00net( t' -ort' +' t',!at'. $u 'sht' 7ur(+( ( 6'ndruesh'+ ( )'sa! -or1e p'r t' )'r)uar )ur a!o 'sht'

d'sh(ra n' vetveteM Por a!o 6' ( par( 'sht' ( sh6et'suar5 )'shtu 6' ne +und t' )e+( n!' tendos!e e

papr(tur n' dre!t(+ t' 1a)tuar vet'+ t' 7'het5 n,a t' shp'rndara para dhe -u6( vet'+ p'r )udo -u6(sh'+ n' n!' dre!t(+ dhe t' p'r6'ndrohet papr(t+as +arr' edhe-un)s(onet pavu00netsh'+ n' )'t' )'r)es'. Dhe n' 6o-t' se ne vet' sh'r7(+et evahduesh+e t' paa)onta !an' n' ,!end!e p'r t' )ryer n'n nd()(+(n e n!' vu00net t'-ort'5 ne nu) ver+1hten p'r t' )ryer pa )'t' d'sh(r'5 por 7'het prodh(+(n dhe)onsu+(n e -u6(s' s' nevo!sh+e t' !etes's nu) 7(e n' )und'rsht(+ +e 0(,!(n e rua!t!ess' ener,!(s' as n,a -u6(a e past'r shp(rt'ror t' vu00net(t.

N' -a)t5 ne ,!e!+' se 8do ushtr(+( ar7(trar na e 0odhur a6 +' tep'r -(()(sht5 d+tha-t's(n' e shpreh!es 0ar,'t e -u6(s' vo,'0ohet +' shu+'5 +' t' -ort' dhe +' t' ,!at'vahdon5 du)e d'sh+uar se evo0u1(on( ar7(trare e ener,!(s' )(net()e n' trup(n ton' n'+'nyr' +(r' vet'+ n' )urr( t' ener,!(s' poten1(a0e5 e 1(0a 'sht' -or1a 6' 'sht' ende e+undur p'r t' prodhuar at'5 )'shtu 6' a!o +und t' n' 7a' t' 0(,!(t t' rua!t!es s'ener,!(s' t' ndodh'5 s( evo0u(+(n e ener,!(s' )(net()e n' onat )u )a vu00netndodh. Pranda! nu) 'sht' e d(s)utuesh+e se n'n nd()(+(n e vu00net(t t' 0(r' +und t'0(nd(n -or1a t' v'rtet' t' ,!a00a 6' nu) do t' ndodhur ohnede+5 por vet'+ n' )urr( t'-or1's poten1(a0e5 d+th n,a 7ur(+( n,a ( 1(0( 0(nd ndryshe5 n' 6o-t' se )a vu00net 'sht'

( p'r-sh(r'. $!o 'sht' to)' e a)onsh+e (shte n' testa+ent5 ose shprehur psy1hophys(1a00y5 a)t(v(tetet t' !en' su7!e)t ( vu00net(t t' vet'5 n!' arsye se )onvert(+(( ener,!(s' poten1(a0e -(tuar n' t' !etes's u hv(00ua dhe )oh',!at!en vet'+ vu00net( (



vet' nu) +und t' )r(!o!' pa )ushtet ndryshe 7atuesh+e n' p'r,!(th's( n' -or1'n enden!!es.

Fu6(a e ,!a00' e or,an(+(t ton' 'sht' rea0(uar ndon!'her'5 n' var's( t' ,!end!esndryshuesh+e e t' ush6yer(t5 sh'ndet(n5 ,!uar dhe -!etur n' n!' 0art dhe7s1han)en5 du)e e 0e!uar at' p'r t' ,!(th' rr(t!e dhe t' hytet the00' por du)et se n'

)ushte nor+a0e nu) )a ndrysh(+e t' papr(tura t' +preht' n' t'r's(5 por vet'+ n!' e papr(tur t!et'r t' shp'rndar!es e a-t' e 1(0a 'sht' sh)a)tuar p!es'r(sht n,a st(+u!5 p!es'r(sht n,a dre!t(+( ar7(trar t' v'+end!es apo trans-er(+(n e a)t(v(tet(t t' 7(nes(ts-er'. Idea0(st +und t' )et' e-e)t(n e st(+u!ve p'r n!' arsye shp(rt'rore5 t' 8o!'+ater(a0(ste p'rs'r( n' ar7(trar(tet(t dhe v'+end!e n' n!' the07'sore por )'tu )e+(+arr' -a)tet s( ata para6(ten n' v'h,(+(n +en!'her' se +ater(a0( shpe!t5 shpe!t

7a00a-a6ohet an'n shp(rt'rore ose pu70()(+(n e arsyes +'nyr'n e +od(-()uar eshp'rndar!es.

!o 'sht' n' n!' )upt(+ s( n!' +otor +e avu005 n' t' 1(0'n varet n!' +otor t' p'r7'r'. N' var's( t' )ushteve t' n,roh!es -or1'n e tyre t' !etes's +und t' n,r(hen oset' hytet the00' por n' +'nyr' t' a)onsh+e nu) +und t' papr(tur t' ndodh' n!'r( ast!etr( por edhe5 du)e e 7'r' at' n!' va0vu0 n' +'nyr' ar7(trare 0art ose +7y00et )'tu5tan( )y5 tan( p'r at' p!es' t' +a)(n's s' re n' vesh!e dhe t' sh)on( p'r t' +' shu+' sen!' t!et'r n' pa6e. !o 'sht' vet'+ ndrysh(+ 6' nu) !asht' n' +a)(n' ton' or,an()(nh(n(er5 por u0et 7renda sa!. Tan(5 pa dysh(+ +e t' v'rtet' n' t' n!'!t'n )oh' -or1'+' t' ,!a00' 6' do t' hv(00ohen n' )urr( t' pushtet(t t' +undsh+e n' tendos!e t'-ort' -(()e5 s( n' ,!end!e push(+( t' trup(t p'r ( v(!n' ndryshe 0odh!e +' t' shpe!t'dhe nevo!a )o+pens(+( +' ( +adh por a!o 'sht' at'her' !o a6 shu+' vu00net5 e 1(0a

hv(00ohet )'t' pushtet n' n!' +o+ente ar7(trare t' arsyes (nte0e)tua0e se 6' reu0tonn' rr(t!en e pro1es(t t' -utur d(et' )(+()e. N' e1!e e shpe!t' ne -ry+' +' shpe!t5 ,!a)ush)on +' shpe!t5 dhe )a t' n!'!t(n su)ses s( )ur ne rr(s(+ tren(n n' Preheaters n!'+otor +e avu005 dhe n' )'t' +'nyr' t' shpe!t t' hv(00uar n!' sas( t' 1a)tuar t'ener,!(s' e-e)t(ve )(net()e n' )urr( t' pushtet(t t' +undsh'+ t' +ater(a0(t t'n,roh!es. 'sht' +a)(n' or,an()e nu) +!a-t n' ,!end!e apo t' -urn(uar do7't5 n'+'nyr' 6' )'to pro1ese )(+()e nu) sh)o!n' n' +'nyr' e-e)t(ve n,a a11essor(se5vu00net( ( -ort' +und t' as,!'.

#n' the+ Du)e e +'parsh+e nu) do t' thot' se -or1a e ,!a00' +e t' v'rtet' s( avu00(

'sht' shp'rndar' n' trup n' n!' +otor +e avu00 por vet'+ 6' 0(,!( ( rua!t!es s'ener,!(s' 8on n' su)seset p'r)at'se.

"ur(+( ( -und(t ( !etes's $ra-tent(1)e0un, n' trup(n ton' 'sht'5 n' -und t' -und(t5a!o 6' ne +und t' supoo!+' n' pro1eset e t' ush6yer(t5 dhe n,a se1(0a p!es' e )a

pro1es(n e sa! ush6yese n' vetvete5 a( ,!(thashtu )a n!' 7ur(+ t' ener,!(s' )(net()e n'vetvete. Por p'rvo!a tre,on n,a n!' an' t!et'r n,a ana e -a)teve t' natyr's5 s(8 )e+(

7'r' )'tu pretendon se )y pro1es ndodh n' t' ,!(th' or,an(+(t n' )uad'r t'so0(dar(tet(t5 n' +'nyr' 6' !o vet'+ 6' nu) )a p!es' do t' !et' n' ,!end!e p'r t'ush6yer veten5 por raportet edhe sas(ore t' tre,t(s'<o-- +es pro1eset ush6yese e

p!es've t' ndrysh+e t' ndodh'5 t' 1(0at !an' n' )upt(+ t' 0(,!(t t' rua!t!es s'ener,!(s'. G!(thashtu shp!e,on -a)t(n se pro1es( d(et' e t' ,!(tha p!es've 'sht' n'n



nd()(+(n e dre!tuar ,!a)ut dhe a)t(v(tet(n nervor5 t' 1(0at )r(!o!n' n!' 0(dh!e n'p'r+!ettrup(t5 dr(t' )'to 0(dh!e t' p'r,!(thsh+e t' pro1es(t t' ush6(+(t t' ,!(tha

p!es't. Pavar's(sht5 pra5 as ener,!(a )(net()e e as n!' 7art's ( posa8'+ ( n!'!t' +e avu00n' +otor +e avu005 +e t' v'rtet' rr!edh d(re)t n' +es p!es've t' ndrysh+e5 t'shp'rndara5 )'shtu n,a st(+u!5 v'+end!e5 do5 dhe 'sht' ( +ashtruar at!e5 ne !e+(

,!(th+on' t' sh)urt's(a h(r ne +und t' p'rdor(+ shp'rndar!en shpreh!en e ener,!(s')(net()e dhe shpreh!et p'r)at'se p()ture5 pas( ne e d(+' per1ept(+(n e v0e-sh+e n'+es(n e p'r1a)tuar.

T' ve8ant' t' ,!(tha )'to )ushte 'sht' ende )uptuar sa duhet por ( p'r,!(thsh'+'sht' +!a-t e 6art' dhe t' hapur n' )upt(+(n e -o0ur )'tu dhe dh'n' 0' t' )uptohet se

p'r,!(thsh+e +und t' +!a-to!' p'r tan( n!' t!et'r vers(on5 por e n!'!ta ndon!'her' dot' 8o!' n' t' pas(,urt5 !o d(sa )'tu n' hyr!e n' vend.

For1a e ,!a00a 6' 'sht' p'rdorur p'r t' prer' dru5 dhe -or1a e !etes's p'r t'+enduar(t5 e 1(0a 'sht' e 0(dhur +e pro1eset the+e0ore ps()o<-(()e nu) !an' sas(ore t')rahasuesh+e vet'+ n' +'parsh+e5 por edhe e rea0(uesh+e n' n!'r(<t!etr(n5 dhe +ean' t' )'sa! t' dy sh'r7(+et edhe pas -(() )rah p'r n!' )ut t' p'r7ash)'t p'r t'+atur. /et'+ p'r n!' sas( t' 1a)tuar t' ener,!(s' )(net()e 'sht' n!' pre! tyre5 p'r t'ndar' n!' re,!(st'r pre! drur( p'r t' he6ur n!' pesh' t' 1a)tuar der( n' n!' 0art's( t'1a)tuar5 n!' sas( t' 1a)tuar5 n!' +end(+ +e n!' (ntens(tet t' 1a)tuar p'r t' +enduar n'+'nyr' t' +(r' dhe se pushtet( +und t' trans-or+ohet n' )'t'. $!o nu) 'sht' n!'

p'rdhos!e e t' +enduar(t d(n!(tet( ( t(! varet n,a +'nyra e dre!t(+(t o7!e)t(vat e e1!ess' t(!5 !o n' at' +as' ose n' +un,es' 7ash)'+at's(e e a)t(v(tet(t -(()5 6' ( duhen p'r

pro,res(n e sa! s( e)sped(t'n e $o0o+7(t5 du)e +os hu+7ur v0er'n dhe r'nd's(n' 6'

ener,!(a )(net()e e an(!es 6' 8uan5 (shte ( +atur a6 +(r' se a!o e n!' ,ur( t' hedhurrast's(sht5 apo era dhe +ad!e edhe n!' n' t!etr'n 7atuar. F(()e +err ndon!' v0er' apo

pav0e-sh+'r( e shp(rt'rore5 t' 1(0at n' )'t' +'nyr' 'sht' e 0(dhur5 dhe p'r )'t' arsyevet'+ +und t' !ap dhe as t' +arr(n t' t(00a as shp(rt'rore. Ësht' e s(,urt se n!' nd!en!'t' heshtur dhe +endohet t' )en' v0era t' +'dha5 dhe ende +und t' nd'rto!' n' 0'v(!en' +'nyr' t' do7'ta se n!' )re!t's(sht t' pav0e-sh+e apo nu) )a per-or+an1' t'r'nd's(sh+e -(()e t' !asht+e do t' (shte p'r t' )ryer at' n'se a!o duhet t' !en' t'

p'r)thyera por po a6 e s(,urt 'sht' se )ur !eta e+o1(ona0e dhe (nte0e)tua0e t' 0u0'o!'+e (ntens(tet +' t' +adh5 0'v(!et the+e0or -(()e duhet t' sh)o!n' t' !eto!n' Pa!(s.

$'tu 'sht' 0(dh!a e var's(s'5 )u (ntens(tet( ( a)t(v(tet(t +endor n' +adh's(n' -(()et' tyre the+e0or 'sht' 6' t' poho!n' !o +' pa) n' dre!t(+(n e )und'rt. shtu s( asn!'+end(+( +und t' +endohet n!' (ntens(tet t' 1a)tuar5 pa n!' -or1' t' 1a)tuar v(ta0e t'+o1(on(t the+e0or 'sht' hv(00uar5 )'shtu 6' pa) +und t' hv(00o!n' ata pa )'t'+end(+ 'sht' ( )on1eptuar +e (ntens(tet t' t(00'. Jo se 8do -or1' e ,!a00' e n!' +adh's(t' 1a)tuar dhe n!' (ntens(tet t' 1a)tuar u +enduar5 por +' tep'r n!' -or1' e ,!a00' eGan,es t' t(00a -(()e5 e 1(0a 'sht' n' ,!end!e p'r t' )ryer n!' tren t' +end(+(t. Tan()!o varet n,a se1(0(5 +e ne arsye 8do 0'v(!e (nd(v(d ( hytur n' +end(+e n' 7ot' n'n!' 7a1)<,'n!yer5 apo +' t' p'r,!(thsh+e5 dhe +' n' -und p'r t' )'r)uar sh)a)un e t'

,!(tha 0'v(!eve t' 7ot's n' n!' s(ste+ t' 0'v(!eve5 8-ar' n!' n!'s(e supre+e dhe t'-und(t t' +end(+(t dhe n!' vu00net +' t' 0art' dhe t' -und(t +7art5 dhe +und t'e)(sto!' vet'+ +e t' t(00a vet'+ 6' ne )e+( sa +' pa) t' an,ahohen veten n'



8'sht!et e 7es(+(t5 s( n!' +as' e v0er's.

G!(thashtu5 +e e00 )'tu 8do hynte ( sh+an,et n!' ,r(nd!e!e p'r t' vu00net(t t' 0(r'5dhe vet'+ )'shtu paturpsh'+ se do t' t'rhe6' at' )'tu5 s( t' hdu)ur)'tu. P'r)undra(5 n'p'r+!et shpreh!en e 6art' se 0(,!et e p'r,!(thsh+e t' ener,!(s')(net()e d(spo(1(on t' 0(r' t' n!'!t' vet'+ )u-(o!n' edhe n,a )ons(derata shu+' t'

p'r,!(thsh+e5 0(r(a dh'n' asn!' t' dre!t' at' 6' e prano!n' rea0(tet(n. s +und t'd()to!' 0(,!(n5 n'se dhe s( ne 7at(+(n e -or1' t' +undsh'+ n' t' ,!a00'5 por n'se dhen' 8-ar' dre!t(+ ato 6' do t' trans-erohet. N' )'t' dre!t(+ do t' 'sht' p0ot's(sht ( 0(r'5a6 sa pen,esat 6' t'rhe6 )'t' 0(,! 'sht'. Der( n' 8-ar' +ase )a ende pen,esa t' t!era5detyra !on' 'sht' p'rs'r( !o p'r t' hetuar5 dhe n!' p'r,!(,!e p'r pyet!en e -und(t n' )'t'dre!t(+ ( te!)a0on )u-(!t' e het(+(t ton' n' t' ,!(tha.

)%. N!jeshmëria Maßpri"zip. 1(

Edhe +e t' n!'!t'n +'nyr' shto!1' +und t' per1eptohet +' shu+' ose +' pa) n!'

dhe t' n!'!t(n st(+u0 ( n!' 0'nd' apo t' or,aneve5 s( n,a n!' t!et'r5 ose t' su7!e)teve t'n!'!ta ose t' or,aneve n' n!' )oh' +' pa) ose +' shu+' se n!' t!et'r st(+u! t'anu00uara e +adh's( t' ndrysh+e s(pas rrethanave5 t' per1eptohet n' +'nyr' t'

7ara7art' +e -or1'. Pas )'sa!5 ne +atur su7!e)tet apo or,anet respe)t(v p'r n!' )oh't' ndrysh+e dhe n!' nd!esh+'r( +' t' +adhe ose +' t' vo,'0.

34 R(sh()(+( S. 3K<9=. Psy1h. *a2pr(n(p(en S. 3L --.

$ur sh6(sat !an' t' para0(uar edhe st(+u!t +' t' -orta !an' per1eptuar+' nd!esh+'r(a e )'sa! 'sht' nu00 n' d(sa shtete 6e- t' syr(t ose t' vesh(n n,a anat!et'r e 6uan veten a)o+a +' e do7't t' 0ehta apo st(+u0 ' n!' t' ,!a00'5 dhe +ad!eedhe ( 7ed(ssh'+ )a+ p'rshtyp!e nd!esh+'r(a e )!o rr(t!e t' !asht'a)onsh+e. N'+es nu) !an' t' ,!(tha ,rad' nd'r+!et+e t' nd!esh+'r(s'. Ësht' +' pas para arsye t'+!a-tuesh+e p'r t' da00uar sh)a00' t' n!'!t' dhe p'r t' )rahasuar por pyet!a 'sht'5 ses( ( sa)t' +'nyra5 s( a!o +e t' v'rtet' +und t' 7'het +at!a.

$y -un)s(on +und t' )ons(derohet. N' p'r,!(th's(5 +asa e +adh's(s' 'sht' 6' do t' p'r1a)to!' se sa her' n!'5 s( n!' n!'s( e +arr' s( 7a'5 +adh's(a e s' n!'!t's spe1(e

'sht' p'r-sh(r'.N' )'t' )upt(+5 nd!esh+'r( s( pron' a7stra)te )a a6 pa) n!' shu+' s(-or1' a7stra)te. Por n' vend t' +at!es veten5 !u +und t' +as' d(8)a n' n!o-t(+ 0(dhur+e t' 1(0at varur5 8-ar' o-- pas +andat(t t' tyre +e t' dhe rr(tet dhe n' )'t' +'nyr' at'anas!e00tas5 s(pas )ushteve dhe rr(t!en e tyre5 dhe s( +as' e t'rthort' t' -(to!' t' n!'!t'n,!'5 n' t' n!'!t'n )upt(+5 s(8 'sht' rast( +e +otor. N' vend se t' +atur at' vet'5 ne+as' 0(dhur +e varur5 shpe!t's( 6' +asa t' 7ara7arta5 ose +asa5 t' 1(0at s( shpe!t's(

!an' +7!e00'. Dhe )'shtu 6' ne +und ose t' +atur +adh's(n' e nd!es( provon(,!eneruara n,a st(+u! t' 7ara7arta5 apo +adh's(n' e st(+u!ve 6' sh)a)to!n' n!' nd!es(t' 7ara7art'5 dhe t' par' n'se t' the+(5 nd!esh+'r(a 'sht' dy her' +' ( +adh )ur e

n!'!ta st(+u0 n!' dy her' nd!es( s( e +adhe sh)a)ton rast(n e -und(t5 a!o 'sht' dy her'+' ( +adh sa ,!ys+a st(+u0 t' +adh 6' t' n!err' n!' nd!es( t' +adhe.



*e,!(that'5 rru,a e par' 'sht' e pa)a0uesh+e p'r sh)a) se ne nu) )e+( n(ve0(n end!es(5 dhe p'r t' tre,uar +' pas5 s(8 'sht' vet'<+7'shtet!en vet'+ +asat e t!era t'vendosur t' nd!esh+'r(s'. N' t' )und'rt5 as,!' nu) e pen,on 6' t' p'r+7ahen n,a t'dyt'. *adh's(a e st(+u!ve 'sht' +at!e e sa)t' n' d(spo(1(on5 dhe 7ara(a e nd!es( ne+und t' +asat e nevo!sh+e t' 1(0at do t' d(s)utohet +' n' deta!e n' t' ardh+en5

ndoshta t' de)0arohen. Pranda!5 ne )e+( vendosur nd!esh+'r(n' p'r st(+u! t'+adh's(s' s' st(+u!ve 6' n,!a00 n!' +'nyr' t' 7ara7art' t' -ort'5 ose +' n' p'r,!(th's(5 p'r t' )uptuar nd!en!at e t' ,!era +e n!' nd!en!' t' 7ara7art'5 anas!e00tas propor1(ona05 re1(pro) +e n!' shtyp t' sh)urt'r.

D()ush +und t' prano!' se a( 'sht' vet'+ ( -und(t p'r n!' 8'sht!e t' p'r)u-((+(t5 6'ne e 6ua!+' nd!esh+'r(n' vet'+ dy her' +' ( +adh )ur ,!ys+a st(+u0 ,!uar t'n!'!t'n nd!es(.N'se nd!esh+'r(a 'sht' d(8)a p'r t' +atsh+e5 n' +'nyr' 6' 0(r(a nu)6'ndron hapur5 por raport( do t' thuhet n,a p'rvo!a apo )on)0u(oneve. Por )y nu)'sht' rast( t' 7'!' n!' de)0arat' n' 0(dh!e +e ar7(trare5 dhe +' e th!esht' dhe e 1(0a

0e!on p'rdor(+(n +' t' th!esht'5 e pre-eruesh+e. Pra5 +arr' )!o +as' do t' !et' nd(h+' ton'5 dhe ,!(thashtu nu) )a asn!' )upt(+t!et'r se sa p'r t' or(entuar veten n' -ushat e +arr'dh'n(eve a)tua0e +(d(s st(+u0(t dhend!es( dhe p'r t' 7'r' 0(dh!en e tyre p'r+es pro!e)t<0(,! t' +undsh'+5 pa at' 6' ,!'!ae par' n' 0(dh!e +e +adh's(n' e nd!esh+'r(s' a7stra)te t' +und dhe duhet t'

!et'. S(,ur(sht ,!(th+on' +7etet 6' n' n!' 0'nd' n' n!' )oh'5 n!' st(+u0 dy her' +' e+adhe p'r t' d',!uar5 n' t' n!'!t'n +as' t' 7(en n' nd!es(5 s( n' 0'nd't e t!era5 n' n!')oh' t!et'r. N' vend t' )'sa! n' a6 shu+' -!a0' p'r t' th'n'5 ne shtyp at' sh)urt(+(sht+e d(sa n,a5 t' ,!en( at' n' nd!esh+'r( n!' rast ,!ys+a sa +' shu+' 6' t' st(+u0(t n'

vend se5 s( n' rast(n t!et'r. do +as' t!et'r 'sht' n!' t!et'r +arr'dh'n(e de -a1to n')'t' dre!t(+ dhe do t' 1a)to!' !o +' shu+' se n!' t' t(00'.

Fu6(a apo v(v(dness e a)t(v(teteve -(()e5 e 1(0a ,!on n' ne e st(+u!ve5 dhe nd!es( e1(0a 'sht' dre!tp'rdre!t e varur5 t' sh)urt'r t' a)t(v(teteve ps()o-(()5 v!en n' )'t'5shtetas(t ps()o-(()e t' !asht+e5 d(+ens(onet nu) nda0et. Pyet!a n'se )'to a)t(v(tete

!an' -or1a e st(+u!ve !an' propor1(ona0e apo nu) 'sht' e par'nd's(sh+e p'r)on1ept(n e sa! dhe 7at(+(n e sa! s( n!' +as' p'r nd!esh+'r(n' nda! st(+u!ve5 )!ovaret n,a n!' raport ( vet'+ nd!es( t' )'sa!5 p'r t' +os sh)a)tuar n,a vepr(+et dhe se8'sht!a 'sht' +e t' v'rtet' p'r t' rr(tur5 por p'r t' vendosur vet'+ n' 7a' t' -a)teve

t' 1(0at presupoo!n' )'t' +as'. !o 'sht' ende e r'nd's(sh+e p'r t' sh+an,ur ,a7(+(n n' v(!(+. N'se !o n' dy her'nd!esh+'r( t' 0art' 'sht' e +!a-tuesh+e p'r n!' ,!ys+' st(+u0 st(+u0 p'r t' sh)a)tuarn!' nd!es( t' 7ara7art'5 por a( v(!on se e n!'!ta st(+u0 do t' sh)a)to!' n!' nd!es( t'dy-(sht' t' +es+e. Para s' ,!(thash5 ne +und t' ,!edh(n p'r t' +os ,!y)uar5 p'r a6)oh' sa ne nu) )e+( n(ve0(n e nd!es(5 dhe +' von'5 )ur ne )e+( 7'r' 6' t' sh(het se)y raport nu) 'sht'.

$!o 'sht' nd!esh+'r(a nda! st(+u!ve5 p'r t' da00uar nd!esh+'r(n' p'r st(+u0(n

ndrysh(+e5 da00(+et st(+u0uese. *asa e t(!5 por su7!e)t ( p()ave p'r)at'se5 p'rve8 sea+enda+ent( st(+u05 da00(+( st(+u05 der( n' p()'n e st(+u0(t ndodh.

N' -a)t5 s( t' 7ara7art'5 dy ose tr( her' s( st(+u0 ( +adh +und t' )'r)ohen p'r t'



n,r(tur n!' nd!es( t' 7ara7art'5 ,!(thashtu +und t' 7ara7art'5 dy her' apo tr( her'+od(-()(+ s( e +adhe e n!' st(+u05 apo s(5 dy ose tr( her' +' Da00(+( ( +adh n' +est' dy st(+u!ve t' nevo!sh+e p'r t' sh)a)to! n!' ndrysh(+ po a6 t' +adhe t' nd!es(5apo n!' ndrysh(+ po a6 t' +adh +es dy nd!es(ve. $'tu5 ndrysh(+( ( st(+u0(t +und t'+erret s( d(-eren1' st(+u0 n' rend )ohor +e da00(+et e st(+u!ve t' n!')ohsh+e n'n

)'ndv'shtr(+ t' p'r7ash)'t dhe e+rat s( n' v(!(+ duhet t' 7'het n' p'r,!(th's(5 padashur t' the+ se )!o nu) )a r'nd's( n'se !u )r(!o! p'r7'r's(t e n!' d(-eren1e t' n!'!t'n)oh' ose rradha(. N'n)o+ponent' e d(-eren1's )'tu5 s( reu0tat5 ne e )upto!+'st(+u!t +es t' 1(0ave nu) 'sht' ndrysh(+( 6' 7'n vet' nd!er' n' nd!es(.

N' sh()(+ t' par'5 +und t' !en' t' pr(rur t' +arr(n n' )ons(derat' sh)a00'n end!esh+'r(s' p'r t' st(+u!ve dhe st(+u0 p'r da00(+et n' se1(0(n vo,'0uesh'+t!etr(n. N'se dy tonet e -u6(s' t' ndrysh+e -(()e dh'n'5 )'shtu 6' !u +und t' 70e! n!'t' tret' t' +endo!n' -or1'n e t' 1(0ave 'sht' ndrysh(+( ( -u6(s' s' atyre dy t' n!'!t'5dhe n!' +und t' tan( . ". +endo!n' p'r s1h1hst+,0(1he sh'ndosh' 6' ende +und

t' d',!ohet p'r veten e tyre5 dhe da00(+( s1h1hst+,0(1he 6' ende +und t'7u0ohen +es dy tone5 )an' n' p'r,!(th's( t' n!'!t'n +adh's(. Por )!o 'sht' n' t'v'rtet' untr(-t(,. P'r)undra(5 tash+' t' +'suar p'rvo!a t' rast(t dhe +' von' do t'v'rtetohet sa)t'5 se da00(+( n' +es t' dy t(n,u!ve -(()e5 dr(tat et! +' shu+' duhet t'

!et' 6' t' !et' ende e n!ohur5 +' e +adhe -or1a a7so0ute 'sht' e n!'!t'5 +e,!(that'5-or1a a7so0ute5 t' 1(0at ende +und t' s(,uro!' +und t' per1epto!n'5 +7etet e n!'!t'.

$!o do t'5 +e,!(that'5 'sht' e nevo!sh+e t' 7'het da00(+( n' +es t' nd!esh+'r(s'dhe E+p-(nd0(1h)e(ts+a2 p'r st(+u!ve dhe da00(+et st(+u0uese.

N' )'t' dre!t(+ e n!'!ta da00(+( st(+u0 n!(het pa) a shu+' t' 0eht' n' var's( t' se'sht' +es st(+u!ve t' vo,0a dhe t' +'dha5 dhe )urr' at!e5 +' von' stud(+et )an'tre,uar se5 s( p'r +adh's(n' e d(-eren1's nd!es(5 !an' n!' ndrysh(+ st(+u05 n'+arr'dh'n(et e sa! +e st(+u!ve ose raport( rend(t t' vendosur st(+u!t p'r n!'r(<t!etr(narr(n n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e5 d(-eren1a n' nd!esh+'r( nu) 'sht' vet'+ndryshuesh+e n,a shtet( t' (nd(v(d've5 por edhe n,a +adh's(a e st(+u!ve5 n'

p'r,!(th's( +' t' u0'ta p'r t' +adhe se sa t' vo,0a. P'r1a)t(+( ( 0(,!(t5 s(pas t' 1(0(t py)' d(-eren1a nd!esh+e varet n,a +adh's(a e st(+u!ve5 d+th5 s(pas t' 1(0(t +adh's(ae d(-eren1's s' st(+u!ve duhet t' ndrysho!n' +e +adh's(n' e st(+u!ve p'r +' shu+'t' 7ara7art' 6art' 7(en n' nd!es( 'sht' n!' n,a +' t' r'nd's(sh+e dhe +' (

r'nd's(sh'+ Detyrat e ps()o-(()e t' !asht+e. G!at' (nspe)t(+(t t' n,ushta tan( do t' )thehet n,a stud(+et n' v(!(+ n' ona t'ndrysh+e sh6(sore 6'5 t' pa)t'n 7renda )u-(!ve t' 1a)tuar5 n!' da00(+ n' +es st(+u!vedh'n' ,!(th+on' t' 7ara7arta du)sh'+ p'r nd!es( +7etet5 )ur a( ,!(thn!' n' t' n!'!t(nraport s( )o+ponent't e t(! apo vo,'0ohet5 p'r )'t' arsye5 n' 6o-t' se Da00(+( st(+u0re0at(ve dhe at' t' 0(dhur +e t'5 n' 6o-t' se raport( ( st(+u!ve t' +7etet ( n!'!t'5 s( edhe+adh's(n' a7so0ute t' d(-eren1's st(+u0 dhe ndrysh(+(t st(+u!ve.

N'n da00(+et re0at(ve st(+u0uese 'sht' )urr' ndrysh(+( ( st(+u!ve n' propor1(on +e

shu+'n5 ose t' a,!ent(t apo t' n!' pre! st(+u!ve t' )upto!n' se 8-ar' 'sht' )'tu(nd(-erent5 t' pa!(sur +e 6'ndruesh+'r( e n!' +arr'dh'n(e5 )onstante 'sht' dh'n't!et'r n' vetvete. Jo +' pa) t' +7a!' d(-eren1'n re0at(ve st(+u0 dhe raport( nervo



varet ,!(th+on' s' 7ash)u n' so0(dar(tet5 n' +'nyr' 6' a!o nu) )a r'nd's( edhe n'6o-t' se n!' )a t' 7'!' +e 6'ndruesh+'r(n' e n!' ose t!et'r.

ëse z. #. komponentët dhe *, të dyja të dy5ishtë, të qëndrojnë në të njëjtën kohë

marrëdhëniet në mes të dy dhe di5eren%a relative të dy e pandryshuar, është se kjo

e 5undit sikur ose si ose si të përmledhë n!a respektiv pasdy5ishimit është ajo e thyen me mëparshme @onventa.

kontrast, kur ndryshon paratë stimulues, pse di5eren%a relative stimul ndryshon !jithmonë në të njëjtin drejtim dhe anasjelltas, por jo në mënyrë propor%ionale

kështu. . )hkak kur për shemull raporti midis përërësve dhe *, të

karakterizuar në të që rezulton komponent ndryshohet pa përërësin *, di5eren%a

relative a%arim është në ose në mi të %ilën një vend ndryshim neraportet e : / ë vend të * : C.

Der( tan( tan( 0(,!( 'sht' se da00(+( +7etet ( n!'!t' +as' )ur a( ,!(thn!' n' t' n!'!t(nraport s( )o+ponent't e t(! apo vo,'0ohet5 )'shtu d(-eren1a re0at(ve st(+u0 dheraport( st(+u0 t' +7etet e n!'!t'5 !u do t' )en( p'r t' th'n' se t' ndrysh(+ n'nd!esh+'r( +e +adh's(n' st(+u!t n' raport (nvers( 6'ndro(5 dh'n' n' dy her'+adh's(a st(+u0 'sht' da00(+( n' dy her' +' e +adhe 'sht' e nevo!sh+e p'r t'

prodhuar t' n!'!t(n ndrysh(+ nd!es(.

*e,!(that'5 a!o +und tut!e du)et e do7(sh+e p'r t' p'r+70edhur nd!esh+'r(n' p'rda00(+et 7ara7art' +e n!' propor1(ona0e5 d+th p'r t' v'n' t' n!'!t'n ,!'5 n'se e n!'!taa7so0ute5 por n' 6o-t' se t' n!'!t'n d(-eren1' re0at(ve st(+u0 apo n'se ( n!'!t( raportst(+u0 sh)a)ton t' n!'!t(n ndrysh(+ nd!es( dhe v'n(en e tyre re1(pro)(sht +e n!' oset!et'r . N'se n!' ose t!et'r5 'sht' p'rs'r( vet'+ n!' 8'sht!e e p'r)u-((+(t dhe )areu0tatet e ap0()(+eve t' +as's nd!esh+'r(s' nu) )a e-e)t n' 6o-t' se !u vet'+ +7(n(ve0(n e p'r)u-((+(t t' p'rdorur n' p'rputh!e.Por a!o do t' sh-a6en +' von' n' t'r')onte)st(n p'r arsye -or+a0e s( eped(ent0y5 nd!esh+'r(n' p'r da00(+et5 n' 6o-t' se ataduhet t' +erren s( propor1(ona0e5 n' ndrysh(+et e tyre dhe !o n,a re1(pro)e e raport(tst(+u05 s( d(-eren1' re0at(ve st(+u05 n' t' 1(0'n n!' ndrysh(+ n!'!ta per1eptuar 0(nd5 t')ons(derohet s( +atet nd'rsa )onstante nd!esh+'r(a re0at(ve e +7etur +und t' +erret+' shu+' p()'r(sht dy 6'ndruesh+'r( t' ndrysh(+ re0at(v st(+u0 s( n!' raport st(+u0.

P'r+70edhur ,!'n' e +'parsh+e ne )e+( p'r t' 7'r' n!' da00(+ t' dy-(sht' n'nd!esh+'r(. Ne duhet t' !en' t' da00ohen 34 nd!esh+'r(a p'r v0erat a7so0utest(+u0uese dhe da00(+et st(+u0uese5 nd!esh+'r( t' sh)urt'r a7so0ute dhe d(-eren1(a0end!esh+'r(n' e 1(0a +atet par' n,a re1(pro)e t' +adh's(ve a7so0ute st(+u0 6'sh)a)to!n' n!' nd!es( t' n!'!t'n +adh's(5 por ( dyt(5 n' var's( t' -a)t(t n'se n!' e)upton at'5 'sht' ( +atur n' n!' n,a dy +'nyra. Ne )e+( 94 nd!esh+'r(n' d(-eren1(a0et' ndrysho!n' n' n!' v0er' a7so0ute dhe n' n!' d(-eren1' re0at(ve apo re0at(ve n'nd!esh+'r(5 n' var's( t' v0er's re1(pro)e e d(-eren1's a7so0ute apo t' raport(t t'+adh's(ve st(+u0uese sh'r7en s( n!' p()' re-er(+(. E para ne !e+( a)on(sht

ndrysh(+( t' th!esht' n' nd!esh+'r(5 th(rr!a e -und(t re0at(ve. $'to da00(+e +und t' du)et sa)t's(sht s( ( papun' dhe ndar!et tan(. Por a!o do t'



tre,ohet +' von' se ata nu) !an' n' )'t' +' tep'r varet n,a 6art's(a e )'t(! da00(+ n' p()'pa+!e t' rrethanave )ryesore -a)t()e5 dhe varet n,a +un,esa e +'parsh'+ t' n!'da00(+ t' 6art' p'r t' n!'!tat p!es' t' dy)upt(+'s(n' e 1(0a 6' )a +7(ot'ruar edhe n'do)tr(n'n e nervo('+.

N' p'r,!(th's(5 pra e+r( su,!eron nd!esh+'r(s' as,!' t!et'r se sa a!o 6' 'sht'

ndryshe e n!ohur edhe +e e+r(n e nervo('+5 e1(ta7(0(ty5 nd!esh+'r( vet'+ se)'to e+ra !an' p'rdorur n' p'r,!(th's(5 !o vet'+ n' 0(dh!e +e evo)(+(n e nd!en!ave5

por edhe 0'v(!et e sh)a)tuara n,a st(+u! t' !asht'+ ose t' 7rendsh'+. Por a6 +' n'-und var t' ,!(tha nd!en!at n' 0'v(!et e 7rendsh+e5 do t' +und edhe )on1ept( (nd!esh+'r(s' n' vend re-erohen nd!es( e +o1(on(t ps()o-(() su7!e)t ( sa!5 dhe thon')'shtu . She+7u00 ( nd!esh+'r(s' a7so0ute5 )!o 'sht' t' n!'!t'n +adh's(5 dy her' apotr( her' a6 e +adhe5 n' var's( t' n!' st(+u0 t' !asht'+ ose t' 7rendsh'+ t' 7ara7art'5,!ys+'<ose t' dy-(sht'<s(ed ta)on nd!e00 t' n!'!t'n 0'v(!e ps()o0o,!()e dhe-(()e p'rve8 se )y po(1(on ter+( nu) 'sht' pra)t()e5 sepse 0'v(!a ps()o<-(() (

v'h,(+(t nu) 'sht' ( arr(tsh'+. ta e+rat nervo('+5 e1(ta7(0(ty ndryshe t' p'rdoret p!es'r(sht s( s(non(+e5n,an!'her' da00(+ ar7(trar5 pa da00(+e t' t(00a )(shte ndon!'her' ,e-u2t s6aruar +7()ushtet a)tua0e. Por do t' !et' ( p'rshtatsh'+ pas s6ar(+(t t' )on1ept(t t'nd!esh+'r(ve t' ndrysh+e p'r t' -utur n!' p'rdor(+ t' ve8ant'5 dhe un' do t' n'

p'rputh!e +e rrethanat vahdo!' nervo('+ e)s)0u(v(sht p'r a7so0ute5 p'rdorn(e1(ta7(0(ty p'r ndrysh(+ n' nd!esh+'r(5 (sh n' 0(dh!e +e nd!en!at5 )!o e -und(t n'da00(+et per1eptuar.

N' d(spo(tat e +'parsh+e )e+( pasur )ryes(sht nd!en!at (ntens(ve n' sy5 n' t'1(0at5 t' thuash t' dre!t'n5 ter+( e st(+u0(t vet'+ 'sht' p'rdorur *e,!(that'5 sh)a00a end!esh+'r(s' s' -ushat e nd!en!ave (ntens(ve +und t' trans-erohen n' -a)tet ,!er' n'v(!(+.

I n!ohur5 a!o )a nevo!' n,a e)sper(+entet eh ;e7er( n!' hap's(r' t' 1a)tuar t' n!',rup( dhe dante00a e sa! n' rreth(n e 0')ur's5 n' +'nyr' 6' d(stan1a vet'+ du)etdu)sh'+ dhe a!o e pen,on as,!'5 s(pas n!' +od(-()(+ t' +etod'n e t(!5 at' 6' un'

!a+ du)e -o0ur n' t' ardh+en5 p'r t' p'r1a)tuar edhe t' n!'!t'n +adh's( du)etd(stan1a n' -a6et e ndrysh+e t' 0')ur's5 t' 1(0at +' pas tre,on se +adh's(a a)tua0e e

d(stan1ave 6' sh-a6en vet'+ t' du)sh+e5 ose +' n' p'r,!(th's( t' n!'!t'n +adh's( t'5shu+' 'sht' e ndrysh+e n' vende t' ndrysh+e t' 0')ur's. Jo +' pa) +und t'7u0ohen +e +etoda t' (+ah(t p'r t' +' von'5 se da00(+et e d(stan1ave5 t' 1(0at !an't' n!ohura ende n' ona t' ndrysh+e t' 0')ur's5 !an' t' +adh's(ve t'ndrysh+e. Da00(+et ana0o,e n' per1ept(+(n e +adh's(ve hap's(nore dhe da00(+et+adh's( s( +(d(s onave t' ndrysh+e t' 0')ur's +und t' !et' n' +es t' p!es've t'ndrysh+e t' ret(n's5 s(do+os p'r t' ,!etur +' shu+' 6endrore dhe per(-er()e. $'shtu6' !u +und t' n,a n!' nd!esh+'r( t' ndrysh+e n' p()'pa+!e t' +adh's(ve t' ,!era s(dhe n' +end(+(n e +adh's(ve (ntens(ve -0as(n5 dhe e sh)urt'r s( nd!esh+'r( t' ,!er'dhe (ntens(v t' p'r7a00en +e n!'r(<t!etr(n.

7so0ute sh)a00a dhe da00(+( +as' e nd!esh+'r(s' t' ,!er' t' 0')ur's t' ndrysh+eapo ret(n' at'her' do t' )'r)ohen edhe n' v0erat re1(pro)e t' s' n!'!t's +adh's( 6'



sh-a6et ,!er(+(n e ardhsh'+5 da00(+et e ,!er(+(t5 tre,ues(t e d(+ens(oneve5 s(+as' e nd!esh+'r(s' (ntens(ve n' t' n!'!t'n +adh's( 6' para6(tet +adh's(ve (ntens(veapo da00(+e n' +adh's( apo p'r+asa e st(+u!ve5 pra . ". n!' e 0o)a1(on(t t' 0')ur'sn' v0er' a7so0ute nd!esh+'r( dy her' +' ( +adh t' ,!era se sa t' t!er't )an'5 n'se,!ys+a rreth( d(stan1' a6 e +adhe n' t' n!'!t'n ,!' vet'+ du)et a6 ( +adh.

Pavar's(sht n,a p!es't nd!esh+'r(a e ,!er' e dh'na nu) 'sht' e d(s)utuesh+e n'asn!' n,a )'to +arr'dh'n(e t' var's(s' p'r nu+r(n e t' ashtu6ua!turave 6ar6etsh6(sore5 t' n!'!t'n ,!' !an' t' p'r-sh(ra n' n!' d(stan1' t' 1a)tuar5 )'shtu 6' ende dot' !et' vet'+ untr(-t(,5 +as'n e nd!esh+'r(s' t' ,!er' p'r )'t' us nu+'r t' pan!ohur t'6ar6eve sh6(sore re-erohen duan5 s( +as' e (ntens(ve t' na +adh's(a e pan!ohur e+o1(on(t ps()o-((). $!o 'sht' n!' 7a' t' p'r7ash)'t n' p!es'n e pas+e n' n!' 0(n!' t'1a)tuar5 shu+' +' pa) 6ar6eve nd!es( t' p'r+7a!'5 s( n' t(p ,(sht5 dhe e the+e0uarr(shta( nd!esh+'r(a ,!er' +' e u0't se e pas+e t' ,(sht(t por )on1ept( ( nd!esh+'r(s',!er' ( re-erohet tan( p'r -a)t(n se n' 7a' t' pa!(s!es dhe hu+or or,an()e or,an n'

)'t' dre!t(+ 'sht' e ndrysh+e5 se sa t' t!era. N'se n!' t' )'r)uar p'r sh)a) t' nu+r(tt' ndrysh'+ t' 6ar6eve sh6(sore )ons(dero!n' n!' redu)t(+ n' +at!et nd!esh+'r(s'5 s(do t' p'rve8 se !u nu) )en( t' dh'nat p'r t'5 dhe n' )'t' +'nyr' e ,!(th' shu+a do t'noton n' ter+a t' th!esht'5 no1(on( ( n!' nd!esh+'r( t' ndrysh+e ndoshta e0(+(nohetn,a 7a' t' p'r7ash)'t n!' un(versa0e 5 'sht' vet'+ ne der( +' tan( nu) d(het5 raport( (var's(s' n' )'t' dre!t(+ a!o 6' t' ,!(th' do t' donte 6' t' 8o!n' n' t' n!'!t'nv0er'. Tan( +atur dh'nat n,a nd!esh+'r(a ,!er' s( +' (ntens(ve pas n,r(tur )'tu p'r)'t' +as' Pr(n(pe )an' natyr(sht vet'+ v0er'n e t' dh'nave v'h,(+or ende

p'r7'!n' asn!' pas6yr' n' +arr'dh'n(et )ushtetuese e nd!es( t' do)u+ent(t -(()e

vet'5 por s' 7ash)u +e t' t!er't n' )r(!(+( ( n!' +und t' nd(h+o!' ata )ur ata)ons(derohen +e t' v'rtet' s( t' dh'na past'r v'h,(+or dhe p'rdoret.

Ju +und t' ush6e! sh6et's(+et 6' +e ndryshuesh+'r( t' +adhe t' nd!esh+'r(s's(pas d(vers(tet(n e (nd(v(d've5 )oha dhe rrethanat e 7rendsh+e dhe t' !asht+e t'

panu+'rta a!o 'sht' +!a-t e pado7(sh+e n' n!' +as' t' )'r)o!' t' n!'!t'n ,!'5 n!'her'5 sepse n!' as)ush vahd(+(sht pa6'ndruesh'+ +preht' N,a -(00(+(5 +at!e 'sht'n' d(spo(1(on5 s' dyt(5 p'r sh)a) se reu0tatet nu) )an' 6'ndruesh+'r( dhe +e )'t'rast nu) )a v0er' n'se v're!tur n' (nd(v(d' t' 1a)tuar n' )oh' t' 1a)tuar5 n' rrethana t'1a)tuara5 reu0tatet nu) do t' ,!e!n' d()u t!et'r dhe n' raste t' t!era.

N' -a)t5 nu) 'sht' p'r t' +ohuar se )a n' )'t' dre!t(+ p'r +as'n +7( tonav'sht(r's(ve onat ps()o-(() t' 1(0at nu) e)(sto!n' p'r +as'n n' onat th!esht -(()eose astrono+()e. Por n' vend t' +as's ose a-t's(n' p'r t' prodhuar reu0tate t'-rytsh+e n' t' do t' 'vend'sohet +e an' t' )'sa!5 rreth( ( het(+(t do t' ,!erohetvet'+ dhe )ons(deratat -utur 6' nu) e)(sto!n' p'r ato -usha t' t!era.

N' )'t' dre!t(+5 nd!esh+'r(a 'sht' ( ndryshuesh'+5 ne nu) )e+( asn!' +as' en!'!t' )'r)(+(t s( n!' t' n,urta por ne +und t' 34 /0erat )u-(5 94 do t' thot' t' n!'!t'nv((t' =4 t' heto!' var's(n' e ndrysh(+eve t' tyre n' rrethanat /((ton( >4 0(,!et 6'ndryshuesh+'r(a 'sht' e n!'!t' +arr'. $'to t' -und(t !an' +' t'r'nd's(sh+e. E)sp0or(+( dhe het(+(n e t' ,!(th' o-ert'n e por +etodat e +at!es 6' dot' d(s)utohen n' nd!esh+'r(s' 'sht' !o vet'+ 7ur(+et e duhura5 por edhe +preht's( t'



+!a-tuesh+e.

Por n!' het(+ ( p0ot' n' )'t' dre!t(+ sh)on nevo!(tet shu+' +' te! n,a se a!o e n!'o7!e)t( t' n,urta 'sht' ( pandryshuesh'+5 n' ,!end!e p'r t' p'r7a00uar +e -or1at e n!'

person( t' vet'+5 dhe )ryer tash+' e nevo!sh+e p'r n!' +oda0(tet t' vet+e nd(!or der(+' tan(. N' vend )a ende n' )'t' dre!t(+ n!' -ush' t' pasur t' het(+(t t' ardh+en

s(do+os p'r -or1at e re!a +e an' t' +etodave -o0,ends p'r tu d(s)utuar 'sht'5 n!'het(+ 6' nu) 'sht' e v'sht(r' n' vetvete5 por )'r)on dur(+5 v'+end!e5 )'+7'n,u0!edhe 7esn()'r(n'.

)%%. Maßpri"zip e "!jesi. D(s)utuar n' +as'n e +'parsh+e )ap(tu00(n e nd!esh+'r(s' duhet t' n,at'rrohet s(+as' asetet th!esht e nd!es( as +e n!' sh)a00' t' vet' nd!es(5 por a!o )uptohet n')upt(+(n e tre,uar5 n!' paradh'n(e t' t(00'5 por vet'+ v'h,(+(n e 8'sht!eve t'

7ara(s' e nd!es(5 p!es'r(sht n'n t' n!'!t'n 5 p!es'r(sht n'n ndryshuar5 st(+u0

)ushte. Ne do t' +as' n' t' v'rtet' nu) e nd!es(5 por vet'+ st(+u!t apo ndrysh(+( (st(+u!ve 6' sh)a)to!n' nd!es( t' 7ara7art' ose n!' ndrysh(+ po a6 t' +adhe t'nd!es( dhe pranda! pyet veten edhe n'se dhe n' 8-ar' +ase n!' +as' e nd!es( vet' dheshp(rt'rore 'sht' e +undur.

N' -a)t5 der( +' tan( nu) )a t' t(00a e)(ston5 ose5 +' t' )u!dessh'+5 n!(het ende s(e t(00'5 'sht' n' dysh(+ apo +ohuar n' vend der( n' )oh'n e -und(t se n!' )onstat(+ (t(00' n' t' ,!(tha. Edhe p'rp!e)!e Her7art<s' n' n!' ps()o0o,!( +ate+at()ore nu) )a6en' n' ,!end!e t' !et' ( 7auar n' t' t(00a $und'rsht(+( +' ( r'nd's(sh'+ ( 1(0( )a)und'rshtuar se a( )a 6en' ,!(th+on' pavar's(sht Her7art +asa )(shte p'r t' th'n'

)'shtu n' duart e t(!. *e,!(that'5 par(+( ( )'sa! +ase 'sht' vendosur -o0,ends5 dhe+und's(n' e t(! t' tre,ohet teor()(sht dhe e)sper(+enta0(sht. S' par(5 )!o do t' ndodh'vet'+ p'r nd!en!at p'r pse ap0()(+et e *a2pr(n(ps ps()o0o,!()e shu+' +' 0ar, se san' nd!es(5 s(8 do t' tre,ohet n' t' ardh+en 'sht' ende p'r t' +arr' n,a )y prodh(+5sepse raportet p'r-a6'so!n' )'tu +' e 0eht' dhe +' t' arr(tsh+e p'r t' v'h,(+(t t'dre!tp'rdre!t'.

' n' -(00(+ dhe n' p'r,!(th's( nu) +und t' +ohohet se shp(rt'rore n' t' ,!(thasu7!e)t t' tre,ues(t sas(ore. Jo vet'+ 6' +und t' -0as(+ p'r n!' (ntens(tet +' t' +adhdhe +' t' vo,'0 t' nd!es(ve5 )a edhe n!' -or1' t!et'r e (nst()teve5 )a ,rad' +' t'

+'dha dhe +' t' vo,0a t' v'+end!es5 v(v(dness )u!t(+( dhe -anta( (+ahe5 sh)'06(+( nd'r,!e,!es s( n!' e t'r'5 s( Intens(tet( ( +end(+eve (nd(v(dua0e. N' vet'd(!an!er'ore -!etur 'sht' shuar )urr'5 t' rr(tet n' t' the00' n' +end(+e +e (ntens(tet(n +'t' 0art' dhe n' rr(t!en e p'r,!(thsh+e sh)'06(+( dhe u0et p'rs'r( (det' (nd(v(dua0e dhe+end(+et. $'shtu5 su7!e)t( +' ( 0art' shp(rt'ror5 !o +' pa) se sensua05 vepr(+tar(a e+end!es s( n!' e t'r'5 !o +' pa) se n' p'r1a)t(+(n sas(or (nd(v(dua0e.

S' par( dhe d(re)t por ne )e+( vet'+ n!' +end(+ n' n!' +' pa) apo +' shu+'5 oset' 7ara7art' n' t' ,!(tha )'to aspe)te5 !o n!' Sa her' at' 6' 'sht' e nevo!sh+e p'r t'+7a!tur n!' d(p0o+'5 dhe t' 1(0at do t' 7atohen p'r t' -(tuar at'. Edhe pa pasur n!'

+as' e v'rtet' t' nd!es( < dhe tan( a!o 'sht' e +!a-tuesh+e p'r t' ,!etur o7!e)t(n n'0(dh!e +e nd!es( < ne !e+( n' ,!end!e t' the+( se dh(+7!a 'sht' +' e -ort' se )a65 )!ond!es( e dr(t's 'sht' +' e -ort' se )a6 por ( ta)onte n' +as'n e nd!en!a se ne +und t'



the+( se nd!es( 'sht' dy her'5 tr( her'5 )urr' )'shtu dhe )'shtu shu+' her' a6 ( -ort's( ata5 dhe 6' 'sht' n' ,!end!e t' the+ der( tan(. "ara(a n' onat nd!es( ne !e+( n',!end!e p'r t' ,!y)uar +(r' *etodat tona t' ,!(th' e +at!es5 nd!esh+'r(a e t' 1(0at ne+' von' do t' vepro!' n' +'nyr' t' deta!uar5 +etodat tona -oto+etr()e +at!es !an' t'

7auara n' t' Por +e ,!(th' se ne nu) )e+( asn!' +as' e nd!es(.

Ne nu) )e+( asn!' +as' por se ne )e+( +7'shtet!en e +as's5 e 1(0a )'r)on t' S(shu+' her' t' n!'!t'n ,!'5 dhe n' )'t' +'nyr' +7( t' ,!(tha5 v0er's(+ ( n!'!t' n' onatnd!es(. N' -a)t5 a!o 'sht' tre,uar se s( +as' ton' +endor de0 n' the07 n' as,!' +'shu+' se sa -(()e5 n' p'r+70edh!e t' n!' Soundsov(e0+a0 t' ndesh!es.

*' )ot5 s(,ur(sht 6' ne do t' p'rp(6e+( p'r t' 7'r' n!' p'r+70edh!e t' t(00' t'dre!tp'rdre!t'. Nd!es( nu) 'sht' e ndar' +e veten n' (n8 ose ,rad' n,a n!'!ta 6' ne t'+und t' 00o,ar(s' dhe t' shton(. Por ne duhet t' )u!to!+' se )!o nu) 'sht' e ndrysh+en' +adh's( -(()e. Ne p'r-sh(!n' p'r per(udhat e dre!t' n' )oh'n pre! )ur )e+( +atur

p!es't hap's(r' )ohore d(re)t n' hap's(r'n pre! )ur ne t' +atur hap's(r'nM N' vend t')'sa!5 ne )e+( )r(!uar n!' sh)a00' t' !asht'+5 p'r)at's(sht n' at' )oh' n!' standard 6'nu) !asht' )ohe th!esht'5 n' dho+'n e n!' sh)a00' 6'. Jo n,a hap's(ra e th!esht'5 p'rt' r'nd's( n!' sh)a00' 6' nu) p'r7'het n,a 8'sht!e t' th!esht' *asa e se1(0(t pre! tre)'r)on t' dy +e t' t!er't. Pse nu) duhet t' !et' n' p'rputh!e +e shp(rt'rore5 onat+endoreM ' !u )en( 6en' n' )'r)(+ p'r d(+ens(on(n e ps()()'n p'r,!(th+on' n'ra!onet e pastra t' ps()()'5 +und t' !et' n!' arsye e +adhe 6' der( +' tan( nu) +undt' ,!e!n' at'.

Du)et 6' !u shpesh e hutuar n' )'t' dre!t(+ d(s(. do +adh's( +und t' !et' e 0(dhurvet'+ +e n!' n!'s( t' )'t(! 00o!( dhe der( +' tan(5 +e,!(that'5 !u +und t' thon(5hap's(r' +und t' !et' vet'+ n'p'r hap's(r'5 )oh' vet'+ n,a )oha5 t' +atur pesh'nvet'+ n,a pesha por d(8)a t!et'r5 a!o 'sht' +e *a2+(tte0n dhe pro1edur'n e+at!es. P'rder(sa a7stra)te nu) e)(sto!n' sas( t' +aten n' natyr'n e ,!'rave dhe !o t'

p'rhu+7ur n,a n!'r(<t!etr( dhe n,a 8do a7stra)te +und t' tra!to!'5 !u nu) +und t',!en( n' natyr'n e ,!'rave5 n!'s(s' a7stra)te e +at!es dhe n!' pro1edur' t' +at!es n')'t' +'nyr' dhe vet'+ a!o varet pro1edur'n pra)t()e t' +at!es +e d(+ens(onet esa)ta t' rea0(tet(t t' n,r(tura n' +'nyr' 6' +adh's(a e +arr'dh'n(eve +e +at's p'r t'+atur !asht' ende (+a,!(non( past'r.

Pra5 ne do t'5 n' 6o-t' se ne n' n!' +as' t' ps()()'5 s( ( t(00' -or1a e nd!en!ave dhe(+pu0seve dhe5 n' 7at(+ t' +'te!sh'+5 (ntens(tet( ( v'+end!es ton'5 sh)'06(+( (nd'r,!e,!es son' d'sh(ro!n' t' +endo!n'5 et!5 por a!o duhet t' )'r)o!' n!' n!'s( t' t'n!'!t(t 00o!5 por e nevo!sh+e p'r t' )'r)uar !o +!etet +at's dhe +at!e pro1edur's n'onat e pastra t' ps()()'5 d+th per1ept(+(n e 7rendsh+e5 por )an' vendosur vet'+ s(e t(00' 6' n!' +arr'dh'n(e t' past'r t' n!' n!'s(e +endore 'sht' e 6art' p'r t'. !o)urr' nu) do t' !et' e +undur p'r t' )r(!uar n!' nd!es( )'shtu +en!'her' n,a anat!et'r5 6' n!' +as' e n!'r(t n,a er1hse t!et'r por a!o +und t' !et' +e p'06(+(n ed(8)a t!et'r5 a!o 6' nd!en!at !an' t' 0(dhura n' +'nyr' t' +(r' p'r t' -(tuar se ,!er(+(ne )o1)' e !asht+e e para)rahut +e 8'sht!en e E00e5 t' !et' e +undur5 n!' +as' end!es(ve.

-ar' duhet t' +endo!n' p'r )'t'M



Pa hyr' n' +und's(t' t' pa-und+e5 )a+ hv(00uar par(+(n e +at!es t' 7ara7art' +eveten.

shtu s( ne p'r t' +atur hap's(r'n5 )'r)o!n' 8'sht!en e E00e5 e 1(0a 'sht' +arr' n'dho+'5 ne !e+( t' +atur +endore5 nevo!a -(()e5 e 1(0a 'sht' su7!e)t ( n!'!t' n' 6o-t'se ne 7'!+' at' 6' a( 'sht' su7!e)t d(re)t5 a)t(v(tet( ps()o<-(()e5 nu) +und t' sh(het

d(re)t5 st(+u05 +e t' 1(0(n a!o 'sht' n,a1+uar5 +e t' 1(0'n a!o rr(tet +e 0(,! dhe u05+und t' +arr' vend(n e E00e n' ps()o-(()e t' !asht+e5 )u ne +und t' shpreso!+' p'rt' +arr' n' ps()o-(()e t' 7rendsh+e +e 6'00(+ t' +arr!es s' o7orr(t t' 7rendsh'+.

Tan( )!o do t' (shte shu+' e th!esht' n' 6o-t' se +adh's(a e nd!es( t' +adh's(s' s'st(+u0(t +und t' !et' vendosur propor1(ona0. Pasta! ne do t' duhet t' +arr' dy her'nd!es(5 e 1(0a 'sht' dy her' +' e veprave t' +'dha st(+u0uese. Por )!o nu) 'sht' e0e!uar. s nu) )a n!' autor((+ p'r t' +(ratuar n!' propor1(ona0(tet +(d(s st(+u0(t dhend!es(5 p'r a6 )oh' sa ne nu) )e+( n(ve0(n e nd!es(5 e 1(0a na ,arantuar v0e-sh+'r(n' e)'t(! propor1(ona0(tet(t as nu) 'sht' +asa e v'rtet' e -(tuar t' n!'!t(n )on-(r+uar. Pra5a6 e th!esht' sa n!' E00e -(()e +7( ,!er(+(n -(() nu) +und t' ap0()ohet n'

per1ept(+(n e st(+u0(t5 +e,!(that'. Nd'r)oh' 'sht' e 6art' se 8do +arr'dh'n(e t!et'r-un)s(ona0 +(d(s st(+u0(t dhe nd!es( sesa a( ( propor1(ona0(tet(t t' dre!tp'rdre!t'5 s( dhe+und t' !ap' n!' +at!e t' nd!es( s(pas +arr'dh'n(eve +as'n e st(+u0(t5 n' 6o-t' sevet'+ t' t(00a +und t' -(to!' pa tash+' presuppos(n, n!' +as' e nd!es(. Sepse n' 6o-t'se ne !eto!+' n' n!' e)ua1(on y s( n!' -un)s(on ( x )an' shprehur5 )'shtu 6' ne+und y s(pas v0erave t' x dhe t' ,!e!n' rru,' t' t!era p'rreth5 n' 6o-t' se +'nyra se s(ata ndrysho!n' +e n!'r(<t!etr(n5 n!' )re!t t' ndrysh+e n,a a!o e 8do pro,res t!et'r

propor1(ona0 'sht' . Pra5 )!o 'sht' e ,!(tha 6' do t' v(!n' p'r t'5 +adh's(a st(+u0 dhe

nd!es( +adh's( po a6 t' shprehur n' -un)s(on t' n!'r(<t!etr(t5 pavar's(sht n,a 1(0ad'sh(ron t' !et' )'t' -un)s(on n' +'nyr' 6' t' ,!en( +adh's( t' ndrysh+e pas n!'+und vet'+ se ne duhet t' )e+( n!' t' 7auar n' rea0(tet -un)s(on p'r t' 7'r'ap0()(+et p'rs'r( n' rea0(tet(n e 6' +undet. $!o na 8on prapa n' pro70e+(n )ryesor5 s(+und t' +erren5 s( provuar t' !et' +!a-t e 7auar n' rea0(tet5 pa pasur nd!es( tash+' t'+atur p'r t' de+onstruar p'r t' se nd!en!a n' )'t' dhe t' ,!(tha )ushtet t!era p'rst(+u!t do t' p'rparo!'5 pas( 6' tre,uar -un)s(on(n. *e pa) -!a0'5 sh)a00a e nd!es(5vet'+ se 8-ar' p'r t' )'r)uar5 du)et se t' ,!endet5 e n!'!ta tash+' presupoon5 n'6o-t' se a!o 'sht' 6' t' !et' e the+e0uar +7( )'t' par(+.

Ju duhet t' 7'n( )'t' v'sht(r's( t' p'r)ryer t' 6art' p'r t' -(tuar n!' pas6yr' t' 6art'n' )upt(+(n e n,r(t!es s' tyre. $!o ,!er(+(n 7aohet n' 0(dh!e t' sh)urt'r t' dyrrethanave. 34 Se ne5 -un)s(on( +(d(s st(+u0(t dhe nd!es( t' n!' -un)s(on( +esthe07'sor5 n,a t' 1(0at t' dy!a +und t' sh(hen s( n!' ( rr(tur5 6' rr!edh(n 94 6' ne e+7'shtes(+ )'t' -un)s(on n' p'rvo!'n e +undsh+e5 n' 7a' t' -((7(0(tet(t +7'shtetur+e +etoda t' sa)ta5 v0er's(+(n e 7ara(s' n' -ush'n e nd!es(.

$!o shp!e,ohet5 n' +'nyr' +' spe1(-()e5 s( v(!on

Da00(+( ( n!' var(a70e st(+u0 p'r n!' t!et'r ,!(th+on' +und t' !et' rr(t!e s( po(t(ve

apo ne,at(ve t' n!' apo t!et'r )upto! +adh's(s' st(+u0 dhe )!o +und t' !et' n!' ape0 t't'r' n' vers(on(n +ate+at()ore se sa n,a u1hsen po(t(v ero p'r tu )ons(deruarn!' ( rr(tur du)e +arr' n!' n,r(t!e n' +e shu+'n +' par' du)e +enduar s' 7ash)u



der( sa an)esa ( p0ot' 'sht' at!e. N' t' n!'!t'n +'nyr'5 n!' ndrysh(+ nd!es( n'vers(on(n +ate+at()ore sh(het s( n!' rr(t!e!e po(t(ve apo ne,at(ve t' n!' apo t!et'rnd!es( dhe per1ept(+ s( n!' e t'r' n,a u1hsen po(t(ve n,a ero p'r tu)ons(deruar n!' ( rr(tur der( n' -or1' t' p0ot'. N'se d()ush e d( se +arr'dh'n(et-un)s(ona0e nd'r+!et shu+'s s' Re(u1hse n,a ero5 dhe shu+'n e

E+p-(ndun,su1hse p'r)at'se5 )'shtu 6' !u t' )en( at' D$ ipso p'r t' ,!(th'h(!esh( dhe t'r' nd!es( sh)a)to( n' )'t' +'nyr' t'.

Tre *etodat e +at!es5 nd!esh+'r(n' p'r da00(+et5 t' 1(0at !an' shp!e,uar n')ap(tu00(n v(!ues5 tan( ,!(th+on' +'so!n' edhe5 e 1(0a 'sht' tre,uar tash+' n'$ap(tu00(n A tran(tore 6' Re(uu1hs5 e 1(0a 'sht' e nevo!sh+e p'r t' prodhuar n!'E+p-(ndun,suu1hs e dh'na5 apo nd!es( t' t' n!'!t'n sas( e rr(t!es5 nu) +7eten t'n!'!ta5 s()urse 'sht' 7'r' n' n!' st(+u!ve +' t' do7'ta apo t' -orta5 por rr(tet +e vet'st(+u!ve n' rr(t!e. D. h. Re(uu1hs duhet t' !et' n' n!' st(+u! t' -ort' +' shu+' se

p'r n!' +' t' do7't p'r t' +' shu+' se vet'+ ardhura du)sh'+5 ose n' t' ,!(tha t'

!et' e n!'!t' +as'. N'se n!' p!es' 'sht' s( ardhura n' n!' )(0e n' vet'+ du)sh+eE+p-(ndun,suu1hs nd!es( t' 0(,'shtuar t' paund5 )'shtu 6' nu) do t' !et' e t(00' +'shu+' n' dy paund5 por t' !et' n!' +adh's( +' t' )ons(deruesh+e eGe(1htsuu1hses nevo!sh+e5 n' tre paund dhe )'shtu p'rs'r( het(+ +' t'ho00's(sh'+ +e +!ete +etodat n' -!a0' tan( t' 8on n' n!' t' the)suar n' -(00(+ t'+arr'dh'n(es )ap(tu00(t A t' p'r,!(thsh+e !ur(d()e n' +es t' var(a70ave n' +adh's(n'e st(+u0(t Re(u1hsen5 e 1(0a ,!(th+on' !ap(n t' n!'!tat E+p-(ndun,suu1hs dheE+p-(ndun,su1hsen vahduesh+e5 du)e reu0tuar n' +' von' do t' tre,ohet5der(v(+ ( +arr'dh'n(es -un)s(ona0e nd'r+!et 6' t' +und t' +arr' var(a70at

Re(u1hsen p'r+70odh( st(+u! dhe p'r+70odh( n,a nd!es( t' vahduesh+eE+p-(ndun,su1hsen t'r'.

Pra5 'sht' nevo!a 6' t' )et' n!' +as' t' t'r' nd!es( tash+'5 p'r t' p'r1a)tuar+arr'dh'n(et e tyre -un)s(ona0e p'r t' ,!(th' st(+u!ve5 du)e anash)a0uar se ne n'+arr'dh'n(et n' +es t' u1hsen e0e+entare n,a t' 1(0at st(+u0 dhe nd!es( +und t')ons(derohet s( n!' ( rr(tur5 t' )thehe+(5 e 1(0a asn!' +as' e nd!es(5 por th!esht n')'+7' ton' d(spo(1(on dhe +!etet e +etodat e +at!es t' nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e+e +preht's( t' 0art' 6' do t' s!e00'5 v0er's(+(n 7ara(n' e da00(+eve nd!es(5E+p-(ndun,su1hsen5 ta)o!n' at' var(a70ave t' dh'na t' +atsh+e Re(u1hsen5

th(rr!e5 dhe se ne5 +arr'dh'n(et -un)s(ona0e e shu+ave t' u1hse rr!edh(n5 e 1(0ana !ep +as'n e nd!es( n' 7a' t' st(+u!ve t' v'h,uara.

N' par(+5 pra5 +asa !on' e nd!es( po ashtu v!en n,a 8do nd!es( n' t' n!'!tatdeparta+entet5 ds t' n!'!tat (n1re+ents5 n,a e 1(0a )a 0(ndur n,a shtet( ero p'r t'8+ont(+(t5 dhe nu+r( ( )'tyre departa+enteve t' n!'!ta s( t' t(00a n,a (n8 e n!' sh)a00'n,a nu+r( ( sso1(ated +enduar(t var(a70at Re(u1hse p'r1a)ton 1(0at !an' t'n!'!ta E+p-(ndun,su1hse prodhuar ,!end!e s( nu) )e+( t' +atur n!' 1op' 0e1)'+e t' n!'!t'n ,!' +e nu+r(n e E00e5 ne t' p'r1a)to!' nu+r(n e departa+enteve t'n!'!ta5 t' 1(0at ata !an' n' ,!end!e p'r t' +7u0uar p'rve8 se n' vend t' De1)en )'tu

t( 'sht'. *en!'her' ne t' p'r1a)to!' +adh's(n' e nd!es( 6' ne nu) !e+( n' ,!end!e p'r t' p'r1a)tuar d(re)t5 s( n!' S( shu+' her' t' n!'!t'n t' p'r-sh(ra n' at' 6' ne !e+(n' ,!end!e p'r t' p'r1a)tuar t' dre!tp'rdre!t' por nu) e 0eon( nu+r(n n' nd!es(5 por



st(+u!t n,a e 1(0a +7art nd!es(5 dhe ata +und t' 0eohet 0eht'. S' -und( ne )e+('vend'suar5 statu(erte vet'+ n' Pr(n(pe nu+'r(+(n n!' sas( t' pa-und t'

pa-und's(sht t' vo,'0 u1hse5 e 1(0a nu) do n' t' v'rtet' t' e)e)utohet n,a n!'+70edh!e pa+7ar(+(sht e vo,'0 e n!'!t'5 e 1(0a na !ep reu0tat(n e nu+'r(+(t5 pa pasurnevo!' p'r t' 7'r' n' +'nyr' t' deta!uar.

$!o v'sht(r' p'r +as'n e par' t' sh()(+(t ende +und t' s!e00' n' n!' t' th!esht'5aspe)te t' 6arta5 +etodat dhe -or+u0at. Por5 para se t' sh)o!+' n' )ap(tu!t n' v(!(+ t'e)e)ut(+(t5 +und t' sh'r7e!' d(sa d(s)ut(+e t' p'r,!(thsh+e p'r t' shp!e,uar

par(+(n e d(8)a +' shu+'.

D(+ens(on( ( -(()e 7auar a-'r Par' n' arsyen e sa! +' t' p'r,!(thsh'+ dhe t'-und(t 6' t' n!'!t'n sas( dhe t' n!'!tat p'rshtyp!et +'dha ps()()e +e t' n!'!t'n shu+'dhe sh)a6et e n!'!ta t' +'dha -(()e !an' t' )r(!uara5 t' 1(0(t Sa her' e p'r1a)ton se saher' ato +7resa +endore5 +adh's(a e sh)a)ut 5 e 1(0a )r(!on p'rshtyp!en un()

ps()o0o,!() apo ndon!' shu+' t' tyre5 )ons(derohet s( n!' n!'s(. S( ne +und t' -(to!'-or+'n -(()e t' n!' +ase t' t(00' vet'+ n' 7a' t' +arr'dh'n(es s' -(()e nda! ps()()5)e+( -(tuar n,a Pr(n(pe ton' anas!e00tas5 d(+ens(on(n ps()o0o,!() p'r sh)a) t' n!'!t'5nd!e)ur vet'+ n' dre!t(+(n e )und'rt5 +arr'dh'n(e.

Pas vahd(+'s(n' e p'r,!(thsh+e Pr(n(pe asn!' nd!es( 'sht' papr(t+as dhe papr(t+as n' 0art's( t' p0ot'5 t' 1(0'n ata nu) +und t' rr(tet5 por )a0on n,a sh)a00a e(+per1ept(7(0(ty ,!(tha ,rad' nd'r+!et+e5 shpesh n' n!' )oh' )a6 t' sh)urt'r5 6'du)et t' !et' e papr(tur5 sepse natyr(sht us t'r' 0art's(a e nd!es( . N!' rr(t!e n' nd!es( eero n,a (n1re+ents ,!(th+on' t' re!a der( n' 0art's(n' e tyre t' p0ot' p'r )'t' arsyenu) 'sht' -()s(on5 por p'r sh)a) t' natyr's s' ,!'rave re-eren1' )!o5 por n' t' n!'!t'n)oh' +ashtr(+ 6' na 7'n t' n!'!t'n +as' t' vet+e t' +undsh+e. sn!' +as' +und t'7atohet n' t' nd!es( rr(tur<up5 der( +' tan( +und t' )et' sas(ore ndrysho!n' n'shu+(1'. Por ndoshta O-erta p'r-a6'son (n1re+ents5 n,a ( 1(0( )a 0(ndur5 n!'ve8an'r(sht au--a27are p'r t' ardh+en ton' p'r hedh!en +etodat shu+(1'n n' nd!es(n' rr(t!e.

N,a ana 1a)tuar t' )'t(! tr(1) 8on p'r tra!t(+(n e var(a70at ps()o0o,!()e p'r-(t(+e)orrespondues5 sesa tr(1) )orrespondues per tra!t(+(n e +adh's(ve dho+e. N!' )ur7'5n!' s(p'r-a6e 'sht' dh'n' +' par' por ,ur5 n' vend se t' +arr' s( n!' e t'r' t' 1a)tuar5

ata +und t' rr(tet n,a (n1re+ents e tyre5 dhe t' dh'n' t' t(00a. ". pas6yr' +' t' sa)t'n' t' ,!(th' rrethanat e Gan,es t' )ur7' du)e ( dh'n' n!' shpreh!e t' p'r,!(thsh+e ses( t' !et' ,ehends vahduar (n1re+ents e vahduesh+e e a7sh(s' rr(t!e ndryshuesh+et' 7ash)'renduar5 p'r t' vahduar ,ehends )onstante ?E ndryshuesh+e ?y s(00et. N'+'nyr' t' n,!ash+e5 ne do t' !ap' pas6yr' +' t' sa)t' n' tran(1(on(n +arr'dh'n(e<+en8ur e st(+u0(t dhe nd!es( du)e ( dh'n' n!' shpreh!e t' p'r,!(thsh+e p'r ,ehendsvahduesh+e (n1re+ents vahduesh+e e nd!es( S( e rr(t!e t' ndryshuesh'+ t'st(+u0(t5 dhe p'r t' vendosur +' posht' n!' -un)s(on +(d(s st(+u0(t dhe nd!es( t' 1(0at

!o +' pa) n,a n!' e)ua1(on +(d(s x dhe y do t' p'r-a6'sohet dre!tp'rdre!tshprehsh'+5 dhe5 n' 6o-t' se !u do t'5 n,a n!' )ur7'. Ne vet'+ do t' vahdo!' t'+arr' x dhe y n' 0et'r ss dhe γ nevo!'. Nd'r)oh'5 )!o 'sht' tan( p'r tan( vet'+ n!'

perspe)t(v'5 nu) )a dep'rt(+5 ne !e+( t' hapur.



D(+ens(on( ps()o0o,!() 'sht' ,!(th+on' e +' pa) t' 0eht' dhe t' vet'+ t' 6'ndro!'n' nd'rt(+ s( n' ap0()(+(n sesa -(()e s(do+os p'r arsye sepse n' d(+ens(onet -(()ed(v((one p'r,!(th's(sht t' 7ara7art' t' sh)a00's t' n!'!tat departa+entet e o7!e)t(t+atur )orrespondo!n'5 nd'rsa n' p'rvo!'n e vet' 6' ,!(thn!' Re(u1hse !et' s( n'

p'r,!(th's( n,a -a)t( n'p'r -a7r()a e nevo!sh'+ +e rr(t!en +adh's(n' e st(+u0(t dhe

nd!es( p'r t' ende t' +7u0uar t' n!'!tat E+p-(ndun,suu1hs5 n' n!' +as' t' 1a)tuar'sht' e )rahasuesh+e +e rast(n se ndar!et e pa7ara7arta t' sh)a00's t' n!'!tatdeparta+entet e o7!e)t(t ndesh!e +atur. $!o tan( paranda0on Edhe pse s( un' nu) e than' n!' +arr'dh'n(e t' n!ohur n' +es dy t' shu+'s s' n!'r's n' t!etr'n p'r t' +7y00ur58-ar' 'sht' the07( ( asa! 6' 'sht' e r'nd's(sh+e. Por +adh's(a e st(+u0(t dhe nd!es(

!an' tan( +' n' t' ,!(th' propor1(on5 dhe raport( +' t' th!esht'5 e 1(0a )a 7'r' t'+endonte se n' +es t' sh)a00's dhe o7!e)t( dhe n' t' v'rtet' ndodh n' hap's(r'n-(()e5 )oh'n dhe +at!et pesh'5 6' e)(ston n' +es t' o7!e)teve +endore dhe nu)sh)a00' e t(! -(()e.$!o 'sht' n!' arsye e dyt'5 e 1(0a e )a vonuar 7u0(+(n e

d(+ens(on(t ps()o0o,!(). Nd'r)oh'5 stud(+( e)sper(+enta0e tre,on se raport( ( ardhsh'+ th!esht' 'sht' a!o 6'(shte e +undur )'tu. !o 'sht' ,!etur se5 nd'rsa asolute +adh's(a e Re(u1hse

p'r n!'!t'n E+p-(ndun,su1hse vet' rr(tet ,!(thn!' e +' shu+' +e rr(t!en e nd!es(5 por du)e supouar n!' shpe!t's( )onstante dhe n' )ushte nor+a0e apo+esatare5 relative +adh's(a e )'tyre u1hse vahdo( ,ehends +7etet e n!'!t' p'rt' n!'!t(n u1hse e nd!es( n' +'nyr' 6' ,!(th+on' t' n!'!ta relative Re(u1hsen!'!t'n ndesh!e E+p-(ndun,su1hsen5 n' 6o-t' se5 s( +' par'5 n'n re0at(veu1hse +adh's(a e uu1hses a7so0ute5 n' propor1(on +e +adh's(n' e st(+u0(t

ose p!es'tuar +e +adh's(n' e st(+u0(t p'r t' 1(0'n a!o ndodh5 e )upto!. P'r )'t' 'sht' -a)t( se +adh's(a a7so0ute e Re(u1hse p'r n!'!tatE+p-(ndun,su1hse rr(tet +e rr(t!en nd(hen ,!(thn!' e +' shu+'5 +ad!e edhevet'+ n!' )on)0u(on5 p'rve8 )ur n' rr(t!e +e nd!es( st(+u!ve t' n!'!t'n raport(n p!es't' an)es's n' p'rputh!e +e duhet d'shto!n' a7so0ut(sht +' t' +'dha se st(+u0 'sht'+' ( +adh t' 1(0(t p!es' e sa! -or+on.

N' )'t' dre!t(+5 ne tan( dua+ t' )'r)o!n' ana0o,!( +e standardet e -(()e n' )ushtete n!' sh)a00' t' ps()()e 6' ndar!et 7ara7arta t' sh)a00's d(v((oneve t' 7ara7arta t'o7!e)t(t 6' do t' +aten )orrespondo!n'5 ne ,!(thashtu +und t' p0ot'so!' )'t' )'r)es'

du)e s( (n8 a)tua0e ose departa+entet e +endor )ons(dero!n' sh)a00' n' vend t'Re(u1hse a7so0ute re0at(ve.P'r1a)t(+( dhe p'r+70edh!e vahdon ,ehends n!'!tare0at(ve Re(u1hse n' p'r+(r's(+(n e st(+u0(t dhe n' 7ot'n t!et'r nd!es( para6etn!' p'r+70edh!e t' sa +' shu+' t' 0(dhura E+p-(ndun,su1hse n!'!ta5 shu+a e t'1(0ave ne duhet t' 0(dhen +e n!' n!'s( t' vet+e t' )'t(! 00o!( 6' t' )et' n!' +as' t' t'r'nd!es(.

T' thuash t' dre!t'n tan( )!o p'r+70edh!e 'sht' )ryer +e pa+7ar(+(sht ( vo,'0u1hsen5 sepse vet'+ p'r pa-und's(sht t' vo,'0 E+p-(ndun,su1hse re0at(veRe(u1hse sso1(ated )an' n!' v0er' t' p'r1a)tuar sa)t's(sht. Sepse5 0e t' na)ons(dero!n' Re(uu1hs re0at(ve p'r n!' E+p-(ndun,suu1hs -und+e n' t'n!'!t'n )oh'5 a!o duhet t' )ons(derohet se an)esa )'tu n' n,!(t's vet' ( n'nshtrohet



+adh's(ve t' ndrysh+e5 n,a t' 1(0at 7'n ndon!' )'r)es' p'r t' vepruar s( n!' p!es'tues p'r ardhura t' ardhura re0at(ve p'r t' dh'n'./'sht(r's(a e sa! du)et t' rr(tet5 por6'ndron n' +'nyr' edhe +' t' pre)ur n,a n!' -un)s(on t' th!esht' +ate+at()ore+und t' !et' n,r(tur5 e 1(0a pa )'r)uar (dent(-()(+(n par(+(n e nevo!sh+e dhenu+'r(+(n e n!' sas( t' pa-und t' pa-und's(sht t' vo,'0 Re(u1hse n' deta!e5 s(

reu0tat ( n!' p'r1a)t(+( dhe rend(t!a e t(00' p'r-sh(n n!' -un)s(on der(vat( ( t' 1(0(t'sht' n!' n,a ap0()(+et +' t' th!esht' e ,ur5 +e,!(that'5 t' )uptuar(t dhe 7at(+( ( tyre)'r)on vet'+ n!ohur( the+e0ore.

Dhe s( an'tar ( -und(t tur(st() t' d(+ens(on(t ps()()e5 +' n' -und push(+( n' n!'-un)s(on5 e 1(0a +und t' sh(het veten s( n!' natyre shp(rt'rore5 +e,!(that'5 -(() t' !et'n!' an'tar ( -und(t tur(st() )a n' standardet -(()e5 p'rve8 se edhe )!o trup' e +es+enu) +und t' ,!endet ose n,a 0'v(!e n' onat e pastra e (nte0e)tua0e as e 0e!uar n'7at(+ t' t(!5 t' !et' ( )u-(uar n' )'t'5 pas( a!o dhe !o vet'+ s( d(+ens(on -(() p'r+arr'dh'n(et n' +es -(()e dhe +endore 'sht' ( 7auar.

&(,!( 6' Re(u1hse +' t' +'dha !an' t' nevo!sh+e n' p!es't +' t' 0arta t'sh)a00's st(+u05 s( n' +' t' u0't p'r t' prodhuar -(t(+ +' t' 7ara7art' t' nd!es(5 )a6en' e n!ohur ,!at' n,a a!o 'sht' n!' 8'sht!e e p'rvo!'s s' p'rd(tsh+e.

F!a0a e t' a-'r+(t t' t(! +und t' d',!ohet shu+' 6art' n' hesht!e apo t(n,'00on d(t'do7'ta +e,!(that' !u5 s(8 thon' ata5 -!a0't e t(! nu) do t' nda0et5 )'shtu 6' rr(t!e 'sht'sh)a)tuar n' )'t' +'nyr' pa e )uptuar5 )ur n!' hur+' t' +adhe 'sht' ( pran(sh'+.

I n!'!t( ndrysh(+ n' pesh'5 e 1(0a 'sht' nd!er' shu+' ( -u6(sh'+ n' pesha t' vo,0a5'sht' n' +'nyr' t' paper1eptuesh+e +e pesha t' +'dha.

Intens(tet( -orta t' 0ehta5 -oto+etr()e shu+' t' du)sh'+ t' ndrysh+e5 sh-a6et p'rsyr(n5 por n' a-'rs( t' n!'!t(n sh)'06(+. Pra5 edhe n!' dr(t' sh-a6et n' pas6yr'

pothua!se s( t' ndr(tsh+e s( dr(ta e !asht+e5 pavar's(sht du)e u hv(00uar n!' hu+7!et' -ort' t' dr(t's +7( re-0e)t(+(t.

She+7u! ana0o,e +und t' vendosen 0eht's(sht n' -ushat e t' ,!(tha nd!es(vesh6(sore.

Por )y -a)t ( p'r,!(thsh'+ nu) (shte e +!a-tuesh+e s( n!' 7a' p'r n(ve0(n ps()o0o,!(). De)0arata +' t' sa)ta tan( se +adh's(a e Re(uu1hses vet'+ n'

propor1(on +e +adh's(n' e st(+u0(t tash+' t' rr(tur ,!(thashtu duhet t' rr(tet n' +'shu+' e n!'!t' p'r t' s(,uruar p'r rr(t!en e nd!es(5 'sht' 7'r' s' par( n' d(sa p'r,!(th's(n' e EH ;e7er dhe ( +7'shtetur n,a ,!y)(+et5 pranda! a!o n,a un' 6' li!jieer 'sht' 6ua!tur.

P'r raste t' ve8anta5 )ur a!o do t' )ons(derohen5 +e,!(that'5 a!o )a 6en' de)0aruardhe d'sh+uar para5 s( +' p0ot's(sht e 6art' n,a )ap(tu00( ( n'nt'5 )u tra!tohet

posa8'r(sht t' )'t(! 0(,!(.

Fun)s(on( +ate+at()ore n' an'n t!et'r5 6' 0(dh +adh's(n' e st(+u0(t +e +adh's(n'e nd!es(5 pas p()'s ,r(+1at e +' shu+' se n!'6(nd v!et +' par' n,a Eu0er5 +' von' e

p'rs'r(tur n,a Her7art dhe Dro7(s1h5 p'r -un)s(on(n e nd!es( t' (nterva0e +u()ore t'tre,ues(t e -re)uen1ave d(8)a para Eu0er e Dan(e0 "ernou00(5 +' von' n,a &ap0a1e



sa)t's(sht ose +e n!' p'ra-r(+ t' )'na6sh'+ n' ps()o-(()e t' 7auar. P'r-(t(+e t'n,!ash+e5 s( n' 6o-t' se ne nu) +und t' v'n' th!esht' 7a'n 0ente thyer!es n'astrono+( !o 0(,!et e $ep0er(t5 n' do)tr(n'n e (nstru+enteve thyr's. Tan(5 +e,!(that'5a!o s(00et shu+' t' n,!ash+e5 s( +e )'to 0(,!e +e at' 0(,!. N' 0(,!et e $ep0er(t 'sht' e8rre,u00(+eve n' t' 1(0at 0ente p'r+7a!t!es th!esht' thyes e dev(!(+e opt()e. Po ata

+und t' !en' p0ot's(sht t' pav0e-sh+e n' 6o-t' se )ushtet e th!esht' nu) e)(sto!n'+'5 p'r t' 1(0'n ata ap0()o!n'. Por ata !an' ,!(th+on' )ushtet )ryesore p'r t' 1(0at'sht' n' astrono+( dhe d(optr(1s +7eten re0evante. Dhe )'shtu +und t' hu+7as(n

p0ot's(sht v0e-sh+'r(n' e t(! dhe 0(,!(n e #e7er s5 n'se +esatare apo nor+a0e )ushtetn' t' 1(0at st(+u0 vepron nd!es(5 !an' shu+' t' te!)a0uar ose t' 0ar,ohen por p'r )'t'a!o vet' do t' +7etet ,!(th+on' ( r'nd's(sh'+.

G!(thashtu ne !e+( t' !o +' pa) se ndodh n' -(()' dhe astrono+(5 n' ps()o<-(()' t' p'r,!(thsh+e5 )ushtet )ryesore p'r t' 1(0at 'sht' )ryes(sht p'r t' 7'r' p'r t' +arr' t'd(n( dhe t' da0 -(00(+(sht a7stra)te n,a tra(rat dhe dev(!(+eve t' vo,0a t' 0(,!(t +und5

pa harruar e)(sten1'n e tyre5 p'r )'t' arsye5 nd'rsa n!' tra!n(+ -(ner dhe n!' avan1(+t' +'te!sh'+ t' +'s(+dh'n(es +e a-t's(n' e -(tuar t' p'r1a)t(+(n dhe 00o,ar(t!en end'rhyr!es do t' )et' detyr'n e p'r1a)t(+(t dhe 00o,ar(t!es.

P'r1a)t(+( ( d(+ens(on(t ps()o0o,!() 'sht' n!' 8'sht!e e ps()o-(()e t' !asht+e dheap0()(+et e sa! +' t' a-'rta t' 7(en n' t' n!'!t'n on' ap0()(+et e sa! t' +'te!sh+edhe (+p0()(+et por 6as!a e nevo!sh+e n' -ush'n e ps()o-(()e t' 7rendsh+e +7(5 dhe)upt(+(n e t(! +' t' the00' 6'ndron aty. &e t' )u!to!+'5 st(+u0 nu) nd!es( dre!tp'rdre!t5

por vet'+ p'r+es nd'r+!et's(+(t t' a)t(v(teteve -(()e5 t' 1(0at nd!es( 'sht' e +7u0on+' t' dre!tp'rdre!t'. *arr'dh'n(et sas(ore e var's(s' nd!es( e st(+u!ve du)e p'r)thyer

p'r-und(+(sht n' t' t(00a e a)t(v(teteve -(()e t' 1(0at !an' su7!e)t ( nd!es( +en!'her'0(r(+(n a)t(v(tetet ps()o<-(()e5 s( dhe sh)a00a e nd!es( n,a +adh's(a e st(+u0(t n' t't(00a n,a -or1a e )'tyre 0'v(!eve. N' )'t' p'r)th(+ 'sht' e nevo!sh+e t' d(n( raport(nvar's(n' e )'tyre 0'v(!eve t' 7rendsh+e t' st(+u!ve por p'r a6 )oh' sa a!o nu) 'sht'n!' o7!e)t ( p'rvo!'s d(re)te t' hv(00o!n' t' t(00a n' +'nyr' t' sa)t'. N' -a)t5 )y het(+e t'r' 'sht' 6' t' 7'het n' n!' +'nyr' t' sa)t'5 dhe nu) +und t' d'shto!' n!' d(t' <)ur 6'00(+( nu) duhet t' ,!en( tan( e arr(tur < t' )et' su)ses het(+(n e sa)t'.

*e,!(that'5 0(,!( ( #e7er5 7auar n' raport(n e st(+u0(t dhe nd!es(5 tre,on vet'+v0e-sh+'r(s' t' )u-(uar n' -ush'n e ps()o-(()e t' !asht+e5 a!o )a trans-eruar n'

+arr'dh'n(et e nd!es( t' -or1's s' ,!a00' ose ndryshe t' n!' -un)s(on t' ve8ant' t'0'v(!es the+e0or ps()o<-(()e5 ndoshta n!' v0e-sh+'r(a pa)u-(uar n' s-er'n e

7rendsh+e n,a t' ,!(tha dev(!(+et n,a )y 0(,! 6' po e v'h,o!+' n' prodh(+(n end!es( n,a n(t!e t' !asht+e5 +und t' !et' p'r sh)a)5 se 7u)ur( e n!' +adh's(

propor1(ona0 t' -or1's s' sa! t' !etes's t' 0'v(!eve t' 7rendsh+e sh)a)ton vet'+ n')ushte nor+a0e apo +esatare5 t' 1(0at !an' su7!e)t ( nd!es( +en!'her'. Pas )'sa!5 pr(tet6' )y 0(,! pas sa! do t' !et' n' ,!end!e p'r t' 7'r' trans-er(+ n' 0'v(!et ps()o<-(()en' +'nyr' t' sa)t'5 do t' -(to!' n!' r'nd's( po a6 t' r'nd's(sh'+ t' p'r,!(thsh'+the+e0or p'r +arr'dh'n(et e shp(rt(t dhe -ush'n e trup(t5 s( 0(,!( ( ,rav(tet(t p'r -usha e

+o1(oneve 6(e00ore. !o ( p'r,!(,!et )ara)ter shu+' t' th!esht'5 ne !e+( +'suar t',!e!n' n' 0(,!et the+e0ore t' rea0(tet(t.



$'shtu5 nd'rsa n(ve0( +endor +und t' 7aohet n' do+en(n e ps()o-(()e t' !asht+evet'+ der( n' )u-(!t' e 1a)tuara n' 0(,!(n e /e7er(t5 a!o duhet t' ,!e!n' +7'shtet!en pa)ushte n' s-er'n e 7rendsh+e. Por5 )'to !an' tan( p'r tan(5 +e,!(that'5 vet'+

p()'pa+!et dhe perspe)t(vat5 s(,ur(+(n e tyre 'sht' vet'+ p'r t' pr(tet n,a e ardh+!a.

$y par(+ ( +at!es ps()o0o,!() n' p'r,!(th's(. P'r arsyet(+(n e t(! +' t' ve8ant' dhe

t' e)e)ut(+(t tan( do t' p'r-sh(!' n' v(!(+. )ë pari, +etodat 6' do t' d(s)utohen5 t' 1(0'n edhe !u 0e!o!n' p'r t' p'r1a)tuar se sat' +'dha propor1(ona0e Re(u1hse !an' t' nevo!sh+e n' n,!(t!e sh)a00' t' st(+u0(tdhe nd!es(5 t' s!e00' ,ehends vahduesh+e n!'!t' E+p-(ndun,su1hse. "'n( )'to+etoda s' 7ash)u +e +etodat e +at!es5 da00(+(n n' nd!esh+'r(n'5 n'se )!o +as'sa)t's(sht e n!'!ta )ons(ston vet'+ n' p'rputh!e +e )r(teret e vendosura p'r t'

p'r1a)tuar da00(+et st(+u0uese t' 1(0at )orrespondo!n' +e da00(+et 7ara7artand!es(. P'r a6 sa 'sht' n!' +as' e t(00' n' vetvete n!' r'nd's( dhe (nteres5 edhe )'to+etoda5 ap0()(+(n p'rve8 +7'shtet!es 6' ato o-ro!n' p'r n!' +as' e nd!es(5 r'nd's(s'dhe (nteres(t t' tyre5 dhe !an' n' -(00(+ pa 0(dh!e +e ato +' von' n' v(!(+ e n!'!ta !an'd(s)utuar.

)ë dyti do t' !et' p'r t' tre,uar se s(5 n' t' 1(0(n par(+ ( p'r,!(thsh'+ dhe )u-(!t' 7renda t' 1(0've p'r sh)a) t' p'rp!e)!eve t' )'tyre +etodave5 0(,!(n e /e7er(t5 dhe t' !et' p'r t' d(s)utuar 0(,!(n vet'. G!(thashtu5 )y 0(,! )a5 p'rve8 +7'shtet!en ed(+ens(on(t ps()o0o,!() p'r t' n!'!t'n ,!' s( n!' n,a 0(,!et +' t' a)onsh+e

ps()o-(()5 r'nd's(n' e sa! t' +adhe.

)ë treti, n!' -a)t @-a)t( ( pra,ut4 dhe n!' t!et'r 0(,!( t' d(s)utohet @Po )!o vep'r e45 (

1(0(5 pa u p'r-sh(r' n' the07 n' 0(,!(n e /e7er(t5 n' 0(dh!e +e )'t' -a)t()e dhe t'nd'rhy!n' +e arsyet(+(n e p'r,!(thsh'+ t' +as's +e.

)ë katërti, s( do t' tre,ohet5 se s( +und t' !ust(-()o!' -un)s(on(n p'r,!(thsh+e+ate+at()ore t' )'tyre do)u+enteve5 6' shpreh +arr'dh'n(et nd'r+!et +adh's(s'st(+u0 dhe +adh's(n' nd!es( pa tash+' presuppos(n, n!' )rahas(+ +e per+asa t'nd!es(5 dhe p'r t' +arr' n!' re,!(str(+ t' E+p-(ndun,su1hse (nd(v(dua0e pa r'n(e.

)ë pesti, )y -un)s(on 'sht' vendosur edhe p'r t' d(s)utuar dhe duhet t' +7ahen n't' ,!(tha )'r)esat e tyre.

)ë !jashti, do t' !et' p'r t' tre,uar se s( edhe n' rastet )ur 0(,!( ( #e7er pushon t'v0e!'5 por ende n!' n(ve0 ps()()e 'sht' e +undur.

)ë shtati, n' -und do t' !et' p'r t' p'rdorur )'t' +as' t' do+en(t t' ps()o-(()e t' !asht+e n' 7rend's( t' tran(1(on(t.

Tre t' par't pre! )'tyre detyrave !an' t' +7u0uara n' )'t'5 p!esa t!et'r e 7and's n'v(!(+.

)%%%. Meto!at Matja e "!jeshmërisë. Pas the+e0uar n' )ap(tu00(n A ter+a 'sht' n!' +as' e nd!esh+'r(s' a7so0ute t'

nd!es( (ntens(ve t' nd'rs!e00' t' sas(ve a7so0ute st(+u0 n' ,!er' re1(pro)e t' p'r+asavea7so0ute5 t' 1(0at prodho!n' n!' e+o1(on t' 7ara7art'5 s( n!' +as' e nd!esh+'r(s'd(-eren1(a0e t' a)onsh'+ 'sht' re1(pro)e n,a da00(+et st(+u0uese ose da00(+et e



,!er(+(t5 t' 1(0at prodho!n' n!' nd!es( t' n!'!t(n ndrysh(+ s( n!' +as' e ndrysh(+(tre0at(ve n' nd!esh+'r( 'sht' re1(pro)e e raport(t t' st(+u!ve apo ,!er(+et 6'

prodho!n' n!' da00(+et 7ara7arta nd!es(.

*etodat e +at!es t' da00(+(t t' th!esht' dhe re0at(ve n' nd!esh+'r( nu) 'sht' (ndar'5 p'r sh)a) se t' dy!a s' 7ash)u a!o arr(n5 t' p'r1a)to!' dy st(+u!t 6' ( !ap(n n!'

nd!es( ndrysh(+ dh'n'. /et'+ n!' +und t' rr!edh(n ose n,a +adh's(a a7so0ute ed(-eren1's ose raport( ( tet' st(+u!ve5 dhe t' +atur nd!esh+'r(n' s(pas v0eravere1(pro)e t' n!' ose t!et'r. Se1(0a n,a dy +at!eve p'r-tuar )upt(+(n e sa! por )'tu a(do t' +!a-to!' p'r t' d(s)utuar +etodat n' 0(dh!e +e t' par'.

E)e)ut(+( ( +as's n' 7a' t' )'tyre d(spo(tave )'r)on 6' ne !e+( n' ,!end!e p'rt' v0er'suar 7ara(n' e nd!es(ve dhe da00(+et nd!es( n' rrethana t' ndrysh+e +e t'v'rtet' t' sa)ta dhe +und t' pohohet5 e 1(0a du)et +!a-t e 0eht' p'r sh()(+ t'

par'. *e,!(that'5 n' 7a'5 s(8 )u!ton tash+' +' par'5 +asa e n!ohur -oto+etr()e n'v0er's(+(n e 7ara(s' s' nd!es(ve n' +u()' 6' !u shpesh e +!a-tuesh+e +arr'vesh!ae dy tone5 s(8 'sht' 7ara(a e dy (nterva0e +u()ore5 d( da00(+et tona0 t' ,!y6tar(t dhee +etodave shu+' t' p'r,!(thsh+e5 p'r t' v(n( re n,!ash+'r(n' e da00(+eve nd!es(5-!a0(+( s' shpe!t( do t' !et'. t' v'rtet'5 )a +etodat e +at!es s' nd!esh+'r(s'5 e 1(0a (re-erohet da00(+eve t' tra!nuar +' par' shu+' +' tep'r se a7so0ute5 dhe p'r )'t'arsye 'sht' )'tu par( dhe tre,tohen )ryes(sht n,a ata.

$!o duhet t' ndodh' )'tu n' +as'n 6' n!' pas6yr' t' p'r,!(thsh+e n' natyr' dhe+arr'dh'n(et re1(pro)e t' )'tyre +etodave dhe )ushtet e p'r7ash)'ta t' sa)t's(s' s'tyre 'sht' e +undur 6' the07'sore5 8-ar' 'sht' e r'nd's(sh+e p'r e)sper(+entet dhe00o,ar(t!es s' tyre5 'sht' (dent(-()(+( ( +!a-tuesh'+ p'r t' edhe ap0()a1(onet p'r t'

7'r' +etodat e +undsh+e5 dhe se n' d(spo(1(on )ryesor n' se)s(onet e +'posht+ereu0tatet !an' )uptuar. Por )a+ )'r)uar t' ,!(tha spe1(a0(teteve t' an'ne)sper(+enta0e dhe 00o,ar(t!en e +etodave5 t' 1(0at +und t' v(!n' n' )ons(derat' p'rhet(+e +' t' ho00's(sh+e5 t' pran(sh'+ )'tu5 t' ,!(tha rre,u00at 6' do t' !en' t' dh'n'5teor()(sht !ust(-()uar dhe v'rtetuar n,a ser( prov'5 )'shtu 6' do t'5 n' )und'rsht(+ +e(nteres(n e atyre t' 1(0've u +' shu+' n!' pas6yr' t' p'r,!(thsh+e n' +etodat5 s( n!'

p'rdor(+ ( ve8ant' ( n!'!t' 'sht' p'r t' 7'r'5 s(,ur(sht e v'h,(+(t !an' a6 shu+' t'vonuar n,a -a)t( 6' un' pre-ero! p'r t(u re-eruar n!' shto!1' e )'t(! do)u+ent( n'0(dh!e +e p'rsh)r(+(n +' t' ho00's(sh'+ t' +etodave dhe pasta! pun'suar ,!y)(+e5

#n' !a+ ( n!'!t( 6'00(+ p'r tu 7ash)uar +e t(tu00 U*etodat e +at!es dhe*a27est(++un,en n' -ushat e ps()o-(()eU dhe -o0,ends 1(to!+' sh)urt(+(sht n'ne+r(n e U+etodave t' +at!esU t'. P!esa +' e +adhe e asa! 6' +und t' tre,ohet dhe t'tre,ohet vet'+ sh)urt(+(sht )'tu5 !u do t' e)e)utohet at!e dhe n,an!'her'de+onstruar +' sa)t' teor()(sht5 posa8'r(sht ( +7u0uar p!es'r(sht n,a teste t' ,!en(.

l( Meto!at e matjes, !allimi "ë "!jeshmëri .

a( përfa-ësimi i përjithshëm.

Der( tan(5 un' h(r t' sh)urt's(n'5 tre +etodat e +at!es5 d(-eren1a n' nd!esh+'r( p'r

t' o-ertave5 s(34 *etoda e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e5



94 +etod'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5=4 *etoda e ,a7(+(t +esatar

tre,uar.

N' +'nyr' 6' t' !ap(n n!' pas6yr' t' par' s(p'r-a6'sore n' natyr'n dhe

+arr'dh'n(en e nd'rs!e00' t' )'tyre tr( +etodave5 ata +und t' par' t' ,!(thash)urt(+(sht n' 0(dh!e +e n!' dhe !an' shp!e,uar n' t' n!'!t'n detyr'5 )y -a)t do t'sh6yrto!' )ua0(tet ( 0art' !an' 7u0uar +e t' 1(0at da00(+et pesh'5 edhe pse vet'+ dy t'

par't )'to +etoda !an' n' -a)t ,!etur )'t' )'r)es'.

P'r t' ap0()uar +etod'n e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e n' detyr'n ton'5 ne )e+(n,r(tur dy n,a e)spo(+( n' n!' pesh' t' 1a)tuar n' n!' pesh' d(s( t' ndrysh+e tota0et' vendosur n' an(!e &, # re0at(v(sht +'. N'se d(-eren1a e peshave t' +'dha t'+!a-tuesh+e n' +'nyr' 6' !u do t' +endo!n' se5 ndryshe nu) ,!e!n'du)sh'+. *etoda e d(-eren1ave t' du)sh+e vet'+ tan( 'sht' p'r t' p'r1a)tuar

+adh's(n' e d(-eren1's n' pesh'5 e 1(0a 'sht' e nevo!sh+e t' n!(het s( vet'+ t'du)sh+e. *adh's(a e nd!esh+'r(s' p'r da00(+et n' pesh' do t' !et' +adh's(a eda00(+(t v0er'so( re1(pro)e.

N' p'r,!(th's(5 'sht' e do7(sh+e n' )'t' +etod'5 vet'+ t' +arr' )'t' ndrysh(+ s(shu+' e n!' t' du)sh+e n' 0(dh!e +e sh)a00'n e vet'+ t' du)sh+e p'r t' u0ur5 s( pre!n!' ( padu)sh'+ n' )'t' s!e00' dhe reu0tat( +esatar.

Du)e +arr' d(-eren1'n e pesh's 'sht' shu+' ( vo,'05 )'shtu 6' !u do t' ndon!'her't' +ashtro!' +e p'rs'r(t!en e shpesht' t' e)sper(+ent(t +e dre!t(+(n e d(-eren1's

du)e +arr' dhe e )und'rta n' rea0(tet p'r an(!e t' 0ehta p'r +' t' r'nda por +' e+adhe se pesha e tep'rt ose nd!esh+'r(5 a6 +' ( +adh nu+r( ( sa)t' do t' !et' nu+r( (t' rre+e ose p'r nu+r(n e p'r,!(thsh'+ t' rasteve t' ,!y)(+(t. Metoda e rasteve tëdrejtë dhe të !auar tan( 'sht' p'r t' p'r1a)tuar shu+'n e pesh' t' tep'rt5 ( 1(0( 'sht'n' )ushtet e ndrysh+e n' t' 1(0at nd!esh+'r(a 'sht' 6' t' )rahasohet )'r)on p'r t'

prodhuar t' n!'!t(n raport e rasteve t' sa)ta dhe t' pasa)ta ose raste rea0e t' nu+r(t t' p'r,!(thsh'+ t' rasteve t' . *adh's(a e nd!esh+'r(s' n'n )'to )ushte t' ndrysh+e5+adh's(a e pesh' t' tep'rt vendosur re1(pro)e.

Rastet )ur a!o 'sht' e dysh(+t' nu) duhet t' 0'n' +'n!an'5 por ,!ys+a e dre!t' dhe

,!ys+' t' nu+'rohet n' +es(n e rasteve t' rre+e. N'se d()ush )a vet'+ pesh'n e n!' an(!e s( peshë normale t' dh'n' +e an' t'

7(0an1(t5 )'shtu 6' !u +und t' provon( t' t!era5 +e peshë të !auar, pas vend(+eve t'th!eshta t' per1ept(+(t 6' e 7'!n' t' n!'!t'n ,!'. $'tu5 !u a)on(sht do t' )rye!' d(sa,a7(+5 ,a7(+5 e ,!en5 n' 6o-t' se n!' an(!e e dyt'5 pas( 6' at' e n!'!t' +e na1h(e,t

par' 8+uar. Du)e p'rs'r(tur e)sper(+ent(n shu+' her'5 )'shtu 6' !u do t' +errn(shu+' ,a7(+e5 n,a e 1(0a +und t' -(to!' n!' ,a7(+ +esatar +e +!etet)urr!e. Nd!esh+'r(a p'r da00(+et pesh' do t' !et' p'r t' vendosur +adh's(n' e,a7(+(t +esatare5 e 1(0a 'sht' +arr' s( re1(pro). $!o 'sht' metodë e !aimit mesatar.

Nu) ' ,a7(+et po(t(ve dhe ne,at(ve t' varet n' t' n!'!t'n +'nyr' n,a +un,esa e+end(+(t t' duhur5 ata !an' 6' do t' p'rdoret n' t' n!'!t'n +'nyr' n' at' +as'5 6' do



t' 7r(tet p'r v0erat a7so0ute t' n!'r(<t!etr(t5 por shto( s' 7ash)u.

N' n!' +'nyr' t' n,!ash+e s( n' -ush'n e nd!es( peshe +und t' !en' t' n!'!tat+etoda n' -ush'n e nd!es( t' 0ehta5 nd!en!at e sh'ndosh'5 et!5 n' +'nyr' 6' t' 7atohetnd!es( t' ,!eruara5 du)e e sh6yrtuar . She+7u00 ( rast(n e -und(t +e +etod'n eda00(+eve vet'+ t' du)sh+e n' +'nyr'n se s( e +adhe e n!' d(-eren1' pre! p'r-sh(n

duhet t' +7ahen dy ose vendosur n' 0')ur' n,a 6ar6eve sy t' du)et s( vet'+ t'du)sh+e s(pas +etod's s' rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar5 sa shpesh n' dy n,a n!'rreth t' vo,'0 t' ndrysh+e 0ar,on n!' t' v'rtet' dhe se s( shpesh 7(e n!' ,!y)(+ t'rre+e5 n'se d()ush )'r)on t' v0er'suar5 e 1(0a 'sht' +' e +adhe s(pas +etod's s',a7(+(t +esatar5 sa ( +adh ,a7(+( +esatar 'sht' 6' e )ryen5 n' 6o-t' se !u !en( n')'r)(+ p'r t' 7'r' n!' d(stan1' rreth( n' t' n!'!t'n +adh's( +e t!etr'n.

$'to tr( +etoda t' 8o!n' n' rru,' t' ndrysh+e p0ot'suese p'r t' n!'!t(n 6'00(+. N' t' par'n5 )u-(r( n' +es t' da00(+eve n' 0(dh!e t' du)sh+e dhe t' r'nd's(sh+e t' v're!turas( d(-eren1' vet'+ du)sh+e n' da00(+et dyt' 7er+er)0(1he nu+'rohen @anu0uar pas

papr(turat n' shpe!t )upt(+(n e duhur shpe!t5 t' ,a7uar45 n' da00(+et e tret'unter+er)0(1he +aten.

T' tre +etodat p'rdor(n s( n!' sh)a00' e nd!esh+'r( re0at(v(sht shu+' t' vo,'05da00(+et p!es'r(sht van(sh(n,0y vo,0a. !o do t' sh-a6et +' von' se )!o 'sht'

p()'r(sht +' e do7(sh+e )ur 'sht' e nevo!sh+e p'r t' par' n' sh)a00'n end!esh+'r(s' s' n!' su7strat p'r +at!en e nd!es(.

Pra5 shu+' +und t' ne,0(hohet5 se1(0a pre! )'tyre +etodave 'sht' ( 7atuesh'+ p'r t' ,!(tha -ushat sh6(sore5 por ende ( +un,on shu+' n' 7at(+(n e edhe n!' pre!

)'tyre +etodave n,a t' ,!(th'5 dhe po a6 pa) )an' 6en' t' tre )ryhet p0ot's(sht n,an!'r( pre! tyre.

*etoda e vet'+ da00(+e t' du)sh+e 34 'sht' ap0()uar edhe +' par' n' raste t've8anta )'shtu e De0eenne p'r t' provuar nd!esh+'r(n' nda! dev(!(+eve n,a

past'rt(n' e (nterva0e +u()ore ve8an'r(sht n' +as' t' +adhe dhe +e su)ses(n0u+tur por n,a EH ;e7er p'r het(+(n e raporteve t' nd!esh+'r(s' n' -ushat e pesh'ssu7!e)t(v5 )onta)t dhe nd!en!'n e propor1(on V4 . #n' vet' )a+ 7'r' d(sa e)sper(+entet' !o shu+' t' ,!er' n' -ush'n e nd!es( (ntens(ve e dr(t's5 n!' nd!en!' t' propor1(ondhe +at!en e te+peratur's +e )'t' +etod'.

34 R(sh()(+( S. 33L --.V4 sh(h +7( )'tu n' ve8ant( sh)r(+et e t(! rreth sh6(s's s' t' pre)ur(t dhend!esh+'r( t' p'r7ash)'t5 dhe 1o00e1ta t(! Pro,ra++ata.

sn!' p'rp!e)!e t' +'parsh+e dhe t' t!er' n,a t' n!'!t'n +etod' t' rasteve t' dre!t'dhe t' ,a7uar Pre)ur5 )'shtu 6' un' !a+ ( vet'd(!sh'+5 se a!o e He,e0 *ayer

VV 4 5 )urvar. +ed. T7(n,en n' -ush'n e propor1(on5 dhe e Ren dhe ;o0- VVV 4 n'-ush'n e +at!eve t' sh'ndosh'5 t' dy n,a t' r(n!t' n'n )u!des(n /(erordt<s'5 p'r )'t'arsye ne duhet t' supoo!+' se /(erordt (shte +etoda n' dor'5 edhe pse )!o nu) 'sht'



e 6art' 'sht' v'n' re. #n' vet' e )an' at' t' ap0()uar n' e)sper(+ente shu+' t' ,!eran' -ush'n e +at!es s' pesh's 94 .

VV4 r1h. :I /(erordt<s'. S. K>>

4 r1h /(erordt<s'. H. 9 3K?A S. 3K? ose Po,,. nn. :C/III. S. AWW

94 R(sh()(+( S. K> --.

*etoda e ,a7(+(t +esatar n' n!' )upt(+5 a6 ( v!et'r sa a!o +err n' vart's( v're!t!et5dhe p'r1a)ton sa)t's(n' e tyre n,a +adh's(a e )'t(! ,a7(+eve por p'r t' n!ohur( t(+der( tan( ndodh(n edhe th!esht n,a p()'pa+!a e sa)t's(s' o7!e)t(v p'r1a)t(+(n ev'h,(+eve -(()e dhe astrono+()e apo p'r p'r1a)t(+(n e +adh's(s' s' )'tyre

7ur(+eve t' ,a7(+(t X4 !an' t' )o+7(nuara dhe t' p'rdorura5 por !o s( +etod' ps()o-(() t' +at!es p'r t' hetuar +preht's( e sh6(save n' sy. *' du)et tan( t' !et' n!'n,a +' t' sh)'06yer p'r )'t' 6'00(+5 dhe un' )a+ p'rdorur n' 0(dh!e +e /o0)+ann

p'r t' hetuar +preht's(n' e syr(t dhe Tast+a2es =4 .X4 Pra5 n,a Ste(nhe(0 n' e0e+entet e sa! t' +at!eve sh)'06(+ p. ? n,a &au,(ern' Co+pt. (n,. :&I/. p. K>3 et!

=4 R(sh()(+( S. 3W> --.

N' +arr'dh'n(e pra)t()e +etoda e da00(+eve t' du)sh+e vet'+ n' +es(n e tre+etodat e +at!es 'sht' +' e th!esht'5 +' t' dre!tp'rdre!t'5 t' 8on n' re0at(v(shto7!e)t(vat +' t' shpe!t' dhe )'r)on nd(h+'n e pa) e 00o,ar(s'. *e,!(that'5 duhet t'respe)to!n' vet'+ n!' sas( t' +adhe t' rasteve t' sa)ta dhe t' pasa)ta ose ,a7(+even' +etoda t' t!era p'r t' sh)urtuar n' 7ara(n' e nd!es( t' n!' d(-eren1e n!' ,!y)(+dhe duhet t' s(,urohet p'r+es n!' opera1(on( -atur' )'t' ,!y)(+5 e )ons(deron )'tuda00(+(n ashtu du)sh'+ d(re)t s( n!' p'r t' n!'!t'n nd!es( t' +en!'her' dhe n' 6o-t'se !u )en( nevo!' p'r p'rs'r(t!e dhe sa)t's(n' e v(at(+(t t' n!' +!et p'r a-(r+(+(n,!y)(+(n (nd(v(dua0 )'tu5 )'shtu 6' +und t' +7'shtetet n' shu+' pa) raste )!o ende5sepse 8do rast (nd(v(dua0 v'h,(+(t5 n!' reu0tat 'sht' n' vetvete. P'r de)0arat'n e

par' t' p'r,!(thsh'+ t' 7aave dhe )u !u duhet !o shu+' )oh' p'r t' shpenuar n'

v'h,(+et5 )!o +etod' 'sht' p'r )'t' arsye a)on(sht sh-a6et s( +' e p'rshtatsh+e. *e,!(that'5 het(+et +' t' ho00's(sh+e du)et sa)t's( a6 e +adhe +' pa) t' p'rshtatsh+e dhe !o de-(n(t(ve t' a-t' se dy +etodat e t!era5 t' 1(0at !u duhet t',!en( )'t' arsye shtyr' ,!(th+on' n' Tra1) n!' het(+. N' ve8ant(5 e p'r!ashton sesh)a00a e aerop0an *ER$&<vet' t' ,!y)(+(t su7!e)t(v 0e!uar +' shu+' 0(r( vepr(+(5du)e u hv(00uar se sa +etodat e t!era. ( nu) 'sht' n!' v0er' a7so0ute as p()a e par')u n!' ndrysh(+ nd!es( 'sht' vet'+ e du)sh+e5 edhe )ur a!o hdu)et5 +und t'

p'r1a)tohet sa)t's(sht !u sh)on( n'p'r n!' per(udh' dysh(+ +7( at' se n'se a( 'sht' (du)sh'+ apo !o. Nu) do sh)a00a e aerop0an *ER$&<vet' t' +arr' pa) t' 0art'5 pra

vet'+ n!' ndrysh(+ ( t(00' )on1eptuar s( vet'+ t' du)sh+e5 p'r!asht(+ dhe s(,ur(shtdu)et n' repet(t(ons e e)sper(+ent(t s( n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e5 )u pasta! por)(shte nevo!' p'r n!' ndrysh(+ pa) +' e vo,'0 shpesh edhe duhet t' sh-a6et



du)sh'+5 )'shtu 6' +'nyra e vet' re-0e)tuar n' ato t' dre!t'n dhe rasteve t' ,a7uara p'r t' du)e ,!(th+on' raste !an' dre!tuar +e pasta! )u !u !en( ,a7(+ n' 0(dh!e +edre!t(+(n e d(-eren1's ose dysh(+ +7etet5 raste 6' duan t' +erren n' p'rputh!e +enu+r(n e tyre t' +adh n' )ons(derat' .

*e,!(that'5 n!' +'s(+ n,a p'rvo!a5 se n' +'nyr' p'r t' th'n' +e veten p'r t'

nd!ehen t' n!' t' vo,'05 por ende t' s(,urt t' +!a-tuesh+e t' per1eptuar5 d(-eren1a)o+un()o!' )'t'5 n'se !o a7so0ut(sht5 por n' a-'rs( t' p()'r(sht r(prodhuar n'e)sper(+ente t' ndrysh+e dhe +e dy-(sh(+ t' e)sper(+enteve a +und t' +arr'reu0tat t' +(r'. /'re!t!et e +'parsh+e )an' p'r 6'00(+ n' asn!' +'nyr' p'r t'+(n(+(uar v0er'n e )'sa! +etode5 por vet'+ 6' t' s(,uro!' t' n!'!tat avantahe dhed(savantahe nda! +etodave t' t!era n' dr(t'n e duhur. Do t' thon' t' ps()o-(()e t'sa! s( +!et hand(est 'sht' e hu+7ur. !o )a provuar veten n' duart e pronar(t t' tyre+e an' t' t' n!'!tave t' dh'na the+e0ore t' -(tuara +(r'5 dhe t' t!er'5 un' vet' )a+

pasur +und's( t' +!a-tuesh+e p'r t' 7(ndur veten e do7(a e tyre.

*etoda e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar 'sht' ndoshta +' e 0odhsh+e5 dhe 'sht'+' +(r' n' 6o-t' se !u nu) )en( shu+' )oh' dhe dur(+5 t' +os an,ahohen n' n!'!t'5s(8 'sht' 7'r' +e t' dre!t' d(sa dhe raste t' ,a7uara5 sa +' shu+' t' !et' 8do ,!'5 porn!' n,a shu+' +und t' thuhet dhe t' n!err' shu+' t' +(ra5 d+th ( provo)uar n!'r(<t!etr(n5 t' +arr' reu0tatet5 )ushtet 0(,!ore n' -ushat nd!es(. $!o )'r)on nd(h+'n e00o,ar(t!es5 por +und t' ,!ur+ohen n' opera1(onet e 0eht' t' e)e)utuesh+e. N!'

par(+5 +e,!(that'5 n' +etod'n e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e n' n!' ndrysh(+ t'vet'+5 vet'+ t' du)sh+e5 'sht' raportuar s( n!' +as' e da00(+(t n' nd!esh+'r(5 +undt' t'rhe6' +7( +etod'n e dre!t' dhe t' ,a7uar raste pa) +' t' +'dha dhe ndrysh(+et

+' t' vo,0a n' vu00net(n n' p'rp!e)!e5 dhe du)e nu+r( ( ndrysh'+ ( rasteve t' sa)tadhe t' pasa)ta t' +arra n' )'t' rast5 t' spe1(a0(uar )rahas(+(n.

*etoda e ,a7(+(t +esatar )'r)on n!' nu+'r t' +adh prov' dhe n!' nd(h+' t' 0ehta-atur'n. T' dy!a +etodat -und(t )an' p'rpar's( t' +adhe )'tu5 t' 7auar n' par(+et e

provuara t' pro7a7(0(tet(t dhe t' !en' n' ,!end!e t' )ontr(7uo!n' d(8)a n' prov'vet'. N' -a)t5 (nteres( n' at' 6' )a+ ,!etur n' ushtr(+(n e ,!at' t' )'tyre +etodave'sht' rua!tur dhe rr(tur +e shu+' +e )'t' aspe)t >4 .

>4 P'rdorn( +etod'n e notave +esatare. &(dhur S. 995 3K - *endor

*a2pr(n(p(en S. 3K9 --.

b( o"si!erata të përjithshme !he masat paraprake ? ( .

Pra5 vet'+ t' du)et vorstehends d(s)utuar sh)urt(+(sht +etodat p'r sh()(+ t' par'5dhe n' par(+ !an'5 ata )'r)o!n' por n' hart(+(n dhe 7at(+(n e shu+' )ons(deratavedhe p'r)u!des!es5 ndon!'her' p!es'n v'h,(+(t t' 00o,ar(t!es 6' spe1(a0(ohen

p!es'r(sht n,a +etoda dhe -ush'n e)sper(+enta0e tyre . Pa) a shu+' t' p'r,!(thsh'+5 por t' 7atohen n' v(!(+.

?4 R(sh()(+( S. 9?<>9.



N' t' tre +etodat 0ua!n' papr(turat t' parre,u00ta5 t' 1(0at p!es'r(sht s( paso!' e+an(pu0(+(t5 !ust(-()ohen p!es'r(sht n' )ushte su7!e)t(ve t' +end(+(t t' +adh's(ve t')rahasuar5 n!' ro0 t' +adh. 'sht' 6'00(+( ( a)s(denteve t' )ons(deruesh+e5 s( n'+etod'n e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e t' d(-eren1's au-u-assende 'sht' du)e rr(turshu+' shpe!t5 shpe!t redu)tuar n' +as' t' +adhe5 dhe p'r t' 7'r' s( n' +'nyr' t'

)ons(deruesh+e p'r t' shp!e,uar at'5 duhet t' )en( n!' +adh's( +' t')ons(deruesh+e5 s( ohnede+ v0era 6' !u t' re,!(stron( s( d(-eren1' vet'+ du)sh'+'sht'5 n' +'nyr' t' ,!eruar n,a t' papr(turat e +'dha. &e e-e)tet rast(t5 pesha shpe!tshu+' +' t' v'sht(r' s' shpe!t( t' sh-a6et shu+' +' t' 0ehta n' +etod'n e t' dre!t'sdhe t' rasteve t' ,a7uara5 se sa t' t!era5 n' +'nyr' 6' nd()(+( ( pesh's shtes' )und'r)'t(! nd()(+( t' paparash()uara !o shu+' 'sht' ( sh6et'suar5 a!o 'sht' n' 0(dh!e +e t'1(0at se t' papr(turat parre,u00t +esatare sa +' shpesh t' rr(t!es pa)'suar e-e)t(n pas)'t' dhe at' an'5 nu+r( ( rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar du)sh'+ n!'!ta5 n' 8do rast5rastet e duhura n' rast t' redu)tohet n' +'nyr' 6' nu) )a ose +' t' vo,'0 t'

papr(turat do t' hv(00ohet. N' +etod'n e ,a7(+(t +esatar n' -und ne da0 +en!'her'se ,a7(+( duhet t' d'shto!' n' +esatare +' t' +adhe5 +' shu+' +adh's(ve )rahas(+du)en +' t' +'dha n,a t' papr(turat e s' shpe!t(5 s' shpe!t( +' pa) )und'r n!'r(<t!etr(t.

"(e t' sh)urt'r5 a)t(n +' t' parre,u00t a)s(denta0e5 +' ( vo,'0 'sht' v0era p'r t' tre+etodat e 1(0a 'sht' +as' e nd!esh+'r(s'5 dhe nu) )a a7so0ut(sht asn!' +'nyr' p'r t'+arr' n!' n(ve0 t' 0(r' t' )'tyre t' paparash()uara *adh's(a +esatare e tyre 'sht',!(th+on' n!' -a)tor n' +as' +e. $!o tan( nu) e pen,on p'r t' -(tuar sh)a00' t')rahasuesh+e t' nd!esh+'r(s'5 p'r sa )oh' 6' )y -a)tor +7etet )onstante5 d+th5

+7a!tur )a6 ,!at' rast's(t' parre,u00ta n' +esataren n!'!t'n +adh's( po )!o do t'(shte e +etodat e +at!es e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara dhe t' thot' ,a7(+e nu)e)(sto!n' pa )'to t' papr(turat. Por )!o 7aohet n' v'h,(+(n e +'parsh+e5)ons(derat' e r'nd's(sh+e5 vet'+ vet'+ p'r t' )ons(derohet s( e )rahasuesh+e +e+asa t' t(00a t' nd!esh+'r(s'5 )u +und t' +arr(n p'rs(p'r n!' 0o!' t' n,!ash+e t'rando+ness5 e 1(0a 7'n th(rr!e p'r n!' )rahas(+ t' sa)t' t' tent(+(t t' !asht+e dherrethanat e 7rendsh+e. N'se +an(pu0(+ ndryshon n' testet d(s(5 edhe ndodh+en!'her' n!' t!et'r 0o!' e du)ur(ve t' rast's(sh+e dhe t' d',!uar +as'n n' t' !en' t')rahasuesh+e ashtu s( nu) +und t' +arr' t' n!'!t(n 6'00(+(n e a)s(denteve p'r sh)a)t' ndrysh(+et e +undsh+e t' )ushteve t' 7rendsh+e n' (nd(v(d' t' ndrysh'+5 ose n')oh' t' ndrysh+e n' t' n!'!t(n (nd(v(d. $udo dev(!(+et nd'r+!et +at!eve t'nd!esh+'r(s' t' tre,uar5 e duhet pra ,!(th+on' t' )'r)o!' t' par' n'se ata !an' t'0(dhur +e da00(+et rea0e n' nd!esh+'r(5 apo +un,es'n e )rahasuesh+'r(s' errethanave n' t' 1(0at ato !an' testuar.

Testet do t' r(prodhohet shu+' n' p'r,!(th's( dhe5 s(8 vur( n' du)!e tash+'5 n!'nu+'r shu+' ( +adh 'sht' ( n!'!t' nevo!sh+e ve8an'r(sht n' +'nyr'n e t' dre!t's dhet' rasteve t' ,a7uara dhe t' thot' ,a7(+ n' +'nyr' 6' t' +arr' reu0tate t'

7esuesh+e. Nu+r( ( +adh ( v'h,(+eve )'tu n' -a)t )a n!' )upt(+ shu+' t'

ndrysh+e se n' +at!et -(()e dhe astrono+()e. N!' *adh's(a -(()e ose astrono+()e,!(thashtu +und t' p'r1a)tohet +e sa)t's( shu+' n,a n!' +!et +at!e +' pa) t' sa)ta5s(pas +etodave t' a)onsh+e t' pro1edur's.na t!et'r5 n' +'nyr'n e ,a7(+(t +esatar



dhe t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara nu+r(t t' +adh t' vet' e)sper(+enteve )ushtesen1(a0 t' sa)t's(s'. /'h,(+( ( vet'+ )'tu 'sht' a6 ( +(r' sa nu) )a )upt(+5 dhe n!'nu+'r ( vo,'0 edhe +' t' sa)ta v'h,(+et nu) 8on n' sa)t's(n'. Rastet e dre!t' dhe e,a7uar (nd(v(dua0e5 ,a7(+et (nd(v(dua0e !an' +!a-t t' parre,u00t5 n' t' v'rtet' ,rupet' vo,0a e)sper(+enta0e5 por se ata !an' t' an,ahuar n,a !asht' n' rrethana shu+' t'

n,!ash+e5 por +und t' !ap(n reu0tate shu+' t' ndrysh+e5 nd'rsa ata shpesh ( ha7(turt' da0(n n,a )'to parre,u00s( n' ,rupet +' t' +'dha e)sper(+enta0e7ere(nst(++endsten reu0tatet p'r t' par'. $!o v0en edhe )'tu +!a-t5 ( n!ohur n'

pro7a7(0(tet +e e+r(n e 0(,!(t t' nu+rave t' +'dhen!5 t' 0(,!(t e 1(0a dre!ton a)s(dent5+e )usht 6' a)u+u0on t' n!'!t'n ,!'.

Ju +und t' v'sht(r' t' )rahasohet +etodat tona +e d(8)a +' t' p'rshtatsh'+ sedu)e p'rdorur n!' Proteus5 n' vend t' du)e u p'r,!(,!ur pyet!eve t' shtruara +' t'th!esht' dhe t' etur p'r t' +arr' ndr(8on p'r+es -or+ave e1hse0ndsten 6' a( t'rhe6t' t'rh(6et ndon!' p'r,!(,!e n' )'t' dre!t(+ por +!a-ton5 undeterred n,a -a)t( 6'

vet'+ ndon!'her' t' +7a!' t' n!'!tat p()'5 )'shtu 6' !u detyro!n' at' n,a n!' p'r,!(,!et' s(,urt. #n' )a+5 s(do+os +e +etod'n e rasteve t' +(r's e t' )e6es5 -rherh(nhu+7ur shu+' )oh'5 s( un' (sha ,at( p'r tu t'rhe6ur n,a n!' or' apo pa) reu0tated(t' ,!y65 pa 6en' n' ,!end!e p'r t' ardhur n' d(8)a t' n,urta der(sa un' vendosa t',!(th' +ua!(n e ,!at'5 8do d(t' n' 0(dh!e +e 0 per(udh' prove or' p'r t' p'rs'r(ture)sper(+entet ,!(th+on' )rahasuar +e t' n!'!t'n p()'5 )u )a+ +arr' reu0tatet5 +e t'1(0't un' duhet t' !et' sh)a) ( )'na6ur.

P'rve8 6' nu) +und t' e0(+(nohet5 nd()(+ ( 1(0( n,a @)'shtu4 'sht' +adh's(a ed(-eren1' t' paparash()uara t' parre,u00t n' +adh's(n' e v0erave t' d(+ens(on(t5 t'

papr(turat 6' p'r sa )oh' at' dho+' dhe )an' p'r t' )o+pensuar n,a p'rs'r(t!a eshpesht' e e)sper(+enteve n' +'nyr' nd!esh+'r(a do t' +7etet e n!'!t'5 t' pun'suarn' )oh' t' ndrysh+e Provon( p'rs'r( ,!en p'rputh!e +e v0erat e +as's5 )'shtu 6'vet'+ t' rast(t hu+7et nd()(+(n e sa!5 dhe reu0tatet der( tan( !an' pat!et'r t' pavarurt' rast's(ve. P'r t' 6en' t' s(,urt se )y 'sht' rast(5 !u do t' vahdo!n' 8do ser( prov'a6 )oh' ose duhet t' p'rs'r(tet der(sa t' -ra)s(oneve t' +'dha apo p'rs'r(t ndesh!en en!'!t' n' reu0tatet n' -!a0'5 du)e 0e!uar rr!edh'n e dev(!(+eve rend(t a6 t' vo,0a5 sa

p'r t' duhet t' 0e!o!' ,a7(+ v'h,(+( n' v'h,(+et -(()e sepse a)s(dentet nu)a7so0ut(sht 1o+pensa70e p'r-a6'so!n' ,a7(+et v'h,(+or n' +etodat tona. N'se n!'

ndesh!e 'sht' e -ra)s(onet e vo,0a5 nu) duhet t' 6et' n' vetvete t' rr(!' te)rast's(a. P'r +' tep'r5 ,ur pro7a7(0(tet( s(,uron +!etet5 n,a n!'ra an' n(ve0(n esa)t's(s' 6' !u do t' pres(+ p'r t' arr(tur +e n!' pro7a7(0(tet t' 1a)tuar n,a n!' nu+'rt' 1a)tuar t' v'h,(+eve5 p'r t' p'r1a)tuar parapra)(sht t' 00o,ar(tur n,a ana t!et'r5sh)a00a e sa)t's(s' s' -(tuar n' nu+r(n e v'h,(+eve dhe sh)a00'n e )on-or+(tet(t5du)e tre,uar v're!t!et (nd(v(dua0e ose -ra)s(onet e n!' ser( t' v'h,(+eve.

E)sper(+entet !an' +e t' v'rtet' e +undur p'r t' n,r(tur s(8 'sht' p0an(-()uar 6' n'-(00(+ n' 0(dh!e +e n!' 6'00(+ t' 1a)tuar por +und t' n!err' n!' Tatonne+ent

p'r)ohsh'+ shpesh t' !et' e p'rdor(+(t t' +adhe p'r t' p'r1a)tuar )ushtet e +at!es t'

-avorsh+e dhe t' +erren parasysh rrethanat )ara)ter(st()e p'r t' p'r1a)tuar p0an(n ee)sper(+enteve pas )'sa!5 edhe )ur nu) 'sht' n' 7ash)'<hu0u+t(+(n e Gan,es5 p'r t'+arr' st'rv(t!e5 p'rve8 'sht'5 )an' p'rpar's( t' )et' tash+' t' )a0o!' n'p'r -a'n e



par' t' st'rv(t!es dhe n' )'t' +'nyr' p'r t' s!e00' n!' p!es' t' ndrysh(+eve t' varur n'stud(+(n )ryesor n' e0(+(n(+(n. Nd'r)oh'5 nd()(+( ( ushtr(+(t 'sht' ,!(th+on' n!'e0e+ent t' +erren parasysh dhe p'r )'t' arsye 'sht' e do7(sh+e p'r t' +arr' t'n!'!t'n ,!' n' e)sper(+entet e para parapra)e p'r n!oh!en dhe nd!e)!en e t' n!'!t'n)ons(derat' sepse p'rp!e)!et e +'vonsh+e5 )u pra)t()a 'sht' tash+' p!es'r(sht

ndodhur ose p'rparuar n' )u-(5 )!o vet'+ !oper-e)te ose aspa) 0e!o!n'. P'r t' sh+an,ur n!'ansh+e dhe p'r t' +arr' reu0tate t' v0e-sh+e vet'+ p'rraportet e ,r(+1ave5 'sht' n!' ndrysh(+ ( ,!er' +etodo0o,!() ( +undsh'+ ( rrethanave

p'r t' s!e00' n' ap0()(+. #n' shpesh )a+ pasur p'rvo!' se a!o 6' u sh-a6 +!a-t0(,!'r(sht n'n )ushte t' 1a)tuara5 n'n rrethana t' t!era do0( )re!t ndryshe A4 5 se )a+

7'r' shu+' t' )u!dessh'+5 reu0tate t' 1(0at nu) e )an' provuar n' rrethana shu+' t'ndrysh+e5 p'r t' -o0ur s( n!' ,!enera0 . Por tan( hyn n' n!' )on-0()t. /ar's(shtrrethanat +ehrer0e( n' 0(dh!e n'nshtruar e)sper(+enteve5 e +' pa) teste 6' !u +und t'ap0()on( p'r 8do (nd(v(d5 +e +' pa) sa)t's( +'nyr' s( n!' e t'r' p'r t' p'r1a)tuar

sh)a00'n e 0(dhur +e )'to. Ju duhet5 pra5 vet'+ )u!des sa +' shu+' 6' t' +os duan t'hetuar 8do ,!' n' +'nyr' 6' t' thon' se n' t' n!'!t'n )oh'5 !ap(n as,!'5 +!a-t e arr(tur5

por p'r t' +7a!tur n' n!' an'5 +etod'n p'r rrethana t' 1a)tuara e +7a!tura.

A4 $!o 'sht' ve8an'r(sht e v'rtet' e raporteve t' ,a7(+(t ende p'r tu p'r+endurvahduesh+e.

P'r t' (0ustruar at' n' she+7u! t' testeve pesh'5 ne +und t' sh6yrto!+' se s(ndryshon nd!esh+'r(n' nda! ndrysh(+eve n' pesh' n' var's( t' +adh's(s' s' peshave

)ryesore. Por +endo! se !u )en( s(tuata n' )'t' dre!t(+ 'sht' p'r1a)tuar n' n,r(t!en estandard(t t' peshave +e n!' dor'5 !u p'rs'r( do t' ,!en( reu0tate t' n!'!ta5 )ur !u n,re peshat +e dor'n tua! t' t!era5 ose n' 6o-t' se n' vend t' dy +e n!' dhe t' n!'!t'n dor'5n!'5 he6 t' t!era +e n!' +e an'n t!et'rM Ose n' 6o-t' se !u t' ndrysho!' tra!tuar ose+'nyr'n e su0+uar an(!et apo po(t'n e peshave n' an(!eM nu) 'sht' sh)a00a en,r(t!es 8do an(!e5 (nterva0( nd'r+!et n,r(t!en e dy5 reu0tat5 n'se r'nd' e par' ose t'dyt' sh-u6(uar po )ryen 8do shu+' t' da00(+eve 0art's(MG!(thashtu do t' +errenreu0tate t' n!'!ta5 n'se e)sper(+entet +e pesh'n )ryesore e +' t' vo,0a t' +'dha n'n,!(t!e 6'00(+5 dhe n' 6o-t' se a!o 7'n n' +'nyr' t' )und'rtM -ar' nd()(+( )a at'5

)ur ata du)e 7'r' +e ar+' t' 0odhur e 0odhur dhe !oM S( -un)s(onon raport( ( rastevet' dre!t' dhe t' ,a7uar +adh's(a e pesh' shtes'M dhe )'shtu +e radh'

P'r n!' stud(+ shterues ( nd!esh+'r(s' nda! ndrysh(+eve n' pesh' +e t' v'rtet'd',!uar n!' p'r1a)t(+ t' t' ,!(tha )'tyre nd()(+eve5 dhe n' -usha t' t!erae)sper(+enta0e t' nd!esh+'r(s' ndodh(n nd()(+e t' t!era vet'+ n' at' 6' duhet p'r t'hetuar at'. Por 8do nd()(+ ( t(00' )'r)on 6' t' p'r1a)tohet n' +'nyr' t' s(,urt' n,a+adh's(a e sa!5 dre!t(+(5 n' var's( t' *(tu+stnden5 n!' nu+'r t' +adh t' p'rp(6en)er1en(+.

ty )u 'sht' e nevo!sh+e p'r t' )rahasuar nd()(+(n e rrethanave t' ndrysh+e5

e)sper(+entet ,!(thashtu !an' a0ternuar n,!(tur dhe du)e 7r(tur n' )'+7(+ dhe p'r t'd(s)utuar +e v0erat +' t' +'dha dhe +' t' vo,0a5 6o-t' n' d(t't e n!'!ta apo d(t' t'a0ternuara +e nd()(+(n t' 1(0(n rend( ( e)sper(+enteve )a +7( su)ses(n du)e



ndryshuar nd!esh+'r(n' ose p'r arsye t' t!era5 p!es'r(sht n!oh(n5 )o+pensuar p!es'r(sht5 p'r t' p!es'r(sht t' +arr' n' )ons(derat'. $!o 7'het n' she+7u!t e testeve pesh' 7atohen p'r nu+r(n e the)s te ndrysh+e5 pesha t' ndrysh+e shtes'5 (nterva0et' ndrysh+e )ohore t' 0art's(5 et!5 6' ( n'n'shtrohen t' testeve.

. Gire eksperimentet me një shumëllojshmëri të theks janë, për shemull, mund të

vazhdojë n!a një në të njëjtën ditë seri e n!jitje e parë, pastaj duke zritur pasime, tënesërmen e njëjta zritëse e parë, pastaj në n!jitje kalon6 ose në mënyrë që ata janënë një ditë të vetme në n!jitje urdhër, në vijim kalon thjesht zritur6 %ilat ndryshime

janë metodike nëpër tërë seri të ditëve, e %ila merr seri provë në pretendiminvazhduar.

ë disa !jyqe kam në vend të !jithmonë të 5illojë me vlerat më të vo!la apo më tëmëdha dhe të a5ërt, 5illoi pas seri me se%ilin n!a vlerat e testuar dhe e mylli serinë

prapa dhe përpara në mënyrë të vazhdueshme, sikur të ishin të plani5ikuar në njërreth ku pika e 5illimit, të shkojnë nëpër lak, mund të merren në mënyrëaritrare. doshta por peshon të mirën e saj, si për një kompensim të plotë tëndikimit të rendit të eksperimenteve ?isavantazhi i thjeshtësisë reduktuar të metodësnuk është në ose mi peshon vetëm në rrethana të ve<anta.

rdhur n' p'r,!(th's( n' nd()(+(n e )oh's s' testeve t' ndrysh+e5 d(sa !an'rea,(+(n rrethanat n' )ons(derat'5 p!es'r(sht n' )on-0()t5 dhe tan( +und t' n' )'t'5tan( +7(ot'ro!n' n' )'t' )upt(+. N,a n!'ra an'5 t' v(!'5 s(do+os +e +un,es'n eushtr(+(t5 v'+end!es dhe vepr(+tar(n' e )upt(+ or,aneve n,a n!' )oh',!at!e t'1a)tuar t' test(+(t t' the+ vet'+ )a6 n' tren dhe t' -(00o!n' t' vepro!n' +e n!'un(-or+(tet t' 1a)tuar5 n,a ana t!et'r ata !an' t' 0odhur n,a n!' vahdo( ,!at'5 ( 0odhurose pas rrethanat tendosur +' n' -und e 7'n n,a -(00(+( n' dhe shpesh n,a n!' ser( e,!at' e e)sper(+enteve5 nd()(+(n e p'rvo!' n' rr(t!e der( n' 0(,! t' 1a)tuar )u-(!t'. T',!(tha )'to nd()(+e +und t' 7'het o7!e)t ( stud(+(t t' ve8ant' por p'r a6 sa ato t'hy!' n' 0o!' n' 8do het(+ n' vetvete5 'sht' 6' t' ( )ushto! v'+end!e t' ve8ant'.

nu) !en( p()'r(sht o7!e)t ( het(+(t5 )'shtu 6' !u )en( t' -ort'5 e 1(0a varet5 p'r t'sh+an,ur ndrysh(+et e sa +' shu+' t' !et' e +undur5 )'shtu 6' nu) do t' vahdo!'

p'rp!e)!et p'r 0odh!e t' tepruar apo a1ar(+5 dhe e)sper(+entet e pre-eruesh+e +e (n,ada0t' ose Pas p'r-und(+(t t' pro,res(t t' ushtr(+(t ato +e p'rpar(+(n e shpe!t'

ushtr(+. Por 6' n!' vahd(+ t' 1a)tuar t' vahduesh'+ t' e)sper(+enteve n,a anat!et'r n!' avantah ashtu s( p'r un(-or+(tet(n 6' t' -((7(0(tet(t e 1(0a 'sht' p!es' e 8dod(t'5 p!es'r(sht n' pra, t' d(t' n' n!' )oh' t' dh'n'5 )'shtu 6' !u )en( n!'5 p'r(nd(v(dua0(tet dhe raportet a-rohet p'r1a)t(+(n5 P'r t' )'r)uar p'r n(ve0(n n' )'t'dre!t(+5 t' 1(0at duhet t' 0'n' n' or't e tyre t' ,!(th've5 por n' 8do rast !o p'r t' v'n'0(,!(n n' p'r!asht(+(n5 por p'r1a)t(+(n e sa)t' dhe )o+pens(+(n e )'tyre nd()(+evet' 1(0at nu) p'r!ashto!n' veten p0ot's(sht du)e p'r-sh(r' s( n!' +arr'vesh!e p'r)at'se+etod()e e ,!y6eve d',!uar dhe at' (n-or+a1(on t' deta!uar 'sht' 6' t' ,!endet n'd(s)ut(+(n e se1(0's +etod'.

S( t' do7(sh+e dhe t' nevo!sh+e n!' ndrysh(+ +etod() n' rrethana 'sht' t' heto!'nd()(+(n e d(vers(tet(t t' tyre5 ende 6'ndruesh+'r( t' )uptuesh+e +' t' +adh t'+undsh'+ t' n!'!t'5 apo !o p'r t' +arr' n' der( +' tan( s( e t(00'5 +' t' +'dha



var(a1(onet e tyre t' +undsh+e t' )o+pens(+(t n' t' ,!(tha e)sper(+entet 'sht' enevo!sh+e5 t' 1(0at n' rrethana t' 1a)tuara p'r t' 7ash)uar n' n!' Reu0tatet e

p'r7ash)'ta. N' 6o-t' se n!' )a rrethanat e !asht+e n' )'t' dre!t(+ n' -u6(n' e t(!5ende nu) e 7rendsh+e n,a th!esht s( nd!esh+'r( edhe s( d(sa !an' t' n!'!t'n sh)a00'8'sht!et +es+e<5 p!ese+arrese e 7rendsh+e t' n!' ndryshuesh+'r( !o t'

par'nd's(sh+e n,a as sh)a6e t' parash()uesh+e e as t' e0(+(nohet. $!o e 7'n dy)ons(derata t' nevo!sh+e n!' her' 6' !u t' +errn( *a27est(++un,en n,a per(udha t'ndrysh+e5 n'se ( pun'suar tash+' n' )ushte (dent()e t' !asht+e5 !o 0eht' t')rahasuesh+e s( n' 6o-t' se !u nu) e )an' 7(ndur +e -a)t(n vet' t')rahasuesh+'r(s' s' dyt(5 se !o vet'+ 6' ndan n!' ser( t' ,!at' e)sper(+entesh n',rupe n' 7a' t' )ushteve t' ndrysh+e e)sper(+enta0e5 por edhe n' )oh' p'r t' hetuart' t(00a t' ve8ant'5 dhe n' p'r,!(th's( pre-ero!n' reu0tat(n 00o,ar(t!es s' -ra)s(onet,!y)(+et e ,!atura 10u77ed s' 7ash)u5 s( reu0tat ( t' ,!(th' rresht un-ra1t(onated n'n!' )oh' t'rhe6.

N' p'r,!(th's(5 -ra)s(on(+( )a avantah(n t' na s(,uro! )ons(sten1'n +' t' +adheapo +' t' vo,'0 t' reu0tateve 6' do t' nd!e)(n e1ur(n' e +undsh+e t' ushtr(+(t dhe8-ar' 'sht' ,!'!a )ryesore5 n!' +e ,!y6et +' t' ,!ata shpesh n' dre!t(+ t' )und'rt vet'nd!er'<+arr!es5 nd()(+(n e tra(rave t' 7rendsh+e p'r t' e0(+(nuar +'nyrat +' t's(,urta t' th!eshta se )ur tra!t(+(n v're!t!et s( t'r's( S(8 'sht' e 6art' n,a d(s)ut(+( (+etodave t' ve8anta.

*e,!(that'5 reu0tat( 00o,ar(t!en e 8do p!es' p'r sh)a) t' nu+r(t +' t' vo,'0 t'v'h,(+eve 6' hy!n' at'5 vet'+ s(,ur( +' pa) se a!o e t'r's(n'. Por 00o,ar(t!e

pro7a7(0(tet( tre,on se +7u0ohen du)e )o+7(nuar reu0tatet e -ra)s(onet e s(,ur(s'5

at' 6' 'sht' hu+7ur n,a -ra)s(on(+( n' (nd(v(d pas s' 1(0's avantahet spe1(-()uara e-ra)s(on(+( ende e)(sto!n'.

N,a ana t!et'r5 +e,!(that'5 rr(t +e -ra)s(on(+(5 -uss(ness e tra!t(+(t dhe preant(+(ne ,!y6eve5 dhe nu+r(n e p'rp!e)!eve 6' n!' v' n' n!' p!es' )a n!'5 vet'+ +e nu+'r t'+adh t' e)sper(+enteve )onver,!en1e e v(!ave para0e0e n' +etod'n e t' dre!t's dhe t'rasteve t' ,a7uara dhe t' thot' ,a7(+5 p'r tu dh'n' t' pad'+sh+e n' rast t')ons(derohet e vo,'0 n,a n!' )orr(,!(+5 ose du)e ap0()uar n!' ,!(th+on' n!'!t(nnu+'r e prov'5 +und t' nd()o!n' n' +adh's(n' e v0erave d(+ens(on5 s( teor()(shttre,o!' dhe t' provo!' n,a p'rvo!a.

N,a 8do ,rup t' vo,'0 +' t' ,!er' t' e)sper(+enteve t' nevo!sh+e 6' t' vahdo!' p'r d(sa d(t' ose edhe !av' dhe +ua!5 p'rp!e)!et n' (nterva0e t' rre,u00ta )ohore t' !et'e +undur dhe t' rre,u00t t' ndar'5 6' p'r+7an shu+' t' n!'!tat p'rp!e)!e t' !et' e+undur p'r t' 7'r' departa+entet n!'!ta ose s(+etr()e t' pred(spouar. Respe)t(+(nr(,oro t' n!' +'nyr' t' 1a)tuar n' )'to +arr'dh'n(e5 !o vet'+ )ontr(7uon p'r t' 7'r'

p'rp!e)!et e d(t've t' ndrysh+e t' )rahasuesh+e +e n!'r(<t!etr(n p'r t' 0'v(ur n' dhe p'r t' +arr' p'r t' paranda0uar )on-u(on(n dhe ,a7(+ n' rre,u00(+(n e )ushtevee)sper(+enta0e5 por edhe p'r t' 0eht'suar 00o,ar(t!et dhe 8do P'r t' 0eht'suar

p'rdor(+(n e ndon!' v'h,(+eve. Nd'rsa n' 6o-t' se !u +' shpe!t sa +' shpe!t s( n!'shu+' e v'h,(+eve5 tan( n' )'t' s' shpe!t( n' at' ep(sod5 tan( n' )'to rrethana pa-()se s' shpe!t( -ton ata a)on(sht vuan do7(n' e v'h,(+eve n' t' ,!(tha



aspe)tet.vantah( ( p'r,!(thsh'+5 urdhr( )a )udo5 e 7'n +etod'n ton' +e vet'+ pretend(+et e +' t' nd!esh+e se sa +' shu+' deta!e 6' 'sht' the07'sore p'r t'or,an(uar n' p'r,!(th's(5 dhe p'r t' +arr' n' +'nyr'.

N' p'r,!(th's(5 un' t' 7'!' t' n!'!t'n ,!y)(+et v'h,(+(t ser(5 e 1(0a )a0o!' n'p'rd(sa d(t'sh5 ,!(th+on' rreth t' n!'!t'n )oh' t' d(t's +und t' )et' d(stan1' n,a )oha e

,!u+(t dhe ush6(+(t +arr!es +und t' nd()o!' raportet nd!esh+'r( p'r tue)a+(nuar. Ndoshta n!' nd()(+ ( t(00' 'sht' shpesh ( pap'r-(00sh'+5 a6 +' tep'r n'sea( ndon!'her' ta)ohet )rahas(+( t'rhe6ur n' rrethana n' t' n!'!t(n raport +e,!(that'5)!o 'sht' vet'+ p'r t' hetuar n' ve8ant(5 dhe t' !et' ,!(th+on' e )'sh(00uesh+e parahet(+(t t' t(00' )!o +as' parapra)e5 e 1(0a5 6' ra -!a0a5 vet'+ n' rre,u00(n e

p'r,!(thsh'+5 t' +7a!' n!' +'nyr' t' 1a)tuar n' rrethanat e )oh's s' e)sper(+enteve5n' t' ndodh.

N' )'t' aspe)t5 ,!y)(+( duhet t' 7aohet n' +etodat tona p'r de)0arat'n e th!esht't' nd!en!'s5 )u!des ( +adh duhet t' +erren se a!o nu) 'sht' n,a n!' nd()(+ ( (des' s'

pr(tur reu0tatet 6' do t' +arr'5 vet'+ n,a a!o 6' !u p'r+end nd()(+(n e (+a,!(nat's+7an5 do t' p'r1a)tohet edhe. N,a ana t!et'r5 por ne nu) duhet5 p'r sh+an,(en e n!'nd()(+( (+a,!(nar t' (+a,!(nat's5 pro1es( ( 7'r' ato t' t' thon' n' +'nyr' t'ver7'r. P'r t' o-ruar s( n' +etodat tona para6es(n n,!ar!et.

Rre,u00(+( ( )ushteve e)sper(+enta0e5 du)e sh'nuar v0erat e v'h,uara5 s' 7ash)unu+'ruar ,a7(+et apo rastet e dre!t' dhe e ,a7uar5 s(8 !an' t' ,!(tha t' !et' ethe+e0uar +7( t' -aturave !an' )r(!uar dhe )ontro00uar n,a p'rs'r(t!a apo ndryshe5 sen' shu+'n e re,!(struar5 usa++enuh0enden dhe t' 00o,ar(tet ndryshe ,a7(+ e

pash+an,sh+e t' sh+an,et dhe n' re,!(str(+(n dhe p'rdor(+(n e vet' p'r t' par' 7esn()'r(n' e pathyesh+e.

Pa!tuesh+'r(a +e rre,u00at e )'t(! t' -und(t 'sht' +' e r'nd's(sh+e dhe +' ev'sht(r' se n!' do t' +endo!n' p'r sh()(+ t' par'. Pas p'rvo!ave un' 7'ra p'r vetent(+e dhe t' +( 7ash)'<v'h,ues5 un' nu) ( 7eso! ,ru+7u00(+(t dhe de)0arata 6' nu)

!an' t' )ontro00uara ndryshe n,a p'rs'r(t!a apo. G!(thashtu ne da0 edhe n'se p'rs'r(tet5+e nu+'r(+5 n,a 00o,ar(t!a5 ve8an'r(sht n'se a!o 'sht' 7'r' +en!'her' pas t!etr(t n' t'n!'!t'n -or+'5 por ,a7(+et s( 0eht' s( )orr(,!(+ ,a7(+( ( n!' -ont. $u!des( dhe )u!desn' )'t' dre!t(+ nu) 'sht' e re)o+anduar e +!a-tuesh+e dhe )'shtu p'rs'r(t!e

7ed(ssh'+ ose t' )ontro00(t t' t!era +und t' !et' se opera1(onet e +'r(tsh'+5 )'shtu6' 'sht' e nevo!sh+e n' +'nyr' 6' t' +os d'+to!n' avantah(n e v'h,(+( t')u!dessh'+5 du)e s(,uruar n' p'rdor(+(n e tyre.

Edhe para re,!(str(+(t5 por +und n' +od(-()(+ p'r,!(th's(sht nevo!sh+e+etodo0o,!()e t' rrethanave +!a-t 0eht' ,a7(+ t' )ryera n,a )on-u n!' -a)t p'r t't!et'r n' +arr'vesh!e5 ose t' vahdo!' t' +arra n,a d(sa departa+enteve )'r)(+ore pandrysh(+et e )'r)uara Pranda!5 e )a p'r t' 7'r' n!' )ontro00uese 0'n' prapa n' )'t'dre!t(+ e shtet(t.

Sa p'r 7esn()'r( n' re,!(str(+(n5 )'shtu 6' !u +endon( vet'+ shu+' shpesh !oshet

p'r t' p'rp(6en t' shtre+7'ro!n' edhe pa reu0tatet5 v0erat e vet+e e paa)ont' t'v'h,(+(t5 p.sh.. She+7u005 n' +etod'n e ,a7(+(t +esatare !asht'a)on(sht t' +adhe5

7orhe s( n,a n!' -a0!en e v'+end!es5 p'r!ashto!n' ,a7(+e. Por )!o nu) )a as par(+ as



)u-( dhe t' 8on n' ar7(trar(tet5 e 1(0a )a t' +7'shteten vet'+ n' n!' aper-u pa6art'. Raste t' t(00a duhet t' v'rtet' t' sh+an,et5 por n'se ato ndodh(n5 )'r)o!n' p'rt' )o+pensuar vet'+ n,a nu+r( ( +adh ( ,!y)(+eve.N' 0(,!et e pro7a7(0(tet(t e vet'-at(t5 n' t' 1(0at duhet t' 7aohet p'r t' dre!t'n dhe t' rasteve t' ,a7uara dhe +etodat e,a7(+(t t' thot'5 'sht' du)ur( e rra00' e rasteve t' e)stra<vu0,are +e provohen dhe !u

do t' ,!en( asn!' avantah p'r t' p'r!ashtuar ata n' -aturat 6' duhet t' +7'shtetet n')'to 0(,!e. /'+end!e +und n' )oh' t' vahduar ser( e e)sper(+enteve t' rua!n' n' t',!(tha ,!(th+on' sa)t's(sht t' n!'!t'n -or1' t' pa+undur5 n' 6o-t' se n!' )a 6en' n')'r)(+ p'r t'5 t' t(00a p'r t' +arr' sa +' shu+' t' !et' e +undur. Tan( p'r-sh(!n'var(a1(onet a)s(denta0e e n!'!t' edhe p'r rando+ness e )'tyre +etodave5 dhe )!o+und t' !et' 0(,!( ( )'t(! rando+ness5 ( 1(0( de0 n' nu+'r t' +adh5 !o t' sh6et'suar n,and'rhyr!a ar7(trare.

Sh'n(+ dat'n e vro!t(+eve n' t' n!'!t'n ,!'5 nu) 'sht' vet'+ n' (nteres t' p'r,!(thsh'+ t' rend(t e r'nd's(sh+e5 por edhe s(do+os p'r sh)a) se ndrysh(+et

per(od()e apo pro,res(ve n' nd!esh+'r(5 t' 1(0at +und t' ndodh(n n' rr!edh'n ee)sper(+enteve5 t' 7u0uar vet'+ dhe n' hart(+(n dhe p'rdor(+(n e testeve +und t')ons(derohet e nevo!sh+e. P'rve8 )'sa!5 !u ndoshta do t' 7'!' t' ,!(tha rrethanat+!e)5 t' 1(0at poten1(a0(sht +und t' )et' nd()(+ n' su)ses(n apo )rahas(+(n e t'e)sper(+enteve5 s( t' t(00'. She+7u00 te+peratur's5 edhe )ur nd()(+( ( t(00' nu) 'sht'

provuar5 re)ord5 dhe n' )'t' dre!t(+ dhe !o d(8)a p'r t' p'r t' 7'r' shu+' +' shu+'se shu+' pa).

vantahe ve8an'r(sht t' +'dha5 a!o 'sht' n' -ush'n ton' t' v'h,(+(t5 )urv'h,ues(t e shu+ta t' 7ash)ohen +e 6'00(+ t' het(+(t t' p'r7ash)'t p'r t' 6en' edhe

p!es'r(sht t' p0ot'suar p'r t' +7'shtetur d(sa p!es' (n-e)tues. Nu) 'sht' e 0eht'5 n!'v'h,ues +und t' )rye!n' vet' hetuar n!' on' t' vet+e )upt(+(n ose n!' an' +' t'r'nd's(sh'+ t' n!'!t'n ,!' +' vete +e su)ses t' p0ot' se5 p!es'r(sht p'r sh)a) t'shtr(r!es s' detyr's 6' e n!'!ta 7'n n!' )atran po a6 e nevo!sh+e sa n,a t!etr( 6' 0(dh (n!'!t( nevo!sh+e 'sht' p!es'r(sht p'r sh)a) se shu+' e shu+' p'rp!e)!eve5nd'rvepr(+( ( dre!tp'rdre!t' ( dy v'h,uesve5 ose t' pa)t'n n!' v'h,ues dhe n!'as(stent5 ta)on arsye t' !asht+e5 +' n' -und5 p!es'r(sht p'r sh)a) se n!' (nspe)t(+ t'+arr' n,a n!' v'h,ues reu0tateve n,a n!' ose +' shu+' e r'nd's(sh+e t' t!era n'onat tona se )udo t!et'r 'sht'5 sh)a) te rre()ut se reu0tat ( su7stan1(a0(sht vet'+

varet (nd(v(dua0(tet(n e v'h,ues(t. $'shtu5 n' 7a' t' rrethanave5 n,an!'her' n!'ndar!en e pun's +(d(s v'h,uesve du)e e ndar' on'n e v'h,(+(t5 p!es'r(sht n!' p!es'+arr!e t' p'r7ash)'t t' tyre n' t' n!'!tat e)sper(+ente5 p!es'r(sht t' an,ahohent' ,!(th' p'rs'r(t!en pavarur t' n!'!tat e)sper(+ente edhe +e ,!y)at' avantah.

Ndoshta +und t' the+( n' p'r,!(th's( se n' -ush'n ton'5 pa +arr' parasysh sa t'+arra n,a n!' reu0tat t' 7esuesh'+ t' v'h,ues(t +und t' )ons(derohen t'

7esuesh+e n' 6o-t' se a!o nu) e )a +'suar )ontro00(n e sa! n,a v'h,ues(t e t!era t' 7esuesh+e5 sepse 7esuesh+'r(a e v'h,ues(t vet'+ n!' ,aran1( p'r 7esn()'r( dhesa)t's( t' dh'nat e t(!5 por !o p'r v0e-sh+'r(n' e p'r,!(thsh'+ t' asa! 6' a( e )a

v're!tur n' veten e tyre5 !an' edhe pse d(sa )ushteve dhe 0(,!eve t' natyr's5 t' 1(0at ne+und t' supoo!+' 6' n' -(00(+ se ata nu) (sh(n th!esht n!' ,!' e (nd(v(dua0(tetet eve8anta.



Sa e r'nd's(sh+e e aspe)teve t' 1a)tuara5 7ash)'vepr(+( ( v'h,uesve t' ndrysh+e'sht' n!' het(+ ( p'r7ash)'t5 e do ende shu+' untr(-t(, +7a!tur +und's(n' e

ps()o-(() *a2versu1he aspa) n' nd(h+'n e n!' *(t7eo7a1hters apo a,!ent've 'sht' ()u-(uar. *' sa)t'5 a6 e r'nd's(sh+e sa )ontro00(n e 8-ar'do v're!t!e n' )'t' -ush'

p'r+es t' 1(0(t v'h,(+et e pavarura 'sht' a6 e r'nd's(sh+e 'sht' 6' t' ,!(tha

v're!t!et 00o!( n' )'t' on' s( pash6et'suar t' !et' e +undur5 s( n' +'nyr' un(-or+e t' !et' e +undur dhe n' sund(+(n e p0ot' e vet +e )a0(+(n e )oh's5 rrethanat e,!y)(+eve dhe rend(n n' t' 1(0at ata !an' +arr' n' p'rp!e)!e p'r t' )ryer5 der( +' tan(vet'+ rre()u +und t' p'r!ashtohet se n!oh!a e )ushteve e)sper(+enta0e5 nd()(+( ( t'1(0(t 'sht' p'r tu stud(uar5 (+a,!(nata t' para6es n!' tre,ues p'r t' shtre+7'ro!n'reu0tatet. $ur5 pra5 nu) 'sht' n!' as(stent p'r )'t' apo arsye t' t!era 'sht' enevo!sh+e5 a!o 'sht' ,!(thashtu n' p'r,!(th's( nu) t' !et' e do7(sh+e5 s( 8do)o+p0()a1(on ( +a)(ner(ve 'sht' e d'+sh+e5 e 1(0a nu) 'sht' e nevo!sh+e. D(s)ut(+(( ve8ant' ( +etodave t' +at!es 'sht' dh'n' n' +'nyr' t' p'rs'r(tur +und's(5 )thehen

n' )'t' te+' +e re-eren1' t' ve8ant' p'r 70er!en natyr'n e +arr'dh'n(eve dhe t' p'r!eto!n' t' d(s)ut(+eve s( aper-u p'r,!(thsh'+ nu) t' +!a-tuesh+e p'r t'+7'shtetur rre,u00at n' ve8ant( +7( t'.

$( ko"si!erata "ë li!hje me k#shtet kohore !he hapësi"ore të eksperime"te&e,

abime të &azh!#eshme. /(

Pra5 )!o )rahasuar dy +adh's(ve v0en p'r +etodat tona5 pa+!e t' n!'pasn!'sh+e'sht' e pre-eruesh+e t' n!')ohsh+e5 dhe )!o e -und(t n' the07 t' v'sht(r' t' !et' e+undur +e v'+end!e ( )thehet vet' a0ternuar n!' dhe +adh's(n' e t!era. E)sper(+ent('sht' pra ( 7ara7art' p'r t' )r(!uar at'5 por 8do sh6et's(+ +' pa) t' !et' e +undur p'rt' +adh's(ve t' v'h,uara )rahasuese5 edhe pse n' su)ses(on t' shpe!t'5 +ean,ah(+(n e t' t!era5 dhe t' 7'!n' +7(vendos!e n!'!t'n vet'+ n' )u!tes'. -t's(a p'rt' )rahasuar +adh's(ve n' )'t' +'nyr' 'sht' shu+' e 8ud(tsh+e5 pas( tash+' EH;e7er )a the)suar5 dhe t' pres(n ars(+(n e t(! n!' her' n' t' ardh+en p'r pro,res(n e

ps()o-(()e t' 7rendsh+e. Tan( p'r tan( duhet t' ,e-u2t n' -a)t t(!.4 R(sh()(+( S. 3=W<3=K.

$!o p()'pa+!e e var(a70ave n' )rahas(+ !o d(re)t p'r)o!n' n' )oh'5 por tan(

udh'he6 vet'+ +'nyr' 6' a!o nu) do t' dre!tp'rdre!t p'r)o!' n' hap's(r' dhe n' )'t'+'nyr' t' hy!' n' n!' +arr'dh'n(e t!et'r +e or,anet )ap!en5 su)seset so00(

p!es'+arr'se +as'n. $ushte t' t(00a5 un' do t' p'rsh)rua! sh)urt(+(sht s( raportet e0o)a1(on(t )ohor dhe hap's(nor t' var(a70ave )rahasuar. /'sht(r's(t' )ryesore t' n!'+as' t' sa)t' t' )rahasuesh+e t' nd!esh+'r(s' 7auar n' -a)t(n5 dhe tra!n(+(n e+etodave 'sht' )ryes(sht p'r t' (dent(-()uar dhe t' sa)t' p'r t' ,!y)uar +e t' n!'!t'n+etod' dhe -atur'5 e 1(0a !u !en( ende n' ,!end!e t' 7'!' +' shu+' se t' par' p'r s(syt' du)et t' !et' e +undur pas s' 1(0's por der( tan( v'+end!a 'sht' dre!tuar +' pa)se a!o e +er(ton )'t' te+'.

N' p'r,!(th's(5 duhet the)suar n' 0(dh!e +e +arr'dh'n(et e )oh's 6' a!o +err parasysh 34 )oh'n ,!at' s' 1(0's a( ( p'r)et n!' +adh's(5 t' t(00a s( n!' pesh' dr(dhet)ur a!o 'sht' teste pesh'5 n!' d(stan1' parash()on )ur u,en+a2versu1he. v0en5 et! 94



ndar!e5 t' 1(0at !u +und t' )a0on nd'r+!et )on1ept(+(t t' n!' dhe t' +adh's(s't!et'r =4 $oha rend5 n'se n!' ose t' )on1epton t!era para >4 p'rs'r(t!a +' shu+' ose+' pa) t' shpeshta t' +end(+(t )rahasuese p'rpara se t' vendosn(. N' p'r,!(th's(5a)on +err n!' un(-or+(tet t' 1a)tuar n' )'to rrethana5 dhe nd()(+( ( da00(+eve t'vo,0a 6' ndodh(n n' e)sper(+ente t' ve8anta5 evens !asht' n' n!' nu+'r t' +adh t'

tyre. Por a!o +und t' !et' e do7(sh+e n' pun's(+ +etodo0o,!() e p'rp!e)!eve p'r t')r(!uar n!' )und'r n,a )onsu0t(+( un(-or+(tet(t t' p0ot' apo )rahasuesh+'r(s' n' )'toaspe)te5 dhe n,a var(a1(onet e 6'00(+sh+e t' n!'!t(n e-e)t t' n!'!t' +e t' p'r t' hetuarvet'5 t' 1(0at der( +' tan( shu+' pa) )a ndodhur. N' 0(dh!e +e t' pun'suar n,a +uatestet pesh' s(pas +etod's s' rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar5 por un' duhet t'respe)tohen n' +'nyr' r(,oroe p'r )'t' )ons(derat'.

#n' dua 6' t' p'r-sh(hen )'tu5 nu) )a ,!enera0(tetet rreth t' !et' po a6 +e )u!des parasysh tre,ues(t e po(1(on(t hap's(nor t' var(a70ave )rahas(+5 pas( 6' ata !an'shu+' +' t' ndrysh+e t' +od(-()uar +etod'n dhe -ush'n e)sper(+enta0e se a!o e

)oh's dhe vet'+ +os harron( para,!y)uese se dua0(tet( ( or,aneve tona sh6(sore n')'t' respe)t5 )ons(derat' t' ve8ant' )'r)on5 edhe n'se ata !an' du)e -(00uar p'r t')rahasuar n(ve0(n e nd!esh+'r(s' s' or,aneve )op!uar p!es'r(sht p'r veten e sa!5

p!es'r(sht n' 7ash)'pun(+5 n,a ana t!et'r5 n' 6o-t' se 7ash)'vepr(+( ( (nst(tu1(onevet' p'r7ash)'ta t' dy nu) +und t' 0eht' t' ndodh' n' t' n!'!t(n propor1(on +e +adh's(t' )rahasuar.

Pra5 )!o e 7'n n' pesh' Provon( n!' ndrysh(+ n' v0er's(+(n e pesh'n e an(!eve5 dhenu+r( ( rasteve t' sa)t' n' +etod'n p'r)at'se ndryshon n' var's( t' pesh's shtes''sht' n' en't e +a!t' apo t' d!atht'5 !o p'r sh)a) t' n!' pron' +(st()e t' +a!t' dhe t'

d!atht'5 por )ur p'rdorn( n!' dor' p'r t' he6ur at'5 t' t!era p'r t' he6ur an(!e t!et'r5ndoshta p'r sh)a) t' dy duart nu) s(00en +!a-t t' 7ara7art' n' nd!esh+'r(5 )ur du)e

p'rdorur t' n!'!t'n dor' p'r t' he6ur t' dy an(!et provuar5 sepse dora n' tran(1(on(tn,a n!' n,a ana t!et'r n' vetvete +err n!' po(1(on t!et'r5 dhe +'nyra e su0+uar t' dyan(!eve n' )'t' +'nyr' nu) arr(n d(8)a t' ndrysh+e5 t' 1(0at un' +und t' provo!' n,atestet po(t(ve5 nu) 'sht' (nd(-erent p'r su)ses(n.u,en+a2versu1hen )!o e 7'n du)e

p'rdorur +etod'n e d(-eren1's +esatare t' ,a7(+(t n'se d(stan1a nor+a0e5 e 1(0a esh()on t' t!era t' 7'!n' t' n!'!t'n 55 0art ose posht' p'r t' n!'!t'n ,!'5 'sht' e dre!t' oset' +a!t' t' )'sa!. N' e)sper(+entet p'r)at'se n' Tast+a2 0')ur'n )!o 'sht' )ur !u

pun's(+(n e)sper(+entet n' veten e tyre5 +ad!e edhe du)e p'rdorur rreth ped(10ed5 pa+arr' parasysh n'se a!o rreth(5 e 1(0a p'r1a)ton d(stan1'n nor+a0e n' t' d!atht'5 t't!era tra!tohen +e dor'n e +a!t' apo anas!e00tas5 n,a ap0()(+( d(s(5 rreth( ndryshon pas)'sa! et!

*7eten respe)t )onstante5 rrethanat e n!' t' ve8ant'5 t' ndrysh+e p'r t' +adh's(vet' ndrysh+e n' )rahas(+5 )oha dhe po(ta hap's(nor n,a n!' ser( e)sper(+entesh5 ata

!ust(-()o!n' +asat e +arra at' 6' !u a)on(sht +und t' !ap(n n!' ,a7(+ t'vahduesh'+.

N' +etod'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara n' -ush'n e testeve pesh'5 ,a7(+)onstante tre,on se5 n' 6o-t' se un' )a+ n!' nu+'r t' +adh t' rasteve )ur an(!e +e

pesh' shtes' (shte erstau-,eho7ene5 +e n!' nu+'r t' +adh5 )u (shte ( dyt'



sh-u6(ohet5 v'n' s' 7ash)u n' n' rru,'5 pa +arr' parasysh +7a!tur rrethanat5 raport(( t' dre!t's p'r rastet ,a7uar 'sht' n'se n!' shu+' e ndrysh+e5 s( ndryshe5 dhe5 n'6o-t' se un' )a+ n!' nu+'r t' +adh t' rasteve )ur pesha shtes' n' t' +a!t' dhe )ua!o (shte n' en't e dre!t' s' 7ash)u t' (+a,!(nohet. K 4 N' +etod'n e ,a7(+(t +esatarn' -ush'n e u,en+a2< dhe ,rop(n,s5 ,a7(+ )onstante tre,on se +esatar!a e

d(stan1ave 6' )an' n!' d(stan1' t' 1a)tuar nor+a0e v0er'suar 7ara7art'5 pas( )urr' )a6shu+' ,!y6e nu) pa!tohet n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +e d(stan1' nor+a0e5 por&(,!( shpesh e )ons(deruesh+e5 e varur n,a 0o)a1(on( hap's(nor dhe )ohor t'+adh's(ve t' )rahasuar5 +adh's(a ndryshon n,a n!' po(t(ve<apo ne,at(ve t' tyre5 dhe6' sh)on +e t'5 se shu+a e dev(!(+eve po(t(ve n,a d(stan1a nor+a0e5 shu+a po(t(ve,a7(+5 +7a!tur ne,at(ve +e 7e-t' t' 7ara7art' n' v0era a7so0ute5 shpesh shu+' t'ndrysh+e n,a )!o d'shton5 pa)rahas(+(sht +' shu+' se +und t' !et' e sh)ruar n'00o,ar( t' papr(turat e !o t' 7a0an1uara.

K4 G!(thashtu Ren dhe ;o0- v're!tur n' e)sper(+entet e tyre t' 'r(t +e+etod'n e rasteve t' +(r's e t' )e6es5 se n!' pre! tyre (shte e pr(rur n'

p'r,!(th's(5 e erst,ehrten5 t' t!era )ons(derohet ( dyt' ( ta)onte t' 'r(t t' -ort'5e 1(0a d'sh+on se nd()(+( ( t' ndrysh+e )oha e vepr(+eve 'sht' edhe )'tu5 n'5e 7'n p'r rrethana t' pretenduara t' pa6'ndruesh+e.

N!' +und t' n' )'t' (n-or+a1(on ndoshta v'n' +os7es(+5 dhe 7eso! se shu+' t'ashtu</'re!tur 7auar n' nd()(+et e (+a,!(nat's5 +e,!(that'5 vet'+ p'r a6 )oh' sa a(nu) e )a 7'r' edhe e)sper(+ente du)e p'rdorur +etodat n' -!a0'5 )u s' shpe!t( do t'

!et' ( 7(ndur se 5 !u do t' -(00o!n' sa t' don(5 ,a7(+et e vahduesh+e nu) +und t'shp'to!n'. Ishte n!' nd()(+ t' (+a,!(nat's5 por a6 pa) +e at' 6' )a+ v're!tur n' )'t'dre!t(+5 n' 0o!rat 6' un' +' tep'r du)ur( e papr(tur e ,a7(+(t t' vahduesh+e n' )'toe)sper(+ente )a 6en' se 1(0a -(00(+(sht +' ,od(t( +ua5 dhe para se un' e0(+(n(+( (tyre erdh(5 )a v'n' n' s()0et n' +' dhe ende sot5 pas( un' n' -ushat5 du)e p'r-sh(r'edhe pesh'n dhe Tast+a2es5 e)sper(+entuar +7( t' n!'!t'n )oh'5 'sht' arsye!a e t(! n'+as' t' +adhe e pa6art' p'r +ua5 dhe vet'+ -a)t( sa! 'sht' ( s(,urt. G!(thashtu shu+'t' n!'!t' )a v'h,ues t' t!er'5 un' e sh)a)tuar p'r t' p'rs'r(tur e)sper(+entet e +(a5,!et( p'rs'r(.

E)(sten1a e ,a7(+(t t' vahduesh+e s!e00 +'nyr'n vet'+ n!' nd'r0()(+5 !o+un,esa e sa)t's(s' n' +at!en n,a +etodat tona5 a6 sa ato e0(+(nohen n' p'rputh!erea0e n'p'r+!et +asave t' p'rshtatsh+e dhe n' t' n!'!t'n )oh' +und t' p'r1a)tohetsa)t's(sht n' 7a' t' +adh's(s' s' tyre5 s(8 )a+ tre,uar n' )ons(derat' t' ve8ant' t'+etodave.

P'r -at t' )e65 6'ndruesh+'r(a e ,a7(+(t t' vahduesh+e nu) ndodh n' )upt(+(n en,usht'. #n' !a+ n!' d(t' !o vet'+ s( pr(rur s( d(t'n e nes'r+e5 t' erstau-,eho7eneapo e +a!ta<an(!e5 e 1(0a (nterpretohet n' t' dre!t'n ose 0(n)s7e-(nd0(1he d(stan1' n'n!' )upt(+ t' 1a)tuar s( n!' +' t' +adh ose +' t' vo,'0 por n' t' n!'!tat rrethana t'

+7a!tur n,a e !asht+e5 d(spo(tat e 7rendsh+e t' ndrysho!' n' )'t' dre!t(+5 n' n!'sh)a00' shpesh shu+' t' sp()atur. *etodat tona +und t' ,!etur )'to ndrysh(+e 0eht'5 por ,!(thashtu +und t' ,!endet )ur 'sht' -!a0a p'r sa)t's(n' p'r-und(+tar5 v'sht(r's(



n' t'5 +e )usht 6' p'r(er!e var(a1(onet e ,a7(+eve t' vahduesh+e n' 0(dh!e +e+etod'n e ,a7(+(t +esatar +e ,a7(+ past'r ndryshuesh+e dhe t' ndot'5 n' +etod'ne t' dre!t's dhe raste t' ,a7uara5 por shu+a e p'r-sh(r' n' ndon!' +'nyr't!et'r Pranda!5 sh6et's(+( )ryesor duhet t' sh)o!n' at!e p'r t' p'r!ashtuar var(a1(onete +undsh+e t' t(00a p!es'r(sht n,a rru,a )a e+'ruar5 d(sa +'nyra t' tra!t(+(t t'

v'h,(+eve @-ra)s(on(+(4 ose ( 7'r' ato t' pad'+sh+e. P'rve8 )'sa!5 !u +und t' n' )o+p0()a1(on e +etodat tona n,a ,a7(+et evahduesh+e nu) e shoh(n t' n!'!t(n d'+5 por +' tep'r n!' avantah t' r'nd's(sh'+n' 6o-t' se p'r1a)t(+( ( ,a7(+(t t' vahduesh'+ 'sht' n!' p!es' e sh-ryt'uesh'+ +e+as' ps()o-(() vet' vet'+ n,a nd()(+( ( atyre 'sht' nd!es( e rrethanat p'r-a6'suardhe t' +atur5 du)e +arr' p!es'5 por n' t' n!'!t'n )oh' )a +und's( p'r t' e0(+(nuar at'n,a +at!et e ndrysh+e nd!esh+'r( p'r t'5 +e,!(that'5 'sht' tan( vet'+ ne t'

7'!+'. Ga7(+( ( vahduesh'+ p'r )'t' arsye nu) 'sht' aspa) p'r t' hedhur 0ar, s(+7etur(na 7oshe5 por +e )u!des n!err vet'+ n' )'t' +as'5 p'r t' sh6yrtuar rru,'n

edhe pas rrethanat e t(!5 0e,a0(tet(5 raportet e varsh+'r(s' n' 8do -ushat e ,!y)(+(t dhe pas 8do +'nyr' e)sper(+enta0e. Po a!o duhet +etodat tona t' v'h,(+(t n' )'t'dre!t(+5 v'h,(+( ( art(t ndon!'her' p'r t' ardhur p'r vesh!e +e )'t' !o vet'+ n!',a7(+ t' vahduesh'+ du)ur( a6 e a)onsh+e5 pas( ne nu) do t' +endohet5 por edhe

7ur(+et e n!'!ta5 p'r t' 1(0at v'sht(r' se )a +enduar 6' t' 7u0ohen por at' 6' )a+-!a0'n p'r U+etodat e +at!esU t' +(a s( )'t' -ont.

N' t' n!'!t'n )oh' 6'ndron n' nd!esh+'r(5 du)e tre,uar +etodat p'r nd()(+(n e-a)tor've e)sper(+enta0e n' ,a7(+ t' vahduesh'+5 n!' testa+ent p'r past'rt(s' s'tyre.

*'parsh+e 'sht' 0ar, n,a 8do ,!' n' eaur(+(n 8-ar' 'sht' 6' t' d(n( dhe t' !en' t'vet'd(!sh'+ p'r nevo!'n e +etodave t' +'s(p'r+e do t' nd(h+o!' veten p're)sper(+ente. S( un' !a+ ( detyruar t' reervo! shp!e,(+e +' t' deta!uara )'tu p'rU+etodat e +at!esU5 un' )u-(o!n' veten -o0,ends ende p'r)et dy +etodat e -und(t p'rt' (dent(-()uar p()at +' t' r'nd's(sh+e t' ve8anta p!es'r(sht5 p!es'r(sht t' shp!e,o!'n' n!' pas6yr' t' sh)urt'r5 e 1(0a do t' d(s)utohet +' n' deta!e n' t' ardh+en. #n'

7ash)'n,!(tn( p'r +etod'n e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar n'n pesh'n e ,!y)(+eve5n' 0(dh!e +e +etod'n e ,a7(+(t +esatar dhe ,rop(n,s u,en+a2<5 +7( t' 1(0at !an' t'+(nave vet'+ p'rvo!at e o-ertave. E+rat 6' )a+ nevo!' +' posht'5 do t' p'rdoren

+' von' n' t' ,!(th' +7( re-eruar +etodave n' -!a0' p'rs'r(.d ( Meto!a e posa0me për raste të sakta !he të pasakta, si aplikohet për testet

peshë. 9(

T' @-(00uar n' 3K??4 E)sper(+entet n' 7a' t' poh(+eve t' +'posht+e !an' t' 7auara n' +etod'n e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar !an' 7'r' t' par' vet'+ n'6'00(+(n e th!esht' p'r sh6yrt(+(n e 0(,!(t t' /e7er(t5 +' von' n' (nteres t' -or+(+(t+etod'n e vet' vahdo( dhe u ,!erua5 pas( a!o (shte 7'r' e 6art' se test( 6' )a+ pasurn' +end!e5 het(+( parapra) ( )ushteve t' sa)t's(n' e +etod's s' n!' Fu!(-(0+<s'5 n!'

-a6e e)sper(+enta0e dhe tra!n(+(n e tyre t' 00o,ar(s' vet'+ )'r)o( 6' nu) (shte n'd(spo(1(on n' at' )oh'. P'r d(sa v(te5 )a+ )ons(deruar at' s( n!' 00o! pune t' p'rd(tsh+e5 p'r rreth 3 or' p'r t' 7'r' e)sper(+ente n' )'t' (nteres5 dhe ata 6' shty!n'



p'rpara n' 0(dh!e +e p'r1a)t(+(n e ndon!' raport t' ve8ant'5 n!' nu+'r +' t' +adh t'd(t've t' )a0uara. $!o nu) 'sht' p'r t' shteruese n' )'t' do)u+ent5 der( tan(5+ater(a0e e e)sper(+enteve t' rr(tur5 e 1(0a5 n' d(sa n,a )ap(tu!t e +'posht+endodh(n5 n!' nu+'r t' +adh e)sper(+enta0e5 dhe p'rs'r(t!en e shu+ta t' ,!y6eve p'rt' (dent(-()uar p()at e r'nd's(sh+e n' )oh' t' ndrysh+e dhe n'n rrethana t'

ndryshuara5 d'sh+(a e !ap(n5 )ara)ter(ohet edhe n!' st'rv(t!e t' +adhe n' tra!t(+(n+etod'n e hv(00uar.L4 R(sh()(+( S. >9<3W>5 =?K -- . p'rdorur +etod'n e rasteve t' dre!t' dhe t',a7uar5 s( ap0()uar n' )upt(+(n e hap's(r's. "H. *7ret'rore5 sa)sone. Ges.D. ;. ::II5 Nr II .. 3KK> N' aspe)t(n e )upt(+(n e )oh's dhe +etod's s'th(rr!es F. Ph(0. Stud. III5 -6 39 --.

N' )'t' dre!t(+ a!o )a r'nd's( n' +etod'n ton' p'r t' p'r1a)tuar raport(n e nu+r(tt' rasteve t' sa)ta p'r nu+r(n e rasteve t' rre+e ose p'r nu+r(n e p'r,!(thsh'+ t'rasteve5 un' do t' !et' ( dh'n'5 ( ap0()(+(t pre-eren1(a0e e raport(t t' -und(t5 nu+r( (rasteve t' sa)ta +e r, rastet e rre+' +e 5 5 nu+r( ( p'r,!(thsh'+ ( rasteve +e n tre,uar5

pra raport( +e t' 1(0at ne duhet t' +erre+( )ryes(sht t' !et' +e t' +arr'5 n' +'nyr'+e,!(that'5 6' )ur n!' nu+'r Test( 'sht' ( ndar' n' 0(dh!e +e n!' v0er' t' v'h,(+(t n'-ra)s(one t' 7ara7arta5 dhe )y pro!e)t<0(,! t' ve8ant' !an' r dhe n p'r nu+r(n e rastevet' sa)ta dhe t' p'r,!(thsh+e t' 8do p!es' n' ve8ant( 'sht'5 +e,!(that'5 +e v nu+r( (-ra)s(oneve t' 6uhet5 at'her' )u vn 'sht' nu+r( ( p'r,!(thsh'+ ( rasteve p'r v0er'n ev'h,(+(t n' -!a0'. ser( e t'r' e v'h,(+eve5 s(8 'sht' rast( n' p'r,!(th's(5 d(sa t')rahasohen +e n!'r( v0erave t' v'h,(+(t5 ne duhet natyr(sht t' vnas e n!'!t' t'shu+'uar +e nu+r(n p'r t' +arr' nu+r(n e p'r,!(thsh'+ t' rasteve p'r t' ,!(th' ser(.

$ur ,!y)(+( +7etet e dysh(+t'5 n!' rast ( t(00' 'sht' 7e+er)ter+a2en ,!ys+' edre!t' dhe ,!ys+' t' nu+'rohet n' +es(n e rasteve t' rre+e. P'r t' sh+an,ur)o+pan( 6' reu0ton pre! sa!5 por ,!ys+a e rasteve5 un' +endo!5 sepse a!o 'sht' n'

-or+(+(n e -ra)s(on(t varet vet'+ n,a raportet5 8do rast e sa)t' ,!y)(+(t s( dy t'dre!t' 8do t' ,a7uar se dy raste t' rre+edhe 8do )u ,!y)(+( +7etet e dysh(+t'5 s( n!'

e dre!t'5 n!' t' ,a7uar. *e 8 'sht' the)s(n5 d( pesh'n e se1(0(t pre! an(!eve re0at(v(sht t' pasura5 du)e

p'r-sh(r' n,ar)es' pa ?, +e ? re-erohen pesh's shtes' @+' shu+' pesh'45 e 1(0a 'sht' p'rdorur n' e)sper(+ente5 +e h 5 n!' v0er' e 1(0a 'sht' n' propor1(on +e d(-eren1'n

n' nd!esh+'r(5 )'shtu peshat shtes' ?, ( n!'!t( 'sht' n' ,!end!e t' !ap'5 'sht' n' p'rp!es't(+ +e5 ose +e pa) -!a0'5 sh)a00a e da00(+(t n' nd!esh+'r( p'r t' 1(0'n 'sht' 7'r'.

*etoda +und t' dre!tohet n' dy +'nyra n' 7a' t' n!' +etode t' par' n' +'nyr'

6' !u t' vendos' vet'+ pas rru,'n e p'rs'r(tura Her(e,en orend(t' n,ar)uar5 e 1(0a'sht' e r'nd' apo +' t' 0ehta p'r n!' t' dyt' n' +'nyr' 6' !u t' 0')undur vendos pas



8do he6!es )rahasuese t' dy an(!eve ose vendos ,!y)(+(n p'r t' pavendosur n'dysh(+ se ,!ys+a e dre!ta p'r !et' ,!ys+a e ,a7uar n!' n,!yr' 7eh'.

Frherh(n #n' e )a+ p'rdorur ,!(th+on' +etod'n e par' por +' von' hodh( posht' t' ,!(tha p'rp!e)!et n' )'t' +'nyr' t' pun'suar5 dhe t' +7ahen +' vet'+ n' t'dyt'5 pas( e )a+ 7(ndur veten t(+e at' n,a p'rsos+'r(s' shu+' +' t' +adhe. Jo

vet'+ 6' +und t' !et' prodh(+ un(-or+e se ( par(5 por a( ,!(thashtu +und t' !et' n!'e0(+(n(+( ( sa)t' dhe p'r1a)t(+( ( t' 1(0ave varet n,a vendndodh!en )ohor dhehap's(nor *(te(n-0sse 6' p'r7'n n!' ,a7(+ t' vahduesh+e5 vet'+ +etod'n e dyt'5n,a ant(tea e duhur t' )'tyre nd()(+eve der( sot t' arr(het5 s( do t' sh-a6et +'

posht'.

S(,ur(sht5 e )ryen pas pro1edur's s' dyt' +' t' 0eht' n!' ,a7(+ n' 0(dh!e +edre!t(+(n e d(-eren1's s( rast(n e par'5 dhe nu+r( ( rasteve t' pavendosur dhe t',a7uara pre1(p(tuar du)e p'rdorur n!' t' 7ara7art' ? p'r t' n!'!t(n nu+'r t'

p'r,!(thsh'+ t' rasteve 'sht' +' ( +adh5 se sa +e +etod'n e par'5 por +etoda nu) 7'n t' pasa)ta5 n' 6o-t' se )!o )a +e t' v'rtet' t' !et' ( 7auar n' )ryer!en e,a7(+eve5 dhe at' du)e p'rdorur n!' +' t' +adh ? +und t' )o+pensohen5 !o t'

raporteve t' vo,0a 6' duhet t' +arra t' 1(0at !an' sa +' pa) s( shu+' e do7(sh+e p'r t' +atur sa)t's(sht. N,a ana t!et'r5 +etoda e dyt' n' t' n!'!t'n )oh' o-ron shu+'raste +' shu+' se t' par't5 dhe a!o +und t' dy-(sht' 8do n,r(t!e !an' 7'r' +e 8'sht!et' t!era ose t' )rahasuesh+e.

*un,esa e n!ohur(ve t' vendndodh!en e pesh's shtes' dhe p'r )'t' arsye nd(h+'n

e n!' as(stent p'r t' p'r1a)tuar 8do vend rast(n e n!'!t'5 n' +'nyr' 6' t' p'r!ashto!'n!' nd()(+ t' (+a,!(nat's n' ,!y)(+5 'sht' the07'sore n' pro1es(n e par' n' t' pas 6'do t' p'rsh)ruhen +' posht' +'nyr' t' e)e)utuar pre! tyre nu) 'sht' vet'+ nu)'sht' e nevo!sh+e5 por !o edhe ( 7atuesh'+. $!o do t' !et' ( +ot(vuar n,a t' 1a)tuarshp!e,(+ +' t' sa)t' t' t' ,!(th' s(tuat's s' +etod's.

S(pas v're!t!en @0art4 n,r(t!a e en've ,!(th+on' duhet t' )ryhet +e su)ses5 dhe n!'0art's( t' dy-(sht' ( +etod's s' dyt'5 e 1(0a p'r1a)ton n!' ,!y)(+ p'r )'t' arsye sh(hets( n,r(t!en un() su)ses( ( n!' dhe an(!e t' t!era5 )'shtu 6' p'r-sh(n dy 0artes(th!eshta. P'r )'t' +as'5 por s(pas +'nyr's @0art4 t' 1a)tuar 8do ,!y)(+( pr(tet t' !en'

dy raste5 nu+r( ( p'r,!(thsh'+ ( rasteve n,a nu+r( ( e)a0t(+ t' th!esht'5 !o e)a0t(+dy-(sht' p'r1a)tohet.

N'se un' t' rr(tur t' dy an(!e +e t' n!'!t'n dor'5 )'shtu 6' un' e 6ua!t( at' s( n!'+etod' +e n!' dor' n' 6o-t' se )a+ n!' +e n!'5 t!etr( ho6( +e N,a ana t!et'r5 s( n!'dy<duar. Edhe duar por 'sht' 7'r' ,!(th+on' n,a un' +e t' dy duart5 n' at' t' +a!t'dhe t' d!atht' !an' ap0()uar n' rota1(on departa+entet e test(+(t. T' dre!tat Ja )a n'8do ser( t' +'dha prov' d(s(5 por +' pa) t' nd!esh'+ se t' +a!t' e tre,uar +etoda+e n!' dor'5 por !o e par'nd's(sh+e e+p-(nd0(<1her5 s( dy duar. In-0uen1at evahduesh+e vendndodh!en e p'r)ohsh+e dhe hap's(nore e en've !an' pas n!' dor'5

e(hnd(,e+5 +e dor'n e +a!t'5 +etod'n e dre!t' e as)u!t shu+' t' ndrysh+e<den. *e,!(that'5 )!o nu) 'sht' )'tu n' vend(n p'r t' hyr' spe1(a0(tetet 6' +und t' +'urdh'ro! n' 0(dh!e +e t'.



$ons(derata t' ve8anta t' nevo!sh+e n,r(t!en e en've5 t' 1(0at s' 7ash)u +e Upesha&aun1h<t n,ar)es's 7arr'n 8 t(p(t dhe vet'+ pas( )a+ hu+7ur shu+' )oh' n,ae)sper(+ente +e pa!(s!e t' pap'rsosur5 un' !a+ n' -und t' t' p'rsh)ruhet shpe!t(

pa!(s!en +e n!' dore' rotata70e ru0 dhe -()se5 +e en't n' +'nyr' 6' t' -0as(n5 du)e-or+uar n!' trup t' vahduesh'+ t' n,urta5 u nda0 n,ar)(+(t t' peshave5 ,!' 6' (shte e

+!a-tuesh+e. doshta ajo ka disa interes, në qo5të se unë si shemull 4 dhe në 5akt kjo ështëvetëm një shemull 4 n!a sa shumë !jëra të vo!la mund të vendosen dhe u ndal nëeksperimente të këtij lloji në siklet, përpara përmendur di<ka të papërsosur e këtyreojekteve.

ë 5illim unë u kthye si enët e thjeshtë %ilindër i uritur prej druri, të %ilat kammuluar me dorë n!a lart. 8or me theks të rëndë dora duhej të jetë !eknippen 5ortë

së ashku, në mënyrë që orenditë nuk shkau n!a dora, me!jithatë, me dorë të doët u prirur në vetvete, me zë të ulët qasje. 0jithashtu, uni5ormitetin e versionit nuk ishtemirë të !arantoj. 8astaj unë le tuat me kllapa ronzi të o5ruara, e %ila sillej rrethkëmët, të %ilat janë ashkan!jitur në skajet e kundërta të një diametër duhur tëanijes, në mënyrë që orenditë do të azohet në !ravitetit kur heqjen veten. 8or kjo

pajisje ishte shpejt s%hlottri!. 8astaj unë le shiritat zotëruar në mënyrë tëvendosur6 por pasi ata nuk janë të vështirë për të ërë enët me veten e tyre, ishin të

5letë e hollë ronzi, ata u tërhoqën, kur shkova në pesha të mëdha kryesore dhe nukmund të zatohet për të krahasueshme. 8asi kam pasur më të 5ortë zevendesuar, ekam konsideruar në nevojë pas re5uzimit të të !jitha përpjekjeve të mëparshme tëëra me këtë aparat për pothuajse një vit përpjekjeve të kujdesshëm dhe të

mundimshëm, dhe këto të 5undit të !jithë !jithashtu, në qo5të se nuk e hodhi poshtëmenjëherë, por si përsëritjen dhe kontrollin, pasi që për mua është kryer deri më tanin!a që të !jitha ato përpjekje të mëparshme n!a mund të aplikojnë të doishme si etepërt ose të kthehet vetëm si një inspektim rastësor të rezultateve të reja6 !jithashtuështë i përhumur tërësisht poshtë atë. @jo ishte për shkak të rrethanave tëmëposhtme. 8ërdorur më parë n!a mua, marrë n!a tra5iku dhe të kontrolluar vetëmn!a ri4peshon pesha e n!arkesës kishte në ashpërsia e tyre të ndryshme dhe madhësitë ndryshme. 3ani që orenditë duhej të jetë mja5t e !jerë për të lejuar edhe më emadhe ishin në vend, ishin të vo!la dhe madje edhe të mëdha nuk si!urohen kundër

zhvendosjes !jatë heqjes n!a anijet. @am supozuar se presioni !jithmonë duhej tëien në të njëjtën pikë të plotë n!a ana hark me peshën e plotë të anijes, që mund të sh5aqet asnjë disavantazh n!a një zhvendosje të mundshme në ilan%in në enët, pordështoi në shumë ndryshe që do të kontrollohen dhe rradhazi hetuar rrethanat erastësishme të %ilat mund të jenë me ndikim në pro%esin për të ërë këtë ojekt i

studimit të ve<antë. @jo ne!lizhen%ë ka qenë e vështirë hak. )epse kur unë të z!jasë, por për hir të si!urisë së hetimit është mësuar, si unë isha duke ërë qëllimishtrelativisht !jykimet në mes dhe mja5t anash në enët pesha e n!arkesës 5ikse, tre!oi metë vërtetë se virtyti nuk është një madhësi të ndryshme, por rru!ë tjetër shpërndarja e

shtypjes sukseset edhe në qo5të se e vërteta nuk ka vendosur ndryshe, domethënëanije duket më e vështirë, në qo5të se pesha merr qendrën e 0elasses, dhe se dalliminuk është i parëndësishëm edhe kur krahasojmë pozi%ione ekstreme në këtë



a0ternuar. =9 n,a )'to a0ternuara -or+uese ap0()(+e rresht udh'he6ur e)a0t(+ t'dy-(sht' apo A> 0artes( t' th!eshta5 t' 1(0at )ons(derohen s( raste shu+'5 un' t'

p'r+70edh departa+ent(n e)sper(+enta05 ,!at' t' 1(0(t ? (shte ,!(th+on' 6'ndro!n' n't' n!'!t'n an(!e. N' 6end'r t' 8do departa+ent(5 p'r)at's(sht n' +(nut'n e =9 p()at eth!eshta5 por po(t'n e en've t' 0(dh!eve 'sht' ndryshuar 8do her' n' t' d!atht'. N'

)oh'n e ><-(sh t' ndrysh+e dhe 0o)a1(on(n hap's(nor5 ( 1(0( e)stra pesha ? 5 )!o ( !ep5n' 7a' e ashtu6ua!tura t' d(s)utohet +' n' deta!e +' posht'. > raste )ryesore t'+etod's5 se1(0a pre! t' 1(0ave p'r )'t' arsye u p'r-a6'suar +e 3A e)a0t(+ t' th!esht'apo rasteve n' se1(0(n departa+ent test. S)uadrat e t(00a e A> rasteve (sh(n n'na+enda+ent(n e )ushteve 6' do t' sh6yrtohen H8, ? n' 39 p'r 8do d(t' t' test(t t'

pun'suar5 et!4 a)on(sht K ser( dhe vahdo( n' sprovat +' t' +'dha a)on(sht n!'+ua! n,a.

Rre,u00ohet +e )oh' )und'r 8do n,r(t!e e n!' an(!e (shte 3 e dyt'5 se1(0( u0'tvendos!en e dyta5 (nterva0( +(d(s u0't vendos!en e n!' dhe du)e n,r(tur an(!e t!et'r

edhe n!' t' dyt'5 d+th )oh'n 8do 0art's( t' dy-(sht'5 e 1(0a )r(!on n!' )rahas(+ ose dyraste sa)t's(sht ? se)onda. S( shu+' nd'r)oh'5 d( ? se)onda5 )a+ pasur n' +es n!'dhe t' ardhsh'+ t' dy-(sht' 8do 0art's(5 e 1(0a u hv(00ua ,!at' re,!(str(+(t t'reu0tat(t. $ur dor'uar pro1es( re,!(str(+( 'sht' 7'r' ,!(th+on' +e dor'n 7oshe dyduar s( n' d(t't e)sper(+enta0e a0ternuara +e n!' ose t!et'r.

N!' tra!non shpe!t p'r n!' e)e)ut(+ )re!t's(sht +e)an()e t' )'tyre opera1(oneven' 7ana)5 dhe ,!(thashtu ap0()(+( ( v'+end!es 'sht' shpe!t +!a-t +e)an()(sht dhe t'n!'tra!tsh+e5 n' +'nyr' 6' ata5 s( un' +und t' provo!' n,a nu+rat e +(a prov' vetene tyre5 !o du)sh'+ n' -und t' s' p'rd(tsh+es pra, ore tre,on do7'suar e 1(0a5 n,a

pesha shtes' e ?, s' 7ash)u p'r1a)tuar *(te(n-0sse vahduesh+e )ohore dhe0o)a1(on(n hap's(nor5 dhe t' papr(turat e parre,u00ta5 n' dre!t(+ t' parre,u00t n'ndrysh(+ de)retet e t' dre!t'n e r'nd'5 e 0'n' t' r'nda5 t' pa6arta5 du)e r'n' n'+'nyr' p'r t' th'n' +e )ara)ter o7!e)t(v p'r ashensor dy-(sht' n' dora pa pasur )an')'r)uar p'r,!edh!en dhe he(t(+5 ( 1(0( n' +etod'n e par'5 +e,!(that'5 'sht' rast(.

S( +'nyra e re,!(str(+(t u )r(!ua p'r t' +os n,at'rruar5 dhe p'r t' +arr' n' )at'rraste )ryesore Rastet e duhura arr(n n' pa) +' vete 'sht' +' a-'r t' p'r1a)tuara n'U+etodat e +at!esU.

6 shu+' )oh' du)e 6en' ( )ushteve t' !asht+e t' e)sper(+enteve. Pas )'sa! un'sh)o! n' )ushtet e p'r,!(thsh+e t' +etod's.

O7!e)t( ( p'r,!(thsh'+ ( +etod's 'sht'5 n' 7a' t' rrethanave t' ndrysh+e n' t'1(0at nd!esh+'r(n' d(-eren1(a0e p'r pesha 6' duhet t' sh6yrtohen re0at(v(sht p'r se1(0(n

n,a )ushtet e )rahasuar +e n!' nu+'r t' +!a-tuesh'+ t' ,!y)(+eve v0er' 5 ose5 n'n

ndar!en e nu+r(t t' e)sper(+enteve n' v p!es'5 v v0era t' t' -(to!'5 dhe t' n!err(n+as'n e d(-eren1's n' nd!esh+'r(5 t' 1(0at edhe detyra e +es+e +und t' 0(dhen p'r t'

p'r1a)tuar +adh's(n' dhe dre!t(+(n e +arr!es +e e)sper(+ente e-e)te an'sore)onstante.



Tan( du)et 6' n' -(00(+ p'r t' para6(tur n!' v'sht(r's( the+e0ore.

Ne e d(+' se ,!'rat e t!era !an' t' 7ara7art'5 raport( ( nd!esh+'r(s' p'r pesh'n

ndrysh(+ rr(tet por dy her' +' ( +adh nu) p'rputhet dy her' +' t' +adh n!'ndrysh(+ n' nd!esh+'r(5 )ur ne t' p'r,at(tur n!'!t' *a27e,r(--e pre! nesh duan t' !et'

e v'rtet'5 por sa ,!ys+a e +adhe peshe 7r(tur ?, at' 6' n!' s( !an'5 e 7ara7art' +edy-(sh(n e nd!esh+'r(s'dhe tash+' n,a )ons(deratat e p'r,!(thsh+e +und t'

p'r-sh(!n' n!o-t(+(n.

G!(thashtu do nd!esh+'r(n' 6' t' !et' shu+' ( vo,'05 )'shtu 6' !u do5 por0e!(+( ? ,!(th+on' a6 e +adhe n' raport +e 8 +und t' supoo!+' se pothua!se t',!(tha apo +e t' v'rtet' ndon!' rast t' !et' e sa)t'5 dhe 'sht' e 6art' se rr(t!a e -ort' e

nd!esh+'r(s' pasta! )et' ,!er(+ raport( +und t' )rye!' 6' do t' !et' n' )'t's(tuat'5 pas( a!o +und t' 6'ndro!n' a-'r ose +!a-t )onstante n' nd!esh+'r( shu+' t'ndryshuar t' sh()o!+' asn!' +as' e duhur e p'r,!(thsh'+ t' nd!esh+'r(s' nd'rsa tan('sht' e +!a-tuesh+e p'r nd!esh+'r(n' e shtuar shu+' +e n!' pesh' shu+' +' t'

u0'ta 00oan1e5 raport( n' t' n!'!t'n p'ra-r(+(t t' s!e00'5 dhe +' pas p'r t'v0er'suar t' -(to!' n' nd!esh+'r(5 n' +'nyr' 6' re-uuar tash+' n,a natyra e ,!'raven' 0(st'n e hartuar n,a ne n(ve0 do. Por s( p'r t' ,!etur hap's(r' n' +etod'n ton'M

&e t' supoo!+' #n' dua p'r she+7u00 p'r t' )rahasuar nd!esh+'r(n' e dor's s'+a!t' dhe t' d!atht' p'r da00(+et n' pesh'5 dhe t' v'n' n' t' n!'!tat pesha)ryesore 8 dhe t' n!'!tat pesha shtes' ? her' p()at e dy an(!eve +e t' +a!t' @&.45 n!'t!et'r )oh' +e t' dre!tave @R.4 6' )'shtu 6' un' t' +arr' n!' t' ndrysh+e5 por

-(00(+(sht vet'+ p'r &. dhe R.5 e 1(0a 0e!on +ua t' 0(dhen( +e nd!esh+'r( +' t'+adhe apo +' t' vo,'0 e as dor'5 por 6' asn!' +as' t' )rahasuesh+e )'tond!esh+'r(n' dhe pyet!a 'sht'5 s( +und t' +errn( p'r t' +adh's(ve t' ndrysh+e t'

p0ot'suar ? p'r t' ,!etur se ( n!'!t( raport do t' !ap' p'r &. dhe R .. N' +'nyr' t' n,!ash+e5 n' 6o-t' se un' )a+ nd!esh+'r(n' e n!' dor' t' vet+e5 oset' dy duart +7( +esataren5 n' t' ndrysh+e 8 d'sh(ron p'r t' hetuar. E n!'!ta

$o+pens(+( ? !an' pas p'rvo!'s +e n!' t' vo,'0 8 5 n!' raport +' t' +adhe se sa+' e +adhe5 por a!o (shte +' shu+' n!' 8'sht!e e ndrysh+e ? p'r t' ,!etur e 1(0a

'sht' e n!'!t' p'r t' ndrysh+e 84së !an' t' v0erave re1(pro)e t' ? sh)a00'n end!esh+'r(s' p'r t' da00(+eve n' t' ndrysh+e /0erat e 8 t' )et'.

*etoda e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar n' ap0()(+(n 6' n,a at'her' e n!ohur (shtee p'rshtatsh+e vet'+ p'r t' dh'n' n!' (nd()a1(on +' shu+' dhe +' pa)5 por !o n!'



+as' t' )rahasuesh+e p'r nd!esh+'r(n' e )'sa! p()e5 n' -a)t. *e,!(that'5 at'her'+etoda +und t' tren(t p'r t' dh'n' t' t(00'.

F(00(+(sht o-erta para6et rru,'n e Tatonne+ents. D()ush +und t' ndrysho!' p'r sa

)oh' 6' 0e!(+(n e pesh's s(pas rrethanave )rahasuar5 der(sa ( n!'!t( 'sht''vend'suar +e t'. Por vet'+ n,a testet e +'dha v0era +e t' ,!(tha reu0tat ( s(,urtedhe p'r n!' dhe t' n!'!t'n ? +und t' n(rren5 )!o +etod'5 e 1(0a 'sht' n!' sas( e+adhe e ,!y)(+eve p'r se1(0(n n,a +ostra 'sht' e ? th(rr!et5 !o vet'+

pap'rsh)ruesh+e 0odhsh+e5 por edhe t' !u +err p'r t' +hsa+ste+ Provon( nu) )asa)t's(.

*e,!(that'5 +und t' -us n' +es t' v0erave t' a-'rta dhe n!' )oh' t' ,!at' )a+)'r)uar t' +' nd(h+o!' n' )'t' +'nyr' por ,!end!a e )e6e e n,atht's( dhe pas(,ur(s''sht' du)e n,r(tur vet'+ shu+' e pap0ot'. P'r -at t' +(r'5 a!o 'sht' e 0eht' dhe

p0ot's(sht ashensor.

Pas n!' n' par(+ e sa)t' dhe p'r t' p'r)thyer n,a e)sper(+entet e un' ndoshta +'t' +(r'5 edhe pse n' 7a' t' ana0('s +ate+at()e5 por pa) n' pra)t()'5 a)on(sht

+und t' 7'het n,a 8do ,!' n' n!' t' 1a)tuar ? 'sht' +arr'5 t' ,!en( se ? n' t'

n!'!t'n 8 dhe n,a +'nyra n!'!t'n do t' (shte +7a!tur +und t' )'r)o!' ndon!' t!et'rt' dh'n'5 )'shtu 6' edhe a!o 6' !u don( (n-er(ore s( n!' t' n,urta5 +e )usht vet'+

se 5 pas n!' p'r-und(+ n,a n!' +!a-t t' +adh n 'sht' +arr'. Po !u +und t'

dre!tp'rdre!t'5 pa 00o,ar(t!e5 n,a ndon!' , )u n!' +!a-t t' +adh n su7!e)t 3W4 5 +asa eda00(+(t n' nd!esh+'r( p'r t' 7'r' at'5 )'shtu 6' t' ,!en( p'r n!' trye' 6')orrespondon +e t' the+e0uara n,a ne )ushtet e )'sa! +ase dhe a!o do t' tre,ohet+en!'her'5 s( t' sh)a)to!'5 pas vet'+ d(sa -!a0' !an' par' n' rru,'n 6' )a udh'he6ur

7aohet.

3W4 N'se n,a -ra)s(on(+( ( n!' nu+r( t' +adh t' ,!y)(+eve der( n' vo,'0 n 7retn' -ra)s(onet (nd(v(dua0e5 )'shtu 6' !u t' hu+7n(5 nd'rsa n' -ra)s(onet(nd(v(dua0e t' sa)t's(s'5 por ato -(ton p'rs'r( du)e 7ash)uar reu0tatet e-ra)s(onet.

N' n!' stud(+ t' teor(s' s' pro7a7(0(tet(t5 p'r t' 1(0at un' ,!(th+on' r(shtas +etodattona t' ,!etur veten t' shtyr' n,a (nteres( ( ars(+(t5 )a+ pasur )ons(derat' 'sht'5 34 ses(pas rrethanave t' +etod's ton'5 sh)a00'n e nd!esh+'r(s' p'r da00(+eve n,a5a)on(sht +e h /0era e 1a)tuar +und t' p'r-a6'sohen5 e sh)a00's s' sa)t's(s' t'v'h,(+eve o-ron Gauss(an5 +e )usht 6' t' )rahasuesh+e +7an +oda0(tetet e sa)t's(+etod' vet'+ n,a nd!esh+'r(s' +e t' 1(0'n ndrysh(+( 'sht' +arr'5 varet 94 6' n'

+es t' +und's(ve t' n,a e)sper(+entet dhe produ)tet 6' +as(n h n' pesh'



shtesa ?, n' t' 1(0(n ,!endet5 d+th n' +es dhe h ?, duhet t' hv(00ohet n!'

+arr'dh'n(e +ate+at()ore 6' n!' der(v(+ ( G? n,a 5 dhe +' pas du)e e ndar'n,a ? +asa e d(-eren1(a0e nd!esh+'r(s' h duhet t' ,!endet.

!o (shte vet'+ )!o +arr'dh'n(e5 par'5 teor()(sht t' p'r1a)tuar5 s' dyt(5 p'r t' provuar n,a e)sper(+ent5 s' tret( p'r t' sh-ryt'uar p'rshtatsh'+ p'r +etod'n ton' t'+at!es. $'to tr( detyra un' 7eso! se 'sht' ,!(dhur n' +'nyr' t' )'na6sh+e5 pra+etoda e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar )a t' n,!ar' t' )et' 6en' vet'+ dh'n'v'+end!en e n!' +etode +at!e!e t' v'rtet'.

Sa ( p'r)et 7r(t!es +ate+at()ore5 )'shtu 6' un' !ap at'5 sepse a!o nu) 'sht' enevo!sh+e p'r 7at(+(n pra)t() t' +etod's5 e 1(0a p'r t' (nspe)tuar5 n' a)t(v((+(n e+'posht+e.Prov's e)sper(+enta0e de0 shu+' n' at' p'r t' tre,uar e)sper(+enta0(sht

se )ur n!' nd!esh+'r( e vahduesh+e e n!' v0er' t' 1a)tuar n' n!' v0er' t'

1a)tuar ? )a +arr'5 v0era e 00o,ar(tur n' 7a' t' +arr'dh'n(eve tona +ate+at()ore p'r n!' t!et'r ?, 8)a 'sht' n' se n' rrethana t' 1a)tuara s(8 ,!en n,a e)sper(+ente5du)e 0e!uar natyr(sht dev(!(+et +' t' vo,0a se sa p'r t' sh)ruar p'r t' papr(turat

pasho6 < Ose5 a!o 'sht' vet'+ n!' -or+' t!et'r e t' n!'!t(t prov's 6'5 +e t' n!'!t'n

nd!esh+'r(5 por t' ndrysh+e ? +arra n,a )ushtet e)sper(+enta0e pas5 7auar n'

v0erat tona +ate+at()ore +arr'dh'n(e trye' e G? !ap5 e 1(0a 'sht' propor1(ona0e+e ? !an'. 334 P'r d'sh+( sa! por !an' ser( e +(a shu+' t' ,!er' t' v'h,(+eve t'urdh'r(+eve t' 1(0at do t' t' tre,o! n' U+etodat e +at!esU. Ne ,!(thashtu do t' )ryhetn' d(sa t' n!'!t' n' )ap(tu00(n e L<t' dhe 39<t' vet'.

334 ' t' nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e p'r ata n' rre() )'tu5 +e 8 @por !o ?, p'ra6 )oh' sa ? +7etet ( vo,'04 'sht' e ndryshuesh+e5 )'shtu 6' n!' )onstante'sht' 6' t' p'rp(6en +e n!' nd!esh+'r( t' vahduesh+e 8 )'r)on.

Pas )'sa!5 su7!e)t( 'sht' pra)t()(sht ( past'r +und t' p'r-a6'so!' n' +'nyr' 6' t',!(th' n' arsyet 6' duhet dh'n' rre,u00at dhe +ad!e pa n!' s-ond +ate+at()ore5+etoda +und t' vepro!' edhe pa +at!en pas6yr'. G!(thashtu !u do t' !et' n' ,!end!e t'

7'!' )'t' +e 7es(+5 pas( der(v(+ teor() ( n!'!t' )ontro00(t 'sht' dashur t' )'na6et n,an!' autor(tet ( -a+sh'+ +ate+at()ore5 dhe )ontro00( n,a p'rvo!a 'sht' e pasur edhevend(+tare.

Përatitje" matematike !he zbritja e lloarisë zako"isht meto!a e raste&e të

!rejtë !he të ab#ar. 12(

*e,!(that'5 der( +' tan( nu) )a asn!' par(+ apr(or(st(15 s( n' var's( t' +adh's(s' s'

)ryesore pesh' 8 5 raport( n' pesha t' vahduesh+e shtes' ? duhet t' ndrysho!n'5



por )!o duhet t' )ons(derohet vet'+ s( 8'sht!e shu+' t' 1onstat(ve n,a e)sper(+ent(0(,!(t5 )'shtu 6'5 +e,!(that'5 'sht' e +undur n' 7a' t' par(+eve t' Teor(a e

pro7a7(0(tet(t a priorispe1(-()o!n' se s( +arr'dh'n(a n' vetvete duhet t' ndrysho!'@n!' p!es' t' +adhe n +e )usht45 n' 6o-t' se n' t' vahduesh+e peshat

)ryesore 8 dhe asn!' da00(+ t' 6'ndruesh+e n' nd!esh+'r(s' h ndrysh(+et shtes' pesh'5 apo edhe nd()(+(n e ndrysh(+eve5 e 1(0a p'r1a)ton 6art' +7( pesh'5 dhe )'tun!' < n!' her' dhe p'r t' ,!(th' n,a ? +und t' p'r-a6'sohet.G!e,!'s(sht5 n' )'t' rast5t' n!'!tat par(+e t' +7(ot'ro!'5 pas s' 1(0's !u dh'n' edhe sa)t's( t' 6'ndruesh+e t'v'h,(+(t5 ndrysh(+( n' nu+r(n re0at(v t' ,a7(+eve t' v'h,(+(t +und t'

p'r1a)tohet n' 7a' t' ndrysh(+eve n' +adh's(n' e tyre. *arr'dh'n(et n' +esdhe që, +e,!(that'5 p'r ata n' rre() )'tu nu) 'sht' n!' shpreh!e e -und+e5 por vet'++e n!' shpreh!e (nte,ra0 t' p'r-a6'suara 6' duhet t' p'r-a6'sohet n' -or+' ta7e0are

p'r pra)t()'n e +arr'dh'n(eve5 s( 7'het +' posht'. 394 R(sh()(+( S. K><3W>.

T' -o0,ends +e Θ p'r t' 1a)tuar ter+(n (nte,ra0e5 e 1(0a )'tu v!en n' 0o!' 'sht' en!'!t'5 p'r+es t' 1(0(t nu+r( ( a-'r+ ose pro7a7(0(tet( ( ,a7(+(t n' dh'n' )u-(on+adh's(n' p'r1a)tohet vet'+ 6'5 a)on(sht der( n' p()'n e du)e ∆ 1a)tuar5 ,a7(+

,!ys+a pesh' e)stra ndodh5 pra

)u π &udo0-s1he nu+r(t t' e 5 nu+r( 7a' ( 0o,ar(th+s natyrore5 t I h ∆ Ih 'sht' +asa e sa)t's( n' )upt(+(n Gauss(an. /0era e t, e 1(0a 'sht' n!' v0er' t' dh'n'n,a Θ ta)on5 +und t' ,!endet n' shu+' vende n' ta7e0are p'r-a6'son5 s( n'"er0(n. astrono+. ... Jahr7 - 3K=> p =W? -- p'r t 9.W dhe n' n!' sh-a6 ve8an'r(sht5tan( nu) 'sht' +' n' tre,t(n' e 0(7r(t 6' do t' )(shte tavo0(n' 0(tho,raphed der( t

=5W )'shtu 6' n'se Θ pas du)e dh'n' n' )'t' +'nyr' n' t' n!'!t'n

)oh' t ose +und t' +7a!n' t' dh'n'.

Tan( +en!'her' pas5 the+e0ore p'r +etod'n ton'5 e)ua1(onet do t' provohet +e an'

t' Θ !asht' 'sht' ( n!err'.

dhe pas )'sa!



N,a )'to +arr'dh'n(e 'sht' posht' t' +!a-tuesh+e5 n' +es dhe Θ p'r t' n!err'

)'shtu n' ap0()(+(n dhe )ons(derat'. !o rr!edh n,a v'h,uar v0er's Θ n,a

e)ua1(on( 5 ,!en n' n!' trye' t' (nte,ra0e Θ v0er's p'r )'t'5 dhe

ndan( at' +e t' h p'r t' +arr'5 apo ?, n' 6o-t' se5 s(8 'sht' 7'r' n,a ne5 h *etodae rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar +err vet'+ ,!ys+a a6 ( +adh sa n' teor(n' e

,a7(+eve. *e,!(that'5 n' +'nyr' 6' !o vet'+ n,a ,!enden du)e respe)tuar 8do

her' der( n' v0er'n e t' pasur(t p'r t' -or+uar posa8'r(sht5 un' )a+ trye'n e

(nte,ra0e Θ 5 )u +arr'dh'n(et n' +es dhe t 5 7atohet 'sht' dh'n' n' n!' )u

ata t' 7ara7art' n' +es dhe t 'sht' dh'n'. $!o 'sht' tryea the+e0ore posht'.

Der(v(+ +ate+at()ore e 0(dhur +' 0art n' +es dhe Θ 'sht' sh6yrt(+( ( Pro-.*7(us5 6' )a+ para6(tur5 )a0uar5 pas s' 1(0's ata +und t' !en' t' +ate+at()'s dor'n*at(8 s( e(nur- 0(r'. Por a( )a pasur +(r's(n'5 pa) sh)ar)(+( (+ !o<o7stetr() n!' +'t' sh)urt'r dhe +' t' sa)t'5 rru,a 6' 8on n' t' n!'!t(n 6'00(+ p'r t' 'vend'suar5 6'

un' pre-ero!5 p'r )'t' arsye5 p'r t' )o+un()uar n' vend ( (+( +' posht'. *7(us p'r1a)ton der(vat(v(n s( n!' she+7u005 n' vend t' d(-eren1's +es dy peshate dy p!es' t' 7ara7arta n,a ana e dev(!(+(t n,a n!' v(!' t' dre!t' t' 7ara(s'. Par(+('sht' por n!' (ntra,astr(1 dhe p'rndryshe t' n!'!t'n ,!'.

!o 'sht' n' p'r,!(th's(

pro7a7(0(tet( se )ryer n' n!' +at!e t' n!' sas(e 7renda )u-(!ve t' ,a7(+(t < ∆ dhe

∆ 7(e n' t' 1(0'n pr(nton h s( +' 0art sh)a00'n e sa)t's(s' s' +at!es π nu+r(n&udo0-s1he.

T' !et' tan( p'r she+7u00

& : #

tr( p()' n' n!' v(!' t' dre!t'5 : 5 por !o shu+' shu+' a-'r5 por n' +es +(d(s & dhe # t'vendosura. P'r n v'h,(+et s(pas +etod's s' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5 un'+endo! se një p()'pa+!e p'r at' se C & 'sht' +' a-'r se sa #, pranda! :#J &@6 n 4 aI her' s(,uruar se : n' # 'sht' +' a-'r se sa &, pranda! :# &@ . Pas )'sa!5

pro7a7(0(tet( p'r t' s!e00!es &@ K:# dhe :# K&@, s( një dhe 5 dhe )'to dy vet'

shanset !an' dhe .



N'se n' 0(n!'

jë :M #

M 'sht' 6endra e v'rtet' e &#, dhe : shtr(hen n' M d(8)a d(sa ,!'ra pas & 5 )'shtu 6''sht' një )oh' ,!y)(+( (+ (shte n!' e v'rtet'5 dhe her' un' (shte e ,a7uar. Sepse un'

)a+ her' p()a : +(d(s M dhe # !an' t' 7esohet Pra5 )an' n' se1(0(n n,a )'to p()'v0er's(+eve p'r +' shu+' se v(!'n e vo,'0 :M ,a7uar5 +e an' t' M p'r t' # p'r t'+arr' p'r )'t' arsye )an' 8do her' n!' ,a7(+Z :M 5 pas( t' ,!(th' t' n!'!t'n an' t'5)ryer.

Pro7a7(0(tet( ( )'sa! 'sht' n,a n!'ra an' I , n,a ana t!et'r5)u :M 'sht' 6' t' )ons(derohet s( n!' sas( po(t(v. Tan(

Pra5 s( paso!'

.

S' -und( d+th

$'to dy -or+u0at p'r dhe +und t' shp!e,o!' )'shtu N' n )oh't e 0(n!'ssh()(+(n &:M#, n,a t' 1(0at vet'+ p()'5 por & dhe # !an' t' du)sh+e5 e 7esonn' një rast 6' M nd'r+!et : dhe # 'sht' d()u @s( e v'rteta 'sht'4 n' raste @n'+'nyr' t' ,a7uar4 se M d()u +(d(s & dhe : 'sht' e vendosur. T' n!'!tat dy p!es'

t' :# dhe &: 5 por edhe t' 7'!n' )u-(!t' e (nte,r(+(t5 s( p'r 8-ar' ⋅⋅⋅ < h. :M dhe ∞ 5 p'r ⋅⋅⋅ < ∞ dhe < h. :M !an'. G!e,!'s(sht5 dre!t(+( &:M# p'r po(t(v dhe M +arr' s( p()'n(s!e5 e a7s1(ssas e : dhe # < :M dhe M#, +e a7sh(s' e & dhe : < 8? dhe

< :M6 &M dhe M# !an'5 por )und'r :M 6' t' )ons(derohet s( e pa-und.

Sa ( p'r)et shp'rndar!e *7(us.

N' +'nyr' 6' t' vo,'0o!' she+7u00 ( 0(n!ave n' she+7u00(n e peshave5 )!o 'sht'

pesha 8 +e &:, t!etr( 8 ? +e para @rishtit, ,!at's(a e 8 L , pra5

p!es' e :M du)e )rahasuar5 6' p'r :M n' paraardh'se -or+u0a duhet t'



su7st(tu(e<ren. !o 'sht' ,!(thashtu e 7ara7art' +e ton' dhe ton' t'

7ara7art' 5 6' u dha -or+u0at p'r 7at(+(n e dre!tp'rdre!t' t' +etod's son'

ose n' 6o-t' se ne )e+( (nte,ra0e

sh)urt(+(sht +e Θ Tre,uar

.

Se ne5 s(8 u tha +' 0art'5 sa)t's( ose E+p-(nd0(1h)e(tsr+a2 ton' +etod' h 'sht' e 7ara7art' +e ,!ys+'n e +at!eve t' +arr' sa)t's( t' teor(s' s' ,a7(+eve5 )a ap0()(+et 7renda +etoda !on' )a e-e)t5 pas( a!o vet'+ n' raportet e t ose h arr(n por do t' v(!'n' )ons(derat' )ur p'r t' )'r)uar p'r t' )rahasuar reu0tatet e +etod's s' dre!t's dhet' rasteve t' ,a7uara n,a ana e v0erave a7so0ute +e ato t' +arra n,a +etoda e ,a7(+(t+esatar5 p'r t' 1(0'n (nte,ra0e e Θ dh'n' nd'r+!et's(+(n5 s( dhe n' n!' pr(or(

00o,ar(t!en e +undsh+e ,a7(+e ose pa6art's( apo t 5 t' 1(0at ne nu) na 7'!n' )'tu. &e t' )thehe+( tan( pra)t()e

Rre,u00( p'r t' 1(0at a!o 'sht'5 vet'+ p'r t' +arr' at' p'rs'r( p'r t' dh'n' n,a

e)sper(+entet 6' transporto!n' sas( n' ta7e0'n e +'posht+e5 t' 1(0'n un' e 6ua!n'n' trye' the+e0ore +etod'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5 t' )orrespondues

v0er's t G? v((te @n,a (nterpo0at(on )onsu0t(+(t n'se v0era 'sht' nu) ,!endet p()'r(sht n' ta7e0'4 dhe du)e p!es'tuar )'t' v0er' n,a ? v0er's h p'r t' p'r1a)tuar se1(0a 'sht' E+p-(nd0(1h)e(ts+a2 )'r)ohet5 ose t' vahduesh'+ ? v0er' du)e,!etur t G? edhe t' p'rdoret +en!'her' p'r +at!e5 ( 1(0( 'sht' ( p'rshtatsh'+ n'shu+' raste.

$y rre,u00 'sht' ( +!a-tuesh'+ n'se p'rve8 vahduesh'+ tepr(1ave pesh' ? )a-a)tor' t' t!er' t' vahduesh+e !an' t' pran(sh'+ t' 1(0at +und ,!y)(+(5 )u pesha etep'rt 7(e t' p'r1a)tuar5 ose n' 6o-t' se t' t(00a n,a +arr'vesh!a e e)sper(+enteve

tash+' n' -(t(+(n e v0er's +und t' )ons(derohet s( )o+pensohen. N'se !o5 t'

sh)o!n' n' v0er'n e t 5 *(te(n-0sse )onstante n!' +e a( nu) varet vet'+n,a h dhe ? 5 )ur n'n ? ,!(th+on' vet'+ pesha shtes' )uptohet5 por edhe n,a ata +e*(te(n-0ssen n,a ndar!e t' th!esht' t' v0er's s' t n' ? +und pasta! natyr(sht h nu) t'



,!endet s( duhet5 dhe v0era e t 5 +ad!e edhe n' t' vahduesh'+ ?, !o n' vend t' h !an't' 0(dhura +e +as' t' )rahasuesh+e5 n' +os +e ? *(te(n-0sse !an' ,!(thashtu)onstante. Por o-ron n!' +etod' e +o7(0uar n' +'nyr' t' rre,u00t +e 7at(+(n eduhur t' ta7e0's the+e0ore )'tu 'sht' n!' +'nyr' e th!esht' e +!et(t 'sht' a!o 6' n've8ant( do t' d(s)utohet +' posht'.

Tabela bazat e meto!ës së raste&e të !rejtë !he të ab#ar 13( .

t I G? ndrysh. t G? ndrysh. t I G? ndrysh.

W.?W W.WWWW 3 W.3 W5=L3= 9WK W , L3 W5L>K3 >??

W.?3 W5W3 3K W.9 W5>393 939 W.L9 W5LL=A ?WWW.?9 W5W=?? 3 W.= W5>=== 93A W.L= 35W>=A =?K

W.?= W5W?=9 3K W5> W5>?>L 99W W.L> 35WLL> A=

W.?> W5W3W 3KW W.? W5>AL 99? W.L? 353A=3 >K

W.?? W5WKLW 3K W.A W5>LL> 9=W W.LA 359=L L3K

W.?A W53WAK 3L W. W5?99> 9=A W.L 35=9L 39=>

W.? W539> 3K3 W.K W5?>AW 9>9 W.LK 35>?=3 3LW

W.?K W53>9K 3K3 W.L W5?W9 9>L W.LL 35A>=K ∞W.?L W53AWL 3K9 W.KW W5?L?3 9? 3.WW ∞

W.AW W53L3 3K= W.K3 W5A9WK 9A?

W.A3 W53L> 3KA W.K9 W5A>= 9>

W.A9 W593AW 3K W.K= W5A> 9K?

W.A= W59=> 3KK W.K> W5W=9 9L

W.A> W59?=? 3LW W.K? W5=9L =3W

W.A? W599? 3L9 W.KA W5A=L =9A

W.AA W59L3 3L> W.K W5LA? =>=

W.A W5=333 3LA W.KK W5K=WK =A?

W.AK W5==W 3LL W.KL W5KA= =KL

W.AL W5=?WA 9W9 W.LW W5LWA9 >3L

W.W W5=WK 9W? 3=4

. r(sh()(+ S. AA - tavo0(na the+e0ore p'r test(+(t t' ,!er' sh(h Rreth*a27est(++un,en e )upt(+ t' hap's(r's5 "H D$S Ges ;. d ... ::5 S. 9W> --.



/'re!t!e. 34 Pra5 vet'+ n' raportet e t ose h arr(n5 un' t' )u!deset p'r sh(-ra n'v0erat e t trye' n' vend t' p'rdor(+(t -ra)s(onet s( de1(+a0e s( nu+ra t' p0ot'. Pra5a!o ,!(th+on' do t' ndodh' n' udh'he6!en e ardhsh'+ t' 00o,ar(tur n' 7a' t' v0erave

trye'. 94 !o 'sht' vet'+ e nevo!sh+e5 v0erat trye' n,r(tur +7( W.?. E!an( sa +'

shpesh !o n' rrethana t' dh'na e)sper(+enta0e n' p'r,!(th's( p'r t' ? hv(00ohet p'r

)'t' apo at' 6' do t' d(s)utohen +' posht' rastet )ryesore5 v0erat e posht' W.? +'

par'5 )'shtu 6' a!o )a +arr' +!a-t n' )o0on'n v((ton( Ta<7e00e5 dhev0era p'r)at'se e t +e n!' shen!' ne,at(ve n' +' pas 8on n' e)ua1(onet p'r

p'r1a)t(+(n e G?, hp, G; -utur. =4 Ta7e0a !ep p'r 35 d+th p'r rast(n 6' t' ,!(tharastet t' )thehet t' dre!t'5 n!' v0er' t' pa-und p'r t. v'h,(+et $'tu5 +e,!(that'5 n!'

nu+'r ( pa-und nu) 'sht' e nevo!sh+e n' +'nyr' r(,oroe. N' p'r,!(th's(5 !u duhett' ? +!a-t ( vo,'0 dhe n +!a-t e +adhe p'r t' +arr' se se rast( nu) do t' ndodh'.

*'nyra +' e p'rshtatsh+e 'sht' t' sh-ryt'o!n' ta7e0'n e +'parsh+e5 n'se !u n!'her' dhe p'r t' ,!(th' +e v'h,(+et e t(! n 3WW +err5 d+th 8do r p'r1a)tuar p'r 3WWraste5 dhe ,!y)(+et +' t' +'dha n' -ra)s(onet e 3WW a)s(oneve der( pas (nd(v(d(+arr' pre! sa! t<v0er' t' p'r t' )o+7(nuar )uturu ose +esatare v0erat5 pas( 6' tra!t(+('sht' -ra1t(ona00y n,a p()at e t!era t' nevo!sh+e apo t' do7(sh+e ,!(thses(. N' -a)t5

a!o )a at'her' n' )o0on'n e vet'+ t' pastro!' ero dhe p()' dh!etore p'rpara p'r t'

ato t' +arra n,a nu+rat e)sper(+enta0e r p'r t' ,!etur at' +en!'her' !o vet'+ ndar!e

dhe a!o do t' !u )urse!n' n' -or+(+(n e v0erave 5 por edhe nu) )a nevo!' p'r(nterpo0at(on5 s( at'her' t' ,!(tha nu+rat e test(t r vet'+ vend(n d(re)t n' ta7e0'.

N!' ;o-ern t!etr(n n ,!edhur s( 3WW5 !u do t' ,!(th+on' v0erat e ta)(+(t 6' nu) !an' ,!etur p()'r(sht n' ta7e0'n e +'s(p'r+e. Pasta! !u +und t' p'rdorn( da00(+et n')o0on'n ndrysh(+ para6et )orresponduese t v0erat p'r1a)tohet 0eht' n,a (nterpo0at(on

t' th!esht'5 )u n' rreth W.K? n' +' n,a 3 der( n' 9 n!'s( t' vend(n e -und(tdh!etore n' t v0erave +und t' +un,o!'5 a!o 6' 'sht' e par'nd's(sh+e5 6' n,a vend(n e)at'rt dh!etore p'r vro!t(+et e )'t(! 00o!( t' )ontra)t(+(t ,!(thses( +und t' sh(het s( n!'

0u)s. N' v0era +' t' 0arta 5 +e,!(that'5 e do )'shtu t' !en' +' t' ,a7uar +e )'t'(nterpo0at(on5 +' e 0art' )'to v0era dhe shto!5 pra5 p'r t' p'r-unduar p!es'n e -und(t t'

ta7e0's d(sa tavo0(na shtes' n' t' 1(0'n v0erat !an' t' a-'rt +e n!'r(<t!etr(n5 dhe +e

pa!t(+(n e tyre 6' do t' +!a-to!' p'r t' ,!(tha rastet5 s( n!' shtres' e n!' t!et'r(nterpo0at(on.

Tabela 4htesë %.



t I G?

ndrysh.t I

G?ndrysh.

t I G?

ndrysh.

W5K=WW W5A> W

3

9

9

=

>

?

A

K

L

KW

K3

K9

K=

K>K?

KA

K

KL

W5KK9? W5K=L L3

L9

L=

L?

LA

LK

3WW

3W9

3W=

3WA

3WK

33W

339

33?

33K

39W39=

39

3=W

W5L=WW 35W>=A 3==

3=

3>9

3>A

3?3

3?A

3A9

3AK

3?

3K9

3L3

9WW

933

999

9=A

9>L99

9LW

=3A

W5K=9? W5AK3 W5KK?W W5K>KK W5L=9? 35W?AL

W5K=?W W5AKKK W5KK? W5K?KW W5L=?W 35WWA

W5K=? W5ALAW W5KLWW W5KA= W5L=? 35WK>K

W5K>WW W5W=9 W5KL9? W5KAK W5L>WW 35WLL>

W5K>9? W53W? W5KL?W W5KKA> W5L>9? 3533>?

W5K>?W W53L W5KL? W5KLA9 W5L>?W 353=W3

W5K>? W59?= W5LWWW W5LWA9 W5L>? 353>A=

W5K?WW W5=9L W5LW9? W5L3A> W5LKWW 353A=3

W5K?9? W5>W? W5LW?W W5L9A W5L?9? 353KWA

W5K??W W5>K9 W5LW? W5L== W5LKKW 353LKK

W5K?? W5?AW W5L3WW W5L>K3 W5L?? 3593L

W5KAWW W5A=L W5L39? W5L?L3 W5LAWW 359=L

W5KA9? W53L W5L3?W W5LW= W5LA9? 359?LW

W5KA?W W5KWW W5L3? W.LK3K W5LA?W 359K39W5KA? W5KK9 W5L9WW W5LL=A W5WA? 35=W>K

W5KWW W5LA? W5L99? 35WW?A W5LWW 35=9L

W5K9? W5KW>L W5L9?W 35W3L W5L9? 35=?AL

W5K?W W5K3=> W5L9? 35W=WA W5L?W 35=K?L

W5K? W5K993 W5L? 35>3?

W5KKWW W5K=WK



Tabela 4htesë %%.

t I G? ndrysh. t I G? ndrysh. t I G? ndrysh.

W5LW 35=9L 3W

3WL

339

33?

33L39=

39K

3=9

3=K

3>9

WLKW 35>?99 3?W

3?A

3A=

3=

3K33L9

9W?

93L

9=>

9AW

WLLW 35A>?W 9K

=W>

=>=

=KL

>?W?=L

A

L99

3>LL

∞

WL3 35=>W> WLK3 35>A9 W.LL3 35A=K

WL9 35=?3= WLK9 35>K9K WLL9 35W=9

W5L= 35=A9? W5LK= 35>LL3 W.LL= 35=?

W5L> 35=>W WLK> 35?3A> W5LL> 35A>

WL? 35=K?L WLK? 35?=>? WLL? 35K93>

WLA 35=LK9 WLKA 35?== W.LLA 35K?=W5L 35>33W WLK 35?>9 WLL 35L>=W

W5LK 35>9>9 W5LKK 35?LA3 WLLK 95W=?9

W5LL >5>=KW WLKL 35A3L? WLLL 953K?3

3WWW ∞

N' vetvete5 nu+r( n I 3WW nu) )a pre-eren1' t' ve8ant' dhe un' vet' )a++7a!tur n I 3WW ,!(th+on' n v'n' A> n' the07 t' ,!(tha ser( e +(a +' t' +adh t'e)sper(+enteve n' -ra)s(onet +e n ndar!e A>5 6' 00o,ar(tet s(do+os n,a-ra)s(one t <;erthe shtuar +' pas5 dhe t' p'rdoret )y v0erat shu+a apo +'s(+et en!erra +esataret. rsye!a (shte se A>5 s( n!' -u6( pre! 95 n!' n'n<ndar!e t' +adhe +e 9'sht' e a-t' t' +7( 3WW5 dhe )a+ )'r)uar p'r t' +7a!tur )'t' -(00(+(sht e hapur p'r 8do-ra)s(on(+(. *' von'5 un' u nda0 du)e sh)uar p'r t' +7a!tur t' ,!(tha ,!y)(+et n'

)'t' dre!t(+ t' )rahasuesh+e s( t' +re)u00uesh'+ s( +' pas5 +adh's(a e n, 8-ar' )en(v'n' n' arsye5 )a n!' nd()(+ t' 1a)tuar +7( +adh's(n' e +etr(1s5 t' 1(0at +und t'+7a!n' )udo )rahasuesh+e duhet. P'rdoret a)on(sht n,a +ua 7aat trye' 'sht'5

pra5 p'r)th(+( ( push(+ vet'+ p'r t' )'+7(+(t n' n!' p!es' dh!etore dhe(nterpo0at(on s(8 spe1(-()ohet p'r ta7e0'n e +'s(p'r+e5 e 7ara7art' +e r, (

p'r)as(n n A>5 t' n,r(tur dhe un' do ta 7'! )'t' d(re1tory edhe )ur a!o rr'n!' t' t!erat' n!'!ta don( t' p'rdorn(.

Tabela themelor për n 5 67TH



r t I G? r t I G?

== W5W9 >L W5?39=

=> W5W??? ?W W5?>LW

=? W5WK== ?3 W5?K=

=A W53339 ?9 W5A9=

= W53=L> ?= W5AAL?

=K W53A ?> W53>=

=L W53LA> ?? W5A3L

>W W599?= ?A W5K3=>

>3 W59?> ? W5KALA

>9 W59K>> ?K W5L=9W

>= W5=3> ?L 35WW9A

>> W5=>?A AW 35WK>K

>? W5=9 A3 353K?3

>A W5>WL? A9 35=39

> W5>>9 A= 35?9=3

>K W5>AL A> ∞

P'r t' tra!tuar ser( t(+e +' t' +adhe5 e 1(0a ,!(th+on' p'r+7a!n' +u0t(p0es e A>rasteve5 )rahas(+(sht +e tra!t(+(n p!essh'+ p()'5 por edhe t'r's(sht apodeparta+entet +' t' +'dha t' n!'!t'n rehat(5 un' )a+ n!' tavo0(n' t' +adhe p'r n ?395 )u A> 'sht' K her' +' t' p'r-sh(ra5 nd'rtuar5 n,a t' 1(0at edhe tavo0(na p'rd(re)t n A>5 9 . p!errta A> >.A>. P'r sh)a) t' r'n(es5 @sh(h +' 0art4 tre,uar5

Ta7e0a e Θ (nte,ra0e dhe )on)urren1a @sh(h +' 0art4 tre,ohet e)ua1(on +esdhe Θ 'sht' +'nyra e)spert't 0eht' @du)e p'rdorur (nterpo0at(on4 tavo0(na p'r nu+rat)ard(na0 ar7(trare n +und t' pro!e)t(+(t. N' )'t' rast !u ndoshta do t' 7'n( at' nu+'rthe+e0or n e +und t' ,!edh' p'r t' +7a!tur ,!(th+on' t' n!'!ta p'r t' ,!(tha ,!y6et5,!(th+on' t' )thehe+( +e n!' nu+'r +' t' +adh t' e)sper(+enteve n,a -ra)s(on(+(n' t' n!'!t'n tavo0(n' dhe e t(! t' vendosur n!' her' 0art at' n!' her' dhe p'r t' ,!(th'.

Tavo0(na sh6uar the+e0ore 6' !u tan( +und t' p'rdorn( p'r t' +arr' n,a a!o 6''sht'5 p'r n!' t' dh'n' ? dhe 8 )a +arr'5 n' ? p'r t' +7y00ur at' n' t' n!'!t'nnd!esh+'r(s' h dhe p'r )'t' arsye t' n!'!t(n 8 @6' n,a h +e 8, por !o

+e ? ndrysh(+e4 do t' !et' e nevo!sh+e5 8do ndon!' t!et'r p'r t' dh'n' du)e

pasur vet'+ e nevo!sh+e p'r t' t!era n' ta7e0'n e )orrespondon t p'r t' )'r)uar



dhe p'r t' vendosur raport(n e +'posht'+ s( t I G? dy a)te5 )'shtu 0(dhet)!o ? n!'!t' . N' an'n t!et'r5 !u +und t' sh)on( n' trye' dh'n' ? s t' dh'nat

p'r)at'se !an' ,!etur5 n' 6o-t' se n!' ( t(00' ? 'sht' dh'n'5 p'r a6 )oh' sa h +7etet

)onstante. *e,!(that'5 )!o nu) 'sht' e 0eht' n' pra)t()' 8o( n' )'to ap0()(+e +e an't' +etod's son' +e an' t' p'r1a)t(+(t t' +'s(p'r+ h ose rrethana th!esht t +7etet5

pas s' 1(0's e )a0uar arr(n ,!(th8)a.

Nu) duhet t' harro!+' se p'rdor(+( spe1(-()uar th!esht' ( ta7e0's 7'het vet'+ +e)usht t' 1a)tuar5 6' trash!e du)sh+e5 p'rve8 a)s(denteve5 vet'+ e ? varet n' rea0(tet5+e,!(that'5 a!o ende varet n,a nd()(+et e vahduesh+e t' 0o)a1(on(t )ohore dhe

hap's(nore n,a dhe s(pas ta7e0's 6' do t' rr!edh(n v0er's t n' )'t' rast nu) 'sht'th!esht G?, por h H? M,)u M 'sht' shu+a a0,!e7r()e e ,!(th' *(te(n-0sse

vahduesh+e 6' ende p'rve8 ? p'r1a)tuar trash!e du)sh+e. P'r sa ( p'r)et p'r detyr' pra)t()e 'sht' 6' t' )o+7(nohen t' ,!(tha testet dhe 00o,ar(t!en e tyre n' +'nyr'6' M )o+pensohet5 dhe n!' p'r t' n!'!t'n v0er' G? )thehet5 e 1(0a do t' +erret pae)(sten1'n e *(te(n-0sse n,a th!esht' Ge7rau1he +'s(p'r+e trye'.

!o 6' tan( ( p'r)et Parapra)(sht5 s(8 'sht' +'nyra !on' nor+a0e e)e)ut(+(n e+'s(p'r+e5 -!a0(+( (shte 00o,ar(tur n!'!t' p'r )'t' 6'00(+. $'tu 'sht' ndryshuar n,an!' re,!(+ shu+' t' rre,u00t n' +es t' )at'r rasteve )ryesore )und'rta vend )ohor dhehap's(nor t' pesh's shtes'5 d+th 345 )u e n!'!ta 'sht' e vendosur n'<an(!e +a!t'5 dhe)ur )!o 'sht' he6ur s' par( 94 )ur )!o 'sht' n'<an(!e +a!t'5 dhe )u )!o anu0ohetue(t =4 dhe >4 n' p'rputh!e +e t' en've t' dre!t' Pra5 n' +'nyr' p'r t' +7a!tur)at'r rastet )ryesore n' +'nyr' t' 6art' n,a n!'r(<t!etr(5 )u a!o 'sht' e vendosur

34 n' en't e +a!t'<( par' sh-u6(ohet594 < +a!tas<ue(t < <=4 < t' )rahut t' d!atht' t' par' < <>4 < ue(t e )rahut t' d!atht' < <

*e pa) -!a0'5 un' do t' tho!a )'t' > raste )ryesore pas p'r t' )a0uar +e

IZ IIZ I II .

*arra n' )'t' +'nyr'5 s' 7ash)u 00o,ar(tet p'r 8do rast t' +adh n' ve8ant(5 n!' nu+'rt' sa)t' +e

r 3 5 r 9 5 r = 5 r >

dhe )oe-(1(ent ( tyre n,a n )orresponduese v0erave t e ta7e0's the+e0ore @t' 1(0atth!esht nu) G? !an' t' !et' vendosur4 +e

t 3 5 t 9 5 t = 5 t >

)u p'r t' ,!(tha n,!ar!et e +'dha t' 7ara7art' n 'sht' dh'n'.



*'nyra e )o+pens(+(t t' p0ot' t' M 7auar at'her'5 s(8 'sht' tre,uar 0eht'5 se e+arr' n' )'t' +'nyr' t është i shtuar dhe e ndar' n,a )at'r raste )ryesore5 du)e pasur

1(0at D(v((on( +e ? s( +' par' +e v0er'n e past'r t' h 'sht'5 n' vend t' )'sa! !u)thehet G? ose > G? +und t' p'rdor(n p'r t' +atur veten n' 6o-t' se ? 'sht'+7a!tur )onstant.

$!o +'nyr' e )o+pens(+(t t' p0ot' t' *(te(n-0sse M 7auar n' p()at e+'posht+e. Pas @s(p'r4 'sht' n!' vend ( )oh's s' n,r(t!es dhe n!' t' varur n,a

po(1(on( hap's(nor t' en've *(te(n-0uss n' p'r1a)t(+(n e pesh's du)sh+etep'rt. /arur n' )oh'n e nd()(+(t e)a0t(+ un' do p, varur e hap's(nor

po(ta q th(rr!es. N' vend t' )und'rt )ohor dhe hap's(nor )an' pdhe q e shen!' t')und'rt. C(0a 'sht' shen!a 6' ne dua+ 6' t' p'rdor(n p'r n!' s(tuat' t' 1a)tuar5 'sht'

ar7(trar5 p'rve8 se ne p'rdor(+ t' )und'rt'n n' t' )und'rt. Pra5 0e t' v'n' n' n,!ar!e e par' t' +adh t' p dhe q +e n!' shen!' po(t(ve5 )'shtu 6' )a M n' rast e par' )ryesoret' v0er's p q, e dyta < p L q, ( tret( p 4 q, )at'rt < p 4 q p'r t'5 Pra5 ne t' +errn( n')at'r raste )ryesore5 v0erat e +'posht+e p'r

t I h @ ? M 4t 3 h @D p 64

t 9 h @D < p 64

t = I h @D L p < 64

t > h @D < p < 6 4Sht(+( ( )'tyre )at'r v0erave dhe ndar!en n,a > !ep G? shtr(het edhe sht(+(n e par'dhe t' )at'rt5 s( e)ua1(on(n e dyt' dhe t' tret'5 +e ndar!en pasuese n,a 95 n,a vet'dre!t G? p'r tu ,!etur.

T' n!'!tat e)ua1(one !an' t' p'rshtatsh+e5 du)e shtues dhe su7tra1t(ve )o+7(n(+ t'v0erave t' hp dhe shta dhe s( paso!' e p dhe q p'r t' hyr'. $!o ( !ep p()'r(sht a6 (

par'

.

Ndar!a v0erat 6' reu0to!n' t' hp, hq +e v0erat e -(tuara +' par')e+( +arr' raport(n e p, q +e ? 5 dhe du)e e shu+'uar )'t' raport +e ? v0er'n e

p5 q n' ,ra+5 n' 6o-t' se ? 'sht' shprehur n' ,ra+ . G!(thashtu +und t' G8, hq ashtus( G? 8do dy-(sh tash+' n,a t4së !an' t' vendosur dy raste )ryesore5 dhe n!' )ontro00do t' )'r)ohen n' +arr'vesh!en e v0erave t' -(tuara n' )'t' +'nyr'.

N' var's( t' dre!t(+ t' nd()on n' p, q +und t' !et' e n!'!t' ashtu s( edhe t' da0'+e n!' ne,at(v se n!' shen!' po(t(ve n' )'t' +'nyr' vendos+'r(5 n' +'nyr' 6' (



n!'!t( dre!t(+ n' t' n!'!t'n )oh' p'r1a)tohet n,a +adh's(a e )'sa! rru,e shen!' 0(dh!e+e +'nyr' duhet t' )uptohet s( p dhe q !an' t' -utur n' e)ua1(onet 7a()e.

,!(dh!a p'r-und(+tare e t' ,!(th' detyr' +e detyrat e tyre t' +es+e )'shtu 8on n' p'r1a)t(+(n e h 5 p, q n,a e)ua1(onet e +'posht+e

Por a!o shpesh 'sht' p'r nd(h+'s(t t' !et' )rahas(+et e +asave n' v0erat e G?, G8, G; ose > G? 5 > hp 5 > G;, ose5 n' rast(n e n!' 7ash)(+( t' reu0tateve t' d(sa5 vet'+

,!(th+on' t' n!'!t'n sas(5 -ra)s(onet e n' 8do *u0t(p0(s +' t' +adhe ato v0era +und t'+7ahen5 pas( e)spert't 0eht' ne,0(hohet.

N' )'t' +'nyr'5 !ap(n n' t' n!'!t'n )oh' n!' t' e0(+(n(+(t t' p0ot' dhe p'r1a)t(+(ne sa)t' t' nd()on n' p, q +erret5 t' ,!(th' t(+ +' von' @n' L dhe )ap(tu!t 394 !an' t'nd!e)(n<e *a27est(++un,en p'r da00(+(n n' nd!esh+'r(n' n' -ush'n e testeve pesh't' +arra5 dhe a!o +und t' Reu0tatet 6' do t' )ryhet at!e n' shu+' aspe)te p'rshp!e,(+(n dhe do)u+entet +7'shtet'se t' 1(0at ( sh'r7e!n' asa! 6' 'sht' th'n' )'tu

p'r su7!e)t n' p'r,!(th's(. *' shu+' ( p0ot' dhe +' )oherente n' )'t' dre!t(+ do t's(,uro!' UTer+at +as(ve.U

ëse unë të vazhdojë të re5erohen asaj, unë do të marrë në përputhje me z!jedhjenHpastaj e ëri të shenjës, i varur n!a koha e ndikimit ekzaltim p të jetë pozitiv kurvirtyt të saj të erstau5!ehoene si ne!ativ nëse anija e dytë sh5uqizohet pavarur n!a

? paraqitet si më të rënda, të varur e pozi%ionit hapësinor të ndikimit q jetë pozitivkur virtyti i tij, majtas4më, si ne!ativ nëse anija e krahut të djathtë duket se është mëe rëndë. në them kështu për shemull., dikimi i p peshonte L+ !ram, kështu qëkjo do të thotë, përve< peshat shtuar sh5aq erstau5!ehoene e anijes në + !ram mëtë rënda se sa i dytë sh5uqizohet. @apitulli i 24të i jepet mundësia për të udhëhequrkëto dispozita.

0jithashtu në kushtet e vazhdueshëm të kohës dhe pozi%ionin hapësinor të anijevemund të jenë të p dhe q, por ndryshim për shkak të arsyeve të rendshme, sepse atokushte ojektive të ndodhë vetëm në azë të mendimit të tyre sujektiv janë të

përshtatshme, e %ila është shumë e ndryshueshme për arsye të panjohura.

Nanë të ndryshueshme por ndikon p dhe q sipas kushteve të jashtme dhe tërendshme, kështu që ka por n!a tërësia e mia, të punësuar në azë të ndryshimeve të

shumta, provuar eksperimente vazhdimisht se ndikimi i p n!a rritja e ashpërsisë së peshave kryesore apo lodhje paraprak të armëve në një dorëzuan si Metoda zOeihPndi!em ka tenden%ë për të ndryshuar në kuptimin ne!ativ, dmth më pak pozitive ose vlerat për të pranuar ose të kthehet !jatë n!a pozitiv në vlera ne!ative, për më tepër, se p dhe q për metodën me një dorë dhe në rrethanat e njëjta pozitive të



mëdha apo ne!ative të vo!la më shumë ne!ativ Vlerat në të djathtë se sa në tëmajtë6 më në 5und, se madhësia dhe drejtimi i këtyre e5ekteve nuk është në thel varetn!a madhësia e ?. ë më shumë detaje këtu nuk është për të hyrë.

*und t' !et' )o+pens(+( ( *(te(n-0sse p q, dhe )ara)ter(ohet do t' sh)a)to!'se 1 e > raste )ryesore para 00o,ar(t!en e 34së 7ash)u do t' +arr'5 dhe n,a reu0ton t'

p'r7ash)'t 5 n!' e p'r7ash)'t s(pas ta7e0's the+e0ore 3 rr!edh5 e 1(0a 'sht' G? ST. $y pro1es ndon!'her' +und t' o-ro!' sh'r7(+e5 por re-eruar n,a +ua s()o+pens(+ !o t' p0ot' n,a +und t' !et' s( +' posht' p'r t' tre,uar se !u nu) +und t'v'rtet' n' )'t' +'nyr' p()'r(sht t' v0er's G? dhe pranda! )th(+(t h 6' do t' +erre!

pa e)(sten1'n e *(te(n-0sse .

P'r she+7u005 0e nd()(+(n e p n' -avor t' an(!es s' dyt' sh-u6(ohet5 dhe nesupoo!+' e)a,!eruar5 a( (shte !asht'a)on(sht ( +adh5 'sht' pa-und's(sht ( +adh5)'shtu 6' a!o sh)on pa th'n' se sht(+( ( n!' -und+e ? p'r n!' n,a dy an(!eve do t'

!et' t'r's(sht pa nd()(+5 ,!y)(+( p'r t' p'r1a)tuar5 dhe t' sh-a6et ,!(th+on' dhe 8doher' e an(!es dyt' sh-u6(ohet se +' e r'nd' do t' pra5 6'5 n' 6o-t' se an(!a+e ? 'sht' e 7r(t( s( shpesh e par' s( 8(-t5 'sht' 7'r' s( n' e)sper(+entet tona5 dhe)ur rastet e )'tyre dy 0o!'ra e0e)tron()e )oh' !an' +arr' s' 7ash)u5 d()ush +und t'

!oshet p'r t' !an' t' hapura p'r e0(+(n(+(n e p p'r t' +7a!tur5 nu+r( ( rasteve t' dre!t'dhe rasteve t' ,a7uara vet'+ do t' !et' a6 ( 7ara7art' s()ur nd!esh+'r(s' p'r da00(+(nn' pesh' do t' !et' ero5 e 1(0a 'sht' +arr' ,!(thashtu n!' nu+'r t' 7ara7art' t' rastevet' sa)ta dhe t' pasa)ta. Nd!esh+'r(a p'r ? du)et n' +'nyr' 6' t' thon' se dea-enedn,a *(te(n-0u2. Nd'rsa5 n'se nd()(+( ( )oh's s' n,r(t!es n' d(spo(1(on nu)

do5 ? 7'!n' +7(pesh' t(! para6et t' n!'!t'n shu+' n' t' dy 0o!'ra e0e)tron()e )oh'5dhe do t' )r(!o!' n!' +adh's(n' e sa! dhe t' nd!esh+'r(s' e)(stuese ep'rs( dre!t' t'rasteve t' dre!t' p'r an(!e n' t' 1(0'n a!o 'sht' e vendosur. Pra5 )o+pan(a e )o+7(nuarrastet e duhura5 n' 0o!'ra e0e)tron()e )oh' t' )und'rta nu) !an' vendosur e)u(va0enterast se nu) )a nd()(+ t' )oh's 6en' ndon!'her' n' d(spo(1(on. P'r )uptuesh+e !u6as!e 6' presupouar Etre+e +' shu+' n' +'nyr' t' -ort' *(te(n-0u2 'sht'. Dhe a!o6' n' )'t' dre!t(+ n,a p 'sht' e v'rtet'5 po a6 e v'rtet' e q dhe n,a e)(sten1a en!')ohsh+e e t' dy. *e,!(that' a!o 'sht' pro1es( ( )o+pens(+(t ton' t' p0ot'5 )unu+rat r p'r n,!ar!e t' ndrysh+e t' +'dha ve8+as p'r 6' rr!edh t !an' p'rdorur p'r t'

v'rtet' t' respe)tuar t' n!'!t(n reu0tat G? r(1()0ohen se n' 6o-t' se nu) )a*(te(n-0u2 p dhe q do t' !en' t' pran(sh'+ vet' t' n!'!t'n ,!' du)e e0(+(nuar.

S( t' 0eht' t' +arr(n n' )ons(derat'5 duhet t' !ap' rru,'n p'r nd()(+(ne ? )und'r p ose q +und t' hdu)en5 ,!(thashtu +und t' +arr' vend(n e)und'rt. N'se ? 'sht' shu+' ( +adh5 )'shtu 6' as nd()(+( ( anu0(+(t t'n!'pasn!'sh+e as nd()(+( ( po(1(on(t t' dor's !an' +' t' du)sh+e5 por vend(+( varetvet'+ n,a po(ta e ?, dhe )u ? n' +'nyr' t' 7ara7art' shpesh +err shtresa t')und'rta )ohore dhe hap's(nore5 s( n' e)sper(+ent(n ton'5 rast(5 nu+r( ( 0'nd've t'

para dhe t' dyta5 e dre!ta dhe raste +a!t' duhet t' !et' e 7ara7art' n' +adh's(5 ose por

+e rr(t!en ? +' a-'r dhe +' a-'r )'t' 7ara(. Edhe pse e ,!(th' )!o 0eht's(sht 8on n' teor(5 un' rr'-e!5 +e,!(that'5 vet'+



n'p'r+!et vet' p'rvo!'s 6' )an' 6en' !asht' n' t' p'r sh)a) t' peshave t' r'nda)ryesore nd()(+( ( pn,an!'her' a6 e +adhe (shte se +'nyra [7ertu7un, nd()(+(( ? 5 edhe pa t' )onta7(0(tet(t p'r e)sper(+entet e du)sh+e (shte dhe +arr'dh'n(et

!ur(d()e t' var's(s' s' nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e sh-a6 ndryshuar n' +'nyr' t')ons(deruesh+e pas 00o,ar(t!es5 s( un' ,!(th+on' p'rdorur rastet e sa)t' t' )oh's t'

ndrysh+e dhe po(1(on(n hap's(nor para 00o,ar(t!es t +70odh( v0erat. S( t' 0eht' t' +arr(n n' )ons(derat'5 pro1es( +e t' p'rs'r(tura va!t!e<Her(e,enve,0at @sh(h +' 0art45 e 1(0a nu) 0e!on ndar!en e )at'r rasteve )ryesore5 +ad!e edhevet'+ t' 0e!o!' )'t' su)ses p'r )o+pens(+ !o t' p0ot'.

N,a rru,a5 !u do t' !et' +e +etod'n e )o+pens(+(t t' p0ot'5 at'her' nu) duhet5 n'6o-t' se a!o nu) varet n,a n!' +as' a)tua0e t' ndrysh(+ n' nd!esh+'r(5 por vet'+ n'v0er's(+(n e +' shu+'5 +' pa) dhe t' 7ara7art'5 dhe n' 6o-t' se !u nu) e 7'n( apo )andrysh(+e t' -orta t' -a)tor(t p, q +7( duhet t' presupoo!n' prov(+. *' pas5+e,!(that'5 nu) 'sht' vet'+ nu+r( ( t' )at'r rasteve t' +'dha s' 7ash)u +arr(n5 poredhe +und t' +7a!' at' t' panevo!sh+e5 n,a nu+rat e duhur p'r t' t v0erave t'0'v((n vet'+ +e n!' t' 7ara7art'5 +' t' +adhe ose +' t' vo,'0 nu+'r r p'r n!' t'dh'n' n du)e p'rdorur n!' t' dh'n' ? 5 pasta! provon n!' ndrysh(+ t' 7ara7art'5 +' t'+adhe ose +' t' vo,'0 n' nd!esh+'r(. Por ne nu) duhet t' harro!+' se )!o 'sht',!end!a e 6'ndruesh+'r(n' e -a)tor(t p, q +7etet ( 0(dhur. *e,!(that'5 a!o )arre,u00(sht @n' +'nyr'4 +adh's(a +' e )ons(deruesh+e parre,u00t ndrysh(+(n

papr(turat5 d+th n,a +'parsh'+ n!' +adh's( shu+' t' )ons(deruesh+e n' dre!t(+ t')und'rt t' a0ternuara nd()on )onstante t' n!'!t(n su)ses s( n' 7a' t' sa)t'nu+rat r r'n(e5 n' +'nyr' 6' n' t' n!'!t'n ose edhe +' t' +adh ndrysh(+ n'

nd!esh+'r(5 )o+7(nuar -(tuar nu+rat r )at'r rastet )ryesore +und t' redu)tohet n'se*(te(n-0sse vahduesh+e !an' +' t' +'dha5 )'shtu +und t' )thehet +arr'dh'n(e t',a7uar n' )'t' +'nyr'5 t' 1(0at hdu)en vet'+ n' +'nyr'n e )o+pens(+(t t'

p0ot'. Shtr(r!a e tan( n' ndryshuesh+'r(n' e +adhe 6' nd()on arsye t' 7rendsh+e@1- .. O.4 Edhe )ur +e )u!des n' )rahas(+ +7a!tur )ushte t' !asht+e nu) +und t',aranto! p0ot's(sht p'r -a)t(n se )an' +arr' +e t' v'rtet' t' )rahasuesh+e +e v0erat6' duhet t' )rahasohen5 +'nyra pa dysh(+ r'nd' e )o+pens(+(t t' p0ot' 5 +e an' t')'sa! ndar!a e )at'r n,!ar!eve t' +'dha dhe t' u0' t v0erat5 ,!(th+on' t' o-ruar s(,ur(+' t' +adhe5 dhe )rahas(+( ( nu+rave t' th!esht' r +und t' sh'r7e!' vet'+ p'r t'

rre,u00ave +' t' s(p'r-a6'sore dhe )a0(+tare. Pa!tuesh+'r(s' +etodo0o,!()e +e t' n!'!t(n nu+'r t' v'h,(+eve dhe rota1(on(t

per(od() t' )at'r n,!ar!e t' +'dha5 pa t' 1(0at e0(+(n(+( sa)t' dhe p'r1a)t(+( (-a)tor've t' vahduesh+e p, q nu) +und t' arr(het5 'sht' n!' var(ant ( rre,u00t (

po(1(on(t t' pesh's shtes' dhe v(n( re n' +'nyr' t' vahduesh+e )'t' po(1(on)'r)on. $!o n!ohur( do t' n' +etod'n e 1a)tuar t' par'5 )u 8do vend(+ p'r t')ontr(7uar n' nu+r(n e r !an'5 s( n!' spe1(e 'sht' +'nyr' de-(n(t(ve vet'+ pas

p'rs'r(tet Her(e,en e an(!eve s(5 e nevo!sh+e p'r t' -(tuar n!' nd()(+ vend(+tar n',!y)(+(n5 n' t' 1(0'n ata dyt'5 )u d'sht(+( ( 8do t' vet+e sh)'putur n,r(tur n!'

)ontr(7ut t' r -urn((+eve5 hu+7et5 sepse ne e d(+' se )y d'sht(+ n' asn!' +'nyr' t' parash()uesh+e t' papr(turat dhe t' 0o)a1(on(n hap's(nor dhe )ohor t' en've +evu00net t' vendosur5 (+a,!(nat'n )'shtu n' n!oh!en e po(t's ( ? )a d'sh+(5 p'r t'



+arr' n!' per-or+an1' t' ve8ant' t' t' 0'sho! (nd(v(dua0e t' dy-(sht' at'her' e parash()uar5 por +und t' nda0et vet'+ n' de)0arat'n e nd!en!ave s( d(8)ao7!e)t(ve. Pa+!a e ta7e0ave t' +(a t' v'h,(+(t e )on-(r+on )'t'. D'sht(+( (a)t,!y)(+eve (nd(v(dua0e re-0e)tohet n' -a)t +!a-t t' parre,u00t dhe t' v0er's dhe)ushteve t' p, q 5 s( n!' e t'r' sa +' shu+' dhe shpesh +' shu+' se n,a po(ta

e ? p'r1a)tuar5 )'shtu 6' nu+r( ( rasteve t' rre+e5 n' )und'rsht(+ +e at' 6'Po(1(on( ( n!ohur ( ? do t' )'r)onte5 n' shu+' ,!y6e n' d(sa raste t' +'dha )ryes(shtn' sa)t'.

Pas )'sa!5 )on)urren1a e5 n' +etod'n e par' t' do+osdosh'+5 r(sh()(+(n e po(t'ss' pesh's shtes' pa d(!en(n' ton'5 a,!ent't +und t' anu00ohe! dhe n' +etod'n e dyt'5dhe 'sht' +ad!e nu) 0e!ohet )'tu5 sepse !o n!' )ontro00 t' vahduesh'+ vet +7(vendndodh!en e pesh's shtes' dhe n!' shu+' Tens(on( pash6et'suar un(-or+e t'v'+end!es ,!at' dre!t(+(n e p()at e vahduesh+e t' )'t(! pro1es( 'sht' edo+osdosh+e.

Pas( )a+ d(sa +ua!sh5 ( pun'suar n,a p'rp!e)!et +e +etod'n e par'5 du)erespe)tuar +un,es'n e n!ohur(ve t' vendndodh!en e pesh' t' tep'rt para se un' )a+d(!en( p'r vendndodh!en e t' n!'!t'n pro1edur' t' dyt'5 un' !a+ n' ,!end!e p'r t'v0er'suar s(tuat'n e t' dy /er-ahrun,sarten re0at(v(sht5 dhe nu) do t' )(shte +7etur n')'+7' n' t' dyt(n5 n' 6o-t' se un' nu) )(shte arr(tur t' 7(nd(n +ua se )!o n!ohur( e)er)uar e vendndodh!en e pesh' shtes' 'sht' ,!(thashtu e s(,urt.

Nu) duhet )'to shp!e,(+e t' ,!en( t' +!a-tuesh+e5 t' pun'suar p'r-sh(r!en edyshuar t' (+a,!(nat's N' t(+5 +e )'t' +etod'5 p'r!ashto!n' p'rp!e)!et5 +' duhetedhe )'tu n' re-erohen U+etodat e +at!esU5 )u n,an!'her' p'rsh)r(+ +' ( deta!uar (8'sht!es n' )'t' +'nyr' ( e)sper(+ent(t5 dhe p!es'r(sht rru,'n veten se s( t' p'r7a00en+e reu0tatet e tyre5 t' n!'!t'n ,!' 'sht' e +undsh+e p'r t' p'r+7ushur edhe +'e-e)t(ve. N' 8do rast5 un' do t' 0e!onte v're!t!e n' )'t' p()' vet'+ p'r sh)a) t'sh6yrt(+(t e sa! t' )u!dessh'+ t' pro1es(t.

$ur 00o,ar(t!en +' (ntereson p'r ,!y6et !o vet'+ n,a )at'r raste )ryesore5 por 7e+er)ter+a2en edhe n' -ra)s(onet s(pas )oh's dhe rrethanave t' t!era t' ndar!esnatyr's se 8do (nd(v(dt v0erave5 n!' p!es' e A> e)a0t(+ t' th!esht' apo raste !an' du)eu vendosur5 dhe n,a -ra)s(onet +arr' t p'r t' )o+7(nuar v0erat p'r t' p'r+70edhur

ose v0erat +esatare5 n' vend t' der(vat(v(t t' t 8do rast )ryesor n,a tota0e< n 5 8-ar''sht' nu+r( p'r +a)e5 p'r arsye se !an' d(sa her' e 1(0'suar n' p'r,!(th's( dhe n'U*etodat e +at!es U!an' d(s)utuar n' deta!e.

*e,!(that'5 00o,ar(t!a n' )'t' +'nyr'5 s(do+os n' ,!y)(+et +' t' +'dha5 +!a-t er'nd' por var(a1(onet !an' nd()(+et e vahduesh+e p'r )'t' arsye +' pa) t'd'+sh+e.

Duhet t' the)sohet se v0era e G? do t' +arr' d(8)a +' t' +adhe se sa n,a t'r's(a p'r der(v(+(n e ,rupeve n' +esataret5 a6 +' tep'r +' e vo,'0 -ra)s(onet !an' +arr'5t' 1(0at arsyet +und t' teor()(sht t' spe1(-()o!'5 por a!o 6' un' !a+ du)e sh)uar p'r t'

tan(. $'shtu5 duhet ,!(th+on' t' rr!edh(n n,a -ra)s(onet +e t' n!'!t(n 6'ndr(+ p'r)rahas(+(n e v0erave t' n 7'!'5 dhe n p'r1a)to!' p'r t' 1(0at )a 6en' (-ra)s(onuar. $!o n 'sht' p'r )'t' arsye n' t' ardh+en t' 8uar +' reu0tate )ur



shpreh(+(sht thuhet ndryshe5 6en' ,!(th+on' A>5 n' 0(dh!e +e p()at e th!eshta.

Nu) 'sht' pra)t()(sht v're!t!e t' do7(sh+e n' 0(dh!e +e +adh's(n' e shu+'s n'-u6( p'r e)sper(+entet ? 5 6' n!' +und t' +arr' 'sht' e p'rshtatsh+e as shu+' evo,'0 dhe as shu+' e +adhe p'r tu sh6et'suar n' 0(dh!e +e rre,u00at e s(,ur(s' t'reu0tateve dhe d(sa n,a p()at an'sore5 d(s)ut(+(n e t' 1(0ave un' verspare n' +etodat

e +at!es.e( i &e0a"të për meto!ë" e abimit mesatar, si aplikohet për të '#e"maß !he

ropi"s 17( .

na e)sper(+enta0e n'5 v're! se e p'rdor n' u,en+a2versu1hen te+at +' +(r' para0e0e apo dante00a apo e p()ave t' 0ar,'ta s( d(stan1a t' rreth(t du)e p'rdorur 6ar6et)'+7'5 p'r prodh(+(n d(stan1a +7( t' 1(0at v0er's(+( 'sht' ap0()uar n' +'nyr' 6' t'+os v0er'so!n' ,!er's(n' )'ndore n' 0o!' p'r t' s!e00' p'rve8 n'se5 6' ( t(00' duhet t'

7'het edhe s( su7!e)t ( v'h,(+(t.

3>4 R(sh()(+( S. 3W><33L.

Tastversu1hen ap0()o! 6ar6et sta0)ed )'+7' +e n,u0(tur an,0ee Nhnade0sp(ten5dhe p'r+70edh(n rreth n' e)sper(+entet n' rr!edh 3?4 . $'sh(00a nu) ose +e( !an'du00ed du)sh'+ p'r t' p'r1a)tuar d(stan1at n' n!' sh)a00' sa)t's(sht +e transversa0s+und t' !et'5 por shu+' t' v'n' n' hesht!e dhe nu) vahdo!n' +e p'rp!e)!et p'ra1ar(+. #n' )a+ +' t' ,rop(n,s +7( veten5 por re0at(v(sht edhe ato t' 7'ra +eap0()(+(n e rreth(t n,a n!' as(stent5 +e +' pa) )onstante5 por5 p'r sh)a) t' ap0()(+(t

un,0e(1h-r+(,eren e rreth(t +e n!' dor' t' 8ud(tsh+e5 du)e e 7'r' 0o!' t'rando+ness 'sht' rr(tur shu+' +' ( ndryshuesh'+ ,a7(+et !an' +arr' n,a da00(+(ndhe ndar!en +en!'her' do t' d(s)utohet.

3?4 $'r)esa un,est(e0ter rreth( +e vers(on(n e rreth(t t' )'+7've dhe t' vet'<ap0()(+ 'sht' ( n!'!t' p'r e)sper(+ente )rahasuese 6' )a+ 7'r'5 s( )onstante e+adhe se ,a7(+( ndryshuesh+e.

D(stan1a nor+a0e 6' un' e 6ua! d(stan1'5 e 1(0a 'sht' vendosur n'n )rahas(+et n'u,en+a2< dhe Tastversu1hen )onstante5 +(ss d(stan1'5 n' p'r,!(th's( +e n!' ,a7(+<

pr(rur5 n' d(stan1'5 ( 1(0( )a 6en' ( 7ara7art' ( tyre v0er'sohet. Da00(+( ( n!' +(ssd(stan1' pre! d(stan1's nor+a0e 'sht' a!o 6' un' e 6ua! ,a7(+ para dhe ∂ th(rr!e5 p'rt' da00uar at' n,a t' past'r p'r tu )ons(deruar t' 7ara7art' ,a7(+ ∆ .

S(8 'sht' p'r+endur tash+'5 ndryshon rr!edh n,a shu+' v'h,(+e t' thot' Hu+7d(stan1' p'r,!(th's( n,a d(stan1a nor+a0e p'r n!' +adh's( shpesh t' )ons(deruesh+en,a5 dhe !an' shu+' po(t(ve dhe ne,at(ve t' ,a7(+eve pap'rshtatu< ra n' v0eraa7so0ute nu) !an' t' 7ara7art'5 por a)on(sht pesho! +' shu+' n' +'nyr' t')ons(deruesh+e n,a ana t!et'r . P'r t' +arr' )'t' parasysh nevo!sh+e5 un' e

)ons(dero! dev(!(+(n e +esatare +(ss d(stan1' pre! d(stan1's nor+a0e s( ,a7(+e t'vahduesh+e5 dhe dev(!(+(n e n!' +(ss d(stan1' t' vet+e n,a var(a70ave t' thot' s(,a7(+ t' past'r5 dhe t' 'vend'so!' sh6yrt(+(n e )'tyre dy ,a7(+(t )ons(deruar



,a7(+ pap'rpunuara. N,a ,a7(+( para a0,!e7r()e p'r7'r' n,a var(a70ave t' past'r t'vahduesh+e dhe ,a7(+5 un' e 6ua! t' dy )o+ponent't e ,a7(+(t

pap'rpunuar. Ga7(+( ( vahduesh'+ ( tre,uar n,a % 5 ,a7(+ ( past'r ndryshuesh+e+e ∆ 5 dhe shu+a e atyre t' +arra n,a n!' ,rup t' 1a)tuar t' v'h,(+eve ose p!es',a7(+ t' past'r +e πασ Κρισητιτ . /et'+ ,a7(+ ( past'r 6' do t' p'rdoret p'r

+at!en e nd!esh+'r(s' var(on5 dhe vet'+ pre! tyre5 nu) pap'rpunuara t' +arr(n n')ons(derat' ,a7(+et e du)e sh'r7yer n' at' +as' do t' thot' ,a7(+. Ga7(+( (vahduesh'+ 'sht' ( 7auar n' nd()(+et e vahduesh+e vend p'r)ohsh+e dhehap's(nore e var(a70ave )rahasuar dhe 7ash)'<vendosur n,a su7!e)t(v +'nyr'raportet s( ,!y)(+( 'sht' ( pre)ur pre! sa!.

Nevo!a p'r t' ,!(dhur ,a7(+ t' para n' )o+ponent't e t(!5 6'ndron n' +'nyr' t' 7ara7art' p'r arsye +ate+at()ore dhe e)sper(+enta0e t' 1(0at )a+ d(s)utuar n'U+etodat e +at!esU,!(thashtu e)(sto!n' n' +es t' ,a7(+(t t' para dhe p'r7'r's(t e t(!t' +arr'dh'n(eve +ate+at()ore5 e 1(0a 'sht' e do7(sh+e t' d(n' se )ur tra!t(+(n

+etod'n5 e 1(0a ,!(thashtu do t' !et' n!' te+' e d(s)ut(+eve t' ve8anta n' U+etodat e+at!esU5 s(8 e )u-(o!' veten )'tu )udo5 +' the07'sore +etod' p'r t' d(s)utuar.

*e r'nd's( the+e0ore p'r +etode 'sht' pavar's(a e )ons(deruesh+e e ,a7(+(t past'r ndryshuesh+e e vahduesh+e e 1(0a 'sht' ,!etur +e an' t' e)sper(+enteve5 n'+'nyr' 6' n' po(1(on(n e )und'rt hap's(nore dhe )ohore t' d(stan1's )rahas(+5)'shtu ndrysh(+et e vahduesh+e e ,a7(+eve n' )upt(+(n e )und'rt dhe t'

pap'rpunuar Shu+a ,a7(+ shpesh d'shton shu+' t' ndrysh+e5 +err du)sh'+ t'n!'!t'n shu+' ,a7(+ ( past'r o-ern !o ende n!' ndesh!e t' papr(turat parre,u00t+7art )und'rt vendndodh!en )onstante haps(nore dhe )ohore t' +adh's(s' t!et'r

+esatare5 ( 1(0( n,a p'rvo!a nu) 'sht' e 0eht'5 por rast(. Pas )'sa!5 a!o du)et edhe p'r p'r1a)t(+(n e raporteve t' ,a7(+(t past'r ndryshuesh+e shpesh !o t' nevo!sh+e p'rt' p'rs'r(tur testet e +'s(p'r+e n' vend(n e )und'rt hap's(nor dhe )ohor t'd(stan1ave )rahas(+5 por +' tep'r )ur a!o 'sht' n!' pyet!e p'r t' p'r1a)tuar )onstantet' ,a7(+(t. N,a t' n!'!tat )o+7(nuar v0erat e -(tuara n' s(tuat'n e )und'rt hap's(nordhe )ohor n' +'nyr' t' duhur5 !u +und t' ndar' at' n' )o+ponente t' ndrysh+es(pas +arr'dh'n(et e tyre t' vart's(s'5 s(8 )a+ tre,uar +' ho00's(sht n' U*etodat e+at!esU dhe +7()'6yr t' e)spert've t' vet' n!' +etod'5 e 1(0a pa!tohet n' the07 +e 6'n' +etod'n e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar p'r p'r1a)t(+(n e ve8ant' e nd()(+eve

t' p, q sh'r7yer. u,en+a2versu1hen !u do t' )en( )'tu @n' var's( t' -a)t(t n'se ap0()ohet d(stan1athor(onta0e ose vert()a0e4 e dre!t' dhe u 0ar,ua n,a -un)s(on( apo shtresa e s(p'r+edhe t' posht+e t' d(stan1's nor+a0e der( +(ss d(stan1' p'r t' da00uar )u-(ohet n'vers(on(n Tastversu1hen e Nor+a0e Rreth( dre!ta5 rreth(t d'sht(+(t +e dor'n e +a!t'dhe anas!e00tas5 ose n' 6o-t' se n!' +err n' vart's( teste +7( t!etr(n +e n!' an'5 dhe

p'r )'t' arsye t' dy 6ar6et n' t' n!'!t(n vers(on t' dor's s' n!' rreth +e +a!'5 t' t!era+e p!es't e posht+e t' dor's dhe 'vend's t' )und'rta. #n' )a+ 7'r' edhe n!')ontrast +e Tastversu1hen n' )oh'5 n' var's( t' rreth(t ose t' d'sht(+(t nor+a0e rreth(

'sht' ap0()uar n' 8do )rahas(+et par'. N' -or+(+(n e ,a7(+(t t' thot' t' ,a7(+(t past'r ndryshuesh+e !u )en( ,!edhur n'



+es dy 00o!eve t' ,a7(+(t +esatar. N!'5 t' 1(0'n un' e 6ua! ,a7(+ +esatar n' vetveteapo da00(+ t' ve8ant' n,a t' +'posht+et th!esht' t' thot' ,a7(+ dhe ε tre,uar 'sht'5+e +!ete t' th!eshta v(at(+ n,a shu+a past'r ,a7(+5 s(pas e)ua1(on(t

+erret )ur m 'sht' nu+r( ( ,a7(+eve 6' shu+' αδ )ontr(7uo!n'. T' t!era5 t' 1(0ate+r( do t' thot' ,a7(+ n' vetvete 8on n' astrono+'t5 por )'tu neht' ,a7(+ +es)atrore dhe +e ε q do t' sh'nohet5 'sht' +arr' n,a rea,uar (nd(v(dua0(sht n,re ,a7(+

p'r sheshet5 shu+a e )'tyre shesheve ∑ @ ∆ 9 4 +e t' n!'!t(n nu+'r m t' ndar'5 dhedu)e +arr' rr'n!a )atrore e raport(t5 6' s(pas e)ua1(on(t

.

*e n!' -!a0'5 a( 'sht' rr'n!a t' thot' ,a7(+ )atrore. T' dy do t' thot' ,a7(+ n' 6o-t'se ata !an' +arr' n,a n!' nu+'r ( +adh ( ,a7(+eve5 t' +arra teor()(sht5 s(pas teor(s's' pro7a7(0(tet(t5 n!' raport t' vahduesh'+ +e n!'r(<t!etr(n5 e 1(0a 'sht'

n'se π &udo0-s1he nu+r(5 pas s' 1(0's ,a7(+( )atror t' thot' n' +'nyr' t')ons(deruesh+e p()'r(sht ? \ > 'sht' e th!esht'. Du)e stud(uar n!' nu+'r t' +adh t'ser(s' test(t e )a+ 7(ndur veten se p'rvo!a 6' )orrespondon +e )'t' s(tuat' shu+' t'

n,usht'5 )'shtu 6' vet'+ t' rast(t5 dhe p'r nu+'r +!a-t t' +adh t' ,!y)(+eve shu+'t' u0'ta5 0uhat!et rreth )'t(! raport( nor+a0 t' hv(00ohet. . D'sh+( +7( s n' +etodat e+at!es ,!(thashtu +und t' rr!edh(n n,a reu0tatet e atyre t' 0(stuara n' )ap(tu00(n L t'u,en+a2versu1he. Pas )'sa! a!o do t' du)et e par'nd's(sh+e n'sen!' ε ose ε q +7an. Indes 'sht' n!' ,!edh!e +' pas u shpreh se σητ shu+' +' pa) (

r'nd' n' der(v(+5 ε q 'sht' d(s( +' e s(,urt n' p'r1a)t(+(n e nu+r(t t' 7ara7art' t'

v'h,(+eve5 n' +'nyr' 6' @n' 7a' t' par(+eve t' teor(s' s' pro7a7(0(tet(t4 33>v'h,(+e !an' t' nevo!sh+e p'r τ ε n' t' n!'!t'n sh)a00' t' s(,ur(s' se ε q 3WW

v'h,(+e p'r1a)tohet. Pas d(s)ut(+eve t' deta!uara n' U+etodat e +at!esU #n' ende 7eso! se )ons(derata pra)t()e n' d(8)a t' nu+r(t t' +adh t' v'h,(+eve5 s(8 )'r)ohetn' +etod'n ton' )udo5 )ryes(sht p'r ε -0et5 pa e re0at(v(sht t' vo,0a5 dhe t'+'dha m ep'rs( +!a-t t' pap'r-(00sh+e t' s(,ur(s' p'r ε q )o+penson avantah(n

pra)t()e. Por ,!edh!a 'sht' 0'n' p'r se1(0'n pre! tyre.$u !u ,!(th+on' pun's(+(n e t'n!'!t(n nu+'r t' v'h,(+eve p'r t' +arr' n!' reu0tat5 +und t' !et' po a6 e v0e-sh+e+e ε dhe t' past'r shu+'s ,a7(+ Α∆ p'rdoret +en!'her' p'r +at!e5 )'shtu ndar!enn,a m reerv'.

N!' )ons(derat' t' ve8ant' +er(ton -a)t( se shu+a e past'r ,a7(+( s( ,a7(+ past'r

a,!ent5 ose ε ose ε q 5 t' +arra n!' +adh's( pa) +' t' ndrysh+e5 n' var's( n'se ne5+(ss d(stan1a +esatare )und'r t' 1(0(t pret ,a7(+(n e past'r5 s( +esatare e t'r's(a e n!'



nu+r( t' ,a7(+eve t' p'r1a)tuar5 ose nu+r(n e ,a7(+eve n' -ra)s(onet a)s(one5 n'+'nyr' t' ve8ant' t' p'r1a)tuar p'r se1(0'n p!es'5 +esatare +(ss d(stan1'5 +e,!(that'5t' ,a7(+(t t' past'r n' pret t' ve8anta5 dhe pasta! -o0ds der( reu0tatet p'r t'

p'r+70edhur ose v0erat +esatare5 e 1(0a da00ohet p'r +etod'n e t' dre!t's dhe t'rasteve t' ,a7uara rrethan' 'sht' ana0o, dhe 7aa ana0o,e )a. N' p'r,!(th's(5 ,!'rat e

t!era !an' t' 7ara7art'5 shu+a past'r ,a7(+ dhe ,a7(+ past'r a,!ent 7(e n,a +' t'+adhe5 +' pa) tan( !u )an' shtyr' t' -ra)s(on(+( Pra5 +' e +adhe . She+7u005 n'sed()ush v!en n!' shu+' t' past'r ,a7(+( pre! 3WW ,a7(+eve t' para n' t' n!'!t'n )oh'5s( n' 6o-t' se )'to 3WW ,a7(+e n' 9 -ra)s(onet e ?W a)s(one n,a se1(0( pre! )'tyre-ra)s(oneve n' ve8ant( rr!edh shu+'n past'r ,a7(+5 dhe s' 7ash)u )r(!on )'to dyshu+a e ,a7(+(t. *e,!(that'5 )!o shu+' do t' !et' +' e +adhe p'rs'r(5 s( n' 6o-t' se)en( pasur reu0tat(n e )at'r -ra)s(oneve 7ash)uar ] 9?5 dhe )'shtu +e radh'. Porndrysh(+( 'sht' shu+' ( par'nd's(sh'+5 n' 6o-t' se !u nu) sh)on( posht' +e-ra)s(on(+( n' -ra)s(onet shu+' t' vo,0a.

rsye!a 'sht' e dy-(sht'. N!'ra 'sht' se +esatar!a *(ss d(stan1a dhe )'shtu)ontrast( 00o,ar(tur ,a7(+e t' past'r n,a n!' nu+'r ( vo,'0 ( v'h,(+eve t' dev(!(+(tt' +arra n,a v0erat e v'rteta5 a!o 6' duhet t' )ons(derohen5 e 1(0a do t' +arr' v're!t!en' )ushtet t' n!'!ta t' v'h,(+(t t' n!' nu+'r t' pa-und5 dhe )!o +und t' !et' provuarn,a teor(a e pro7a7(0(tet(t5 dhe )on-(r+uar n' p'rvo!'n 6' ,a7(+( )atror t' thot' n')'t' +'nyr' 'sht' e nevo!sh+e5 +esatar!a e th!esht' @,!(thashtu e nevo!sh+e p'rshp'rndar!en nor+a0e ,a7(+4 nu) arr(n shu+' e vo,'0. rsye!a t!et'r 6'ndron n'rast(n e ser(s' +' t' ,!at' t' test(+(t asn!'her' t'r's(sht p'r!ashton var(a1(one t',a7(+(t t' vahduesh+e5 )u shu+at e past'r e ,a7(+(t t' )onta+(nuara dhe t' rr(tet

)ur v'h,(+et5 t' 1(0at p'r-sh(!n' var(a1(one t' t(00a5 du)e p'r+70edhur5 dhe p'rdoret p'r t' rr!edh(n +esatare *(ss d(stan1' dhe ,a7(+ t' past'r.

P'r sh)a) t' par' t' )'tyre sh)a6eve +und t' 7ash)an,!(tn( n!' )orr(,!(+5 un')orr(,!(+( p'r sh)a) t' -und+e m th(rr!es5 e 1(0a sh)a)ton shu+'n ,a7(+ ose ,a7(++esatar ( )thehet 8'sht!es se hu+7as d(stan1'n e v'rtet' do t' thot' t' p'r1a)tuar n,an!' nu+'r t' pa-und t' v'h,(+eve dhe )'tu )und'r ,a7(+(t t' past'r t' pr(tet. $y)orr(,!(+ 'sht' ap0()uar tash+' n' ,a7(+ )atror t' thot' )ur a( sh'r7eu p'r )'r)esatsa)t's(s' p'r vro!t(+et -(()e dhe astrono+()e5 dhe 'sht' se !u ε q n' vend t'

vend +err5 n,a t' 1(0at ne tash+' )e+( par' se a!o 'sht' a6 e par'nd's(sh+e5 dhe +und t' ne,0(hohet +' t' 0eht'5 +' t' +'dha m 'sht'. P'r t'th!esht' ,a7(+ +esatare ε de+,e+2e )orr(,!(+(t nu) 'sht' hv(00uar ende5 sepseende nu) e )a para6(tur t' n!'!t(n asn!' p'rdor(+ pra)t(). #n' t' ,!en( se a( 'sht'su7!e)t ( t' p'r,at(tet n,a n!' +'nyr' ana0o,e s( der(v(+ ( )orr(,!(+(t t' rr'n!'s t'

thot' ,a7(+ )atrore5 at'her' +und t' +arr' se n!' +e -a)torshu+'uar )ur π &udo0-s1he nu+r(n. Th!esht' dhe +!a-t t' sa)ta +und t' v'n'

at' 6' pa) +' p'ra-ruar se -(00(+(sht<para6(tur s( t' ,!en( e)e)ut(+(nvet' 3A4 .



3A4 G!(thashtu5 )orr(,!(+( 'sht' vet'+ t' p'ra-'rta5 du)e p'r-a6'suar n!'or,an(at' !o<representa70e n' shpreh!e -und+e -or+' (nte,ra0e5 por vet'+ n'+'nyr' t' paper1eptuesh+e dev(!on pre! sa!.

N!' +ate+at()an e)spert )a pasur +(r's(n' t' )ontro00(t5 6' do t' )o+un()ohet n'+etodat e +at!es5 der(v(+ ( )'t(! )orr(,!(+(. Fa)tor Sa+e )orr(,!(+ )a p'r )orr(,!(+(ne shu+ave ,a7(+(t t' -und+e m t' 7atohet n' 6o-t' se !u t' nda0uar n' shu+at,a7(+5 pa t' thot' ,a7(+ ε p'r t' n!err' pre! tyre. Tra!t(+( ( n!' ser( e v'h,(+eve n'-ra)s(onet5 d+th p'r1a)tuar ,a7(+(n past'r5 s(do+os pas d(stan1a n' +es t' pasa)ta e-ra)s(onet p'r)at'se5 )'shtu 6' 'sht' )orr(,!(+( p'r sh)a) t' -und+e m n' se1(0'n

p!es' s(do+os pas m -ra)s(onet5 !o p'r t' s!e00' n!' t'r's( n' 7a' t' nu+r(t t' p'r,!(thsh'+ t' v'h,(+eve t' t' ,!(tha -ra)s(oneve . She+7u! t' )'sa! s. Se)t( ?.D!a0' L.

Sepse )u a!o nu+'ron vet'+ n' rre,u00at e raport(t5 !u do t' !et' )orr(,!(+( p'rsh)a) t' -und+e m +und t' shp'to!' -a)t(n 6' !u ,!(th+on' )en( t' n!'!t'n m vendos

p'r arsye5 ose n' 6o-t' se n!' -ton n!' nu+'r t' ndrysh'+ t' v'h,(+eve5 ,!(th+on'n' t' n!'!t'n m -ra)s(onuar der( at'her' n,a -(n(teness e m )o+pan(s' reu0ton u0!en e+esatare ,a7(+ ose ,a7(+ shu+ave t' ,!(th' ta)ohen n' t' n!'!t(n raport.

P'r sh)a) t' arsyes s' dyt'5 asn!' )orr(,!(+ +und t' 7ash)'n,!(tn( por ndoshta en!'!ta e0(+(nuar du)sh'+ n,a -ra)s(on(+( +!a-t t' -ort'. Tan( 6' sh)a)u ( par' n,a n!')orr(,!(+ apo ,!(th+on' t' 7ara7art' m +und t' 7'hen t' pad'+sh+e5 )'shtu 6' un'

pre-ero! p'r t' 7'r' t' pad'+sh+e dyt'5 p'r,!(th's(sht n!' -ra)s(on(+( -ort' t' tra!t(+(tun-ra1t(onated e ,!y6eve t' +'dha p'rpara. N' Tastversu1hen t(+ un' )a+ ,!(th+on'der( m 3W -ra)s(onuar @8-ar' ε dhe αδ -a)tor(n )orr(,!(+ =3 \ =W 'sht'45 dhe 3W

v'h,(+et 6' n,a 8do p!es'5 )u a!o +und t' 7'het pa shu+' a1ar(+5 dhe ,!(th+on' t' pun'suar n' su)ses(on t' +en!'hersh'+. D(sa p!es'5 s(do+os s( -und5 por )a6 shu+' p'rp!e)!e to0eruar pas t!etr(t !o n' t' n!'!t(n vend.

G!(thses(5 a( tan( e tut!e do t' spe1(-()ohen n' +etod'n a)tua0e5 ashtu s( n' +etod'ne rasteve t' dre!t's dhe t' ,a7uar's5 t' nevo!sh+e n' reu0tatet5 n'se dhe der( n'1(0'n m ne )e+( -ra)s(onuar n' t' n!'!t'n pre!ardh!e. N' )'t' dre!t(+5 un' do t' n'+etod'n e +esatares ,a7(+ m dhe µ p'rdorn( vet'+ s( n dhe v n' +etod'n e t'dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5 p.sh.5 n'se )a 6en' ( -ra)s(onuar5 m p'r nu+r(n ev'h,(+eve 6' sh)o!n' n' n!' p!es' 5 µ p'r nu+r(n e -ra)s(onet )an' nevo!'5 n'+'nyr' 6' µ m 'sht' nu+r( tota0 ( v'h,(+eve 6' )ontr(7uo!n' n' n!' reu0tat n'0(dh!e +e at' dhe v0er' t' n!'!t' v'h,(+(t5 t' 1(0at +' pas n,a µ do t' 7ash)ohenreu0tate (nd(v(dua0e.

N' shu+a t' ,a7(+eve5 t' 1(0at !ap(n n!' ,a7(+ shu+' t' vo,'0 do t' thot'5 a!o+und t' !et' e nevo!sh+e t' +arr(n n' )ons(derat' dy )orr(,!(+e t' t!era5 t' 1(0at un'

e 6ua! )orr(,!(+(n p'r sh)a) t' +adh's(s' s' (nterva0e dhe p'r v0er's(+(n e)0as(-()(+(t. E para )a t' 7'!' +e -a)t(n se vet'+ re,!(stron ,a7(+e5 t' 1(0at !an' t'd(sa (nterva0e t' -und+e p'rve85 t' 1(0at !an' +' t' +'dha5 pa) 0ar, d(p0o+(+(t t'



sh)a00's5 du)e +atur ,a7(+5 dhe n'nndar!e 'sht' dre!tuar n' dh!etor' du)e v0er'suarse pa-und's(sht shu+' 7(e n' +es ,a7(+5 por redu)tuar t' -6(n!'s(s' )'t' sh)a00'. $!o)a n!' nd()(+ n' de-e)tet 6endrore. E dyta )a t' 7'!' +e -a)t(n se !u vet' p'rs'r( 7'n,a7(+e n' +at!en e ,a7(+(t n' sh)a00'. $orr(,!(+( p'r sh)a) t' rrethan' par(+7'shtetet n' par(+et e th!esht +ate+at()ore t' teor(s' s' ,a7(+eve5 dhe +und t'

!et' a priori ( vendosur th(rr!et e dyt' p'r stud(+e e)sper(+enta0e5 s!e00!a e ,a7(+(tv0er's(+(t t' )0as(-()(+(t n' -ra)s(onet e ndrysh+e t' n!' sh)a00' t' )0as(-()(+(t5 8-ar'n!' (nteresante het(+ /o0)+ann<s' n' raportet e. So1 sa)sone. Jahr,. S. 3K?K 3= t'

pran(sh'+. *e,!(that'5 un' a7stra)te )'tu +' shu+' du)e (u p'r,!(,!ur )'tyre)orr(,!(+eve5 pas( ato !an' pothua!se ,!(th+on' t' pap'r-(00sh+e.

*e r'nd's( t' +adhe !an' -or+u0at dhe rre,u00at5 n,a t' 1(0at 'sht' e +undur p'r t' p'r1a)tuar pas(,ur(n' e ,a7(+(t a,!ent dhe shu+a ,a7(+ s(pas +adh's(s' s' nu+r(t t'v'h,(+eve5 t' t(00a s( rre,u00at5 s(pas t' 1(0(t reu0tatet (nd(v(dua0e t' +arra +und t'

!et' ( 0(dhur +e reu0tatet +' t' +undsh+e. E ,!(th' )!o 'sht' e nevo!sh+e t' d(n' se

n' )'t' dre!t(+5 +und t' n(rren n,a teor(a e pro7a7(0(tet(t dhe p'r-a6'so!n' p'rshtatsh'+ p'r p'rdor(+ +e,!(that'5 do t' !et' p'r t' 7'r' at' t' ndodh' n'+'nyr'n e duhur5 +und t' 7'!' d(sa d(s)ut(+e parapra)e t' nevo!sh+e5 t' 1(0at duhett' 8o!n' n' shu+' )'tu.

N!' tra!t(+(n Ins(,ht-u0 e +etod's s' ,a7(+(t +esatar )'r)on ndon!' n!ohur( t' p()at )ryesore t' teor(s' +ate+at()e t' ,a7(+eve5 e 1(0a 'sht' p!es' e teor(s' s' pro7a7(0(tet(t. #n' +endo! se the07( n' )'t' dre!t(+ n' U+etodat e +at!esU p'r )urs(n6' t' !et' n' ,!end!e p'r t' dh'n' se nu) do t' the00o!' veten n' )'t' do)tr(n' por )!onu) +und t' ndodh' )'tu )upto!n'.

f( Marrë!hë"ia matematike "a tre meto!at.

D()ush +und t' n,re!' pyet!en se 8-ar' +arr'dh'n(e )an' +arr' +e an' t' trev0erave +as' +etoda +e n!'r(<t!etr(n. /endosur n' t' n!'!t'n nd!esh+'r( d(-eren1(a0n' n!' t' dh'n' -usha sh6(sore t' d(-eren1's vet'+ t' du)sh'+5 t' ,a7(+(t t' thot'5

raport( duhet t' !et' dhe n' )'t' +'nyr' t G? 'sht' p'r1a)tuar. Pyet!a 'sht' se s(

do t' s(00en +e n!'r(<t!etr(nMP'r,!(,!a duhet t' 7aohet n' )r(teret e +'posht+e T' thuash t' dre!t'n5 e do t' t' duhet t' the+ se ndrysh(+( ( du)sh'+ vet'+ n'+adh's( 'sht' a( 6'5 )ur ap0()ohet p'r t' +adh's(ve )rahasuese t' ndrysh(+ n'+'nyr'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5 )a raste !an' t' ,a7uara5 por nu) duhett' redu)tohet pa e t(00' t' !ap p'r sh)a) t' -a)t(t se a( 'sht' ende ( nd!esh'+5(n1(den1a 'sht' e n!'!t' dhe p'r )'t' arsye t' p'r!ashtuar ndon!' rast t' rre+e5 dhe-a)t( 6' a( 'sht' vet'+ vet'+ e du)sh+e5 'sht' th'n' se a( nu) +und t' nd(het n'redu)t(+(n vo,'0. Por n' rea0(tet5 n' 6o-t' se !u d'sh(ron( 6' t' )et' ndon!' rast t'rre+e n' n!' da00(+et e dh'na5 !u duhet t' +arr' at' +!a-t t' 0art' 6' )a t' papr(turat e

+posht at' n'n not(1ea7(0(ty5 dhe se sa e 0art' 'sht'5 apo se sa raste t' rre+e n'n n!'shu+(1' e +adhe 'sht' e sa)t' edhe do t' 0e!o!' p'r t' pre)ur at' n' t' ,!(tha s( n!'vet'+ e du)sh+e5 v!en p!es'r(sht n,a +adh's(a +esatare e utretenden papr(turat5



p!es'r(sht t' ,!y)(+(t su7!e)t(v.

Ga7(+( do t' thot' n,a ana t!et'r5 'sht' do+osdosh+'r(sht +' e vo,'0 se sad(-eren1a vet'+ t' du)sh'+5 n' 6o-t' se a!o 'sht' 6' t' 0e!o!' asn!' ose vet'+ raste

!asht'a)on(sht t' rre+e. . Sepse n' 6o-t' se n' +'nyr'n e ,a7(+(t +esatar 'sht' n!'da00(+5 p'r she+7u005 dy d(stan1at e rreth(t 'sht' ende ( nd!esh'+5 )'shtu 6' d(stan1a

'sht' ndryshuar der(sa a( 'sht' ( padu)sh'+ dhe5 n' p'r,!(th's( t' )ontr(7uo!n' n' p'r1a)t(+(n e ,a7(+(t +esatar p'r 8do ,a7(+ t' n' ero t' 1(0at !an' +' t' vo,0a se sad(-eren1a vet'+ du)sh+e. N!' raport t' 1a)tuar t' da00(+eve t' du)sh+e vet'+ p'r,a7(+(n +esatar nu) do t' 0e !asht' arsyet e 1e)ura t' spe1(-()o!'.

*e,!(that'5 )a n!'5 )notted n,a (nte,ra0e )ryesor t' teor(s' s' pro7a7(0(tet(t5 n!'+arr'dh'n(e e t(00' +ate+at()or nd'r+!et +etod's s' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uaradhe +etoda e ,a7(+(t +esatar5 se 'sht' e +undur t' spe1(-()o!' se 1(0at raport( do t'da0(n raste t' sa)ta dhe t' pasa)ta5 )ur +adh's(a e th!esht' ose ,a7(+ )uadrat()e+esatare s( +adh's( ndrysh(+ ? p'rdoret n' +etod'n e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uarn' rrethana !o t' n,!ash'+ t' +7a!tura. Dhe 'sht' e v'rtet'5 pas( un' do t' tre,o!n' n'U+etodat e +at!esU5 )ur du)e p'rdorur ,a7(+ +esatare e th!esht' s( var(a7'0 ndrysh(+

@+' shu+' pesh' n' testet pesh'4 raport(n du)sh'+ 9 \ = p()'r(sht W5A?KW=9.

$!o +arr'dh'n(e teor()e 'sht' tan( ende p'r t' provuar n,a e)sper(+ent5 ( 1(0( +undt' )et' d(sa v'sht(r's(5 du)e 6en' se a!o 'sht' ,at( p'r t' prodhuar rrethana t')rahasuesh+e p'r +etodat 6' do t' )rahasohen n' n!' +'nyr' 6' t' n!'!tat t'

papr(turat -(tuar nd()(+ at!e.

2( Meto!at e matjes, "!jeshmëria absol#te.

Fusha e )'tyre +etodave 'sht' n' 0(dh!e +e nd!en!at (ntens(ve ende pothua!sethyen5 dhe n,a n!' d(spo(te t' S1ha-hut0 +7( ende vet'+ aud(70e (ntens(tet a7so0utet' sh'ndosh'5 d(spo(tat e EH ;e7er5 dhe ato t' $a++0er ende +adh's(ve vet'+ t'du)sh+e t' shtypura n,a t' 1(0at d(spo(ta n' )ap(tu00(n 33 tre,tohet n' +'nyr' +' t'deta!uar5 un' nu) e d( se 8-ar' do t' +und t' 0'v((n )'tu. N' -ush'n e nd!es( t' 0ehtaedhe n!' p'r1a)t(+ t' past'r e nd!esh+'r(s' a7so0ute nu) 'sht' edhe +' e +undur5sepse !u nu) +und t' e0(+(no!n' n!' 7ur(+ t' 7rendsh'+ t' nd!es( t' 0ehta t' 1(0at un'-0as n' )ap(tu00(n L.

$und'r +etodat e +at!es5 nd!esh+'r(a a7so0ute )an' ,!etur n!' ap0()(+ shu+' t',!er' n' -ushat e nd!es(ve t' ,!era5 n' 6o-t' se n!' )a shpesh 'n'5 +adh's( vet'+ t'du)sh+e ose d(stan1a p'r t' p'r1a)tuar ret(n' ose 0')ur'. N' ana0(' t' -und(t5 !an' t'n!ohura ve8an'r(sht dhe novator p'r e)sper(+entet e t'r' ps()o-(()e EH ;e7er<s' n'd(stan1a vet'+ t' du)sh+e n' 0')ur'5 )'shtu n!' +'nyr' e pro1ed(+(t 'sht' 6ua!tur5

!u +und t' ap0()on( p'r E+p-(nd0(1h)e(ts+a2 a7so0ute5 n!' +'nyr' e pro1ed(+(t t'1(0at +etoda ( vet'+ da00(+e t' +'dha p'r +as'n e nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e 'sht'ana0o,e. Dy +etodat e t!era5 )!o +as'5 por +7a!n' n' n!' ana0o, n'

E+p-(nd0(1h)e(ts+a2 a7so0ute. /o0)+ann )a ,e-u2t n' t' 0eht' p'r ta 1onstat(ve Sh'n(+ se ,!er's(a e p()ave 7usu005e 1(0a 'sht' n!' d(stan1' vet'+ t' du)sh+e5 as,!' -esta a7so0ute 'sht'5 por ndryshon



+esatare e n!' nu+r( +' t' +adh t' testeve5 +und t' sh'r7e!' s( n!' +as' end!esh+'r(s' t' ,!er' 3K4 .

34 Co00 pro,ra+. p. B=

3K4 Rreth *a27est(++un,en e )upt(+(n e hap's(r's5 et!5 "H. e Roya0.

sa)sone. Ges. d. ;. ::II5 p 9= --.

N!' 0eht' +und t' 7(nd' veten se )!o +etod' 'sht' shu+' e (+'t dhe +e sa)t's( n,asa +' shu+' 6' nd!esh+'r(a e 0')ur's +7an n!' raport )onstant5 !an' shu+' t'vahduesh+e dhe t' p'ru0ur +e )onver,!en1e e v(!ave para0e0e5 pas(,ur(a5 e 1(0a (sh)ryer n,a )rahas(+( ( ,rupeve t' ndrysh+e e)sper(+enta0e5 )!o e -und(t v'rtetohet0eht' t' 00o,ar(tet ,a7(+ t' +undsh'+ t' reu0tat(t t' thot' por der( +' tan( t'ndrysh+e 6' +arr'dh'n(a5 0e!on p'r t' nd!e)ur )'to ndrysh(+e p'r t' +(r'. N' -a)t5

un' )a+ +arr'dh'n(e +' t' 6'ndruesh+e shoh(n vahduar t' +arr' n' e)sper(+ente5t' 1(0at u vahduan p'r +ua! t' t'r' n' t' n!'!t'n p!es'5 )ur !an' 7'r' 8do d(t' vet'+

p'rp!e)!e pa) vet'+ t' vendosur )'shtu5 por edhe d(sa her' )ur !an' 7'r' 8do d(t' p'rp!e)!e shu+' )u n!' nd()(+ t' )ons(deruesh'+ ushtr(+ u n,r(t5 shoh(+ t' ndodh(nndrysh(+e ,radua0e e e)u(va0ent(n e 1(0a p'r7'he! n' p'r,!(th's( 'sht' se p!esa +' end!esh+e e +' t' nd!esh'+ +' a-'r erdh(5 n,a ushtr(+( du)et se +' shu+' pas( )!o)a ndodhur Pa!(s.

P'r )'t' v!en s( n!' avantah ( )'sa! +etode n,a dy t' parat n' t' 1(0at a!o nu) 'sht'e )u-(uar5 p'r t' )rahasuar nd!esh+'r(n' e 0')ur's 7renda )u-(!ve t' d(stan1avevet'+ t' du)sh+e5 por ata +und t' )rahasohen n' 8do d(stan1' nd'rsa ata +und t'sh(het )und'r t' n!'!t(t aty 'sht' n' n!' d(savantah n' se ato !ap(n t' dh'na vet'+)rahasuese t' nd!esh+'r(s' a7so0ute5 +e,!(that'5 v0era e n!' nu+r( t' vet'+ t'du)sh'+5 ose n!' t' 7ara7art' t' rasteve t' du)sh+e dhe !o e du)sh+e 6' o-ro!n'd(stan1' s( n!' dat'5 e 1(0a 'sht' nd!esh+'r(a a7so0ute e n!' 0')ur' t' 1a)tuar)ara)ter(uar n' +'nyr' a7so0ute. $'shtu ne do t' duhet t' prano!' n' rru,'n e tyrese1(0'n pre! )'tyre +etodave.

Sa 0eht' ne,0(hohet5 'sht' pro1es ( 1(0( p'r t' arr(tur n' +etod'n e e)u(va0ent've5n' the07 t' n!'!ta s( n' +etod'n e ,a7(+(t +esatar5 vet'+ se n!' sh)a)ton rre,u00(+(ne dy d(stan1a t' rreth(t p'r nd!es( !o t' n!'!ta5 por n' vende t' ndrysh+e t' 0')ur's5 dhe

!o n' d(-eren1a5 por raport( ( +adh's(ve )rahasuar Tet'. Por as,!' nu) e pen,on5 n'+etod'n e ,a7(+(t +esatar n' raport(n e var(a70ave )rahas(+(5 d+th nor+a0 n'd(stan1' dhe t' hu+7as' n' d(stan1'5 dhe n' +etod'n e e)u(va0entet n' dev(!(+et e(nd(v(dua0e # <D(stanen e +es+e # s( d(stan1'5 s( t' t(00a5 n' sa +' shu+' t' past'r,a7(+ ∆ p'r t' +arr' n' )ons(derat'5 dhe +e )onsu0t(+(n e )'t(! )ons(derat' 'sht'+etoda e e)u(va0ent've the07 vet'+ +' ( p'r,!(thsh'+ +etoda e ,a7(+(t +esatar5 dhe)y 'sht' n!' rast ( ve8ant' ( +etod's s' e)u(va0ent've5 -a)t( )u !u +arr' n,a t' ,!(thavendet e +undsh+e5 !u n!' e dh'n' jë or,an5 p'r # trup( +und t' 7'!' at' &vet' p'rtrup(n t' 7'r'5 p'r t'5 du)e e 8uar & s( d(stan1a n' d(stan1' nor+a0e 6' # sh)on s(d(stan1a n' +(ss d(stan1'. $!o 'sht' e 6art'5 sepse edhe 6' t' )thehen )ushtet e



,a7(+(t t' vahduesh'+ dhe var(a70ave t' past'r ,a7(+ t' +etod's s' ,a7(+(t+esatar n' +etod'n e e)u(va0ent've t' vet'+ n' n!' +'nyr' +' t' p'r,!(thsh+e. N't' n!'!t'n +'nyr' s( +etod'n e ,a7(+(t +esatar p'r )'t' arsye )'r)on +etod'n ee)u(va0ent've t' )ons(deratave t' ndrysh+e dhe p'r)u!des!es se 1(0at +etoda !an' t'0(dhura +e ta.

!o 'sht' +!a-t e r'nd's(sh+e s(do+os )th(+( ( 8do )rahas(+(. N'se5 p'rshe+7u00.5 E)u(va0ente e # <&(ppe )und'r një <$(nn p'r1a)tuar5 a!o duhet t''vend'sohet n,a n!' nu+'r ( 7ara7art' ( p'rp!e)!eve5 )und'r e)u(va0ente e # <$(nn)und'r një <&(ppe p'r1a)tuar dy reu0tate t' v'rtet' v(n( re ve8an'r(sht5 por n' -und t'+arr' +!etet !o p'r t' +arr' n!' 0ossy +e reu0tat ,a7(+<n!'ansh'+ t'vahduesh+e. U*etodat e +at!esU (+ do t' !et' prova dhe shp!e,(+e t' +!a-tuesh+esa p'r t' se sa 'sht' )y )u!des. *adh's(a e ,a7(+(t t' vahduesh'+ +und t' ,!endetn,a n!' 00o,ar(t!e t' th!esht' )'tu.

Lijet !he faktet themelore.%. Liji i :eber 1( .

$ap(tu00( sapo p'r,!(th's(sht e the)suar s( n!' 7a' )ryesore t' )t(t ps()()ed(+ens(on5 6' un' !u !ap e+r(n e *a ;e7er5 do t' d(s)utohet +' n' deta!e n,a -a6ete )upt(+(n e t(!5 arsyet(+(n e sa! dhe )u-(!t' e sa! tan(5 sa +' shu+' t' pran(sh+eshu+' +' 0art stud(+e t' s(,uro!' n!' tre,ues p'r ta 7'r' )'t'.

D()ush +und t' thot' t' n!'!t'n ,!' n' -or+a t' ndrysh+e 6' da0(n n' 8'sht!en en!'!t'5 e 1(0a por p'r rrethana +und t' !et' a!o p'r re-eren1' n!' apo t' t!era +' t'

p'rshtatsh+e.34 N' )ushtet e S. >9 --. r(sh()(+(t S. 3>A --.

Para s' ,!(thash +und t' thuhet se n!' ndrysh(+ ( dy st(+u!ve5 t' )apur s( n!'rr(t!e!e po(t(ve apo ne,at(ve t' n!' ose st(+u!ve t' t!era5 'sht' ,!(th+on' e 7ara7art'

per1eptohet s( e +adhe5 ose 'sht' ( n!'!t' da00(+( nd!es(5 E+p-(ndun,suu1hs )ur+arr'dh'n(a e t(! +e st(+u!t +es 1(0at 'sht' 7'r'5 ose n' 6o-t' se a!o 'sht' )on1eptuars( ardhura5 )ur +arr'dh'n(a e t(! +e st(+u!t p'r t' 1(0'n a( ( sh)on5 +7etet ( n!'!t'5 s(ndrysho!n' rrethanat dhe +adh's(n' e sa! a7so0ut. $'shtu 6' . ". 'sht' vet'+

nd!ehet a6 -ort n!' rr(t!e pre! 3 p'r n!' st(+u0 (ntens(tet( ( t' 1(0(t shprehet +e 3WW5 s(n!e rr(t!e pre! 9 p'r n!' st(+u!ve +7( -u6(n' e 9WW5 e = t' n!' st(+u!ve n' -u6(n' e =WW5et!

"ara7art' +e th'n(en +'parsh'+ t' th'n(et e +'posht+e t' sh)urt'r d(-eren1and!es(5 E+p-(ndun,suu1hs +7etet e n!'!t' )ur d(-eren1a re0at(ve st(+u0 apo t'a-'r+ Re(uu1hs +7etet e n!'!t' dhe da00(+( nd!es(5 E+p-(ndun,suu1hs +7etet( n!'!t' n'se raport( ( st(+u!ve t' +7etet ( n!'!t' )u !u duhet t' +7an( +end 'sht'@sh(h F(,. se)t(t. /I.4 se 6'ndruesh+'r(a e d(-eren1's re0at(ve st(+u0 apoRe(uu1hses5 s( anas!e00tas5 dh'n' n,a edhe 6'ndruesh+'r(n' e raport(t t' st(+u!ve5

e 1(0a 0e!o( shpreh!en e -und(t t' 0(,!(t t' vend(t vendos!en e par'. *' n' -und edhe +und t' shpreh(n 0(,!(n n' +'nyr' n' 0(dh!e +e d(s)ut(+(n



)on1eptua0 t' nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e n' )ap(tu00(n A Da00(+( ( th!esht' n'nd!esh+'r(s' 'sht' n' raport t' hdre!t' +e +adh's(n' e p'r7'r'sve t' d(-eren1's5re0at(ve +7etet e n!'!t' e n!'!t' p'r 8do +adh's(.

@N' tonet der( +' tan( 'sht' n' 0art's(n' n!' +o+ent sas(or ( 1(0's(s' s' 1a)tuar4 !u+und t' 0(,!(t n' -ushat e nd!es( (ntens(ve dhe t' ,!er'5 dhe n' (sh<-a6et pas -or1'n dhe

0art's( dhe parash()(+(n5 pa u 0e!ohet t' +7a!n' apr(or( t' dre!t' t' sa! prov's n' 8do-ushat e ve8anta t' nd!es( n' t' n!'!t'n )oh' t' )ons(derohet s( e v0e-sh+e p'r n!'t!et'r5 por n' t' ,!(tha -ushat5 a( 7'n th(rr!e p'r n!' het(+ t' ve8ant'.

$ur u pyet'n n'se 0(,!( n' -ushat e nd!es(ve t' ,!era t' )on-(r+uar p'r st(+u0 dhed(-eren1a st(+u0 n' th'n(en e )t(t t' 'vend'so!' +adh's(n' e ,!er(+(t dhe,!er(+(n e d(-eren1's5 t' 1(0at !an' (nterpretuar n,a syr( apo or,aneve t'

pre)sh'+. !o do t' ,!endet )on-(r+ohet 0(,!(n n'se t' t(00a. ". n' dy rreshta dy her'+' t' ,!ata d(-eren1' duhet t' !et' dy her' +' ( +adh p'r t' edhe vet'+ e du)sh+e5ose +' n' p'r,!(th's( p'r t' par' t' n!'!t'n +adh's(.

Sa ( p'r)et 0art's(s' s' t(n,u!ve 6' 'sht' nu+r( ( 0uhat!et5 e 1(0a 'sht' p'r,!e,!'se p'r +adh's(n' e st(+u0(t.

*e sa)t's(n' e 0(,!(t +e )orre)t's(n' e d(sa )on)0u(oneve 'sht' e vendosura n,avete dhe p'r t' tre,uar se )'to p'r-und(+e !an' )on-(r+uar n' p'rvo!'5 duhet t')ons(derohet s( p!es' e prov's t' 0(,!(t. *e,!(that'5 n' vend se t' p'r,!(,!et p'r )'t' n'+'nyr' a7stra)te5 un' pre-ero! t' !et' !asht' n' prove t' ve8ant' t' 0(,!(t n' -usha t'ndrysh+e at' dhe ( re-erohet n' )'t' dre!t(+5 ve8an'r(sht n' -ush'n e nd!es( t' 0ehta.

N' 0(dh!e +e h(stor() #n' )a+ v'n' re se EH ;e7er5 du)e +os e par' t' )et' 0(,!(n

n' t' ,!(tha t' the)suara dhe t' provuar5 por ( par( shpa00ur at' n' n!' un(versa0(tet(t t'1a)tuar5 d'sh+uar dhe tre,uar n,a p()'pa+!a e (nteres(t t' p'r,!(thsh'+ )a . (+7'shtetet n' e)sper(+ente +7( da00(+et vet'+ e du)sh+e e peshave5 0(n!at5 p(t1hes5e 1(0a5 s(8 +und t' shoh(+ she+7u! t' tre -a6et )ryesore t' nd!es(5 (ntens(tet(t5shtr(r!es5 0art's(5 +und t' v(!n' ndon!'her' n' -!a0'5 t' 1(0at !an' ashtu< !ust(-()on +' t',!at' 6' ne ( 6ua!+' 0(,!(n s(+7as e+r(t t' t(!.Edhe pse a( e )a n'nshtruar t' n!'!t(nhet(+ !o shu+' t' ho00's(sh'+ n,a ana e (nteres(t th!esht e rast's(sh+e n' at' 6' der(+' tan( 0(dhur +e 0(,!(n5 por n' +'nyr' p'r t' th'n'5 p()at e t' ,!(tha het(+eve t'+'te!sh+e n,a ana e t(! t' 1a)tuar. Pranda! )a+ v'n' (n-or+a1(on(n e t(! n' 0(dh!e +e

pro,res(n e -!a0' p'r -!a0'5 para se un' t' vahdo!' t' het(+eve t' +'te!sh+e n' 0(dh!e+e 0(,!(n5 e 1(0a (shte e nevo!sh+e5 pas( a!o e 7'r( )'r)es'n p'r t' )ons(derohet s(

7a' e +at!es +endore5 duhet 6' n,a n,r(tur -or1uar dhe ,!eruar5 ashtu s( 'sht' er'nd' dhe )a d(sa ,!'ra p'r t' +7'shtetur at'. N' r'nd's(n' the+e0ore t' 1(0at 0(,!( )an' )'t' +arr'dh'n(e p'r ne5 un' dua 8do ,!' 6' un' )a+ 6en' ( n!ohur n,a +' her'tdhe +' t' re!a5 -a)te t' hua!a dhe vet'5 t' 1(0at )an' n' +'nyr' re-eren1' n' prov' s(n' )u-(!t' e 0(,!(t5 t' !et' e +undur p0ot's(sht t' )o+un()uar.

Pas n!' vor,re(-0(1hen sh6yrt(+e p'r )'t' 'sht' 6' t' prano!n' se ende )a +un,es't' +adhe t' n!' prove rad()a0 dhe vet'<e)a+(n(+(t t' 0(,!(t. Shu+(1a n' )'t' dre!t(+

'sht' 7'r' n' 0(dh!e +e nd!es( dr(te (ntens(ve5 nd!es( e (ntens(tet(t t' sh'ndosh' dhe)atran5 nd!es( t' 0(,'shtuar t' peshave dhe n' -ush'n e propor1(on. Sure5 )a )udo 0(,!(n' n!' pa) a shu+' t' ,!er' )u-(!ve. N' )ushtet e nd!es(ve t' te+peratur's5 a!o



)ons(derohet ende s( pro70e+at()e n' -ushat e nd!es(ve t' ,!era pre)sh'+ tenton t'-0as' n' vend )und'r se p'r v0e-sh+'r(n' e sa!.&(dhur +e -usha t' t!era t' nd!es(a)tua0(sht nu) )a ,!y)(+e.

Të !hë"at e &etë :ebersë.

N' p'r,!(th's(5 #e7er -0et p'r -a)t(n e 0(,!(t n' tra)tat(n e t(! +7( )upt(+(n e pre)urdhe )upt(+(n e 7ash)'s(s' S. ??L n'n t(tu00(n UP'r da00(+et +' t' vo,0a t' peshave 6'ne sho) +e sh6(sat e )onta)t5 ,!at's(a e 0(n!ave 6' ne5 +e -ytyr'n e t(! dhe t(n,u!t 6'ne +und t' da00o!n' n' sean1at d',!(+ore5 Us(pas d(sa rre,u00ave t' ve8anta s( +'

posht'U #n' )a+ tre,uar se su)ses( 'sht' ( n!'!t' n' p'r1a)t(+et pesh'5 e +und t'+arr' oun1es ose ushtar've5 sepse a!o 6' )a r'nd's( nu) 'sht' nu+r( ( Grane t' 1(0at-or+o!n' pesh' t' tep'rt5 por n'se do+(n(+( n' rr(t!e ( =W ose ?W<t' ( 7'n pesh'5 e 1(0a'sht' )rahasuar +e n!' pesha t' dyt'. shtresa )'shtu 6' 'sht' +e )rahas(+(n e,!at's(n' e dy 0(n!ave dhe 0art's(n' e dy tone 9 4 . Nu) )a ndrysh(+ n'se d()ush)rahason 0(n!at rreth 9 (n8 ose 6' !an' 3 (n8 t' ,!at'5 )ur ( par( dhe pasta! t!etr(n dhenu) )ons(derohet t' dy +und t' sh(hn( t' dy )rah p'r )rah5 dhe ende 1op' p'r t' 1(0atn!' 0(n!' s' do+(non t' t!era5 n' rast(n e par' p'rs'r( a6 ( +adh sa n' )'t' t'-und(t. S(,ur(sht5 n' 6o-t' se t' dy 0(n!at e ardhsh+e +e n!'r(<t!etr(n dhe n!'r(<t!etr(n

!an' t' a-'rt +e para0e0e5 )'shtu 6' n'se )rahasohen vet'+ n' s)a!et e 0(n!ave dhe t'sh6yrto!' sa 0(n!'s s' do+(non t' t!era5 dhe )!o 'sht' a!o5 at'her' vet'+ varet se s( (+adh p!esa super(ore e 0(n!'s 'sht'5 dhe sa a-'r dy rreshta sot. < G!(thashtu5 n')rahas(+(n 0art's(n' e dy tone )a as,!' n' se t' dy tone t' n(ve0et !an' +' t' 0artaose +' t' u0'ta n' 6o-t' se ata nu) !an' vet'+ n' -und t' rresht(t ton5 )u 'sht'da00(+et da00(+( ( sa)t' tona0e t' vo,0a 'sht' ( v'sht(r'. $'shtu a( nu) 'sht' ,!(thashtun' nu+r(n e dr(dh!eve5 e 1(0a )a n!' ton +' shu+' se t!etr(5 por n' raport(n e nu+r(t t'0uhat!e t' dy t(n,u!ve 6' ne )rahasuar U......

94 De0eenne n' 1e%ueil des 3ravaux de la @D). i s%. de Qille n' 3K9 n' us.n' #ull. i s%. nat. E(, 5. 9? dhe n' Repertor FECHNER<s'. ( -(()'se)sper(+enta0e. &e(p(, 3K=95 /o0. I. -. =>3

UP()'pa+!a e raporteve t' +adh's(ve t' t'r' pa se !u )en( +adh's(ve +aten n,a n!'sh)a00' +' t' vo,'0 dhe t' +'suar t' ,!(tha ndrysh(+ t' d(n' dy5 'sht' n!' -eno+en

shu+' (nteresant ps()o0o,!(). N' +u()'5 ne p'r+70edh(+ tona0 n'5 pa e d(tur-re)uen1at5 n' r)(te)tura e +arr'dh'n(eve hap's(nore +adh's(ve pa ato p'r1a)tohenn,a (n85 dhe ashtu s( ne p'r+70edh(+ +adh's(ve nd!esh+'r( apo -or1ave +adh's(ve)'shtu +e radh' n' )rahas(+(n e peshave. U

T' dh'nat e p'r,!(thsh+e pre)ur n,a /e7er +e 7a' 0(,!(n e t(!5 )'shtu 6' 'sht'su7!e)t ( +arr'dh'n(eve tona0 dhe 0(neare vet'+ de)0arata t' p'r,!(thsh+e para t'n!'!ta5 por duhet pesha v're!tur Tatsa<1hen vendosen n' 7esn()'r(n' pa )ushte t'v'h,ues(t. N' 0(dh!e +e raportet pesh' e p'rp!e)!eve t' t(! !an' n' s. mledhin

pro!ram. p. K3 P'r t' ,!etur KA - ..

;e7er da00on dy +'nyra e)sper(+enta0e5 e )u vet'+ nd!en!a e 0')ur's 'sht' +arr'n' pres(on(n e peshave +' t' -orta dhe +' t' do7'ta n' p!es'n t!et'r t' p'r1a)tuara



n,a ana trye' n' pretend(+(n5 t!et'r5 )u nd!en!a e -or1's +us)u!ve ap0()uar n'n,r(t!en e standard(t t' peshave n' t' n!'!t'n )oh' +e pretenduar 'sht' n,a doran,r(het +e peshat. D'sh(ron( tan( =9 o ose =9 dhrah+( t' ap0()ohet s( pesh' +' t'+adhe5 )'shtu 6' +7et( +e,!(that' n' dy +'nyra e)sper(+enta0e ende ndrysh(+vet'+ ( du)sh'+ n' )rahas(+ +e peshat +' t' vo,0a n' a-'rs( t' 7ara7art'5 dhe

+esatar(sht p'r > persona dhe dy pesha n' -(00(+ Parapra)(sht 3W.3 @ oun1es apodhrah+(45 n' t' dyt(n =.W.

H... 8ro!r %oll p -/ 8ërshkrimi i hollësishëm i eksperimentet e tij është kjoR

"ë piurimorum hominum manius, mensa quies%entius, 8ondera duarumlirarum %ollo%avi, taulamque papyra%eam interposui. 8ostea, ins%iis illis, pondusalterutrum imminui, manusque 8ondera 5erentes mutavi, Qevius nimirum pondusnun% ad dextram nun% ad sinistram trans5erendo. )aepe etiam 8ondera një maniusalata ?enuo iisdem manius imposui, ita ;(?$M, 3 homo jo suspi%ari potuerit,

sed tantum ta%tu per%ipere, hani në quonam latere pondus !ravius%ollo%atum. @thejeni )( homo iteratis peri%ulis et mutatis saepe manius !ravius

pondus një leviori re%te dis%erneat, notavi. "

S8ostea eadem experimenta në iisdem hominius iteraantur, ho% modo tamen, Manus ut, et manius )imul 8ondera, extollerent, et 8ondera manius pensitarent. ;uo 5a%to, )( inventum një mua est, në kuantet ponderum di55erentiadiversitas eorum %erte %o!nita 5uerit, iterum notavi, numerosque, di55erentiam

ponderum exprimentes, inter se %omparavi. "

)i< është raportuar n!a !jykimet e ndryshme, që kanë të ëjnë me kushte të tjera, si

li!ji i tij, pastaj lëviz p eer. B vazhdoiR SNo silentio praetereunda sunt alia experimenta, quius proatur, 3&:3M%oenaesthesin et etiam në oservandis ponderius multo minorius eadem rationeinter se esse, ;uam )( Qirae duae )eu. 3ri!inta duae un%iae %uiliet Manuiimponuntur. $orundem enim hominum manius, quius &ntea duo 8ondera 3ri!intadiiarum un%iarum imposueram, uno 8ondera 3ri!inta duarum dra%hmarum dmtho%tavam ponderis (llius partem imposui. $tiamsi $ram suspi%atus, parat, 3di5ierentiam ponderis duorum %orporum o%ties minorum jo tam :lare sentirent,experimentis proatum est, di55erentiam minorum ponderum ta%tu jo kamu5lazh

minus sutiliter distin!ui, ;uam di55erentiam eandem majorum ponderum. ;uatuor a55eram experiinenta ho% proantia. 8ostquam nimirum quattuorhomines, quos numeris si!nare Quet, 8ondera Majora, 3ri!inta duaus un%iis:onstantia, aequalia, manius immotis imposita, %omparaverant, alterutrum pondus

Ma!is ma!isque imminuere %oepi, usquedum omines Tlli di55erentiam ponderumanimadverterent. ;ua di55erentia notata experimentum idem ho% modo repetii, 3

8ondera manius tollerentur, adeoque )imul ope ta%tus et %oenaestheseosmus%ulorum aestimarentur. ;uo 5a%to di55erentia ponderum, quae illorumoservationem 5u!ieat, iterum notata est. "

Sun% lo%o majorum ponderum minora 8ondera, 3ri!inta duaus dra%hmis:onstantia, )ame plan date modo adhiui, di55erentiasque ponderum në experimentis



jo oservatas, sensum s%ili%et 5u!ientes, annotavi."

SQam )( di55erentias ponderum !raviorum et leviorum oservationi nostrae sutra%tas %omparas, easdem paene hani oservais."

Gominum umri, di55erentia minima unoiarum velquius në dra%hmarum eksperimentale, manius imposita4 Menta instituta rum, në qua diversitas ponderis

sunt. per%ipieatur.

ta%tu. *2 ....... :. = :. di55ert :.ta%tu et %oenaesthesi *24*+ U 2 4 4 U 2 4

ta%tu. *2 ....... !llënjkë. 2C !llënjkë. 4 - !rimë.

ta%tu et %oenaesthesi *24*+ 4 4 2 42 ta%tu. *2 ....... :. 22 :. 4. + :ta%tu et %oenaesthesi *24*+ U 2 4 4 U 2 4

ta%tu. *2 ....... !llënjkë. 22 !llënjkë. 4. + !llënjkëta%tu et %oenaesthesi *24*+ 4 4 2 4

* ta%tu. *2 ....... :. 2+ :. 4. 2 :ta%tu et %oenaesthesi *242/ 4 4 / 4ta%tu et %oenaesthesi *2 !llënjkë. 2/ !llënjkë. 4. / sasi e vo!ël

C ta%tu. *2 ....... :. 2/ :. 4 / :.

ta%tu et %oenaesthesi *24*+ 4 4 2 4ta%tu et %oenaesthesi *2 !llënjkë. 2B !llënjkë. 4 * !llënjkë.

1( të lehta. 3(

N!' preant(+ ( deta!uar ( )on-(r+(+eve t' s' dre!t's son' n' -ushat e nd!es( (nten<t(ve t' dr(t's )a+ n' tra)tatet e sa)sone. Sho6'r(a e Sh)en1ave th5 *ath.<d'+t(+eve-(. C0. .. /o0 I/ p >? -- n'n t(tu00(n. URreth n!' ps()o-(() Grund,e<vendos!en5 dhe+arr'dh'n(et e sa! p'r t' v0er'suar +adh's(t' y!orU t' dh'n'5 n' 3K?L +e n!' Ra,enate n' t' n!'!t'n )o+pan( raporton p ?K --5 n,a. tra)tate t' 1(0'n )a+ r(prodhuar )'tu

t' do+osdosh+e +e d(sa shtesa. =4 N' )upt(+ t' p 3>L<3AW5 3K<3KA. R(sh()(+( S. 3?9<3AK. Psy1h. *a2pr(n(p(en5S. 3K3 --.

&(,!( 'sht' n' -ush'n e per1ept(+(t t' dr(t's tash+' n,a e)sper(+entet e +'parsh+et' "ou,uer5 ra,o5 *asson5 Ste(nhe(0 her' pas here n' 0(dh!e +e stud(+e t' t!era5 )a6en' )oh't e -und(t5 vur( n' du)!e +e veten t(+e dhe /o0)+ann t' )et' 6en'-rherh(n shu+' v'+end!e5 por pa.

T' ,!(tha )on-(r+(+et e +'parsh+e t' 0(,!(t 7aohet n' +etod'n e vet'+ da00(+eve

per1eptuesh+e5 p'rve8 n,a n,a Ste(nhe(05 e 1(0a 'sht' e 7auar n' par(+(n e +etod'ss' ,a7(+(t +esatar5 dhe prove (nd(re)te5 e 1(0a )a 0(,!(n ,!etur n' v0er'suar +adhes(vete y!or.



' n,a e)sper(+entet e +(5 edhe pse nu) para6es(n -ort'5 por +' e 0eht' prov's (0(,!(t5 dhe n!ohur(t' eper(ent(a0 par' ( 0(,!(t )a 0(dhur +e +ua n' t'5 )'shtu 6' un' dot' -(00o!' +e t' dhe t' 7'!' shp!e,(+(n e p'r,!(thsh'+ t' 0(,!(t n' +end!e.

N' 6(e00 ha077ede1)te+ !an' ,!etur )ryes(sht 0eht's(sht d(sa -6(n!e ret' nuan1a 6' para6es(n vet'+ n!' ndrysh(+ tra1)(se n' sy5 ose n!' re5 vet'+ sapo du)sh'+ (

ndrysh'+ n,a 6(e00( n' the07. Pas( )a+ )o+7(nuar dy p'r7'r's t' t(00a t' n!' d(-eren1'vet'+ vet'+ t' du)sh+e t' 0ehta n' 6(e00 n' sy5 +ora d(sa ,ota ,r( +e syt' e t(!5 pas(ato !an' tash+' t' )et' p'r p'rdor(+ p'r personat +e dr(t'<tre+7ur syt' o)u0(st'5se1(0a pre! t' 1(0ave5 vet'+ para +arr' sy5 por pas vet'+ test(+(t s(p'r-a6'sore

photo+etr(15 rreth 3 \ = 5 t' dy!a 7ash)ohen n' +' 3 \ du)e 0'n' dr(t'n. *errn(5 p'r

th!esht +arr' para sye dr(t'n e se1(0(t )o+ponent n' 3 \ redu)tuar5 )'shtu 6'

d(-eren1a (shte +e )'t' rast ( n!'!t' p'r t' dy 3 \ = redu)tuar5 dhe )!o (shte e natyrsh+e

t' supoohet se )'shtu do7'suar r'nd' ndrysh(+5 6' n,a a( +' par' (shte vet'+ vet'+e du)sh+e5 pa e )uptuar5 n,a do7's(+(5 ose5 n'se rreth )u-(r( ( not(1ea7(0(ty nu) uarr(t p'rpara ap0()(+(t t' syet5 do t' !et' s' pa)u ha7(tsh+e da00uesh+e. Pra5 a!o nu))a tre,uar der(. Da00(+( (shte t' pa)t'n ende )'shtu du)sh'+ se +' par'5 dhe t' t!era5t' 1(0at un' nu) provon( e)sper(+ent(n shp!e,ohet n' t' n!'!t(n )upt(+.

I n!'!t( e)sper(+ent u p'rs'r(t +e sye vet'+ she+7ur du)e p'rdorur n!' sy n' -undt' t!era5 )u p'r7'r's(t s' 7ash)u +e da00(+et e tyre der( n' +' t' 3 \ erdh( posht'5

da00(+( ende )a +7etur t' pa)t'n po a6 e du)sh+e.

S' -und( u do7'suar edhe n,a syet +e n,!yr'5 +e t' 1(0't un' 7r(ta n' p!es'n ende t'err's(r's +' t' +adhe5 t' n!'!t(n reu0tat. $y )urs nu) +und t' +erret +e n,!yr'ndryshe ret' nuan1a ose n!' re )und'r 6(e00(n 70u n' sy5 sepse syet n,!yra shpreh(nn!' a7sor7(+ t' ndrysh+e re0at(ve n' n,!yra t' ndrysh+e.

&e t' v(n( re tan( se5 por raport( ( )o+ponent've dhe )'tu d(-eren1a re0at(ve e n!'!t' )a+7etur e pandryshuar n' do7's(+(n e d(-eren1's a7so0ute e )o+ponent've n'e)sper(+entet e +'parsh+e5 )'shtu 6' ne do t' duhet t' shoh(+ n' not(1ea7(0(tyunattenuated 6'ndruesh+e t' d(-eren1's n!' )on-(r+(+ t' 0(,!(t ton'.

P'r sh()(+ t' par' )!o +und t' du)et +e t' v'rtet' shu+' t' sp()atur5 dhe n'

)und'rsht(+ +e p'rvo!at e p'rd(tsh+e se n!'5 n' 3 \ = 5 3 \ 5 n' +'nyr' shu+' +' t'shpr(shur ndrysh(+ photo+etr(1 t' pa)t'n vet'+ +enduar t' !et' p'r nd!es( a6 t'du)sh'+5 s( pa attenuat(on pas( ne shoh(+ da00(+e t' p'rd(tsh+e 0ehta vo,'0ohetdhe hdu)et n,a do7's(+( vet'. Por n!' do+osdosh+'r(5 ,!end!a e 0(,!(t nu) e sheh n't' 1(0at a!o vet'+ t' )ontr(7uo!' n' su)ses(n5 dhe s(pas t' 1(0(t )!o ndodh vet'+5do+eth'n' se da00(+( dr(ta n' do7's(+(n e t(! n!' e pandryshuar n' )rahas(+ +e t(!5n' t' n!'!t(n propor1(on +e )o+ponente atenuar reervave. Hot rast(n e p'r+7ush!ess' )'t(! )usht(5 n' rast(n e par' t' +adh. !o +und t' !et' ndrysh(+( edhe do7'sohetn' n!' +'nyr' t' ndrysh+e5 n' at' t' )o+ponent(t t' -ort' n,a attenuat(on vet'+5 ose

+' t' do7't 'sht' du)e u udh'he6ur n,a rr(t!a e vet+e t' t!era. N' )'t' rast5 8-ar'e+r( 'sht' n,!ar!a e dyt' )ryesore5 du)e p'r!etuar ndrysh(+(n +e attenuat(on sa!a7so0ute n' t' n!'!t'n )oh' n!' do7's(+ n' propor1(on +e )o+ponent't e t(! dhe



pasta! u05 n' -a)t5 s(8 +und t' !et' n,a +'nyrat +' von' e)sper(+enta0e 0eht' t' provo!' n' [7e(nst(++un, +e p'rvo!'n e p'r,!(thsh+e5 t' not(1ea7(0(ty e da00(+ n,a5dhe vo,'0ohet )ur p'ra-r(+( ( +!a-tuesh'+ n,a )o+ponentet +e n!'r(<t!etr(n

p0ot's(sht.

$'to dy raste )ryesore ende +und t' !et' n!' n,!ar!e e tret' e +adhe e shtuar5 'sht'

n' ,!end!e t' s(,uro!' p'r prov' e dre!tp'rdre!t' e 0(,!(t ton' n,a )on-(r+(+( ( par' t't'rthort' se dy )o+ponent'5 n' vend se t' ndrysho!' n' t' n!'!t(n raport5 shtuar n' n!'rr(t!e t' 7ara7art' ose t' n!'!t'n sas( 7r(tet do. N' )'t' rast t' tret'5 d(-eren1a a7so0ute+7etet n' )und'rsht(+ +e par'5 'sht' e n!'!t'5 ndrysh(+et re0at(ve. $!o vo,'0on )ur

p'r7'r's(t 6' ne t' shton( n!' rr(t!e t' 7ara7art'5 rr(tet5 n' 6o-t' se ne t' 7res' t'n!'!t'n sas( t' sa!. N' +as'n 6' 0(,!( nu) p'r1a)ton t' n!'!t(n not(1ea7(0(ty n' 7ara(n'e a7so0ute5 por d(-eren1a re0at(ve5 ne do t' duhet t' pres(n n'n supo(+(n se 'sht' esa)t' se n' rast ton' t' tret' )ryesore t' not(1ea7(0(ty s' d(-eren1's nu) +7etet en!'!t'5 pavar's(sht se d(-eren1a a7so0ute +erret +7etet e n!'!t' +' tep'r5 ata t'

sh)urto!' apo t' n' var's( t' n!'!t'n P0us shtuar ose e n!'!ta 'sht' t'rhe6ur o--. P'r t' provuar tash+' se )!o +e t' v'rtet' s(00en )'shtu )!o )'r)on !o vet'+ n!'ve8an'r(sht t' +enduar<e)sper(+ent5 )ur dr(ta 7(e ,!(thashtu !an' )on-(r+uar n,ae)sper(+ente. !o na o-ron t' n!'!t'n -ush' t' v'h,(+(t5 e 1(0a na )a sh'r7yer der(+' tan(5 n' n!' p'rvo!' e p'rd(tsh+e 'sht' n!' )on-(r+(+ ( +!a-tuesh'+.

N' nat'n5 t' ,!(th' e sheh y00 n' +es t' d(t's t' p0ot' se nu) )a edhe y!et s( SIRI#Sdhe Jup(ter(t. *e,!(that'5 d(-eren1a a7so0ute n' sh)'06(+ +(d(s p()ave t' 6(e00(t5 )uy!et !an' dhe vendet p'rreth 'sht' ende a6 ( +adh sa ,!at' nat's. Ësht' vet'+(ntens(tet( ( t' dy sh)a)tuar n,a +es t' n!' rr(t!e t' 7ara7art'.

Ndoshta )en( pasur su)ses(n e e)sper(+enteve tona t' para +e ret' nuan1a +und t'(nterpretohet da00(+( p'r+es sye t' err'ta 'sht' e n!'!t'5 +e,!(that'5 'sht' do7'suarn' )ushte shu+' t' -orta5 por ende )an' 6en' a7so0ut(sht t' pran(sh'+5 dhe )'shtu a()(shte a7so0ute edhe e )ons(deruar ende t' t(! e)(sten1a duhet t' ushtrohet5 pa pasurnevo!' 6' t' )et' nevo!' p'r t' 7'r' du)sh+'r(n' e vahduesh'+ t' vahduesh'+ t'n!' vahd(+ ( t' n!'!t's +adh's( re0at(ve e varur. Por !u +und t' sh(hn( n,a p'rvo!a e+'s(p'r+e se e)(sten1a a7so0ute e n!' d(-eren1e t' 0ehta nu) +!a-to!n' p'r t' 7'r'at' t' per1eptuesh+e5 )'shtu 6' da00(+et edhe shu+' t' )ons(deruesh+e a7so0ute

)re!t's(sht hdu)en n' sy )ur ata )an' n!' +adh's( shu+' t' u0't re0at(ve. s)ush nu)do t' +7a!' d(-eren1'n n' sh)'06(+(n e y!eve SIRI#S dhe Jup(ter(t n,a p'rreth 6(e00(t' u0't ,!at' nat's5 dhe as)ush nu) do t' !et' n' ,!end!e p'r t' 7u0uar )'to y!et ,!at'd(t's +e +' v'+end!e +prehur n' +'nyr' 6' poh(+ +und t' du)et e ha7(tsh+e5ndrysh(+( n' sh)'06(+ 'sht' e n!'!t' n' d(t'n ende s( ( +adh s( n' nat'n n,a+!ed(s(. N' -a)t5 a( 'sht' -(()(sht5 +e,!(that' a( 'sht' p'r nd!es( )re!t's(sht ero5 der(+' tan( +' pa) se ero5 pas( ( n!'!t' der( n' n!' +adh(+ t' 1a)tuar 'sht' enevo!sh+e para se t' arr(!' p()'n e )u a( 'sht' n' du)sh'+.

Ne nu) duhet t' +7a!' rru,'n e ,!(th' vet'+ p'r t' p()ave t' 0ehta t' )u-(uara

-eno+en(n. /ahdon t' !et' e)sper(+entet )ryesore +e h(!e n' vend !ap(n +und's(+' t' p'rshtatsh+e p'r t' v'h,uar t' n!'!t(n -eno+en n' s(p'r-a6e t' 0ehta ed(+ens(on(t ar7(trare n' ndrysh(+et the07'sore a7so0ute por edhe p'rvo!at e !et's s'



p'rd(tsh+e +und t' 8o!' p'rs'r( n' at' +arr'dh'n(e.

I n!ohur5 sh(-rat n' p()tura varn(shed va! +7( Da,uerreot(pet5 p00a)a p()turuar5tavo0(na varn(shed are u. Et! .. F() Dr(ten re-0e)tuese )re!t's(sht ( pan!ohur. Pra varet5s(8 e d(+'5 (ntens(tet( ( spe1u0ar0y re-0e)tuar dr(t'n !o t' n,!yrosur apo err's(r'n es(p'r-a6es n,a e 1(0a 'sht' hedhur prapa n,a5 por n' t' n!'!t'n su7stan1' vet'+ t' t'

n!'!t(t s+oothness dhe )end(n e (n1(den1's Pra5 du)e shtuar onat e err't dhe t' 0ehtat' -(,urave dhe arsyen n!' rr(t!e t' 7ara7art' p'r t'5 dhe n' )'t' +'nyr' e 7'n da00(+et+(d(s tyre pan!ohsh'+.

I +'parsh'+ duhet t' +!a-to!' tash+' n' prove t' 0(,!(t n' p'r,!(th's(. Por +und t'v'rtet' t' ap0()o!n' p'r t' sa)t's(shtM

*e )u!des )a+ th'n' se ndrysh(+( ( reve nuan1a pa)t'n s( u sh-a6 du)sh'+ )ursh(het +e sye err'suar5 s( +e sy t' 0(r'. P'r d(sa pre! tyre5 6' un' e )(sha p'r t'

p'rs'r(tur e)sper(+ent(n5 ,!et( at' +e sye edhe pa) +' e +preht' se pa sye5 dhe

veten t(+e5 du)et shpesh5 edhe pse !o ,!(th+on' t' 7'!' )'shtu. Ju +und t' !et' (s(,urt n' te)st(n n' 8do rast5 6' n!' ndrysh(+ dr(ta nu) 'sht'5 s(8 +und t' pr(tet +' e0eht'5 t' hu+7ur n,a do7's(+( +adh's(n' e sa! a7so0ut du)e rua!tur t' n!'!t'n+adh's( re0at(ve t' not(1ea7(0(ty. Por edhe n!' -(t(+ n' not(1ea7(0(ty )!o do t' !et' s'

pa)u n!' dev(!(+ n,a 0(,!(5 ( 1(0( nd'rton n!' not(1ea7(0(ty 6'ndruesh+e p'r t' rua!turd(-eren1'n re0at(ve.

P'rve8 tan( n,a -a)t( se )!o +und t' ndryshohet Irrad(at(onsverh0tn(sse +und t'hy!' n' 0o!'5 +und t' !et' ,!(thashtu n!' (0u(on su7!e)t(v )'tu +endo! se +'nyra 6'

!u do t' !en' t' pr(rur p'r t' +7a!tur n!' ndrysh(+ po a6 ( du)sh'+ p'r t' du)sh+e5

n'se a( por n' propor1(on t' do7'suar P'rshtyp!a e )o+ponent've. P'r t' tan( n!' n,a(0u(one su7!e)t(ve t' pavarur t' !et' e +undur5 p'r t' arr(tur n!' reu0tat5 un')o+7(no!n' +'posht+e )und'r<p'rp!e)!e +e p'rp!e)!et e +'parsh+e.

#n' !a+ du)e )'r)uar p'r t'5 nd'rsa un' )a+ syet para syve5s1h1hst+,0(1hen5 t' 8+uar vet'+ vet'+ e du)sh+e5 da00(+( n' se nu) ,!e! n'6(e005 dhe pasta! t' +arr' syet 0ar, n,a syt'. 'sht' ,!eruar not(1ea7(0(ty n,a 0ente(r,ends )ons(deruesh+e5 )'shtu 6' syet +e d(-eren1' vet'+ vet'+ t' du)sh+eduhet t' hdu)et pas he6!es s' syet. Por un' )a+ 6en' n' ,!end!e n' d(sa repet(t(onse e)sper(+ent(t5 +e syet e th!esht' dhe t' dy-(sht' pa0osura5 )urr' nu) ,!e!n' n!'

ndrysh(+ ende a6 t' do7't 6' un' nu) (shte n' ,!end!e t' n!oh(n edhe pas he6!es s'syet edhe n' 6o-t' se vet'+ p'rshtyp!a e par' e n!' sh)'06(+ ver7ues 8ast(t )(shte)a0uar5 e 1(0a 'sht' ,od(tur n,a dr(ta (n1(dent papr(tur t' -u6(sh'+ +7( he6!en esye. Dhe5 edhe )ur 7'n t' n!'!t'n ,!' 6' un' t' p'r!eto!n' ndrysh(+(n e papr(tur edr(t's a 8ast(t #ndeut0(1hererden d(-eren1'n5 por a!o n' 6o-t' se t' dy )a0on shpe!t.

N' t' ,!(tha testeve t' +'s(p'r+e 'sht' the07'sore 6' t' p'rdor(n vet'+ da00(+eshu+' t' vo,0a5 t' 1(0at )an' )ara)ter(n e E7en ;(sh 0()en. P'r5 edhe pse 0(,!(5de+onstro!n' s( +' te! ,!at!e t' 0e!eve t' +'dha da00(+et5 )'shtu 6' nu) 'sht' e 0eht'

p'r t' provuar at' d(re)t n' t' t(00a. G!y)(+( +7( at' se n'se t' t(00a !an' t' 6art' t'

7ara7art' +e dhe pa sye5 'sht' shu+' ( pas(,urt dhe ( pa6'ndruesh'+5 dhe nd()ohet pa dysh(+ n,a shu+(1a e rrethanave. *und ,!(thashtu edhe )ur du)e p'rdorur vet'+da00(+e vet'+ t' du)sh+e5 s(8 'sht' p'r+endur +' par'5 o7!e)t ( ,!y)(+(t t' 7ara(s'



s' t' n!'!tat (0u(one5 edhe pse ata a7so0ut(sht nu) +und t' +erret s( ( r'nd's(sh'+ sa)ur ap0()on( da00(+et +' t' +'dha. Por p'rpar's( )ryesore 'sht' )ur p'rdorn( da00(+eshu+' t' vo,0a 'sht' se )o+7(n(+( ( e)sper(+ent(t 0e!ohet +e e)sper(+entet e8(-t'(+(t rreth p'r t' 7'r' +!a-t t' pavarur n,a ,!y)(+et rreth 7ara(s' apo

pa7ara(s'5 dhe p'r t' vendosur p'r-und(+(n th!esht n' e)(sten1'n e d(-eren1's p'r

nd!es(5 at' 6' nu) +und t' +ashtrohen a6 0eht' s( p'r 7ara(n'. N'se d(-eren1as1h1hst+,0(1he5 e 1(0a 'sht' e n!ohur ende pa sye5 'sht' n!ohur ende +e sye t'-orta err'suar5 dhe anas!e00tas5 n'se d(-eren1a s1h1hst+,0(1he 6' 'sht' 7u0uar +esye t' -orta err'suar5 'sht' e n!ohur ende5 'sht' se n!' 00o! prove o7!e)t(ve5 sendrysh(+( +und t' -(to!' apo t' hu+7as' syet n' 8do (r,ends n(ve0e t')ons(deruesh+e t' not(1ea7(0(ty.

N' 8do rast5 )o+7(n(+ ( e)sper(+ent(t +e e)sper(+ente 8(-t'(+(t5 +und's(n' e n!'dev(!(+( t' v0e-sh+'r(s' s' 0(,!(t 7renda )u-(!ve t' (ntens(tet(t t' dr(t's5 n' t' 1(0'n (

prov's 'sht' +7a!tur 6' sh)o( as n' err's(r' tota0e a-rohet5 +ad!e edhe p'r dr(tat

shu+' ( ver7uar edhe t' p'r-sh(ra n' )u-(!t' shu+' t' n,ushta. Nd'r)oh'5 por )'shtunu) )a v0e-sh+'r(n' e pa)u-(uar e 0(,!(t pohuar apo de+onstruar n' vend n!' dev(!(+

pre! sa!5 t' pa)t'n p'r t' du)e u p'rp!e)ur p'r t' 0art e posht'5 s(,ur(sht. Dhe para se t'sh)o!+' n' prov' t' +'te!sh+e5 a!o do t' !et' e do7(sh+e p'r t(u re-eruar )'tyre)u-(!ve t' 0(,!(t5 e prove vet' vet'+ n' 0(dh!e +e )u-(!t' n' vend t' )et' dhe +und t')uptohet.

S(,ur(sht as)ush nu) do t' !et' n' ,!end!e5 edhe n' 6o-t' se v'h,(+( +und t' 7'!'n' +'nyr' t' s(,urt'5 n!o00at n' d(e00 +und t' sh(het @s' pa)u n' t' 0art' para tyre4 +esy t' 0(r'5 +e,!(that'5 ata 8do per1epto!n' +e sye err'suar. Por 0(,!( duhet t' shtr(hen

n' n(ve0et +' t' 0arta t' 0ehta5 )'shtu 6' n!o00at duhet t' !et' a6 0eht' t' da00ohet +e syt' 0(r' n,a arsye t' a+7(ent(t t' 0ehta se sa 7ash)'vepr(+ +e sye t' err'ta. Ësht'vend ( pad(s)utuesh'+ n' (ntens(teteve shu+' +' t' u0'ta t' 0ehta5 n!' dev(!(+ n,a0(,!( n' vend5 ndoshta )udo syr( nd(het ( p'ru0ur5 edhe pse a!o n' testet e 1a)tuara +7()'tu ende +un,on.

Pranda!5 +und t' !et' e +undur 6' n' shu+' t' ndr(tsh+e ndr(8(+ ret' +e t' v'rtet'n!' -(t(+ t' vo,'0 'sht' 7'r' n' s6ar(+(n da00(+et +(d(s h(!e reve p'r+es syet eerr'ta5 por a!o +und pas d'sht(+et e )o+7(n(+(t t' e)sper(+enta0 dhe )und'r

p'rp!e)!e th!esht rend(t n!' -(t(+ shu+' t' vo,'0 n' +'nyr' n' e)sper(+ente +e t'

+oderuar t' ndr(tsh+e o7!e)t(v ret' ndr(8(+( ( (+( nu) )a 0e t' de)0aruar p're)sper(+ente +e ndr(8(+ shu+' t' ver7uar un' s(,ur(sht nu) +und t' 6et' dhe t'

7'!' shpesh e +!a-tuesh+e p'r sh)a) t' nervo('+ t' +adh t' syve t' +( p'r t'th'n' d(8)a n' 0(dh!e +e at' t' s(,urt +und.

Pre)!a e u0't )u-(5 )'shtu 6' dr(tat n,a n!' -(00(+ se5 n' 6o-t' se !u t' )'r)uar p'r t'sh)uar +e t' err'suar e ha+ave n' e)stre+5 )udo as,!' +' shu+'5 dhe p'r )'t'arsye edhe nu) )a da00(+ +und t' sh(het5 )!o do t' du)et pa sye ende a6 ( +adh dhe

!et' dhe se p'r )'t' arsye5 n' 7a' t' vahd(+'s(s' Pr(n(pe tash+' duhet t' nd!e!n'n!' 6art's( t' redu)tuar5 )ur )y a-at 'sht' 6as!e shu+'5 s( dhe p'rvo!'n e)on-(r+uar. N' -a)t5 n!' ndrysh(+ +und t' !et' a6 ( +adh sa a( d'sh(ron5 )'shtu 6' !u,!(th+on' do t' !et' n' ,!end!e p'r t' ,!etur n!' sh)a00' t' err'suar e ha+ave5 n' t'



1(0'n a( para6(tet s( n!' 70urry pa sye. T' n!'!tat n!o00at e d(e00(t t' 1(0at !an' n'+'nyr' t' 6art' n' sye +oderuar err'ta5 !an' p'rs'r( +!a-t ( pa6art' n' sye t' err'tadhe +' n' -und p0ot's(sht ( pan!ohur.

Pra5 n' vend t' t' 6en(t n' ,!end!e p'r t' +7a!tur n!' v0e-sh+'r( t' pa)u-(uar t'0(,!(t5 ne vet'+ +und t' the+( se a!o 'sht' e )on-(r+uar der( +' tan( n' )u-(!t' +!a-t

t' ,!er' (ntens(tet( n' t' 1(0'n 0'v( a)onsh'+ du)e par' se n!' dev(!(+ n,a de)0aratat pas e)sper(+enteve &(,!et nu) +und t' ver(-()ohet.

*e,!(that'5 a!o +und t' n(rret edhe tash+' n' n!' -ar' +'nyre n,a dre!t(+ t')und'rt t' dev(!(+eve +7( dhe nen v0e-sh+'r(n' e n!'!t' n' )u-(!t' e +es+e. G!at'dr(t'n (ntens(ve t' 6art's(s' rr(tet n,a attenuat(on n' shu+' t' u0't n,a p'r-or1(+ t'

p'r7'r'sve n' t' n!'!t(n raport. Pra5 a!o duhet tash+' t' !en' aspe)te +ate+at()e e n!'(nterva0( +esatar t' 1a)tuar )u a!o +7etet e n!'!t' e pandryshuar n,a -(t(+ dheattenuat(on. /et'+ se ,!er(+( ( +adh ( (nterva0(t t' t(00' nu) do t' 0e t' parash()o!'

pas( aspe)tet th!esht +ate+at()ore.

#n' )a+ pre-(ed p'r e)sper(+entet e +'parsh+e5 !o vet'+ p'r sh)a) se (shte a!on' t' 1(0'n un' vet' t' par' ra p'r sh6yrt(+ t' 0(,!(t5 para se un' )a+ 6en' edhe +'

par' n' )'t' dre!t(+ avanseve t' n!ohura5 por edhe p'r sh)a) se ata !an' ve8an'r(shtt' rehatsh+e5 se1(0a 6as!e t' 0eht' 5 dhe )a shu+' +' shu+' 7(nd'se se 8do t!et'r p'r-a)t(n e p'r,!(thsh'+ t' the07 t' 0(,!(t. /et'+ n!' nu) )a as vendos+'r(n'5 as+(r'+7a!t!e un(-or+e5 e as ndrysh(+(n e h(!e t' 0ehta n' -u6(n' e t(!5 p'r )'t' arsye5nu) +und t' t' tre n,!ar!et )ryesore t' 7'!' ndon!' urdh'r dhe n,a )!o p()'pa+!e5+e,!(that'5 re)o+andon +arr'vesh!e +e ose /er-ahrun,sarten t!et'r5 6' t' shton( n'e)sper(+ent v'h,(+(t.

Tan( )a +'nyra shu+' t' ndrysh+e. P'r t' prodhuar dr(t' e h(!e t' ndrysh+e t')0as(-()(+ t' da00(+eve t' du)sh+e vet'+ n,a n!'r(<t!etr(5 pas s' 1(0's prov' +und t'+arr' -or+a t' ndrysh+e. Ësht' shu+' e 0eht' p'r t' prodhuar +e 7o!' t' 0'+uar h(!es1h1hst+,0(1he5 edhe pse vet'+ p'r tu dh'n' sa +' pa) s( ret' h(!e n!' ndrysh(+t' +atur5 por )an' avantah(n e rua!t!es un(-or+e5 8do )0as(-()(+ dhe tra!t(+(n

parapra)(sht.

N' -a)t un' t' p'rp(6et dhe )und'r e)sper(+ent p'rs'r(tur )oh't e -und(t n' t' t(00adhe t' +arr(n t' ardhurat e duhur s( +' par' nuan1a reve. Edhe +e err'suar

)o+7(n(+e 6e06( 6' vet'+ pas +at!es pre1(e -oto+etr()e 3 \ 3WW dr(t'n trans+eto!'5 e)upto! pas( )a+ sh()uar n'p'r n!' )oh' t' sh)urt'r5 ende h(!e s1h1hst+,0(1hen 6'un' vet'+ vet'+ ,!en( +e sy t' 0(r' t' du)sh+e. /et'+ p'rp!e)!e duhet t' 7'het n'+es t' +(r' sepse n' 6o-t' se )a+ v'n' at' n' dr(t'n e 00a+7's stud(+(t5 )ur un' !a+( p'rdorur p'r t' sh)ruar +7ro!t!e n,a dr(ta 'sht' ( n!'!t' nd'rprer!e )re!t's(sht (

pa)uptuesh'+ *e,!(that' n!' nd'rprer!e n' 3 \ 39 dhe +' shu+'5 ata ende +und t'

para6(ten n' +'nyr' t' 6art' s( pa nd'rprer!e.

N!' t!et'r +' t' 0eht' dhe +' ( p'rshtatsh'+5 n' t' n!'!t'n )oh' +at!et e 1a)tuara t'

0e!es #dh'(+(5 dhe t' a+enda+ent(t t' ,!(tha tre raste )ryesore +' t' a-t'/ersu1hse, nu) !ap(n n' ap0()(+(n e dy h(!e -6(n!e 'sht' 6' e ,!eneruar n,a dy00a+7at ose dr(tat e t' n!'!t(n o7!e)t +e raport(n photo+etr(1 t' dy h(!e vet'+ pa) t'



rre,u00uesh+e5 por edhe du)e pasur parasysh 0eht's(sht t' +atsh+e du)e p'rdorur t'n!'!tat 7ur(+e t' ndr(tsh+e t' 0ehta n,a raport( (nvers( e sheshet e d(stan1ave t' dy

7ur(+et e h(!en e tyre5 +e,!(that'5 7ara(a -oto+etr()e e 7ur(+eve n,a ( n!'!t(sh)'06(+(n e h(!es n' d(stan1a t' n!'!ta n,a e n!'!ta 7ehr7ar 0eht' 5 dhe n,a pastr(+(dr(tat ose v(dhos 00a+7at +und t' prodhohen. *e,!(that'5 n' t'r's( ose e

p'rshtatsh+e5 n' vend t' dy h(!e p'r t' +arr' n!' h(!e dhe terren(n p'rreth s()o+ponent't e d(-eren1's s' d'n(+(t t' 0(,!(t n' sy5 6' n,a raport( ( h(!e n' t' n!'!t(n+!a-t p'rreth5 n' the07 'sht' edhe +' e 0eht' ta)sohet n' t' 1(0'n ,!edhur5Parapra)(sht5 +' sa)t's(sht5 n' v(!(+ +und t' )ons(derohet.

"'hu ( dy 7ur(+et e dr(t's Q, Q ' dhe Q ' n!' h(!e e t' 1(0(t d'sh(ron( t' parash()o!n'. $!o h(!e 'sht' ende e ndrysh+e t' 0ehta Q, 7aa p'rreth e dy dr(tave5 Q, Q ' sh)o00uar. &'v( n' dr(t' Q ' ndon!'her' t' +'te!sh'+ n,a pane0( h(!e<+70edh!es5nd'rsa Q +7etet5 arsye!a p'rreth h(!en +err n!' su7ven1(on +' t' vo,'0 dhe +' t'vo,0a ndr(8(+( shp(rt'ror n,a Q ', dhe +' n' -und )!o 'sht' a6 ( vo,'0 6' 'sht' (

padu)sh'+ p'r syr(n 5 )'shtu 6' h(!et n' p'rreth the07 hdu)et. $ur t' )en( arr(tur)'t' p()'5 +!a-ton n!' hvendos!e t' vo,'0 t' n!' pre! dy dr(tave ose v(dhos n!' t' dy00a+7at n' t' d!atht' do t' thot' p'r t' 7'r' at' p'rs'r( vet'+ t' du)sh+e.

Tan( !u +und t' par' t' ,!(tha p'rp!e)!e p'r t' p'rs'r(tur dhe )und'r e)sper(+ent+e sye t' err'ta n' t' dhe )'shtu 0(,!( s( )u-(r(n e posht'+ t' 0(,!(t +und shtet(t)ara)ter(ohet p()'r(sht.

N' vend t' do7's(+(t t' t' dy )o+ponent've +e t' n!'!t(n raport +e sye t' err'ta+und t' !en' t' n!'!ta 7ut!e du)e sh)a)tuar !u t' dy 7ur(+eve t' 0ehta Q,

Q )o+pensuar n' ,!(thn!' e +' t' +'dha5 por ( n!'!t( raport 7eha0tende5 d(stan1at n,a pane0(n e h(!e<+70edh!es. $!o 'sht' a!o 6' ndodh( n' e)sper(+entet e+'posht+e. G!at' pro1es(t5 dre!t(+( ( pro1es(t n' natyr' 'sht' ( )und'rt5 6'5 n' vendt' tan(sh'+ p'r t' v'h,uar not(1ea7(0(ty vahduesh+e e da00(+(t s( n!' su)ses t're0at(v(sht t' n!'!t' attenuat(on e )o+ponent've5 anas!e00tas5 )!o 'sht' par' s( n!'su)ses ( prodh(+(t t' n!'!t(n not(1ea7(0(ty5 s( e du)sh+e n,a t' +'posht+et do t'da0(n. $!o +'nyr' e re e)sper(+ent 'sht' +!a-t p'r t' p0ot'suar dhe t' )ontro00(t5 s(n!' p'rs'r(t!e e n!' +'parsh+e.

' syt' e +( shu+' t' do7'suar nu) +und t' an,ahohen n' e)sper(+ente t'

n,!ash+e n' t' 1(0at v'+end!en +' t' e00sh'+ dhe sh6yrt(+ +prehta 'sht' enevo!sh+e p'r t' ,!etur ,!ur+'t (nterpretohen hdu)!a apo r(sh-a6!a h(!e sapo0(ndur5)'shtu /o0)+ann +e )onsu0t(+(n e d(sa 7ash)'<v'h,ues +e sy t' +(r' e pun's(+(tt' n!'!t' +arr'. Pas 7aat e pro1es(t dhe reu0tateve.

N!' vert()a0(sht )und'r n!' 7ord vert()a0e t' 7ardh' shu-ra vendosur hodh( n'nnd()(+(n e dy 7ur(+eve t' 0ehta Q, Q ' dy h(!et n' trye'. Dr(ta "ur(+( Q 5 n!' stear(n'd!e,(e5 t' +arra n' n!' d(stan1a e dh'na n,a ta7e0a5 dhe t' t!er't t' 0ehta n!'!t' t'1(0've +e (ntens(tet e the)so( -oto+etr()e +e 6' n' rru,' t' dy-(sht'5 tan( der( +' tan(de1re+ented n,a n!' n,a 7ash)'<v'h,ues t' pane0(t5 +e at' t' v'h,ues ( +preht'

h(!e parash()uar a( hodh(5 pusho( t' !et' vet'+ ( du)sh'+. P'r )'t' 6'00(+ )a pasur n'syt' /o0)+ann<s'5 d(stan1a e 6(r( Q ' n,a h(!a 3W her' arr(!n' n' sa +' shu+' s(



6(r( Q, d+th d(-eren1a e ndr(8(+(t5 )u h(!e pushuar t' !et' vet'+ e du)sh+e5 3 \ 3WW e

shu+'s p'r ndr(8(+ a7so0ute. I n!'!t( raport ( d(stan1ave dhe )'shtu ndr(8(+5 )u 6' p()' erdh(5 por e ,!et( veten edhe n' (ntens(tet(n shu+' t' ndrysh+e a7so0ute t'ndr(8(+(t5 t' 1(0at 7e+er)ter+a2en p!es'r(sht du)e ndryshuar (ntens(tet(n e -0a)'svet'5 'sht' +arr' p!es'r(sht n,a -0a)a Q n' +' t' +adhe ose +' t' vo,'0 D(stan1a n,a

pane0( u shtua. G!(th+on' )(shte d(stan1'n e -0a)a Q ' +as' 3W her' t' !et' sa +'shu+' 6' t' s!e00' h(!e +7( p()'n e hdu)!es. Pra5 p'rp!e)!a e n!' (ntens(tet(t t'ndr(8(+(t (shte Q e 7ara7art' +e W5=A n,a (ntens(t(es 35 9.9?5 53<=K5L t'ndrysh+e5 s( n!' n,a n!' dr(tat stear(n' n' = d(stan1' de1(+et'r n,a 7ord( 7ardh'7atohet5 pa se raport( ( d(stan1's s' t!et'r pane0(t 7ur(+ dr(te e du)sh+e5 ose n'+'nyr' t' )ons(deruesh+e t' d'shtuar ndryshe. /et'+ n' (ntens(tet +' t' do7't@W.=A45 n!' r'n(e t' )ons(deruesh+e +' t' vo,'0 )a ndodhur5 d+th d(stan1a t' 0ehtat' Q ' )(shte pa) +' pa) se 3W her' d(stan1'n e 0ehta t' Q t' !et' @s(pas ta7e0's s'reu0tateve5 L5 A her'4 P'r t' 7'r' h(!e hdu)en vet'+ du)e n' )'t' +'nyr' -(00o( t'

v(het n' dysh(+5 )u-(r( +' ( u0't5 e 1(0a 'sht' v0e-sh+'r(a e 0(,!(t p'r e)sper(+entte!)a0uar.

P'r sh)urt's(n'5 un' )a+ p'r+endur n' )'t' p()'pa+!e th!esht n' p()'n ehdu)!es. N' t' v'rtet'5 7ur(+ dr(te (shte n' p()'n e hdu)ur rreth Q ' a0ternuar+7rapa dhe her,er1)t5 )'shtu 6' 'sht' +arr' sa +' shu+' t' !et' e +undur n' +est' p()ave t' hdu)!es dhe r(sh-a6!en e h(!es s' p()'s s' E7en+er)0(1h)e(t dhe 6' n,ahvendos!en e 7ur(+(t t' 0ehta t' Q ' n,a n!' sho)u ( dre!tuar vet'+ nda! th(rr!es s'5 t',!(th' +e sy dhe v'+end!e n' nd'r,!e,!e e vetvetes e h(!es5 v'h,ues( )a ndodhur5)'shtu 6' -()s(+( de-(n(t(ve e d(stan1's 'sht' 7'r' pa d(!en(n' e t(! p!es'n e

v'h,ues(t5 dhe p'r )'t' arsye nu) +und t' n!ohur( t' t(00a do (n-0uen(ert5 )u reu0tat(( )'tyre e)sper(+enteve 'sht' a6 ( 6art'.

$'to e)sper(+ente !an' t' pun'suar n,a /o0)+ann n,a )onsu0t(+et e Pro-. hudh'r5 drHEIDENHIN n' Sa00'n dhe Dr Jun, n,a "er0(n(5 dhe 'sht' p'rs'r(tur n' n!' +as'n' pran(n' t(+e. Dhe +re)u00uesh'+5 u ,!et n' t' ,!(tha )'to v'h,uesve pa)

p'r 3 \ 3WW v0era a7so0ute ndr(8(+ 0uhatsh+e s( d(-eren1' vet'+ t' du)sh'+ p'rs'r(.

*e,!(that'5 )!o +etod' nu) 0' +preht's( t' +adhe n' e)sper(+ente t' ve8anta p'r n,adr(t' e Q ' 7renda n!' d(stan1' t' 1a)tuar5 e 1(0a 'sht' rreth /o0)+ann 3 \

3W

)ana8e

+und t' !et' ndrysh(+ ( p'r,!(thsh'+ n' d(stan1'5 pa e d(tur sa)t's(sht se )u p()a eE7en+er)0(1h)e(t e h(!es p'r t' rre,u00uar Pranda!5 n' p'r,!(th's(5 p'r 8do v'h,ues5a,!ent( u pa n,a d(sa e)sper(+ente s( autor(tat(ve por reu0tatet (nd(v(dua0e )an'0'v(ur shpesh shu+' pa) rreth +es(t5 dhe pas(,ur(a 6' +7etet pas -ondeve 'sht'shu+' e u0't.

$'to +'nyra e)sper(+enta0e +e h(!en )orrespondon +e n,!ar!en e par')ryesor )uptuesh+e5 por ,!(thashtu +und t' !et' 0eht's(sht ndesh!en e dyt' n' se n!' (a-rohet n!' dr(t' e vet+e pa t!et'r ( pane0(t ose n,a t' 6en(t 7'n 0ehta ose t' err't e

tret' n' at' 6' ndr(8on dy h(!et 6' ( !ap(n n!' ndrysh(+5 apo n!' h(!e dhe 7a'n s' 7ash)u +e n!' dr(t' t' tret' +!a-t e ndr(tsh+e5 du)e 6en' n' ,!end!e p'r t' s!e00' n!'ndrysh(+ shu+' t' r'nd's(sh'+ n' sy t' hdu)et.



Sa ( p'r)et vet5 du)e sh)a)tuar +ua +e ,!y6e. Pavar's(sht5 ata nu) !an' n' the07 ( r( pas tash+' (nput /or7e+er)ten5 por 0(dersh(p( ( tyre ende +und t' !et' e do7(sh+eedhe pas t' pun'suar +' par'5 +e )usht 6' ata !an' t' pun'suar n' +'nyr' t' pavarurn,a t' n!'!t'n ,!' dhe +e d(sa +od(-()(+e5 du)e nd(h+uar p'r t' s(,uruar dheshp!e,(+( ( 0(,!(t. Por tan( edhe esen1' e 6' do t' shtohet5 8-ar' ( )a ndodhur (sh

prov's s(+e n!ohur ,radua0(sht. Para s' ,!(thash "ou,uer )a p'r t' s. 3raitd'D83(;$ sur la klasi5ikim de la Qumiere par Q&:&(QQ$.3AW p . ?3 e)sper(+ent+e h(!en hdu)et n' n!' +'nyr' t' n,!ash+e pun'suar s( /o0)+ann >4 5 dhe e

p'rsh)ruan at' n'n t(tu00(n "Vëzh!ime 5aites pour determiner, 5or%a urim il 5aut une QumiWre derdh qu'elle qu'ait en une autre përmledhin disparaitre plus 5aile. "

>4 $a+ +arr' tre,ues dh'n(en 0(tera0 t' -!a0've t' t(! n,a *asson n' &nn. de:h. et de 8h. 3K>? 3. 8 E(V .. 3>K pas( vet' nu) (shte -ont "ou,uer p'ro-ert(+.

Edhe pse a( 'sht' th!esht reu0tat ( n!' e)sper(+ent( +e n!' d(stan1a t' vet+e t' t'dy dr(tave5 e 1(0a pas n!' h(!e n' rreth 3 \ A> d(-eren1a @n' vend t' 3 \ 3WW hdu)et n'/o0)+ann4 por vahdon t' )'t' n(ve0 t' nd!esh+'r(s' do t' !en' t' ndrysh+e n'var's( t' syr(n e v'h,ues(t a( 7esonte5 +e,!(that'5 p'r t' ,!etur se a( (shte ( pavarur ((ntens(tet(t t' dr(t's s' syr(t t' t(!.

Pas n!' t' p0ot' n' )o+un()(+(n ,o!or spe1(-()uar n,a *asson ?4 ra,o )a p'rs'r(tur e)sper(+entet e "ou,uer dhe a!o ,!(thashtu vepron +e dr(tat +en,!yr'. /et' ra,o shp!e,uar n' astrono+( e t(! popu00ore A4 po(t(ve s( p'r +er(tat e

0(,!(t5 thot' a( pas )on-ront(+(t "ou,uers1hen parapra)(sht U5 e 1(0a 'sht' edhe+adh's(a a7so0ute e M dhe Q 'sht' @dy dr(tat e e)sper(+ent(t "ou,uers1hen45G!(th+on' p'rp!e)!e do t' 8o!n' n' t' n!'!t(n reu0tat @n!'!t' ndrysh(+ re0at(v vet'+ t'du)sh+e4. U Por a( )ryen )'tu nu) )a p'rp!e)!e t' veta n' n' 0(dh!e +e 0'nd'n.

?4 &nn. de :him. et de dëmtimeve 5i. 3K>? 3. E(V. 8 . 3?W< A4 Reda)tuarn,a Han)e05 Th. IS 3AK

N' *^+o(res sur 0a -oto+etr()e t' t(! @p. 9?A4 a( nu) 'sht' +7( 0(,!(n +7rapa5 por

dre!ton5 +e sa du)et5 n' +arr!en e 0(,!(t5 e)sper(+ente t' 1(0at tre,o!n' n!' nd()(+ t'0'v(!es p'r t' sh()(+(t t' da00(+(t5 dhe un' do )en( t' sh)on posht'.

*asson 4 )a ardhur n' p'rp!e)!et e t(! p'r prov' t' &(,!(t rast's(sht n' n!' stud(+ t',!er' +7( -oto+etr()e e0e)tr()e. *etoda e t(! 'sht' e ,!uar dhe e th!esht' dhe t'dh'nat e t(! nu) +arr(n prove da0(n shu+' +' e +preht' dhe +' ( p0ot' se (n-or+atat"ou,uer dhe ra,o. N' the075 a!o (shte )!o N!' -0et' e 7ardh' n,a rreth A (n8 n'd(a+et'r5 n' n!' se)tor5 p'r she+7u005 3 \ AW e on's 7etra,end rrethore5 d(sa p!es'

t' Mn u n(r' n' n,!yr' 7eh' n'nsh)ruar +'nyr'n (shte n' rrotu00(+ t' shpe!t'



st(vosur n' +'nyr' 6' n' 7a' t' Na1hdauer p'rshtyp!e -ytyra p!esa e e' shtr(r' n'n!' una' apo )uror' n' d(s) t' 7ardh'5 pas( ( n!ohur5 )!o 0(,!et e)(stuese n' raportetsh)'06(+ shpe!t trupat 0'v((n rreth 3 \ AW . (shte err't se 7aa e 7ardh' d(s) N!' sy n'at' 6' 'sht' ende n' ,!end!e p'r t' da00uar una' n,a -und tan( e tut!e do t' !et' n',!end!e t' 7'!' n!' ndrysh(+5 !o 3 \ AW 5 ende e per1epto!n' 'sht' (ntens(tet(. *assontan( )(shte n!' nu+'r t' -eta t(00a rre,u00o!e5 n' t' 1(0'n raport( ( +adh's(s' )'ndore t'se)tor(t p'r on'n rrethore respe)t(v 3 \ ?W 5 3 \ AW , 3 \ W dhe pasta! n' +'nyr'

pro,res(ve p'r 3 \ 39W (shte5 )'shtu 6' a( (shte v'n' n' n!' po(t'5 )u-(!t' p'r t' p'r1a)tuar nd'r+!et t' 1(0ave )u-(r( ( nd!esh+'r(s' ra. P'r p'rputhen reu0tate +e )'t'+etod' )ryen n' v(!(+5 e 1(0a5 )rahasuar +e at' t' +'parsh+e5 ,!(thashtu )a (nteres(n

p'r t' tre,uar se dr(ta *en!'hersh'+ s(00et +e dr(t' t' vahduesh+e n' 0(dh!e +e0(,!(n e n!'!t'.

4 &nn. de :him. et de dëmtimeve 5i. 3K>? 3. E(V. p. 3?W

S(8 d(het5 )ur n!' a0ternuara se)tor't e 7ardh' dhe t' e' t' p'r7ash)'t5 ndr(8uarn,a d(t's apo dr(t's n,a n!' 00a+7'5 rrethore d(s) rrotu00ohet shpe!t5 ata du)et e ,r(un(-or+e.Sh)o00uar ata n' vend +e sh)'nd(!' +en!'hersh'+ e0e)tr()e5 )'shtu 6' esheh p0ot's(sht t' sh6uar t' ,!(th' se)tor't. p0()(+( dy!a 00o!et e ndr(8(+(t n' t'n!'!t'n )oh'5 )'shtu 6' varet n,a raport( ( (ntens(teteve e n'se e sheh ,r( un(-or+e apose)tor't e ndrysh'+ Ish5 )ur dr(ta e0e)tr()e 'sht' shu+' ( do7't5 )!o e -und(t5 n'6o-t' se a!o 'sht' +!a-t e -ort'. P'r syt' e n!er've t' ndrysh'+ s(pas *asson 'sht'

raport( ( dy (ntens(teteve t' ndr(8(+5 n' t' 1(0at ,r( un(-or+e ndodh5 ndrysh+e5+e,!(that'5 a!o +7etet e n!'!t' p'r syr(n e t' n!'!t(t v'h,ues(t.Se)tor't hdu)en dhe,r( un(-or+e ndodh )ur ndr(8(+( ( +en!'hersh'+ n,a se)tor't 7ardh' n,a dr(tae0e)tr()e @( hedh(n asn!' dr(t' +7rapa do+eth'n's4 e n!'!ta nu) 'sht' n!' pesh' e+!a-tuesh+e e tep'rt +' un(-or+e n,!yr(+ ,r( 6' do t' ndodh' pa dr(t' e0e)tr()e5 !an'6' t' +und t' da00ohen n,a syr( dhe n' var's( t' ,!er's(s' re0at(ve t' se)tor've t' e'dhe t' 7ardh'5 e 1(0a ndryshon n' ,r(5 n' )'t' +'nyr' n!' ndr(8(+ ndryshe ( -ort'e0e)tr()e 'sht' e nevo!sh+e p'r )'t' 6'00(+ n' t' n!'!t'n ndr(8(+ -()se. *und syr( pas

7a' +'parsh+e t' ,!y)(+(t edhe 3 \ 3WW t' ndrysho!n'5 )'shtu 6' n' rast t' 7ara(s'

s' se)tor't e 7ardh' dhe e e' ndr(8(+(n e se)tor've t' 7ardh' n,a ana e dr(t'se0e)tr()e 'sht' 3 \ 9WW e 0art's(+(t shp(rt'ror t' tyre duhet t' !et' +e dr(ta t'



vahduesh+e n,a )y s6ar(+ n,a rrotu00(+( d(s) +e n!' ,r( t' sh)'06(+ ,!ys+a photo+etr(1 'sht' do7'suar. Testet s(pas )'sa! +etode !an' t' pun'suar n,a *asson p'r 6'00(+e t' ndrysh+e p'r t' provuar t' dre!t'n ton' n' ndrysh(+(n e +adh5 por a!o)a 6en' de)0aruar +e ato t' +etod's +'parsh'+5 n' p'rputh!e t' reu0tateve t' tyre.

3ë dhënat e rezultateve tij janë Masson, para në lidhje me pare #eoa%htun!sme4

Metoda, pas kthyer në të dytën, si vijon - R

S$n essayant di55rentes V$), j'ai trouv que pour %elles que l'on 5ailes %onsidere%omme, la sensiilit një varie de U + X U =+ . $lle një $3$ de U -+ X U ++ pour

les V$) ordinaires, et pour les onnes V$) de U ++ X U 2+ &udeQ& et. N'ai

?eux 8$1)D$) aper%evant dylu5tim vazhdoi distin%tement la :D1D$ surun ?();$ produite donnant le U 2+ "

S$n 5aisant Varier l'(ntensite de l'%lairement, j'ai trouv que, ;uand il tait

su55isant, pour qu'on vënë lire 5a%ilement dans ino%tavo un, la sensiilit $ variait superioritet derdh individëve un Meme. &insi, %omme l'avait #ou!uer re%onnu, la del'oeil est sensiilit indpendante de l'(ntensite de la QumiWre. N'ai 5ait de plusieursVarier ManiWres la For%ë du pëlhurë prej 5ije arti5i%iale lumineux r5l%hi par le

?();$. N'ai 8ris la QumiWre d'une %ar%el 8la%ee X diverses du ?();$ distan%at, par temps un l'%lairement zymtë et :DV$136Dpere j'ai X la QumiWre përhapur &pres le %ou%her du )oleil6 j'ai la QumiWre )olaire nëpunës r5l%hie heliostat par un,et j'ai rendu le quelque5ois 5ais%eau diver!jente au Moyen d'une lentille. Qa distan%ëde l'oeil në ?();$ sans est ndikojnë sur la sensiilit, ku5ijtë %ertaine pourvu qu'on

superioritet n'attei!ne une dtermine par l'kënd soutenu par la :D1D$. " SQes rsultats n'ont superioritet $te modi5ikon, ;uand j'ai le raport entre le

?1T)GD diametër du ?();$ et la lar!eur de la :D1D$. N'ai nëpunës idisques, dans la lesquels sipër5aqe par%ourue par le se%teur noir tait le nivelet ou lekuart de :elle du %er%le. N'ai la partie Vendi noire au ord du ?();$, qendra au, etentre le qendra et la %ir%on5ren%e. N'ai en5in sur Meme un Gidhi %er%le X plusieurs

8jesë appartenant oires ave% le %er%le e ayant se%teurs e raporteve di55erents, et j'aile ?();$ nëpunës nr. B . ?ans tous les :as, la limite de la sensiilit est reste

pandryshueshëm. "

S$n %lairant le ?();$ par %elular des lumiWres %olores, j'ai pu determiner )(la de l'oeil sensiilit variait ave% la natyra e rayons lumineux. )au5 ;uelquesku5izime nuk Ne Vais parler, j'ai trouv que la limite de sensiilit est indpendante dela :DQ$1. &insi, varësisht VD() aussi la :D1D$ distin%tement au U ++ ,

)oit que le ?();$ j'%laire par la QumiWre &31$QQ$, )oit que j'emploie erayons %olores. "

"N'ai de 81D?(3 des lumiWres diverses %ouleurs en 5aisant kalimtar au 3raversde V$11$) %olores les rayons du soleil %eux ou d'une Qampe de :ar%el. Ne me suis

servi des %ouleurs d'spe%ire un, et en5in de l'appareil de photomtrique M. &ra!o. " - Fakti që, aq sa unë e di, puna Masson's%he ka shkuar në jo vetëm një revistë



shken%ore !jermane, do të justi5ikojë paksa më literal mesazh.

B @y disk përman një pjesë ndërprerë sektorit zi.

SQes V$11$) que je dois X l'oli!ean%e de M. #ontemps ont tous $te au essays spektri. $x%ept le V$11$ rou!e, qui ne laissait kalimtar que l'extrmit rou!e du

spektri, tous les &utres les %ouleurs de toutes laissaient kalimi quantitesndryshore. ;uelques4uns, le rou!e par exemple, une asoraient përshtatur quantitnate, qu'on voyait di55i%ilement la :D1D$. "

"pre%edentë ?ans les $ssais, l'ayant l'oeil oservateur Fixe sur le ?();$ varësetemps un ou moins plus të !jatë, intelekt ne pouvons que les Qimites de &5irmuesi

sensiilit, ainsi për%akton, resteront les memes ;uand l'%lairement sera (nstant. Neme suis le Moyen par si!uroj suivant que, dans %e dernier :as, la limite de peu de

sensiilit prouvait varia%ione. "

S&pres avoir les se%teurs $%laire ju photomWtre + Qampe par une :ar%el, j'ai une QumiWre Vendi $Q$:31(;$ X la ku5izime në distan%ë, puis j'ai 5ait Varier, )oit ladistan%ë de l'tin%elle, )oit :elle de la Qampe, de maniWre rendre X 3res4ndjeshme les

se%teurs. N'ai derdh diverses intensits Dpere d'%lairement. $n %omparant ainsi lavariant de l'apparen%e n%essaire distan%ë derdh produire e se%teurs a la distan%ë

&solue des lumiWres, j'ai trouv %ela et aussi rsulte i përvojave que je %iterai plus 5ileto mishi, qu'on pouvait prendre pour limite de sensiilit ?ans M&)G 8Y1VDN&3 photomtriques les nomres otenus pour les lumiWres 5ixes. "

S$n soumettant X M&)G përvojat plusieurs individus, j'ai 5ait un %onstate de la

plus Gaute, rëndësia derdh &solue la 5otometrike, je veux tmerrshme pour la%omparaison e lumiWres 5ixes X une Qumiere <mimin instantanZ pour nite. N'aitrouv que deux 8$1)D$), qui la meme avaient sensiilit, donnaient, &presavoir l'adet n!a përvojat su55isamment a%quis, les memes nomres au photomWtre

$Q$:31(;$. "

"N'ai sustitue aux #lan%s [%laires letra par des lumiWres %olores, me letra de la QumiWre par %olores [%laires &31$QQ$. Qa limite de sensiilit m'a toujours paru dans %e dernier :as plus imët et la :DQ$1 ave% ndryshueshme un peu i njëletre. Ne ne pense superioritet qu'on :ependant ?oive re!arder %e 5ait %omme une

përjashtim X la que j'ai re!le talie. (l est en e55et X peu 8res pamundur de sekodosh i një %olores uni5ormment letër6 la QumiWre est toujours trWs qu'ilsr5l%hissent45aile, et le noir X Qeur sipër5aqe qu'on shkarkoj përmahetdi55i%ilement r5l%hit et lui4Meme une quantit nate varie lan%he qui dans tëtendues Qimites assez X la QumiWre element të a5ërm r5l%hie par les disques%olores . :ependant, pour des 8apiers rou!es et #leus, je suis trWs arrijnë tëndjeshme element a la limite les &utres par otenue Moyens. "

S&yant 1emarque qu'X la limite de la :D1D$ d%rite par la partie noire du se%teur, il y avait toujours un qui %ontraste %aktuar, la 1endant :D1D$ plus

dukshme sur ses ords, aidait X sa vizioni, j'ai la partie noire du termine se%teur parune ordure 5ran!e nr. / et =, 5iku "Hshih Fi!. Dri!inal.



+. Masson re5erohet këtu në mënyrë të përshkruar në ori!jinal pajisjen e tijtraktat photometri%, konsiston në një n!a shkëndijë elektrike të shkolluar, tëndarë në sektorë të ardha dhe të zeza, disk qarkullojnë me shpejtësi. )hih ).*

S(l rsulte i përvojave aussi que j'ai 5aites )ur plusieurs individus, que la de Qeur sensiilit or!aneve restant la meme pour toutes les %ouleurs, (Q) prouvaient, en le ?();$ 5ixant $%laire par le rou!e, lodhje une, un !jendje e sëmurë qui indiquaient%hez eux une espW%e de %ette :DQ$1 pour neveri. (l )( serait %et e55et d'%urieux

peda!o! n'est superioritet une 81D?(3 sur ;uelques yeux :DQ$1 par autreque le rou!e. "

I ardhur n' -und t' e)sper(+enteve Ste(nhe(0<s'. $!o (shte5 n' tra)tat(n e t(! t'-a+sh'+ n' pr(+a -oto+et'r 334 p'r t' sh6yrtuar n(s+'n5 n'se ,a7(+( 6' a( )ryen n'

v0er's(+(n e 7ara(s' s' (ntens(teteve t' 0ehta5 var's(sht n,a +adh's(a e (ntens(teteve'sht' e ndrysh+e n' +adh's(5 dhe !an' @p. 3> ( tra)tat(n e t(! 4 reu0tat ( v'h,(+evet' +'s(p'r+e t' 7'ra pa) )oh' t' sh)o!n' n' UJu tre,on( se !u n!oh(n +e sa)t's( t'+adhe p()'sh n' t' 1(0(n dy s(p'r-a6et !an' po a6 t' ndr(tsh+e5 pas(,ur(a e se1(0(tv0er's(+(n e 00o!eve nu) 'sht' e ,!at'. 3 \ =K e sh)'06(+ t' p'r,!(thsh'+5 )!o +und t'

!en' t' +'dha apo t' vo,0a. U

334 e0e+entet e +at!eve sh)'06(+ n' 6(e00 ('00ues t' Ste(nhe(05 n' 7hand0. e*ate+at()'s. d'+t(+eve -(. $0. *7ret'r(t. "a(r. )ad.3K=.

$!o de)0arat' p'r-sh(n de)0arat'n e 0(,!(t ton'. P'r sh)a) se pas(,ur(a n' v0er's(+(ne 7ara(s' s' dy (ntens(teteve t' 0ehta varet )uptuesh+e n,a +adh's(a e da00(+(t endet' da00uesh'+5 dhe n' 6o-t' se a!o 'sht' e ,a7uar n' (ntens(tet(n e ndrysh+e t' n!'raport( p!es' t' 7ara7art' n' +es t' n!' p0ura0(tet(t e testeve5 s( dhe )u-(r(n enot(1ea7(0(ty t' n!' ndrysh(+ duhet t' n!' raport ( 7ara7art' ( )'tyre (ntens(t(es !an'

p!es'.

!o p'r+70edh sh'r(+(n )r(sta0 vet' du)e th'n' n' 0(dh!e +e t' n!'!t(n v'h,(+ @p34 UN' t' D(v((on(t " do t' tre,ohet .. se a( ,!(th+on' +un,on n' v0er's(+(n e

sh)'06(+ t' 7ara7art' +e n!' ndahet pa tepr(1' e shu+'s tota0e t' dr(t's n,a )!o e-und(t .. a( v(!on se5 n' 6o-t' se der( n' p()'n attenuates (ntens(tet(n e onave t' 0ehta5)u ata !an' t' pada00uesh'+ n,a 6(e00( n' the075 )!o pasta! t' )et' n!' (ntens(tet 6'arsye!a 6(e00( 'sht' propor1(ona0. U

/endndodh!a a7so0ute e 3 \ =K 5 +' par' ( 3 \ A> t' 3 \ 39W n' )rahas(+ +e t' da0'

!asht'5 dhe )!o +7etet e d(s)utuesh+e n'se )!o varet n,a n!' shu+'00o!sh+'r( t' syveapo +etode por 6' nu) e 7ato!n' 0(,!(n p'r at' 6' 'sht' du)e 7'r' )'tu. Duhet t'the)sohet se p!esa 3 \ =K 5 e 1(0a +at pas(,ur(n' s(pas sh'r(+(n )r(sta05 da00(+et vet'+ e

du)sh+e5 e 1(0a -ra)s(onet 3 \ A>der( 3 \ 39W 5 edhe pse s( n!' p!es'5 por !o vahd(+(sht)ons(derohet s( +'nyr' n,a v'h,ues(t e t!er' t' p'rsh)ruar 'sht' edhe pse )'t'



v're!t!e +adh's(a dhe dre!t(+( ( d(-eren1's +es reu0tateve nu) 'sht' shp!e,uar.

E)sper(+entet Ste(nhe(0<s' @.. P = -- tra)tat(n e t(!45 ata v(!n' n' der( +' tan( p'r prov' e 0(,!(t ton' s( t' )rahasuesh+e n' )ons(derat'5 +e,!(that'5 )an' t' 7'!n' +e n!'sh)a00' pre! tre (ntens(teteve t' 1(0at s(00en s( 3.WWW5 35A9 dhe 95KK Pra5 nu) )a +as't' +adhe por ato !an' shu+' t' v0e-sh+e dhe t' r'nd's(sh+e5 !o vet'+ p'r sh)a) se

ata e pra)t()uar n,a n!' pre! +' t' 0art'5 n' 7at(+ t' +!eteve -oto+etr()e +at's5 du)ereu0tuar v'h,ues por edhe p'r sh)a) se ata !an' t' 7auara n' n!' t!et'r Pr(n(pe

prov's5 se sa +' par'5 dhe n' +'nyr' t' d'sh+uar +' shu+' n' +'nyr' 6' 0(,!( 'sht'8do 00o! test(.

N' -a)t5 a!o 'sht' e 0eht' t' harrohet se n' per(udh' prove Ste(nhe(0<s'5 par(+( (+etod's s' ,a7(+(t +esatar 'sht' su7!e)t5 s(do6o-t'5 (sh 7aohen n' prov' n' par(+(ne +etod's s' da00(+eve vet'+ per1eptuesh+e.

' p'r-a6's(+( dhe 00o,ar(t!en e e)sper(+enteve Ste(nhe(0s1hen nu) +und t' 7'het

pa sh6et's(+5 un' ( re-erohen at' n' or(,!(na0 ose t' p t(+ tra)tat. >5 )u )a+nd!e)ur n!' 00o,ar(t!e t' +od(-()uar pa) dhe p'r p'r!asht(+(n e5 ser( t' t!era !o +!a-t t')rahasuesh+e prov' n' vend t' p!es' 3 \ =K t' ,!en( 3 \ >W . /et'+ hart(+(n e ,!et( dhe

e 00o,ar(tur n,a supo(+( ( v0e-sh+'r(s' s' 0(,!(t t' ,a7(+(t t' th!esht' t' thot'5 rr'n!'t)atrore e (ntens(teteve propor1(ona0e5 O7serva70es +und t' nd(6n( )'tu.

O"S. "er.

95?3 9.>9A

3.39 35K>A35>3 35>9K

$on-(r+(+et e -und(t t' 0(,!(t n' 0(dh!e +e da00(+et shu+' t' vo,0a5 t' 1(0at5 s(8 e pa+' n' )ap(tu00(n 5 p'r n!' d(+ens(on ps()o0o,!() p'r the+e0ues 'sht'the07(. Prov's dre!tp'rdre!t' t' sa! p'r +' shu+' se da00(+et vet'+ e du)sh+e )a d(sav'sht(r's( p'r sh)a) 7e+er)ter+a2en vend(+( +7( 7ara(n' e tyre nu) 'sht' +!a-t es(,urt5 dhe )o+7(n(+( ( p'rp!e)!es e)sper(+enta0e dhe )und'r )'tu !o vet'+ s( +evet'+ da00(+e t' du)sh+e vet'+ n,a th!esht e)(sten1a e n!'!t' not(1ea7(0(ty

su,!eron. Por )a+ )ryer n' esen' t(+e S. >KL p'rvo!a se )ur )apa)u ( n!' sy5 n!' h(!et' 0eht' ,!(dh -ush'n5 nu) e pr(rur p'r t' +7a!tur t' 0ehta ose t' err't5 e +und t'+arr' !arr ose n!' +ur n' sy5 s( t(00'5 ( 1(0( ndodh n,a n!' p()' t' 1a)tuar t' par' s(pas0(,!(t ton'5 dhe s( n!' Prov's n!'!t' p'r d(8)a +' shu+' se vet'+ da00(+e t' du)sh+e+und t' (nterpretohet. D(s)ut(+( ( )'sa! p'rvo!e +und t' sh(hn( n' tra)tat vet'.

Por )a n!' t!et'r an' e n!'5 dhe une(deut(,ere shu+'5 prov's ( 0(,!(t p'r +' shu+'se vet'+ da00(+et t' du)sh+e5 n' t' n!'!t'n )oh' ( par( 6' e)(ston -are p'r 0(,!(n5

p'rs'r( e 0art' n' at' -ush'n e v'h,(+(t5 ( par( p'r+endet prov's t' !an' +arr'5 p'r)at's(sht n' +adh's(ve t' v0er'suar t' y00(t5 )u duhet t' supoo!+' se sy ( tra!nuar

e astrono+'ve p'r -at t' +(r' )a )ap'r1yer v'sht(r's( e v0er's(+(t n' aspe)t(n e 0(,!(tton'.



/0er's(+( ( +adhes(ve y!or 'sht' n' -a)t 6' n,a +osha @H(ppar1hus4 t' n!ohura nu)ndodh' pas v0erave t' tyre -oto+etr()e t' 0ehta5 por +e p'rshtyp!en5 t' 7'!' t' n!'!t'n,!' n' sy5 n' +'nyr' t' t(00' 6' astrono+'t 3 y005 95 +adh's(a = )ontro00uar dhe )'shtu

7'!n' da00(+(n n,a e n!'!ta ndrysh(+eve t' du)sh+e sh)'06(+5 du)e 0'n' nu+r(n e+adhes(ve y!or u0et s( t' rr(tur +adhes(ve te du)sh+e. S(pas 0(,!eve tona tan( da00(+(

per1eptuar n' sh)'06(+ +(d(s )0asave t' n!'pasn!'sh+e t' +adh's(s' +und t' !et'vet'+ t' 7ara7art' n' 6o-t' se raport( -oto+etr()e +es tyre 'sht' ( 7ara7art'5 pra ser(+ate+at()ore e +adhes(ve y!or d',!uar n!' ,!eo+etr()e (ntens(tetet y005 p'r t'

p'rsh)ruar sh)urt(+(sht v0er'n photo+etr(1 e n!' y00( +e (ntens(tet y00.

$!o tan( 6'ndron5 +e,!(that'5 n' )und'rsht(+5 6'5 n' 7a' t' het(+eve t' n!' J.Hers1he0 spe1(-()(+ n' v 7auar. Cos+os Hu+7o0dt<s'5 e 1(0a 'sht' e +adh's(ve t'n!'pasn!'sh+e y!or ser( (ntens(t(es y00 n' vend t' n!' ser( ,!eo+etr()e p'r)at'se5 porn!' ser( )atror pushtet

N' 6o-t' se )!o 'sht' n!' ser( ,!eo+etr()e5 )'shtu 6' 8do nu+'r do t' d(0te du)eshu+'uar +e t' n!'!t(n nu+'r n,a t!et'r paraardh's5 dhe n!' n'n +,0(1hste+0(dh!en +e t' rresht(t t' +'parsh'+5 n' nu+ra t' th!esht' t' )et' vend

$!o )ontrad()t' du)et edhe +' e r'nd's(sh+e p'r sh()(+ t' par'5 s( ser( )atror-u6(a e Hers1he0 'sht' e pre-eruar edhe n' ser( ,!eo+etr()e dhe s( r(sh()(+(n e sa! +'

t' p0ot' t' +adh's(ve y!or dhe )rahasuar at' +e (ntens(tet(n y00 )'r)esat e veta-oto+etr()e 'sht' n!' n,a do)u+entet +' t' ,!era dhe t' r'nd's(sh+e5 pas s' 1(0's+und t' 7aohet n' 8'sht!en a)tua0e +e s(,ur( n' t' ,!(tha. Nd'r)oh'5 un' )a+de+onstruar n' esen' t(+e e(nur- 0(r'5 un' 7eso! se )ontrad()t' 'sht' vet'+ edu)sh+e5 dhe sh)r(n pas (nspe)t(+(t t' n,ushta dhe !o n' )on-(r+(+(n e p0ot' t' 0(,!(tton'. $'tu !an' p()at )ryesore

N!' ndrysh(+ ( r'nd's(sh'+ +(d(s dy rreshtave e +'s(p'r+e

dhe 'sht' n' -a)t +erret vet'+ n' 0. +adh's(n'. N' )'t'5 porndrysho!n' (ntens(tet(n e 8do y00( n,a t' th!esht' p'r ,at( 3A her'5 )'shtu 6' n'sed()ush n' +'nyr' ar7(trare ,!edh (ntens(tet(n e n!' y00( t' )'sa! )0ase s( p'r-a6'sues ((ntens(tet(t t' t' ,!(th' )0as's5 t' t(00a +und t' s!e00(n ndon!' +e )'t' apo at' ser( n'

p'rputh!e dhe n' -a)t )a pasur n!' ar7(trar(tet ( t(00' n' Hers1he0. I n!'!t( -a)t )(shten!' pr(r!e p'r ser( )atror pushtet e (ntens(teteve n,a ( n!'!t( do t' tre,uar raportet enu+rave denot(n, +adh's(n'5 nd'rsa tre,ues(t e d(stan1ave n' t' 1(0'n ata 6'ndro!n'+e ne5 du)e supouar dhe ,!odh( n' p'rputh!e +e rrethanat5 s( p'r-a6'sues t' y00(t

par' +a,n(tud' 6' 'sht' para6(tur5 e v'rtet' +' e +(r' n' 0(dh!e +e )'t' )'r)es'5 por

e 1(0a n' asn!' +'nyr' nu) do t' thot' 'sht' (ntens(tet(5 por n!' n,a +' t' ,!uar(t5radha e tret' n'n y!e t' +adh's(s' s' par'5 νϕ Centaur( 5 +e,!(that'5 vet' Hers1he0 n'



d(sa vende n!' t!et'r y005 νϕ Or(on(s @"eteu,eue4 p'r1a)tuar shpreh(+(sht s( n!' t't(00' 6' n!' po(1(on t' +es'+ n' +es(n e y!eve t' para *adh's(a I+a,e5 s( n!'U+ost'r t(p()eU +adh's(a e par' y005 s( n!' y00 Ut' dor's s' par' n' +esatare.U Rea00y+err ,!(thashtu t' n!'!t'n ,!' )'t' p()' t' dh'nave t' +on(tor(+(t vet' Hers1he0 du)etre,uar se n' +es(n e 3> e +7etur p'r1a)tohet photo+etr(1a00y pre! t(! dhe +e

)onsu0t(+ t' -ra)s(oneve t' +adh's(s' rreshtuar y!et 3 +adh's(s' K 'sht' n!'5 A n!'(ntens(tet +' t' vo,'0 t' +adhe5 A +' t' vo,0a5 K )an' n!' nu+'r +' t' +adh+adh's(s'5 s( νϕ Or(on(s.

"ot'n t!et'r 'sht' e 6art' se n' 6o-t' se d()ush 'sht' du)e )'r)uar p'r n!' +es apov0er' t(p()e p'r +adh's(n' y00 par' pa rre,u00(+ ar7(trare nda! 8do )usht5

!o νϕ Centaur(5 por νϕOr(on(s )a p'r t' ,!edhur p'r t'. Tan( 'sht' νϕ Or(on(s p'r νϕ Centaur( p'r p'r1a)t(+(n vet' Hers1he0 photo+etr(1 n' raportet e W5>K><W5>K>)'shtu 6' ne e par' 'vend'suese p'r 0 n' ser( )atror t' ener,!(s'5 n' +'nyr' 6' a!osh)on n'

W>K> por a6 pa) t' ndrysh+e n,a W.? ose 3 \ 9 dhe 3 \ L e 3 \ K , 6' n' sh6yrt(+(n e vet'

the)suara n,a v'sht(r's(a Hers1he0 e p'r1a)t(+(t +e sa)t's( +adh's(n' dhe(ntens(tet(n5 du)e pasur parasysh edhe se n,a vetvet!a5 ser( pushtet )atror nu) duhet t'de)0arohet n!' +e v're!t!et sa)t's(sht e v'rtet'5 +und t' sh(hn( ndrysh(+ s( +!a-t (vo,'0 p'r ser( )atror ,!eo+etr()e

'vend'suesh'+ p'r t' ,!etur. N' )0asat e 0arta t' +adh's(s' natyr(sht dy ser( do t' !ap' edhe +' te! 0ar,5 d(spo(tat -oto+etr()e vet'+ Hers1he0 nu) sh)o!n' p'rte!)0as's +adh's(s' )at'rt ,!(thashtu5 dhe )'shtu 6' 'sht' )'tu o-rohet asn!' 7a' p'r)rahas(+e t' +'te!sh+e.

N!' 00o,ar(t!e +' t' p0ot'5 p'r t' 1(0at un' duhet t' re-erohen tra)tat t(+5 )a tre,uar+' te! se pro,res(on ,!eo+etr() ( (ntens(teteve y00 nu) 'sht' vet'+ n' p'rputh!e +e t'dh'nat v'h,(+or Hers1he0<s'5 por ( n!'!t( ende t' p'r-a6'suara +' +(r' n' n!'

a+7(ent t' p'rshtatsh'+ re-er(+( p'r t' dhe e)sponent've t' p'rshtatsh+e t' 1a)tuarat' ser(5 s( ser( )atror pushtet(t5 the+e0uar n,a hart(+(n e v'h,(+(t dhe t' 00o,ar(t!ess(pas Hers1he0<s'5 e the+e0uar n' pre+(sat e )atror -or+u0e ser( t' ener,!(s' 'sht' n!'shu+' e ,a7(+eve )atrore n' 953L ton'5 +e )usht t' -or+u0's ,!eo+etr()e ser(th!esht 9599L3 +und t' 0'n'.

*e,!(that'5 het(+( J. Hers1he05 edhe pse n!' n,a +' t' r'nd's(sh+e5 nu) 'sht' evet+!a ,!' 6' !u +und t' +errn( n' )'t' te+' dhe a!o 'sht' ,!etur se n' vend t' ser(,!eo+etr()e e (ntens(teteve y!or p'r ser( ar(t+et()e t' +adh's(ve y!or ose n,a het(+et' ndrysh+e t' t!era t' p0ota nu) )a dysh(+ se t' ,!(th' )an'5 pavar's(sht n,a n!'r(<

t!etr(5 8o( n' reu0tate t' n!'!ta5 )'shtu 6' Ste(nhe(05 e Sta+p-er5 Johnson dhePo,son. Hart(+( ( )'tyre stud(+eve +und t' ,!endet p!es'r(sht n' tra)tat (+ ( par' (+adh ( 1(tuar5 p!es'r(sht n' nat'n p'r Ra,e n' raportet e -(r+'s sa)sone..



E)sponent ( ser( ,!eo+etr()e nu) 0uhatet shu+' n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +e9.? ose W.>W pas reu0tatet e )'tyre het(+eve t' ndrysh+e var's( t' -a)t(t n'se n!'n,!(t!e dhe u0!e ,!ur+'t e nu+r(t t' (ntens(tet(t5 p'r)at's(sht t' p'r1a)tuara s( +'

posht'

as$. abst.

n,a DTIS J. Hers1he0 959>3 W5>>9

< Ste(nhe(0 394 @34. . 95K=3 W5=?KK

@94. . 95W9 W5=W?

< Ta+per 3=4 @34. . 95?3L W5=LW

@94. . 95?>? W5=L9L

< Johnson 3>4 @34. . 9.=?K W>9>

@94. . 95>9 W5>39< Po,son ...... 95>WW W>3

394 @34 Pas 00o,ar(t!es vet Ste(nhe(0<s'5 @94 n' 7a' t' n!' de)0arate t' +od(-()uar pa)5 sh(h esen' t(+e t' par' S. ?3K --.

3=4 @34 Pas p'r1a)t(+(t t' y!eve -()se5 @94 t' p'r1a)tuara n' p0anet.

3>4 @34 *e r(sh()(+(n e t(! t' +adhes(ve te y!or5 @94 7ash)'vepr(+ +e v0er's(+et' t!era +' +adh's(.

Da00(+et n' +es )'tyre d(spo(tave shpreh!e +und t' shp!e,ohen +e da00(+et n'+es t' v0er's(+eve t' +adh's(s' p!es'5 p!es'r(sht +es )'r)esave -oto+etr()e t'v'h,uesve t' ndrysh+e. G!(thashtu5 v0era a7so0ute e prov(<tens(oneve t' )(sh(n +'shu+' nd()(+5 se (ntens(tet( ( an)es's 6(e00(t nu) 'sht' +arr' n' )ons(derat' ne1es<Sary )'tu5 s(8 )a+ d(s)utuar +' ho00's(sht n' esen' t(+e t' dyt'. $'tu5 +e,!(that'5)!o nu) do t' (shte n' vend p'r t' 7anuar n' )'t' te+' n,a ana e )onsensus(t t'

p'r,!(thsh'+ t' )'tyre stud(+eve n' reu0tatet tona t' +'dha5 d+th +e v0e-sh+'r(n'e ser( ,!eo+etr()e t' (ntens(t(es y!or +!a-tuesh+e.

ë 5und të 5undit më lart, një kontradiktë rastësor duhet të !revës, e %ila është

!jetur në detaje N. Gers%hel kundër të drejtës tonë, dhe ne, si ori!jinues, nuk duhet tëinjorohet n!a një vëzh!ues i tillë të esueshme, edhe pse ai është në nuk u pajtua merezultatet, <5arë rrjedh sipas diskutimi i mësipërm e në anën tjetër të hetimit

Gers%hel, dhe rezultati i të !jitha studimet e mëparshme nuk mund të ënte të pavle5shme.

Gers%hel vënë re pikërisht përshkrim të &stro4metër të tij H:apreise, p *= në një shënim, do të ishte e doishme këtu për të marrë një prizëm ararinjës të ndihmojë për të ërë atë nëpërmjet e5ekt re5lektues, linjë që lidh dy duke u krahasuar )tarshorizont paralele, dhe shton shtoiR "Gerë pas here, edhe ajo" mund të përdoret për të

doësuar dritën e yjeve !ati të araarta të ndritshme, n!a re5lektimi i jashtëm në njëraport eqaal Hduke sjellë vijën ashkuar imazhe të pasqyruara paralel ka ashkuar i



drejtpërdrejtë i tyre. ë këtë shtet qe zvo!ëluar, hije e paarazisë ëhet e dukshme, e%ila do të shpëtojë zulimin kundërtën. ?uke rritur ose pakësuar H8o aq këndet erasteve, dhe imazhet e re5lektuara 'mund të jetë më pak ose më shumë li!ështuar. jë

pasqyrë të thjeshtë metalike "mund të përdoren për të njëjtin qëllim." H8ër këtë qëllimnjë pasazh paralel në përshkruan p. 22

)i< tani po sillet mirë me këtë kontradiktë, kështu që pas të !jitha më lart, më duketnë <do rast e pamundur për të parë në devijimin vënë re n!a Gers%hel më shumë senjë mënyrë të vo!ël të devijimit, e %ila ndodh në kushte të %aktuara tëvëzh!imit. ?uket se ai e ka këtë devijim vetëm "herë pas here", e vrojtuar të punësojë

pavarësisht n!a eksperimente të ve<anta, prandaj, dhe pasi ai vetë diku tjetër 5let për"shumta" shkakton se "!jykimi ynë me mënyrë të paesueshme në eksperimente tëtilla të për%aktuar me" një mund të herë pas here nuk majnë vëzh!ime tëmja5tueshme për të njëjtat teste spe%i5ike kundër, pasi ata kanë vorstehends ështëdorëzuar për të justi5ikuar. !a ana tjetër, por mund të, me!jithatë, mendoj se në

vëzh!imet e tilla në mënyrë shumë të zënë dhe praktikuar sy se ajo e Gers%hel kohët e 5undit 5ituar një ndjeshmëri për ndryshimet e vo!la dhe devijimet duke ukura n!ali!jet të %ilat për5aqësojnë vetëm një madhësi shumë të vo!ël për masën, nëintensiteteve ku ato nuk janë të dukshme për syrin e pastërvitur6 dhe kjo nuk ka !jasa

se deklarata Gers%hel mundësisht re5erohet yjeve shumë të ndritshme, ku devijimi për shkak të ku5irit të sipërm të li!jit mund të jetë kudo tashmë e dukshme që n!a vetë Gers%hel thekson vështirësinë e për%aktimit të saktë yjet ndritura, dhe në këtë rast pre5erohet planare mund të ketë përdorur a!jent spe%i5ikuar. a vjen keq, mund tëvendosë as!jë këtu për shkak të mun!esës së më shumë in5orma%ion të %aktuar. 8or

këto thirrje, i si!urt për di<ka këmë 5aktike, opozitës më kështu për një hetim tëmëtejshëm të kushteve të vle5shmërisë së li!jit.

$thehu sh6et'suar p'r t' provuar se 0(,!( n' t' ,!(tha 'sht' 7renda )u-(!ve t'1a)tuar5 pa p'r1a)t(+(n e )'tyre )u-(!ve +' t' sa)t' at' 6' nu) 'sht' 7'r' ende der(+' tan(. Por 'sht' p!es' e )ushteve p'r !et' arsye ende t' )uptuar p0ot's(sht natyr'n e)'tyre )u-(!ve n' d(sa d(s)ut(+e p!es'r(sht 1(t(+ ( d(sa p()ave t' !et' e p'rshtatsh+e

p'r t' 0(dhur )'tu5 e 1(0a pa 1enuar v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t p'r not(1ea7(0(ty e da00(+even' dr(t' )an' nd()(+5 )'shtu 6' n' e)sper(+ente +7( v0e-sh+'r(n' e n!'!t' (dent()eose t' n,!ash+e t' +7a!tur Rast's(sht5 )'tu 'sht' )u ata s' par( t' )thehen n' du)et5

duhet t' tra!tohen n' +'nyr' ade)uate at' p'r re-eren1' +' von'. $u-(r( ( s(p'r+ ( 0(,!(t5 n' 6o-t' se syr( nd(het ( p'ru0ur varet5 e d(s)utuesh+e +e-a)t(n se syr( 'sht' du)e pre)ur (n!ur(ous0y. N' n!' )upt(+5 )u-(r( ( s(p'r+ ( spe1(eve'sht' e 6art'."a' t' p'r7ash)'t se 0'v(!et e 7rendsh+e5 e 1(0a varet n,a nd!es( !o5 t'rr(tet p'rte! n!' )u-( t' 1a)tuar pa sh)at'rruar or,an(n dhe p'r t' he6ur +und's(n' err(t!es s' +'te!sh+e n' veten ton'. G!(thashtu dy st(+u! n' +'nyr' t' pa7ara7art' t'-orta 6' arr(!n' )'t' )u-(5 n,a1+(+ dhe )a0on5 a!o do t' vahdo!' t' s!e00' vet'+ )'t'der( n' t' n!'!t'n nd!es( +a)s(+a0e t' !et' n' ,!end!e n' +'nyr' +und t' !et' asn!'ndrysh(+ t' nd!en!ave +' shu+'. Por n' 8do rast tash+' 8on 6as!en nda! )'t(! )u-(r(

+e n!' dev(!(+ n,a 0(,!et. Ësht' !osh'se p'r t' shtyr' dev(!(+(n e s(p'r+e n,a 0(,!et th!esht se vu00net( sy +'



pa) t' nd!esh+e n,a 70unt(n, nda! st(+u0(t t' 0ehta n' t' n!'!t'n )oh' t' da00(+eve t'0ehta5 dhe )!o du)et p'r t' ,!etur )on-(r+(+(n e t(! t' ha7(tsh+e n' -a)t(n se pastrans-er(+eve t' papr(tura n,a dr(t'n e p0ot' t' d(t's n' n!' dho+' t' 7eht' N'+o+entet e para as,!' t!et'r5 por ,radua0(sht +'son ,!(thn!' e +' shu+' t'ndrysh+e. Tan(5 +e,!(that'5 e n!'!ta du)ur( pretendon ,!(thashtu n' dre!t(+(n e

)und'rt. N'se d()ush papr(t+as hyn dr(ta n,a re+<,!at's( 6'ndron n' err's(r'5 +und-(00(+(sht po a6 pa) p'r t' da00uar o7!e)tet5 dhe t' +'son vet'+ ,radua0(sht. dodu00(n, arsyen se da00(+et nu) !an' par' edhe n' dr(t' shu+' t' ndr(tsh+e5 )'shtu 6'a( do t' )et' n' v'shtr(+ t' par' sy n' t' hyra n,a err's(ra n' dr(t' +' t' 6art'5 dhe,radua0(sht t' da00o!n' )e6 e +' )e6. Edhe n' 0(dh!e +e pun's(+(n e e)sper(+ent(tdhe )und'r e)sper(+ent +e re nuan1at e )'t(! rast( t' dy-(sht' ar,u+entuar.

jë këtej e tutje mund të jenë të prirur për të dalluar paa5tësinë e të hyrave n!adrita në ojektet e errëta në të njëjtën kohë, por në një a%hdauer përshtypjen lehta,

si luntin! kundër përshtypjen, dhe pamundësia përkatëse n!a shënimet n!a errësira

në dritën në &llmPli!keit me të %ilin për të ërë përshtypje paraqet për të nxitur. & dotë thotë në tranzi%ion në errësirën n!a drita e >i n!a a%hdauer ende qartë për disakohë, kështu që nuk mund të per%eptohen përshtypjet zehta sipas parimit të zhdukjes

së yjeve !jatë ditës, dhe e ëri të tranzi%ionit kundërt e përshtypje të 5ortë në kushtetë n!adalshme pretenduar si të doët, ata mund edhe dallimet në mes të dritë të 5ortë

jo në 5illim të per%eptohet. ë 5akt, unë kam këtë deklaratë të vendosur në esenë timemi një "kushtetutë psiko45izike," ). C-= %onje%turally. 8or të dy anët e shpje!im mëduket e paqëndrueshme në konsideratë më të n!ushtë. )epse pas !jithë përvojës së

5enomeni i a%hdauer shuhet shumë shpejt, për të mos përmendur vështirësitë e

tjera6 dhe supozimi se një përshtypje të 5ortë të dritës relativisht dorëzon n!adalshmeduke ërë si një i doët, në kundërshtim teste pozitive të )Oan .

)illim. N. -+ (E. p. CC*

N'se un' nu) !a+ ( ,a7uar5 n' err's(r' +err paa-t's(n' -(00estar5 pas ndodh!es s'He00en p'r t' par' aspe)te n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +' t' u0'ta5 t' 1(0at do t',!e!n' d(s)ut(+(n e tyre n' )ap(tu00(n 39 *e,!(that'5 ( n!'!t( paa-t's(a n' trans-ertatn,a err's(ra n' dr(t' nu) t' shp!e,o!'5 dhe ndoshta p'r )'t' arsye ende )ontra)tuese s(

n!' de)0arat' 6'5 s( e)spo(+(t parapra) nda! n!' st(+u0 t' -ort' dr(te n' nd!en!'na7so0ute t' n!' t' do7't n!' )oh' e 7'n t' ,!at'5 pa) a shu+' ( +p(r'5 )'shtu edhee)spo(+( para n!' da00(+ t' -ort' dr(te )und'r per1ept(+(t !asht' e post ( n!'d(-eren1e t' do7't )a n!' )oh' pa) a shu+' t' hapur ,!at'. N'se )!o 'sht' 6' nesh)o!+' n,a dr(ta shu+' t' ndr(tsh+e dhe shu+' t' 7eht'5 ose anas!e00tas5 )'shtu 6')y 'sht' n!' ndrysh(+ ( -ort' dr(t' 6'5 +e,!(th'se e )on1eptuar rradha(5 por edhe p'rt' da00(+eve t' 0ehta 6' duhet t' +erren parasysh n' t' n!'!t'n )oh' +' pas5 p'r n!')oh' pa) a shu+' +und t' shurdh'r. *e,!(that'5 edhe pse )y shp!e,(+ 'sht' endeshu+' pro70e+at()e.

G!(thses(5 a!o 'sht' ,!(th+on' e +' shu+' ,!asa se !o n,a5 hartuar n' )ap(tu00(n e39<t'5 arsye se n' 6o-t' se syr( p'r t' dy )o+ponent't 70unts n' t' n!'!t'n +'nyr'5 nu))a asn!' su)ses t!et'r se n' 6o-t' se t' dy )o+ponent've t' do7'suar n,a !asht' n' t'



n!'!t(n propor1(on !et' )u da00(+( +7etet ( n!'!t' +as'5 )'shtu 6' p'r )'t' arsye n!'d'sht(+ ( 0(,!(t n,a )'tu nu) +und t' 7'het.

Sa ( p'r)et )u-(r(t t' posht'+ t' 0(,!(t ton'5 nu) 'sht' 6' t' )ons(derohet s( n!' )u-( (v'rtet' n' (nspe)t(+ +' ( a-'rt5 dhe a!o u sh-a6 +' par' s( n!' dev(!(+ n,a 0(,!(5)ons(derohet p()'r(sht n!' p'r-und(+ t' 0(,!(t. P'r t' tre,uar )'t'5 e5 p'r paso!'5 pas

shu+' +arr'dh'n(e t' r'nd's(sh+e5 /orerrterun, 'sht' e nevo!sh+e. 7nor+ere(se pavarur n,a st(+u! t' !asht'+ +und t' sh)a)tohet nd!en!at 6' !an't' n!ohur t' !en' t' 1a)tuar n,a ha00u1(nat(ons e+r(n n' t' ,!(tha -ushat nd(!orn'p'r+!et sh)a6eve t' 7rendsh+e @st(+u!ve t' 7rendsh'+4 n!' d'sh+( se n!' pasur(t' !et' e pavarur n,a st(+u! t' !asht'+ n' t' ,!(tha -ushat sh6(sore n' d(spo(1(on. Pra5a!o +und t' )et' n' vetvete as,!' t' sh6uar5 n' 6o-t' se ( t(00' 'sht' edhe )onstantedhe 'sht' shprehur a)on(sht n' -usha t' 1a)tuara. N!' she+7u00 ( )'t(! -a)t( na !epnd!en!'n e syve 'sht' a!o )u ne duhet t' n!oh(+ n!' +'nyr' p'r t' th'n' (0u(onnor+a0e. N' -a)t5 e e' 6' ne shoh(+ n' t' err't dhe +e sy t' +7y00ur5 n!' nd!es( edr(t's5 vend( pa n(t!e t' !asht+e )a nu) duhet n,at'rruar +e !o<du)e par'5 e 1(0a u+7a!t +e ,(shta ose e prap+e t' )o)'s5 dhe p'r t' +os u )rahasuar +e !o<d',!(+(t n'+un,es' t' hur+'s t' !asht'+. P'r)undra(5 e e'5 at' 6' ne )e+( n' sy t' +7y00ur5vet'+ t' n!'!t'n nd!es( t' 0ehta 6' ne )e+( n' syt' e n!' s(p'r-a6e t' e'5 e 1(0a +undt' )a0o!' n'p'r t' ,!(tha sh)a00'(+e n' nd!es( +' t' -ort' t' 0ehta po ( e 7rendsh+ee syr(t 'sht' edhe n,a sh)a6e th!esht t' 7rendsh+e n,an!'her' n' dr(t' t' ndr(tsh+e+7(5 dhe p'r+7an -eno+ene t' 6arta shp'rndahen n' +'nyr' p'r t' th'n'.

Vëmendje më e a5ërt është zuluar në të zezë e syrit të myllur, një lloj pluhuri tëhollë të dritës që është i pranishëm me ollëk të ndryshme me njerëz të ndryshëm dhenë kushte të ndryshme të syrit, dhe mund të jetë rritur në shtetet patolo!jike të

5enomeneve të animuar të lehta. ë syrin tim për një sëmundje të !jatë të syrit avazhdueshëm të 5ortë aktual dritë dridhje, e %ila rrit sipas të luhatjeve të mëdha të

pasuksesshme kusht, nervoz të rritet mi sy. @ëto dukuri të !jalla dritë sujektivemund rastësisht marrin 5orma shumë të ndryshme në individë të ndryshëm, atë qëkam diskutuar këtu në <do hollësi të mëtejshme, por i re5erohen shkrimeve rreth

sëmundjeve të syrit dhe kapitujve mi 5enomenet sujektive të lehta në shkrimet 5iziolo!jike. )hih z. Dphthalmol #. 1ute4së. 2nd ed. ). B2

"aa e e' e syr(t +und t' rr(ten n' the00's( dhe p'r t' he6ur. Prova 'sht' e 0eht' p'r t' )ryer. N'se !u sh()on( n' n!' d(s) t' 7ardh' n' n!' 0et'r ( t' +preht' dhe t'6'ndruesh+e5 7'het e 6art' pas edhe n' sy t' +7y00ur n' duart para )ons(dero!n'<

NEN @+e pran(+(n e dr(t's p'r+es 6epa00ave t' p'r!ashtuara45 n!' ( re1essed pas(+ah(t t' d(s) n' n!' re0at(v(sht )ontrast arsye t' ndr(tsh+e ,!(thashtu tre,on rr!et<0')ur's n' vend(n e para6(t!e 6' +7etet ( 0odhur )und'r dr(t' t' !asht'+ sepsedre!tuar +e sy5 n' t' 1(0'n e )a para6(t!e 6' +7etet5 t' hapur n' n!' s(p'r-a6e t'

7ardh'5 )'shtu 6' !u +und t' sh(hn( at!e n!' n!o00' t' err't )und'r s-ond t' 7ardh'. Pra"0a1) the00uar n,a 0odh!e t' syr(t dhe ndr(8on n,a re0at(v(sht e 6et'.

3ë njëjtin sukses që lodhje ka këtu, ka paralizë, i %ili mund të jetë pjesërisht osetërësisht, të papërsosur ose të përsosur, përkohësisht ose për!jithmonë të ndikojëthjesht retinën ose pjesët qendrore të aparatit vizuale. No rrallë, vetëm disa pjesë të



retinës janë paralizuar, pa%ienti sheh me sy të hapur !ri, e zezë apo n!jyrë Hdukemarrë parasysh të ndryshme doësuar për radiosensitivity n!jyrë të ndryshme njollami ojektet, të %ilat korrespondojnë me or!anet paralizuar / . ë disa pa%ientëndodh si përkohësisht. 0jithashtu, të !jithë 5ushë mund të jetë po aq vazhdimisht

përkohësisht errësojë, n!a shkaqe të rendshme. 1ute = "vërejti një zonjë në shpesh

papritmas një errësirë përsosur derdhur nën dritë të vazhdueshme në sy, n!a ojektete dukshme vetëm tani dhe pastaj u sh5aq si 8hantoms dhe menjëherë u zhduk kur

pa%ienti e dëshiruar për të rre!ulluar atë."

/ 1ute, Dphthalmol. ((. C-

= Dphthalmol. / (.

ëse jo vetëm retinë, por edhe pjesët qendrore të kuptimin vizual të jetë krejtësishte paralizuar, kështu që mund të pritet që jo vetëm 5ushë errësohet, por zehet e zezëtë vetë 5ushës vizuale Hsi ajo zhduket në ku5ijtë e 5ushës vizuale në sy myllur ështëthjesht nuk shihet as dhe me me sy se sa me !ishtin tuaj ose një nervore vdekur)tran!e. në nuk e kam !jetur ndonjë !jë në lidhje me të, dhe e ophthalmolo!ists

5amshme asnjë in5orma%ion vendimtar mund të merret nëse si është vënë re me tëvërtetë krejtësisht dhe për!jithmonë6 kjo nuk duket aq6 përkohësisht dhe pjesërisht,

por ajo është në përputhje me spe%i5ikimet e mëposhtme 1ute4së - e rastitR "&jo vjennë lëndët nervor ndonjëherë ndodh që ata pjesë e otës së jashtme, e %ilakorrespondon me 5aqet !elahmten, të tilla si në hapësirë, jo në paralizë aktual të

pjesëve të ve<anta të pranishëm retinë duket B . "doshta kushtet kryesore të ndjesivizuale në tru të lidhura thel me kushtet e jetës, se sa që një ndërprerje totale dhe të

përhershme të një pa tjetër do të mund të zhvillohet.

- Dphthalmol. C (.

B jë traktat i 01&F$ S1reth ndërprerje të 5ushës vizuale në ndjenjatamlyopi%" në 01&F$ s &r%h. 5. Dphthalmol. ((. &th. 2 ). 2- duket tëndikojë vetëm rastet ku pjesë e 5ushës vizuale, zhdukura jo aq shumë, sa u

pen!ohet thjesht.

Du)e supouar v0e-sh+'r(n' e pa)u-(uar t' 0(,!(t posht' +und t' !et' edhe(ntens(tet( -oto+etr()e t' ( +e t' ,!(tha e)sper(+entet ana0o,e5 s(8 )an' 6en' +'

par' t' pun'suar n' prov' t' 0(,!(t #e7er5 t' p'r1a)tuar. P'r )'t' a( )a -(tuar vet'+ n'err's(r' t' nat's p'r t' he6ur n!' dr(t' t' vet+e der( +' tan( n,a n!' trup h(!e<du)e (dh'n' der( n' vet'+ e' vet'+ e as +7ushur n,a syt'5 h(!e e +e syt' e e' dhe t'(0u+(n(+(t e !asht+e n' t' n!'!t'n )oh' arsye!a e ndr(8uar nu) 'sht' vet'+ +' (da00uesh'+ . N'se n!' pre! ,!etur v0er'n e 0(7r(t /o0)+ann 3 \ 3WW +' posht'5 )'shtu6' n' )'t' d(stan1' 'sht' 0art's(+( shp(rt'ror t' 1(0'n dr(ta sh)a)ton sy ( (5 3 \ 3WW e(ntens(tet(t t' syve t' (n!.



$y e)sper(+ent 'sht' e pasur +e t' v'rtet' shu+'5 edhe n'se !an' t' pun'suarvet'+ shu+' rast's(sht. P'r syt' /o0)+ann e h(!e u hdu) +7( n!' to)' e )ad(-e t'e'5 s( dr(ta5 a)on(sht n!' stear(n' d!e,ur5 n' n!' t' ,!at'5 t' err't5 +e d(sa dho+a t',!eruara ende5 pro,res( u u )thye n' K +etra 0ar,. N'se tan( n' )'t' d(stan1'ndr(8(+(t shp(rt'ror 6' sh)a)tuar dr(ta e syve t' e'5 3 \ 3WW e (0u+(n(+(t n'p'r+!et

syve (shte ( (5 ata do t' n' 3 \ 3W e asa! d(stan1'5 d( t' (shte e 7ara7art' +e K5 +etra

0ar, n!'!t'. $'shtu p'rp!e)!a thot' se n!' 7ord ( ( n,a n!' 6(r( t' a)onsh'+ stear(n'6' d(,!et n' rreth L Fussen d(stan1' pre! n!' s6ar(+ n' +'nyr' t' 7ara7art' t' -ort'+err5 s( p'r+es syve t' ( vet'+ pa ndr(8(+ t' !asht'+5 dhe p'r )'t' arsye (ntens(tet(

photo+etr(1 e ndr(8(+(t p'r-und(+tar t' par' t' 7ara7art' 'sht'.

Ndoshta d()ush +und t' ,!en( t' t(00' n!' n(ve0 sh)'06(+ t' syve ose t'+re)u00uesh'+ t' e' dhe shu+' t' +'dha5 n'se a( d(stan1ohet 7ara7art' +endr(8(+ t' n!' s(p'r-a6e +und t' !et' n,a n!' 6(r( t' a)onsh'+ n' a-'r L +etra. Por

nu) duhet t' anash)a0ohet -a)t( se a!o 'sht' e ndr(8(+(t shp(rt'ror t' n!' s(p'r-a6e t'e'5 e 1(0a pohon e)u(va0en1'n sepse d'sh+ohet n,a p'rp!e)!a 'sht'. *e,!(that'5 dot' (shte !o ( sh)o00uar dhe +e )'+7' t' ardhsh'+ ende -0a)a n' +'nyr' (ntens(ve5du)e e ,00a7'ruar ,!(th' dr(t' n!' s(p'r-a6e a7so0ut(sht t' (5 dhe vet'+ -a)t(n se nu))a trup a7so0ut(sht ( ( +und t'5 -0as(n p'r n!' n(ve0 t' u0't ndr(8(+ t' n!' terren t'e' n' t' ,!(tha . Pranda!5 7aa e e' hodh'n t' pa)t'n d(8)a5 por shu+' pa) dr(t'n' a-'rs( t' h(!e prapa5 n' +'nyr' 6' sh)'06(+( ( syve5 e e' +und t' !et' (

p'rputhsh'+ n' st(0 shu+' t' +(r'5 pas( a!o 'sht' ,!etur n,a e)sper(+ent(.

#n' )a+ vet'+ reu0tat(n e syr(t /o0)+ann p'r e)sper(+entet +' t' )u!dessh'+5 a(

pun'suar ( 1(tuar +' par' )'tu Dy persona t' t!er'5 t' 1(0at a( ( )ontra)tuar p're)sper(+entet5 h(!et 7u0uar edhe n' at' d(stan1' pre! K Fussen +7( t' 1(0'n prov' n'

p'rputh!e +e natyr'n e 0o)a0(tet(t nu) +und t' dre!tuar5 e 1(0a d'sh+on 6' osesh)'06(+( ( syve t' sa! t' e' apo nd!esh+'r(a e tyre p'r n!' t!et'r )(shte. /o0)+ann)a nd'r+end t' !ap' )'to ana0(a p'r1a)t(+(n +' t' sa)t'5 p'r+7ar(+(n e +'te!+'dhe reu0tat. P'r +o+ent(n reu0tat( ( +arr' pre! t(! 'sht' e +!a-tuesh+e p'r t' tre,uarse (ntens(tet( -oto+etr()e ( syve ( ( nu) 'sht' ( pa+atsh'+ n' vetvete5 por !asht'+ase e vo,'0 dhe )!o 'sht' a!o 6' a!o t' par' arr(n )'tu.

$y respe)t5 pas( t' ,!(tha +' 0art5 e e' e -ush's v(ua0e 'sht' ende p'r t'

)ons(derohet s( n!' nd!es( rea0e e dr(t's n' t' p'rsosur dr(t' !asht'+ p'r!asht(+e5 a!onu) +und t' ne,0(hohet5 )ur sh6yrton(n 0(,!(n e #e7er s. Supoon( se ne e)ons(dero!+' dy t' a-'rt +e n!'r(<t!etr(n ret' h(!e apo h(!et +e sy t' 0(r'5 )'shtu 6'shton der( n' dy h(!e t' reve apo h(!et edhe sh)'06(+(n e syve "ron shtuar. Ne avu!ttan( dr(ta e dy reve h(!e apo h(!et +e o-r(+(n e n!' ,ot' ,r( n' n!' s(tuat' t' 1a)tuar5)'shtu 6' sh)'06(+( ( syve t' ( +7etet ( pashuar5 dhe ende t' p'rshtatet +e (ntens(tett' t(! t' vahduesh+e dy ret' nuan1a apo h(!e e 1(0a do )'shtu nu) t' v'rtet' t' n!'!t'nraport dhe n' )'t' +'nyr' nu) do t' +7a!' t' n!'!t(n ndrysh(+ re0at(v se +' par'5 por+' pa) t' asa! 6' 'sht' e nevo!sh+e p'r t' )ryer n!' redu)t(+ t' d(-eren1's n' nd!es(

s(pas 0(,!(t. Po5 n' 6o-t' se ne do t' sh)o!+' +e sye t' err'ta dhe +'5 )'shtu 6' +'n' -und syt' e e' n' vend t' h(!e e dy )u-o+ave +7etur vet'+5 dhe t' ,!(thandrysh(+ hdu)et. E-e)t( ( sy n' )'t' e)sper(+ent5 n' -a)t5 se sa e 8ud(tsh+e )!o



+und t' du)et5 ashtu s( ndr(8(+ t' ndr(tsh+e t' 6(e00(t n' t' 1(0'n y!et hdu)en. Pra50(,!( ( #e7er +und n,a th!esht re-eren1a nda! dr(t's st(+u0(t t' !asht'+ vet'+ p'rsa (dhe s( t' ,!at' t' )on-(r+uar5 s( sh()(+( ( 7rendsh'+ )und'r !asht+e 'sht' van(sh(n,0yvo,'05 s( ne ,!(thashtu *asson5 v0e-sh+'r(a e 0(,!(t pranon vet'+ n,a p()a e )'r)es's5)u !u +und t' 0eon( t' shtypura nor+a0e nd'rsa5 n'se d()ush sh)on posht' shu+'

err's(r'n +e e)sper(+entet5 da00(+( n' nuan1a t' duhet t' !en' t' da00uesh+e. E n!'!ta,!' v0en edhe p'r t' ,!(tha +od(-()(+et e e)sper(+ent(t p'r+endur dhe t' )on-(r+uarn,a p'rvo!a )udo.

N!' shp!e,(+ ( +(r' e +' 0art5 'sht' dh'n'5 6' n!' rree dr(te5 e shu+' pa) t'ndrysh+e n,a sy t' (n!5 +e n!' +!et n' du)!e t' )und'rta5 por s(pas t' n!'!t(t par(+5+und t' 7'! 6' t' hdu)en.

N'se n!' +7r'+!e5 +err n!' y00 n' sy5 e 1(0a vet'+ vet'+ +und t' da00ohen n,a (<+e0s,runde T(!5 )'shtu 6' a( +und t' !et' po a6 +(r' 7'!n' 6' ata t' hdu)en n' 6o-t'se d()ush +err n!' ,ot' err'suar n' syt' e t(!5 s()ur syt' e 00a+7's a-rohet an'n. N!'

p'rvo!' e n,!ash+e +und t' 7'het n' -(00(+ t' tetor 3K?K shu+' e 7u)ur n' )o+et'+adh'shtore t' v(t(t. T' dy +e syet n,!yr' ,r(5 s( )ur ( a-rohet n!' dr(t' e ndr(tsh+en,a ana e 7(sht(t sh)urtuar !asht'a)on(sht5 dhe n!' ,ot' t' )u6e t' err't5 +e t' 1(0'nun' pash' ret' nuan1a t' +(ra n' +es t' d(t's5 +ad!e so00( t'r' )o+et' hdu)et. E parashp!e,ohet +e -a)t(n se p'r+es 0enteve dr(ta e y00(t ose )o+et'5 !o syr(n e (5 'sht'do7'suar n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e5 ( dyt( n,a -a)t( se n,a dr(ta e !o vet'+ n,aana e ret(n's n' t' 1(0'n (+ah( ( sa! 7(e5 por n' d(sa sh)a00' e t'r' -undus 'sht' endr(8uar5 du)e p'r-sh(r' edhe nd(h+' sh)a6e t' ndrysh+e5 t' 1(0at )an' 6en' t'v'h,uesve t' ndrysh+e hervor,eho<"en.

8asi dritën përmes %horoid lajthitës dhe me n!jyrë të kuqe shkëlqen përmes, disa prej të %ilave 5enomene të shquar të n!jyrosur ojektive dhe sujektive të imazhevevaret urës në 8o!!end. &nn. QEEE(V. ). C- ka studiuar me shumë kujdes6 së dyti

!jen n!a imazhi i një re5lektimi të drejtpërdrejtë shpërndajnë në pjesët e tjera tëretinës, të tilla si prapa pas vend %orneal n!a të %ilat drita është re5lektuar sërish

pjesërisht n!a retinë, që tre!on më poshtë Mitr\%ksi%ht në vijim ve<anërisht Gelmhol%it në 8o!!. &nn. QEEEV(. . ). + 55 ka theksuar6së treti është për shkak të përërjes mikroskopike të mediave okulare e qelizave, 5irave, lëkurës një dritë shpërndajnë parre!ullt, duket në vend të parimit të shpërërje, n!a të %ilat drita e

dukshme për të 5lakë n!jyrë oorret varet n!a ajo që Meyer në 8o!!. &nn. E:V(. ).2* ka ërë ojekt i një studimi të ve<antë. ?uke u mështetur në kauzën e 5undit, sinë azë të shpërndajnë të drejtpërdrejtë re5lektim i imazhit të urim drite për pjesëntjetër të ndri<im retinal të retinës është më e a5ërt me 5oto, por shtrihet zehur në 5akttë !jithë 5undus.

N'p'r+!et e-e)t(t t' )o+7(nuar t' )'tyre sh)a6eve 'sht' dr(t' shu+' e do7't e y00(tose 7(sht )o+et'5 e n,!ash+e +e y!e n,a +es t' d(t's5 +' e 0eht' +7ytur5 +' a-'r se(+ah( ( 7ur(+(t t' dr(t's n' sy p()a5 6' n,a ndr(8(+( ( sy<terren n' a-'rs( t' sa! 'sht'+' e -orta.

8randaj deklarata e #reOster4së 2+ R



"ë qo5të se drita e syrit të djathtë të majtur 5ort 5laka qiri vepron në një pjesë tëretinës, kjo e ën të !jitha pjesët e tjera të retinës në një shkallë më të madhe ose më

pak i 5tohtë për të !jitha përshtypjet e tjera të dritës. 8andjeshmëri arrin a5ër sajmaksimal ndaj njollat e ndri<uar, dhe ul me distan%ë n!a kjo n!a. Qit të moderuarkundër4shtetet me të vërtetë të zhduket në 5ushën e pjesëve shumë të ener!ized, dhe

trupi i n!jyrave të !jallë nuk janë të privuar vetëm të !jithë shkëlqimin e saj, poredhe ndryshime në n!jyrën e tyre. "

ë të njëjtën arsye është se njëri pas metodë Gelmhol%it azohet 2 , ashtu4quajtur.lart rrezet vjoll%ë e spektrit diellor, të %ilat nuk janë parë me metodën e zakonshme,madje edhe mund të shohim pa përdorimin e sustan%ave 5luoreshente, në qo5të seajo është e rre!ulluar që ata të izoluar në mënyrë të konsiderueshme n!a pjesë tëtjera të spektrit që ata dea5ened n!a drita shpërndarë, mund të kon%eptohet.

2+ 8o!!. EEV((. ). CBC

2 8o!!. QEEEV(. ). * N!' )on)0u(on ( p'r,!(thsh'+ +' s(p'r5 'sht' ,!(thashtu 6'5 pavar's(sht +endr(8(+ n' rr(t!e5 sas(a e dr(t's re-0e)tohet n' onat e e' dhe e 7ardh' 'sht' n' rr(t!en' t' n!'!tat )ushte5 por da00(+( ( 7ardh' n,a (ntens(tet( e' e ndr(8(+ du)et t' !et'+' e +adhe5 sepse sh)'06(+( ( syve t' e' ,!(th+on' )ontr(7ues(t )ryesor' n'sh)'06(+ ( reervave t' ea. $!o 'sht' p'r t'. She+7u00 ( arsyen e th!esht' 6' !u+und ta 0eon( n' dr(t'n +' t' +(r' se sa n' err's(r'.

P'rve8 )u-(!ve t' 0(,!(t5 t' 1(0at )an' t' 7'!n' +e sh)a00'n e (ntens(tet(t t' dr(t's5 nu)

duhet t' harro!+' se n!' )on-(r+(+ ( sa! p'r t' pr(tet du)e respe)tuar vet'+ n' +as'n6' 0'n' !asht' e raporteve (ntens(tet rrethana t' t!era t' 1(0at P()'pa+!a e d(-eren1's t'0ehta +und t' shpreh' n!' nd()(+. Tan( ende shu+' 'sht' het(+( ( rrethanave t' 1(0at+und t' !en' t' 7e0an, nd()(+(t t' pasur n' )'t' dre!t(+ !o t' p0ot' por d(sa p()aduhet t' +erren parasysh5 t' 1(0at -(to!n' p'rvo!' der( +' sot5 +und's(sht v'+end!e.

Tash+' @)u4 'sht' th'n' se ra,o )(shte 7u0uar n!' nd()(+ t' 0ev(!es s')o+ponenteve +7( per1ept(+(n e da00(+(t t' tyre. G!(thashtu /o0)+ann )a per1eptuar)'t' nd()(+. T' )r(!o! ,!ur+'t +(r'n e sh-a6ur apo hdu)en h(!e5 dr(ta I+ahe h(!e dot' )ryhen5 du)e s!e00' h(!e 0'v(ur n' t' n!'!t'n )oh' dhe vet'+ ndrysh(+ (

du)sh'+ 3 \ 3WW p'r1a)tohet n'n nd()(+(n e 0'v(!es.

N' e)sper(+entet ra,o<s'5 )o+ponentet re0evante p'r )'t' d'shto( dy h(!et5 por !an' +arr' n' +'nyr' 6'5 +e n!' te0es)op5 ( 1(0( 7renda Ro1hons1hes n!' pr('+@du)e )r(!uar n!' (+ah t' dy-(sht'4 )(shte5 dhe 7ash)an,!(tur n!' pr('+ N(1o0 n'-ront(n e 0ente (shte 5 +e rota1(on t' sa! 6' (shte n!' -oto n' 8do dhe t' +atsh'+)ushte )und'r t!etr(t +und t' 7utet n,a n!' 7ash)an,!(tur n' hap!e t' e' )arton(

pro!e)tuar n' tar,et(+(n +7u0uar +e re 6(e005 )u pasta! n,a po(ta e p!es't )ryesore t' N(1o0 dhe pr(+a Ro1hons1hen +und t' p'r1a)tuar (ntens(tet re0at(v pre! dy(+aheve prodhuara n,a )!o e -und(t +e n!'ra t!etr'n. Do7't I+ah( 'sht' v'n' n'0'v(!e n,a 0'v(!e 0(neare t' pr(+(t n' te0es)op't Ro1hons1hen n' dre!t(+ t' syr(t

pas 0ente5 )'shtu 6'5 n' )oh'n e +atur )a0uar n,a )y vend )u ,rup( ( t(! sh)o( n'



6end'r t' -ort' p'r se )u r(+ ( t(! 'sht' ( pre)ur +e 7u'.

N' tre ser( e e)sper(+enteve t' 1(0at !an' 7'r' n,a )onsu0tat(ve d(sa v'h,ues n')'t' +'nyr'5 hdu)!a e do7't t' (+ah(t t' -ort' superpos(t(oned n' sy ,!enden n' n!'shpe!t's( e 0'v(!es s' (+ah(t pre! 39 +(nuta )'ndore n' )oh' vend(n e dyt'5 )ur(ntens(tet( ( v0er's +' t' do7't n' v(!(+ ( p!essh'+ -ort' (shte

N' p!es'n t!et'r. G!at' 0'v(!es. I. 3 \ =L

3 \ ?K

II. 3 \ ?33 \ K

III. 3 \ 33 \ 3=3

N' 0(dh!e +e d(-eren1'n e +adhe5 t' 1(0at tre,o!n' nu+rat a7so0ute e )'tyre tre ser(

e e)sper(+enteve5 ra,o u shpreh th!esht "Ne ne %her%herai superioritet i%i Xexpliquer, komentoni la sensiilit de l'oeil %orrespondant X l'[tat de repove një $tesidi55erente ?ans %es trois seri d 'përvojave. : est lX un 8G$DM$$

physiolo!ique 5 sur lequel il y aura X revenir ".. ndrysh(+( nu) +und t' )et' varurn,a d(-eren1a e v'h,ues(t5 s( ra,o thot' +' 0art' !an' "rsultats X trWs peu4%on%ordants, otenus par M. Qau!ier, par M. et par M. :harles Mathieu 0oujon6 ". ashtu s( pa) e n!' ndrysh(+( n' (ntens(tet(n a7so0ute5 e 1(0a p!es'r(sht n' )und'rsht(++e n!oh!en e 6art' t' 0(,!(t ton' n' astrono+( popu00ore5 d(sa tre,ues t' p'r,!(thsh'+se a( e sho6'ro( p'r t' ,!(tha ,!y6et &joutons S , %omme rensei!nement propre X 5aire

de l'ju!er os%urit du kampion, que l'5aile ima!e, lorsqu'elle se projetait en dehorsde l'ima!e 5orte, një ;uand iri disparu (ntensite tait en 3 \ 93WW . U

$ interesit në lidhje me ndikimin e lëvizjes edhe vërejtjet e mëposhtme të 1an!ers janë 22 , të %ilën ai e ën në lidhje me zatimin e 5otometër tijR

"ë një të lehta dhe të vo!la shumë të doëta ojekteve, 5enomen ndodh, se kjo e 5undit, në qo5të se ata janë konsideruar për disa <aste në heshtje, papritmas, në vendtë qenë edhe më të dukshme të zhduket për të rish5aqen shpejt. në esoj se ky

projekt4li!j nuk është në ai i %ili mund të marrë retinë si i ve<antë, valëzim ener!jinë

e tyre është e azuar, por në 5aktin që sytë kanë drejtuar një lëvizje të vo!ël nëmomentet ku ojektet janë të dukshme përsëri, kështu që tani të marrë të njëjtat 5ototë re, n!jalli më parë në mënyra të tjera pjesë retinë . në mund të shoh këtë me

si!uri të madhe me rastin e punësuar me eksperimente &uert në kuptimin ehapësirës së retinës Hkrh v. 0rP5e's%hes &r%h. (((. e pastaj të konsiderohet në njëdhomë të errët shumë në pak metra distan%ë 5letë të madhe letre, me ato të izoluarn!a man!ësitë e mëdha, numra të zeza ishin, dhe ai na dukej i rëndësishëm për tëmajtur syrin mja5t të qetë. dhomë ishte aq errët, se shi5rat vetëm vetëm tani u sh5aq

për ne si pika të zeza. ( 5iksuar një n!a këto, kështu që mori 4 në një dritë shumë tëulët 4 jo shumë kohë më parë si pikë 5ikse se <do tjetër në !ri e 5letë letre, e %ila ishte

!jithmonë e errët, u zhduk plotësisht. ka ndodhur ky moment, kështu vendosjenishte tash e tutje e pamundur, doli një ndjenjë të pakëndshme në oritë një, sytë e ëri



një lëvizje të vo!ël dhe menjëherë tërë 5letë e me numrin e spoteve ishte dukshëm përsëri. Mo%ioni ose u per%eptuar veten si të tillë, ose ajo është ërë në mënyrëaritrare, ose, më në 5und, ajo u zhvillua n!a 5akti që tani një numër i ndryshëm vendqëndronte në pikat e pamjes. "

22 1reth hemeralopia p. *

Der( tan( a!o 'sht' ende e pa6art' se 8-ar' 'sht' 7aa e nd()(+(t t' 0'v(!es. Ju ta)'r)o!'5 n' -a)t(n se d(-eren1a n' n!' re5 dhe !o ende 0odhur v!esht' trup(t5 por s(

p'r7'r's(t e d(-eren1's nu) +und t' ndryshohet n,a 0'v(!a5 por th!esht vend( (d(-eren1's shu+' t' vo,'0 'sht' ( 8+endur5 )'shtu 6' nu) du)et se )usht 0odh!e +undt' redu)tohet n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e n,a 0'v(!a.

S' shpe!t( 'sht' e +undur 6' a!o 'sht' p()'pa+!e p'r-or1ohet e d(-eren1's 'sht' +'tep'r n,a shu+(1a e p()ave s( -res)(n' e )'tyre p()ave5 not(1ea7(0(ty +' ( +adh (

da00(+(t n' 0'v(!e t' 0(dhura5 a6 ndoshta n!' p'r+70edh!e e p'rshtyp!en e p()ave t'+arra rradha( n' per(udh'n der( )u-((+e t' 1a)tuara ndodh. S' -und(5 pas5 natyr(sht5,!(thashtu nu) de)0aro( ende5 por n,a un(versa0(tet( ( sa! der( d()u n!' de)0arat' arsye'vend's(+5 raport( n' 0o!'ra +und t' !et'. do )rahas(+ ( dy +adh's(ve t' ndrysh+e+e +' t' su)sessh+e n'se ne su)ses n,a t' n!'!tat p!es' t' trup(t s( n' t' n!'!t'n )oh'(nterpreto!n' t' n!'!t'n ,!' +e t' ndrysh+e5 s( EH ;e7er the)suara dhe t' +7'shteturn,a ,!y)(+et5 dhe ashtu s(8 7'r( @$ap(tu00( K4 'sht' pohuar. Pra5 ne shoh(+ n!' da00(+t' vo,'0 +es dy pesha +' e 0eht' du)e rradha( peshon +e t' n!'!t'n dor'5 s( n' t'n!'!t'n )oh' +e duart e t' ndrysh+e. N,a 0'v(!a e )o+ponent've n' e)sper(+entet

tona5 por t' 0ehta d(-eren1a s(+u0tan p'r p()a t' ndrysh+e t' ret(n's !an' )onvertuarn' n!' t' n!'pasn!'sh+e5 p'r t' n!'!t'n ,!'. N' t' n!'!t'n p()'5 ra n' dr(t' vet'+a)o+a +' t' -ort'5 du)e r'n' shpe!t t' do7't dhe anas!e00tas5 dhe +' t' shpe!t' 0'v(!a'sht'5 a6 +' shu+' p()' ndodhur n' )oh'n e duhur n' )'t' su)ses(on n!'. *e,!(that'5)y shp!e,(+ der( +' tan( 'sht' vet'+ n!' +end s(.

T!etra 'sht' n!' n,a rrethanat t' 1(0at )an' nd()(+ n' sh()(+(t t' n!' ndrysh(+5,!er(+(n e p'r7'r'sve5 pa5 +e,!(that'5 0(,!( n' 0(dh!e +e (ntens(tet(n 'sht' ndryshuarn,a )ur ,!at!a 8do her' +7etet e )rahasuesh+e5 ashtu s(8 (shte +en!'her' e 6art' n,a-a)t( se a!o n' y!e shu+'5 s( edhe n' h(!e t' dendura )a provuar t'

v0e-sh+e. *e,!(that'5 n!' vend t' 0ehta 'sht' n' t' n!'!t(n (ntens(tet !o 0eht's(sht t'da00uesh+e n,a posht'5 s( n!' on' t' 0ehta. Sepse tan( )!o te+' 'sht' d(s)utuar +' n'deta!e n' $ap(tu00(n 335 )'shtu 6' un' nu) !a+ )'tu +' te! p'r )'t' 8'sht!e.

S' tret(5 a!o )a tre,uar se n!' e dh'n' ndrysh(+ re0at(v dr(ta 'sht' 7u0uar 0eht' )urt' ,!etur p'r7'r's(t e t(! n' to)' t' err't t' 0ehta s( n!' dr(t' n' n!' s-ond t' err't. $'turru,' nu) 'sht' e 7auar vet'+ n' p'rvo!'n +e shpreh!en e 6art' t' ra,o n' 0(dh!e+e ,!edh!en e n!' ose t!et'r n' n!' raport t' dh'n' n,a a( aparat -oto+etr()en,a 9=4 Han)e0 por ,!(thashtu )a ,!etur +e rast(n n!'!tat teste t' t!era -oto+etr()e5 t'1(0at nu) !an' 7otuar der( +' tan(.

9=4 veprat ra,o s5 reda)tuar n,a Han)e0.



S' -und(5 v're!t!e n' v(!(+ N' ana0o,!( ndryshe a)on(sht v0e-sh+e prest(,!(oe+es )atran dhe n,!yra5 )!o 'sht' n!' du)sh'+5 n,a )!o ana0o,!( t' ,!(th' rru,'n n,a)(1)(n,5 -a)t( 6' 0(,!( #e7er nu) s(,uron )'shtu 'sht' n' -ush'n e n,!yrave5 s(5+en!'her' pas )o+un()uar5 n' onat n' -ush' t'5 d+th5 t' n!'!tat da00(+e t'r'nd's(sh+e n' -re)uen1at !an' 0ar, n,a -re)uen1at e n,!yrave n' +'nyr'

propor1(ona0e. N' -a)t5 syr( +7ahet n' )u-(!t' e spe)tr(t n' (nterva0e t' n!' ndrysh(+(t' tret' t' vo,0a apo edhe t' +'dha pa) n,!yra5 +e,!(that'5 tran(1(onet r'nd's(sh+en,!yr' n' +'nyr' t' shpe!t' t' nd!e)ur n' -ush'n e verdh' dhe t' ,!e07'r 'sht' 6' t',!(tha -aat )a0(+tare n' +es t' verdh' dhe t' ,!e07'r n' (nterva0(n e n!' ,!ys+' ton evo,'0 !an' t' +7ushur +e n!er' s' 7ash)u 9>4 . Ra -!a0a5 )a edhe t' t!era5 nu) do t'd(s)utohet )'tu5 p()' n' t' 1(0'n ana0o,!( +es tone dhe n,!yra d'shton. 9?4

9>4 He0+ho01(t n' raportet e "er0. )ad. 3K??. S. ? --.

9?4 N' )ushtet e S. 3AA --.

2( 4o#"! 26( .

N' -ushat e sh'ndosh'5 'sht' e r'nd's(sh+e 6' t' 7'het da00(+( th!esht t(n,u!5 t'1(0at nu) )an' -usha t' 1a)tuar5 )u pasta! 'sht' th!esht -or1a s( d(8)a e +atsh+e n')ons(derat'5 dhe t(n,u!t5 n' t' 1(0'n varur n,a a+p0(tud' dr(dh!e5 shesh(n +e t' n!'!t(n-or1'n propor1(ona0e5 dhe ( -re)uen1ave dr(dh!e varur5 p'r t' t'rhe6ur n'p'r t' n!'!t'n+atet -(()(sht5 0art's( s(do+os du)e pasur parasysh. Raportet e -or1's 6' do t' !et' poa6 n' at' s( t' t!era5 t' 1(0at +und t' sh6yrto!' vet'+ 0art's(n' e -und(t. &e t'

p'r+70edh(+ par' -or1'n n' sy.

9A4 N' )ushtet e S. 3AW reda)t(+eve S. =A<>3L.

Ren dhe ;o0- 94 )an' n'n 0(n!' /(erordt<s' n' p'rputh!e +e +etod'n e rasteve edre!t' dhe e ,a7uar e)sper(+ente +7( nd!esh+'r(n' e vesh(t p'r d(-eren1at n' n(ve0 t'sh'ndosh' n' )urd(sur e n!' or' 6' (shte vendosur n' d(stan1a t' ndrysh+e n,a vesh(n'n +asa t' p'rshtatsh+e t' pun'suar. Reu0tat( )ryesor v(!on n,a e)sper(+entet etyre

94

9 r1h. H. 3K?A S. Po,,end 3K? /(erordt<s'. nn. :C/III.

UN'se dy v0era t' sh'ndosha e por Intens(tet( a7so0ut(sht shu+' e do7'ta per1eptuard(re)t pas n!'r(<t!etr(t5 )'shtu 6' s(,ur(a e G!y)(+(t rr(tet +e rr(t!en ndrysh(+ n'n(ve0et e t' sh'ndosha n' +'nyr' 6' v0erat e sh'ndosha n' raportet e &WW ; . (sh(n 9n'n t' ,!(tha rrethanat ndryshon(n n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e n,a n!'r(<t!etr( +ev0era t' sh'ndosha5 s(00en s( 3WW ; L95 nu+r( ( vend(+eve t' sa)ta te!)a0on vet'+ n!',!' e vo,'0 shu+a e rre+e dhe +7et( pavendosur U.

$!o pun'suar +e ,!y)(+et e )u!des(t +er(to!n' )ons(derat' s( she+7u! (0ustrues t'

7at(+(t t' +etod's s' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara5 dhe5 n' 6o-t' se a!o 'sht' p'rt' ardhur p'r t' +'posht+e n' )ons(derat'5 du)e tre,uar n!' s(,ur( re0at(v(sht t' u0'tn' n!ohur(n' e da00(+eve n' (ntens(tet t' sh'ndosh'5 !an' t' por !o t' p'rshtatsh+e p'r



t' vendosur +7( v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t ton'5 p'r sh)a) se ata nu) (sh(n t' dre!tuar n' 7ara(n' e d(-eren1's per1eptuar n' n(ve0e t' ndrysh+e t' sh'ndosha a7so0ute. Pasta!5e)sper(+entet e +'posht+e )an' t' 7'!n'.

$ur un' !a+ +e n!er'(t n!er( ar,'tuan e)sper(+entet -oto+etr()e p'r r'nd's(n' e+adhe t' n!' prove +' t' p'r,!(thsh+e t' &(,!(t /e7er(t5 pas e)e)ut(+(t t' t(!5 a( e

(+prov(uar e prov's p'r)ohsh'+ t' 0(,!(t p'r (ntens(tet(n e sh'ndosh' t' 7ara7art'+e aparatet e +'posht+e5 e 1(0a (shte 7'r' pa shu+' d(t' )osto du)sh'+.

!o )ons(ston th!esht n' n!' 8e)(8 pendu0(erenden 6' ,odet )und'r n!' p!at' n,a n!'-ryr' apo !o -ryr' su7stan1'. S( )y a)s 0av!err's (shte n!' ,!(0p'r' thur!e e -ort'5 du)e e)thyer n' vr(+a 7ron(5 n' +es t' dy5 h(pur +7( n!' "rette5 0(dhur 0art n,a n!' )ry6

pre! drur(5 shty00a. $uptohet5 1(0ado 6' 'sht' e 7'n +' t' r'nda apo t' 0ehta5 +und t' 7(e n,a n!' sas( +' t' +adhe apo +' t' vo,'0 nda! p!at' 8e)(8(t5 aparat( ( a-rohet +'shu+' apo +' 0ar,5 t' sh'ndosh' 'sht' )ons(deruar t' !et' -(()(sht +' t' -ort' apo+' t' do7't. ' n,a aparat( n' vers(on(n e sa! t' para )a pasur )u-(! t' onave,!edhore p'r 1a)t(+(n e 8do 0art's( p'rs'r(tur e 8e)(8(t5 e n!'!ta uartant (shte p'r t'

7'r' )o+pens(+ +e )usht d(sa shen!a paar n' 0art's( t' ndrysh+e n' an'n e aparat(tdhe 8do 0art's( p'rs'r(tur e 8e)(8 p'r1a)tohet n' )'t' +'nyr'. 8e)(8 (shte pre! drur(dhe she+7ur n' n!' sh(she 6e06( )atror. Tan( dy 0art's( e 8e)(8 u v((tuan5 e 1(0at(n,'00on +!a-t t' da00uesh+e dha se n!' )'+7' d(re)t n' pa!(s!e v'h,ues nu) (shte (,a7uar5 )ur a(5 pa e d(tur 0artes(5 e )'sh(00o( 6' ' (shte +' e -ort' por pa) da00(+ t'+!a-tuesh+e se n' 6o-t' se !u t' redu)tuar d(-eren1'n +e rreth ,!ys+'n e vend(+(t(shte ( pas(,urt dhe (shte raste p!es'r(sht e dre!t' dhe p!es'r(sht t',a7uara. t'her' v'h,ues( he6ur rradha( n' A5 395 3K hapat5 )'shtu 6' d(stan1a

-(00estar u rr(tur dy+7'dh!et'<-(sh n,a n!'!t'n aparat(t t' pa)t'n. N' se1(0(n n,a )'tod(stan1a5 ( n!'!t( e)sper(+ent u p'rs'r(t +e ato dy p()at d(sa her'5 t' 1(0at e

p'r1a)tuara ende t' n!ohur p'r v'h,ues(t n' on'5 por )(shte vet'+ ndrysh(+ shu+'( do7't para6(tur. ' 39 d(stan1a e v'h,ues(t5 (ntens(tet(n -(() t' sh'ndosh'n' 3 \ 3>> 7r(t'n 9K4 5 ashtu s( dhe nevo!a p'r t' hdu)et nu) d( shu+' p'r da00(+(n

vet'+ t' du)sh'+ p'rte! a-'r5 n'se a( vare! ndon!'her' n' -u6(n' a7so0ute t'sh'ndosh'. Por n' t' tre d(stan1a e v'h,ues(t +7etur e n!'!t' ,!y)(+(n po a6 n'+'nyr' t' s(,urt' dhe t' sa)t'5 s( n' a-'rs( t' a-'rt.

9K4 Se )!o do natyr(sht vet'+ n' 0(dh!e +e pun's(+(n e e)sper(+ent(t t' !et' n'a!'r t' 0(r'. *' s(p'r 'sht' 7'r' n' n!' hap's(r' t' +7y00ur.

Pra5 para n' d(sa +'nyra (shte +a)(n' dhe t' p'rp(6et t' do+osdosh+e du)e! e+arr' sa duhet n' )ons(derat' dhe reu0tat( n' +'nyr' vend(+tare 6' (shte p'r tu

pr(tur5 n!' +ode0 +' ( sa)t' +e n!' aparat t' nd'rtuar +e )u!des do t' 8o!' n' pareu0tate t' t!era. N' -a)t5 )!o 'sht'5 n' -a)t tre,ohet n' n!' sh)a00' shu+' t' +adhee)sper(+enta0e +e n(ve0e t' sh'ndosha n,a t' th!esht' p'r d(sa 6(ndra her' n'e)sper(+entet e +'vonsh+e /o0)+ann<s' 6' nu) !an' 7'r' +e n!' 0av!err's n' r'n(e5

por 0(r(sht n' n!' p!at' t' 8e0()ut n' r'n(e 7a00s 8e0()u n'n +asa t' nevo!sh+e dhe n'd(sa )a+ +arr' p!es'. N' )'to e)sper(+ente5 s( 0art's(a r'n(e5 s( ashp'rs(a ndryshuar etopa n' r'n(e5 s( d(stan1a e v'h,ues(t 7renda )u-(!ve t' ,!er' 0art's(t' r'n(e dhe



da00(+et e tyre5 por n' n!' sh)a00' vert()a0e p'r,!at' t' 1(0ave n,!ar!a )a ndodhur p'r1a)tuar sa)t's(sht. P'rve8 )'sa!5 +'nyra e+'r(+( dhe su)ses( ( e)sper(+enteve +e(sh p'rputhe!. *e n!' shu+'00o!sh+'r( t' n(ve0eve a7so0ute t' sh'ndosh' p'r)at's(shtraport( ( 0art's(t' r'n(e = sh-a6 ; > n!' raport t' 7ara7art' t' n(ve0eve t' sh'ndosha t'1(0at posht' +'posht+e der(v(+ ( p'r,!(,!et5 vet'+ t' +!a-tuesh+e p'r t' sh)a)to!'

n!' ndar!e t' 1a)tuar p'r dy v'h,ues +e ,!y)(+ t' +(r' 6' t' +arra +e Ren dhe;o0- Reu0tatet ndoshta pa!tohet.

@ëtu është një n!a ditar vëzh!imi n!urta përshkrimin e detajuar të eksperimenteveVolkmann4së.

"je ar prizmatik është maruar dhe vertikalisht vendoset në një #rette, i %ilimund të për5tohet n!a tre vida në horizontal. ë këtë pikë dy dyta janë ashkëlidhur,n!a të %ilat të dy krahët horizontale α , β zrazet. n!a lartësia %ilën dy krahët )hih,lejohet të jerë poshtë një top në ord, topi u kapur në mes të !ishtit të madh dhe

!isht tre!ues 6. maja e !ishtit tre!ues preku krahun e tij α ose β ., dhe pastaj !ishtat janë hequr me kujdes n!a njëri4tjetri në mënyrë të jerë topin kisha dy topa eashpërsisë të araartë, përmledhur një me të majtë, tjetra me dorën e djathtë përtë marr topin për përpjekjen e dytë, jo vetëm pas rastin e parë, apo për të pasur edhenë kërkim. "

"Më i madh në a5ërsi të vëzh!uesit dë!juar 5und në instrumentet e n!jarjes ishte metër, distan%a maksimale është / metra."

"Qartësitë asolute e rënies, të %ilët erdhën në krahasimet ndryshonte si * : . .+ "

"8esha e topat në rënie ndryshonte si .* 0rmm. : C.- 0rmm ....... "

"8ërpjekjet e shumta renda !jerësia e dallimeve të shëndosha tre!oi se G$(?$G&( dhe unë janë në !jendje të ëjnë dallimin me si!uri në nivelet e shëndosha, të an!azhuar për njëri4tjetrin si * : . sillen C ëse di5eren%a ështëreduktuar në raportet / : kështu ardhur = tashmë individuale !aim dhe më shpesh

pavendosmëri para vendimeve. "

"F$:G$1 @ontrasti ishte e !auar tashmë në përqindjen e * : C shumë shpesh, por kur ai me sa duket kishte ushtruar ndikim në rritjen e diskriminimit, sepse në 5und të një seri shumë të !jatë të vëzh!imeve ai dallohen nivele të shëndosha në

raportet e *. : C <do herë si< duhet, ndërsa ai ishte i !auar në 5illim shpesh dë!juar si duhet dhe pas !jykimeve të !jata ende U * të in5orma%ionit të rremë

!jatë 2 U * ëhen të drejtë. "

E)sper(+entet e +'parsh+e !an' 7auar n' par(+(n e +etod's s' da00(+eve vet'+t' du)sh+e dhe p'r sh)a) t' arsyeve t' 1e)ura +' par' +e an' t' )'sa! +etode nu)+und ndoshta t' arr(tur t' n!'!t'n +preht's( s( +etod' e t' dre!t's dhe t' rasteve t',a7uara dhe t' thot' ,a7(+5 testet n' +'nyr' t' a)onsh+e to)'sore +7eten pas )'to+etoda !an' ende t' d'sh(ruesh+e. Por n' ndrysh(+ !asht'a)on(sht t' +adh t'

n(ve0eve a7so0ute t' sh'ndosha 6' )(shte vend n' e)sper(+entet e 7'ra5 ata !an')r(t()e t' +!a-tuesh+e p'r v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t n' p'r,!(th's(5 dhe a!o +und t' +' t'+'nyr' n!' dev(!(+ ( vo,'0 ( n!'!t' t' !et' e +undur 7renda )u-(!ve t' testeve t'



pun'suar5 pa n!' pro7a7(0(tet t' t(00' e !ust(-()on at'.

Do t' (shte e do7(sh+e p'r t' shtuar +' shu+' ,!'ra ,!at' 6' do t' p'rdoret n'e)sper(+ente t' )'t(! 00o!( aparateve dhe teor(n' e tyre.

S1ha-hut0 9L4 )a par' n!' (nstru+ent +e topat n' r'n(e p'r t' +atur nd!esh+'r( t'

t(n,'00o!' ( -ort' thuhet5 +e,!(that'5 e n!'!ta p'rdoret vet'+ p'r +at!en e nd!esh+'r(s'a7so0ute.

Jo +' pa) 0av!err's sh'ndosh' tash+' 'sht' p'rdorur p'r t' t'rhe6ur p'r )'t'6'00(+ n' p'rdor(+. Itard =W4 )a t' t(00' n!' t' heto!' nd!esh+'r(n' e vesh(t sh'r7yer n's'+und!et e vesh(t +e e+r(n )u+eter5 ( 1(0( p'r7'het n,a n!' unaa h(pped 7a)r(t5varur 0(rsh'+ n' n!' sh)op t' n,r(tur n,a n!' )o0on' n' n!' +a)(n' p(edesta0et5 dhe)und'r t' 1(0at ,reva 0av!err's5 0art's( t' 1(0ave +atet n' n!' raportor.

9L4

7hand0. d. "IER. )ad. /II. 9 7th.=W4 ;ort Geh0er<s'. rt. D',!(+(. S. 393

#n' vet' )a+ +' 0e!on( t' sh)rua! n!' 0av!err's t' dy-(sht' +e sh)a00' t' sh'ndosh'har)5 )u dy 0av!err's )re!t's(sht (dent()e t' nd'rtuara n,a t' dy an't )und'r n!'

propoo! t' trash'=34 +und( *e,!(that'5 der( +' tan( nu) ,!endet ende )oh' p'r t' 7'r' e)sper(+ente +e t'.

=34 *e dru un' )a+ 6en' n' ,!end!e p'r t' +os arr(tur t' n!'!t(n t(n,u00 p'r t' dy pendu0u+s.

P'r-sh(r!a e n!' teor( t' (nstru+enteve

!o 'sht' ,!etur 0eht's(sht se )ur n!' trup a!o 7(e n,a r'n(e t' 0(r' ose s( n!' var'sen' n!' trup t!et'r5 (ntens(tet( ( sh'ndosh' 6' da0(n n,a pro1es( ( raportet p'r7'r' e 0artat' r'n(es dhe pesha e trup(t 7(e 'sht' =945 sa ( p'r)et Nd()(+( ( re(sten1's s' a!r(t+und t' ne,0(hohet dhe sh)a00a e r'n(es s' ndon!' nd()(+eve t' t!era sh6et'suese.

=94 S1ha-hut0 'sht' (ntens(tet( sh'ndosh' 'sht' propor1(ona0 +e rr'n!' )atrore

t' 0art's(s' r'n(e t' trup(t t' sh'ndosh'<+arr!es @*yn(h. 7hand0. /II. S. 345 t'1(0(n un' nu) +und t' ,!e!n' +en!'her' pas +7( pre!ardh!en e +'posht+e.

N' -a)t5 -or1a e sh'ndosh' 'sht' propor1(ona0 +e )atror(n e a+p0(tud' 0')und!e t'trup(t osh't(+' a+p0(tud' 0uhat!e e trup(t osh't(+' 'sht' +e t' )a0uar @s(pas-or+u0ave t' n!ohura4 propor1(ona0e +e shpe!t's(n'5 ,r(+1at n,a po(ta e tyre t'e)u(0(7r(t5 pra e n!'!ta5 t' 1(0at ata !an' 0ar,uar pre! sa!. $!o 'sht' n' )ushtet +70edhure shpe!t's(s' +e t' 1(0'n ,odet trup(n n' r'n(e dhe pesh'n e sa!. Shpe!t's(a +e t' 1(0'n1'non trup(t5 d+th5 shpe!t's(n' p'r-und(+tar t' rast(t t' t(!5 n' p'rputh!e +e 0(,!et e,rav(tet(t 'sht' propor1(ona0 +e rr'n!' )atrore t' 0art's(s' s' r'n(es. Pranda!5shpe!t's(a e -und(t 'sht' propor1(ona0 +e )atror(n e at' 0art's( t' r'n(es5 dhe p'r )'t'



arsye 'sht' edhe shesh( ( shpe!t's(s' +e t' 1(0'n ,r(+1at 0'v((n 0ar, n,a po(ta p!esat!et'r5 dhe )'shtu 6' )y rast 'sht' propor1(ona0e +e 0art's(n'. ' n,a a!o 'sht' en!ohur tan(5 nu) 7'n da00(+ s( +e shpe!tes(ne p'r-und(+tar n'se n!' or,an ( 7(e

p'r+es 0(r'<v!esht' apo sht(,!et shtre+7'r p'r+es n!' 0art's( t' 1a)tuar5 )'shtu 6' !u+und t' sh(hn( v'h,(+(n e +'parsh+e ashtu s( 8e)(8 ( rast(t5 0av!err's @du)e

supouar -'r)(+ n' a)s s( van(sh(n,0y4 p0()on( s( n!' trup t' 0(r' n' r'n(e. Ju duhetvet'+ n' 6o-t' se t' dy ro!e 6' t' n!o-to!' or,an(n n' r'n(e p'r t' -(00uar n!' shpe!t's(n'se -un)s(on( ( spe1(-()uar ( (ntens(tet(t t' sh'ndosh' duhet t' !et' e v0e-sh+e n'0art's( r'n(e. Re(sten1a e a!r(t pr(tet n' 0art's(t' r'n(e t' u0't dhe shpe!t's( n' t' 1(0'nata do t' vepro!n'5 n' p'r,!(th's(5 +' shu+' +und t' ne,0(hohet5 )ur t' ap0()on(avantah )ur n!' trup n' r'n(e.

N,a /or(,e+ e 6art' se -or1a e sh'ndosh' n' 0av!err's t' sh'ndosh' !o n' )ushtet e)'nd 0art's( ϕ p'r t' 1(0'n 8e)(8 n,r(het +7( p()'n +' t' u0't t' 0av!err's(t5 por 0art's(a

vert()a0e5 pra n' )ushtet e stad(u+(t5 pas s' 1(0's (nstru+ent( +undt' !et' e 7ara7art' p'r t' d(p0o+(+(t. P'r she+7u005 6' )os(nus ( >? ,rad' 7ara7art'

+e W.W dhe )os(nus pre! LW _ eshte e 7ara7arte +e ero5 at'her' pas )'sa!raport( ( n(ve0eve anore )'to dy 0artes(5 3<W5W W59L=<3 ose naheh(n s( = der( n' 3W&art's( )'nd AW _5 LW _5 3KW _5 6' )orrespondon +e n!' raport pre! n(ve0eve t'sh'ndosha ` ; 3 ; n' 9 P'r sa )oh' 6' 0art's(a nu) e )a0on AW _5 e +und t' p'ra-ruar(ntens(tet( sh'ndosh' 'sht' propor1(ona0 +e )atror(n e vendosur t' n!'!t'5 )'shtu 6'n!' 0art's( t' dy-(sht' )at'r her'5 tre-(sht' n'nt' her' +e (ntens(tet t' sh'ndosh')orrespondon naheh(n ==4 .

==4 $!o rr!edh n,a -or+u0a e n!ohur < et!

$'tu !an' dy tavo0(na t' vo,0a5 t' 1(0at ( !ap(n )orrespondon +e n,r(t!en e n!'0av!err's t' sh'ndosh' n,a W _ der( n' LW _ n' n(ve0e t' sh'ndosha dhe anas!e00tas5n'se trash's( 'sht' vendosur n' LW _ 'sht' e 7ara7art' +e 35WWWW @Ta7e0a I4 ose 3W @n'Ta7e0'n II4. N' 3KW _ at'her' 'sht' dy her' +' e +adhe sa n' LW _5 dhe t' ,!(than(ve0et n' 0art's( +(d(s LW _ dhe 3KW _ nd'r+!et r'n(es )'tu5 !u nu) do t' 0eht' t'

7atohet n!' 0av!err's n' 0art's( +7( LW _.Tabelat "ë marrë!hë"iet "ë mes "ritje" e "jë la&jerrës të shë"!oshë !he të

i"te"sitetit të shë"!oshë.

%. %%.

E0evat. For1a E0evat. For1a For1a E0evat. For1a E0evat.

LW _ 35WWWW >? W59L9L 3W LW5 WW = >?5 ?

K? _ W5L39K >W _ W59=>W L K> _5

9A

9 =A _5 K

KW _ W5K9A> =? _ W53KWK K K _5 3 9? _5 K>



>A

? _ W5>39 =W _ W53=>W 9 _5?>

` 3 o5 3L

W _ W5A?KW 9? _ W5WL= A AA _5

>9

39 _5 L

A? _ W5?> 9W _ W5WAW= ? AW _5WW

3 \ K L _5 W

AW _ W5?WWW 3? _ W5W=>3 > ?= _53=

3 \ 3A A5 >3 _

?? _ W5>9A> 3W _ W5W3?9

?W _ W5=?9 ? _ W5WW=K

N' 0(dh!e +e -ush'n n' t' 1(0'n -re)uen1a dr(dh!e 'sht' p'r,!e,!'s p'r +adh's(n' e

st(+u0(t5 !an' !asht' de)0arat's s' p'r,!(thsh+e /e7er(t se5 1(tuar edhe n,a ;e7er5(n-or+a1(on( De0eenne e para por n' v'h,(+et e t(!5 s(8 e )a+ 7(ndur veten etra)tat t' t(! or(,!(na0e )an' t' 7'!n'5 n' )ryesore5 +' tep'r n,a -a)t( se dev(!(+e n,a

past'rt(n'5 as n' )'t' apo se (nterva0( 00o!( @un(son5 o)tav'5 pest' u. .4 !an' t'da00uesh+e5 s( t' n'se dev(!(+( n,a 7ara(n' e dy tonet n' t' n!'!t'n tre,ues(t e-re)uen1ave apo n' n(ve0e t' ndrysh+e t' s' n!'!t's sh)a00' ton du)et e +adhe5 e 1(0a'sht' pyet!a e v'rtet' t' 0(,!(t #e7er. Nd'r)oh'5 )a n!' nevo!' p'r )on-(r+(+ t' 0(,!(tn' )'t' dre!t(+ !o vet'+ testet spe1(a0e pas( a!o 'sht' e th!esht' dhe t' thot' de)0arat'a6 -a+')e6 t' Gehres +u()ore 6' raportet e 7ara7arta t' -re)uen1ave 6' (

)orrespondo!n' n!' s( t' 7ara7art' d(-eren1' ton per1eptuar n' o1taves t' ndrysh+e5)'shtu 6' )t( s( dre!tp'rdre!t' t!et'r +und t' +7a!' provuar d()u edhe p'r da00(+e t'+'dha. G!(thashtu5 Eu0er5 Her7art dhe Dro7(s1h )an' to ,e-u2t n' ana0(at e tyre+ate+at()ore t' tona0.

I pyetur d(sa n!er' +e sean1a t' +(ra +u()ore +e pun's(+(n e rast(t t'e)sper(+enteve +e n!' 0av!err's pre! drur( t' sh'ndosh'5 e 1(0a u hap n' dru5 n' 6o-t'se ata nu) ver+1hten n!' )rahas(+ +e raport(n e n(ve0eve t' sh'ndosh' n' >? _ dheLW _ +e n!' raport 7ara(+ t' p(t1hes. D(sa !an' de)0aruar t' paa-t' por )a6 t'8ud(tsh+e t' +!a-tuesh+e5 votuan +'5 e 1(0a n' n!' )rahas(+ !an' +arr' @t' pavarur

n,a n!'r(<t!etr( dhe pa e d(tur se n,a ,!y)(+et e t' t!er've d(8)a45 at'her' 7(en da)ord+e t' )rahasuar raport(n e n!' t' )at'rt. Por un' do t' !ap n' )'to teste n' vet'+

pun's(+(n e tyre t' +'parsh+e t' pap'rpunuar dhe rast'sor e +' pa) d(8)a se se)onsensus( nu) (shte pa p'r!asht(+5 dhe t' +7a!' veten ende p'r shu+' ed(s)utuesh+e n'se n!' )rahas(+ t' dre!tp'rdre!t' +es raportet e (ntens(tet(t dhe0art's(s' n,a nd!en!a -are p'r t' n!err'. N' ndodh ndon!' n,!ar!e5 reu0tatet e )'tyree)sper(+enteve n' po(t(ve n,a Ren dhe ;o0-5 s( /o0)+ann +or( n' t'5 pas( 6' !unu) da00(+e t' pr(rur +' tep'r t' r'nd's(sh+e n' n(ve0et e 'r(t @= ; 3W4 p'r t'v0er'suar s( t' 0art'.

E n!'!ta +arr'dh'n(e (shte (nteresante p'r +ua n,a n!' +u()ant @v(o0(n' /(rtuo'tv. ;as(0es)(4 p'r t' d',!uar -!a0't5 !u )en( pasur p'rvo!a n' -est(va0e )'n,'



Rhe(n(s1he se n!' )or pre! >WW 'ra +esh)u! !o n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +' t'-ort' p'rshtyp!e se sa du)e 7'r' 9WWth

3( pesha. 37(

*!etet e +etod's s' da00(+eve vet'+ per1eptuesh+e +arr' reu0tate ;e7er<s'5 )u

)on-(r+(+( ( par' ( 0(,!(t ton' 'sht' e nevo!sh+e n' -ush'n e P'rp!e)!et pesh' tash+' !an' p'r+endur. P'rp!e)!et e t(! p'r t' pasur +er(t'n e ve8ant' 6' +e n!' p!es' t' sa!5nd!es( pres(on( ( 0')ur's 'sht' ( ndar' n,a nd!en!at +us)u0are5 dhe reu0tatet e -(tuaran' )'t' +'nyr' )an' 6en' n' )rahas(+ +e ato t' +arra +e pretend(+et e p'r7ash)'tat' t' dy nd!es(5 +e,!(that'5 pas( p'r veten t(+e *etoda e e)sper(+enteve raste dre!t'dhe e ,a7uar t' pa,uar5 t' 1(0at ne do t' -0as(n n' ho00's( +' t' +'dha n' te)st(n e+'te!+' t'5 'sht' du)e u hv(00uar n'5 n' t' ,!(tha p()at e peshave )rahas(+5 0(dh!e enatyrsh+e +es dy nd!es(ve t' 7'!n'. N!' ndar!e e sa)t' e t' dyve (shte n' -a)t !o edhee)e)utuar s(pas +oda0(tet(t t' pro1es(t5 por u sh-a6 n!' prov' t' p'r7ash)'t t' 0(,!(t

p'r t' dy!a5 du)e pasur parasysh sa)t's(n'5 ( 1(0( pre+to( +etod' e do7(sh+e edhe)'to p'rp!e)!e )an' 6en' !o +' pa) p'r stud(+(n e +etod's se p'r e)a+(n(+ 0(,!(

p'r1a)ton.

=>4 N' )ushtet e S. 3A>5 3KA<3LL. R(sh()(+( S. 3AK<3=5 =?K<=A.

P'r t' )uptuar(t e +'posht+e 'sht' n!' re-eren1' +e at' shpesh do t' !et' enevo!sh+e5 a!o 6' 'sht' th'n' n' )ap(tu00(n +7( e)e)ut(+(n e +etod's5 pa 6' un'+endo! se 'sht' e nevo!sh+e p'r t' ardhur p'rs'r( )'tu n' deta!e +7( t'. N,a anat!et'r5 d(sa d'sh+( dhe she+7u! (0ustrues do t' ,!endet n' at' 6' 'sht' th'n' at!e

posht'.

Ser( )ryesore (+ test n' te+'n n' -!a0' !an' dy5 dy duar dhe n!' @+e t' dre!ta dhe&e-t en,(neered posa8'r(sht4 +e n!' dor'5 e 1(0a5 s( t' )rahasuesh+e5 n'p'r+!et n!'ser( pre! ,!asht' pesha )ryesore5 =WW5 ?WW5 3WWW5 3?WW5 9WWW5 =WWW ,ra+ )ryer p'r

pasur reu0tate shu+' t' 6'ndruesh+e. Nu+r( n!' dor' 'sht' n' tetor dhe n'ntor 3K?At' pun'suar dy duar n' dh!etor 3K?A dhe !anar 0K?. Rrethanat e e)sper(+enteve t' dyser( (sh(n rrethanat nor+a0e t' spe1(-()uara n' p'r,!(th's(. N' +'nyr' t' ve8ant'5 pasv'h,(+eve n' 0(dh!e +e )'t'

Se1(0( n,a t' dy ser( p'r7'het n,a =9 d(t' e test(+(t +e 39 d(v((onet e A> (ta0() n'

t' ,!(th' =9. 39

. A> 9>.?A e)a0t(+ t' th!esht' apo raste. P'r 8do pesha)ryesore 8 (sh(n @du)e ndryshuar per(od()(sht4 dy p!es' t' da00uesh+e s( shtes'

raport( pesha ? ap0()uar5 p'r)at's(sht W.W> dhe W.WK P 8. pesha -und(t shtes' +und t'du)et e +adhe5 por !an'5 s( !u +und t' 7(nd' veten e ta7e0ave t' +'posht+e prov'5edhe raste +!a-t t' rre+'5 e 1(0a 'sht' e 0(dhur +e an' t' +etod's s' p'rsh)ruar5 se1(0(@00o,ar(tur n' 9 raste45 n' )rahas(+ +e n!' ashensor t' th!esht' t' dy-(sht'5 n' vend set' !ust(-()uar p'r t' p'rs'r(tur p'rs'r( dhe Her(e,en5 )u ? W.WK P d'sh(ron p'r t'o-ruar raste v'sht(r' edhe t' rre+e . N' 8do ,!y6 t' 39 d(t' . A> AK 0art's( (sh(n t',!(th' A pesha )ryesore5 se1(0a n' dy se)s(one t' A> p()at5 t' ,!(th' +e t' n!'!t'n

propor1(ona0e ? testuar5 dhe )!o vet'+ pas d(t' ose !av'5 s(8 tre,ohet +' posht'5ndrysho(. !o (shte ,!(thashtu p!es'r(sht n,a d(t' n' n,!(t!e @ 4 Dhe 7r(t'se @ ° 4 paso!at pro1edura0e t' peshave )ryesore. $'shtu5 n' se1(0(n n,a dy ser( e testeve p'r



se1(0'n n,a ,!asht' peshave )ryesore p'r t' ,!(th' =9 . 39K >WLA 0art'son oseraste 9W>K +e ? I W.W> 8 dhe po a6 shu+' +e ? W5WK 8 3W9> pre! tyre dhe sa +'shu+' ↓ . N' ser(n' +e dy duar 39K 0art'son 8do d(t' +e 8do pesha )ryesoreu in%ontinuo pun'suar n' vahd(+ duar or(entuar A> n' t' +a!t'5 A> n' t' d!atht'5 +endrysh(+(n e +a!t' apo t' d!atht' 7'r( -(00(+(n d(t's. N' ser(n' +e dy duar (shte pas

dy d(t'sh5 +e n!' dor' vet'+ pas 8do tet' d(t' n' +es ? W.W> 8 dhe ? W.WK 8 ndryshuar. $!o )a )ryer ndrysh(+(n 6' n' ,rup +e dy duar v0erat nd!esh+'r(

p'r t' dy ?'s !an' +!a-t t' n,!ash+e5 n' +'nyr' 6' )!o ser( +e n!' )on-(r+(+ t' 0(,!(t+und t' sh'r7e!'5 pas s' 1(0's raport( ( t' dre!t's p'r t' nu+r(t t' p'r,!(thsh'+ t'

rasteve t' +adh's(s' s' ? n' nd!esh+'r(n' e vahduesh+e h varet =?4 5 nd'rsa )ynu) 'sht' rast( ( dor'ohet n' rresht(n )u !av' +e W5WK 8 re0at(v(sht v0erat +' t' u0'tand!esh+'r( sesa W.W> 8 !ap at' n' v're!t!e @$ap. K4 n' ndodh. Por n' 0(dh!e +end()(+(n e +adh's(s' s' the)s t' ve8ant' n' v0erat d(+ens(ona0e5 a!o 6' 'sht' e

r'nd's(sh+e )'tu vet'+5 +e n!' dor' 'sht' +!a-t e )rahasuesh+e +e veten e t(! s( dyduar.

=?4 $y 0(,! 'sht' n' p'rputh!e +e d(s)ut(+(n n' $ap(tu00(n t' +arr'dh'n(es s'

v0erave p'r t G? shprehur n' trye'n ton' The+e0ore t' N!er(ut5 e 1(0a pasn!' dop(o ? a dy-(sht' t 'sht' )ur nd()(+et p, q !an' e0(+(nuar.

#n' do tan( n' radh' t' par'5 p'r t' -(00uar +e t' th!esht'5 n'se !o +' ( sa)t'5

+etoda e p'rdor(+(t t' )'sa! ser(e t' v'h,(+eve5 nu+r( ( p'r,!(thsh'+ ( rasteve t'sa)t' r p'r the)s t' ndrysh+e 8, t' p'r1a)tuara n,a d(sa rrethana t' +'dha5 por pandar!e t' )at'r rasteve )ryesore dhe pa redu)t(+ t' sa)t' +etr(1s5 d+th5v0erat t G?, e 1(0a +und t' 00o,ar(tet pre! sa!5 +ad!e pa n!' p'r00o,ar(t!e ereu0tateve t' pranuesh+e )ryesore n,a raportet e )o+7(nuar p'r t' ,!(tha n,!ar!et)ryesore nu+ra dre!t' edhe r do t' t'rh(6en5 se tra!t(+( ( rrept' ( ser( vahdo!n' as,!'nu) do t' !et' n' ,!end!e t' p'r7a00o!' p'r t' v'n' n!' pa) +' e +preht' se reu0tate t'n!'!ta.

N!'s(a e pesh's t' p'rdorura n' v(!(+ 'sht' )udo e )orn(a.

P'r t' 6en' n' )upt(+(n e nu+rave n' ta7e0at e ardhsh+e nu) )a dysh(+5 un' !ap t'n!'!t'n ,!' n' +'nyr' t' 6art' p'r nu+r(n e par' t' ta7e0's s' par'. Nu+r( A39 n' 8 =WW5 ? IW5W> 8, n 3W9>5 thot' se n' n!' pesha )ryesore =WW ,ra+ dhe n!' peshashtes' W.W> ( the)s(n5 n' +'nyr' 6' 39 ,ra+5 nu+r( ( rasteve t' sa)t' t' t' ,!(thad(t've5 )u pesha )ryesore n' n,!(t!e 6'00(+ @ 4 Jan' ap0()uar5 (shte A395 nd'rsa nu+r( (

p'r,!(thsh'+ ( rasteve t' dre!t' dhe e ,a7uar s' 7ash)u5 (shte n' t' n!'!tat rrethana n'3W9>5 pas s' 1(0's nu+r( ( rre+' 3W9><A39 >39 (shte. Pas )'sa!5 nu+rat e +7etur evet' "edeutun,der do t' )uptohet. Nu+rat r vert()a0e )o0ona shu+a 6ar) ta)on )urs> her' n nu+rat n' )o0on'n e ve8ant' p'r d( >WLA5 s( 0(n!' du)e -(00uar s(8 u tha s( r (

)o0onave > spe1(a0(tet( vert()a0e !an' shtuar n' -(na0e shu+' )o0onavert()a0e +e,!(that'5 d',!o( nu+rat r shu+a hor(onta0e )o0on'n e -und(t A her' n t'nu+rave t' ve8ant'5 pra A3>>5 s( r, e 1(0a p'r A 84së !an' n' t' n!'!t'n )o0on' vert()a0e



!an' shtuar n' )o0on'n e -und(t hor(onta0e tota0e.

%. "#mri i raste&e të !rejtë r &e"!os#r !y !#ar .

8 n 3W9> Su+@ n >WLA4

d W5W> 8 d W5WK 8

↓ ↓

=WW A39 A3> 3> 9W 9AAW

?WW ?KA A>L W3 W 9A>=

3WWW A9L AA > ?= 9LA

3?WW A=K AK= K33 K3 9L3=

9WWW AA3 AK9 K9K LK 9LAL=WWW AK? A?W K=L K3K 9LL9

Tota0@ n I A3>>4

=K33 =L>? >A>W >? 3A.L=

%%. N#mri i saktë i raste&e r të "!ryshme me "jë !orë.

8

n I ?39 Su+

@ n >WLA4d W5W> 8 d W5WK 8

*a!tas T' dre!tat *a!tas T' dre!tat

↓ ↓ ↓ ↓

=WW =?9 == =>> =3K =K =9 =KA =>9 9K=K

?WW ==L ==9 =>K ==? =K= >W9 >3= =AA 9L3K

3WWW =9? =>= =K9 =KK =K= >39 =KL >99 =W>>3?WW =?= =?K =3 =K= >WA >3A >=? >=W =3?9

9WWW =K =?= =AL =K9 >3= >3K >3> >93 =3>K

=WWW =A =>= =A> =KA >9A >== >9L >=K =3KA

Tota0@ n =W94

933> 9WAA 93K 93L9 9=LK 9>?= 9>AA 9>3L 3K.9KA

#n' )a0o!' +'5 6' nu) ( p'r)as(n )'tu5 t' ,!(tha d(s)ut(+et p'r d(vers(tet(n ereu0tateve t' )'tyre ta7e0ave s(pas rrethanave t' ndrysh+e @s( +adh's( t' ndrysh+et' ?, p'rdorn( +a!t' dhe t' d!atht'5 dhe ↓ 45 e 1(0a 0eht' +und t' v'ren( ato5 dhe do t'



nd(6et p'r t' tra!tuar +' ho00's(sht n' U+etodat e +at!esU. $'tu ,es1hahe spe1(-()(+(ne reu0tateve s(pas rrethanave5 )ryes(sht vet'+ n,a posht'5 n' +'nyr' 6' t' tre,o!n'se nu+r( ( n,!ar!eve t' v'rteta r n' 0(dh!e +e peshat )ryesore 8 n'n t' ,!(tha rrethanatt' nd!e)(n n!' p!ese t' )ons(deruesh+e t' n!'!t(n )urs t'5 6' rr(tet n,ada0' +e peshat)ryesore5 dhe )u e+phases 0arta5 9WWW dhe =WWW ,ra+5 ndrysh(+e vet'+ pa) +'

shu+'. N'se !u )en( +arr' )'t' )orresponden1' p'r )ushte t' ndrysh+ee)sper(+enta0e n' sy5 )'shtu 6' !u +und t' v'h,o!n' +' te! tota0 )o0ona vert()a0e p'r-und(+tare5 t' 1(0at n' t' dy ta7e0at p'r n >WLA !ap(n nu+rat e duhur p'r peshat(nd(v(dua0e )ryesore.

N'se tan( 0(,!( t' ,!en( t' provuar dre!tp'rdre!t dhe p()'r(sht +e an' t' )'tyre p'rp!e)!eve5 )'shtu 6' do t'5 du)e pasur parasysh -a)t(n se )udo ( n!'!t' raport( ( pesh's shtes' 'sht' peshat )ryesore5 t' ,!(th' nu+rat r p'r the)s t' ndrysh+e !o vet'+t' p'ra-'rta5 por t' !et' sa)t's(sht e n!'!t'. $y nu) 'sht' rast(. *e,!(that'5 'sht'dev(!(+( ( -or+(+ t' t(00' p'r e)sper(+ent( ende +7etet ( 0(,!eve5 po a6 pa) p'r t'

)'r)uar p'r n!' dev(!(+ t' v'rtet'5 )ur dev(!(+(5 ( 1(0( e )e+( ,!etur n' )u-(r(n +' t'u0't n' -ush'n e per1ept(+(t t' dr(t's5 por vet'+ n' +'nyr' dhe p'r n!' shu+' t'spe)tet ana0o,e s( n!' )'r)es' e 0(,!(t. S( ne n' nd!es( e dr(t's e 1(0a5 edhe pa 6as!e t'dr(t's e !asht+e 'sht' p'r ata p'r t' +arr' e)(stuese5 dr(t' n,a1+(+ 7rendsh+e +e-atur'n5 )'shtu 6' )'tu edhe pa n!' pesh' t' !asht'+ 8 n!ohur5 e n!'!t' p'r n,a 0art's(an' +e pasura5 pesh'n e )rahut dhe 8do vesh!e 6' +7u0on @ E)sper(+entet e +(avet'+ sh(rts0eeves vo,0a =A4 . Dhe s( 0(,!( +und t' )on-(r+o!' d(re)t (sh<terr(toret e,!y)(+(t vet'+ n' p'rputh!e +e5 s(8 +und t' !et' 0'n' pas dore 7rendsh+e sh()(+()und'r !asht+e5 s( n' -usha t' t!era vet'+ n' p'rputh!e +e5 s( +o+ent(n pesh' e n'

rr(t!e dhe n' t' n!'!t'n n,r(tur )rahun )oh' )und'r pasura pesh' +und t' ne,0(hohet.=A4 P'r +' tep'r5 )!o +7etet e d(s)utuesh+e5 nu) duhet t' +erren parasysh +ed(sa v0era der( n' 8-ar' +ase pres(on(n e a!r(t n' 0')ur'5 por )!o du)et se n'+'nyr' p'r t' th'n' n' trup +e )o+pensuar.

Rea00y pse5 ne shoh(+ n' +es(n e peshave tona +' t' 0arta )ryesore vet'+ n!'dev(!(+ shu+' t' par'nd's(sh+e n,a )'r)esa e 0(,!(t5 dhe natyr(sht e p'r,!(thsh+e edev(!(+(t n' )upt(+(n n' t' 1(0(n a!o +und t' pr(tet pas n!' )on1ept(+ t' +'parsh'+5

d+th5 nu+rat e duhura n' rr(t!e d(8)a +e 8. &e p'r)at's(sht n,!(t!e n' +adh's(e+phases 8 ,!(th+on' e n!'!t' a7so0ute Shtes' jë v(rtyt(n e r+,e(1htes s' 7ash)u5 +e,!(that'5 ? th!esht propor1(ona0 +e 8 rr(tet5 s( n' e)sper(+entet tona 'sht'rast(5 natyr(sht5 7(e , 8-ar' nu+r( e dre!t' varet n,a +' t' +adhe5 n' var's( +'shu+' jë t' 8 hdu)et n' p!es'tues5 pra5 +' ( +adh 8 vetvete5 dhe 'sht' (+re)u00uesh'+ )onstante n,a n' p()at )u 8 'sht' 7'r' +!a-t e +adhe se jë nu)

+und t' por t' ,!(th' t' v(!n' n' )ons(derat' ashtu s(8 tre,on p'rp!e)!en.

N' pesh' !o t' pap'r-(00sh'+ t' )rahut5 6' n' -(00(+ +und vet'+ t' v(n( re se rr(t!a5

peshat )ryesore t' =WW<=WWW ,ra+ +arra n,a !o n' n!' a)rua0e edhe +' t' -ort' enu+rave -(tues +e rr(t!e 8 !an' t' n!ohura5 dhe n' ve8ant( se nu) )a n' tran(1(on n'+es t' dy peshat e vo,0a )ryesore =WW ,ra+ dhe KWW 'sht' e du)sh+e5 )u edhe n' ser(



+e dy duar n' vend tre,on n!' r'n(e t' vo,'0. Por )!o ano+a0( -und(t -(00(+(sht pavendosur n' t' 1(0'n un' t' )thehe+ +' von'5 )'shtu 6' 'sht' s' par( nu) duhet t')ons(derohet s( ,!(dhet se 7arra e )rahut +e pesh'n e vet 'sht' p'r t' s!e00' n' t'n!'!t'n +'nyr' n' t' nda0uar5 pas( )!o e ,e-,tes pesh' t' !asht'+ dyt' 'sht' n')ons(derat' 6' pesha h(6et 8 n' -und t' )rahut 0ev'5 -or+at e )rahut t' n,r(t!es5

vepron5 e 1(0a vepron n' 1entro(det t' pesh's )rah ( )rahut por n' n!' sh)urt'r5 ( 1(0(vo,'0on +o+ent t(! propor1(ona0 s' tret(5 se sht(+( ( )'t(! +o+ent( p'r +o+entete 8 'sht' vet'+ p'r nd!en!'n e +us)u!ve5 por !o p'r nd!es( t' pres(on(t t')ons(derohet 6' vet'+ pesh'n e 8 5 por !o pesha e )rahut vepron oppress(ve0y n'0')ur' S' )at'rt(5 +' n' -und5 se nu+rat e dre!t' e ta7e0ave t' +'parsh+e ende nu)0e!o!n' +as'n e sa)t' t' nd!esh+'r(s'5 por vet'+ p'r t' par' rresht t' nd!esh+'r(s' n'n,!(t's +e peshat )ryesore ,!(thses(. !o 'sht' )'tu5 n' -a)t +!a-t t' asa! 6' 'sht'shp!e,uar n' )ap(tu00(n K dhe n' +'nyr' t' ve8ant' 'sht' -a)t( ( p'r+endur n')ons(derat' se nd()(+( ( )oh's s' n,r(t!es p n' +adh(+ t' 0art' t' the)s rr(tet5 dhe n'

)'t' +'nyr' s(pas v're!t!e n' Se)t(. K e 7'n shu+'n e rasteve t' duhura d(s( +' t'vo,0a se sa a!o do t' !et' pa )'t' e-e)t nd'rhyr's t' rast(t5 n' +'nyr' 6' nu+rat eduhur n' the)s +' t' 0arta do t' (shte pa) +' e +adhe5 pa) +' t' d(-eren1uarad'shtuar n,a t' u0't pa )'t' 8rre,u00(+5 n' -a)t. $!o 'sht' )ons(deruar ve8an'r(sht p'r

peshat shtes' vo,0a W.W> 8, +e,!(that'5 )und'r +' t' +adheW5WK 8 nd()(+( p re0at(v(sht +' hdu)et. $'shtu 6' !u )en( n' ,rup +e dy duar p'r

peshat )ryesore 3?WW dhe =WWW s( n!' -(,urat v'rtet' n' W.W> 8 Su++a n' 3=93 dhe3==?5 n' W5WK 8 5 por n' 3?L9 dhe 3A? +e n!' dor' ashtu s( n' W.W> 8 5 nu+rat 3>A?dhe 3>AW W.WK 8 3AK dhe 39A5 d(-eren1a 'sht' a6 shu+' +' ( +adh n' W.WK n' t'dy ser( 8 W.W> 8 .

!o e0(+(non nd'rhyr!e n,a e-e)tet an'sore p, q )re!t's(sht n,a +' par' @$ap. K4d(s)uto( t' n!'!t(n )o+pens(+ t' p0ot'5 e 1(0a 7aohet n' ndar!en dhe 00o,ar(t!en eve8ant' e )at'r rasteve )ryesore. Ja vend(n e par'5 spe1(-()(+(n e 1 v0erave n' pa!t(++e )at'r rastet )ryesore n' n!' trye' t' par' @III4 dhe +e an' t' ta7e0's the+e0ore t'tyre @ose pa -ra)s(on(+(4 rr!edh(n t v0erave n' n!' t' dyt' @I/4. N' U+etodat e +at!esU#n' do t' the+ n!' spe1(-()(+ t' p'rshtatsh+e p'r ser(n' e n!' dor' )'tu un' d'sh(ro!t' ,ru+7u00o!' shu+' nu+ra.De-(n(te0y Reu0tatet5 ne duhet t' !e+( t' )u!dessh'+ n'0(dh!e +e posht' v(!on d(s)ut(+(n e 8'sht!es s' 0(,!(t ton'5 !an' tre,uar n' )o0ona> G? dhe K G? p'r-sh(ra n' Ta7e0'n I/shty00at e t!era t' )'sa! trye' dhe t' ,!(th'trye' III !an' p'r 6'00(+ ton' t' pran(sh'+ vet'+ do)u+entet 6' pat!et'r reu0ton n')ons(derat' por ra -!a0a +und t' (0ustro!n' +'nyr'n n' t' 1(0'n raportet e t(00a !an'

p'r t' -(tuar5 dhe t' !et' ( d(sa p()ave t' +etod's aspa) e do7(sh+e5 s( un' -or1o!+'0(n!' du)e -(00uar she+7u00.

H(r S(,urt )upt(+ un' t' d(s)utuar p'rs'r( sh(-rat e para t' t' dy ta7e0at e+'posht+e

Nu+r( r 3 I n' =9K 8 I =WW5 ? W.W> 8, n ?39 n' Ta7e0'n III thuhet se +e 8 =WW

)orn(a5 ? I 39 )orn(a5 ?39 raste t' rast(n e par' )ryesor5 d+th )u ? n'erstau-,eho7enen <an(!e +a!t' 'sht' 6' t' !ap' =9K raste t' sa)ta.

Nu+r( )orrespondues t 3 9?> n,a Ta7e0a I/ 'sht' ,!etur n' p'rputh!e +e ta7e0'n



the+e0ore du)e shtuar p'r t' p'r)at'se 3 v0er'n e+arr'. Spe1(-()uar n ?395 v 3 +!et n' +a!' t' Ta7e0a I/ 6' se1(0( 3 v0er' @6' 'sht'

pa -ra)s(on(+(4 rr!edh n,a 3 n,a ?39 raste.

%%%. Pas katër raste&e kryesore &lerat e spe$ifik#ara r i &e"!os#r !y !#ar.

8

n ?39 Su+

@ n >WLA4 ? W5W> 8 ? W.WK 8

r 3 r 9 r = r > r 3 r 9 r = r >

=WW =9K =W> =9K 9AA >W> =?K =9 =WW 9AAW

?WW =?9 9> =93 9KK =LL ==L =A> =WA 9A>=

3WWW ==> =3K ==? =WL = =A? >3W ==K 9LA

3?WW =>A =9= =WK =>> >WK >W9 =LL =K= 9L3=9WWW 9LA =A? =WL == >W> =K? >=L =LK 9LAL

=WWW 9>> =L= 9A? >== =L9 >> =LW >9K 9LL9

Su+ 3LWW 3L 3KAA 9W3= 9=K> 99LA 9=> 93?= 3A.L=

%). )lerat rrje!hi" "a e mëparshme tryezë t të &e"!os#r !y !#ar.n ?395 v 3

8

? I W5W> 8 ? W.WK 8

t 3 t 9 t = t >

Su+

> G?t 3 t 9 t = t >

G!(thse!> G?

G!(thse!K G?

=WW 9?> 3A 9?> =>A 33 ?AL =AL9 >9AW 3?=? 3?.3AA 99.9K=

?WW =>?A A9> 99LW 3339 >K9 ?>>> 9L?K =L=9 3>L 3>.WK= 93.?A?

3WWW 9AL 93K3 9KW 3K?A LA3= >>AL =L= ?L3 9L9W 3.=== 9A.L>A

3?WW =99> 9=A= 3K9W =3> 3W??> ?K= ??K> ?>>> >9A 93.A9 =9.3K3

9WWW 3=L> =L= 3K?A >=W3 33.?9> ?AL >K3= ??K ?=L 9=.>> =>.L3

=WWW < >3A ?3AK =39 9WW 39.9A> ?39= KWA ?W=> AL3? 9?.3=L =.>W=

Sat 39.L> 3?.LKA 33.A=9 3.LA9 ?K??> =9.9A 9L.WK =9.3LL 9=.9>9 33A.L? 3?.=>L

Ju +und t' sh(hn( se sa shu+' n,a natyra e )at'r rasteve )ryesore5 +e

nu+rat r ndrysh(+5 dhe se s( )'to ndrysh(+e !an' (n-0u(ert n,a +adh's(a e the)s+e. N' 8 =WWW5 nu+r( ( sa)t' 'sht' r 9>> @e 1(0a -(tohet du)e 7r(tur nu+r(n rea0



t' nu+r(t t' p'r,!(thsh'+ t' ?3945 'sht' edhe +' ( vo,'0 se 9AK t' rre+e5 e 1(0a +' pas)a n!' v0er' ne,at(ve pre! t )ryhet @n' Ta7e0'n I/4 @sh(h F(,. $ap. K4. Raste t' t(00andodh(n rast's(sht +!a-t para n' ta7e0at e t!era t' +(a t' v'h,(+(t.

Ju tan( +und t' p'rdorn( Ta7e0'n III5 n' $ep(. K rre,u00a t' dh'n' )o+pens(+ t' p0ot' dhe t' p'r1a)to!' nd()(+et p, q p'r t' s!e00' veten n' st'rv(t!e5 e 1(0a d(spo(t'

p'r t' +arr' )'tu nu) )a (nteres. P'r +' tep'r5 !u +und t' du)e e )rahasuar +e ? W.W> 8 dhe ? W.WK 8 v0eratShu+a e -(tuara t' ta7e0's 's t 7(ndur se )!o shu+' e v0er'son ?'s !an' du)sh'+

propor1(ona05 p'r)at's(sht W.WK 8 -(tuar du)sh'+ dy her' W.W> 8 +arr' at' 6' +er(tate pro!e)t<0(,!(t pas opera1(on(t @s. d!a0'. K4 v're!t!e t' 7'ra ,arantohet =4 . *e,!(that'5)!o 'sht' p'r t(u p'r,!(,!ur 8do ,!' )'tu n' +'nyr' t' deta!uar.

=4 P'r )'t' 6'00(+5 ,'n!esht'r p'r +ua5 6' ra -!a0a5 edhe ser( t' t!era test.

!o 6' )a r'nd's( )'tu 'sht' se ne shoh(+ se s( shu+at e > G? 5 K G? 5 6' +e sht(+(ne t 3 5 t 9 5 t = , t > )an' da0' )onstante n' t' ndrysh+e 84së !an' ato 6' ata !an' vet'+

)'shtu s( shu+a e nu+rave r 5 n,a t' 1(0at ata !an' t' rea0(uara5 duhet t' !et'5 n' 6o-t'se 0(,!( !on' 'sht' e v0e-sh+e5 dhe n' 6o-t' se pesha )rah !o 8 utrte.

Nu+r( ( )o0onave > G?, > G?, K G? o-ro!n' do+eth'n'5 (sh p'r se1(0(n n,a dy peshave propor1(ona0e shtes' n' +'nyr' t' ve8ant'5 )!o e -und(t shtuar p'r t' dy 'sht'n' t' v'rtet' )'tu n' +etr(1s t' hua!5 e 1(0a pa *(te(n-0sse vendndodh!a e

p'r)ohsh+e dhe hap's(nore e an(!eve t' p , q do t' p'r-tohesh(n5 produ)tet d+th e n'+as'n e d(-eren1's n' nd!esh+'r(s' hn' > apo K her' pesha shtes' ?, du)e reu0tuar

n' ndar!e n,a > ose K ? =K4 da00(+( n' +as' h do t' ,!endet edhe p'r the)s t'ndrysh+e. $!o nu) do t' )et' 6as!e t' r+,e(1htes n,a 0(,!et tona e peshave 8 dhe)'shtu 6' n' +'nyr' d(spropor1(ona0e HI* pesha shtes' ? !an' ,!etur anas!e00tas

propor1(ona05 dhe pasta! !ap(n produ)tet > G? ose K G? t' ,!enden n' the)s t'ndrysh+e t' n!'!ta. ' n,a a!o 'sht' tan( dev(!(+e te +undsh+e n,a 7ara(n' e 0eht'

p'r t' ,!y)uar se sa n,a propor1(ona0(tet(t5 n' +'nyr' 6' produ)tet 'sht' > G? 5K G? nda0 pa ,od(tur h vet' )th(+(n.

=K4 ? 'sht' )o0ona -G? +esatar(sht W.WA 8. N!' 00o,ar(t!e +' t' n,usht'5 por00o,ar(t!a e 'sht' h p'r ? I W.W> 8 dhe D W.WK 8 > ve8an'r(sht n,ashty00at G? e 7'!n'5 dhe n,a )!o vet+( v0era +' e +undsh+e do t' thot't' h p'r t' )'r)uar.

Tan( p'r sh)a) t' pas6yr' +' t' +(r' preanto!+' v0erat e tr( shty00at )ryesore du)e p!es'tuar respe)t(v +e > ose K n' v0er'n e th!esht' G? p'rs'r( !asht' n' ta7e0'n e+'posht+e s' 7ash)u. Ter+at v I >5 v I K thon' p'r shty00at5 s(pas $ep(. K s(+7o0tre,o( se 8do nu+'r ( shty00ave t' > apo K her' respe)t(v n rr!edh v'h,(+e5 n por'sht' ?39th

). &lerat HD para-et seri !y !#ar.n ?39th



8

? W5W> 8

@ v >4

? W.WK 8

@ v >4

*!etet

@ v K4

=WW 3L =L9 9K?

?WW 3K3 =?93 9ALA

3WWW 9>WK >=== ==AK

3?WW 9A=L ?>W >W9=

9WWW 9KK3 ?KA9 >=3

=WWW =WAA A9K? >A?

Su+ 3>.A=L 9L9WW 93.L3K

P'r )upt(+(n a7stra)t t' nu+rave t' G?, p'r)u-((+( +e t' 1(0at )e+( t' 7'!+' )'tuvet'+ n' 0(dh!e +e 0(,!(n ton' $onstat(erun,5 n' n!' )upt(+ p'r e)sper(+ent5 'sht')!o n' 6o-t' se !u ap0()on( n' se1(0(n pre! the)s t' ap0()uara n' vend se t' n!'!t'n

pesh' re0at(ve shtes'5 s(8 'sht' 7'r'5 )!o e ndar' n,a nu+r( ( G? ose n!' *u0t(p0u+ t'1a)tuar ose p!es' t' G?, do t' )(shte ap0()uar5 )'shtu 6' n!' nu+'r ( 7ara7art' do

)udo t' +erret. Pra5 'sht' . ". dy duar ser( -a6en e +'posht+e s(pas de)0arat's s'testeve 6' ( p'r)as(n peshat )ryesore 9WWW and =WWW ,ra+ pesh' e)stra5 t' 1(0at6'ndro!n' s( )'to the)s n' t' n!'!t'n raport vetvete5 )an' respe)t(v p'r t' ndar' +enu+ra se >?WW dhe >LWL !an' propor1(ona0e5 n' +'nyr' 6' ata n' +'nyr' t' 7ara7art'

t' 7(en n' nd!es(. Edhe n'se )!o reu0ton e -aturave nu) !an' ende p'r-und(+tare5 p'r t' 1(0'n un'-o0,ends ardhur vet'+5 un' )a+ at'5 por du)e pasur parasysh +e )u!des )'tu5 sepseata nu) ndrysho!n' n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e n,a -(na05 n' +'nyr' 6' !u +und t'+7a!' +' n' t'5 pas( t' ,!(th'5 dhe p'r sh)a) se pa hap's(r'n e +adhe t' ,!(thado)u+entet e n!'!ta +und t' !ap'5 n,a t' 1(0at ata +und t' r(prodhohet n' p'rputh!e+e rre,u00at e dh'na n' vet' )ap(tu00(n e tet'. $'tu !an' t' ,!(tha nu+rat e -(tuar5 ( 1(0(

p'r t' n!'!t'n n,!ar!e )ryesore 6' n!'!t' 8 dhe ? !an' t' -(tuara ,!at' ,!(th' +ua!(t t'v'h,(+(t5 t' +arra s' 7ash)u5 dhe pa -ra)s(on(+( t' n!err(n t !an' p'rdorur v0erat eta7e0's the+e0ore. *e,!(that'5 un'5 s( @sh(h F(,. D!a0'. K4 sh'n(+e5 e pre-eruar n' t',!(tha ,!y)(+et e +(a5 var(a1(onet e -a)tor' t' p, q p'r t' e0(+(nuar t' s(,urt5 e t v0erat

p'r 8do rast t' +adh n,a t' -ra)s(oneve t' past'r +e n A> p'r t' 00o,ar(tur s(do+osdhe )'to )o+7(nohen p'r t' p'r+70edhur ose v0erat +esatare. Pra5 )!o 'sht' -o0,endsndodh' s( n' dy duar s( n!' ser( +e n!' dor'. Nu+rat e sa)t' t' )'tyre -ra)s(oneve t'A> dhe rr!edh n,a (nd(v(dua0e t v0erave r(prodhuar )'tu (nd(v(dua0(sht5 por do t' +arr'shu+' hap's(r'5 un' )u-(o!' veten pra -o0,ends 6' u she+7 n,a t' ,!(tha ,rupet5 +enu+'r v ndar' -ra)s(onet De-(n(te0y t' reu0to!n' p'r t' dy rreshtave p'r t' dh'n'5 n'-und 'sht' 6' t' 6'ndro!' ende.

)%. )lerat HD &e"!os#r !y !#ar.

n I A>



8

? I W5W> 8

@ v =94

? W.WK 8

@ v =94

*!etet

@ v A>4

=WW 9W9= =L3K 9L3

?WW 3LA? =W? 9K=?

3WWW 9?=W >A= =?K>

3?WW 9> ?L3W >=>9

9WWW 9LAA AW=> >?WW

=WWW =9LA A?9W >LWK

Su+ 3?.??> =W.9> 9=.3>W

)%%. )lerat HD !orëz#ar seri.

n A>

8

*a!tas T' dre!tat &. u. R.

? W5W> 8

@ v 3A4

? W.WK 8

@ v 3A4

*!etet

@ v =94

? W5W> 8

@ v 3A4

? W.WK 8

@ v 3A4

*!etet

@ v =94

-at+es+eTota0

@ v A>4

=WW =L3A >K>? >=K3 =A?K ?=AW >?WL >>>?

?WW 9KA ?9>A >WA3 ==>L ??K> >>A >9A>

3WWW 9LWA ?A>L >9K ?3W= A9=W ?AA >L=

3?WW >W3A A>9A ?993 >A=K A> A3>= ?AK9

9WWW >WW A?3? ?AWK >?3 AK93 ?AAL ?A=L

=WWW >>?? KWK> A99W >??3 A3A AWK> A3?9

Su+ 99KAL =A.A? 9L.AL 9?.K3A =L.9?K =9.?=L =3.3?? Her' pas here5 un' do t' )'tu p'rs'r( n' n!' p()' t' pro1edur's5 tre,on se shp!e,onveten du)e )rahasuar Ta7e0a /I +e Ta7e0a /. T' dy t' 7atuesh+e p'r ta7e0at rresht(ndy<dor's !an' t' 7auara n' v0era t' n!'!ta t' v'h,(+(t5 dhe vet'+ n' se n' ta7e0'n /5v0erat ndrysho!n' G? pa -ra)s(on(+( t!et'r se pas > raste )ryesore du)e p'rdorur n ?39 !an' n!err' n' Ta7e0'n /I por +e -ra)s(on(+( ( -ort' du)e p'rdorur nI A>TH $!o do t' varet5 s(pas v're!t!e @$ap. K45 n,a se t' ,!(tha v0erat n,a ta7e0a e-und(t !an' pa) +' t' +'dha se ato t' par'.Dev(!(+( do t' !et' (nd(-erent n'se raport( (+adh(+ n' t' ,!(tha v0erat do t' !et' e n!'!t'5 pas( 6' a!o ndon!'her' arr(n )'tu vet'+

n' )ushte. Por d(sa v0era !an' rr(tur n' )ushte t' ndrysh+e n,a t' t!er't. $!o varet5 s(+und t' tre,o!' n!' d(s)ut(+ t' ve8ant' t' ser(s' s' v'h,(+eve5 t' 1(0at n,aa( p dhe q nu) )an' +7etur p0ot's(sht t' vahduesh+e ,!at' opera1(oneve t' )ryera



n,a n!' ser( +u!ore t' v'h,(+eve5 por )an' ndryshuar n' +'nyr' t' parre,u00t. *endar!en e rreshtave n' -ra)s(onet e vo,0a5 6' ,!at' se1(0a pre! t' 1(0ave var(a1(on +undt' ne,0(hohet5 a!o e0(+(non p'r e0(+(n(+(n e p dhe q rr!edh(n pre! sa! d(savantahdhe p'r )'t' arsye5 v0erat e -(tuara n' Ta7e0'n /I ato t' Ta7e0a / 'sht' e

pre-eruar.Nd'r)oh' ev(dente por nu) )a da00(+ t' +adh n' +'nyr'n v0erat +es dy

tavo0(na5 n' +'nyr' 6' edhe !u ndoshta shu+' +' ( sh)urt'r ( n!err' n' e par'5 do t'+und t' 6'ndro!'. N' 8do rast5 )rahas(+( ( )'tyre ta7e0ave +und t' tre,o! se s( p'r t'ndryshuar v0erat a7so0ute d(+ens(ona0e n' var's( n,a sh)a00a e -ra)s(on(+(.

Du)e )rahasuar reu0tatet e arr(tura +e ser( +e n!' dor' dhe +e dy duar +esataret e-und(t5 e ,!en

8 e(nhnd.

e(hnd.

=WW 35>LA KWW 35?W>

3WWW 35=9?

3?WW 35=WL

9WWW 359?=

=WWW 359?>

pas 1(0(n raport( ( dy v0erat vo,'0ohet n,ada0' +e the)s(+eve rr(t!e5 por

6'ndruesh+'r( du)et t' a-r(+(t. P()'pa+!a e tran(1(on(t t' v0erave G? n' ta7e0at e +'parsh+e /I dhe /II tan(+'son t' vet'd(!sh'+ se ( n!'!t( n' the07 8on n' t' n!'!t'n ,!'5 s( )a0(+( n,anu+rat r +7( p00a)at e para5 p'rve8 se rr(t!a e v0erave t' G? +e 8 n,a n!' arsye t'spe1(-()uar p'r 0arta 8 /0erat 'sht' pa) +' ( du)sh'+5 s( nu+r( ( r . *e,!(that'5+e,!(that'5 du)e rr(tur p'ra-r(+(n +e 7ara(n' +e rr(t!en e ,rupe 8 !asht' n' +'nyr't' 6art' t' +!a-tuesh+e.

P'r t' ,!etur t' tre +' t' 0art' t' 8 v0erat 3?WW5 9WWW =WWW ,ra+' n' ser(

e(hnd(<,en +esatar(sht5 v0erat G? >=>95 >?WW5 >LWK n' n!' dor' ?AK95 ?A=L5A3?9 n' vend. Nd'rsa 8 3?WW<=WWW5 pra n,a e th!esht' sh)on der( dy her'5 du)err(tur G? re0at(v(sht e +oderuar vet'+ pa)5 do+eth'n' respe)t(v p'r 3.3= her' n,a eth!esht' ose 3.WK her'.

!o tan( du)e! +ua t' (nteres(t5 )!o5 p'r prove t' 0(,!(t +' t' r'nd's(sh'+5 7ara(a e p'ra-'rt e G? 9WWW dhe =WWW p'rs'r( p'r t' de)0aruar n' peshat +' t' 0arta p'r t' dy+' t' 0arta Haupt,e<pesha n' ve8ant( dhe +ora +e Set<)ep n' n!' ser(e)sper(+entesh5 e 1(0a (shte p'r1a)tuar edhe p'r t' )rahasuar +etod'n +e n!' dor'dhe +e dy duar n' e)sper(+ente a0ternat(ve du)e shtuar dy ser( e +'parsh+e5 s( n!' e

t'r' pun'suar n!'r( pas t!etr(t5 nu) )a s(,ur( e t(00' n!' ,rant( )rahas(+ @sh(h +'0art'4 rast's(sht ,!(thashtu5 )a de)0aruar tash+' n,a ,!y6e t' t!era t' +'dha5 propor1(ona0(tet( ( t v0erave +e t' ap0()uar ? p'r t' provuar +' te!.



$!o ser( ,!(thashtu =9t,(,5 'sht' n' dh!etor 3K?K dhe !anar 3K?L dh'n' n'n @posht'4rrethana nor+a0e5 pranda!5 edhe pse shu+' +' von'5 por +!a-t t' )rahasuesh+e +e

punon!'s(n (sh.do e)sper(+ent p'r-sh(n K departa+ente +e A> p()at5 t' ,!(th' ser()'shtu =9 . K . A> 3A.=K> p()at. *(d(s dy pesha )ryesore 'sht' ndryshuar n,a n!'d(t' n' t!etr'n5 +es t' +etod's +e n!' dor' dhe e(hnd(,e+ s(pas dy d(t'5 edhe n'

8do d(t' pas dy ndar!eve nd'r+!et n!' pesh' shtes' ? W.W> 8 dhe W5WK 8 ndryshuar5n' +'nyr' 6' )ur 8 9WWW respe)t(v KW dhe 3AW5 n' 8 =WWW respe)t(v 39W dhe 9>W,ra+5 respe)t(v(sht. P'rve8 )'sa!5 a0ternuar +e +etod'n +e n!' dor'5 pas( un'+endo! se )!o 'sht' ,!(th+on' )'shtu5 0e-ts dhe t' dre!tat 7a' t' 8do n!' departa+entt' A> p()at.

P'r t' da00uar at' n,a e +'parsh+e 6' un' e 6ua! )'t' ,rup t' e)sper(+enteve5 dydhe n!' dor'. Para s' ,!(thash un' !ap n' Ta7e0'n /III5 nu+rat shtuar r edhe > raste)ryesore p'r n!' aper-u parapra) por5 +!a-t t' )rahasuesh+e 00o,ar(tur n' Ta7e0'n I:+e Ta7e0a /I dhe /II ndar!en e )at'r n,!ar!eve t' +'dha n,a -ra)s(onet e A>5 v0erat

e G?, pa edhe )'tu aspe)t( ( ,!(th'p'r-sh(r!es5 p'r t' n!o-tuar do)u+enta1(on(n e )'sa!00o,ar(t!e n' 00o!(t.

)%%%. N#mri i saktë i raste&e r e seri !y !he "jë !orë.

p

T' dy Duart *e n!' dor'

n 9W>K

*a!tas

n 3W9>

T' dre!tat

n I 3W9>

? W5W> 8 ? I W.WK 8 ? W5W> 8 ? I W.WK 8 ? I W5W> 8 ? I W.WK 8

9WWW 39KW 3?W= WK K>W AK3 KA=

=WWW 39L 3?=A = KK9 W= K>

Su+ 9? =W=L 3>>? 399 3=K> 33W

Shu+a e r n' 8 I 9WWW?K?< < < < < =WWW < AWW9

%. )lerat HD seri !y !he "jë !orë.

n A>

p T' dy Duart *e n!' dor'



@ v I =94@ v I 3A4

*a!tas T' dre!tat

?

I W5W> 8

?

I W.WK 8

? W5W> 8 ? W.WK 8 ? W5W> 8 ? W.WK 8

9WWW 9>A3 ?W3K =>?A WK =WL L>A>

=WWW 9W9 ?=9A >9W K=3W >939 KW9K

Su+ ?3A= 3W=>> 9A 3?.=KK L93 3.>L9

Shu+a e G? n' 8 9WWW =33KA< < < < < < =WWW < =9L=K

P'r )rahasuesh+'r(s' rrept' t' rrethanave t' !asht+e dhe 00o,ar(t!en e at' rresht +e

ser(n' e +'parsh'+5 sh(-rat n' Ta7e0'n I: duhet t' !en' n' p'rputh!e +e ato t' Ta7e0a/I dhe /III 8 votave n' v(t(n 9WWW dhe =WWW. Por ata !an' n' ,rup +e dy duar n'+'nyr' t' )ons(deruesh+e +' t' vo,0a5 dhe t' 7(en da)ord +e n!' dor'5 edhe pse n'a-'rs( t' sh(-rave p'r W5WK 8, por !an' du)sh'+ +' t' vo,0a p'r W.W> 8, )u p'r t')u!tuar se nu+r( ( +e n!' dor' ser( n' ? W 5 W> P dhe W.WK 8 !o vet' +e n!'r(<t!etr(n

!an' t' )rahasuesh+e t' 1(0at n' )'t' +'nyr' d'sh+on se e )a0uara nu) nd!esh'+ dyher' !an' t' par't5 dhe @)'shtu4 s(8 u tha tash+'5 varet n,a -a)t( se ata !an' +arr' n'

!av' t' ndrysh+e . $!o +und t' !et' n!' prov' p'r at' 6' u tha5 !epn( se nu) duhet t'00o,ar(s(n n' n!' )rahas(+ t' v0erave d(+ens(ona0e t' +arra n' per(udha t' ndrysh+e5

edhe n' 6o-t' se rrethanat e !asht+e (sh(n t' n!'!ta. Nd'r)oh'5 )!o e 7'n )rahas(+(n e8do rresht n' )ushtet n' 0(dh!e +e t' 1(0at ne !e+( n' -!a0' )'tu5 nu) )a hyr!e.

$!o n' ser( ton' t' pran(sh'+5 )u sh)'+7(+( nd'r+!et dy ?'s u hv(00ua n' t'n!'!t'n d(t'5 n,a r v0erat e 00o,ar(tur G? du)sh'+ propor1(ona0 p'r t'dh'n' ?'s sho5 n!' n,a )on-(r+(+et e rre,u00(t ton' t' -atur(+(t.

Pas De-(n(te0y reu0tateve du)e u G? e 8 9WWW dhe 8 =WWW vet'+ n' propor<reu0tatet e =3.3KA<=9.L=K t'. Dev(!(+( ( t' dy nu+rave t' 7ara(s' do t' thot' 0ar,(+n,a e)spo(+( d(re)t ( &(,!(t t' /e7er(t5 ( 1(0( shp!e,ohet +e ne n'p'r+!et pesh'sutretende )rah. Nu+r( L>A> n' ta7e0'n e +'parsh+e5 +e,!(that'5 n' )rahas(+ +e t',!(th' nu+rat e t!er' shu+' t' +'dha nu) e de7atuara n,a paparash()uara dhe n')'t' +'nyr' nu) arr(t( dev(!(+(n pa) +' e vo,'0 se sa ata do t' !en' ohnede+. P'r +'tep'r5 reu0tat( the07'sor ( )'sa! ser(e 'sht' )on-(r+(+ ( p'rsosur p'r reu0tat(n e (sh.

' n,a +arr'dh'n(e p!es'n +e t' 1(0'n +o+ent( ( )rahut ( ta)on pesh's n,r(t(5ndoshta nu) 'sht' e +undur p'r t' p'r1a)tuar n,a e para5 p!es'r(sht p'r sh)a) t'+o+ent(t t' +7(!etuar(t nu) duan t' !en' t' p'r1a)tuar sa)t's(sht +at!en5 p!es'r(sht

p'r sh)a) se a!o nu) 'sht' e n!ohur sa)t's(sht n' $ushtet e 1(0a hyn vepr(+(n end!en!'s +us)u!ve n' -u6( t' p'r,!(thsh'+5 )'shtu d()ush +und t' +endo! se e5 t'

!et' 8 v0era atr(7uohet v0erave tona t' G? p'r t' p'r1a)tuar5 n,a supo(+(5v0e-sh+'r(a e 0(,!(t ton' vet' por tre,on d(sa )ons(derat' se ato nu) !an' t'+!a-tuesh+e +(r'.



Du)e +arr' respe)t(n e nd'rvepr(+(t n' +es t' 8do )ushte t' pavarura sa)t's( t'v0e-sh+e n' ,ur e pro7a7(0(tet(t t' par(+eve t' ,a7(+(t p'r arsye5 a( do t'5 n' 6o-t' send!en!a +us)u!ve vet'+ v0era t ' G'? dhe nd!en!a e pres(on(t vet'+5 v0era t 'I h"? n' n!' -ar' pesha shtes' ? )(shte ,!eneruar n,a nd'rvepr(+( ( n!'!t'5 n!' v0er' t

t' pr(tet5 dhe pasta! t' )rye!' 0(dh!e versa1hte Re1hnun,u. Tash+' 'sht' t s(pas 0(,!(ttan' n' raport(n (nverse e 8 &, n'se & )uptohet s( +' s(p'r5 t ' vet'+ n' raport(n(nvers ( 8,)'shtu n!' )a

)ur % dhe % !an' )onstante. Tre pan!ohura % ', % ", jë at'her' do t' !et' !asht' ton' p'r t' ndrysh+e 8 v0erat e -(tuara t' G? t' p'r1a)tuar. Por edhe )ur v'sht(r's(a e

)'sa! 00o,ar(t!e do t' )ap'r1ehen5 do ano+a0( n' t' vo,0a 8, ( 1(0( t' n!'!t'n ,!' do t'-0as(n5 n!' 00o,ar(t!e e sa)t' n' +'nyr'.

$!o n' +(rat(+(n n,a 8 I =WW p'r p I ?WW ,ra+ 'sht' t n' vend u rr(t n' vendd(8)a 'sht' redu)tuar5 'sht' n!' ano+a0( 6' nu) +und t' shp!e,ohet n,a a!o 6' 'sht'

p'r+endur. #n' nu) +endo! se p'r sh)a) t' +os nu+'r ende ( +!a-tuesh'+ (v'h,(+eve t' +7'shtetet n' t' papr(turat5 edhe pse +und's(a e sa! nu) p'r!ashtoheta7so0ut(sht5 sepse ata +e,!(that' 'sht' vet'+ ( vo,'05 dhe nu+'r shu+' t' +adh ,!y6

!an' t' nevo!sh+e p'r t' +7a!tur t' s(,urt da00(+et 7auar vo,0a por p'rve8+arr'vesh!es nd'r+!et dy ser( e e)sper(+enteve n' se1(0'n pre! t' 1(0ave n!' sas( e

+adhe e e)sper(+enteve n!' duhet edhe vet'+ p'r v0erat +' t' vo,0a t' 8 5 rr(t!ene t +e rr(t!en e 8 propor1(ona0e +' n,a rr(t!a e +o+entet e 8 n,a +o+ent( ( )rahu'sht' )'tu re0at(v(sht +' e +adhe. Dhe p'rve8 n'se rrethanat e ve8anta nd'rhyr' +e

peshat +' t' vo,0a !an' t' pran(sh+e5 t' 1(0at !an' te!)a0uar n,a nd()(+( ( tyre n' t'+'dha5 a!o do t' duhe! t' 7'!' s(pas +end(+(t t(+5 'sht' e nevo!sh+e p'r a6 sa

pretenduar.

Pavar's(sht5 un' tan( +und t' )et' dr(t' t' s(,urt n' )'t' ano+a0(5 $onstat(erun,s(,urt n,a testet e re!a e t' 1(0(t edhe do t' donte t' !et' +!a-t e d'sh(ruesh+e5 por pasd(sa pro7a7(0(tet p'r rast(n +' du)et p'r t' para6(tur se ata +e t' v'rtet' reervat n'

natyr'. !o +und t' (+a,!(nohet 6' n!' pres(on n' rr(t!e edhe p'rve8 redu)t(+(t t'nd!esh+'r(s' 6' 'sht' propor1(ona0e n' 7a' t' 0(,!eve tona +e rr(t!en e st(+u0(t osesho6'ruar n,a n,!esh!a +e)an()e e +7aresa nervore ose n' nd'r,!e,!e e vetvetes e1entra0(t pres(on(t nd(h+'se shpreh n!' e-e)t u0!e t' nd!esh+'r(s' 6' +e pesha +' t'+'dha n' v(!(+ nd()(+(n 0(,!et tona5 e 1(0a duhet t' )et' n!' arsye +' t' ,!er' dhe +'t' the00' hdu)et por +und t' 7'!' p'r +' t' vo,0a )ryes(sht pretendon. $'shtu5redu)t(+( ( do t' !et' t 5 -(00(+(n ;a1hstu+e e 8 shp!e,on. 5 un' nu) !a+ urre!n'

p'r+es )'sa! -a)t(n n' 0(dh!e +e t' t!era edhe e +(stersh+e du)et +ua se ne ,!e!+'

n!' )onta)t t' 6et' ,udu0(s!e +' shu+'5 dhe t' !en' +' t' n,a'00yer p'r 0'v(!ere-0e)s n,a s( n!' pres(on pa) +' t' -ort'5 edhe pse ep'rs( e nd!en!'s ,!(th+on'+7etet p'r n!' pres(on shu+' t' -ort'. Por un' 0(r(sht prano!n' se )'to !an' vet'+



pesh's shtes' 'sht' shtuar +e t' +'parsh+(n5 )'shtu 6' pesha shtes' 'sht' +arr'a7so0ut(sht 6' duhet t' !et' +' a6 +' ( +adh the)s( 'sht' n' +' shu+' po a6 edu)sh+e s( d(-eren1a e dy peshave n' nd!es( t' 7!er'.

&e!ohet t' rr(ten5 pesha shtes' 'sht' propor1(ona0 +e peshat )ryesore5 )'shtu 6'nu) e t(! a7so0ut5 por +adh's(a e sa! re0at(ve n' 0(dh!e +e peshat )ryesore +7etet e

n!'!t'5 )'shtu 6' t' not(1ea7(0(ty $y su-(1(t re0at(ve pesha rr(tet d(s( +e p'r+(r's(+etn' the)s +' t' 0arta +e,!(that'5 )a tenden1' ,!(th+on' e +' shu+' p'r 7ara(n'5 n'+'nyr' 6' d(-eren1a e not(1ea7(0(ty n!'!ta peshave re0at(ve *' shu+' n' pesh')ryesore t' v(teve 3?WW dhe =WWW ,ra+ vet'+ 'sht' ( vo,'05 p'r 0(dh!e 3W ; 33)orrespondon. $!o 'sht'5 peshat re0at(ve t' tep'rta n' 3?WW dhe =WWW ,ra+ the)s vendt' )'sa! duhet t' !et' e 7ara7art' +e d(8)a s( 33 ; 3W a)t t' ende du)et po a6 t'nd!esh'+5 d+th p'r t' s(,uruar n!' raport t' 7ara7art' e sa)t' t' rasteve t' ,a7uara n'+etod'n de+,e+2en.

*e,!(that'5 )y tran(1(on n' rr(t!e ( not(1ea7(0(ty n!'!t' peshave re0at(ve +' shu+'+e +adh's(n' e peshave )ryesore vuan n!' p'r!asht(+ n' peshave shu+' t' u0'ta)ryesore n,a not(1ea7(0(ty )ur n' rr(t!e =WW<?WW ,ra+ e !o d(8)a !asht' rr(tet nd'rsa+' shu+' se KWW ,ra+ e rr(t'se )a0(+(t vahdon ,ehends v're!tura.

rsye!a e Gan,es t' !asht'a)onsh+e n' the)s t' u0't 'sht' pra)t()(sht ( pan!ohur5dhe vet'+ @)'shtu4 0'sho( n!' supo(+ ( rast's(sh'+5 p'r )'t' arsye arsye p'rdev(!(+(n n,a e n!'!ta not(1ea7(0(ty pesh' re0at(v(sht t' 7ara7art' +' t' ,!at' p'rp!et's

pesha t' 0arta t' )o)'s +und t' )'r)ohen +e pro7a7(0(tet se +o+ent( pesha e n' rr(t!edhe n' n,r(t!en +e )rahun e n,r(tur v!en s( n!' ,!at!e e the)s n' t' nda0uar5 e 1(0a e

7ara(s' re0at(ve5 n' t' v'rtet' p'r t' vendosur p'r )'t' peshave t' ,!eruar )ryesoren' 0(dh!e5 +' shu+' hyr!e pesh' 7'n.

$ur ap0()on( pesha t' ndrysh+e +' shu+' n' n!' dhe t' n!'!tat pesha )ryesore5not(1ea7(0(ty po rr(tet +e +adh's(n' e pesh's shtes'. $y not(1ea7(0(ty rr(tur )a n!'raport n' rr(t!e p'r t' )orr(,!uar rastet e rre+e5 s( p'r nu+r(n e p'r,!(thsh'+ t' rastevereu0to!n' )ur ap0()on( +etod'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara p'r )rahas(+(ne peshave. Nu+r( ( rasteve t' sa)t'5 por nu) do t' rr(tet n' propor1(on +e +adh's(n'e pesh' shtes'5 por n' p'r+asa +' t' vo,0a.

@$ap. K4 !epet rre,u005 +e an' t' ta7e0's the+e0ore p'r t' ,!etur se s( ndryshon

nu+r( dre!t' s(pas pesh's shtes'5 )on-(r+uar n' p'rvo!'n. $'to reu0tate !an' t' +arra n,a e)sper(+ente +e peshat -(00ore =WW5 KWW5 3WWW53?WW5 9WWW5 =WWW ,ra+ dhe +' shu+' pesha t' 7ara7arta +e W.W> dhe W.WK t'the)suar5 n' p'rputh!e +e n,r(t!en e peshave +e vet'+ n!' dor' dhe +e t' dy duart5+e resh!e ,a7(+ )onstante ,!etur5 e 1(0a varet n,a )oha dhe po(1(on(n hap's(nor t'

peshave s(p'r+e.

7( temperat#re. 39(

Pyet!a se s( t' dre!t'n ton' vua!n' nd!es( te+peratura +7( ap0()(+(n5 por p'r-sh(n

rro7a +e n,!yr' t' err't. EH ;e7er >W4 'sht' ( pr(rur p'r t' pranuar USe ne vend a)t(ne n' rr(t!e dhe -undos!e e te+peratur's s' 0')ur's son' se sa +und t' per1epto!n'



n(ve0(n rr(tet apo u0et n' t' 1(0(n te+peratura.5 Ne nu) e )ons(dero!+' t' t(00'.She+7u005 n'se 7a00(n ton' apo dora !on' e n,roht'5 der( ne v' dor'n +7( 7a00(n e t(!5)u ne shpesh per1epto!n' n!' ndrysh(+ t' +adh n' +es t' dy5 dhe n' )oh' t' dor's5

p'r t' ,!etur 7a00(n t!era t' n,rohta5 Upse +und t' shton( t' t!era5 ;e7er dyshuar p'rvo!at5 t' 1(0at )an' sh)uar vet'+. Nd'r)oh'5 du)et se ne !e+( p'r t' nd!ehen n!'

n,roh!e t' 6'ndruesh+e se neht(t5 t' -toht(t ,!atur s( -toht' n' re,!(st'r5 n'se ata+!a-t t' ndrysh+e n,a te+peratura e a)onsh'+ ose +esatare.=L4 T' tasts. dhe Ge+e(n,. S. ?>L>W4 Sa ( p'r)et p.3A?.

G!(thses(5 )'shtu 6'5 n' 6o-t' se !u don( t' t'rhe6' 8'sht!en e 0(,!(t t' /e7er(t n'aspe)t(n e da00(+eve t' te+peratur's n' )ons(derat'5 !o s( n!' atra)s(on n' )'t' rastte+peratura e n!' a7so0ute ero p()' arr(!n' n' -!a0'5 por vet'+ da00(+( n' +es n!'te+peratur' n' t' 1(0'n ne t' nd!ehen as n,roh!e5 as t' -toht'5 sepse +adh's(a e

n,roh!es dhe nd!es( -toh!es varet vet'+ n,a )!o. $y ndrysh(+ tan( +und t' rr(tet dhet' u0et5 dhe 8'sht!a e 0(,!(t t' /e7er(t 'sht' n'se n!' ( a-'r+ !o rr(t!e t' 7ara7art'te+peratura a7so0ute5 por )!o te+peratura reu0tatet ndrysh(+ n' ardhura e sa! n'+'nyr' t' 7ara7art' t' r'nd's(sh+e ose t' 7ara7art' p'r,!(thsh'+ t' nd!es( t'te+peratur's.

S(pas d(save5 por n' asn!' +'nyr' t' +!a-tuesh+e5 e)sper(+enteve 6' )a+ 7'r' p'r)'t' 8'sht!e5 e 1(0a du)et t' !et' 7renda )u-(!ve t' 1a)tuar5 te+peratura +esatare5nd'rsa a!o nu) 'sht' +' e vendosur rast( +e te+peratura shu+' t' -toht' dhe shu+' eneht'.

P'rp!e)!et e +(a !an' 7'r' edhe n' A d(t' @n' dh!etor 3K??4 +e +etod'n e da00(+evevet'+ t' du)sh+e5 s( un' ,!(th+on' der( n' t' n!'!t'n the00's( p'rdorur pro1es(n;e7er(an e hyt!es a0ternat(ve t' dy ,(shta t' s' n!'!t's dor' n' dy en't +e u!' !o t'n,roht' . P'r v'h,(+(t (sh(n d(sa shu+' t' sa)t' dhe t' sa)ta n' )rahas(+5 n',!ys+'n e ndar' )0as'n5 Gre(ners1he ter+o+et'r +e sh)a00' Reau+urs1her e&e(p(, $a7(net(t -(()e5 )u dh!et'ra p!es' t' ,!ys+'s s'5 n' +'nyr' t' n!'et' e n!' et'r'5 sh)a00a +und t' +aten shu+' +(r'. ' n!' pre! tyre s(pas de)0arat's Han)e0<s'5 (1(0( )(shte +(r's(n' t' +' 0e!on( t' )et' t' n!'!t'n ,!' n' e)sper(+ente5 pas( s(pas$onstat(erun, vet n' W _5 W? ose 3 \

9W6'ndro( sh)a00' +' t' 0art' se sa t' t!era5 )'shtu

6' 8do v'h,(+ 'sht' pra )orr(,!ohet. P'r )ushtet e t!era t' ser(s' prov' un' do t' !ap'at' 6' 'sht' e nevo!sh+e pas reu0tateve.

"renda te+peratura pre! rreth 3W _ der( n' 9W _ R. )a+ ,!etur nd!esh+'r(n' p'rda00(+et e te+peratur's n' +'nyr' t' +'dha se da00(+et e du)sh+e vet'+ nu) ( )a0e!uar p'r p'r1a)t(+(n e sa)t'. N!' +a)s(+u+ pre! nd!esh+'r(s'5 )u pothua!seshter(+( apo shter(+( da00(+e !an' apper1e(ved5 'sht' n' 8do rast5 7renda )'tyre)u-(!ve5 pa 0e!uar v0er's(+ t' dre!tp'rdre!t'. Rreth 9W _ der( n,roh!es n' ,!a)5 nu)sh)o!n' p'rte! p'rp!e)!eve t' +(a n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e5 )a+ ,!etur reu0tatet

n' 0(,!(n e /e7er(t shu+' +(r' n' p'rputh!e +e rrethanat n' 6o-t' se un' @t' ,!(th' n'+'nyr' e+p(r()e4 s( n!' +as' e te+peratur's st(+u0(t tep'rt t' te+peratur's +7(te+peratur's +esatare n' +es n,r(r!es -toht' dhe ,!a)ut n,roh!es 3> _5



R. >34 +(ratuar n,a d(-eren1a vet'+ e du)sh+e n' te+peratur' )'t' stud(+ u sh-a6 n'+'nyr' propor1(ona0e +7( te+peratur' +esatare. $'tu !an' t' ,!(tha para se t'00o,ar(t!es s( vet'+ t' du)sh+e t' re,!(struara5 da00(+et te+peratura ] +e te+peraturat' t n' t' 1(0'n !an' v're!tur5 t' t(00a t' shprehura s( do t' thot' nd'r+!et dyte+peraturave n' +es t' 1(0at d(-eren1a e ? u v're!tur dhe v0erave t' 00o,ar(tura du)e

supouar e ? se da00(+et e du)sh+e vet'+ sh)o!n' tep'rt te+peratur' +7( 3> _ propor1(ona0. Fa6e e par' @I4 7(e n' )'t' trye'5 p'r sh)a) se da00(+et e v're!tura !an')'tu n' t' ,!(tha shu+' e vo,'05 n,a )ons(derat'5 dhe +und t' sh'r7e!' vet'+ p'r t'

provuar par'nd's(n' e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e n' )u-(!t' e te+peratur's s' )'sa! p!ese t' ta7e0's nd'rsa n!' an' t' dyt' @II4 e 3L _5 3= R. n' +und t' pas ndesh!es+(d(s o7serv(+( dhe 00o,ar(t!a n' )ons(derat'.

I II

Datae

var,ut.t b R.

? b R. Dataevar,ut.

t b R. ? b R.

O"S. 7er. O"S. 7er.

De7r. De7r.

9 3?.W= W.3L WWWL 9A 3L.3= W.3? W.3A

9A 3?.>W W.3W WW9= 9A 9W.>? W.9W W.93

9A 3?.?? W.WL WW9K 9A 9W5A= W.3? W.93

9A 3A.3K W.3? WW?3 9A 93.9W W.9W W.9=93 3A.W W.9W

VVWWW 9A 93.= W.9? W.9?

9A 3A.3 W.WL WWW 93 9=.=W W.=W W.=3

93 3A.? W.3WVV

WW9 93 9?.=? W.>W W.=L

93 3A.KK W.9? V WWA 93 9A 9A.KW W.>W W.>9

93 3.WW W.WWVV WWK3 93 9A 9K.KW W.AW W.?3

9A 3.9W W.9W W.WKK 9A =W.?W W.AW W.?

93 3.=W W.3WVV

WWL9 9A =35=? W.AW W.AW

9A 3.AL W.9= W.3WA

9A 3K.K W.3? W3>?>34 $!o te+peratur' 'sht' e 7auar n' )'r)esat e n,roh!es e trup(t t' n!er(ut n,a

&(1hten-e0s dhe ( ,'uar n' 7hand0. e /!en's. )ad.



Jep v0erat e 00o,ar(tur e ta7e0's n,a tep'rt t' te+peratur's pre! 3> _5 5 )'shtu 6' t <3> _5 shu+'uar +e W5W=A9=. $!o )onstante 'sht' vet'+ n,a v'h,(+et e t 3L _53= _ der( =3 _5 rr!edh(n =? por !an' edhe v're!tur dhe t' 00o,ar(tur s(pas asa! v0erave t'vahduesh+e t' ? 3> _5 _ dhe n'n 3L5 3=5 ( 1(0(5 s(8 thash'5 vet'+ ,!ur+'t !an' t'

7ash)an,!(tur n' an'n e par' t' ta7e0's. /'h,(+et e ta7e0's p'r)as(n vet'+ = n,a A

d(t't e test(+(t n,a v'h,(+et e tre t' t!er' vet'+ n' 0(dh!e +e n!' te+peratur' n'nte+peratur'n do t' thot' 6' un' ve8an'r(sht ( !ap(+ +' posht'.

-ar' sh'nuar +e v0erat aster(s)s e ? S( n' -a6en e par' t' ta7e0's5 )'shtu 6' )a n,aata 6' nu) !an' t' 0(stuara vet'+ s( vet'+ e du)sh+e5 por s( n' +'nyr' t')ons(deruesh+e @n!' y004 ose sa +' shu+' @dy aster(s)s4 n' re,!(str(n e v'h,(+(t5 e1(0a 'sht' +' shu+' se vet'+ t' du)sh'+ v0en. N!' n,a )'to ndrysh(+e t'r'nd's(sh+e p'r nd!es( @n' 3 _4 +und t' !et' n' ter+o+et'r @)orr(,!(+(n e )'r)uarn,a W.W? _ 7'r( at'4 nu) n!oh(n +'. N' p'r,!(th's(5 +und t' !en' t' pr(rur p'r t'

pranuar te+peratur'n +esatare e nd!esh+'r(s' +' t' +adhe p'r )'to v0era dhe !o n'

3A _ n' 3 _ se 3> _5 dhe 'sht' e +undur 6' a!o 'sht' at!e. Por !u +und t' n' v0erat pothua!se )onver,!en1e e v(!ave para0e0e e ? nd'rtese n' a-'rs( t' te+peratur's+esatare n' t' ,!(tha5 as,!' t' 1a)tuar5 du)e pasur parasysh se pavar's(sht n,avar(a1(onet n' nd!esh+'r(n' e sh)a00's s' not(1ea7(0(ty5 ,a7(+et e 0e(+(t n!'ndrysh(+ shu+' t' vo,'0 n' +es t' te+peratur's s' u!(t dhe ter+o+et'r 'sht' e+!a-tuesh+e p'r t' sh)a)tuar da00(+e apo err't t' t(00a5 edhe pse )u!des t' !et' e+undur 'sht' +arr' p'r t' redu)tuar )'to 7ur(+e t' ,a7(+(t n' deta!e +' t'vo,'0. Prodh(+( ( 00o,ar(t!es s' 3> _5 por n' t'r's( )orrespondon +' +(r' t'v'h,(+eve.

Rast's(sht5 edhe pse ato ,!ur+'t e ? n'n t ndodh(n pothua!se n' +'nyr' t',a7(+(t v'h,(+(t 9W _5 a!o nu) +und t' v(!' s( t' t(00a !an' t' 7atuesh+e5 sepsesh6yrt(+( n' p'r,!(th's( )a ndodhur pa e d(tur t(+5 p'r t' 1(0'n u!( 'sht' n!' ep'rs( ete+peratur's u hv(00ua5 dhe vendos( vet'+ pas p'rs'r(tet hyt!en a0ternat(ve )ur un'

7esohet t' !et' reu0tat +!a-t ( s(,urt se 8-ar' ndodh( n' at' sh)a00' 6' )a+ +ashtruarn' n!' nu+'r shu+' t' +adh t' e)sper(+enteve vet'+ n!' her' n' a-'rs( t'te+peratur's 6endrore5 )u vet'+ e du)sh+e da00(+et !an' pothua!se t' pap'r-(00sh+e5n,a e 1(0a u hv(00ua n' e post $onstat(erun, sesa th!esht ndrysh(+ ( du)sh'+supouar n' en't e )und'rta5 s( )ur )a+ +(ratuar at'5 nd'rsa shu+' shpesh dar7oten

raste )u un' +und t' ,!e! asn!' ndrysh(+ +es dy u!'rave5 dhe +' pas ,!(th+on' +et' v'rtet' as)ush nu) +und t' +arr' ose n'n5 )!o on' e paar &()en shtr(r' n'ter+o+etra )u-(r(n ,!etur at' 6' d'sh+on edhe n!' 00o! t' )ontro00(t dhe 7a0an1(+(t 6'(n-or+a1(on( ter+o+et'r dhe se (n-or+a1(on( ( nd!en!'s (sh(n p'r,!(th's(sht t'

7esuesh+e.

Du)sh+e n,a ta7e0a5 0(,!( ( #e7er +!a-t e p'rshtatsh+e5 n' pr(t!e da00(+et vet'+ t'du)sh+e e +'s(p'r+e t' te+peratur's +esatare a6 sa a!o +und t' ,!y)ohet p'r sh)a)t' sas(s' s' vo,'0 t' da00(+eve5 por nu) )a s(+etr( u hv(00ua +' posht' tyre. P'r rreth3W _ posht' da00(+et vet'+ e du)sh+e (sh(n ende shu+' e vo,'0 p'r t' he6(n dor' n,a

+!etet e tyre d(8)a5 por +' te! posht' ata sh)uan pa )rahas(+ +' t' shpe!t' +e rr(t!et' -toht'5 s( +e +'nyr'n e +'s(p'r+e dhe +e 0(,!(n e #e7er 'sht' 1o+pat(70e n'+'nyr' 6' ata !an' +!a-t t' p'r-a6'suara +(r' n' +'nyr' e+p(r()e5 )ur n!' n!'!ta



propor1(ona0 +e -u6(n' e tret' t' 3 4 t supouar )u 3 3> _5 5 t te+peratur'n n' t'1(0'n u vu re ndrysh(+( vet'+ ( du)sh'+5 dhe W5WW9=> e v0era5 +e t' 1(0at@ 3 < t 4 = )a p'r t' shu+'ohet p'r t' +arr' d(-eren1'n vet'+ du)sh'+ n'ter+o+et'r5 e 1(0a 7aohet n' t' pad(s)utuesh+e n!' r'n(e t' -ort' n' nd!esh+'r( nda!t' -toht(t. Ndoshta !u do t' ,!en( n!' ndrysh(+ t' n,!ash'+5 n'se !u sh()on( n'

te+peratur' a-rua rreth )'sa! n,roh!es ,!a)ut5 )u nd!en!a e d!e,(es ndodh5 +e,!(that'5+7etet e ha7(tsh+e se dev(!(+( +7( te+peratur's +esatare -(00on vet'+ n' n(ve0e t'0arta5 +e,!(that'5 ata +en!'her' n'n te+peratur'n 1enter0(ne -(00on.

$'tu nd!e)' -or+u0'n e +'posht+e

? @3>. < t 4 = . 5WW9=>

00o,ar(tur v0erat n' hart(+(n +e v're!tur 7renda )u-(r(t t' te+peratur's 3W _5 ? dhe >_5 ? R. the00' posht'5 )a+ +arr' d(sa d(t' t' v0erave shu+' t' ndrysh+e +e n!'r(<t!etr(n p'r t' nd'rtuar d(8)a n' t'.

Data

E)sper(+entett b R.

3> _5 <t b

D

D(-eren1av're!tur 00o,ar(tur

?hjetor

? >.AW 3W.3 9.KW 9.KK W.WK

9= ?.=9 L.>? 9.?> 9.=3 < W.93

9= ?.>= L.=> 9.>W 9.9= < W.3

93 ?.A? L.39 9.WW 9.W W.W

9= ?.AL L.WK 9.?> 9.W? < W.>L

? ?.= L.W> 9.99 9.W9 < W.9W

S' dyt( ?.K3 K.LA 3.A9 3.L W.=?

? ?.K? K.L9 3.KW 3.L> W.3>

S' dyt( ?.KK K.KL 3.? 3.L9 W.3

S' dyt( A.33 K.AA 3.?? 3.K W.9=

9? 3 A.LK .L 3.WA 3.9L W.9=

9? .3? .A9 3.>W 3.93 < W.3L

9= 9? .3K .?L 3.>L 3.9W < W.9L

9? .9W .? 3.=W 3.3L < W.33

S' dyt( .93 .?A W.L3 3.3K W.9

9= .A> .3= W.L= W.LL W.WA9A K.3K A.?L W.? W.K W.W=



? K.9W A.? W.KW W.K < W.W9

9= K.>= A.=> W.A? W.W W.W?

9= K.?A A.93 W.A3 W.AA W.W?

9= 9A K.3 A.WA W.?= W.A3 W.WK

9= K.= A.W> W.>? W.AW W.3?

3? 9 L.3? ?.A9 W.>K W.>L W5W3

9? 9 L. ?.WW W.>W W.=> < W.WA

? 3W.? >.9 W.>W W.93 < W.3L

==.=K ==.>W

Du)e pasur parasysh v'sht(r's(t' e shu+ta 6' para6es(n )'to e)sper(+ente t' 7u)uradhe n' ve8ant(5 se v0erat e d(t've t' )re!t's(sht t' ndrysh+e !an' t' )o+7(nuara n' t'5

t' +os ( s(,urt p'r t' pres(n d(sa t' p'r-unduar )rahasuesh+'r(n' e nd!esh+'r(s'5 p!es'r(sht ( sa)t' rua!tur t' n!'!t(n sh)a00'n su7!e)t(ve p'r E7en+er)0(1hse(n )'t'o-ert' reu0ton n!' ndesh!e n' +es t' 00o,ar(tur dhe t' v0erave t' v'h,uara dhe n!'ndrysh(+ t' da00(+eve po(t(ve dhe ne,at(ve +(d(s v'h,(+(t dhe 00o,ar(t!e 'sht'5 t'1(0at +und t' !en' t' )'na6ur +(r'. S(,ur(sht5 +arr'vesh!a do t' rr(tet ende )an'shu+' )ur un' do t' t' duan t' )a0on( d(sa v0era !o shu+' t' p'rshtatsh+e5 por un')a+ dh'n' t' ,!(tha 6' u rend(t sapo s( du)sh'+ p'rpara 00o,ar(t!es. Por un' !a+ 0ar,n,a -or+u0a e dh'n' p'r +' shu+' se n!' e+p(r()e5 t' +!a-tuesh+e 7renda )u-(!ve t'1a)tuar5 p'r t' par'. P'r p0ot's(n'5 un' +' n' -und e shtuar e as +' shu+' se 3W _5 ?

der( n' 3> _5 9W v0erat e v'h,uara e ? p'r )ur t' )et' as,!' par'5 por s(,ur(sht -a)t( ses( ata !an' shu+' t' vo,0a. *e,!(that'5 ata !an' edhe +' t' +'dha se ata duhet t' !en'n' 7a' t' 00o,ar(t!es )ur a!o ap0()ohet -or+u0a e +'parsh+e5 t' t(00a s( hart(+(n e00o,ar(tur pas tre,on +e v0erat e v'h,uara.

Data

E)sper(+entett b R.

D

O"S. Ca01.

Dh!etor 9? 3W.KK W.3? W53A3

9= 33.=A W.3= V4 W3WK

? 33.>? W.=W W53WW

? 39.3? W.=W WW>L

? 39.>W W.9W WW=A

9? 39.?W W.3? WW=9

93 3=.=W W.9W WWWL

93 3=.>W W.9? WWW



7a' t' v'h,(+(t5 por n!' )o(n1(den1' e rast's(sh+e (shte at'her' e +undur )'shtu6' )a+ p'rdorur ato v0era vet'+ p'r a6 sa un'5 n' 6o-t' se ndon!'her' n' +'nyr' pa)+e n!' +as' apo n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e u ta)uan n' a-'rs( t' d(t've t' n!'!taose t' ndrysh+e t' v'h,(+(t5 +!et( ( )'tyre d(spo(tave s( vet'+ t' du)sh+e so00(

parasysh at' 6' po ndodh d(sa her'.

Ësht' e pa)ontestuesh+e 6' do t' (shte e d'sh(ruesh+e n'se +' shu+' du)e ushtuar t' ndodh' edhe n' )'t' -ush' ,!y6et e +etodave t' t!era5 +etod'n e da00(+evevet'+ t' du)sh+e.

/o0)+ann )a . &(nde+ann )urvar. +ed sh)a)tuar p'r t' 7'r' e)sper(+ente +e+etod'n e ,a7(+(t +esatar5 dhe d(serta1(on(n e do)toratur's p'r t' sh)ruar n' 0(dh!e+e5 e 1(0a 'sht' e n!'!t' +e t(tu00 U. .De . sensu %aloris Galis +7ro!t( n' v(t(n 3K?U. Por n,a )'to e)sper(+ente su,!eron !o shu+'5 sepse sh)a00a te+peratura 'sht' +et' v'rtet' +e an' respe)t(v t' _ dhe 3> _5 A<>? _5 ?? C. dy her' du)e u n,!(tur dhedu)e 7r(tur dy5 por n' +'nyr' 6' t' v(!' vet'+ d(sa e)sper(+ente pa) n' 8do (nterva0te+perature 8-ar' )a p'rdorur n' 7a' t' par(+(t t' +etod's s' ,a7(+(t +esatar0e!uar. E d!athta hytur )'t' n!' der( n' dore5 dhe n' t' v'rtet' n' n,!(t!e ser(5,!(th+on' )thehet n,roht' n' -(00(+5 n' 7r(ste ,!(th+on' e par' n' u!' -(00(+(sht-r(,or(-er5 e 1(0a +' pas respe)t(v ( -toht' ose t' n,roht' n!' u!' n,a u,u2 p'r nd!es(t' 7ara7art' +e 'sht' 7'r'.

Dy n,!(t!e ser(5 d+th )u &(nde+ann sh)a)tuar 7ara(+(n e te+peraturave t' dy+asave t' u!(t p'r nd!es( n' te+peratura rradha( 0art e +' 0art5 n!' ,a7(+ po(t(v'sht' )ryer ,!(th+on' n' dy 7r(t's anas!e00tas ,!(th+on' n!' ,a7(+ ne,at(v. D()ush+und t' pyes(n n'se )!o rr!edh se 'sht' avan1uar n' t' n,!(tur dhe du)e 7r(tur ser( n')upt(+ t' anas!e00t' n,a sh)a00' t' te+peratur's5 ose 6' n' 8do e)sper(+ent t've8ant'5 tran(1(on( n' )upt(+(n e )und'rt n' +es t' u!(t t' n,roht' dhe t' -toht'-(00(+(sht ndodhur. N,a rrethana5 +e,!(that'5 6' t' 7ara7arta sprovat e para t' se1(0's

pre! )at'r rreshtave t' tre,uar raport(n spe1(-()uar5 )!o e -und(t 'sht' shu+' en,usht'. Rast's(sht5 a!o +un,on )'tu5 s( n' shu+' aspe)te5 p'r +' shu+'(n-or+a1(on t' sa)t' +7( rrethanat p'r)at'se.

$'shtu 6' !u )en( )'tu reu0tate 6' !an' t' pre)ur n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +e,a7(+e t' vahduesh+e5 dhe n,a rre,u00s(a +e t' 1(0'n p'r t' ndryshuar ,a7(+et

(nd(v(dua0e n' 8do rresht n' n,!(t!e dhe u0!e der( n' sh)a00' t' te+peratur's5 t' ,!(tha,a7(+et du)et t' !et' pothua!se e vet+!a )onstante5 6' n,a e ndryshuesh+e ,a7(+ dot' duhet t' tre,o!n' parre,u00s( t' +'dha n' deta!e. Par'nd's( 'sht' e n!'!t' ,od(t's.

N' +es t' 9A _ dhe =K _ >5 K C. >94 @dy (n10us.4 dha 9= ,!y6et e par' rr(t'se ser(e t'rre,u00t W.W? s( n!' ,a7(+5 +e p'r!asht(+ vet'+ t' pes' e)sper(+ente. N'te+peratura t' 0arta dhe t' u0'ta5 ,a7(+( u rr(t5 por pa)5 dhe d(s( t' parre,u00t t' 0art'5n' +'nyr' 6' n' (nterva0(n =L5><>?5? error W5 ? W.A W. W.K ndodh(n +' posht' @ 5?<3>5A5 )u n,!(t!e ser( -(00o( W.> n' 3A _ dhe 3K _5 95 et!4. E dyta n,!(t!e ser( (shte =35=?<>9 _5 L ,!etur 3> p'rp!e)!et n' rr(t!e pa ndrysh(+ W.W? s( n!' ,a7(+ )!o u rr(t +' e

0art' der( n' W.3 n' >>.K dhe >?5 35 dhe +' e u0't der( n' W59? n' _5 L dhe K.>. N'ser(n' e par' 7r(t's t' ,a7(+(t (shte < W.W? >35?<3L5? n' 99 7r(ste *undohun(v're!tur +e p'r!asht(+ t' tre5 a( u rr(t < W53 dhe >>5<W59L n' _ n' ser(n' e dyt'



7r(t's t' ,a7(+(t (shte < W.W? >35A?<3L5=? v're!tur pa ndrysh(+ n' 93 ,!y6e 7r(t'se5dhe u n,r(t p'r t' < W.3 dhe >>5L<W59? n' .??.

>94 #n' ,!(th+on' t' 1(to! )'tu vet'+ +' t' u0't t' dy te+peraturave nd'r+!et t'1(0ave )a pasur n!' ndrysh(+.

$'to e)sper(+ente !an' da)ord +e +(nave r'n' da)ord 6' n!' n,a (nterva0e5 )u,a7(+( pothua!se hdu)en ,a7(+(n pas -a6en e a1ar s( rr(t!e pas an'n e n,roh!es5 t'shpe!t apo n' p'r+asa +' t' +'dha. Sh)ruan( ,a7(+e shu+' +' t' vo,'0 se sa n,aun' dhe +' her't n,a ;e7er5 !an' ,!etur da00(+et vet'+ e du)sh+e5 por )!o nu) 'sht'n!' )ontrad()t'5 sepse ,a7(+( )udo duhet t' arr(!n' +esatar(sht +' t' vo,0a seda00(+et vet'+ e du)sh+e pas p()'s @Nen( K4 p!es'r(sht +und t' !et' p'r sh)a) t'-a)t(t se vet'+ dy an'tar' t' dy ,(shtat e +(5 &(nde+ann u hytur t' ,!(th' dor'n. N!'ndrysh(+ +' the07'sor 6'ndron n' se &(nde+ann a( ,!en (nterva0(n +' t' vo,'0 p'rd'sht(+(n e ,!a)ut rreth n,roh!es5 n' vend t' 6en' n' (nterva0(n I da00(+et +' t' vo,0at' du)sh+e +e te+peratur' +esatare. Nd'r)oh'5 +und t' !et'5 6' n,a ,a7(+( ( t(! +esa du)et n' )ryesore5 !an' )onstante5 nu) ,!y)o!n' n'se )'tu 6'ndron n!' )ontrad()t'e v'rtet' dhe )a teste t' re!a +7( )'t' te+'5 n' 8do rast t' nevo!sh'+. N,ae)sper(+entet e +'parsh+e +e t' v'rtet' 'sht' e tash+' e 6art' se par'nd's( e u0'trr'sh6(t!e<de5 t' 1(0at ende +und t' n!(het s( ,a7(+ )ryer +esatar(sht5 +easura7(0(tysa)t' )und'rshton pro70e+e t' +'dha.

Ndoshta +' e p'rshtatsh+e +und t' !et' p'r t' provon( n' )'t' te+' n!' )'r)es'ana0o,e e +etod's s' rasteve t' +(r's e t' )e6es5 s(8 )a ndodhur n' Ge(1htsversu<Chen t(+.S(,ur(sht 6' !u do t' !et' 7'r' nu) +und t' 0eht' t' +arr' te+peraturat dhe

ndrysh(+et e te+peratur's n' +'nyr' t' vahduesh+e5 s( +und t' +erret pesha dheda00(+et pesh' n' 6o-t' se !u tan( e +undur redu)ton sh)a6et e ndrysh(+(t t'te+peratur's5 dhe . ". te+peratura r(<re,!(str(+(n5 pas 8do 3W v'h,(+et dhe5 n'se'sht' e nevo!sh+e5 ( rre,u00uar5 )'shtu 6' du)et5 s(do+os n' p()'pa+!e t'redu)t(+eve5 e 1(0a 0e!on ta7e0'n the+e0ore 6' reu0tatet t' do7(sh+e do t' +erret .

<( të ma!hësi&e të sh#mta. 73(

='ktjykimi !he Tastmaß.(

P'rve8 tre,ues ( p'r,!(thsh'+ ( ;e7er<s'5 )a p'r syr(n He,e0( F. *ayer>>4

5)urvar. +ed. T7(n,en5 n!' )on-(r+(+ e p'ra-'rt e &(,!(t /e7er(t n' p'rputh!e +e+etod'n e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara t' dh'na5 por edhe n' shu+' su7!e)t(tt' nu+r(t t' vo,'0 t' p'rp!e)!eve5 s( +un,esa e )rahasuesh+'r(s'5 pre! n,a !an't'rhe6ur n,a d(sa 5 o7a0tete p'r t' 0'n' shu+' p'r t' d'sh(ruar5 por 6' ato +und t')ons(derohen s( shu+' t' r'nd's(sh+e. N' the075 e)sper(+entet (sh(n t' )rahasuarv(!at e n!' ,!at's( t' 1a)tuar5 p!es'r(sht hor(onta0e5 p!es'r(sht vert()a0e5 par' +' par'+e 0(n!at e t!era 6' (sh(n t' ndrysh+e n' d(sa -ra)s(one +' t' +'dha ose +' t' vo,0at' sa!5 p'r t' ndryshuar nd'r)oh'5 p'r t' hetuar nd()(+(n e t' 1(0(t 6'00(+( )ryesor (

v'h,ues(t (shte5 dhe p'r t' nu+'ruar sa her' v0er's(+(n5 6o-t' e +adhe apo e vo,'05'sht' e v'rtet'5 ose (shte ,a7uar pezull +7etur. 6 shu+' t' 0e!o!' p'r t' p'r-unduarv'h,(+et e t(!5 raport( ( rasteve t' dre!t' dhe e ,a7uar nu) )a 6en' n' +'nyr' t'



)ons(deruesh+e ( varur n,a a7so0ut5 por vet'+ e +adh's(s' re0at(ve t' -ra)s(oneve t'1(0at reu0to!n' vet' He,e0( *ayer t'rhe6 por reu0tatet n' p'r,!(th's( !an' shu+' t'

parre,u00t5 dhe p'r )'t' arsye un' harro! +esah(n e tyre t' ve8ant'.

>=4 $ur 'sht' -!a0a p'r 3><3K. Rreth r(sh()(+(t ,!y)(+( S. ==><=?K. RrethTast+a2 (7(d. S. >9=<>9. Rreth *a27est(++un,en e )upt(+(n e hap's(r's57hand0. +7ret'rore. sa)sone. Ges. D; ::II5 Nr II .. S. 333 --. v0e-sh+'r(a e0(,!(t /e7er(t +7( terr(tor(n e )upt(+(n e r(sh()(+(t )oha p >3L<>9=57hand0. +7ret'rore. sa)sone. Ges. d. ;. ::II. Nr I5 -6. L --.

>>4 r1h. :I /(erordt<s'. p. K>> K?=

*(a e)sper(+ente vet dhe /o0)+ann du)e +etod'n e ,a7(+(t +esatar5 +e d(stan1and'r+!et +a!ave t' vo,0a ose te+at para0e0e !an' v'n' re5 du)e ( dh'n' n!' )on-(r+(+shu+' t' 1a)tuar t' 0(,!(t p'r t' ,!(tha (r,ends d(stan1a t' )ons(deruesh+e5 pra 3W<9>W

+(0(+etra dhe n!' d(stan1a e syve e 3 )'+7' der( n' KWW +(0(+etra n,a shu+at e past'r e ,a7(+eve ose t' thot' ,a7(+5 t' 1(0at !an' +arr' n' )'t' rast5 d(stan1atsh)o!n' a6 sa)t's(sht propor1(ona05 s( !u +und t' vet'+ ndon!'her' t' pres(n. $!o1ounter +und e)sper(+ente /o0)+ann s( a!o e sh)a)tuar n,a a( tenton ppe0<s' @n!'student +e sy ve8an'r(sht t' +prehta4 nu) ,!en( +e d(stan1at +(1ro+etr(1 W59<=5A+(0(on n' d(stan1a (nterpup(00ary5 6' n,!(ten n' ran,un e a)onsh+e v(ua0e5 )'t'

propor1(ona0(tet(t. a!o +und t'5 +e,!(that'5 nda!n' t' +arra n' )'t' +'nyr' @pase0(+(n(+(t t' ,a7(+(t t' vahduesh'+4 shu+a e past'r e ,a7(+eve ose t' thot' ,a7(+n' dy )o+ponent'5 n!'ra n,a t' 1(0at un' th(rr!a e vahduesh+e e /o0)+ann<s' >?4 5

n' d(stan1a t' ndrysh+e nor+a0e t' vahduesh'+5 t' t!er't I eavers te0e-onon(spe1(-()e ndryshuesh+e5 n' )upt(+ t' 0(,!(t #e7er 'sht' propor1(ona0 +e d(stan1a. Ishndoshta 'sht' edhe n' e)sper(+ente +e d(stan1a t' +'dha n' 0o!'ra5 por a!o 'sht' a6 (vo,'0 se a!o +as' t' hdu)et )und'r )'tyre t' -und(t5 d(stan1at propor1(ona05)o+ponent n' d(stan1a +' t' +'dha5 dhe n' pas(,ur(n' e vendos+'r(s' s' tyre sh)on

posht'5 +e,!(that'5 a!o n' t' ,!(tha D(stan1at e vo,0a -or+on p!es'n +' t' +adhe t'shu+'s ,a7(+(t ndryshuesh+e. N' d(stan1a +' t' vo,0a t' W.9 dhe W.= ++ p'r syr(n/o0)+ann s ,a7(+( (shte s( a!o du)et ,!eruar !onor+a0 n,a rreat(+.

>?4 $!o nu) 'sht' n!' ,a7(+ ( vahduesh'+ n' )upt(+(n e se)t(t. Con-used K5

por a6 edhe t' 0(nd(n n,a ndryshoret ,a7(+et se )o+ponent(n t!et'r5 dhe vet'+ p'r )'t' arsye )onstante ,!at' th(rr( sepse a!o5 n' +'nyr'n e +'s(p'r+evar(a1(on p'r1a)tohet +7etet )onstante n' d(stan1' nor+a05 !o s( ndryshore;e7er(an t' du)e ndryshuar.

$'shtu ne shoh(+ se ne )e+( )'tu t' 7'!+' +e n!' 0(+(t +' t' u0't t' 0(,!(t p'r,!y)(+ dhe ndoshta do t' !et' shu+' e d(stan1at e +'dha +und t' ,!en( edhe n!'s(p'r+e.

Reu0tatet )ryesore !an' t' p'r-sh(ra n' v(!(+. ta t' ,!(th' ( re-erohen var(a70ave past'r ,a7(+ ∆ n' +' t' hersh+e @$ap. K4 6'00(+e t' spe1(-()uara5 dhe t' !ap' t',!(th' t' past'r shu+a ,a7(+ e Α∆ 5 )ryes(sht dhe @)u )a+ p'r 6'00(+ at'4 shu+'n e



past'r ,a7(+( pre! shesheve ∑ @ ∆ 9 45 p'r 8do d(stan1' n' ve8ant(5 6' rr!edh(n n,a µ <+ade pas per(udh's -ra)s(onet e )oh' m v'h,(+et >A4 5 n' +'nyr' 6' nu+r( (

p'r,!(thsh'+ ( ,a7(+eve5 t' 1(0at )an' )ontr(7uar n' 8do shu+' t've8ant' µ m 'sht'. Nu+rat µ dhe m !an' tre,uar ve8an'r(sht p'r 8do ser( t'v'h,(+eve. $o0ona p'r shu+at hor(onta0e do t' dy-(shohet µ 5 +e )usht 6' shu+at

!an' ,!(th+on' t' t'rhe6ur s' 7ash)u n' dy shu+a t' ve8anta p'r respe)t(v &. dhe R.ose O. dhe # .. Do+eth'n'5 a!o )a 6en' ,!(th+on' e n!'!ta sas( e v'h,(+eve n'

po(t'n e +a!t' dhe t' d!atht' t' d(stan1's nor+a0e @&. dhe R.45 n'se d(stan1at (sh(nhor(onta0e5 ose n' p!es'n e s(p'r+e dhe t' posht+e shtres' @O. dhe #.45 n' 6o-t' seata (sh(n vert()a0e5 punon!'s5 a!o 6' Reu0tatet !an' t' spe1(-()uara.

>A4 $!o e 7'n Se)t(. K n!' da00(+ n' v0erat a7so0ute t' n!' shu+e t' past'r,a7(+5 n'se )a rr!edhur n,a -ra)s(onet apo n,a t'r's(a n' )onte)st(n.

/et'+ +(1ro+etr(1 var, / 'sht' d(stan1a vert()a0e d( +es te+at hor(onta0e5 t',!(tha d(stan1at hor(onta0e t!etr(n d( +es te+at vert()a0e @)u !an' p'rdorur te+at45 t'

pun'suar.

Propor1(ona0(tet +e d(stan1a +und t' !et' d(re)t n' shu+at th!eshta t' Κρισητιτ t'

provo!'5 pa error +esatare rr!edh(n pre! sa!.

Shu+at e ,a7(+(t e shesheve +und t'5 n'se do5 t' n!err(n ,a7(+ )atror

+esatare !an'5 a!o 6' !u sh()on( n' n' 6'ndruesh+'r( dhe ,uvernator(t t'

)et' +arr'dh'n(e nor+a0e der( tan( 0e!o!n' t' papr(turat5 +und t' 7(nd' at'het(+5 +e,!(that'5 un' do t' )a0o!n' +7( )'tu. /et'+ )'shtu ata +und t' sh'r7e!n'

p'r t' provuar at' 6' 'sht' e 0eht' p'r t' n!err n!' p'r-und(+ n,a )ushtet e+'parsh+e5 dhe 'sht' )ons(deruar ,!et)' n' +' shu+' deta!e n,a +ua5 se shu+a eshesheve t' ∑ @ ∆ Q4 , ndar' n,a )atrore e shu+'s ,a7(+(t @ αδ 4 9dhe shu+'uar +edy-(sh(n e v'h,(+eve5 n' )'t' rast +e 9 µ m 5 nu+r( ( p'ra-'rt

&udo0-s1he π !an'. /et'+ se v'h,(+et e Ser(a I dhe II n' d(stan1' +' t' vo,'0 )'tu p'r sh)a) t' n!' rrethan' nu) duhet t' sh)o!n' +(r' p'r t' th(th. *e,!(that'5 )'to+arr'dh'n(e do t' na 7'!n' )'tu n' deta!e.

T' ,!(th' rreshtat 6' !an' p'r+endur )'tu5 t' udh'he6ur pa) a shu+' )onstantedu)e tre,uar ,a7(+ e sa! n' )'t' vend nu) )a asn!' (nteres5 por do t' hv(00ohet n'U+etodat e +at!esU e +(a.

4eria % >E?HNE* @L dh!etor 3K?A to 3 !anar 3K?4.

? d(stan1a hor(onta0e5 +e pa) sp()atur @Nhnade0<4 Sp(t1hen dy rru,'s5 -shehur5

!utaposed +e +ua +7( trye'5 Rreth( ( vendosur5 dhe par p'r sh()(+(n +' t' 6art'd(stan1' pre! rreth 3. $'+7a )ons(derohet. P'r1a)t(+( d(stan1e neper+!et n!e sh)a00e+e transversa0s5 dh!et' p!es't e a5 here n!'s(a -or+(+(n ,!ys+' par. De(+a00(n(e @e



1(0a n' vetvete 'sht' e 7ara7art' +e W.9 Duode(+a00(n(e4 !an'. *7u0esa e rreth(t'sht' 7'r' p'r t' p'r!ashtuar nd()(+(n e )'nd n' v0er's(+. *e,!(that'5 +etoda e ruande-e)t(n vo,'0 se para pro!e)t(+(n e tavan(t (r)e0sp(t1hen !an' propoo! n' d(stan1a+' t' +'dha se sa p'r +' t' vo,'05 n!' +an,'s( 6' 'sht' sh+an,et n' ser(n' e+'posht+e t' e)sper(+enteve +e ap0()(+(n e te+at para0e0e.*e,!(that'5 du)et se nu)

)an' n!' nd()(+ t' )ons(deruesh'+ n' vend vet'+ n' ,a7(+ t' vahduesh+e se sa 6')an' shprehur ,a7(+ ndryshoret past'r5 s( ta7e0a e +'posht+e tre,on d(stan1at s(00e!shu+' sa)t's(sht propor1(ona0.

P'r t' nu) )a dysh(+ n' 0(dh!e +e (nterpret(+(n e nu+rave )!o ta7e0' 'sht'5 un' prano! 6' t' p'rshtat!en e par'5 pas s' 1(0's t' ,!(th' dr(t' t!et'r 'sht' n' ,!end!e p'r t'(nterpretuar.

N' d(stan1' ? 3W5 t' 1(0at ,!ys+a n,a e +'parsh+e 3W par(s. De(+a00(n(en5 =.Aduod. &(nes (shte5 (shte n' po(t'n e d(stan1's nor+a0e n' t' +a!t' @&.4 n!' past'rshu+' ,a7(+Α∆ I 9W59 +arra pra5 )ur t' ,!(th' @&.4 n' ? 3W +erret po(t(ve dhene,at(ve t' shu+'s s(pas t' n!'!t(t ,a7(+ past'r p'r v0erat a7so0ute t' 00o,ar(tura s'

7ash)u5 )'shtu 6' 'sht' shu+a e 9W59 ,!ys+' par. De(+a00(n(en !asht'. Spe1(-()(+(( m I AW5 µ 9 n' tavo0(n'5 at'her' )!o do t' thot' se )!o shu+' ,a7(+5 ashtu s( t',!(th' t' t!er't n' )o0onat e &.5 R.5 n,a 9. p'r7'r' AW 39W ,a7(+e (nd(v(dua0e por 6'8do shu+a e t(00' ,a7(+ nu) e )a pre!ardh!en n' 0(dh!en e 39W v'h,(+et5 por n,a dy-ra)s(onet e AW v'h,(+eve ve8an'r(sht p'r se1(0(n n,a +(ss d(stan1' +esatare dhe)'tu )und'r ,a7(+(t t' past'r (shte shu+' ( vendosur.

m I AW5 µ 9 ` n!'s( par. De(+a00(n(e.

D 3W 9W =W >W ?W Su+

Αδ&. 9W59 =?.LK AW5>9 K?59L K?5K? 9K5K3

R. 3K.= >W5K AW5>L AL53L LL5?? 9KK5>

Su+ =K.A> A5K? 39W5L3 3?>5>K 3K?5>W ?A59K

∑ @ ∆Q

4

&. >A93 3.=A ?W.?A KK5>3 3W?5LL 9AA5L>

R. >5W?A 9=5WA >.33 ?.> 3995> 9?>5>>Su+ K5A >W5>9 L5A 3>A53? 99K5>A ?935=K

4eries %% )olkma"" @99 +ars<3 pr(00 3K?4.

K d(stan1a hor(onta0e5 t' p'r1a)tuara +e tre para0e0e5 +e an' t' peshave t'tens(onuara5 dhe n!' )ontrast vert()a0e5 sh)a00' hor(onta0e rr'sh6(t!e t' 7ardh'5 t'sh()uara )und'r n!' s-ond t' (5 te+at e 99W *(00. &en,th n' KWW +(0(on'. Hap's(ra esyr(t. Sh)a00a 'sht' dre!tp'rdre!t +(0(+etra5 n' +es t' asa! 6' 'sht' v0er'suar.

#n' !ap shu+a t' αδ )'tu n,a 00o,ar(t!e t' dy-(sht'5 p'r m I >K5 µ I 3 dhe m

I 3A µ I =5 e 1(0a ( !ep n!' +und's( p'r t' 7(ndur da00(+et p'rs'r( n' 0art's( @S ..Chap. K4.



34 m I >K5 µ I 3 . n!'s( 3 +(0(+et'r.

? 3W 9W >W KW 39W 3AW 9WW 9>W Su+

Αδ

&. 5??9 L3> 9A5L? =L.LW ?5W? 3W95=W K533 335LA >A>5

R. ?W?W 3W5KWW 9>.?W >95KL ?K5W L=5K9 LA5A= 3>?5K9 >K59

Su+ 395AW9 3K53> ?35>? K95L 3==5? 3LA539 3K=5> 9A=5K L>95L

∑ @ ∆Q4&. 35A? 95??K 99.AA >K.A 3LL5LA =35K= 99L5A= =L>5>? 3935>3

R. 35W93 =5>WA 3K.33 AW.> 335= =3>5?A ==35? A395L? 3>?L5>A

Su+ 95AK ?LA> >W5 3WL53> =35== AKA5=L ?A359W 3WW5>W 9=W5K

94 m I 3A5 µ =5 n!'s(a 3 +(0(+et'r.

? 3W 9W >W KW 39W 3AW 9WW 9>W Su+

Αδ&. .3= .?L 9W.WK =L.L ?5>? 3W=5A? KA5>W 3WK5L9 >>L5W3

R. >.KA 33.WA 9=5?K >9.3W ?K5>? 59= LA59W 3>W59W >?=5AK

Su+ 33.LL 3K.A? >=.AA K35KL 3==5LW 3KW5KK 3K95AW 9>L539 LW95AL

Ësht' par' se da00(+( n' +es t' dy +etodat e 00o,ar(t!es p'r v0erat +' t' shu+' t'u0'ta5 n' ? I >W R. dhe ? I 3 AW R. por 'sht' shu+' e shu+' p'r t' 7'r' +e t'd'sh+uar n' deta!e ser(n' e var(a1(on(t -ort' ,a7(+(t t' vahduesh'+ 6' )a ndodhur

)'tu )(shte >4 . ' n,a )y var(ant 'sht' +' +(r' e0(+(nohet n,a -ra)s(on(+(5 9400o,ar(t!a -(tuar para 34 pre-eren1's.

>4 Fa)t( 6' d(sa n,a v0erat e ta7e0'n 3 !an' pa) +' t' vo,0a se n' trye' 9 7ash)an,!(tur n' n!' +'nyr' t' ve8ant' t' shp'rndar!es s' ,a7(+eve.

4eria %%%. )olkma"" @A dhe 3 dh!etor 3K?4.

$!o 'sht' n!' p'rs'r(t!e +' von' t' rresht(t t' +'parsh'+ n' t' n!'!tat rrethana5th!esht du)e 0'n' !asht' dy d(stan1a t' vo,0a.

m 3A5 µ =5 n!'s(a 3 +(0(+et'r.

? >W KW 39W 3AW 9WW 9>W Su+

Αδ &. 93.3 >9.> ?.W LW.W K3.> LK.9 =LW53

R. K.> =9.3 A=.? A=.9 3WA.= 33.L =L35>

Su+ 9L.? >.? 39W.? 3?=.9 3K5 93A.3 K35?

Jo pa (nteres 'sht' p'r t' par' n' ser(n' e +'parsh+e5 ndesh!en e +adhe +es &. dheR. n' -(na0e arr(n )o0ona vert()a0e n!' d'sh+( se var(a70at past'r ,a7(+ e 0o)a1(on(t&. dhe R. !an' t' pavarura5 +e,!(that'5 ,a7(+et e vahduesh+e 6' nu) !an' t' 0(stuara



)'tu5 tre,uan shu+' t' varur5 dhe da00(+e t' +'dha n' ,a7(+(n e par' arr(n &. dhe R.so00( .

Tre rreshtat vahd(+(sht tre,o!n' propor1(ona0(tet(n e Κρισητιτ +e d(stan1at5 t'1(0at +' t' 0eht' t' ne,0(hohet )ur p!es'tuar shu+'n +e d(stan1at5 )u 8do rreshttre,on n!' 6'ndruesh+'r( t' du)sh+e t' her's. $'shtu +arr' n,a shu+at e &. dhe R.

@n' rresht(n e dyt' n,a m 3A v I =45 v0erat e +'posht+e p'r

n'

I II III

=5KA> 359AW W=K

=5K>= WL=A WL=9

>5W=W 3.9KA 35WW>

=KA9 35W=? WL?K

=WK 3533> W5L=L

3599A WLWW

W5L3L

35WLL

P'r t' -(tuar ,a7(+(n +esatar5 )ryer!en e n!'s(s' s' d(stan1's5 n!' v'h,(+5 ose p!es' t' d(stan1's5 'sht' a!o 6' ,a7(+et +esatar(sht n!' v'h,(+( +und t' !et'+esatar!a e v0erave t' +'parsh+e5 ndan( 8do nu+'r n,a nu+r( ( v'h,(+eve5 )an')ontr(7uar p'r n!' t' 0etrave +e v0er'5 du)e p'r-sh(r' n!' produ)t ( m dhe µ )a p'r t'+arr' +7( ta7e0at v'h,(+(t dy her'5 6' n,a µ at!e ve8an'r(sht e v'rtet' p'r &. dhe R.5

por )'tu t' dy!a !an' p'r+70edhur. ' n,a v(t(5 +e,!(that'5 shu+at +' t' +'dha,a7(+ n' d(stan1a +' t' +'dha pre+to!n' v0erat +' t' sa)ta se sa +' e vo,'05 a!o

7'het +etoda +' e sa)t' >K4 5 )ur !u t' shton( t' ,!(tha shu+at e ,a7(+eve t' 1(0at

shtes' 'sht' ,!etur 7'ra tash+' n' vert()a0e )o0ona p'r-und(+tare p'r+70edh'se5shu+a e sa!5 p!es'tohet +e shu+'n e t' ,!(tha d(stan1at5 e 1(0a !ep shu+'n ,a7(+ p'rn!'s(n' n' d(stan1'5 dhe )!o +e 9 µ m ndara. Ne +arr(+

I.

II. 34

94



III.

>K4 *etoda e shesheve t' pa)t'n !an' n' the07 n!' pa) +' t' sa)t'5 por +etoda+' e r'nd' e vendos+'r(s' n,a dora5 paso!' e tyre5 por shu+' pa) e +' 0art

ndryshon n' at' 6' nu) 'sht' v0er' pro70e+e p'r t' +arr' at'.

Pas )'sa!5 un' +endo! edhe +esatar n!' d(stan1' pre! rreth 3 \ AW /o0)+ann n'e)sper(+entet e t(! t' +'parsh+e @II4 +e rreth 3 \ LW 5 n' @III4 +' von' +e rretht(! 3 \ 3WW e ,a7uar5 dhe )y raport +7etet e n!'!t' p'r d(stan1a t' ndrysh+e. N'sed()ush d'sh(ron5 +und t' rr!edh(n n,a )y ,a7(+ +esatare ,a7(+(n +undsh+e +eshu+'(+(n e th!esht' n,a W.K>?=>5 d+th ,a7(+ te!)a0uar sa +' shpesh5 pas( nu)'sht' arr(tur5 e 1(0a p'r )'t' arsye 'sht' +' e vo,'0 se ,a7(+( t' thot'5 sepse ,a7(+e t'vo,0a t' 7'hen +' shpesh se t' +'dha5 por +e 0(dh!e +e to )a5 8-ar' deta!et n'

U+etodat e +at!esU e +(a t' 1a)tuar nor+a0e. !o 'sht' par' 6' sa)t's(a e v0er's(+(t (shte du)sh'+ +' ( +adh n' /o0)+ann5 s(+e +ua. $!o ose +und t' )et' 6en' p'r sh)a) se d(stan1a n' +es t' tre te+at para0e0e+und t' !et' +' e 0eht' p'r t' )rahasuar5 s( +(d(s )'sh(00a e dy ,'n!yer )rah p'rrreth(n an'sor5 ose n' n!' -o)us +e t' v'rtet' e +adhe e propor1(on se +ua5 e 1(0adu)et n' t' v'rtet' t' 7'het5 ose s' 7ash)u p'r t' dy!a p'r t' vendosur se 8-ar',!y)(+et e +'te!sh+e )rahasuese do t' )(shte )'r)uar. Dhe ,!uh' e p'r7ash)'t 'sht'n!' stud(+ +' ( ,!er' n' e)stre+e dhe t' v0erave +esatare t' -ush's p'r n!' nu+'r +'t' +adh t' (nd(v(d've dhe p'r )ushtet e ndrysh+e t' v'h,(+(t5 n' var's( t' -a)t(t

n'se )e+( +arr' te+at an'sore5 s( n' e)sper(+entet /o0)+ann<s'5 apo nd'rr(+e te0a+es+e5 n' var's( t' -a)t(t n'se n!' vet'+ n!' ose t' dy syt' p'rdorur n' v'h,(+5 n'var's( t' n'nshtruar d(stan1a vert()a0e5 hor(onta0e ose )'ndore nd'r+!et p()ave5 +esrreshtave5 dhe +adh's(a s(pas rrethore5 #+r(n,e )atror dhe s(p'r-a6eve et!e)sper(+entet5 ( pran(sh'+ asn!' (nteres t' vo,'0 du)e 6en' )udo p'r t' +arr' n,a+adh's(a dhe 00o!( ( ,a7(+eve t' vahduesh+e )ons(derat' t' )u!dessh+e. $'tu5+e,!(that'5 a!o (shte th!esht p'r t' nd!e)ur )'t' 8'sht!e n' 0(dh!e +e 0(,!(n5 a!o 6' na

7'!' tan(.

$ur ser( e dyt' e v'h,(+eve /o0)+ann<s' )a n!' !o t' vo,'0 ,a7(+ +' t' u0't

+esatare5 dhe reu0tat( p'r )'t' arsye +' t' +adhe sa)t's( se sa ( par(5 )'shtu 6'ndrysh(+( +und t' !et' e sh)ruar p'r su)ses(n e ushtr(+(t s( n' +es t' 0.5 dhe ser(n' edyt' edhe d(sa rreshtave u,en+a2versu1he5 +es t!erash5 )an' t' ,!(tha -o0,ends+(1ro+etr(1 n' )ryesor5 do+(nues5 edhe pse n' tra!t(+(n !o t' +en8ur t' ser(s' s' par'

p'r n!' pro,res t' t(00' nu) e )a tre,uar se sa +arr' het(+( ( posa8'+ ( -ra)s(onet.

Ndoshta !u +und t' ,!en( at' +e (nteres se ,a7(+( +esatar ndesh!et /o0)+ann t'du)sh'+ p'r -a6en ,!er' t' nd!es( v(ua0e +e da00(+et vet'+ e du)sh+e n' an'n(ntens(ve +e t' por +und t' shoh(+ n' !o +arr'vesh!e t' t(00' t' v0e-sh+eun(versa0(sht.

#n' )a+ nu+rat 3 \ AW 5 3 \ LW 5 3 \ 3WW thuhet n' p'ra-'rt du)e spe1(-()uar +' par'



)upto!' se 'sht' pranuar n,a t' ,!(th' *ate+at()a<1ore dhe astrono+'t)orr(,!(+(n e ,a7(+(t )atror t' thot'5 e 1(0a tre,o( un' @sh(h F(,. d!a0'. K45 en!'!ta arsye n!'!ta pa)'na6's( tre,on se s( #n' +und t' provo!' t' +!a-tuesh+e

p'r p'rvo!'n dhe ,!(thashtu do t' 'n'.

P'r sh)a) t' ,a7(+eve t' vahduesh+e n' v'h,(+et e +(a n' Ser(a un' nu) )(shteasn!' +adh's( t' )ons(deruesh+e5 dhe var(a1(onet e sa! !an' reu0tat nu) )an' shu+'

(n-0u(ert5 n' +'nyr' 6' v0era e )orr(,!uar do t' !en' t' sa)ta e +!a-tuesh+e p'rt' par'. N' n!' het(+ t' ve8ant' n' 0(dh!e nu) e )a+ p'r+endur.

#n' !a+ du)e sh)uar +7( t' preant(+(t t' reu0tateve t' rreshtave +(1ro+etr(1. T',!(tha )'to ser( !an' 7'r' +e n!' aparat +(1ro+etr(1 v(dhos5 du)e ( dh'n' p'r+es0e(+eve n' p!es't e )o)'s v(dhos e W.W3 +(0(+etra5 as +es asa! 6' dh!et'ra e p!es've

'sht' v0er'suar se -or+a n' ta7e0at n' v(!(+ n!'s(5 )'shtu 6'5 p'r )'t' arsye5 W.WW3*(00. Fo0,ends n' t' ,!(th' n!'s(n'5 dhe . ". n!' d(stan1' t' 7ara7art' +e =WWd(stan1'n rea0e W.=WW ++5 n!' shu+' ,a7(+ t' 7ara7art' +e 9A? t' t(00a t' 7ara7art'+e W59A? +(0(+etra do t' thot'. $u t!et'r ndodh' -ra)s(onet5 t' 1(0at !an' ra -!a0a +!a-te pa)upt(+t'5 ata !an' )r(!uar n,a r(1()0(+(n ,a7(+ pap'rpunuara t' past'r.

D(stan1at n' )'t' aparat ?W4 !an' t' p'r1a)tuara n,a tre te+at ,!o7' para0e0e ar,!end( pre! W.>>?.WWW. trash's( dhe 33 +(0(on. ,!at's(5 t' 1(0at !an' )ons(deruar n' Sehe(tent' ndrysh+e 6' !an' t' spe1(-()uara )udo n' +(0(+etra t' t'r' )und'r e)ran( ( +7u0uar+e 7ry+' 6e06( t' n!' 00a+7' ose 6(e00( t' ndr(tsh+e.

?W4 *' a-'r p'rsh)ruhet n' raportet e. So1 sa)sone. 3K?K5 -. 3>W

N' rreshtat /o0)+ann p'r t' ,!etur v0erat n' d(stan1a +' t' vo,0a 7ra1)eted5 s( atot' 1(0at da0(n n,a 0(,!( ( ser(5 nu) !an' p'r )'t' arsye +erren parasysh n' 00o,ar(t!en e+'vonsh+e.rsye!a p'r )'t' dev(!(+ (shte se rreat(+ 'sht' 7'r' )'tu nd!er' a6 -ort5dhe te+at erdh( a6 a-'r rr!edh(n pre! at(! /o0)+ann ,!at' e)sper(+enteve u 7BrB

pasho6 t' d(stan1ave t' t!era t' pas(,ur(s' s' v0er's(+(t. N' rreat(+ shu+' t'+preht' dhe ppe0<s' +e syt' e shu+' pa) t' pre)ur p'r!asht(+( ( t(00' nu) )a tre,uars(8 )'r)ohet.

P'rve8 (n-or+a1(on(t )'tu rreshtave +(1ro+etr(1 !an' a)tua0(sht dy s( para se t')a0o!' +7( t'5 sepse ata !an' 7'r' +e shu+' pa) dhe n!' t!et'r p'r d(stan1a t' a-'rta5dhe p'r+7a!n' n' vetvete t' d(s1ordante v0erat.

4eria %). )olkma"" @99 +ars<3 pr(00 3K?4.

d(stan1a hor(onta0e. Sehe(te === +(0(on'.

m =W5 µ >

? 9WW >WW AWW KWW 3WWW 39WW 3>WW Su+&. @AL>5?4 ?=>5W A=W5A >W5? K9>59 3W9=59 3W?5A ??W>5A



Αδ R. @A=W5?4 A335= A95= KW35W L?95K 3WL5A 393K53 ?LK=5A

Su+ @3=9?5W4 33>?5= 3=W95L 3?>35? 35W 939W5K 99?5 33>KK59

∑ @ ∆Q4

&. @3=.>=L4 K=9 33.93 3>.=>> 3A?A3 9L.LA> =3.3>> 39?.?WW

R. @33.3=>4 3WLAK 39.?W> 3.A?? 99.?A> =9.>3L =K.K=? 3>A.WL

Su+ @9>?=4 3L.9L? 9>99? =3.LLL =L.39? A9.=K= AL.LL 93.?L

4eria ). )olkma"" @pr(00 to 6ershor 3K?4.

A d(stan1a vert()a0e. Sehe(te === +(0(on'. $'to e)sper(+ente +e d(stan1avert()a0e !an' t' pun'suar +e sye5 6' n,a +' e v'sht(r' )!o 'sht' n!' v0er's(+ 6art's(ndryshe pa+!a-tuesh+e ndodh(5 +e,!(that'5 t' ,!(tha p'rp!e)!et !an' 7'r' +e d(stan1ahor(onta0e pa sye.

m I LA5 µ e par'

? @>WW4 AWW KWW 3WWW 39WW 3>WW Su+

ΑδO. @3>9L594 3A>?5= 3A3K5L 9>35> 9=KK59 9LL=5A 39>L95A

#. @3?A=5W4 3==?5W 3LLK5 9WW5W 9K3W5= =3?W5W 39K>=5=

Su+ @9LLK594 9LKW5= =A35A >>K5> ?3LK5? A3>=5A 9?==K5L

∑ @ ∆ Q4O. @9K3W4 >9.LK3 >?.W3A L?9 KL.=3> 3??.9>K >?K.9?A

#. @?W.WK4 9W33 9.W33 =.3LL 39K.?=3 3A.A=K ?9K.WLK

Su+ @K.KK4 AL.LL9 33.W9 3W.9A 93.K>? ==3.KKA LKA.=?>4eria )l. 'ppel @+a! dhe 6ershor 3K?4.

d(stan1a hor(onta0e. Sehe(te =W +(0(on'.

m >K5 µ ( dyt'

D 9WW =WW >WW ?WW AWW WW KWW Su+

Αδ

&. ?L95>> ?WK.WW A?=5W9 A>=5LW 9A5A> =L539 3A5WW >?L539

R. ?L>59W AL.WW AK3.WW ??5?W 3L5?9 A>L5WW K5A3 >AA5K=

Su+ 33KA5A> 33K5WW 3==>5W9 393L5>W 3>>A53A 3=KK539 3>L>5A3 L9??5L?

4eria )%%. 'ppel @tetor 3K?4.

A d(stan1a hor(onta0e. Sehe(te =WW +(0(on'. &0o,ar(t!a e αδ v(!on )'tu dy her'5 p'r µ I 9 dhe µ A

m ==5 µ ( dyt'

? 9WW >WW AWW KWW 3WWW 39WW Su+



Αδ&. >>95A A>5K AA35L L9L59 L>35L 3WW5K >AL>5=

R. >?W5A A9=5L 3?5K 9W5? K=K5K 3W95W >=A5A

Su+ KL=59 3935 3=5 3A?>5L 3KW5 9WL5K LWW5K

∑ @ ∆Q4

&. >= 3WW>A LKW? 3K.>99 3L.KLL 9=.?L? KA.?>W

R. >=K? KA9W 33.KL? 3=.3>L 3?K3W 99LW3 A.LAW

Su+ L=?K 3K.AAA 93WW =3.?3 =?.WL >A.>LA 3A=.?WW

m I 335 µ A

? 9WW >WW AWW KWW 3WWW 39WW Su+

Αδ&. >995K A>A5 AA35L K>K5> LW35= 3W>L53 >?=W59

R. >??59 A9W5> AKK5K AL359 K395W LA5W >9>=5ASu+ KK5W 39A53 3=?W5 3?=L5A 33=5= 9W9?53 K=5K

N!' stud(+ ( reu0tateve t' )'tyre rreshtave5 v0erat 7ra1)eted n,a n!' arsye t'1a)tuar5 n!' her' dhe p'r t' ,!(th' +und t' 7(en !asht' pa!tuesh+'r(s'5 a!o +und t'sh(het !o vet'+ n' +es t' rreshtave t' t' n!'!t(t v'h,ues(t5 por edhe dy v'h,ues t'ndrysh+e t' tran(1(on(t 7ere(nst(++endsten5 d+th n!' rr(t!e n' shu+at e ,a7(+eve+e d(stan1a5 por shu+' +' n,ada0' se n' t' n!'!t(n raport5 dhe dy rreshta tre,o!n'0'n' !asht' )'tu +!a-t unan(+ n' )'t' reu0tate t' p'r,!(thsh+e +e t!etr(n. *e,!(that'5s(8 vur( n' du)!e5 +und t' p'r-a6'so!n' shu+at e ,a7(+(t s( resu0tants e dy)o+ponent've5 n!' n,a t' 1(0at 'sht' )onstante n' d(stan1a t' ndrysh+e dhe n'ne+r(n e /o0)+ann s )onstante V do t' re-erohen p'r t'5 +e,!(that'5 t' t!era d(stan1a'sht' propor1(ona0e +e5 dhe n'n e+r(n ndryshuesh+e ;e7er(an p'r n!'s(n' ed(stan1's +e do t' re-erohet5 pas s' 1(0's edhe +e d(stan1' ? duhet t'shu+'ohen +e t' n!'!t'n v0er' propor1(ona0e p'r 8do d(stan1' ? p'r t' dh'n'.

P'r7'r!a e past'r shu+'s ,a7(+ αδ p'r 8do d(stan1' t' dh'n' n,a dy)o+ponent't V dhe ? nu) 'sht' p'r t' p'r-a6'suar s(pas teor(s'5 s( p'r t')o+7(nuar e-e)tet e 7ur(+eve t' ,a7(+(t n,a n!' shtes' e th!esht' t' dy )o+ponent't5

d+th !u nu) +und t' v'n' Α∆ V L ? por shu+a e sheshet e dy )o+ponent've 'sht' )atror ( Κρισητιτ p'r t' v'n' t'n!'!t'n +'nyr' 6' e )a

@ αδ 4 9 5 V 9 @ ? 4 9

pranda!

.

' shesh(n e n!' shu+' ,a7(+5 d( @ αδ 4 9 s(pas teor(s' s' ,a7(+(t n!' a priori 0(dh!e p'r1a)tuesh+e +e shu+'n e )atror've t' ∑ @ ∆ 9 )a45 )'shtu 6' !u +und t'



'vend'so!n' shu+a e shesheve n' e)ua1(onet e +'parsh+e n' vend t' sheshet eshu+ave ,a7(+. Interes( -((o0o,!()e 6' un' t' 7res5 por pr(tet t' nd'rtohet n' -or+'ne par'5 t' 1(0'n un' )a+5 p'r )'t' arsye5 s' par( t' vendosur 7aat e +'posht+e +'shu+'.

N' -a)t +und t' 0eht' t' teor()(sht t' de+onstruar dhe p'r t' provuar n,a p'rvo!a se

)ur dy t' pavarur n,a n!'r(<7ur(+e t' t!era t' ,a7(+(t !an' dh'n'5 n!' n,a t' 1(0at p'rn!' shu+' ,a7(+ &, t!etr( n!' shu+' ,a7(+ # do t' )(shte ,!eneruar n,a ta)(+( ( tyrenu) 'sht' n!' shu+' ,a7(+ & # +und t' da0(n5 por vet'+ n!' shu+' e vo,'0 ,a7(+5sepse +esatare s( shpesh ,a7(+et e shen!' t' )und'rt se e t' n!'!t's shen!' n,a dysh)a6e t' ta)ohen5 por vet'+ )!o e -und(t t' !ap' n!' ,a7(+ reu0tate t' 7ara7art' +eshu+'n e tyre5 t' 7ara7art' p'r t' (sh n!' d(-eren1' e tyre t' t(00' teor(a e ,a7(+(t5 portre,on se shu+a e sheshet e )o+ponent've nor+a0(sht @d( vet'+ p'r n!' nu+'r t'

pa-und t' rrethanave t' n,!ash+e ,a7(+(t +arr'4 t' 7ara7art' +e shu+'n e sheshet 6'reu0ton5 n' +'nyr' sa 6' shu+a e sheshet e shu+ave t' th!eshta ,a7(+(t a)on(sht

sheshet e reu0tuar shu+' ,a7(+ 'sht' e 7ara7art' +e5 dhe )on-(r+(+( ( )'t(! reu0tat(n' teor(n' n,a p'rvo!a 'sht' e 0eht' p'r t' ,!etur n'se !u dy ,a7(+ pavarur n,a n!'r(<t!etr(n t' p'r7'r' rreshtat -(tuar d(s( ,a7(+ n,a )o+ponente p'rve8 a0,!e7r()e t'reu0to!n' ,a7(+e5 !ap(n n!' e)u(va0ent p'r ta)(+(n e su)ses(t t' 8do 7ur(+e t' t!era t'

pavarura t' ,a7(+(t +err. N' -a)t5 un' )a+ 7(ndur veten n' )'t' +'nyr' n,a)on-(r+uar reu0tatet teor()e s( n' aspe)t(n e shu+' ,a7(+eve t' shesheve s( )atror(ne shu+'s ,a7(+(t t' +ostrave t' shu+ta dhe vende t' t!era do t' o-ro!' do)u+entet

p'r)at'se +7'shtet'se.

P'rder(sa tan( duhet t' e)(sto!' e pavarur n,a d(stan1a dhe n!' t' varur e d(stan1's

n' )upt(+(n e spe1(-()uar t' d'sht(+(t p'r sy5 dhe ( +'parsh'+ do t' duhet t' ,!e!n'7at(+(n )o+ponent varur5 dhe e)ua1(onet e +'s(p'r+e duhet t' arsyetohet +et'. N'se )'r)esa e ,a7(+eve t' t(00a (shte ( -ort'5 do t' p'r1a)tohet n,a v'h,(+et evet'5 +e )usht 6' n' rast(n e -or1a 7(nd'se v0erave t' t(00a V, duhet t' 00o,ar(tet n,a-a)t( se v're!t!et +und t' p'r-a6'suar p'rs'r( du)e p'rdorur -or+u0'n e +'s(p'r+e

prapa.

P'r 00o,ar(t!en e t(00' e V 5 pasur n,a v'h,(+et n' dy d(stan1a t'ndrysh+e. Supoon( n' ser( I/5 shu+at e ,a7(+(t p'r ? KWW dhe ? 3>WW5 3?>35?dhe 99?5 respe)t(v n,a ne p'r+70edh(+ &. dhe R.5 )'shtu 6' ne )e+( p'r t' v'n'

V 9 KWW 9 9 3?>35? 9

V 9 3>WW 9 9 99?5 9

)'t' !an' V 9 dhe 9 a6 e 0eht' p'r t' ,!etur dy n,a dy e)ua1(onet e s(,urt pan!ohur5s(pas t' 1(0(t n!' ;ure0aus(ehun, V dhe !an' edhe.

$y respe)t !an' e)sper(+ente +e +' shu+' se dy d(stan1a p'r t' p'r1a)tuar)o+and'n5 !u +und t' V dhe 00o,ar(tur n,a d(sa )o+7(n(+e t' t(00a5 )u +' pas,!end!a pranuesh+'r(n' edhe para 00o,ar(t!en prapa+7etur e shu+ave ,a7(+(t

n,a V dhe duhen !ust(-()uar +e -a)t(n se v0erat e V , , e 1(0a 'sht' +arr' n,a)o+7(n(+e t' ndrysh+e5 t' +7y00ur ndesh!e t' +!a-tuesh+e n' t' dev(!(+eve 6'+7eten sh)ruan( n' a)s(dentet pa7a0an1uara t' v'h,(+(t. *e an' t' d(sa v(at(+



v0erave n' +'nyr' t' 1a)tuar at'her' +und t' V dhe p'r1a)to!' +' sa)t's(sht.

$!o +etod' )a vet'+ pen,es' 6' ,!edh!a nd'r+!et v0erave t' v'h,uara5 t' 1(0at !udon( t' )o+7(nohen dy 'sht' ar7(trar5 dhe +und t' !et' 8do )o+7(n(+ +'nyr' t',!etur n!' pa) +' t' ndrysh+e De-(n(t(v(sht do t' thot' edhe pse5 n' 6o-t' sev'h,(+et !an' t' sa)ta t' +!a-tuesh+e p'r t' v'rtet' t' )usht'o!'5 da00(+et n'

reu0tat(n De-(n(te0y tut!e !an' a6 t' vo,0a se n!' v0er' +und t' !et' a6 ( +(r' sa n,aana t!et'r. Nd'r)oh'5 n' 8do rast +7etet 00o,ar(t!a n,a pa)t'n +etod' sheshet 'sht' e

pre-eruar5 e 1(0a p'r!ashton 8do ar7(trar(tet5 dhe +und t' ,!en( reu0tat +' t' sa)t' t'+undsh+e5 a!o 6' )urr' rr!edh n,a ser( v'h,(+(t. !o +' tha pas arr(n t')o+7(nuara p'r &. dhe R. pa redu)t(+ t' 7ara7art' m dhe du)e pasur parasysh t'n!'!t'n d(stan1' v(ua0e5 t' 1(0at vet'+ pason +' posht'5 +en!'her' pasreu0tateve ?34 5 ,a7(+( ( +undsh'+ ( p'r1a)t(+(t +e ± 'sht' e 7ash)an,!(tur5dhe µ p'r ,rup(+(n e &. dhe R. v0e-sh+e5 pra dy her' +' t' +'dha s( µ +7( tavo0(nat' v'h,(+(t.

?34 n!'!ta 'sht' ap0()uar n' +'nyr' 6' e)ua1(onet n' -or+'n e V 9 ? 9 9 @ δαλλιµιτ 4 9 !an' n!ohur5 e 1(0a 'sht' d(re)t 0(near5 n'se V 9 5 9 !an' )'r)uars( pan!ohura. N,a v0erat e -(tuara n' )'t' +'nyr' V 9 , 9 pasta! !an' V, rr!edh(n n,a ;ure0aus(ehun,. Ga7(+( ( +undsh'+ ( V, !an' n'

p'rputh!e +e dev(!(+(n 00o,ar(tur n,a p'r)o!n' @ πασΚρισητιτ 4 9 p'r V 9 dhe 9 'sht' 00o,ar(tur5 dhe n' p'rputh!e +e par(+et ev0er's(+(t t' ,a7(+(t du)e p!es'tuar respe)t(v +e 2V, 9 e t' V, 'sht'vo,'0uar.

)lerat e V !he W për sh#mat e abime&e #"re!#$e!, sipas

Ek#a$io"i V 2 @ D 2 W 2 5 = ( 2 .

Ser(a m µ Sh()(+(. V

I/. /o0)+. =W > === *(00. L>5=A c =>.=> 35?WWK c W5W9A9K

/. /o0)+. @/ert.4 LA 9 === < 3=LK59W c >L5=? >59>33 c W5W3==9

/I. ppe0 >K > =W < 33AL5LW c ==5A 353AW= c W53WWWK

/II. ppe0 == > =WW < 3WWK5AW c3935L

35?AAK c W5W?3?A

N' +'nyr' 6' t' vendos' pas )'sa! n'se )on-(r+on supo(+( yn' ( var(a70(t t'vahduesh'+ dhe /o0)+ann n' )upt(+(n ;e7er(an tre,uar5 ne +und t' n' radh' t'

par' ( )ushto! v'+end!e t' ,a7(+eve t' +undsh+e t' p'r1a)t(+(t t' tyre5 e 1(0a 'sht'n' p'r,!(th's( n' propor1(on +e v0erat e V, 'sht' shu+' e u0't sho. S' dyt(5 ne+und t' n' 7a' t' v0erave t'V, p'r t' ndrysh+e n' ta7e0'n e

+'parsh+e ? tavo0(na p'rp!e)!e v0erat e @p'r)at'se αδ 4 9 ose Αδ 00o,ar(tur (sh s(pase)ua1(on(t V Q ? Q Q @ Α∆ 4 Q5 )!o e -und(t n,a e)ua1(on ,dhe +und t' )rahason(



reu0tatet e 00o,ar(t!es dhe t' v'h,(+(t5 )u n!' +arr'vesh!e shu+' t' )'na6sh+e

tre,on. #n' !ap -o0,ends hart(+(n p'r @ αδ 4 9 5 )u un'5 p'rsh)urt's(n'5 udh'he6!a e d(stan1ave t' )a0o!' +7( at' 6' +und t' supp0(ert v0erat

parenthes(ed n,a ta7e0at e v'h,(+(t +e p'r!asht(+(n.

Hartimi i &ërejt#r !he "ë &lerat eV

!heW

lloarit#r "ë &lerat e mëparshme tryezë = ( 2 .

I/ / /I /II

O"S. 7er. O"S. 7er. O"S. 7er. O"S. 7er.

3=33WW 3=WLKW KKK99WW K>=WWWW 3>WKWWW 3>99>>> L.K9W 393WLW

3ALAWW 3AW9W 3=WKWWW 3=>AAWWW 3>WLWWW 3>KL?W 3A3=WW 3=L99KW

9=A=WW 9=LWLKW 9W3=WWW 3LL>WWWW 3LAWW 3?K=LKW 3KLK3WW 3KA339W=3?WW =9W3KKW 9W9=WWW 9K??WWW 3>KALWW 3W?3=W 9=KWW 9?3?WW

>>LKWW >3L9LKW =>>WWW =9WKWWW 9WL3?WW 3K?=9WW =3WLWW ==A3>WW

?3KKWW ?=A>9KW 3L9AKWW 9W9K9WW >>WWWW >=L9LWW

99==LWW 99=W33W

*arr'vesh!a n' +es t' 00o,ar(t!es dhe v'h,(+( 'sht' shu+' ( )'na6sh'+5 +e p'r!asht(+ t' d(sa v0erave 0ar,'ta d(8)a ser( /II. Dhe pas )'sa! +und t' thuhet se 0(,!(

#e7er 'sht' )on-(r+uar n' -ushat e propor1(on +e d(stan1a +' t' vo,0a5 vet'+ se a!o'sht' su7!e)t ( n!' )o+p0()a1(on 6' ne duhet s' par( t' ,!(dh' p'r t' par' at'.

!o )a du)e! +ua t' (nteres(t p'r t' )ryer 00o,ar(t!en e vro!t(+eve edhe n' d(sa+'nyra t' +od(-()uara t' 1(0at nu) 8o!n' n' v0era shu+' t' ndrysh+e se sa sh-a6!e t'-und(t5 por )'shtu vet'+ +und t' sh'r7e!'5 t' t(00a s( ,!edh!e t' +undsh+e n' +es t')'tyre +etodave t' ndrysh+e t' 00o,ar(t!es )a da00(+ t' r'nd's(sh'+ !ust(-()uar n'reu0tatet. Jan' ap0()uar )'to +etoda t' ndrysh+e t' 00o,ar(t!es n' ser( I/.

34 N' vend t' 00o,ar(t!es )o+7(nuar s( +' s(p'r &. dhe R. un' t' dy )an' ndar'5 6'ra -!a0a5 e 00o,ar(tur n' 7a' t' t' n!'!t(t -or+' $a+ +arr'

V

&(n)s W5?>W >=A5K9?WW59= W5KWW? 0(,!(n

<<<<<<<<<<<<< L=5W? 05 ??>?

94 Ndoshta !u vet'+ n' the07 6as!a e e)ua1(on(t

7(nd's p'r 00o,ar(t!en n,a pa)t'n +etod' sheshet s( supo(+et e +'s(p'r+e t' 7'ra5 pas( 6' nu) @ αδ 4 9 5 por Α∆ 'sht' v're!tur dre!tp'rdre!t. Por n' )'t' +'nyr'



e)ua1(on( hu+7et -or+'n e t(! 0(neare5 dhe duhet t' +endo!n' +e )orr(,!(+et5 t' 1(0at5s( e)spert do t' 0eht' t' ,!en( t' 8on n' spa1(ousness +adh. Nd'r)oh'5 un' )a+ )ryerve8an'r(sht p'r ser( I/ )'t' pro!e)t<0(,! p'r &. dhe R.5 e 1(0a ( )a dh'n'

V

&. >>3.3 W5?3R. ?W95W W5LW<<<<<<<<<<<<<

L>A53 35?>K

$'to v0era ndrysho!n' vet'+ shu+' t' )ons(deruesh+e n,a ato 6' ,!enden n' 345 dhe)!o nu) do t' !et' +e v0er' p'rp!e)!e p'r t' rr(n' n' +'nyr'n +' t' r'nd'.

=4 N' vend t' shesh(t t' shu+'s ,a7(+(t @ αδ 4 9 $a+ shu+'n e )atror'vet' ∑ @ ∆ 9 4 t' 00o,ar(tur )onstantet V ′ 5 ′ s(pas e)ua1(on(t V'^ L ?'^ ' 9 I ∑ @ ∆ 9 4s( 7a'. $'shtu 6' un' )a+ p'r &. dhe ve8an'r(sht

V ' Q ′ Q

&. AWK> W.W3=?L3W.W3A9=> R.>9L

<<<<<<<<<<<3=.?3= W5W9LK9?

Tan(5 s(pas teor(s' s' ,a7(+eve ∑ @ ∆ 9 4 +e @ πασ Κρισητιτ 4 Q n,a e)ua1(on(

t' 0(dhura )u π &udo0-s1he nu+r(t5 ( 1(0( a-rohet v0erat e +'parsh+e V dhe 'sht'r(1()0ohen.

G!(thashtu p'r ser(n' e /I dhe /II Ja+ ve8an'r(sht e 7'r( )'t' de)0arat' pas e par'e p'rdorur @+' pa) se 34 6as!et p'r &. dhe R .. I )a+ p'r /I

V

& . ?W5KK W5AL3AA R. AWL5> W5>3A33<<<<<<<<<<<

3335=? 353W

p'r /II

V

& . ?3?5AA W5K33?

R. >>5>K W5?AW?<<<<<<<<<<<LA=53> 35?AKW



n' shu+' +' t' +'dha t' ser(s' II5 e 1(0a 'sht' as,!'5 por n!' v0er' e rr!edhn,a n!' ser( )u nd'r0()(+ +e V hdu)et. Da00(+( 6' e)(ston n' +es t' dy v0eraveende +und shu+' +(r' t' !et' e sh)ruar n' rrethana !asht'a)on(sht t' ndrysh+ee)sper(+enta0e.

$und'r e)(ston n' +es t' ser( +(1ro+etr(1 I/ +e d(stan1a hor(onta0e @+es te+atvert()a0e4 dhe var, +(1ro+etr(1 / +e d(stan1a vert()a0e e da00(+ ( +adh n' v0erat e@+es te+at hor(onta0e4 , !o shu+' t' 6'ndro!n' *e,!(that'5 s( n' )oh'n p'rve8n,a n' vert()a0e D(stan1at pothua!se a6 t' +'dha p'rs'r( s( n' hor(onta0e $'shtu5v0er's(+( n' (sh shu+' +' pa) ( sa)t'5 ( 1(0( (shte edhe per1eptuar edhe dre!tp'rdre!tn' testet. G!(thashtu5 )'tu nu) tre,ohet5 ,a7(+et e vahduesh+e )an' 6en' shu+' +'t' +'dha se sa hor(onta0 +e d(stan1a vert()a0e. /0erat ppe0s1hen n' dy"eo7a1htun,sre(hen/I dhe /II p'r d(stan1a hor(onta0e ndrysho!n' )a6 shu+' n,an!'r(<t!etr( n,a5 dhe v0era )ur /I 'sht' a6 ( vo,'0 se a!o n,!a00 dysh(+e. N' v'h,(+et

e tyre5 por nu) )a as,!' 6' p'r1a)ton dysh(+(n arsyetuar5 ose shp!e,on

da00(+(n. /0era n' ser( /II pa!tohet shu+' n,usht' +e /o0)+annndesh!e pa n!' n!ohur( t' /o0)+ann s' reu0tateve o7,ea0tet dhe )a )ontr(7uar n'rreth ndesh!es. N!' (nteres shu+' t' ve8ant' +err /o0)+ann vahduesh+e V n'

pretend(+(n. P'rve8 d(s( +' d(ver,!ent ser( ppe0s1hen /I5 ( 1(0( ,!(thashtu e)ons(dero!n' )a d(8)a t' dysh(+t'5 tre v0erat e t!era t' votave V p'r dy v'h,ues+!a-t t' ndrysh+e5 p'r d(stan1a vert()a0e dhe hor(onta0e s( a-'r da)ord se +und t'supoo!+' se )a pasur )'tu n!' n' natyr' n' t' ,!(tha )onstante arsyesh+e a7so0ute

para p'r sh)a) t' d(-eren1's s' 5=3L dhe K593W n' +es t' V n' d(stan1a hor(onta0edhe vert()a0e !o +' t' +adhe se 6' pas a)s(denteve t' v'h,(+(t dhe )ons(derat' se)o+p0()a1(on ( +adh's(s' V +e ,a7(+ t' vahduesh+e dhe +e n' ,a7(+et

para ?=4 a se)ret(+ sa)t' t' n!'!t'n e v'sht(r'5 ndoshta +und t' )ons(derohen t'rast(t. ppe0s1he K?>A /0era pa!tohet 8ud(t'r(sht +e /o0)+ann K593W. N!' p'rsosur t's(,uruar 6'ndruesh+'r(n' e )'sa! +adh's(e n' (nd(v(d' t' ndrysh'+5 ose n' )ushte t'ndrysh+e t' v'h,(+(t do t' )'r)o!n' +e s(,ur( edhe +' shu+' dy-(sh(+ dhe,!er(+( ( +'te!sh'+ ( e)sper(+enteve5 s( n!' dhurat' p'r tan(.

?=4

Ga7(+( pap'rpunuara ∆ p'r7'het n,a var(a70ave ,a7(+ past'r ∆ dhe,a7(+(t t' vahduesh+e % s( p'r7'r's s' 7ash)u5 dhe V dhe !an' p'rs'r()o+ponentet e var(a70ave past'r -a!( ∆ .

Pyet!a 'sht'5 8-ar' +und t' )et' )'t' +adh's( p'r n!' )upt(+. #n' dua n' pr(t!e t' preant(+(t t' ardh+en e vet5 ( 1(0( do t' !et' /o0)+ann e het(+(t t' t(!5 tre,o!n' p()'pa+!e )'tu +en!'her'5 /o0)+ann pr(or( p'r e)(sten1'n e n!' )onstante e t(00'su,!eruar5 dhe u dre!tuan p'r e+'r(+(n e p'rp!e)!et e t(! p'rp()t'. Sepse n' -a)t5 (shtee)(sten1a e t(! parapra)(sht dyshohet n'se tash+' )a +7etur e d(s)utuesh+e n'se a!o

6' )a ,!etur5 +e t' v'rtet' )!o 'sht' vet'+ a!o 6' 'sht' su,!eruar. N'se v(e #e7er 'sht' e sa)t'5 se +adh's(a e n!' d(stan1' +7( e0e+entet ret(n's



nu+r( 'sht' 00o,ar(tur se ata e )uptuan +es tyre5 )'shtu 6' n!' 0(n!' apo n' d(stan1' n'ret(n' duhet t' sh()o!+' t' n!'!t'n +adh's(5 s( -undet e tyre p'r7a00' n!'r(<t!etr(t p()ate ardhsh+e apo +' t' 0ar,'t t' dy ta)ohen e0e+ente ret(n's5 dhe p'r )'t' arsye n!'0(n!' t' vo,'0 t' sh-a6et po a6 ( +adh5 dhe s( n!' +' t' +adh )'shtu n'5 n,ae)ua1(on( ( +'posht'+ shprehur5 raste )u 6ar6et para6es(n ret(n'n nd(!or s( e0e+ente

rrethore (+a,!(nare5

1(0a s)e+' 'sht' anash)a0ohen 0eht'5 se n!' 0(n!' apo d(stan1'5 e 1(0a 'sht' p'r t'du)sh'+ dy d(a+etr( ( n!' e0e+ent ret(n's 'sht' +' e +adhe ose +' e vo,'0 se n!'t!et'r5 por +und t' +7a!' n' )ushte t' 1a)tuara p'r n!' ,a7(+ t' +adh5 +e rast(n e0(n!ave +' t' +'dha ose 0ar,on se shu+' e0e+ente t' ret(n's )uptuar n' vetvete5+e,!(that'5 'sht' ( pap'r-(00sh'+5 por !o edhe a6 +e 0(n!at +(1ro+etr(1 dhed(stan1a. N' e)sper(+entet +(1ro+etr(1 +e +etod'n e ,a7(+(t +esatar )'shtu e sa!n!' ,a7(+ ( du)sh'+ duhet t' varet n' v0er's(+(n e dre!tp'rdre!t' t' d(stan1ave 5/aret n,a +adh's(a e ,a7(+(t +esatar duhet t' )et' n!' +arr'dh'n(e +e d(a+et'r pre!e0e+enteve ret(n's /o0)+ann t' vahduesh+e +und t' p'r-a6'so!' )!o ,a7(+e+esatare5 dhe +' pas n!' p'r-und(+ s( p'r d(+ens(onet e 0e!es e0e+enteve ret(n's5n'se nd'rvar's(a +(d(s tyre do t' !et' ( n!ohur.

P'r t' sh6yrtuar 8'sht!en n' deta!e +' shu+' n'se )y ,a7(+ +esatar +und t' p'r-a6'sohet n,a /o0)+ann t' vahduesh+e5 'sht' 34 p'r t' p'r1a)tuar +arr'dh'n(et+e per+asa t'5 e 1(0a duhet t' )et' a)tua0 rr!edh n,a rrethanat e p'r1a)tuara t' thot',a7(+ n' d(a+et'r pre! n!' e0e+ent ret(na0 (shte 94 p'r t' hetuar n'se t' n!'!t'n ,!'+und t' v'rtet' t' !et' ( vahduesh'+ ( sa)t' ose +!a-t t' p'ra-'rta p'r d(stan1a t'ndrysh+e nor+a0e n' n!' )onstante5 s( a!o 6' 'sht' e V p'r t' (dent(-()uar5 )'shtu )atre,uar +und5 =4 n'se +adh's(a e )'sa! )onstante 'sht' ( +!a-tuesh'+ n' 0(dh!e +e)'t' +arr'dh'n(e pa!tohet +e d(+ens(onet anato+()e 1a)tuara t' e0e+enteve ret(n's.

Pyet!et e par' dhe t' dyt' !an' n' vetvete n!' 8'sht!e e teor(s' s' pro7a7(0(tet(t5 dhe par(+(n e 00o,ar(t!es5 edhe pse shu+' +(r' tre,on e)e)ut(+(n5 por veten e tyreshu+' t' v'sht(r' p'r *ate+at()an' p'rvo!' ?>4 . *e,!(that'5 +und t' supp0(eren n,an!' /ersu1hse,5 e 1(0a5 !asht' prodhon )ushtet 6' t' hv(00ohet vorausset0(1h n'+end!e5 dhe 8-ar' /o0)+ann )a +arr'. Pyet!a e tret' vuan n,a pro70e+( 6' e0e+entete -und(t per1eptuar e ret(n's nu) !an' n!ohur ende +e !u. Por un' sh)o! n' )'t' te+',!(th' )'tu n' 8do d(s)ut(+ t' +'te!sh+e n' +'nyr' 6' t' +os para,!y)o!' +esahshu+' vet' /o0)+ann s' pron's e t' 1(0(t 'sht' )y het(+. I +'parsh'+ duhet t' )et'6en' e +!a-tuesh+e p'r t' t'rhe6ur (nteres(n e )onstante n' -!a0'.

?>4 P'rve8 ,!y)(+eve +( #n' nu) !a+ du)e u +7'shtetur n' )'t' dre!t(+ n',!y)(+(n e Pro-. *7(us.



P'r n!' p'r-und(+ t' re-0e)t(+(t t' +'parsh'+ t' vahduesh+e5 vet'+ 00o,ar(t!en e/o0)+ann +und t' p'r+enden5 +e an' t' t' 1(0(t +adh's(a v're!tur n' e)sper(+entete n!'!t' p'r sh)a) t' asa! 6' a( p'r-a6'son n' ret(n' vet'5 n!' redu)t(+5 e 1(0a 'sht's(,ur(sht e nevo!sh+e5 n'se !u don( p'r t' sh6yrtuar 8'sht!en e +arr'dh'n(eve t' tyre

+e +adh's(n' e e0e+enteve ret(n's. Pas trye' @)0auo0a. /4 )onstante /o0)+ann (shte n' n!' d(stan1' sh()(+(n =>W+(00(+.5 $'to 00o,ar(tur n' 0(dh!e +e p()'n e nd'rthur!es s' 0(n!ave t' dre!t(+(t5 d(W5WWK93W K593W +(00(+.5 *e )usht 6' n!'s(a n' t' 1(0'n )a shprehur t' ,!(tha reu0tatete e)sper(+enteve +(1ro+etr(1 !an' W.WW3.WWW. s'. . Du)e (u re-eruar tan( +ed(stan1'n e p()a e )ry6'(+(n e 0(n!ave t' dre!tuar t' ret(n's5 n' nu+'r t'rru+7u00a)'ta p'r 3? +(0(on'5 )'shtu s(00et +adh's(n' 1(0a V p'r-a6'son n' ret(n' t'v'h,(+(t / s( 3? ; =>W5 6' 'sht'5 )onstante V n' nu+'r t' 1a)tuar t' p'r-a6'suaran,a +adh's(a ret(n' W.WWW=A93 *(00. a6 +e )usht 6' +adh's(a 0(neare e 1(0a +err(+ah(n e n!' d(stan1e t' sh()uara n' ret(n' 'sht' dh'n' n,a d(stan1a e ret(n'5 6' n,a)u-(!t' e p(sta e !asht+e )ry6'(+(n e rreeve 0(n!at e dre!t(+(t t' hartuara +arr' n'+es t' tyre. Pra -atura a)onsh'+.

Pyet!a 'sht'5 natyr(sht5 < n!' v're!t!e 6' un' !a+ 7orh0( EH ;e7er5 < n'se p()a)ry6'(+(n e 0(n!ave t' dre!t(+(t )'tu 'sht' p'r1a)tuese. N' p'r,!(th's(5 ne +as(+d(stan1a du)e p'rdorur 0'v(!en e syve n,a )ryer!en a)s(n v(ua0 t' n!' p()' )u-(taren' n!' t!et'r5 dhe +' pas n' vend rrotu00(+( ( syve du)et t' supoo!+' se 6' p'r+es t'1(0(t rreat(+ duhet t' +erret e )u-(!ve t' p(sta e !asht+e5 udh' 1(0( (+ah ' n!'!t' on

ret(n' t' p'r1a)tuar. Por )!o 'sht' e??4

?.A &(n. 3>.99> *(00. Prapav(!' e p()'s +' t'sh6uar t' )ornes'5 6' do t' (shte K +(0(on. Para ret(n'5 du)e sh)a)tuar +adh's(n'e 00o,ar(tur +' par' do t' redu)tuar n' rreth ,!ys+'n e vet'. #n' duhet pasta! t'+arr(n vend(+(n e )'sa! pyet!e n,a ana (+e.

??4 Pas /o0)+ann n' F!a0or ;a,ner n'. rt. Sheh. S. 9=>

N!' +und t' +endo!n' se )onstante /o0)+ann<s' do t' varet n,a se n!' ,a7(+ do t'n' v0er's(+(n e )atran )ryer5 natyr(sht5 nu) +und t' varet n,a +adh's(a e d(stan1'sv're!tur5 dhe p'r )'t' arsye t' !ap' n!' )onstante n' t' ,!(tha ,a7(+ d(stan1at e

7ur(+eve. Por yn' V 'sht' )!o shu+' shu+' e +adhe p'r 0e(+(n e dre!tp'rdre!t' t'v(d' +()ro+et'r (shte W.W3 ose 3W\3WWW *(00. V . por +esatar(sht rreth K\3WWW *(00P'r a6 sa nu) +und t' !et' ( ,a7uar n,a v0er's(+( +esatar(sht tan( . $!o nu) 'sht' ed(s)utuesh+e5 por /o0)+ann )onstante +arr' n!' rr(t!e t' vo,'0 p'r+es )'t(! 7ur(+(.

N'se ata +e t' v'rtet' )ryes(sht )an' n!' arsye t' 1a)tuar or,an()e n' sy5 pasta! natre,o( )'tu n' -ushat e nd!es( t' ,!er' t' dr(t's n!' ana0o,!( t' sh6uar t' asa! 6' )e+(,!etur n' -ushat e (ntens(ve5 +e )usht ,!(thashtu se vet'+ 0(,!( #e7er a6 )on-(r+uar)ur )e+( +arr' n' n!' shtuar n'p'r+!et arsyeve t' 7rendsh+e or,an()e p'r t' !asht+e)onstante t' vepr(+(t t' ndryshuesh'+ +e respe)t.

Para se t' ap0()on( +etod'n e ,a7(+(t +esatar5 )a+ 7'r' edhe d(sa e)sper(+ente+e +etod'n e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e n' +as'n d(stan1' +e sy5 t' 1(0at un'5edhe pse ata !an' n,a +' t' sa)ta dhe t' s(,urt n,a )!o +etod' n' -a)t v!etruar5 )'tu



do t' vet'+ p'r )'t' arsye t' 8o!' n' sepse p'rndryshe e)(sto!n' p'r t' +os p'r1a)tohet +e )'t' +etod'.

Pas d(sa e)sper(+ente parapra)e p'r +preht's(n' e syve t' +( t' +atur n!' rreth n!' p'00'+7' ( 0 (shte par. Duod. Do,anat5 n!' t!et'r n,a 3 p0us 3 \ >W (n8 t' 1a)tuar5 dhe t'

rreth(t n' +'nyr' )on-ue 6' un' nu) e d(!a 6' (shte e pyet( +' te!. E pra un' (shadu)e )'r)uar +e an' t' +as's 0a)ur(6 sy p'r t' 7u0uar se )ush (shte +'. I vendosur p'r t' dre!t'n 8do her'5 por vet'+ pas n!' sh6yrt(+( t' ,!at' p'r t!etr(n. ar6et !an'+7a!tur )'tu pran' n!'r(<t!etr(t n' d(stan1' +' t' 6art' v(ua0 n,a sy5 n' +'nyr' 6'd(stan1at )rahasuese p'r p()at e 7usu00 (sh(n hor(onta0(sht n' t' n!'!t'n ,!'. Por )re!te n!'!t' e v'sht(r'5 por pat!et'r vend(+ t' dre!t' un' pre1(p(tuar edhe pas hap's(r' s'

7ash)u +e d(-eren1'n her' dy-(shuar5 e her' t' t!era 'sht' )at'r-(shuar5 n' +'nyr' 6'v!esht'n e )a0uar (shte hap's(r' e n!' rreth >.W5 6' pre! >.3 (n8 e t!era. $!o ser( e vo,'0e tre e)sper(+enteve 'sht' p'rs'r(tur p'r +ua tr( her' +e su)ses t' 7ara7art'5 dy her'n' n!' d(t'5 n!' her' n' d(t' n' t'. G!(thashtu5 a!o 7'r( ndrysh(+ n' nd!en!at e hap's(r'nu) )a da00(+ se a )a+ +7a!tur 7usu00 n' d(stan1' +' t' +adhe apo +' t' vo,'0 n,asyr(5 p'rve8 se 11o++odat(ons,renen e syr(t nu) !an' te!)a0uar. #n' do t' ndoshtaende d(s( -(ner shu+' se 3 \ >W e )an' sh6uar ,!(th+on' sa)t'. Por un' )a+ v'n' re se

n' 6o-t' se !u nu) +errn( 0(+(t(n e vet'+ paar &()en pa) t' 0art'5 n!'r( 7renda n!'s(s'n' t' 1(0at5 +e,!(that'5 n' v'h,(+et e shu+ta +' t' sa)ta5 por shu+' )oh' dhe e

pas(,urt n' pa) +etod'n e)sper(+entet e t' dre!t's dhe t' rasteve t' ,a7uara. Da00(+((shte ende +!a-t ( vo,'0 se n' 6o-t' se un' p'r,!ys+uar at'5 +7a!tur asn!' vend(+ +'t' 7esuesh+e5 dhe pasta! rru,'n ende e )'r)uar +e v'+end!en t(+e past'rv(tur sy p'r

t' 7u0uar. $!o 'sht' se s( edhe 0(,!( ( #e7er )a )on-(r+uar edhe n' -ushat e propor1(on5 )'shtu6' !u )en( p'r t' p'r+(r'suar5 por 8'sht!a e asa! 6' )!o n' t' v'rtet' do t' thot' p'rnd!en!at ,!era )on-(r+(+(t. N' -ry+'n e +end(+(t /e7er(t +7( nd'r+!et's(+(n e+adh's(s' s' nd!es( t' ,!er' do t' (shte pyet!en the+e0ore ne dua+ t' d(+' p'r,!(,!etn' r'nd's(n' e 0(,!(t t' /e7er(t n' )'t' -ush'5 e 1(0a5 n'se d(-eren1at e d(stan1ave,!eo,ra-()e du)et 7ara7art' ose e 7ara7art' du)sh'+ )ur re0at(v(sht t' da00uar sh(-rate d(stan1ave sapo0(ndur n' 6ar6et nd(!or rreth t' n!'!t'n sas(5 dhe n'se5 n' p'rputh!e+e rrethanat5 +adh's(a e st(+u0 p'r nd!en!at (ntens(ve n,a ana e nu+r(t t' 6ar6eve

a)t(ve sh6(sore n' t' ,!er' do t' +und t' p'r-a6'sohet p'r t' dre!t'n ton'. Por )'tu)a0uar t' ,!(tha testet e spe1(-()uar n' sy asn!' shp!e,(+5 pas( ato !an' t' d(a!nuaras(pas +'nyr's natyrore t' p'rdor(+(t t' syve tan' t' ,!(th' n'n nd()(+(n e 0'v(!es s'syr(t5 +e d(stan1a +' t' vo,0a dhe +' t' +'dha nu) )an' n' 7a' t' nu+r(t t'ndrysh+e t' 6ar6eve nd(!or5 ata )o+7(nuar n' vetvete !an' )rahasuar5 por n,a -a)t( see n!'!ta p()' v((on +' ( 6art' )a 6en' ( udh'he6ur n,a n!' d(stan1' +' t' +adhe ose+' t' vo,'0. Po )ur5 n,a p()at a)s t' ret(n'n e r'n(e5 n,usht's( e shp'rndar!es nervorenu) do t' )et' edhe )on-(r+(+ t' dre!tp'rdre!t' t' 0(,!(t n,a e)sper(+entet tona +undt' pr(ten n' 6o-t' se ata nu) !an' e)sportuar +e 0'v(!en.

Pas )'sa!5 +und t' supoo!+' se )on-(r+(+( ton' +' tep'r n' n' 0'v(!e a)t(ve5)upt(+(n e +us)u!ve5 p'r a6 sa )!o nd(h+on t' p'r1!e00' v0er's(+(n d(stan1'5 s( nu+r(( 6ar6eve sh6(sore5 t' 1(0at !an' t' adresuara n,a d(stan1a e v0er'suar 'sht' t' 0(dhen5



dhe n' )'t' dre!t(+ 5 ata duhet t' !en' n' ,!end!e t' v'rtet' t' !ust(-()uar prover()thehet p'r 0(,!(n ,!(th+on' do t' +7etet ( r'nd's(sh'+ por n' 8do rast5 pyet!athe+e0ore +7( t' n' )'t' +'nyr' +7etet e pa,!(dhur5 dhe +arr'dh'n(a +e nd!en!a+us)u!ve 'sht' su7!e)t ( v'sht(r's(ve5 t' 1(0at un' dua p'r t' tra!tuar n' deta!e p'rtan(.

!o tan( para6et vet' rru,'n5 p'r,!(,!a e )'sa! pyet!e t' provon( n' 0')ur'5 ana0o,!(a'sht' n'nv(uar +e -ytyr'n e (nst(tu1(oneve n' 0(dh!e +e +end(+(n e sas(ve t' ,!er't' EH ;e7er5 s( edhe5 dhe )u nu) )a as,!' t' 7'!' +e nd()(+(n e 0'v(!es )a . /et'+se e )a edhe as)und t' pr(tet n' n!' shp'rndar!e un(-or+e nervore. *e,!(that'5 a!odu)e! e do7(sh+e p'r t' par' se s( ( )'r)uar su)seset n' )'t' dre!t(+ n' vende t'ndrysh+e t' 0')ur's5 dhe )a p'rp!e)!e de+,e+2e n,a vet!a n' 7a00(n5 ( 1(0( +e n!'s(p'r-a6e t' -ort' -ush' +' t' +(r' t' v'h,(+(t du)et p'r t' para6(tur p'r sh)a) t's(p'r-a6es s' tyre t' +adhe e 0'+uar t' /o0)+ann 'sht' 7'r' s(pas +etod's s' ,a7(+(t+esatar n' p'r7ash)'t e par' t' ,(sht(t t' +a!t' e +es+e dhe e prap+e t'

dor's. Reu0tat( p'rputh!a e )'tyre e)sper(+enteve5 +e,!(that'5 se propor1(ona0(tet( !ovet'+ ( p'ra-'rt ( ,a7(+(t t' past'r +e d(stan1a t' hv(00ohet5 por n' p'r,!(th's( ata+arr(n shu+' +' n,ada0'5 dhe !o n' t' ,!(tha p'rte! )u-(!ve t' 1a)tuar ose n' (nterva0e+' t' ,!ata +e d(stan1a5 n' +'nyr' 6' t' +os 'sht' 6' t' +endo! p'r -a)t(n se ata5 a!o6' 'sht' ,!etur n' u,en+a2versu1hen +(1ro+etr(1 n,a ana0o,!( t' 1(0at +und t'

p'r-a6'sohet n,a n!' p'r7'r!e e d(stan1ave propor1(ona0e dhe d(stan1a n' 0(dh!e +e)o+ponent(n e vahduesh+e. C(0at !an' )'to ,!y)(+e n' 6o-t' se ata nu) +und t'+preht' n' 0(dh!e +e het(+(n ap0()o!n' pyet!en ton' p'r sh)a) t' nonun(-or+(ty t'shp'rndar!es nervore5 por nu) e 0e pro7a7(0(tet( vo,'0 t' e)(sten1's s' 0(,!(t n' )'t'

on' 0a )ur sh()on n' )'t' +'nyr'. Nd'r)oh' 0(nd n!' pyet!e t' re5 n'se !u +e t' v'rtet' duhet t' sh()on( p'r at' n'-ushat e nd!es(ve t' ,!er' n' )'t' +'nyr' t' 1(0at natyr(sht p'r sh()(+ t' par' es(,ur(sht du)et n'se e )'r)on n!' v0e-sh+'r(n' ana0o, t' 0(,!(t n' -ushat e ,!era s(nd!es( (ntens(ve5 n' 6o-t' se a!o 'sht' ,!etur n' )'t' t' -und(t n' )'t' +'nyr'. Por nu)duhet t' anash)a0ohet -a)t( se d(stan1at5 )e+( p'r1a)tuar n' sy dhe n' 0')ur'5 !an' t'

p'r1a)tuara vet'+ n' dh'n' -ytyr's dhe Tast-e0de5 dhe ,!er(+(n e )'sa! -ushe n' )'t'+'nyr' as,!' nu) ( sh)on5 nd'rsa dr(ta st(+u0 (ntens(ve !o vet'+ )u-(!t' e spe1(-()uarn' n!' (ntens(tet( ( vendosur5 por nu) )a e)(stuar +' par' (ntens(tet( ( st(+u0(+(t

prodhon vet'+ at' 6' s(tuata 'sht' e ndrysh+e. N' n!' )ap(tu00 t' p!es's t!et'r5 )u un'do t' )thehen s'r(sh +e d(sa )o+ente +7( nd!en!at ,!er' n' ve8ant(5 un' do t' )thehetn' )'t' p()' ser( prov'5 por n' t' 1(0'n reu0tat( the)suar +' 0art' ne,at(v 'sht' p'rsh)a)5 un' do t' the+ n' U+etodat e +at!esU.

6( Morali >ort#"e physi-#e et.

Ju +und t' nd(6n( 0(,!(t #e7er s ende n' n!' on' +' t' p'r,!(thsh+e 7renda. *a00rat -(()e ne e )e+( @ physique pasuri 45 nu) )an' asn!' v0er' dhe nu) )a)upt(+ p'r ne +asat s( t' vde)ur5 por vet'+ n'se )a +!ete t' !asht+e5 n!' shu+' t'nd!es(ve t' v0e-sh+e @ pasuri morale 4 p'r t' prodhuar n' ne +e 0(dh!e te 1(0(n pas)'sa! +arr' vend(n st(+u0ues(. N!' Ta0er tan( nu) e )a nd!er' du)sh'+ n' )'t'dre!t(+5 shu+' +' pa) v0er' p'r t' pasur se sa t' var-'r5 dhe n' 6o-t' se a( 7'n n!'



0yp's n!' d(t' e 0u+tur5 a( do t' rr(tet s( asetet e n!' +(0(oner n,a a!o. $!o +und t' !et'n' vart's( t' 0(,!(t t' /e7er(t. *e n!' rr(t!e t' 7ara7art' +e at' 6' &ap0a1e pasurimorali t' !ap' th(rr!e5 rr(t!a +e nevo!at physique pasuri n' raportet e)'tyre pasuri5izikun !an'.

$y par(+ 'sht' su,!eruar t' par' n' n!' 0et'r n,a Dan(e0 "ernou00( n'

$o+ent. 1ad. s1(ent. dre6. Petro rru+. T/ n' 3=K5 ( 1(0( +7an t(tu00(n U. *ode0theor(ae Novae de +ensura sort(sU *' von'5 a!o 'sht' e &ap0a1e n' s. Teor(aana0yt(6ue e pro7a7(0(t^s p. 3K >=9 r(prodhohet dhe hv(00uar n' )on)0u(one t'+'te!sh+e5 dhe t' p'r+endur n,a Po(sson n' s. Re1her1hes sur 0a pro7a7(0(t^ +e)on)0u(onet dhe pranuar t' sa!.

Shpreh!et pasur( pasur( phys(6ue dhe +ora0( !an' t' nevo!sh+e !o "ernou00(5 porvet'+ n,a &ap0a1e. "ernou00( thot' se pas d(sa d(s)ut(+e parapra)e UNe+pe tr(+a !oest aest(+andus (sh PRETIO re(5 (sh e+o0u+ento sed5 7ur,os unus6u(s6ue pavar's(s'1apess(t Pret(u+ e r( IPS aest(+atur o+n(7us6ue (de+ est5 e+o0u+entu+ (sh1ond(t(one personae Ita pro1u0 du7(o pauper(s *a,(s re-ert 0u1ru+ -a1ere +(00edu1atoru+ .. ua+ d(v(t(s5 ETSI pret(u+ utr(6ue (de+ u0en U dhe +' te! @p. 34 UItavero /&DE pro7a7(0e est5 0u1ru0u+ 6uodv(s se+pre e+o0u+entu+ a--erre su++ae

7onoru+ re1(pro1ae propor1(ona0.U Pasta! a( -ond( p. 3K35 -or+u0a d(-eren1(a0e dhe p. 3K9 -or+u0'n 0o,ar(t+()e5 e 1(0a ne +7'shtet!e t' p'r,!(thsh+e +' von' 0(,!(n/e7er(t.

&ap0a1e thot' @p 3K4 U*' shu+' e vo,'0 d(st(n,uer dans 0e Espre Tuen5 sa va0eurre0at(ve5 de sa va0eur 7so0ue Ce00e<1( est (nd^pendante des +ot(ve5 6u( -ont 0ed^s(rer5 au 0(eu 6ue 0a Pre+(re 1ro(t +ot(ve CES ave1. On ne peut Donner de re,0eGenera0e pour 1ette va0eur appr^1(er re0at(ve Cependant (0 est nature0 de 0a va0eurre0at(ve supposer dune So++e (nnn(+ent (+'t5 en ra(son de sa va0eur 7so0uedre!tp'rdre!t'5 en ra(son (nvers( de 0a personne du 7(en (nt^ress^e tota0e. En e--et5 (0est C0a(r 6uun peu de -ran1 n!' trs<pr( derdh 1e0u( 6u( en un possede no+7re +adh5et 6ue 0a +an(re 0a p0us Nature00e dest(+er S va0eur re0at(ve5 est en ra(son de 0asupposer (nvers( de no+7re 1e. U-. >=9 UDpres 1e Pr(n1(pe5 ^tant 0a phys(6ue dun

pasur( (nd(v(d've5 D: (a11ro(sse+ent5 6ue00e Re1o(t5 PROD#IT ] 0(nd(v(d've 7(enun ] 1ette +ora0 -at(t r^1(pro6ue Ia11ro(sse+ent de sa +ora0( pasur( peut don1 tre

epr(+^ par 5 ) ^tant une Constante. (ns( en d^1(,nant par y +ora0(n pasur( 0a1orrespondante ] 0a pasur( phys(6ue 5 n' at+os-er'

y ) 0o, 0o, h5

h ^tant une Constante ar7(tra(re5 6ue 0on d^ter+(nera au *oyen dune va0eur de uneva0eur ] y 1orrespondante donn^e de . Sur Ce0a5 o7serverons /end's5 6ue 0on ne

peut !a+a(s supposer et nu0s y ou ne,at(-s5 dans 0ordre pu70(1 nature0 des a(,!edh 0ho++e 6u( +a)(nave ne r(en possede5 7(r( e)(sten1a re,arde 1o++e (nora0un 7(en5 6u( peut etre ( $rahasuese ] 0vanta,e 6ue Ce1( pro1urera(t une phys(6ue

pasur(5 dont (0 est 7(en d(--(1(0e dass(,ner 0a va0eur5 +a(s 6ue 0on ne peut -()se au<dessous de 0u( 1e 6u( sera(t r(,oureu<se+ent n^1essa(re derdh e(ster +a)(n' +'Conto(t5 6u(0 ne p()a 1onsent(ra(t ] une So++e re1evo(r +od(6ue5 rre,u00(+( 6ue



-ran,a 1ent5 ave1 0a )usht de ne r(en ] pr^tendre5 0ors6u(0 0aura(t d^pens^e. U

Po(sson thot' p. 9 UCo++e 0vanta,e5 6uun -(t(+ s(,uro!' n!' ue06uun varetde 0ftat de sa pasur(5 n' n!' d(st(n,u^ CET vanta,e re0at(-5 de 0Esperan1e+ath^+at(6ue5 et 0+7( n!' +ora0 t' no++^ Esperan1e. &ors6u(0 est une (+'t 6uant(t^(n-(n(+ent5 n' Prend 7(r(t raport ] 0a -at(t de 0a personne a1tue00e5 pour 0a +esure de

0Esperan1e +ora0(t5 6u( peut tre dI&&E#RS ou po(t(ve ne,at(ve5 se0on 6u(0 sa,(tdrendes( per Sht(+ ou dune vo,'0(+( de 1ette ndon!' pasur(. Par 0e 1a01u0 (nte,ra0e5ensu(te de 1ette +esure n' d^du(t e paso!ave5 6u( ave1 0es r,0es sa11ordent5 6ue 0a)u!des( Ind(6ue sur 0a +an(re5 dont 1ha1un shu+' e vo,'0 d(r(,er ses sp^1u0gt ons. U

. >akti i pra#t. 1(

N!' nd!es(5 n!' ndrysh(+ nd!es( rr(tet p'r,!(th's(sht +e +adh's(n' e st(+u0(td'sh(rore5 d(-eren1a st(+u05 dhe du)et p'r t' +arr' t' pa+!es s' par' t' )urs(t5 6' n'

p()'n n,a )u5 +e nd!es( 6' -(00on t' !et' ndrysh(+ ( du)sh'+ nd!es(5 +e ero p()' e

st(+u0(t st(+u0 ndrysh(+ p'r)o!n'. Por -a)t( 7(e n' )und'rsht(+ +e )'t' supo(+ a!o'sht' +!a-t e rast(t 6' 8do st(+u0 s( d(-eren1' st(+u0 duhet t' )et' arr(tur n!' +adh's(t' 1a)tuar t' -und+e para not(1ea7(0(ty e n!'!t' vet'+ sapo -(00on5 d+th para se a!o

prodhon n!' +as' a--((erende nd'r,!e,!es son' apo nd!es( ev(denton n!' ndrysh(+ (du)sh'+ n' nd!es(. N' an'n t!et'r5 not(1ea7(0(ty e st(+u0(t5 da00(+( st(+u0 vo,'0ohetedhe +' shu+' )ur a( 7r(t( n' ero v0era. P()a ero e nd!es(5 da00(+( nd!es( 'sht'shu+' +' 0art se e st(+u0(t d'sh(rore5 d(-eren1a st(+u05 n!' -a)t 6' do t' !et'+en!'her' 7u0uar +' a-'r.

34 N' dre!t(+ t' p .K9 --. r(sh()(+ S. 3<3KW. . Psy1h *a2pr(n(p(en5 S. 3LA --

Rreth pra,un p'r(er!e @sh(h +' posht' -6 ==W -.4 .. &(dhur S. 3W? -5 R(sh()(+(S. 3L-. Psy1h. *a2pr(n(p(en5 S. 9W> -.

P()a )u not(1ea7(0(ty e n!' st(+u0 apo d(-eren1' st(+u0 -(00on dhe 7ehet5 ne do t' p'r+end(+ sh)urt(+(sht pra,un5 e 1(0a shpreh!e n' +'nyr' t' 7ara7art' dhe t' nd!es(dhe da00(+( nd!es( n' )u-(!t' e not(1ea7(0(ty5 s( st(+u0 apo st(+u0 da00(+(n5 ose parat'st(+u0ues5 ( 1(0( Sensat(on s!e00' ose ndrysh(+( nd!es( n' )'t' p()' +und t' +erret5 n'+'nyr' 6' ne +und t' -0as(+ vet'+ t' dy n' pra, t' n!' nd!es( apo n!' ndrysh(+nd!es(5 s( pra, t' n!' raport( st(+u0 apo st(+u0 ndrysh(+ apo st(+u05 pra,ut t' sh)urt'r5

pra,u ndrysh(+5 raport( pra,un e st(+u0(t. ' p'r +adh's( t' 1a)tuara t' dy st(+u!ven,a da00(+et +arr'dh'n(et dhe v(1e versa tyre nd!e) n' vetvete5 a!o n' p'r,!(th's('sht' e +!a-tuesh+e p'r t(u re-eruar n!' pre! dy pra,!eve -und(t<p'r+endur.

Respe)t(5 sas( t' shu+ta dhe da00(+et e n!' v0er' t' t(00' t' 1a)tuar duhet t' +errenn,a 0')ur'n ose syt' s( n!' ,!at!e apo da00(+ t' ,!er(+(t5 ne !e+( n' ,!end!e p'r t'trans-eruar )on1ept(n e pra,ut n' t'5 dhe nd'rsa ne respe)to!+' n' nd!en!at (ntens(ve

pra,u p'r+end (ntens(ve5 e 0(dhur +e nd!en!at e ,!era 6' e 6ua!n' t' ,!er'.

6 +' n' -und n,a t' nd!es(ve5 t' t!era5 -eno+ene +' t' p'r,!(thsh+e dhe vet'd(!e

+' t' 0art'5 p.sh.. ". N' var's( t' -!et!es dhe ,!(+(t5 vet'd(!a e +end(+eve(nd(v(dua0e5 v'+end!a n' n!' dre!t(+ t' 1a)tuar duhet e t'r' vet'd(!a e n!er(ut n!' p()'t' hdu)!es dhe 0(nd!e5 ne do t' p'rdor(+ ter+(n dhe shpreh!e pra,u +und t'



p'r,!(th'so! p'r to. N' )'to raste )a pra, t' n!' st(+u0 t' !asht'+ e)(ston +'5 e)usht'uar5 n,r(t!en e vet'd(!es n' pra, ose t' 1(0at ato )orrespondo!n' por a!o +undt' n,re!' pyet!en n'se ne nu) )e+( n' -avor t' pran(+(t t' n!' pra,u t' 0'v(!esthe+e0or ps()o<-(()e5 dhe n'se pra,u5 pra,u ndrysh(+5 pra,u raport(5 vet'+ n'+as'n )ons(sto!n' n' nd!en!at5 s( ata +und t' p'r)thehet n' n!' pyet!e t' t(00'5 do t'

d(s)utohen n' hyr!e t' ps()o-(()e t' 7rendsh+e. P'r tan(5 +e,!(that' a!o do t' !et'vet'+ d(s)ut(+( ( +arr'dh'n(eve th!esht e+p(r()e5 t' 1(0at +und t' de)0arohen t'dre!tp'rdre!t'5 dhe edhe pse un' do t' de+onstro!' d(sa pu70()un e ,!er' -a)t(n e

pra,ut dhe pra,un ndrysh(+ n' )'t' )ap(tu00 dhe t' shp!e,o!' )'r)o5 p!es'r(sht p'r t'd(s)utuar (+p0()(+et dhe ap0()a1(onet5 e 1(0a +7art e)(sten1'n e pra,ut n' -ushat ee)spert('s +' posht'5 por t' p'r,!(,!et p'r d(spo(ta t' ve8anta 6' 0(dhen +e pra,!e.

l( Pra# i"te"si&e.

a( pra#t.

N' -ushat e nd!es( (ntens(ve e dr(t's5 prova t' dre!tp'rdre!ta se vet'+ n!' (ntens(tett' 1a)tuar t' st(+u0(t t' 0ehta t' nevo!sh+e p'r t' ,!uar nd!en!'n5 se )a n!' pra, p'r per1ept(+(n e dr(t's n' n!' v0er' t' 1a)tuar ( st(+u0(t t' 0ehta5 nu) +und t' )ryhet p'rsh)a) t' syr(t5 s(8 'sht' d(s)utuar d(sa her' 5 n,a n!' n,a1+(+ ( 7rendsh'+ 'sht',!(th+on' +7( pra,un5 du)e p'r-sh(r' 8do st(+u0 t' 0ehta t' !asht'+ 'sht' vet'+ n!',rant. Fa)tet5 t' 1(0at +'so!n' se )y ,rant )'r)on n!' -or1' t' 1a)tuar p'r t' v'n' re

!an'5 dhe !o n' te)st(n n' se)s(on(n e pra,ut ndrysh(+.

N' 0(dh!e +e +od(-()(+(n5 por 6' ne e 6ua!+' n,!yra5 +und t' -or+u0o!' )ushtet e+'posht+e p'r t' sh()(+(t5 34 se re-ran,(7(0(ty dhe n' )'t' +'nyr' nu+r( dr(dh!e t'

n,!(ten n!' )u-( t' 1a)tuar 94 se (ntens(tet( apo a+p0(tud' t' 0uhat!et rreth n,!(ten n!')u-( t' 1a)tuar =4 se n,!yra do t' n' n!' +as' t' +!a-tuesh+e5 e 1(0a duhet t' !et' +'e +adhe5 n' var's( p!es't se(t0(1here e n,!yr's v!esht' ret(n' >4 se a!o (shte e p'r(er+e !o shu+' t' 7ardh'.

-ar' ( par' 'sht' ( sh6et'suar5 )'shtu 6' ne e d(+' se nu) )a n,!yra +und t' sh(het p'rte! )u-(r(t t' )u6e t' spe)tr(t5 apo p'r t' 7'r' ndon!' t' du)sh+e por pa +arr' parasysh -eno+enet e n,roh!es e)(sten1a e rreat(+(t p'rte! )'t(! )u-(r( t' provo!'. Tan(5 rreet e )u6e )an' dr(dh!et s0oest5 dhe du)et paa-t's(a p'r t' per1epto!n' rreet u0tra<)u6e5 t' !et' e sh)ruar n' ndon!' ,!' t!et'r se 6' v(7ra1(onet e

tyre !an' shu+' t' n,ada0sh'+. N,a ana t!et'r !u duhet t' ashtu6ua!tur(t. Rreetu0trav!o001' t' 1(0at nu) !an' t' du)sh+e n'n +asa t' a)onsh'+ n' 7at(+(n e

pr(+ave standarde5 dhe u +7y00 +' par' e)(sten1'n e tyre vet'+ n,a e-e)tet e tyre)(+()e5 6en' n' ,!end!e )oh't e -und(t p'r t' 7'r' t' du)sh+e +e d'n(+e t'

p'rshtatsh+e +e )'t' vet'+ e nevo!sh+e 'sht' p'r t' s!e00' ata n' -or1' t'+!a-tuesh+e p'r t' )ryer5 du)e s!e00' n' t' n!'!t'n )oh' ( !ep n!' d'sh+( t' ,!end!es s'dyt'.

N' -a)t5 p!esa u0trav!o001' ( spe)tr(t n,!yra<n,!yra +e p'rdor(+(n e pr(+ave )r(sta0sh)'+75 6' rreet n,!yra n' -!a0' 0e!o!n' n!' )a0(+ +' t' pasur s( pr(+ave 6e06(5

ende t' +errn( du)sh+e5 )u +e p'rdor(+(n e pr(+at ,ot' as,!' nu) 'sht' p'r t' per1epto!n' ato5 ve8an'r(sht n' 6o-t' se !u at' n,a (o0uar +e an' t' n!' spe)t'r pr(+( )uar1 pro!e)tuar n,a n!e e)ran +e )o0on's dhe t' sh(hen p'r+es n!' te0es)op



n,a 0ente 6e06( +e pro!e)t(+ pr('+ dyt' 6e06(. N!' d'sh+(5 por 6' du)e sh)uar edhe p'r+es pr(+ave t' 6e06(t n' rreet v!o001'5 dhe nu) !an' t' n!ohura vet'+ p'r sh)a)t' (ntens(tet(t t' u0't5 'sht' se !u +und t' 7'n( ato t' du)sh+e n' t' )r(!uara n,a

pr(+at 6e06( spe)tr( as 7u0ua n,a Sto)es ndr(8(+ -0uoreshent.

Pre)ur E treta5 s(8 vur( n' du)!e EH ;e7er 94 6' !u nu) e sh(hn( n!' on' t' ,!e07'rs( t' ,!e07'r p'r+es n!' hende) shu+' t' n,usht'5 dhe a( arr(n n' p'r-und(+(n se n!'s(p'r-a6e +e n,!yr' duhet t' )et' n!' +as' t' 1a)tuar5 p'r t' 7'r' p'rshtyp!e t' tyre t've8ant' n,!yra. *e,!(that'5 +und t' t' 7'!' du)e de)0aruar se !u ende +und t' sh(hn(d(sa n,!yra t' d(sa y!eve -()se por p'r tu n,!yrosur 'sht' shu+' pa) ( n!ohur5 dhe p'rt' +arr' n' )ons(derat' se (+ah( ( y00(t5 s( n' t' v'rtet' edhe hende)ut5 ,!(th+on',!erohet pa) n,a rreat(+5 )'shtu 6' a!o nu) +und t' )ons(derohet s( n!' p()' shu+'t' ve8anta.

94 r1h *u00er<s'.5 3K>L -. 9L<

E)sper(+ente t' ho00's(sh+e dhe t' )u!dessh'+ n' )'t' te+' n' 0(dh!e +e s!e00!en e p!es've an'sore t' ret(n's5 u7ert =4 !an' hartuar5 reu0tate t' ve8anta por ndoshta !on' )'t' p'r-a6's(+ t' p'r,!(thsh'+ +und t' vendosen.

=4 GRFE r1h. -. Ophtha0+o0. &(0. =K --.

S( p'r t' )at'rt5 )'shtu 6' 'sht' ,!(th+on' e +undur p'r t' ho00uar n!' 0'n, n,!yr'der( tan(5 ose p'r t' p'r(er!e n!' p'0hur' +e n,!yra +e a6 shu+' t' 7ardh' se n,!yra

e syr(t 'sht' (+per1ept(70y. $y rast 'sht' d(s)utuar +' ho00's(sht n' t' ardh+en n')ap(tu00(n +7( p'r(er!en -eno+eneve.

N' 0(dh!e +e (ntens(tet(n e sh'ndosh'5 -a)t( ( pra,ut 'sht' pa) )onstat(er7ar.

$ur n!' trup t' -ryr' ,!(thn!' e +' shu+' 0ar,5 )'shtu 6' +' n' -und !o +' shu+'d',!o!+' at'5 pavar's(sht n,a va0't e 'r(t ,od(tur vesh(n ton'5 por nu) !an' 7'r'ero. P'ra-r(+( ( trup(t -ryr' )a vet'+ su)ses5 p'rshtyp!a 'sht' ( padu)sh'+ p'r sh)a)t' do7's(s' s' sa!5 por !o p'r sh)a) t' +un,es's s' t(! p'r t' 7'r' n' +'nyr' t')ons(deruesh+e n,a p'r-or1(+.

Pra5 ne nu) !e+( +' t' d',!uar n!' (0e t' 0ar,'t. Por n'se 3WW )'+7anat5 asn!' n,at' 1(0at (nd(v(dua0(sht d',!o!+'5 )u+7ues s' 7ash)u n' t' n!'!t'n d(stan1'5 )'shtu 6'ne do t' d',!o!n' ata. Pra5 edhe pse se1(0a (0e (nd(v(d n' )'t' d(stan1' duhet t' !ap(n)ontr(7ut(n e tyre p'r sean1'5 vet'+ nu) 'sht' e +!a-tuesh+e n' vetvete p'r t'

prodhuar n!' nd!es( t' du)sh+e t' sh'ndosh'.

N!' ve+!e n' py!e nu) nda0et t' hahet at'5 por )ur 'sht' her7(vory p'r,!(thsh+e n' py005 !u +und t' d',!on( at' shu+' +(r' por sh'ndosh' 'sht' a!o 6' t' 7'!' shu+'shushun!at5 vet'+ shu+'n e hur+'s s' rruaa (nd(v(dua0e. Pra5 a( duhet ,!(thashtu t'8do s-er' e 1(0a 'sht' (nd(v(d5 pa +arr' parasysh 6' !u nu) +und t' d',!on( ata p'r

veten e tyre5 t' )ontr(7uo!n' d(8)a p'r t' d',!uar p'r t' ,!(th' rru,'n e duhur por )!on' vetvete nu) 'sht' +!a-t e -ort' p'r t' s!e00' nd!es( du)sh+e aud(tory.

N' 8do )oh' t' d(t's n!' t(n,u00 t' 1a)tuar +7ush a!r(n5 por n' 6o-t' se a!o nu) e



)a0on n!' -or1' t' 1a)tuar5 ne 7eso!+' se as,!' nu) +und t' d',!ohet.

N' ho00(+ ho+eopat() +und t' sh(!o!' +' the07(n e h(dhur. !o 'sht' e+!a-tuesh+e 6' t' p'r6'ndrohet reo0ut'n5 dhe sh(!e 'sht' du)sh'+.

Ësht' e pa)ontestuesh+e 6' !an' n' 8do )oh' shu+' su7stan1a aro+at() n' a!'r 6'

ne nu) )und'r+on5 por p'r sh)a) se ata !an' shu+' t' ho00uar. Por 6en dhe ;(0d er'+e ,es1hr-teren or,anet e t(! t' v'rtet' t' p(sta se ne er' +'5 por do t' er' ashtu s( n'6o-t' se ata (ntens(-()uar.

N!' pa0' e vet+e panatyrsh'+ ( tar,ave nu) 'sht' nd!es( du)sh'+5 +e,!(that'5 e1(0a p'r7'het n,a (nd(v(d )o0on'n pa0' p!at' !ep n!' ,od(t!e.

do pres(on n' trup(n ton' duhet t' !et' vet'+ t' shp'rndahen n' +'nyr' t'+!a-tuesh+e n' +'nyr' 6' t' !et' ( padu)sh'+5 pa se a( do t' )et' as,!'.

b( pra#" "!ryshim.

Se n!' ndrysh(+ st(+u0 duhet t' )et' n!' +adh's( t' 1a)tuar t' per1eptohet s(da00(+5 'sht' n' p'r,!(th's( !o n' pyet!e5 dhe e 7atuesh+e n' t' ,!(tha -ushatsh6(sore5 +etod' e da00(+eve vet'+ t' du)sh+e5 6'ndron t'r's(sht +7( t'.

Jo e 7u)ur5 e th!esht' dhe e ha7(tsh+e5 por +und t' thuhet e)(sten1'n e pra,utndrysh(+5 s( n' -ush'n e per1ept(+(t t' dr(t'n e test(t h(!e5 ne udh'ho6( prove e &(,!(t/e7er(t. &e t' )u!to!+' rrethanat e e)sper(+ent(t

/end( dy 00a+7a pran' n!'r(<t!etr(t dhe para sa! n!' or,an h(!e<du)e ( dh'n'. Se1(0(n,a dy 00a+7at !an' n!' h(!e 6' 'sht' e ndr(8uar vet'+ n,a 00a+7' t!et'r5 nd'rsa to)a

p'rreth 'sht' ndeur n,a dy 00a+7at. 'sht' e dehur tan( -(t(0 e posht' +' the00' n!'00a+7'5 ose t' he6 ato +' te! dhe +' te! n,a trup( h(!e5 du)e ( dh'n'5 )'shtu 6' !u+und t' sh(hn( h(!en se a!o hedh5 !an' du)e u 7'r' +' t' do7't n,a ndr(8(+(n ehap's(r's p'rreth ndryshon +' pa) dhe +' pa) n,a a!o5 dhe +' n' -und )!o h(!ethdu)en5 !an' t' hytur n' +'nyr' t' 7ara7art' +e ndr(8(+(n e p'r,!(thsh'+ t'arsyes5 por pa +arr' parasysh t' dy 7ur(+et e dr(t's !an' ende at!e. #n' )a+ 6en'+!a-t ( ha7(tur5 s( un' )a+ 6en' p'r v'+end!en her' t' par' p'r t' par' t' dy dr(tatvet'+ hedh(n n!' h(!e. T' dy 00a+7at d!e, shu+'5 por 'sht' th!esht n!' h(!e at!e. *en!' -!a0'5 n' 6o-t' se da00(+( n' +es t' ndr(8(+(t t' n!' h(!e dhe hap's(r'n p'rrethsh)on n'n n!' )u-( t' 1a)tuar5 da00(+( hdu)et )re!t's(sht p'r nd!es( dhe +e s(,ur(

+und t' +' t' per1eptohet. Pranda! )y test 'sht' ve8an'r(sht shu+' e ha7(tsh+e5 sepse )'tu )a )o+ponent't n't' n!'!t'n )oh' n' sy5 dhe syr( ( +preht'5 ( 6et' dhe ( vahduesh'+ n' v(!'n )u-(tare t'sa! +und t' dre!tp'rdre!t'5 du)e s!e00' ndrysh(+et e tyre t' hdu)en Pra5 as n!' n,aharro!+' p'rshtyp!en +' par'5 por t' da0 n' ndrysh(+ +und t' 7'het -!a0' se 8-ar'd()ush +und t' !en' t' pr(rur p'r t' n(tur (+per1ept(7(0(ty dhe hdu)!en e d(-eren1's+e +'nyra t' t!era e)sper(+enta0e.

E)sper(+ent( 0e!on d(sa ndrysh(+e. T' p'r,!(thsh+e 'sht' n!' n,a h(!et vet'+ t'

du)sh+e5 )'shtu 6' !u duhet 00a+7a e t(! vet'+ pa) +' t' u0't apo t' t!era p'r t'v(dhos d(8)a5 a( 'sht' ( padu)sh'+ dhe )!o 'sht' unnot(1ea70e5 )'shtu 6' !u duhet00a+7a e t(! nevo!(tet vet'+ +' von'5 ose t!et'r p'r t' v(dhos po a6 t' vo,0a5 )'shtu 6'



'sht' du)sh'+. N' vend t' v(da +' t' 0arta dhe +' t' u0'ta 'sht' e ,!(tha e n!'!t' +'a-rohet dhe he6!en.

N!'!t' s( )y e)sper(+ent +'son ,!(thashtu the)so( se5 p'rvo!a 6' ne !e+( n' ,!end!et' shoh(+ asn!' y00 +e v'+end!e +' t' sa)t' n' 6(e00 ,!at' d(t's.

shtu s( t' p'r,!(thsh+e5 s( -a)t(n e pra,ut ndrysh(+ 'sht' -a)t( se ata t' rr(ten +e+adh's(n' e st(+u!ve. Sa ( p'r)et 0(,!(t t' #e7er 'sht'5 'sht' +adh's(a e da00(+(t endevet'+ t' du)sh+e5 pranda! pra,u ndrysh(+( n' propor1(on t' dre!tp'rdre!t' +e+adh's(n' e st(+u!ve5 da00(+( 'sht' (nterpretuar5 n' 6o-t' se a!o nu) e)(ston5 )a enden!' -un)s(on ( +adh's(s' s' st(+u!ve5 e 1(0a !o vet'+ 6' 'sht' n!' propor1(ona0(tetth!esht'.

N'se +adh's(a e n!' ndrysh(+ re0at(v st(+u0 +7etet ( n!'!t' n'se raport( ( st(+u!ve+7etet n!'!t' dhe anas!e00tas5 vet'+ +und t' thuhet edhe se da00(+et vet'+ edu)sh+e nd!es( t' ndodh' n' t' n!'!t'n da00(+et re0at(ve st(+u0uese5 s( n' t' n!'!tat

)ushte st(+u0uese5 pavar's(sht n,a +adh's(a e st(+u!ve. Por n' 6o-t' se t' dy t' da0' pra)t()(sht t' n!'!t'n ,!'5 por a!o +und n,a )ons(derata -or+a0e n,an!'her' +' t' p'rshtatsh'+ apo t' duhur p'r t' 6en'5 por t' p'r+7ahen +e at' se sa shpreh!e t't!era. Pranda!5 ne ( 7'!+' th(rr!e t' ,!(th' t' ardh+en +e pra,un a7so0ut ( da00(+eve56' p'r)on +e da00(+et vet'+ t' du)sh+e5 da00(+( a7so0ut st(+u05 +e pra,un re0at(vendrysh(+ apo da00(+ t' vahduesh'+ ndrysh(+( re0at(ve st(+u05 +e raport pra,un aporaport( )onstante5 raport( ( st(+u!t5 n' t' 1(0at n!' ndrysh(+ nd!es( ndodh n' pra,5 dheduhet respe)t(v sh)ron!a α , ω 5 v at'. Pra5 da00(+( 'sht' )onstante ω p'r t' (ntens(tet(t

t' dr(t's s(pas +etod's /o0)+ann<s' raport t' vahduesh'+ .

N' n!' t' p'r,!(thsh'+ )av 3 ω dhe ω I v < par'

D(sa $ontr(7utet n' pra, t' 0o,ar(t+(t t' v nevo!(ten. N'se tan( ω n' shpreh!en v 3 ω ,!(th+on' n!' +adh's( shu+' t' vo,'05 poten1(es 0arta tyre )und'r par' +und t'ne,0(hohet5 e +und n,a teore+a e n!ohura +ate+at()ore p'r 0o, @3 ω 4'vend'sues M ω 5 )u M 'sht' +odu0us e 0o,ar(t+()e s(ste+ 'sht'5 pra5 ( vendosur

hyn( v M ω .

Ësht' e r'nd's(sh+e 6' t' +7an( n' +end se n' 6o-t' se d(-eren1a re0at(ve st(+u0dhe parat' st(+u0uese5 pra ndrysh(+( ( vahduesh'+ dhe raport( ( vahduesh'+5,!(th+on' t' 6'ndro!n' s' 7ash)u vahd(+(sht p'r ndrysh(+(n e st(+u!ve5 por !o )urn!' pre! )'tyre ndrysh(+eve v0erave5 propor1(ona0 t!et'r vendosur ndrysh(+e. N' t')und'rt5 0o,ar(t+( ( raport(t )onstante rr(tet s(pas e)ua1(on(t t' +'s(p'r+ 'sht'

propor1(ona0e +e )onstante ndrysh(+5 dhe )!o +und t' !et' )udo5 )u vet'+ -!a0a p'r+arr'dh'n(et5 hyn( ω p'r v t' 'vend'sohet.

2( pra të sh#mta. N' 6o-t' se n!' rreth t' 7ardh' n' n!' s-ond t' ( apo anas!e00tas 'sht' shu+' e



vo,'0 ose )ons(derohet t' !et' n,a n!' d(stan1' e +adhe5 )'shtu 6' a( nu) 'sht' +' (n!ohur. N'se dy p()a ose te+at para0e0e !an' shu+' a-'r s' 7ash)u ose !an')ons(deruar t' !et' n,a n!' d(stan1' e +adhe5 s( ata )a0o!n' p'r syr(n dhe d(stan1a e t(!'sht' ( padu)sh'+. $u-(r( )u ( par( ndodh5 +und t' !et' p'r+endur s( pra,un ed(stan1's dete)tuesh+e s( )u-(r( +a)s(+a0 ( +adh's(s' dete)tuesh+e5 )u ndodh e

-und(t. N' 0')ur' t' )a0o!n' dy t' n!ohur n!'r(<t!etr(n p()' shu+' t' n,ushta 7usu00 p'r n!'

p'rshtyp!e t' p'r7ash)'t5 dhe )'shtu )a edhe n!' pra, t' d(stan1' dete)tuesh+e.

Jo +' pa) t' )a0o!n' dy p'rshtyp!et p'r n!' p'rshtyp!e t' pada00uesh'+ )ur atondodh(n shu+' shpe!t pas n!'r(<t!etr(t. $'shtu )a n!e pra,u 0(dh!e +e d(stan1' t' ,!er')ohor.

$ur n!' o7!e)t5 t' t(00a s( dora or' e n!' or'5 n!' y00 n' 6(e005 0'v( shu+' n,ada0'50'v(!a nu) 'sht' 7u0uar +e p'rshpe!t(+ t' +!a-tuesh+e a!o 'sht' e 7u0uar. Pra5 )a

n!' pra, ( shpe!tes(se dete)tuesh+e. $'tu5 )oha dhe hap's(ra 'sht' )ons(deruar ,!(thashtu. Ndoshta shpe!t's(a -(00on

pasta! p'r tu par' n'se pra,u )oha p'r)on +e pra,un hap's(nor5 d+th. "renda sas(+' t' vo,'0 t' )oh's 6' nu) rr!edh(n t' shp(rt(t n' n!' +o+ent5 n!' hap's(r' 'sht'

p'rsh)ruar 6' nu) rr!edh(n n' sy n' n!' p()' n' hap's(r'

3( Më sh#më ko"si!erata të përjithshme "ë li!hje me pra#".

N' -a)t pra,u 'sht' parado)sa0e pr(or(. St(+u0 apo st(+u0 ndrysh(+ +und t' rr(tetder( n' )u-(!t' e 1a)tuar5 pa u nd!er' n,a n!' p()' t' 1a)tuar n'5 a( 'sht' nd!er' dhe do

t' nd(het rr(t!en. S( +und 6' e 1(0a vepron n' nd'r,!e,!en e as,!'5 )ur a( 'sht' ( do7't5t' -(00o!n' t' vepro!n' du)e rr(tur d(8)a n' t'M Du)et se p'r+70edh!e +und t' !ap'ero e-e)te pa) e vepr(+(t. Por n' 6o-t' se )y raport +und t' 7'!' n!' v'sht(r's(+eta-(()5 pas( )a n,a p()'pa+!a +ate+at()ore e par' nu) )a v'sht(r's(5 dhe a!o do t'donte p'r t' su,!eruar se p()' +ate+at()e t' par'5 s(pas t' 1(0(t +adh's(a e nd!es( s(n!' -un)s(on ( +adh's(s' s' st(+u0(t @respe)t(v du)e sh)a)tuar 0'v(!et e 7rendsh+e4+und t' )ons(derohet 'sht' +eta-(()e dre!t' s(. N' -a)t5 n' 6o-t' se y 'sht' n!'-un)s(on ( x 'sht'5 +und y p'r n!' v0er' t' 1a)tuar t' x hdu)et5 t' )a0o!' n' ne,at(veapo (+a,!(nare5 +e,!(that'5 +!a-ton x p'r t' rr(tur +' te! )'t' v0er' t' y p'r t' par' t'r(+arr' v0erat po(t(ve.

Fa)t( ( pra,ut 'sht' ( 0(dhur +e veten e t(! pas -a)t(t. #0't +adh's(a e st(+u0 apost(+u0 da00(+ 7(e n'n pra,un5 +' pa) t' a-t' st(+u0 apo d(-eren1a st(+u0 per1eptuar t'

!et'5 t' ,!(th' +' shu+' u1hse p'r t' a!o do t' )'r)o!' vet'+ para se t' ndodhnd!es( t(!. P'r sa )oh' 6' st(+u0 apo st(+u0 da00(+( +7etet n'n pra,un5 'sht' nd!es( en!'!t'5 s(8 thon' ata5 pa nd!en!a5 dhe pa nd!en!a the00uar ,!(thn!' e +' shu+'5 ashtu s(+adh's(a e st(+u0(t ose st(+u0 da00(+ 7ret the00' n'n pra,un. $'shtu5 t(n,u!t 0ar,'t5st(+u!t er' t' +7etet n' at+os-er' n'n pra,un dhe n' )'t' +'nyr' )ara)ter(ohetn,!a00ur nd!es( n' pa nd!en!a5 +e (ntens(tet(n e )'tyre st(+u!ve te!)a0on n!' )u-( t'1a)tuar s(e. N,a vet' tash+' )'tu5 )ur )e+( parasysh pra,un e nd!es( s( v0er' erodhe v0erave t' nd'r,!e,!sh'+ nd!es( s( v0era po(t(ve5 p'r-a6'son pa nd!en!a5

p'r1a)t(+ n,a v0erat ne,at(ve o-ron. *e,!(that' ne do t' d(s)uto!+' vet'+ t'



ardh+en p()'r(sht n' )'t' p()'pa+!e.

&(dh!et n' da00(+et (+per1ept(7(0(ty vo,0a pa th'n' n!' pyet!e t' +(r' dhe !o t' par'nd's(sh'+ t' pro1edur's s' +at!es s' nd!esh+'r(s' +e +etod'n e rasteve t'dre!t's dhe t' ,a7uar's.

Supoon( da00(+(n e peshat5 ose +' n' p'r,!(th's( n,a st(+u!t5 e 1(0a 'sht' +arr' n' p'rp!e)!e5 (shte a6 ( vo,'0 se a!o ndodhet n' at' )u-(5 )u a!o +und t' (dent(-()ohen +evet'd(!e5 pyet!a 'sht' n'se a( p'r nu+r(n e sa)t' dhe e pasa)t' raste +und t' -(to!'nd()(+ n' t' ,!(th' po t' +os (shte p'r +arr'dh'n(et n' +es t' dy 'sht' po a6 ( +(r'sa n' 6o-t' se )a da00(+ do t' e)(sto!n' der(sa d(-eren1a e )a )u-(r(n5 )u a!o 'sht'nd!er' s( e t(00'5 )a0uar5 dhe n'se !o at'her' n' nd()(+(n5 n' vend t' +adh's(a a7so0utet' ndrysh(+5 s(pas d(-eren1's s' v0erave t' n!'!ta5 )u -(00on t' !et' +e t' v'rtet' t'du)sh+e5 duhet t' v0er'sohet.

N' -(00(+5 )!o du)et e 6art'5 p'r +'nyr'n se s( +und n!' vet'd(!a !on' nu) Da00(+(

a--((erende p'r1a)tuar ,!y)(+(n ton'M *e,!(that' !u nu) +und ta pranon( at' pa p'rdorur par(+et e *a2ver-ahrens p'r)at'se edhe par(+et n,a t' 1(0at n!' pro7a7(0(tet( ( ,a7(+(t n' 0(dh!e +e t' n!'!t'n +adh's( t' 00o,ar(tura5 dhe 8-ar' 'sht'6' pro1edurat e +at!es t'r's(sht the+e0uar5 p'r t' anu0uar ,!(thashtu reu0ton n' n!'v'shtr(+ +' t' sa)t' n' the00's( n' n!' du)!e t' vet'<ev(dente se reu0tatet +!a-t t')und'rta. *e,!(that'5 6' n!' ndrysh(+ 'sht' ( padu)sh'+ p'r t'5 a( do ende t' ,!endetn!' raste rea0e ep'rs( n' -avor t' pesh's s' r'nd'5 n' p'r,!(th's( st(+u0 +' t' +'dha'sht' n!' nu+'r ( +!a-tuesh'+ p'r t' )rahasuar.

!o duhet t' )ons(derohet5 pra5 6' n' t' n!'!t'n )oh' +e )'t' da00(+ 6' duhet t'

(nterpretohet5 nd()(+ spontan pun'5 e 1(0a do +esatar(sht ,!y)(+(n sa +' shpesh t' p'r1a)tuar n' pesha t' 7ara7arta n' -avor t' n!'r's se sa t' t!era. Da00(+( tan( p'rshtatet por nd()(+et t' 1(0at p'r1a)to!n' vend(+(n n' -avor t' n!' t' shtuar dhe 7'n d(sa 6' nd()(+et t' t(00a 6' do t' )(shte 6en' ( padu)sh'+ pa du)sh'+ t' !et' n'-avor t' )'sa! -a6e5 p!es'r(sht p'r-or1uar )!o e 7'n nd()(+et tan(+' t' r'nd's(sh+e n')'t' an' dhe se ata pesho! +' shu+' se nd()(+et e )und'rta +' pa). $!o pasta! nu) (

pen,on n' shu+' raste5 nd()(+( ( pesh' t' tep'rt 6'ndron s' 7ash)u +e 8rre,u00(+ea)tua0(sht e)(stuese n'n sh()o!n' 0()en5 n' t' 1(0(n rast ,!y)(+( do t' +7eten raste t'

pa6arta5 t' 1(0at ndodh(n shu+' shpesh n' )'t' 00o! t' e)sper(+enteve5 por n' par(+5

n' rastet e t!era +und t' r(1()0ohen du)e 6en' ,!ys+a e sa)t'5 ,!ys+a uh0t rastet,a7uar.

Ju sh()on( )'t' n' )'t' +'nyr'5 s( n!' d(-eren1' padu)sh'+ n' vetvete5 n' se a!oshton der( +e nd()(+e t' t!era5 +e,!(that'5 +und t' !ap(n e-e)te t' r'nd's(sh+e dhe

pro7a7(0(tet(n e 6' 'sht' n' propor1(on +e nu+r(n e rasteve t' dre!t' dhe t' ,a7uar5)ur n!' nu+'r shu+' ( +adh ( e)sper(+enteve5 varet n,a +adh's(a e da00(+(t n' n!'+'nyr' n,a e 1(0a 0e!on 6' t' n!err(n n!' +as' e nd!esh+'r(s' t' tyre5 s(8 'sht'

para6(tur +' par'.

Pra,u ( dy st(+u!t s( da00(+et st(+u0 'sht' ( a-t' n,a tre,ues(t e 0odh!e5 ha7(tuat(on5

st'rv(t!e5 sh)a6et e 7rendsh+e t' e)s(t(+ ose para0(a5 dro,a5 per(od(1(tet( ( !et's5)ushtetut' (nd(v(dua0e et! +' t' +'dha dhe +' t' ndrysh+e +od(-()(+et5 pra vet'+

p'r tu )ons(deruar n' +as'n 6' )onstante5 s( )'to )ushte t' prodho!n' asn!' ndrysh(+



n' t'. Stud(+( ( )'tyre var's( 'sht' n!' n,a detyrat +' t' r'nd's(sh+e t' ps()o-(()e5dhe p'r)on +e stud(+(n e p'r,!(thsh'+ t' +arr'dh'n(eve t' var's(s' s' nd!esh+'r(s'a7so0ute dhe d(-eren1(a0e ose nervo('+ dhe e1(ta7(0(ty n,a nd!esh+'r(a a7so0ute t'

pra,ut5 nd!esh+'r(n' d(-eren1(a0e e pra,ut d(-eren1(a0e 'sht' re1(pro)e.

$ur -a)t( ( pra,ut +und t' trans-erohen n,a st(+u!t +e propo(+(n ps()o-(()

sh)a)to( n' )'t' +'nyr'5 < 'sht' du)e u p'rp!e)ur p'r t' provuar at' +' von' < )'shtu6' pas supo(+(n ton' t' p'r,!(thsh'+ 6' n!' +arr'dh'n(e -()se +es ndrysh(+e -(()edhe ps()o0o,!()e n' ne du)e u hv(00uar5 dhe pra,u ( ps()o-(() )t(v(tet(5 ( 1(0()orrespondon +e -(00(+(n e n!' nd!es( t' 1a)tuar5 t' )ons(derohen s( t'

pandryshuesh+e5 n' +'nyr' 6' nd!es( -(00on s(,urt n'se vepr(+tar(a p'r t' 1(0'n 'sht'0(dhur5 )a arr(tur n(ve0(n e pra,ut. Por n,a n' var's( t' ,!end!es n' ndrysh(+ t'or,an(+(t5 n!' st(+u0 +und t' ,!en( +' t' 0eht' apo +' e v'sht(r' p'r t' sh)a)tuara)t(v(tet(n ps()o-(() n' )'t' -or1'5 pra,u ( st(+u0(t 6' 'sht' e 0(dhur +e )'t' p()'5nu) ( pandryshuesh'+5 por ( shtet(t t' nervo('+ t' or,an(+(t +e t' 0art' t' varur

n' 1un,uar5 t' u0't n' nervo('+ t' 0art'. $y da00(+5 n' 6o-t' se ne t' 0(dhen pra,un5 )u nd!es( hdu)et n' st(+u0 apo 0'v(!etdu)e sh)a)tuar 'sht' e +(r' p'r t' +7a!tur n' +end du)e p'rdorur vet'+ pra,un n')upt(+(n e dyt' +und t' !en' t' vahduesh+e5 nd'rsa ndrysh(+et n' )upt(+(n (sh5 +eRe(e+p-n,0(1h)e(t dhe +'nyr'n shto!1'n e st(+u0(t.

7( %mplikimet e ekziste"$ës së pra#t.

5 D(sa )on)0u(one +e (nteres dhe r'nd's( p'r t' )r(!uar e)(sten1'n e n!' pra, dhendrysh(+ pra,ut.

5 N'se ndon!'her' ndon!' +adh's( +' t' vo,'0 st(+u0 !an' 7u0uar5 ne do s( +(n(+ae st(+u!ve t' t' ,!(tha 00o!eve ,!(th+on' vor7u00 rreth nesh5 duhet t' nd!ehen n!'

p'r(er!e t' pa-und dhe n!' sh)'+7(+ t' pareshtur t' nd!en!at e 7uta t' t' ,!(tha00o!eve5 6' nu) 'sht' rast(. Se 8do st(+u0 vet'+ duhet t' )a0o!' n!' )u-( t' 1a)tuar5

para se t' ,!uar nd!es(5 n!er'(t s(,uron der( n' )u-(!t' e 1a)tuara5 t' patrond(tur n,a)ushte t' !asht+e st(+u!. ( )a nevo!' p'r st(+u0(+ nu) s!e00' der( n' ero5 t' 1(0'n a(nu) 'sht' n' ,!end!e 6' t' respe)tohen ato pash6et'suar5 por p'r t' t'rhe6ur n,a ata6' !an' t' do7'suar n,a d(stan1a5 vet'+ n' d(stan1' t' +!a-tuesh+e5 ose t' s!e00'

posht' n' p'r,!(th's( ata 6' n'n n!' )u-( t' 1a)tuar .

N' t' n!'!t'n +'nyr' s( ne #n+er)0(1herden 8do st(+u0 )ur a!o 7(e n'n n!' )u-( t'1a)tuar5 pash6et'suar n,a per1ept(+et hua! )usht s(,uron5 #n+er)0(1herden 8dondrysh(+ st(+u05 n' 6o-t' se a!o 7(e n'n n!' )u-( t' 1a)tuar5 n!' shtet un(-or+ t'Per1ept(+(t.

P'r sh)a) t' sh)a6eve t' 7rendsh+e dhe t' !asht+e st(+u!ve )urr' nu) do t'vepro!' +!a-t un(-or+e n'p'r )oh' dhe hap's(r'5 por se nu) p'r!ashton 6' ne shoh(+n' t' n!'!t'n )oh' e s(p'r-a6eve t' 6arta dhe +e n,!yr'5 t' d',!on( sh'n(+e n' +'nyr'un(-or+e t' 6'ndruesh+e et!

E)sper(+ent( ( n!ohur ( nd'rruar d(s) +e se)tor't e 7ardh' dhe e e' 'sht' n!' prov' e th!esht' p'r t'. Sa duhet nd'rruar +e shpe!t's(5 du)et un(-or+e ,r(. /et'+(ntens(tet( ( p'rshtyp!e n' t' dy s)a!et e n!' se)tor( !o t' v'rtet' t' !et' e n!'!t'5 sepse



a!o 'sht' e hu+7ur n' +'nyr' pro,res(ve n' +(rat(+(n e n!' se)tor( t' e' e p'rshtyp!eve5 dhe 'sht' +arr' n' parapra) vua!n' n!' e 7ardh'. Por ashtu s( ndrysh(+(( dy s)a!et 'sht' +' pa) se pra,u ( da00(+eve5 -eno+en( ( ,r( un(-or+e ndodh. Dheun(-or+(tet(n sh-a6et p0ot's(sht n' rota1(on(n +!a-t t' shpe!t'5 )'shtu 6' nu) 'sht' e+undur +e v'+end!e t' rrept' p'r t' 7u0uar n!' shu+'00o!sh+'r(.

N!' s(tuat' e n,!ash+e ndodh )ur 7u' e n!' vesh!e t' nd'rruar +e shpe!t's( @vesh!et' n(s'4 +7an ,(sht(n. *e,!(that'5 n!' rast ( rrotu00(+(t t' n,ada0sh'+5 dh'+7't(nd(v(dua0e por t' ndrysh+e5 )!o nu) 'sht' +' rast( shpe!t. /a0ent(n >4 )a 7'r' test(+e+7( )'tu. #. n!'.5 ( vur( n' du)!e )'tu se )ur (dths e dh'+7've t' pran(sh'+ vet'+dev(!(+e t' vo,0a5 a!o +7art asn!' -a! t' r'nd's(sh+e5 nd'rsa n' 6o-t' se n' n!' rrot't' 3AW dh'+7've = ose ? t' shtr(r' d(re)t pran' n!'r(<t!etr(t = ose > her' +' t' n,usht't' !an' +7etur5 un(-or+(tet(n nu) 'sht' p0ot's(sht p'r t' -(tuar edhe +e shpe!t's( t'0art'.

>4

r1h. 3K?9. p /(erordt<s'. >=K ?K

N' t' n!'!t'n +'nyr' s( n!' d(s) +e se)tor' t' 7ardha dhe t' ea n' rota1(on +eshpe!t's( t' arsyesh+e du)et un(-or+e ,r(5 n!' on' +e rre,u00(sht a0ternuara sheshete 7ardh' dhe e e' n,a n!' d(stan1' t' +!a-tuesh+e du)et un(-or+e ,r(. $!o +und t')et' n!' arsye t' dy-(sht' ose5 n' se d(stan1a n' n!' )'nd t' vo,'0 nu) +und t')ons(derohet n' ve8ant(5 pasta! e)e)utuar n' pa+!en e pra,ut t' ,!er' ose 6' +erreat(+ e sheshet e 7ardh' e n!'!t' p'r t' rr!edh(n n' n!'r(<t!etr(n n' n!' )'nd shu+'t' vo,'0 pasta! e)e)utuar pa+!en e pra,ut (ntens(ve ndrysh(+. T' dy sh)a6e +und

t' !en' n' ,!end!e t' 7ash)'puno!n' n,a v'h,(+et e -und(t t' du)et as,!' vendosur p'r +ua.

&e t' +arr(n )'to -a)te t' ps()o-(()e t' !asht+e p'rs'r( n!' vro!t(+ ( rru-esh'+ p'rr'nd's(n' 6' ata +und t' -(to!' 7rendsh+e. N'se st(+u0 'sht' p'r)thyesh+e n'0'v(!e ps()o-(()5 ashtu dhe shp(rt( 'sht' n' ,!end!e p'r t' 0'v(ur n' n!' shtet nd!es(

pa dhe un(-or+e5 pavar's(sht n,a n!' pran( dhe 0o!' 0'v(!e ps()o-(() )ur vet'+)u-(!t' e 1a)tuara nu) !an' te!)a0uar.Rast( ( par'5 s(8 )a+ tre,uar n' t' ardh+en5rea0(uar n,a ,!u+(5 ( dyt( n,a -a)t( se 0'v(!et ps()o<-(()e +und t' natyr's t' +os

!et' un(-or+e. Ndoshta ata !an' t' natyr's os1(00atory. Por ndrysh(+et e 0ev(!es

ps()o-(() nu) per1eptohen )ur ato t' )ap'r1e!n' n!' )u-( t' 1a)tuar dhe nd!en!at n'+'nyr' un(-or+e p'r sh)a) t' 0'v(!eve t' !o<un(-or+e !an' t' +undsh+e.

$!o na 'sht' n' t' n!'!t'n )oh' t' 0(rohet p'r t' )uptuar n!' (de5 e nd!e)ur n,a n!'t!et'r nd'rton 1(0's(n' e nd!es(. Nd'rsa !o un(-or+(tet(n e +o1(on(t ps()o-(() nu)

per1eptohet s( !o un(-or+(tet(n e nd!en!a5 por 1(0's(a +und t' varet n' t' n!'!t'n+'nyr' t' n!'!t'. *e,!(that'5 d',!o( n!' vers(on ( )'sa! nu) 0' t' )uptohet se )'tu dhe,!(thashtu n' ps()o-(()e t' 7rendsh+e tan( +und t' +arr' p'r t'5 vet'+ +e n!'sh)a00' t' +adhe dhe p'r)rah!e.

Fa)t( +u0t(<v'n' re se syr( n' 7a' t' respe)t(+(t t' nd!es( (ntens(ve e dr(t's s' n!'n,a1+(+ t' do7't t' 7rendsh'+ 'sht' ,!(th+on' n' vetvete +7( pra,un p'r n!'v're!t!e t' ve8ant' te0eo0o,!()e n,re.



/et'+ duhet t' duhet n!' -u6( t' 1a)tuar t' st(+u0(t t' 0ehta t' !asht'+5 )'shtu 6' do0(t d(+0y dhe o7!e)te t' ea nu) !an' par'5 dhe )'tu e-e)t( ( vend(n e ver7'r e ret(n'sh)a)tuar 0'v(!et e 7rendsh+e5 p'r t' 1(0at per1ept(+( yn' ( dr(t's 'sht' ( 0(dhur p'r t'he6ur der( n' pra,5 8-ar' do t' pa dysh(+ shu+' sh6et'suese. N'se n,a ana t!et'r5 syr(t' h(6et n,a n,a1+(+ ( 7rendsh'+ tan( +7( pra,un5 s(pas 0(,!(t u1hse dr(t' t' u0't

t' /e7er(t nu) do t' n!(het n' +'nyr' t' 6art'. ( n' syr(n ton' !asht' unst(+u0ated'sht' )'shtu5 n' 6o-t' se a!o p'r-a6'son n!' n(ve0 shu+' t' u0't t' 0ehta5 pa d(s)ut(++' ( -avorsh'+5 ( 1(0( +und t' ,!e!' vend n' 7rend's( t' sh6(s'n e t' pa+ur(t.

Sepse vesh( ( )a +ot(v p'r)at's te0eo0o,!() P'r)undra(5 )!o +und t' du)et +!a-tsh6et'suese )'tu5 )ur 8do hur+a pa) duhet t' d',!ohet. N' -a)t5 ne )e+(5 edhe n'6o-t' se ne e p'r6endro!+' v'+end!en ton' n' vesh5 n' ,!end!e nor+a0e nu) R(,hts;at1h na0o, (5 por vet'+ nd!en!a e hesht!es.

Por v(rtyt( ( vesh(t t' 7rendsh'+ a7nor+ere(se a1ar(+ +7( pra,un +und t'n,r(hen5 at'her' )u shoerheads5 "0ade hyn5 et!5 )'shtu 6' +und edhe t' h(6et +ean' t' unattra1t(veness 0ar, n'n pra,un. $y n'nt(tu00 +7u0on p'rvo!at 6' tan( vet'+ t',!e!n' (nterpret(+(n e tyre t' v'rtet'5 se n!er'(t 6' vua!n' n,a apat( e aud(torynervore5 vet'+ n!' hur+'5 s( 7ater(5 h(pur n' n!' )arro1'5 G!uha )uptuar +(r'. *e sadu)et5 hur+a e -ort' duhet t' sh'r7e!' p'r t' he6ur vesh(n n' pra,5 pas s' 1(0's edherr(t!a e hur+'s 6' nu) do t' )(shte 6en' e +!a-tuesh+e n' vetvete p'r t' sh)a)tuar)'t'5 +und t' d',!ohet.

*e,!(that' do t' )u!to! ap0()(+et e +'posht+e t' -a)t(t t' pra,ut t' ndrysh(+.

N'se5 s(8 'sht' edhe tan( +!a-t p'r,!(th's(sht n!(het5 ashtu<6ua!tur. Rreat(+ n' sy t'

varet +' tep'r n' dev(!(+e opt()e t' syr(t dhe shp'r7'r!e -eno+eneve t' +(ratuar n,a p00a!' p'rhap!a e e-e)t(t dr(t's n' ret(n'5 n' +'nyr' 6' rreat(+ -(()e nu) +und +e urr(t (ntens(tet(n e dr(t's ,!er(+5 por vet'+ rr(t!e n' (ntens(tet. Por e)sper(+entet

p00a!' )an' ?4 tre,o( se per1eptuar n,a rreat(+ syr( nu) rr(ten 0ar, n,a raportet e(ntens(tet(t t' dr(t's5 por !o t' pap'r-(00sh+e +e )'t' (ntens(tet der( n' n!' +a)s(+u+t' 1a)tuar nu) +und t' te!)a0ohet.

?4 Po,,. nn. &. Sup. S. >39 --.

!o )orrespondo!n' p()'r(sht pas p'rp!e)!eve t' t(! t' +'posht+e (ntens(teteve t'0ehta i +'posht'+ du)sh+e Irrad(at(ons7re(ten j n' n!' terren t' e' )u +a)s(+u+(( i 3A5 (ntens(tet( ( n!' @00o,ar(tet )und'r s(p'r-a6e pas6yr'4 t' n!' pas6yr' n'n =W _

pas6yruar 6(e00( t' ndr(tsh+e (shte

i I 3 9 > K 3A

j >W U> LU A ?? U?A U ?A W U5 W

P'r sa ( p'r)et reu0tateve pra,un ndrysh(+ n' )'t' reu0tat5 !an' ,!etur n,a p00a!'se rreat(+ du)sh+e +e (ntens(tet(n e dr(t's 'sht' n' rr(t!e n' +as'5 por n' p'r+asa

+' t' vo,0a dhe !o p'rte! n!' )u-( t' 1a)tuar5 p'r n!' t' v'rtet' t' +7etet )onstanteIrrad(at(ons7re(te -(()e s( n!' e nevo!sh+e.

$u-(r( +' t' ,!er' t' +undsh+e t' rreat(+(t t' du)sh+e n' t' v'rtet' duhet t' !et'



e nevo!sh+e n' )u-(r(n e -(()e. Por5 nd'rsa n' n!' (ntens(tet t' u0't t' 0ehta(rrad((renden e n!'!t' duhet t' )et' 6en' e e' e to)'s s( t' a-'rt +e t' n!'!t'n tash+'n' a-'rs( t' n,usht' e 7u' (rrad((renden t' pa+undur p'r t' da00uar ata n' )u-(r(n erreat(+(t t' du)sh'+ duhet t' sh)o!' 7u' (rrad((renden +' a-'r t' t(00a do7't dr(ta(rrad((rende.

"a7(net A4 v' n' du)!e n' n!' ese +7( (+perv(ousness e !asht' +as' )o+et' 6' !an'v're!tur n,a t' 7esuesh'+5 t' 6ua!tur pre! t(!5 astrono+'t y!e t' 3W5 +adh's(a 335 dheedhe +' shu+' du)e p'r-sh(r' 7'rtha+'n n'p'r+!et pa ndon!' do7's(+ t' du)sh'+t' tyre sh)'06(+5 nd'rsa n!' +a, sh)'06(+(n e n!' )o+ete t' sh)'06yer pothua!se uhdu) n,a n!' v'h,(+ ( /a0. Pas )'sa! a( 'sht' du)e (u re-eruar n' ndrysh(+"ou,uers1he )onstante n' v'h,(+(n e +'posht+e

UPu(s6ue 0nd'r-utur dune 1o+te ^10a(r^e par 0e so0e(0 super(or(tet na--a(70(te0e+ent ( nd!esh'+ 0E10at de 0^to(0e Devant e00e 0a6ue00e -or+e 0u+(neu un R(deau5(0 sensu(t 6ue 0E10at de 0a nest super(or(tet 0e 1o+te so(ant(+e de 1e0u( de 0^to(0e5autre+ent +a)(n' 0nd'r-utur dune &u+(re E,a0e ] un so(ant(+e de Ce00e de0^to(0e #ET Ete nd!esh+e. On peut don1 ad+ettre tout au p0us 6ue 0a 1o+te ^,a0a(ten E10at de 0a &u+(re de 0e so(ant(+e 0^to(0e. (ns(5 dans 1ette hypothse5 enRendant 0a FOIS p0us 1o+te so(ante 0u+(neuse5 e00e aura(t t' "E<O$" E10at e,a0 ]Ce00e de 0^to(0e5 et SI On &#ET rendue so(ante FOIS p0us 0u+(neuse 6ue00e n^ta(t51est< ]<tro(s +(00e ,!asht' 1ent FOIS t+errsh+e5 0a 1o+te #ET Ete a0ors 6ue0so(ante FOIS p0us Eto(0e 0u+(neuse5 et5 n!' turne 7(r5 E00e #ET -a(t 0Eto(0ed(sparaitre par 0a sup^r(or(t^ de E10at 7(r(t. U....U P'r peut 6ue 0e C0a(r de &unead+ettre -a(t toutes 0es Eto(0es d(sparaitre au<dessous de 0a 6uatr(+e +adh'sht( a(ns(0at+os-er' (00u+(n^e p0e(ne 0une par 0a asse a16u(ert dE10at derdh rendre 0es Eto(0esde (nv(s(70es 1(n6u(+e *adh'sht(s' et au<dessous. U

A4 :ompt. in!. 3K? 5. =?

"a7(net t' 0(dhura +e to )ons(derata t' t!era5 du)e e 7'r' at' shu+' t' u0't p'r tu+(ratuar5 dend's(a dhe n' +as' e )o+et's 'sht' p'r ata n,a )ons(derata t' t!era5 n'-a)t5 n!' +adh's( van(sh(n,0y t' vo,'05 por 6' nu) na 7'!n' +' te! )'tu. G!(thashtuun' !ap v'h,(+(n e +'parsh+e vet'+ s( she+7u00 t' 7at(+(t t' +undsh'+ t'

d(-eren1's t' vahduesh'+5 por e )ons(dero!n' ap0()(+(n e v0er's "ou,uers1hen n'y00 nu) 0e!ohet5 p'r arsye se )a+ d(s)utuar n' )ap(tu00(n e ardhsh'+ e 1(0a ,!(thashtu

t'r' reu0tat 00o,ar(t!es "a7(net s' 'sht' e pas(,urt. %. Betajet e ma!hësisë

!he &arshmërisë tre#esit e praje&e "ë f#sha të "!ryshme

"!ijor.

Rre,u00at 7so0ut(sht -(r+' dhe p'r,!(th's(sht t' pranuara n' +adh's(n' e pra,utdhe ndrysh(+ pra,u !an' t' +undsh+e n' 8do -a6e )upt(+5 )u pra,u varet shu+' n'shto!1'n e !asht+e5 st(+u!t dhe )ushtet e nd!esh+'r(s' s' or,aneve5 e 1(0a 'sht'

e0e+ente shu+' t' ndryshuesh+e !an' ato 6' )a v'sht(r's( v0era5 +e n!' nd!es( apon!' d(-eren1' nd!es( -(00on p'r t' p'r1a)tuar +e sa)t's(. Nd'r)oh' v0en )'tu 'sht' a!o6' n' )'t' aspe)t @sh(h F(,. D!a0'. A4 n' 0(dh!e +e *a27est(++un,en nd!esh+'r(a n'



p'r,!(th's( )a 6en' e th'n'. 5 Edhe pse e p'ra-'rt5 p'r1a)t(+(n v0erat +esatare p'ra)on(sht ndodh(n )ushtet n,a n!'ra an'5 v0erat e)stre+e n,a ana t!et'r5 ,!(th+on' e+7an (nteres(n e tyre5 dhe nu) +und edhe shpesh t' )ursehen. C(0( n' var's( t'rrethanave5 por 'sht' n' vetvete )ons(derohet s( n!' o7!e)t ( e)a+(n(+(t.

#0't pra,u5 par(7us 1eter(s 0art' nd!esh+'r(. Ësht' e pa)ontestuesh+e 6' !an' pas

n,r(t!a e or,an(+(t t' n!er(ut 'sht' n!' )u-( 6' nu) +und t' te!)a0ohen n' )'t'dre!t(+ nd'rsa shu+' rrethana5 d(sa ano+a0(t' e $ushtetut's5 (nst(tu1(oneve5a)s(dentet e t' ,!(tha 00o!eve +und t' +7'shtetur pra,un t' ,!(tha pra,!et e -(tuara n't' v'rtet' p'r )'t' arsye duhet t' +erren parasysh s( )u-((+et e 0arta n'n t' 1(0at5 n'+'nyr' p'r t' th'n'5 n!' pra, (dea05 ( 1(0( do t' ,!endet n' rrethanat +' t' +(raa7so0ute. Pra,!et +' t' vo,0a5 p'r a6 sa ato !an' t' 7auara vet'+ n' v'h,(+ t' +(r'5

p'r )'t' arsye5 )an' (nteres(n +' t' +adh du)e e 8uar )u-(r(n e s(p'r+ t' )u-(r(ta)tua0 t' ardhsh'+.

N' v(!(+ nu) p'r+7an n' +'nyr' t' pad(s)utuesh+e n!' p'r+70edh!e t' p0ot' t'asa! 6' 'sht' e pran(sh+e n' -usha t' ndrysh+e t' (n-or+a1(on(t n' 0(dh!e pra,!e por(n-or+a1(on( ( +'posht'+ do t' !et' n' ,!end!e t' o-ro!' n!' p()'n(s!e p'r

p'r-und(+(n e +'te!sh'+. Shu+(1a n,a )'to t' dh'na5 por +und t( re-erohet vet'+ p'r pra,un ndrysh(+ s( pra,un a7so0ut der( +' tan( pa) 'sht' ( pran(sh'+.

1( pra#" i"te"si&.

a( të lehta !he me "jyra.

Se n!' pra, n' 0(dh!e +e nd!en!at sh)'06(+ nu) +und t' 7!er' n' p'rp!e)!e5 'sht'

d(s)utuar +' her't @$ap. 3W4. Sa ( p'r)et pra,ut ndrysh(+5 raporto( t' dh'nat e+'parsh+e n' $ap(tu00(n L dhe t' r(n(s' n' v(!(+.

"ou,uer ,!et n,a e)sper(+ente +e h(!e5 e d(s)utuesh+e n'se +e ose pa 0'v(!e5 pra,ud(-eren1a e 7ara7art' +e 3 \ A> e (ntens(tet(t ra,o pa 0'v(!e n' (nd(v(d' t'

ndrysh'+ 3 \ =L der( 3 \3 5 +e 0'v(!en e 3 \ ?K t' 3 \ 3=3 @sh(h $ap(tu00(n

L ..4 /o0)+ann n,a e)sper(+ente +e h(!e n' (nd(v(d' t' ndrysh'+ +e a,!(ta1(onrreth 3 \ 3WW @sh(h $ap(tu00(n L ..4 *asson n,a e)sper(+ente +e d(s) nd'rruar n'

(nd(v(d' t' ndrysh'+ 3 \ ?W der( 3 \ 39W e 0art @sh(h F(,. )ap. L4. S(pas *asson5 v0era e n,!yrave t' ndrysh+e +7etet e n!'!t'5 por 'sht' e ndrysh+en' syt' e (nd(v(d've t' ndrysh'+.

N' e)sper(+entet5 t' 1(0at 7atohen d(spo(tat e +'s(p'r+e +e an' t' +arra5 onat' 0ehta ose h(!e !an' p'rdorur n,a n!' +as' t' 1a)tuar dhe v((on t' dre!tp'rdre!t')udo. Por 'sht' e s(,urt se d(-eren1a n' pra, t' pa)t'n der( n' n!' +as' t' 1a)tuaredhe e varur n' +as'n e +adh's(ve t' du)sh+e dhe s!e00!e t' ndrysh+e t' p!es'vean'sore t' ret(n' s( 6endrore.

N' p'r,!(th's( )an' n!' on' t' vo,'0 t' e' hdu)et n' n!' s-ond t' 7ardh'5 ose e)und'rta5 +' t' 0eht' n' p!es'n e posht+e5 6' nu) 'sht' e ndrysh+e n,a a!o5 +e 8do)'nd t' vo,'0 t' p'r7a00et a!o 'sht' par'5 dhe n' se1(0'n p!es' t' se(t0(1here ret(n' h(ts



S1ha-hut0 >4 preantuar n,a )onsu0t(+et e p'rp!e)!eve t' p'rshtatsh+e pa!(s!et+at'se +7( )u-(r(n e aud(7(0(ty t' sh'ndosh' p'r t'5 )ur t' n!'!t'n ,!' du)e r'n' n!'s-er' e 1(0a 'sht' ?4t' )r(!uara n' n!' +7'shtet'n n' p()at e tyre ny!or n,a v(da p!at'dre!t)'nd'she pre! 6e06( t' a)onsh'+ pas6yr' +e -ort )und'r pro1esver7a0(n e

po(1(on t' 1a)tuar t' vesh(t n,a 0art's( t' +atur 6en'. Hor(onta0e D(stan1a e 6endr's

s' d(s)ut5 )u rruaa au-tra-5 n,a 6endrat e hap!es s' vesh(t5 e 1(0a (shte p'r1a)tuar p'rt' d',!uar 'r(n5 arr(t( n' ?? +(0(on'.5 /ert()a0e > *(00.5 Dre!t L3 *(00. UP'rvo!a )a+ua +'suar5 thot' autor(.5 se )!o 'sht' d(stan1a +' e +(r' n' t' 1(0'n vesh( (sh'ndosh' pa) hur+' 6' a!o 'sht' ende e nd()uar n' ,!end!e t' d',!on n' +'nyr' t's(,urt'. U Reu0tat( )ryesor ( )'sa! @nu) p'rsh)ruhen ho00's(sht4 testet !an' autor( a6+' .

UN' e)sper(+entet e +(a5 p'r t' p'r1a)tuar sas(n' e sh'ndosh'5 e 1(0a 'sht' vesh( (+ende aud(70e5 )a+ ,!etur se t(n,u00( ( prodhuar posht' du)e r'n' n,a n!' ,ranu0a 3+(0(,ra+ tape n,a 0 ++ 0art's(5 +esatar!a p'r vesh(n t(+ n' push(+ t' p0ot'5 )'shtu6' ,!at' nat's5 por d',!ohet. N' =W e)sper(+entet e )'t(! 00o!( t' nat's 39 or' n' 6et's(t' p'rsosur5 un' )a+ sh'ndosh' ,!eneruar n,a e)sper(+ent(t +'s(p'r+e ende ( ta)on+e vendos+'r( t' p0ot' 9? her'5 n!' +arr'dh'n(e e n,!ash+e u +7a!t'n edhe n' d(savesh't tra!nuar +u()ore t' r(n!t'. ndryshon n,a (nd(v(d't +' t' v!et'r (sh(n vet'+

pa) para 6' (sh(n t' a-t' p'r t' d',!uar )'t' t(n,u005 edhe n' 6o-t' se ata nu) e )(sh(n pra)t()uar vesh(n e sa! 5. +e,!(that'5 arr(t( d(sa pra)t()'5 pas( t' p'rs'r(tura5 t'sh'ndosh' +' s(p'r ende d',!uar +e s(,ur( U

>4 7hand0. d. *yn(h. )ad. /II. S. ?W3 ?4 Du)e r'n' n!'!t( 'sht' +arr' n,a

n!' pa0' p(s)atore5 e 1(0a 'sht' hapur +e an' t' dy pushers.UPranda! un' nu) )a+ asn!' he(t(+ n' para+et'r t' sh'ndosh'5 t' sh)a)tuar n,ar'n(a e n!' $or)),e01hens > +(0(,ra+ e 3 ++ 0art's( p'r t' pranuar s( a)ust()eDyna+(s5 e 1(0a ( re-erohet a-at(t +esatare e vesh(t t' sh'ndosh' t' n!er(ut n' 7a' t'nd()(+eve t' 6ytet'r(+(t ton' ende v0erat aud(70e sh'ndosha.U

Ësht' e)sper(+entet e a)onsh+e to)'sore +e +adh's( e tyre t' sh'ndosh' t' thot'do t' (shte e d'sh(ruesh+e n' n!' d(stan1' +' t' +adhe e vesh(t5 sepse s(,ur(sht )!ohu+7(n t' vo,'0 nd'rhyr' e-e)tet dhe ,a7(+e +at!es nd()(+. G!(thashtu duhetthe)suar se d',!(+( +und t' ndodh' du)sh'+ vet'+ +e n!' vesh n' 7a' t'

rrethanave t' e)sper(+enteve t' +'parsh+e5 +e,!(that'5 ne a)on(sht p'rdor(+ dyvesh' p'r t' d',!uar.

P'r da00(+et n' (ntens(tet(n e sh'ndosha p'r+endur e)sper(+enteve t' Ren dhe;o0- du)et n,a rru,a e /o0)+ann p'r t' )a0uar n!' nd!esh+'r( shu+' +' e u0't se sa

p'r da00(+et e (ntens(teteve t' 0ehta5 n'se n(ve0et +e t' v'rtet' sh'ndosh' 6' !an'a-'rs(sht sa = @L 1h.4 ; vepr(+ ( >5 +' shu+' t' da00ohen 6art'5 s(pas t' pas(,urt5 por5s( ato t' +errn( +' a-'r pre! at'her' e tut!e.

Sa p'r -ush' dhe nu) 'sht' p'r,!(th's(sht supoohet se n!' 0(+(t +' t' u0't t'

aud(7(0(ty a7so0ute e tone5 dhe edhe pse a!o 'sht' a)on(sht n' =W osh(0a1(one@Ch0adn(4 ose =9 v(7ra1(oneve @&(,!( "(ot4 n' se1. Pranua. Nd'r)oh'5 do t' n,ae)sper(+entet e -und(t t' Savart A4 +e shu-ra Irene n!' t(n,u00 apo t' d',!ohet5 e 1(0a



)orrespondon +e 3> der( n' 3A v(7ra1(onet p'r se)ond'5 dhe a( 'sht' ( pr(rur t' 7eso!se )!o 'sht' e vet+!a 6' )a r'nd's( 'sht' p'rshtyp!et (nd(v(dua0e p'r t' ,!eruar enevo!sh+e p'r t' 7'r' tone edhe +' t' the00a aud(70e5 )'shtu 6' nu) )a 0(+(t a)tua0e'sht'. *e,!(that'5 n' )und'rsht(+ +e Despret 4 5 Savart<s' )a p'rs'r(ture)sper(+ente +e )u!des5 +e s(,ur( t' (n-or+a1(on(t t' sa!5 dhe t'rhe6 s( reu0tat U. se

nu) 'sht' v'rtetuar se vesh( ( n!er(ut +und t' d',!on( dhe t' p'r1a)to!' h(!e e +' pa)se =9 v(7ra1(onet e th!esht'U Savart u udh'he6ur ndoshta n,a (ntens(tet( ( +adh (t(n,u!t e te0e-on(t t' t(! t' ,a7uar5 du)e ( dh'n' shu+' t' -ort'5 por !o +' shu+'+u()ore ose t' (dent(-()uesh'+ n,a tonet e tyre 0art's(5 n' -a)t5 do t' pranda! tan( etut!e t' )et' +' tep'r )ara)ter(n e hur+'s.

A4 &nn, de :him. et de dëmtimeve 5i. :&/II. p. AL ose Po,,. nn. ::II. S.?LA 4 :ompt. in!, :: . -. 393> Po,,. nn. &:/ . p. >>W

N' -a)t5 n' 6o-t' se t' dre!t'n Despret<s'5 a!o (shte e sh'ndosh'5 e 1(0a tash+' )adh'n' 8do tro)(t!e e 7astun(t Irene p'r veten e tyre5 p'r sh)a) t' t' 8do per(udhe+7y00!es t' rreh në të vazhdojnë p!es'n5 e 1(0a ( dha (0u(on(n e n!' ton.

Se s( duhet t' s(00en +e da00(+(n n' +es t' Savart dhe Despret5 )'shtu 6' do t'(shte a7surde t' +endo! )u-(r(n !o +' t' u0't t' tonet e n!' vesh(n e n!er(ut. N!' ' 6'do t' prodhohen n,a v(7ra1(onet t' 1(0at )an' )oh',!at!en e n!' or' +und s(,ur(sht t'd',!ohet +' n!er' se sh'ndosh'. Ndoshta n,a 6en(e t' ndrysh+e t' or,an(uara5 pors(,ur(sht !o e 7urrave.

ud(7(0(ty e sh'ndosh' du)et se )a !o vet'+ n!' +' t' u0't5 por edhe )u-(r( ( s(p'r+.

Sauveur n' M$M. de i'&%ad. &nn. 35WW p'r1a)ton )u-(r(n e s(p'r+ n' 39>WW S;.8do se)ond'. ;o00aston 7eson 'r(n e 7at dhe Fe0dhe(+1hens -or+uar )u-(r(n et(n,u!ve +' t' 0art' per1eptuesh+e. N,a tonet +' t' the00a t' or,an(t t' 0art' t'(nse)teve5 v(7ra1(onet (sh(n AWW<WW her' +' t' shpe!t'5 e 1(0a do t' v(nte )u-(r(n es(p'r+ n' 3L5WWW der( n' 995WWW v(7ra1(oneve t' th!eshta. &(,!( "(ot +err edhe vet'+K3L95 Ch0adn( 39WWW5 O0(v(er K4 3AWWW5 Youn, 3K.WWW<9W.WWW s( )u-(r(n e s(p'r+ t'.

K4 8'sht!e par'sore e +etra. Spr. S. 39

Savart ,!etur tan( se n' 6o-t' se !u t' ,!eneruar vet'+ sh'n(+e t' 0arta n' -or1' t'+!a-tuesh+e5 p'r t' 1(0at ( p'rdor( n!' rrot' dh'+7'uar dh'+7't 1(0(t ans1h0u,en p'rn!' trup t' ho00'5 +ad!e edhe tone t' 1(0at )orrespondo!n' +e >K.WWW v(7ra1(oneve t'th!esht' @ 9>.WWW rreh45 +und t' d',!ohet dhe Despret t'rhe6 n,a e)sper(+entet et(! +e -or)s a)ord(+ vo,0a reu0tat(n 6' d',!o!n' vesh(t t(n,u!t der( n' =5WWWv(7ra1(oneve ende5 (dent(-()uar5 )0as(-()uar Hentender, appr%ier, %lasser +und t' U5

por 6' du)e d',!uar tonet shu+' t' 0arta nu) 7'het n' +'nyr' t' shpe!t'5 6' e n!'!ta,!' +und t' -utur n' sh)a00' +u()ore. U

D()ush ende +und t' pyes(n n'se )u-(r( ( aud(7(0(ty e tonet e 0arta 'sht' arr(turtash+'5 dhe as tonet +' t' 0arta do t' d',!ohet n' n!' -(t(+ +' t' +adh5 pas t',!(th'. N,a ana t!et'r 'sht' shu+' e +undur 6' ose vet' nervat nu) !an' n' ,!end!e



p'r t' d',!uar ( +preht' t(n,u!ve p'r t'5 ose +e+7rana ty+pan(1 +e ane)set e t(! 6'nu) )an' +und's( p'r t' p'r-sh(r' t' t(00a.

$thehu 7'nte +e aud(7(0(ty a7so0ute t' tone. N' 0(dh!e +e ndrysh(+(n e p(t1hes5nd!esh+'r(a p'r )'t' du)et t' !et' +' e +adhe pa )rahas(+5 s( p'r d(s)r(+(n(+(n e(ntens(teteve t' sh'ndosha.

. See7e1) L4 (shte n' ,!end!e p'r t' dy -or)s a)ord(+5 t' 1(0at (sh(n n' p'rputh!e pothua!se sa)t's(sht5 n' +'nyr' 6' n!' n' 39WL5 e 393W v(7ra1(onet e t!era p'rse)ond' 7'r' @e p'r1a)tuar n,a trond(t!et n' t' n!'!t'n )oh' -ryr'45 as n' n!o-t(+ 3W4 6'n!' ,!ur+' t' the00' Use t!etr( (shte.U UIshte @thot' See7e1)4 )y (nterva0 ( vo,'0 nu)da00ohen vet'+ n,a har+on( t' p0ot' !o nu) )a nevo!' t' !et' ( )u!to( se )y da00(+tash+' )'r)on n!' vesh t' tra!nuar 5. /et'+ pse )a+ arsye5 sean1a e +(a n' )'t' an't' 7esohet n,a shu+' pa) t' +preht's(5 #n' nu) +und t' dysho! se vesh( ( n!' 7uton (sta1(oneve t'5 n!' 0o!tar v(o0(n' dhe )'shtu 'sht' n' ,!end!e p'r t' sh)uar +' te!. Dy

0o!tar t' sh)'06yer v(o0(n'5 6' ( )a+ para6(tur vet'+ ato dy -or)s5 nu) (sh(n aspa) t'dysh(+ta t' 1(0at e n!'!t' e 1(0a (shte +' e 0art'. -a)t(n se n' )'t' rast5 pas( t(n,u!t e dytonet (sh(n t' n!'!ta5 +und t' !et' e -avorsh+e p'r t' da00uar +' sa)t' 0art's(n' e tyret' +(r'5 dhe ndoshta nu) 'sht' n' t' ,!(tha 0art's(t' +!a-t n!'!t'n +preht's( p'r t'arr(tur U.

L4 Po,,. nn. &:/III. S. >A= 3W4 $!o 'sht' to)' e a)onsh+e edhe )ur a( 0e t' !eho!' n!'r( pas t!etr(t5 edhe pse )!o nu) thuhet n' +'nyr' e)sp0(1(te.

T' dh'nat e +'parsh+e p'r nd!esh+'r(n' e vesh(t p'r da00(+et e pasura tona0 !o a6t' 0arta der( tan(. ;. /e7er 334 v'n' re her' pas here se vesh( 'sht' n' ,!end!e t' +arr'n' rrethana t' -avorsh+e d(re)t @d+th pa nd(h+'n e sho)ut dhe pa v0era +esatare4

p'r t' p'r1a)tuar tonet n' +'nyr' t' p'r)ryer 6' ,a7(+( n' 9WW 0uhat!et nu) 'sht' +'shu+' se n!' 0')und!e.

334 Po,,. :I/. S. =LK

De0eenne 394 !o vet'+ 6' e )a p'r1a)ton dev(!(+(n vet'+ du)sh'+ n,a past'rt(n'

e un(son5 s( +e d(spo(tat a)tua0e t' 8'sht!es por edhe (nterva0e t' t!era5 s( o)tav'5 e pest'5 e treta t' +adh5 ,!asht' t' +'dha. $!o +und t' v'rehet se )!o nu) p'r1a)tonda00(+(n vet'+ ( du)sh'+ ( n!' ' n,a n!' t!et'r5 por n!' Tonunters1h(edes oseTonverh0tn(sses e n!' t!et'r n,a 8do (nterva0 t' p'rsosur para6et n!' ndrysh(+5 t')'6(n!'t n!' ndrysh(+ pa) t' sh+an,en +es dy tone e ,od(tura rradha(. !o +und t'

!et' rast( )u p'r1a)ton dev(!(+(n vet'+ du)sh'+ n,a past'rt(n' e un(son5 s( n!' rast t've8ant' t' rast(t t' p'r,!(thsh'+ do t' )ons(derohet5 s( -a)t5 )u p'r1a)ton dev(!(+(nn,a n!' ero da00(+eve +es dy tone.

394 1e%ueil des travaux de la @D). de litte. 3K9 5. >

3estet janë të punësuar. jë shtrirë në një mono%hord Hsonometre mi dy strin!



Oes !jatësia e të %ilit në mes të tokave saktësisht .C= milimetra ishte, dhe ëri 2+vira%ionet për sekondë, ishte e ndarë kështu në një pikë të !jatësisë së tij n!a njënën vendosur ura e luajtshme që dy pjesët e strin! raportuar n!a tonet e tyre eintervale muzikore mësipërme. ra e luajtshme u mprehurR ai u vu nën var!ut se aitensionit tij nuk është rritur, dhe të shtypur n!a një tjetër avantazh të mprehtë kundër

tij. ?elezenne si!uroi tani vetëm në pastërtinë e 3onintervalles. 8astaj, ura eluajtshme ishte pak, deri në një ose pak milimetra lëvizur djathtas ose majtas, dhe të !jykohet n!a vëzh!uesit, në qo5të se një devijim n!a pastërtinë e intervalit ishte edukshme6 herë të tjera !jithashtu, pa vëzh!uesit mund të shohin urën rre!ulluarderisa pastërtia e intervalit dukej e arritur, dhe shikuar për të se sa lar! ishte !aim.

$dhe pse këto përpjekje duken të punësuar me zell të madh dhe me kujdes, për 5attë keq, një metodë me të vërtetë i saktë mun!on këtu ende, kështu që ju nuk mund të

japin shumë esim në krahasimit të shi5rave të !jetura. 8randaj do të ishte shumë edëshirueshme që kjo e keqe për ushtrimin muzikore si për teorinë e ndjesi muzikore

?ispozitat po aq të rëndësishme pjesërisht në përputhje me metodën e rasteve tëdrejtë dhe të !auar, disa prej !aimeve të thotë, në mënyrë më spe%i5ike me se%ilin

përsëritet si!uruar krahasueshmëri me njerëz të ndryshëm n!a dhe sean%a e mira dotë përsëritet, sepse metoda e vetëm dallime të dukshme apo !aime ku5itare që ekryen n!a autori. aplikuar, mund të japë një rezultat në mënyrë të rre!ullt të mprehtë.

N' v(!(+ 'sht' reu0tat ( e)sper(+enteve De0eenne<s'.

N'se pa) )!o +'nyr' e +7a!t!es s' t' dy p!es't e str(n,s (shte ( 8+endur dhe t'sh6et'suar n' n!' var, n,a 33> ++ ,!at's(5 t' 1(0at (sh(n 39W v(7ra1(onet n' se1.5 N!'n'n t' vendosur n' )urr( e +es+e5 )'shtu 6' (sh(n vesh' shu+' t' pr(rur p'r t' 7'r'n!' ndrysh(+ n' +es t' ta)onte n!'r(<t!etr(n pas n,!yrave t' t' dy!a pa0've per1epto!n')ur ura u hvendos 0ar, n,a vet'+ 3 +(0(on. n,a 6endra5 n!' p!es' e var,ut n'

+'nyr' 6' t' t!era .5 pranda! raport( ( ,!at's(s' e tyre5 nd'rsa

-re)uen1at e tyre *(00 (shte. N' n!' s(tuat' 5 d(-eren1a (shte e n!ohur edhen,a vesh't e shu+' t' past'rv(tur.

")i l'më le ?$8Q&:$ %hevalet %elular de ?eux X ?1D(3$ ou X millimWtres

n!athët, la dallimi devient ndjeshme aux moins les oreille exer%es, ainsi que je m'en suis sur plusieurs 8$1)D$) si!uroj. )i le dpla%ement ju %hevalet n'est qued'millimWtre un, il 5aut avoir l'oreille assez derdh s'en delikate aper%evoirimmdiatement. Qa personne soumise X %ette preuve Ferme les yeux, superioritet)oit hedh par n'_tre distraite les ojets environnants, )oit pour les i!norerdpla%ements 5eints ou lëkundet ju %hevalet et ainsi de se viter 8rvenir dans le sensdu %han!ement qu'elle verrait opera madh. ne oreille X %ette trWsdli%ate est don%ndryshim të ndjeshëm Qe!ere. ;ue %e )oit la limite &dmettons ekstreme de la

sensiilit de l'oreille humaine et les raportet $ntre %al%ulons %es ?eux )ens )(

di55erents peu. Verrons ous



l'oreille la M($E est don% or!anise une ndjeshme një ndryshim de sur C dridhje

CB `` "

"Gidh %omparer X intervale %et %elui represente par le presje , et que nous prendrons 8artout derdh ashkohen, dirons nous, que l'oreille est X 8eine një kuartun de presje ndjeshme, sur l'unisson. "

"ous avons vu, qu'an dpla%ement de 2 millim. 8$1)D$) ndjeshme aux qui taitn'avaient $ssaye jamais de %omparer des ij. 4 3rouvons ous, pour les ainsi ijtë

@rahason, intervale l'

:es 8$1)D$) sont lX don% X une ?allimi de * vira%ionet ndjeshme )1 ,ou X intervale un peu un au Qartë të demmi4presje. "

Ne 7ara(+ reu0tatet p'r)at'se spe1(-()e p'r (nterva0et e t!era t' !en' +e t'5 )'shtu6' +und )urr' pas De0eenne n!' vesh shu+' t' nd!esh'+5 n!' dev(!(+ n,a (nterva0ete +'posht+e p'r t' da00uar vet'+ ende5 n' 6o-t' se raport( ( -re)uen1ave 'sht'

7e(stehende5 dhe tonet !an' d',!uar n,a n!'r(<t!etr(.

Har+ony

O)tav' 3=4

u(nte

tret' ( +adh

( +adh ( ,!asht' 3>4

ose



S(8 +und ta sh()on(5 dev(!(+( ( t' pest(t 'sht' re0at(v(sht e nd!er' +' t' 6art'.

3=4 P'r n!er'(t t' 1(0't (sh(n shu+' t' pap'rvo!' n' )rahas(+(n e tone5 )a pasur 3>4 N' var's( t' /err1)un,se(se t' )urr((t n' t' d!atht' apo t' +a!t'.

$( pesha.

P'rdorn( peshat +' t' vo,0a t' +undsh+e a7so0ute5 pres(on( 'sht' ende nd!ehet n'vende t' ndrysh+e t' 0')ur's5 $a++0er )a 7'r' n!' ser( e)sper(+entesh n' 0(dh!e +ed(sa 7ash)'<pun'tor've @u7ert5 py00tar't5 Tren)0e45 dhe reu0tatet n' s d(serta1(on .Eper(+enta de var(aru+ Cut(s re,(onu+ +(n(+a Pondera sent(end(v(rtute . /rat(s0av(ae 7otuar n' v(t(n 3K?K.*'nyra e)sper(+enta0e (shte se pesha t'0ehta e pa01' +oshuar5 tape5 0et'r )art'5 n,a L u. *(00. S(es dhe t' ndrysh+e5 e,!eruar n,a rrethanat n,a n!' +7'shtet!e pesha 6en' +!a-t ( n,ada0t' dhe s( vert()a0t' !et' e +undur u0ur n' p()a prov'5 p'r t' 1(0(n 6'00(+ n!' te0( -(ne 7ron( 0a)uar osen!' derr( n,r(het 'sht' 7ash)an,!(tur n' dy t' shtr(r' n' n!' 6oshet d(a,ona0e seGe(1ht1hen +or( -or+'n e n!' yen,!(n' +7( )ur7atura e s(p'r+e t' n!' -(!e

pa+7u)u 'sht' -()suar p'r +7a!t!en e Ge(1ht1hens.

*esah( ( ve8ant' t' ,!(tha reu0tatet do t' na 8o!' shu+' 0ar,5 pas( 6' t' ,!(th's(p'r-a6en e trup(t t' n!er(ut n,a ana e v'h,uesve t' ndrysh+e +e e)sper(+ente

'sht' D(a+e<sen. I v(n( re vet'+ n' v(!(+ #rdhr( ( nd!esh+'r(s' s' p!es've )a as,!'t' p'r7ash)'t +e at' 6' ;e7er 'sht' p'r,at(tur n' 7a' t' e)sper(+enteve t' t(! +e p()at e 7usu00 n' sh6(s's s' t' pre)ur(t. !o u pa!tua n' > v'h,uesve t' n,usht'5 por !o p0ot's(sht n' p'rputh!e. Nd'r p!es't +' t' nd!esh+e t' p'r-sh(ra 7a00(n dhe te+pu!56epa00at5 an'n dorsa0 e para)rah5 )u a)on(sht u nd!er' W5WW9 ,ra+ ,(shtat (sh(nshu+' +' pa) e nd!esh+e n' p'r,!(th's(.

ë vijim janë kurrë të dhënat e ve<antë për pjesët më të ndjeshme, ku peshatli!htest ishin vetëm ndjehet.

+.++2 !ram u ndjerë n!a &uert nëR allin, tempujt, djathtas dhe majtas

parakrahët me nyje në të dy anët Volar4 dhe dorsal, pjesë e jashtme e meta%arpal e !ishtit tim dhe e pasme të dy duart. 4 !a @ammler përR allin, tempujt, anën dorsale parakrah djathtë, mrapa të dyja duart. 4 !a pylltar përR allin, tempujt, e

sipërme dhe të ulët qepallë, hundë. 4 !a 3renkle nëR hunda, uzët.

+++* !ram, e &uert nëR pjesë e jashtme e meta%arpal e !ishtit të djathtë. 4 !a @ammlerR tëR Volarteil dy parakrahët dhe ?orsalteile e parakrah majtë6 pjesë e jashtme e meta%arpal e !ishtit të majtë.

+.+C !ram, e @ammler nëR pjesë e jashtme e meta%arpal e !ishtit të djathtë.

+.+ !ram, e &uert nëR hundë, uzët, mjekër, e sipërme dhe të ulët qepallë, mes tëarkut, etj 4 !a @ammler nëR hundë, uzët, mjekër, e sipërme dhe të ulët qepallë,mes të arkut, etj 4 !a pylltar përR Qips , arku, etj 4 !a 3renkle nëR allin, uzët,



qepallat e sipërme dhe të poshtme, ark, parakrahët, etj

Pesha e r'nd'5 e 1(0a sapo )(shte ende nd!er'5 3 ,ra+ 'sht' e sh'nuar n' thon!t' e,(shtave dhe @n' u7ert4 t' the+7ra e duhur.

N' 0(dh!e +e da00(+et n' pesh' !an' t' (n-or+uar p'r reu0tatet5 t' 1(0at her' pas

here EH ;e7er -(tuar prove t' 0(,!(t #e7er tash+' @sh(h F(,. $ap. L4. Tra)tat t't(! 3?4 5 +e,!(that'5 p'r+7an e)sper(+ente +' t' ho00's(sh+e +7( d(-eren1'n +' t'vo,'0 se dete)tuesh+e n' pesh' n' var's( p'06(+(n e pres(on(t th!esht' apo nd!en!a e

pres(on(t dhe nd!en!' +us)u!ve n' )o+un()(+ dhe n' p'rputh!e +e da00(+(n e p!es've p'r t' 1(0at 'sht' n,r(tur pres(on.

15 4 8ro!rammata %olle%ta p. K3 s6.

N' e)sper(+entet e +'posht+e5 dy v' )und'r n!'r(<t!etr(t peshave t' peshohen n'dy duar t' ndrysh+e dhe ndrysh(+( vet'+ ( du)sh'+ ( tyre (shte ( vendosurre0at(v(sht pas @sh(h )ap(tu00(n L ..4 +etoda t' 1a)tuara a4 +e an' t' nd!en!a th!esht

pres(on5 nd'rsa duart n' tavo0(n' +7et( t!et'r 74 +e ane te pres(on(t dhe +us)u!ve)upt(+ )o+7(nuar5 +e duar u n,r(tur.Tan(5 nd'rsa se1(0( pre! =9 o pesh's5 a!o 'sht')ons(deruar n' t' dy!a an'5 da00(+( nu) (shte e du)sh+e )ur pesha 'sht' redu)tuar5n,a n!'ra an' p'r var(a70at e +'posht+e

a b

34 "(nes+en5 past'rv(tur. A .... 3

94 d(!etar5 +ate+at()an. . A9.?=4 vet' EH ;e7er. . . . 3A 9>4 "(nes+en(5 (

past'rv(tur ..... K >?4 /(r,(n ........... 3A 9A4 ,rua!a ............. 3A >4 Grua!a ............. 39 9K4 Student .......... K =L4 Student ........... 39 93W4 Student ........... K 3.?334 ................ 3? 3.?394 ........... 3.? ..... 3W3=4 ................ 3K K3>4 ................ 39 A3? 4 ................ A >3A4 ................ K 334 ......... > ....... K

<<<<<<<<*es+e

3W.KK 9.L=



N' e)sper(+entet e +'posht+e 3A4 5 v'h,ues( peshonte +e t' n!'!t'n dor' dy peshat ndryshon n,a varur n' dy 00o! p'0hurash dhunuara 1usps e t' 1(0've (sh(n t' 7ash)uar s' 7ash)u p'r7'het n,a dora. UN,a 3W persona 6' (sh(n ,!ys+a e se)s(t+ash)u005 ( 1(0( n' )rahas(+ K dhe KW oun1es n' +'nyr'n e p'rsh)ruar n' pesh6(r p'rt' rr(tur peshat !an' vet'+ dy 6' +und pesha +' t' r'nda e t' 0ehta nu) da00o!' shtat'

pre! tyre p'r1a)tohet n' = +e 8do e)sper(+ente t' 7'ra 8do her' e v'rtet' se pesha'sht' e r'nd'. D(sa pre! tyre >< e)sper(+ente !an' 7'r'5 dhe n' t' ,!(tha )'to raste5ata t' vendosur pesh'n e duhur. 1a)tuara n!' shtat' her' n' tet' n' pun' at(! p'rp!e)!ete 3W v'h,uesve t' sa)t' dhe n!' her' e ,a7uar. U

3A4 tasts. dhe Ge+e(n,. p. ?>A

;e7er +7an p'r -a)t(n se n' )'t' e)sper(+ent5 nd!en!a +us)u!ve #n' !a+ s(ste+etvet'+5 n' t' 1(0(n un' @$ap. L s.4 Nu) duan t' pa!tohen p0ot's(sht +e t' pas sh'n(+.

N' e)sper(+entet e +'posht+e 34 'sht' ap0()uar n' t' n!'!tat p!es' n' t' dy an't e

trup(t @n' dy p!es't e -und(t t' )ryera n' 0(n!'n +ed(ane4 pesha e vahduesh+e e A p'rt' ,ru+7u00uar<up spe1(eda0er5 se1(0a pre! t' 1(0ave peshonte pa) +' pa) se 9 oun1es5n' +'nyr' 6' pesha tota0e n' 8do an' (shte a-'r 39 o. N,a )'to spe1(e Ta0er 'sht' n!'he6ur n' n!' an' pas t!etr's5 der(sa da00(+( pesha (shte e du)sh+e. Ta7e0a e+'posht+e @p. LA4 !ep nu+r(n e spe1(eve Ta0er5 ( 1(0( )(shte p'r t' he6ur5 )'shtu 6'd(-eren1a (shte e du)sh+e @'sht' su7!e)t ( ,!y)(+eve !o t' (dent(-()uara4.

S(p'r-a6!a /o0ar n,a ,(shtat ...... 3s(p'r-a6e vo0ar duart 3K4 .... 9s(p'r-a6!a dorsa0e +e ,(sht ..... 9

7renda s(p'r-a6es )rah ......... >( vet'+ )'+7' n' 1ap(tu0(s +etatarsa0. 3

p!es' 0u,'t e ta7an(t te )e+7es. . >the+7ra e )'+7' ......... =

34 pro!r. 1o00. p. LA 3K4 s(p'r-a6e vo0ar(s +eta1arp( *anus.

Gastro1ne+(us ........... >an't e 7a00(t ...... 0-0o)' p!es' e prap+e t' )o)'s >

p!es'n e p'rpar+e t' ,!(r(t .... >teh shpatu00 ............ dyan't e 7ar)ut ... 3+(d0(ne e pas+e n'shpatu00 ....... . . ?0(n!a +esatare e 7ar)ut ... ?

*e )'to teste5 !u ende +und t' vendosn( +e +etod'n e e)u(va0ent've n'+arr'dh'n(e5 t' 1(0at !an' dh'n' n' )ap(tu00(n 39.

!( temperat#ra .



Rreth +adh's(a e da00(+et vet'+ t' du)sh+e n' te+peratur' )a EH;e7er 3L4 raportuan d(sa deta!e5 pas s' 1(0's !u +und t' 7u0on( n' +etod'n ea0ternuara duart<hyt!e n' dy en't +e u!' !o t' n,roht' +e v'+end!e t' +adhe +e t'r'dor'n ose da00(+( n' +es t' dy te+peratura5 vet'+ 3 \ ? te) 3 \ A ,rad' 'sht' R . por

a!o )a pro1es(n e p'r1a)t(+(t t' te+peraturave n' t' 1(0'n )'to da00(+e nu) !an'du)sh'+ +' n' deta!e. #n' )a+ ,!etur se ende +und t' 7u0o!' da00(+et +' t' vo,0an' te+peratura t' t' thot'5 dhe se ata do t' !en' shu+' t' ndrysh+e n' 7a' t'te+peratur's. $'tu )rahaso!+' Rreth at' )ap(tu00 L S. 9W9 --. en' n!o-tuar.

3L4 Nd!en!a e t' pre)ur(t dhe nd!en!a e )o+un(tet(t5 ;ort ;a,ner. S. ?=>

Rreth ,rad' e n,roh!es dhe t' -toht'5 t' 1(0at sh)a)to!n' dh(+7!e !an' n' ,!end!e5e)sper(+entet dhe d(s)ut(+et e EH ;e7er !an' ?3 -- n' t' n!'!t'n tra)tat -. &eon(.

2( pra të sh#mta.

a( &izio".

N' the075 t' ,!(tha d(+ens(onet 6' ne t' +arr(n n' )ons(derat' n' ret(n'5 t' p'r1a)tuara n' -ush'n e p'r,!(thsh+e t' v((on(t5 dhe !u +und t' n,r(het pyet!a se8-ar' nu+r( 6ar6et nd!es( do t' ta)o!n'5 p'r t' prodhuar edhe n!' -ush' t' ,!er(+(t t'du)sh'+ p'r nd!es(5 n!' pyet!e 6' ndoshta 'sht' 6' t' da00ohen n,a 8-ar' p!es' t'+adhe t' )oh's n' d(spo(1(on nu+r( ( ta)on t' (nterpretohen p!es' t' -ush's s'

p'r,!(thsh+e t' v((on(t n' da00(+ n,a t' t!er'5 )ur a!o 'sht' n,a1+uar n' +'nyr' t'

d(-eren1uar n,a t!etr(. P'r t' vendosur )'t' pyet!e5 +e,!(that'5 'sht' der( +' tan( nu))a +'nyr' p'r t' sh)uar5 dhe )'shtu 6' un' a7stra)t )'tu n,a e n!'!ta5 pavar's(sht n,aa!o n' -a)t 'sht' 8'sht!a the+e0ore e n!' t' ,!er' n' hv(00(+ t' )thehen +e d(sa n' n!')ap(tu00 +' von' e p()'pa+!eve teor()e p'r t' n!'!t'n ,!'5 dhe +und t' )thehet n'het(+(n Pra,u ,!er' n' )upt(+(n v(!ues.

C(0at !an' +' t' vo,'0 +e sy ende +adh's(ve vet'+ t' n!ohur5 d(stan1at5 +adh's(adhe d(stan1' da00(+etM

Pro70e+( ( p'r1a)t(+(t t' vo,'0 d(stan1'n ende t' n!ohur5 n' -a)t p'r)on +e p'r t'

p'r1a)tuar +' t' vo,'0 +adh's(n' ende t' n!ohur5 s' 7ash)u5 n' 6o-t' se !u pod(a+etr( ( d(sa +adh's( ende vet'+ t' n!ohur n' t' n!'!t'n )oh' s( n!' d(stan1' endevet'+ t' da00uesh'+ +(d(s p()at e tyre )u-(tare5 anas!e00tas5 as nu) +und t')ons(dero!n' vet'+ t' n!(het s( n!' d(stan1' ende +adh's( vet'+ t'n!ohur. *e,!(that'5 e)sper(+entet ndrysho!n' n' ato )u n!' p()'5 n!' 0(n!'5 n!' -(!e5 n!'on' e vo,'0 )ons(derohet n' n!' 7a' t' +adhe t' 6'ndruesh+e dhe u sh()uar n' t'1(0'n d(stan1at sy5 dhe p'r )'t' arsye n' t' 1(0at p()'pa+!e )!o +adh's( e vo,'0 (shteende e n!ohur ose t' hdu)ur5 dhe n' ato )u dy ose +' shu+' p()' d(stante5 0(n!at5te+at5 s(p'r-a6et e vo,0a !an' v're!tur n' n!' arsye t' 1a)tuar5 dhe u sh()uar5 n' t'1(0(n )'nd d(stan1a e tyre t' p'r7ash)'t hyr' 7ash)(+ un(-or+e. P'rp!e)!et e+'parsh+e +und t' p'r1a)tohet s( e t(00' n' edhe sas( +' t' vo,'0 da00ueshB+5 )!o e-und(t s( ( t(00' n' d(stan1a +' t' vo,0a da00ueshB+ )'tu. $ushtet e)sper(+enta0e !an'



t' ndrysh+e n' se n' (sh<su)ses( ( e)sper(+enteve shu+' rreat(+ +(t7ete(0(,ende evet'+ dy )u-(!ve5 )!o e -und(t e > )u-(!ve 'sht' ( sh6et'suar.

do +adh's( t' t' 7u0ohet +e -ytyr' 'sht' ndon!'her' sh-a6en n' n!' arsye t'1a)tuar5 dhe p'r )'t' arsye !an' t' n!ohura vet'+ n' 7a' t' d(-eren1's n,a -und(5 pass' 1(0's 8'sht!a e pra,ut t' ,!er' p'r -ytyr' +e 8'sht!en e pra,ut (ntens(v ndrysh(+

0(dhur5 dhe n' )'t' dre!t(+ tash+' do0(. N!' *adh's(a e du)sh+e da00ohet +' 0eht'+e t' n!'!t'n shtr(r!e5 +' e +adhe d(-eren1a re0at(ve dr(ta 'sht'5 n,a ana t!et'r @der( n'd(sa )u-(!ve t' pa)t'n4 n' t' n!'!t'n da00(+et re0at(ve +' t' 0eht'5 +' e +adhe'sht'. Nd'rsa 7a' t' e' dhe t' da00uesh+e5 s(p'r-a6e t' !en' t' 7ardh' apoanas!e00tas5 )'shtu 6' )!o do t' +7etet e v0e-sh+e.

"(n!a)'(+( 9W4 )a dre!tuar 6'00(+(sht e)sper(+ente n' p'r1a)t(+(n e n!'+arr'dh'n(e !ur(d()e n' )'t' dre!t(+ n,a ana e rru+7u00a)'ta t' 1a)tuar e' n!o00atrre,u00(sht t' vo,0a t' sh-a6et n' at' 6' 0ar,on n!' 00a+7' ndr(8uar +7( n!' s-ond t'

7ardh'5 e 1(0a +or( dr(t'n e sa! vet'+ ( )'t(! 00a+7'5 s( ve8 e ve8 u nda0 )ur syr( (shtevendosur n' d(stan1' t' ndrysh+e n,a a!o5 6' a( u 8o( n' 0(,! 6'5 nd'rsa d(stan1at er'n(es sy n' pro,res(on ,!eo+etr()5 d(stan1at 0(dhura 00a+7' n' pro,res(on ar(t+et()rr(tet 934 .

9W4 "(n!a)'(+(5 $'r)esat &(dhur o11u0tat(ons Y!or n,a H'n' dhe p0aneteve5 <.e)sper(+ente +7( dr(t' dhe p'r+asat n' raport +e v((on(n n' a+er()an J. e s13K?K5 )orr() /C ::/I. j9k. p. 3?

934 utor( vet' thot'5 reu0tat( ( )'tyre e)sper(+enteve @p 9=4 s( )!o .

U$!o nd'rsa d(stan1at e syr(t t' vo,'0ohet n' n!' raport ,!eo+etr()e5 d(stan1at p'r)at'se t' dr(t's n' n!' rr(t!e t' ,!eruar raport ar(t+et()e. N' otherords5d(stan1a e dr(t's 'sht' 0o,ar(t+( ( e-e)t(t 0(near +adhues.U UN!' reu0tat (sh6uar ( )'t(! 0(,!( 'sht' 7'r' n!' ndrysh(+ t' vo,'0 ( p!essh'+ ( n!' t' 7ehtaesses poss 0ehta n!' e-()as(tet( t' +adhe p'r t' 7a0an1uar n!' +adhues e-e)t,(venNa+e s( n!' ndrysh(+ ( +adh ( p!essh'+ ( n!' dr(t' shu+' t' ndr(tsh+e.U

N'se5 tan(5 (ntens(tet( t' 0ehta N n,a sheshet e d(stan1ave +(d(s 00a+7' t' Q, dhed(a+et'r du)sh+e ? n,a n!o00at e ea t' (nterva0eve sy jë re1(pro)e5 a!o +und t'

!et' p'r Q'vend's(+ dhe një 'vend'sues s(pas t' 1(0(t shpreh!e e 0(,!(t n'

t' p'r)thyera rrethana t' 1(0at n!'!tat n!'!tat da00(+e t' ta)o!n'. N!' 0(,!( t(00' 'sht' n' vetvete e pa+undur5 dhe pyet!a e n,r(tur n,a "(n!a)'(+(t supo(+(nse një re1(pro)(sht +e ? (shte5 p'r sh)a) t' rrethanave t' )'tyre e)sper(+enteve

pa+undur t' nd()(+(t pap'r-(00sh+e e rreat(+5 e 1(0a +en!'her' do t' d(s)utohet5nda0ohet pad(s)utuesh+e. Pavar's(sht5 pra5 p'rp!e)!et e autor(t5 s( !u +und t' sh(hn(+' posht'5 shu+' +(r' t' 7(en da)ord p'r 0(,!et e p'r1a)tuara5 'sht' e +undsh+e dhe

!o vet'+ n!' shpreh!e e+p(r()e p'r un(versa0(tet(n e sa! n'n )ushtet e)sper(+enta0e t'ndrysh+e +und t' ende dysh(+5 s( n!' 0(,! t' v'rtet' t' natyr's. Nd'r)oh'5



+e,!(that'5 )'to p'rp!e)!e nu) !an' pa (nteres5 +e )usht 6' ata t' tre,o!n' se(ntens(tetet ndr(8(+5 n' t' 1(0'n n!oh!a e 6art' n,a n!o00at -(00on ose nda0on5 oo+ n')ushte shu+' t' -orta )ur n!' 0eht's(+ ( +adh syr( 'sht' rr(tur n' n!' s(tuat' t'1a)tuar5 nd'rsa n' raportet e u0'ta5 )ur n!e d(stan1e vo,'0 sy hapet n' propor1(on t'n!'!t'. P'r t' p'r+7ushur dy sy +' t' +'dha (nterva0e 3W59L dhe 3=>533

en,. Do,ana5 s( ap0()ohet p'r autor(n raport( > 1(0(t ; ?5 d(stan1at 00a+7' 9L.? dhe 3?.?en,. In1h5 pra n!' raport t' (ntens(teteve ndr(8(+ 3 ; =.A95 nd'rsa dy (nterva0e syt' +'t' vo,'05 t' 1(0'n a( e 7atuara5 9K.39 dhe =?.3A (n85 raport( ,!(thashtu > ; ? 'sht'd(stan1at 00a+7' 3=3.A dhe 33W.?5 pra5 n!' raport ( (ntens(teteve ndr(8(+3 ; 3.>3L. Dhe )'tu !u ,!(th+on' do t' !et' n' ,!end!e p'r t' ,!etur s( n!' re-eren1' t'

p'r,!(thsh+e.

3heli i aparatit, anOandte autori, konsiston në një rendshmi dhe së jashtmi nxirë,n!a rru!a kudo myllur kuti, por në 5rontin e saj ka një hapje katrore me dritë e %ilaështë in%ident n!a njëra anë, është, me!jithatë, dukej n!a ana tjetër, ndri<ues drita

dhe syri i vetëm deri më tani janë anash Hnë anën e kundërt të hapjes, në mënyrë qëtë mos pen!ojnë me ndri<im dhe njerëzit në kërkim në të. ë mur mrapa në zonën erreptësisë është një letër me raundin e vo!ël, e araslar!uar rre!ullisht or!anizohetlar! n!a njëri4pika të tjera të zeza 22 , e %ila merr dritën, dhe është parë në se. 3ani,ndërsa syri është e vendosur në eksperimente të ndryshme në distan%a të ndryshmen!a muret e pasme të kutisë, llamë është zhvendosur <do herë a5ër ose lëvizur më tejderi në njollat e zeza në mënyrë të qartë, por të 5illojnë vetë lart, ose ndarje e qartë enjëjtë vetëm ndalesa 2* . Qlama u myll në daljet e kërkuara për hapjen lehta, dhe

syri shikuar përmes një, hipur mi një tu kornizë Hsy4tu të +./ in< hapjes rrethore

Haperture rrethore dhe * in< në !jatësi. 3ue dhe llamë u zhvendos në ordet ediplomuar të !jata ose slats, që %onver!ed në një kënd të vo!ël në kuti, dhe se ishtenë të %ilën ordi tu sy u zhvendosur n!a një pro!resion !jeometrik meeksponent U C ndarë. 8ara hapjes katror në kuti është një ekran nxirë ende ishte

n!jitur me një prej atyre hapjen hapjen për të parandaluar dhomë i shpërndarë dritë përkatëse.

22 "jë rre!ullisht letër shënuar me rrethin e vo!ël të zi spote araslar!uardhe arrao!ed rre!ullisht." 1reth madhësia dhe distan%a e spoteve n!a njëri4

tjetri nuk është e spe%i5ikuar.2* "?eri !rup i pikave te zeza ë i z!jidhur vetëm 4. ishte vetëm apo pushimtë jetë e dukshme si një !rup i ve<antë"

Ta7e0a e +'posht+e p'r+7an @)y punon.4 In8 Reu0tatet e v'h,(+eve 9>4 . *e8do sy d(stan1ohet t' dh'nat e spe1(-()uara n' or(,!(na0 )at'r pa0' @)at'r pa0'4 (sh(n

7'r' v're!t!e5 por !an' th!esht n' trye' 8do > nu+ra 6' !an' a6 t' +(r' do t' thot' t'

dy. D(stan1at e n!'pasn!'sh+e sy !an' n' +arr'dh'n(et ,!eo+etr()e>

\?

5 dhe )o0onae -und(t !ep d(stan1at 00o,ar(tur 00a+7'5 e 00o,ar(tur n' 7a' t' supo(+(t 6' se )ushtet,!eo+etr()e t' d(stan1ave t' syve n' n!' ndrysh(+ ar(t+et()e -urn(uar d',!on( 3A.W



(n8 e d(stan1' 00a+7'.

Syr(Re0(e-

D(stan1a 00a+7'ver.D(stan1a00a+7'

00o,ar(tur

3=>533 3>.? 3>.K 3K.9 3>.? 3?.? 3>.K

3W59L =>.= 9L.? 9.A 9A.> 9L.? =W.K

K?5K= >W.? ?3. ?W.A >A.? >.= >A.K

AK5AA ?.> AL.9 A3.L A>. A=.= A9.K

?>5L= >.L .3 >. L.3 A.? K.K

>=5L? LL.W LW.? KK.= LW.9 L9.W L>.K

=?.3A 33>.3 3WA.? 33W.W 333.> 33W.? 33W.K

9K.39 3=K.> 399.A 3=9.3 3==.> 3=3.A 39A.K9>4 N' 0(dh!e +e e -und(t5 +' t' vo,'05 sy d(stan1' v'n' re autor(n. UN'sta1(on(n +' t' a-'rt @dhe +' t' +adh $ORRESPOND#ESE 00a+7'<d(stan1'4ndr(8(+ 7ehta dhe 0odh!e )onse)uent ( syr(t )r(!uar rast(t 0et'r paroys+s ev((on(t t' da00uesh+e dhe t' +adhuar 1(0a para6(t( pas(,ur(.U

*' par' a!o u ar,u+entuar se da00uesh+'r(a e +adh's(ve t' vo,0a 'sht' e du)sh+en' var's( t' arsyes e shu+' Irrad(at(ons(r)un,en +e. $y nd()(+ do t' !et' 6' t'+arr(n n' )ons(derat' tan( +' n' deta!e. Ne p'r+70edh(+ )'tu n'n rreat(+ p'r,!at'

dev(!(+e varur opt()e dhe t' 0ehta shp'r7'r!e p'rhap!en e p'rshtyp!en -(()e n' ret(n'. N' t' ,!(tha e)sper(+entet n' +adh's( +' t' vo,'0 se dete)tuesh+e ose d(stan1'

p'r t' sh)uar n' t' t(00' n!' +adh's( t' vo,'0 +e +adh's(n' apo d(stan1ohen posht'5ose 0ar,uar der( +' tan( n,a e n!'!ta5 6' p'rve8 rreat(+ (+ah(n n' ret(n' n' n!' p()'ose n' n!' 0(n!' e )ontra)ton n!' d(a+et'r shu+' t' )ons(deruesh+e5 dhe n'

p'r,!(th's( )a n!' t' t(00' der( n' /o0)+ann n' tra)tat(n e t(! t' -und(t p'r rreat(+ 9?4 (00o,ar(tur d(a+etr(n e (+ah(t +' t' vo,'0 t' n!ohur apo n' d(stan1' +' t' vo,'0dete)tuesh+e pavar's(sht n,a rreat(+. Por e)sper(+entet ,!o7' /o0)+ann<s'5reu0tatet e t' 1(0ave paso!n' +' posht'5 t' )et' asn!' dysh(+ se ,!et( n!' p'rhap!e t'du)sh+e dhe t' +atsh+e t' p'rshtyp!en 0ehta 7'het n,a rreat(+ edhe n' t' +(r' dhe

7esta11o++od(erten syt' dhe p'r t' +7a!tur t' dh'nat e t(! n' +adh's(n' eIrrad(at(ons)re(ses +e v((on t' 6art' s' 7ash)u t' !et' e +undur5 t' !et' a!o +e t' t(!ose +e t' dh'nat e v'h,uesve t' t!er' ende nu) )a +adh's( t' narroest da00ueshB+5a!o 'sht' ,!etur se d(a+etr( ( Irrad(at(ons)re(ses +e d(a+et'r t' rreat(+ p'rve8(+ahet 00o,ar(tur t' sas(t' +(n(+a0e da00ueshB+ @ose d(stan1a +(n(+a0e t'dete)tuesh+e4 !o vet'+ n!' p!es' shu+' t' )ons(deruesh+e -(ton5 por edhe e n!'!ta n'

p'r,!(th's( p'r shu+' te!)a0on at' p'rshtyp!e dr(ta ,!eruar n' +'nyr' t')ons(deruesh+e5 por edhe n' 7a' t' shp'rndar!es duhet t' !et' +' pa) se )'t'

00o,ar(t!e +' t' vo,'0 p'r at' sas(t' da00ueshB+ +und t' ,!endet.9?4 raporton sa)sone. So1. 3K?K S. 39L



)'tu 'sht' eper(ent(a0 +' tep'r se n!' nd()(+ t' 1a)tuar t' (ntens(tet(t t' dr(t's. Sepseun' +endo! se n' tra)tat photo+etr(1 Ste(nhe(0<s' @. 3 p4 v're!t( se syet e do7'tan(r' shpreh(n n!' su)ses t' ha7(tsh+e n' dre!t(+ t' ndar!es y!et shu+' pran' t'dy-(sht' rr'-e!5 +e,!(that'5 nu) do t' +und t' n!err(n )'t' e-e)t n,a un' raporteve t'n!ohura t' rreat(+. P'r +ua +' du)et5 +e )usht 6' ,!er(+( ( Irrad(at(ons)re(ses nu)

rr(tet du)e rr(tur (ntens(tet(n5 raport( ( +(n(+u+(t dhe *a(+u+ord(nate (ntens(tetett' n!'!t'n ,!' duhet t' +7etet n' dr(t' t' -ort' dhe t' do7't5 8-ar' do t' !et'not(1ea7(0(ty e pandryshuar d(-eren1a n' )ons(derat' t' (ntens(tet(t utretende e to)'s5

por duhet t' +7ahet n!' avantah t' 1a)tuar t' da00uesh+'r( +e (ntens(tet +' t' +adh.9K4 ;e7er5 raporton sa)sone. So1. 3K?= S. 3>3

*'parsh+e )o+7(nuar5 'sht' e du)sh+e se e)sper(+entet e -und(t n' +adh's( +'t' vo,0a t' du)sh+e dhe d(stan1a n' ret(n' nu) !an' t' p'rdorsh+e p'r t' n!err'

p'r-und(+e t' 6'ndruesh+e p'r p'rsosur( t' )upt(+(n hap's(nor ose sh)a00'n end!esh+'r(s' t' ,!er' p'r sa )oh' 6' !o pyet!en se s( sa p!esa rreat(+ )'tu5 so00( p'rRe(ne5 dhe )!o p'r6(nd!e 'sht' e0(+(nuar5 dhe se 00o,ar(t!a e +adh's(s' s' (+aheve+' t' vo,0a n' ret(n' e +adh's(s' dhe d(stan1a e o7!e)teve dhe )0as(-()(+(t t'+arr'dh'n(eve n' t' 1(0(n t' t(00a +e e0e+ente t' -und(t t' ret(n's !an' (0uore dhe e,a7uar 'sht'5 p'r a6 )oh' sa rreat(+ nu) 'sht' +arr' parasysh. N' )'t' dre!t(+/o0)+ann p'r-undon tra)tat e t(! n' rreat(+ s( +' posht' @p >K.4 UT' ,!(tha t' 7'r'n' dat'n e (n-or+a1(on(t n' +adh's(n' e vo,0a -oto,ra-(t' per1eptuesh+e rr!et(t !an'du)sh'+ ,a7(+(sht5 6' t' ,!(tha shu+' t' +'dha n,a -aturat n' t' 1(0at ata !an' t'

7auara5 +und t' nd()o!n' n' rreat(+ parasysh. U

Shtrohet pyet!a n'se nd()(+( ( d(+ens(oneve t' p'r7'r'sve v!en p'rs'r( n'not(1ea7(0(ty da00(+et e tyre t'r's(sht n' nd()(+(n e rreat(+5 e 1(0a do t' n'n)uptontese a( s' shpe!t( ,!en )u-(r(n e t(! +e rr(t!e p'r-or1(+. Rreth sa! p'r -at t' )e6 ( +un,ondre!tuar 6'00(+(sht +e )'t' 8'sht!e ,!y)(+eve +!a-t osh't(+'. /et'+ d(sa5 por !ove8an'r(sht n' 0(dh!e +e punon!'s(t e sa!5 tenton py00tar<s' 9L4 #n' e d( pyet!en p'r t'

pas6yruar 6' du)et p'r t' tre,uar se nd()(+( ( +adh's(s' n' not(1ea7(0(ty v'rtet'sh)on p'rte! asa! t' sh)ruar n' rreat(+. $'to teste !an' 7'r' . UN!' n(r' n,a 7renda5

para0e0op(ped5 )ut( +7y00ur p0ot's(sht pre! rreth =A (n8 e ,!at' dhe rreth K (n8 ,!er's(

dhe 0art's( 'sht' dho+a e err't n' t' 1(0'n o7!e)t( t' )en' ndr(1(+ 'sht' vendosur n'-und )atror t' n!'!t' !an' dy hap!e t' rru+7u00a)ta e 9 ` (n8 6end'r d(stan1' p'r syt'dhe pran' t(! n' t' n!'!t'n sas( 'sht' +' e +adhe5 9? > ent(+. n' shesh(n 6' +7an

7ur(+ dr(te. Hap!a )!o e -und(t 'sht' e +7u0uar n' +ur 7renda e )ut( +e -0et't e 7u)ura yre t' 7ardha5 dhe 3 ` (n8 0ar, sa! Nu) 'sht' n!' @shu+' e n!'tra!tsh+ed!e,(a +arr'4 d!e,ur dy00( 6(r( =W4 . )atror a6 ( sh)o00uar 0et'r sh'r7en s( n!' 7ur(+dr(te p'r t' n' on'n e rrept's(s' n' +ur v(s<]<v(s t' !et' e 7ash)an,!(tur o7!e)te.*adh's(a e 7ur(+ dr(te (shte d(a-ra,+ave @)artat 7(nar't +e hap!en4 ( d(+ens(onevet' ve8anta5 t' 1(0at !an' shtyr' -ort )und'r t' n!'!t'n ,!'5 ndrysho( n' t'. U

9L4 Rreth He+ara0op(e. 3K?5 -. 3W ? =W4 39 1op' n' paund5 > ` ′′ ,!at'5 l Un'd(a+et'r.



Tan( n!o-t(+ autor(n @3W p.4. UNdr(8(+( ( do7't5 e 1(0a 'sht' e nevo!sh+e p'rda00(+(n e 3<9 ent(+ ,!er' dhe ? ent(+ t' ,!at' @t' vendosur vert()a0(sht +e an'n et' ,!at'4 dre!t)'nd'shat e e' n' n!' s-ond t' 7ardh' @n' n!' d(stan1' .. 39 par. (n8

=9.? ent(+. sy n'4 'sht' e p'r-a6'suar n,a n!' +adh's( t' 0ehta 7ur(+(t 9<? u.<*(00+7ytet 7ur(+ dr(te n'n )'t' nu+'r posht'.5 o7!e)tet duhet t' !et' shu+' +' e +adhe.U

!o +und t' 00o,ar(tet se (+ah(n e n!' 9 ent(+. rr(p t' ,!er' 'sht' n' d(stan1atsyt' spe1(-()uara5 W.L *(00. +7( ret(n'5 e 1(0a te!)a0on v0er'n e rreat(+ n' syt'a11o++od(erten pas t' dh'nat e +'s(p'r+e tan(. N'se tan( t' !et' ( du)sh'+ n' onate u0't t' 0ehta edhe o7!e)tet +' t' +'dha5 )'shtu 6' nd()(+( ( +adh's(s' nu) +und t'varet vet'+ n' rreat(+. Nd'r)oh'5 a)o+a +' t' ,!era5 dre!tuar posa8'r(sht p'r )'t'te+'5 p'rp!e)!et p'r t' ndryshuar p'r+asat dhe +adh's(a a7so0ute )an' ende p'r t'd'sh(ruar.

*e 8do ,!' e +'parsh+e 'sht' ( dyshuar edhe5 se d(spo(tat e pran(sh'+ e+adh's(ve +(n(+a0e da00ueshB+ dhe d(stan1a5 pa 0(dh!e +e rreat(+ nu) !an' t'v0e-sh+e5 por nu) poho!n' se nu) )(shte pavarur n,a rreat(+ pra, t' ,!er(+(t n'sy. !o +und t' !et' se ,!er(+( ( n!' p'rshtyp!e n' ret(n' ose 0')ur' t' t)urret n'+'nyr' ar7(trare dhe ende +und t' 0(nd(n n!' nd!es( )ur vet'+ n!' -und nervore ,!a00''sht' 7'r' dhe p'rshtyp!a e te!)a0on pra,un (ntens(v por 6' nu) do t' thot' se )'t'

p'rshtyp!e s( n!' ,!eruar5 6' +e t' v'rtet' do t' +endon(n n' )'t' +'nyr'5 seshu+(1a e p()ave n' t' 'sht' e (dent(-()uesh+e n'se ,!er(+( ( p'rshtyp!en 7(e n'nn!' )u-( t' 1a)tuar5 s( dhe at' 6' n' the07 0(dhet +e -a)t(n se d'shto!n' n!' d(stan1' a6e vo,'0 sa e d'sh(ruar n' ret(n' dhe ende +und t' per1eptohet s( n!' d(stan1' n,a n!'nd!es( t' t(00' presupoon da00(+(n n' +es t' dy )u-(!ve dhe +e )'t' rast edhe n!'shu+(1' t' p()ave.

$!o 'sht' n' -a)t n!' n' -((o0o,!( e s(ste+(t nervor tan( )ons(derohet p'r,!(th's(shts( supo(+ v0e-sh+e sh(het se p'rshtyp!et !an' vet'+ t' da00uesh+e n'se ato !an' 7'r'n' 6ar6et e ndrysh+e sh6(sore5 )ur n' rreth(n nd(!or -und ose n' rast(n e 7ron)(a0 t'r's)a!et e n!' -(!e pr(+(t(ve nervore )uptohet . N!' rreth nd(!or5 a( 'sht' n!' -(!e

pade,'uar ose de,'uar p'r)at's(s'5 por )a )'r)uar n!' d(a+et'r t' 1a)tuar5 dhe pas)'sa! +und p'rshtyp!et 6' 7(en n' rreth(n e n!'!t' nd(!or pran' n!'r(<t!etr(t5 nu) !an'+' t' da00ohen. N' onat e -ytyr's tan( du)et +e t' v'rtet' d'sh+( e)sper(+enta0e se)!o +e t' v'rtet' rast( t' (shte su7!e)t v'sht(r's( t' pa)ap'r1yesh+e5 p'r sh)a) t'Irrad(at(ons)re(s n!' p()' e dr(t's duhet t' !et' ,!(th+on' +' ( +adh se d(a+etr( ( n!'nd!es( t' rreth(t por ne duhet )'tu +e 0')ur'5 n,a ana0o, t' ret(n's5 +7( )'r)uar p'rnd!es( t' ,!er' or,anesh. Edhe pse rreat(+ ,!(thashtu 0uan n!' ro0 n' Tastversu1hen5+e )usht 6' pres(on( ( n!' t(p )onta)tuese )'r)uar n' -a6et -6(n!e duhet t' 7(+'ve +'

pa) ose +' shu+'. Por nu) 'sht' e +undur 6' v'rehet n,a ;e7er rr!edh n,a dy =W&(n. 0ar,'t n,a n!'r( p()at t!era 7usu00 n' an'n e pas+e5 )rahun e s(p'r+ dhe )o-sh'nn' n!' p'rshtyp!e t' vet'+5 +ad!e edhe p'r t' 7'r' v're!tur respe)ton d(stan1'n vet'+du)sh'+ nd'r+!et p!es've t' ndrysh+e t' da00(+eve t' 0')ur's varet n,a



a!o. na0o,!(a e raporteve t' ,!era nd!es( e ret(n' +e 0')ur'n 'sht' the+e0uar5 porshu+' e +(r' n,a ;e7er p'r n!' +arr'dh'n(e t' ndrysh+e se sa 6' ne duhet t'dysho!' se a!o do t' 7'!' )'tu poho(.

Der( +' tan( tre,on se p'r v0er's(+(n dhe (nterpret(+(n e stud(+(t t' su7!e)t(t ton'n,a n!'ra an'5 n!oh!a e +adh's(s' a7so0ute t' rreat(+ 'sht' ( r'nd's(sh'+5 ( 1(0(

+und t' ndodh' +e a)o+od(+(n +' t' +(r' t' +undsh'+ t' syr(t5 n,a ana t!et'r5n!oh!a e t' 1(0at e0e+ente ret(n's duhet t' )ons(derohet s( p'r-a6'sues ( nd(!or 6ar6etarsye dhe 8-ar' d(+ens(one 6' ata )an'. N' 0(dh!e par' un' 0e t' v(!' du)e -(00uar s(nd!e)(n reu0tatet /o0)+ann +arr' n' veten e tyre dhe d(sa persona t't!er' *arr'dh'n(a e -und(t )a+ n!o-t(+ sh)urt(+(sht se +e pro7a7(0(tet +7(ot'ruestan(5 )one se e0e+entet e+p-(ndun,sper(p(erenden ret(n's !an' )ons(deruar5 dhe se

pas +at!eve t' d(a+etr(t t' n!' ,!(0p'r' n' vend(n e verdh' )u v((on +' ( 6art' 7'het9<= 0(n!at e +(! $00()er<s'. "er,+ann =34 u )on-(r+ua5 +' t' vo,0a n,a )'to deta!e)ur +atet n' 0utea -ovea !asht'+.

=34 Hen0e dhe P-eu-er e(ts1hr. III. F. II. =<"S

Eksperime"te )olkma"" "ë rrezatim 32( .

Te+at S(0ver e W.>>?.WWW. D(a+et'r n,a sh()(+( n' v(!(+ t' 6art' ) )a0uar @n'+(00(+.4 n' sy5 ( dha5 ashtu s( ata a45 s( -(00esa e e' )und'r n!' s-ond t' ndr(tsh+e5 s(6(e00(5 ose 74 du)e re-0e)tuar sh)'06e!' dr(t' s( -(!e t' 7ardh' )und'r n!' sh-a6 s-ond t'(5 +esatar(sht ,!at' +'posht+e nu+'r > p'rp!e)!eve5 n,a t' 1(0at nu+r( ( par' n' a45 (dyt( 'sht' n' "45 e n' v(!(+ d(a+et'r Irrad(at(ons)re(se 1 n' +(0(+etra.

O7server SR

një

; /o0)+ann @utor4. . =L 9> === W5WW=? W5WW>A

D!a0( ( t(! Otto /.5 9= v!e85 syt' +(ra ............ 3W 3? 9?W W5WW= W5WWA>

D!a0( ( t(!5 Ed+und /.5 9A v!e85 t' +(ra5 syt'shu+' p'rvo!'. . .

3? 39 9?W W.WW9> W5WW?K

Dr R. HEIDENHIN ==4 ..... M >W 3WW M W5WW?3

E. ppe05 student5 syt' e shu+' t'+prehta ............

9W 9W =WW W5WWWA W5WW9?

R(n! G(r0 3A J 55 shu+' dr(t'<sh)urt'r5 syt'ndryshe +(ra. .

3W 3? 339.?=>4 W5WW3 W.WW9>

=94 raporton sa)sone. So1. 3K?K S. 39L==4 a4 (sh(n n' HEIDENHIN !o un(-or+'5 pranda! nu) e 0(stuara5

reu0tatet por shu+(1a e e)sper(+enteve +arr!a +(rat(+( vend( rreat(+ nu)(shte e -avorsh+e5 e 1(0a /o0)+ann re-eruara s( n!' rast t' ve8ant'5 e 1(0a nu) )andodhur at(!.



=>4 N' a4 'sht' ) 33?5 te) "4 33W

/o0)+ann vur( n' du)!e se a( p'rve8 ser( test(t5 reu0tatet e t' 1(0ave !an' raportuar)'tu5 shu+' @her' pas here a( udh'ho6(45 v'h,(+et (nd(v(dua0e t' hudh'r pro-esor'5Han)e05 Ruete5 Cer+a) u. . posedon5 t' 1(0at t' ,!(tha reu0tatet p'r)at'se @p.sh. n!'

d'sh+( e e)(stuese rreat(+4 dor'uar. $'to reu0tate !an' +arr' s( +' posht'. /'h,ues( s!e00 (nstru+ent(n +(1ro+etr(1 e 1(0a @sh(h F(,. D!a0'. L4 -!a0(+(shte5 +e para0e0e d(a+et'r -(!e ar,!end( pre! W.>>?.WWW. ty a( sheh +' 6art' te+at en' d(stan1' n,a syr(5 dhe t' sh6yrtohen n,a rrotu00(+(t t' v(d' p'r t' dh'n' te+at

para0e0 n!' d(stan1'5 6' 'sht' d(a+eter pre! +e -(!et 'sht' e 7ara7art'. !o reu0ton5+e,!(that'5 se 8do her' 6' a( 7'n n!' d(stan1' shu+' +' ( +adh se d(a+etr( a)tua0 t'te+at5 p'r,!(,!et pas( )!o du)et d(a+et'r ,!eruar n,a rreat(+. $!o v!en p'r sh)a) t'+'nyrave +'nyr' .. N!' +und t' n' 0(dh!e +e dat'n 6' )ry6'(+(n e 0(n!ave t'dre!t(+(t n' a)s(n e *(00 praparo!a t' p()'s )ryesor!a t' )ornes' s' syr(t L5 dhe 3? *(00

'sht' e vendosur n' -ront(n e ret(n'5 pas he6!es s' te+at +()ro+et'r n,a sy dhed(stan1a e tyre t' p'r7ash)'t nu) 'sht' vet'+ d(a+et'r 9 r ( (+ah(t ret(na0 t' 8do -(!e+()ro+et'r5 por edhe d(stan1a ε t' a)s(t t' n!' te0 n,a t' t!er' n' (+ah(n ret(n's5

p'rve8 shp'rndar!es n,a rreat(+5 t' 00o,ar(tur nd!e)ur n,a n!' )ons(derat' t' th!esht' p'r5 e)sper(+entet rea0(uar5 rast se d(stan1a δ +(d(s -otot ,!eruar d(a+et'r te0a9 ρ t' n!' )orn(' te0( d(-eren1's s' para6(tet e n!'!t'5 d(a+etr( ( n!' Irrad(at(ons)re(ses

vend p'r)at's(sht n,a ε I δ 9 ρ 9 dhe ρ δ . Tan( /o0)+ann ,!endenn' +esatare pre! =L e)sper(+ente5 n!' d(stan1' t' ndr(tsh+e W59W *(005 -(!e e err't

e W.>>?.WWW ,!er' n' n!' d(stan1' t' syr(t === *(00 "ara7arta 6' para6(tet5 t'

1(0at... 9 ρ W5WW?? *(00. 9R W5WW3LL *(005 dhe s( paso!'. < 9 r W5WW=?*(00 P'r t' )ontro00uar t' v'n' /o0)+ann ende 3W p'rp!e)!e )'shtu +e radh'5 6' a()'r)o( d(stan1'n +(d(s te+at du)et p'r t' prodhuar dy her' +' ( +adh5 s( d(a+et'r

pre! te+at .. Pas( reu0tatet e e)sper(+enteve t' +'parsh+e +und t' 00o,ar(tet @- 3>>4Se )!o d(stan1' duhet t' !et' W.=9K.WWW5 e 1(0a )o+pan( reu0ton n,a 3W ,!y)(+etreu0tat +esatar (shte W.==.WWW )orrespoden1e du)sh'+ .. ( 1(0( d'sh+on se )'to

7es(+(t -(tuar Parapra)(sht.

Ende +er(to!n' v'+end!e p()at e +'posht+e rreat(+ s(00et ndryshe n' dre!t(+etvert()a0e dhe hor(onta0e. N'se /o0)+ann te0at n' n!' po(1(on hor(onta0 sh(het n,ae n!'!ta d(stan1'5 s( n' e)sper(+entet e +'parsh+e n' perpend(1u0rer5 )'shtu(+ah(n n' sh)a00'n +' t' 0art' (shte ( pa6art'5 )'shtu 6' a( )(shte p'r t' t'rhe6ur n!'$onve7r(00e t' do7't 6' t' )et' t' n!'!t'n ,a+' v(ua0e === *(00. Rua!t!a5 )u n'rra00' s-ond n' +es t' n!' d(a+et'r pre! 3W v'h,(+et Irrad(at(ons)re(ses I W5WW>*(00 7u0uar. n' vend t' )'sa! se a( (shte @pa sye4 n' vend perpend(1u0rer vet'+W.WW=.?WW ..

Spe1(-()(+( ( ? d(t've t' test(+(t n' një +etod' n' 0(dh!e +e sh)'06(+ )thye p'r/o0)+ann d(stan1a e +'posht+e ? +(d(s te+at +()ro+et'r5 n' t' 1(0(n ,!o!a 7ara(n'+e d(a+et'r te0a 7'het @e 1(0a n' -und ? nu+r(n 7ash)an,!(tur tre,on nu+r(n e



,!y)(+eve4

E)sper(+ent( ( par' @paspe1(-()uar4 ? L I W53KL

dyt' D(ta5 +e re. . . ? 3W

W5993 = D(ta5 6(e00( t'ndr(tsh+e ... ? 3W W593?=

)at'rt D(ta5 6(e00( shu+' t'ndr(tsh+e. ? 3W I W59W>.

E)sper(+entet HEIDENHIN<s' s(pas +etod's 74 ( dha

D(ta 3 @pa deta!e4. . . . ? 9W W.333

dyt' D(ta5 dr(t' shu+' t'

ndr(tsh+e. . ? 9W I W.3?=.

N!' nd()(+ t' 1a)tuar t' raport(t ndr(8(+ nu) 0(nd n,a )!o.

Bispozitat e &e0a"ta -ë ka"ë të bëj"ë ma!hësi&e më të &ola !all#eshCm.

N'se d(spo(tat e)(stuese +7( +adh's(ve +(n(+a0e da00ueshB+ dhe d(stan1a t'du)en t' pap'rshtatsh+e tash+' t' +'parsh+e p'r t' 0e!uar reu0tatet t' past'r t'8-ar'do 00o!(5 ata !an' +e,!(that' t' r'nd's(sh+e sepse ato p!es'r(sht t' p'r1a)tuar n!'a-at +' posht' e 1(0a n' 8do rast per-or+an1a e syr(t nu) 'sht' e +!a-tuesh+e5n,an!'her' )an' n!' (nteres pra)t()Pranda!5 n!' p'r+70edh!e n' 0(dh!e nu) )a ,!asa t'

!et' ( pad'sh(ruar.

P'r -at t' )e65 natyr(sht5 )y p'rp(0(+ tre,on pa) +arr'vesh!e nd'r+!et reu0tateve t'+arra n,a v'h,ues(t t' ndrysh+e. Dhe p'r sh)a) t' v0er's s' pas(,urt5 tan( e tut!e+und t' 7ash)'n,!(tn( vet'+ p'r ta5 do t' hdu)en )re!t's(sht5 n'se !o rrethanat ev'h,(+(t do t' p'r1a)tohet sa)t's(sht5 )'shtu 6' un' !ap n' +'nyr' shu+' pra)t()et' n!'!ta +e -!a0't e tyre5 v'h,ues(t p'rs'r(.

Pra5 'sht' n!' rast ( )'nd v(ua0e n' +adh's( n' ret(n' t' p'r)thyer5 ose anas!e00tas5'sht' 7aa e d(spo(tave &(st(n,<s'5 d(stan1a n,a p()a e )ry6'(+(n e rreeve )ryesore

t' ret(n' 3?53> *(00. A5=? par. &(n.5 Dhe e )ornea 5>ALA *(00. =5=3? par. &(n!at e pranuar5 dhe +' pas p'r 0 se). Du)e par' )'nd W.WWWW=? *(00.5 OseW.WWWW=9A? par. &(n.'vend'sohet.

Pothua!se +' shpesh e ,!en )'t' de)0arat' n' sy p'rdoren S+(th5 6' un' t' p'r1!e00')'tu pas )o+and'n t(+e p'r)th(+( -r'n,!(sht ( vepr's s' t(! @-6 >W TI.4

U&e Dr Hoo) s(,uro! 6ue nous 0oe(0 0e ne peut PS "(en )un!at de0()ate d(st(n,uerune dans 0e d(stan1' 1(e05 1o++e une ta1he dans 0e 1orps de 0a &une5 ou 0a d(stan1' dedeu Eto(0es 6u( dans 0oe(0 1o+prend )'nd un +o(ndre 6uune de+(<+(nuta @/oyeses re+ar6ues sur 0a Ce0este +a)(n' dHeve0(us -. K4. S( 0super(or(tet nest )'nd p0us (+adh5 0es Eto(0es ] 0oe(0 paraitront nud5 1o++e une seu0e ^to(0e. Ja( une P'rvo!a en!' ou 0ass(st^ un de *SH a+(s 6u( ava(t 0es +e(00eurs yeu de 0a OHNER5



pouva(t ] Pe(ne d(st(n,uer 70an1 un 1er10e un sur no(r dua5 ou un 1er10e no(r sur 70an1un dua ou )und'rv(hen ] 0a &u+(re du !our 5 0ors6u(0 1o+prena(t dans 7(r( oe(0 un6ue 0es Deu n(ve0et +o(ndre +(nut' une d)'nd ou 1e 6u( au *e+e rev(ent5 &ors6uesa d(stan1a ] 0oe(0 surpassa(t K3?A FOIS propre 7(r( d(a+et'r 1e 6u( ave1 0v'h,(+(de sa11orde asse Dr Hoo). U

To7(as *ayer =?4 tre,on reu0tat(n e d(sa e)sper(+ente s( n' v(!(+

mPr(+a eper(+enta Fa1ta sunt n' 0o1o u+7roso5 apert(s -enestr(s n!' ( vet'+avers(s rr(t!a *er(d(ano o7!e1t(s atra+ento S(n(1o5 vo1ant n,!yr'5 n' $art'n P0ana eta07(ss(+a p(1t(s. 34 n(,ru+ pun1tu+5 rotundu+5 D(a+etr( 0(neae Par(s. o1u0odr(t'sh)urt'r5 sed 0ente 1onven(ent( +un(to spe1tatu+5 sper+a d(staret O1u0us 3W

pedes Par(s(enses5 adhu1 )ena6ur 7ene d(st(n,u( Poterat. N' d(stant(a 39 pedu+ Du7(v(de7atur5 n' d(stant(a vero 3= pedu+ 700o)(+ prorsus evanuerat. < 94 $rahas(+(

pun1tu+5 d(a+et'r sed trash',(+0'n's( W.>> 0(neae5 adhu1 v(de7atur d(stante o1u0o3>l pedes d(stante aute+ n!'!t'n dat' 3 pedes5 /I: e!us +7etur(n' adpare7at5 s(1utre+oto o1u0o ad 3K pedu+ d(stant(a+ o+n(no evanuer(t. < .. =4 pun1tu+ a0(udD(a+etr( W.AA 0(n 1erne7atur adhu1 n' d(stant(a 9>` PEDD ae,err(+e5 a1 aute+ Du7(PEDD n' d(stant(a 9A. o1u0o et pau0o p0us re+oto n(h(0u+ e(us spe1tar( potu(t. U

=?4 $o+ent. So1. s1. Gott(n,. T. I/. P 3?>. N!'6(nd e par'

Pas d(sa e)sper(+enteve +e narra1(on as -(,ura ,r(0' e 1(0a do t' d(s)utohet +' posht'5 a( shton

m*!e)u ( et -(,urae5 sunt 6uae n' super(or(7us adh(7(tae5 6ua+v(s 0u1e so0(s aest(v(et +er(d(an(5 at6ue adeo -ort(ss(+a 1o00ustrata5 n' ((sde+ ta+en ua+ pro(+ed(stant((s5 n'n supra 6u(7us5 (n1(p(e7ant 1on-usa apparere 1erte d(s1repant(a5 SI 6uaerat5 repet(to saep(us eper(+ento +odo +a!ores d(stant(as5 +odo +(nores ar,uerev(de7atur. U

$y reu0tat se n(ve0( ( ndr(8(+ nu) )(shte e-e)t +7( 7u0(+(n e p()ave5 s(,ur(sht56'ndron n' )und'rsht(+ t' vendosur +e reu0tatet +' posht' +'posht+e t'e)sper(+enteve P0ateau<s'.

N'se p()at n' t' tre testet +und t' e 1onspe1tu er(pere d(stan1'n e syr(t5 e 1(0a s(pas

pr(nt(+e *ayer @p. 3W34 'sht' respe)t(v 3953 dhe 9A )'+7' +e t'5 d(a+etr( ( (+ah(tn' )'t' sy u respe)t(v W WWW.L= W.WW339A W.WW33KA dhe par. &(n. )'nd v(ua0e =W5=?5 =A se)onda5 ose n' )'to d(stan1a t' ndrysh+e appre1(a70y 7ara7art'.

P0ateau =A4 )a +arr' parasysh n' e)sper(+entet e t(! n' t' n!'!t'n )oh' n,!yr' dhen(ve0(n e t' 0ehta. D(s6et e vo,0a +e n,!yr' 0et'r e 3 1+ u 7ash)an,!(tur n' n!' pane0n' natyr' po(1(onuar vert()a0(sht. N,a )'to p00a!' 0ar,'t rradha( der( +' tan(5 der( n'd(s) +e n,!yr' +' te! )re!t's(sht u hdu) vet'+ s( n!' t' vo,'05 +e( (

per1eptuesh'+5 re u sh-a65 dhe d(sa hapa p'r )'t' t' +atur d(stan1'n n,a o7!e)tet dhe pasta! t' 00o,ar(tur )'nd. Reu0tatet n' dy raste )an' 6en' s( +' posht'

N' h(!e. N' )oh' e +(r'.



"ardh' 3K U39UYe00o 3L U3=URed =3 U9=U"0ue >9 U9AU

da00(+( se n,!yra e 7'n )'t' ndoshta vet'+ n' 7a' t' d(p0o+ave t' tyre t' ndrysh+e

t' sh)'06(+.=A4 Po,,..nn. ::. p. =9

Hue1) =4 e)sper(+entuar n' )'t' +'nyr' p'r t' n!' p()' e par' n' +'nyr' t' 6art' e+preht' 'sht' -()suar n,a n!' sy nor+a0 t' ars(+uar ,radua0(sht 0ar,uar v'h,ues(tder(sa )!o hdu)et n,a o7!e)tet5 dhe ta7e0a n' t' 1(0'n 'sht' p()a apo v(!a5 du)et +!a-t( past'r.

=4 *ue00er r1h. 3K>W. S. K?

-ar' W5WWW== Utan( n,a 6(ndra5 e pun'suar n,a v'h,(+e t' ndrysh+e (nd(v(d'7u0o( se n!' p()' e 7ardh' !o<sh)'06(+ ( ( n' -ush' n' 3W se). Du)e par' )'ndhdu)et5U par. &(n. ose W5WWW> *(00. )orrespondon ret(n's. N!' 0(n!' e 7ardh' n' n!'-ush' t' ( 'sht' par' pre! t(! as n'n 9 se1 e )'nd v(ua0e. +e,!(that'5 )a pasur )'ndv(ua0e n' t' 1(0at p()a t' ea t' hdu)et n' n!' -ush' t' 7ardh'5 9W se)onda. Ish)orrespondon W.WWWWA?9 par. &(n. *u00( apo 5WWW3>W. Fund(t 3W her' pre! tyre n'ret(n'. P'r deta!e +7( nu+r(n e p'rp!e)!eve dhe sh)a00'n e ndesh!es5 e 1(0a 'sht'

+arr' n' )'t' +'nyr' 'sht' tre,uar n' 0(dh!e +e de)0arat'n e -und(t. G!(thashtu n')ushtet e ndr(8(+(t n' e)sper(+ente t' nu) thuhet as,!'.

/o0)+ann =K4 +und t' n!' -(!e t' th!esht' +er(+an,' n' n!' d(stan1' pre! 93 (n85 dhen!' t!et'r 8o( n' v'h,(+(n e person(t t' t(! t' per1epto!n' t' n!'!t'n -(!e der( n' 99 (n80ar,. N!' W.WW9 (n8 e -0o)'ve t' trasha n!ohur /o0)+ann =L4 n' =W (n8 ,!er's(. N!'student "ear t'

n!ohur >W4 e -0o)'ve trash's( edhe n' n!' d(stan1' pre! 9K +etra.

=K4

$ontr(7utet /o0)+ann. S. 9W9=L4

-!a0'n ;a,ner. rt .. 7ye. S. ==3>W4 Pas n!' de)0arate n,a /o0)+ann n' s. 00o!(. )ons(dero!n' S. ==3

P'r deta!e t' +'te!sh+e +e d(sa rre,u00a (nteresante an'sore !an' Ehren7er, X4 5 t'1(0'n un' t' ,!en( der( +' tan( )ons(derohet e rra00'. Ju nu) ( re-erohen v'h,(+et +ed(stan1a t' +od(-()uara t' syr(t5 por n' ran,un +' t' 6art' v(ua0 @Ehren7er, ><A (n84

n' o7!e)tet n' p'r,!(th's( shu+' t' vo,0a !an' t' du)sh+e. I nda!n' at' )'tu +e -!a0'te t(! +e



UG!at' +und's( t' ,!er' < thot' a( < 6' un' )a+ p'r t' t' par' n!er'(t )ureshtar5 e1(0a (shte e )'ndsh+e p'r t' +'suar stru)tur'n e +re)u00uesh+e e (n-uor +' n!oh(nn,a v'h,(+( e t(!5 )a+ ,!etur p'r ha7(n' t(+e da00(+(n n' v((on(n e (nd(v(d(t tan(

p'rputhen5 s( un' shprehe+ se pret dhe s( ne a)on(sht. e )a+ edhe t' vendosur)'t' 8'sht!e a6 de0()ate n' )'ndv'shtr(+(n e dre!t' t' (nstru+ent(t @+()ros)op45 ose t'

)(sha dre!tuar syr(n 0a)ur(6 n' n!' o7!e)t shu+' t' vo,'0 +e )u!des5 )'shtu 6' pa 3?<9W n!er' 6' un' ndon!'her' n' t' n!'!t'n )oh' )'to ,!'ra de+onstruar t' p'r)ryer t' 7ara7art' dhe +e 6art's( t' 7ara7art' e n!'!t' +e at' 6' un' pash' 5. rra00' ata +or'nn!' d(stan1' shu+' t' vo,'0 t' ndrysh+e t' o7!e)t(t n,a syr( pas nevo!at e tyre P'r t'6en' t' s(,urt5 !o +e +(r's!e00!e apo turp nu) duan t' prano!n' t' t(00a 6' do t'+ashtruar5 !o p'r t' par' d(8)a s(5 un' shpesh re,!(stro!n' o7!e)tet e par' n,av'h,ues(t5 ose +und t' p'rsh)rua!n' +' ( v'sht(r'5 )'shtu 6' )a+ +'suar +e 7(nd!ese ata du)esh(n )re!t's(sht t' n!'!ta dhe po a6 t' +preht'5 at' 6' )(sha par'5 dhe)ryes(sht pa se (shte e nevo!sh+e n' rast(n e par'5 p'r t' ndryshuar +()ros)op. $!o

v'+end!e p'r n!' nu+'r t' +adh t' n!er've +e v'h,(+(t t' ndrysh+e Sehe(tenvahduesh+e t' 7'ra p'r +ua e +undsh+e 6' )a pasur n!' )u-( t' p'r,!(thsh'+shu+' so0(de p'r v((on(n e pap'r(er dhe t' sh'ndetsh+e syr(n e n!er(ut5 ( 1(0( do t'0e!onte n!' p'r-und(+ n' -u6(n' +' t' 0art' t' +()ros)op. $a+ 7'r' shu+' v'h,(+e+7( t'5 t' +esatare se der( n' 8-ar' +ase da00(+et dr(t'sh)urt'r dhe syt' pres7(t n'shpreh!en e p'r,!(thsh+e e asa! -u6(e t' )et' n!' nd()(+5 dhe shpesh )an' 7(ndurveten se +end(+( nu) 'sht' e paa)ont'5 se pa n!er' dr(t'sh)urt'r ose +' ( r'nd' set!etr( 'sht' e pa7auar. Reu0tat( ( p'rvo!'s s(+e 'sht' dy ,!'ra

34 Nu) du)et t' !et' n!' -or1' nor+a0e +e sy t' popu00(t n' 0(dh!e p'r t' par' p!es't

+' t' vo,0a p'r t' dh'n'5 dhe sh+an,(et n,a ta du)et t' !et' shu+' +' rra00' sea)on(sht 7esohet.

X4 Po,,. ::I/. P. =?

Nu) +und t' !et' vet'+ t' -0as(+ t' t(00'5 )urr' n' ,!end!e t' shoh(n n' +'nyr' t'6art' n' 8do d(stan1'. N' +es(n e +' shu+' se 3WW n!er'5 )a+ v're!tur5 )an' 6en'n' )ushtet e sh()(+(t nor+a0 t' +prehta t' papar' n' ,!end!e t' 7'!n' da00(+(n +'shu+' se un' pash'5 dhe ata (sh(n vet' +7a!n' p'r s1ha1hs(1ht(, ose 0ar,pa+'sa)on(sht n' ,!end!e p'r t' par' t' n!'!t'n ,!' 6' un' pan' vet'+ ata )(sh(n nevo!' p'rn!' de)0arat' +' t' 1a)tuar5 dhe ve8an'r(sht n' v((on(n +e sy t' 0(r' a)on(sht n!'

pa) +' t' ,!er' dre!t ose 0ar, n,a o7!e)t( ( syr(t t' sa! se sa +ua.

94 +' t' vo,'0 t' syr(t natyra0 t' n!er(ut a)on(sht ( arr(tsh'+œ +adh's(a 'sht'edhe n,!yra e 7ardh' n' n!' to)' t' e'5 s( p'r n,!yr'n e e' n' n!' t' 7ardh' ose0(1hthe00e+ the07 3 \=A e n!' 0(n!e par((an n' d(a+et'r. 'sht' ende e +undur5 du)e

&(1ht)ondens(erun, +adh dhe tens(on t' v'+end!es +adh's(ve n' +est' 3 \ =A dhe 3 \ >K e n!' 0(n!'5 por pa +preht's( dhe t' dysh(+ta p'r t' par' >34 .

>34 UFa)t( se 3 \ >L p'r t' rua!tur p'rp!e)!e nu) do t' !et' ( v0e-sh'+5 )uptohet+(r'. raportet e ardhsh+e pro70e+e )ostos do t' !et' 3 \ AW ose 3 \ 9 e 0(n!'s5



dhe un' nu) +und t' 7'!' ndon!' p'rvo!at 6' a!o )(shte par' e as)u!t do. U

$y 'sht' )u-(r( ( -u6(s' s' syr(t natyrore e n!er(ut p'r trup(n n,!yra 6' t' ,!(th' t'0eht'5 s(8 e )a+ testuar5 +und t' ver(-()o!' n,a shu+' t' +(r' p'r shu+' t' 7ardh'0et'r ,r(+1a e e'5 . "5 e 7o!'s that'5 7o!' dhe s(. s!e005 dhe +' ( vo,'0 ( 1(0( +err n!'

t(p shu+' +(r' dhe v' n' n!' +(1ro+etra ha+(5 6' 'sht' t' pa)t'n 3 \ >K tre,on 0(n!'d(re)t. Sun dhe t' 0ehta 00a+7' t' 0e!o!' 0eht'5 +e ose pa n!' pas6yr'5 or,anet e e'

p'06en. e06( n' +()ro+et'r n' dr(t'n e arsyes p'r t' sh()on( n'. Or,anet t' 1(0at !an'+' t' vo,0a se ato t' p'r1a)tuara +und t'5 p'r)und'r t' ,!(tha p'rp!e)!eve5 nu) t'7u0ohet n' +'nyr' (nd(v(dua0e5 por n' n!' v(!' t' dre!t' t' th!esht' +e sy t'0(r'. Edhe s( d(sa s' 7ash)u n' a-'rs( dhe n' d(sa ser(5 n' +'nyr' 6' ata t' 7'!n' n!'

p'rshtyp!e t' p'r7ash)'t n' +end!en ton' dhe t' na +ashtro!n'5 s( ne po shoh(+ n!'trup t' +adh t' th!esht' apo s(p'r-a6e >94 . D(stan1a e a)onsh+e 6' syt' t' +(r' n'6o-t' se ata duan t' shoh(n )'to trup t' vo,'05 t' sh()o!n'5 )a+ ,!etur du)e +atur ><?

(n85 ndon!'her' A (n85 ( 1(0( )y ( -und(t 'sht' d(stan1a e a)onsh+e p'r shu+' t'+preht'.N!er' dr(t'sh)urt'r 6as!e n!'!tat 0'nd' e rra00' +' shu+' se > (n85 edhe +'t' rra00'5 et! = (n85 dhe pasta! p!esa t!et'r !an' )ryes(sht t' n!'!ta. D()ush sh()(+(+prehta e t' 1(0(t 'sht' > (n85 +und +e p'ra-r(+(n +' t' +adh t' syr(t +e o7!e)t(nnu) e n,ren' sh()(+(n5 por nd!en dh(+7!e dhe du)et 70urry. N'se !u )en( -()suaro7!e)t(n n!' her'5 )'shtu 6' !u +und t' h(6n( at' shu+' +' tep'r5 pa t' hu+7ursyr(n. #n' +und edhe 3 \ 9> e n!' 0(n!' n' 39 (n8 0ar, n' t' e' dhe t' 7ardh' nu) eshoh5 por e )a+ v((tuar at' n' ><? (n8 0ar,5 )'shtu 6' un' +und t' h(6n( at' n' 39 (n8dhe ende +und t' shoh(n at' n' +'nyr' t' 6art'. $y -eno+en 'sht' ( 7auar n' -u6(n'

e n!ohur t' syr(t p'r a11o++od(eren n,a n!' d(stan1' pa). Shpesh !u +und t' sh(hn(o7!e)te t' vo,0a n' n!' d(stan1' +' t' +adhe5 sa +' shpe!t 6' a( 'sht' 7'r' (vet'd(!sh'+ p'r vend(n e tyre5 ose n' 6o-t' se ata 0'v((n. Feno+ene t' n,!ash+e t'dh'n' n!' tu00u+7a1e e a!r(t n' 6(e00( t' ndr(tsh+e dhe n!' an(!e n' hor(ont5 0eht'+und ta sh()on( at' sa +' shpe!t 6' !u !an' 7'r' t' vet'd(!sh'+5 por a-t's(a eor(ent(+(t t' shpe!t' 'sht' ( 7auar n' a)on(n dhe +preht's( +endore pa 0e!uar n!')on)0u(on +7( v((on(n n' p'r,!(th's(. N'se d()ush 'sht' ener,!( n,a p'rshtyp!eve t',!a00a v(ua0e5 sesa n!' t!et'r5 )'shtu 6' 'sht' e or(entuar +' shpe!t5 por p'r )'t' arsyea( e sheh !o +' shu+' se n!' t!et'r ( 1(0(5 p'r sh)a) se a( +err +' pa) t' sh)ath't5 )'to

p'rshtyp!e5 ( n,ada0sh'+<or(entuar. #n' shpesh Operat(ve e a,!ent(t5 vet'+ p'r t',!etur o7!e)te shu+' t' vo,0a +e n!' ha+ +adhues5 n' 6o-t' se un' dua t' shoh +esy t' 0(r'5 p'r tu dh'n' atyre n' 0(dh!e +e n!' vend t!et'r +e n!' t(p ,!o7'.$y-eno+en 'sht' vet'+ p'r or(ent(+(n +7rapa 6art' vendndodh!en e trup(t5 dhe )ryhetvet'+ shpe!t's(n' e )'t(! or(ent(+(n. Syt' dr(t'sh)urt'r !an' t' 7auara ,!(th+on' e0eht'5 p'r sh)a) se ata !an' +' pa) t' hutuar n,a -ush'n e tyre t' v((on(t 'sht' n!' +'t' vo,'0. $a t' n,!ar' 6' +' n' -und n!' -u6( t!et'r +' e 0art' e v((on(t a7so0ute e syr(( n!er(ut p'r t' shtuar5 e 1(0a 'sht' or,anet sh)'06en p'r 7u0(+(n. *e n,!yra t'ndeura t' vo,0a n' trup t' err't du)et ( n!ohur t' !et' shu+' +' e +adhe se sa ata

!an' dhe )!o5 n'se ata vet'<sh)'06en apo t' 0ehta t' re-0e1tor(ed5 0eht' +und t' n' n!'+as' shu+' +' t' vo,'0 se 3 \ >K 0(n!'5 n' var's( t' (ntens(tet(t t' dr(t's5 )a n!' e-e)tsyr( ( n!er(ut ende. #n' )urr' nu) )a+ pasur rast(n p'r t' v'h,uar vet' +adh's(ve



+a(n, 6' (sh(n +e t' v'rtet' a6 ( vo,'0 n' d(a+et'r5 n' +'nyr' 6' un' +und t't'rhe6' v'+end!en p'r n!' 0(+(t n' )'t' dre!t(+ ..... -a+' +eta0()e5 e 1(0a 'sht' n!'re-0e)s shu+' t' -u6(sh+e t' 0ehta5 +und t' p'r1a)tohet du)e e +(a 7'r' p'r t'Go0dstu71hen v'h,(+e +e sy t' 0(r' n' +es t' a)onsh'+ der( n' 3 \ 3WW n!oh(n n!'v(!' dy her' sa +' shu+' n,!yra U. <

U. S(tuata 'sht' e ndrysh+e +e 0(n!at te+at Opa6ue e 3 \ >WW trash's( $ryesor +und

t' sh(hen )und'r dr(t's +e +as'n 8rre,u00's( sy t' 0(r'. 3 \ =WW der( 3 \ 9WWW 0(n!ave

te+at e )r(+7(t t' +'nda-sh(t 3 \ 9WW $'to t' -und(t !an' n' -sh()' dy her' .. U

>94 . U#n' !a+ ( p'rdorur p'r t' (dent(-()uar n' )'t' +'nyr' eye0ashes (n-uorshu+' t' 7u)ura Pas( ata t' 0'v((n5 ato -or+o!n' n!' on' t' vo,'0 t' du)sh'+5( 1(0( 'sht' s(eht7ar5 +' shpe!t 6' a!o 'sht'5 por shpesh t' pushuar )ua0(tet ( 0art'e tyre a6 ( +adh se v((on( a!o +e +()ros)op nu) t' arr(het. U

$ur e )ons(deruar +adhes(a 3 \ =A &(n. trans-or+uar +e ><A (n8 0eht's(+ t' syve5 e1(0a tre,on Ehren7er, s( )u-(r(n e v((on(t p'r or,anet !o0(neare n' rreshta n' ret(n'5 ne,!e!+' 5WW=L<5WW9? &(n.5 e 1(0a du)sh'+ +' t' +'dha @3W her' +' ( +adh4 se saHue1) s' W5WWW== &(n.5 pavar's(sht dy reu0tateve n,a n!' p!es' t' +adhe testeve sas(rr!edh(n5 dhe reu0tat( *ayer e te!)a0on +e +' shu+' se dy her'. /et'+ )'shtuHue1) dhe Ehren7er, ndrysho!n' n,a 6' pas Hue1) p()a t' ea +7( n!' s-ond t'

7ardh'5 n!' )'r)es' +' t' +adhe )'nd v(ua0e5 s(5 +e,!(that'5 s(pas Ehren7er, dy!aanas!e00tas (nd(-erent.

N!' ndrysh(+ ( rrethanave +und t' !et' se e)sper(+entet Ehren7er,<s' !an' 7'r' +e)ons(derat' e ,r(+1ave t' vo,'0 n,a a-'rs(5 por p'r sh)a) se t' dy v'h,ues(t 'sht' e6art' n,a p()at e v((on(t ,radua0(sht t' $ryetar(t dhe Hue1) +e p()at e d(+ens(one t')ons(deruesh+e n,a n!' d(stan1' +' t' +adhe5 der( n' hdu)!e p()' +und t'h(6et. Edhe pse tan( 7'n e)sper(+ente *ayer<s'5 d(stan1a nu) 'sht' ndrysh(+ (r'nd's(sh'+5 por 6' n,a d(stan1a e sa! 39 +etra dhe t' !et' n' 0(dh!e +e t'5 )'shtu 6'+und t' !et' shu+' +' a-'r5 pas( a!o u hv(00ua n' e)sper(+ente Ehren7er,<s'5 por t'

7'!' n!' ndrysh(+ a!o 'sht' ende p'r tu hetuar +' n' deta!e.

;o-ern 'sht' e r'nd's(sh+e !o vet'+ p'r t' n!ohur e)(sten1'n e n!' +adh's(e t'du)sh+e5 por edhe p'r t' p'r1a)tuar -or+'n5 n!' )'nd +' t' +adh du)e e par' 'sht' e

nevo!sh+e.Pas Hue1) >=4 (shte n!' )atror ( 3.9 UU d(a+et'r n' 33 0ar,5 )'shtu 6' n'n!' )'nd t' sh()(+(t pre! 9 ′ =? Un!(het ende s( n!' shesh. N' t' n!'!t'n +'nyr'5 n!'0(n!' t' propoo! t' 3.? UU G!at's(a n' 3= 5 +e 9 >? Un!ohur ende s( e,a7uar. Do)u+ent( @a,!ent ( dy-(sht'4 +e n!' ,!er's( pre! 3.? 0etrave Udhe hap's(ra

7renda sh)ron!at W.?U U0as Hue1) du)e p'rdorur n!' t' p'rshtatsh+e p'r syet e t(! t'syve n' 3= d(stan1'.

"er,+ann >>4 ,!et( se U0(n!at e sh)urtra !an' par' +' shu+' se sa ,!er's( t'

7ara7art' +' t' ,!at'.U EH ;e7er >?4 v' n' du)!e UN' 7a' t' e)sper(+enteve t' +(a5 n!' v(!' t' 7ardh' n'



n!' terren t' ( n,a n!' +' shu+' p'r tu par' se sa tre her' n!' d(stan1' s( e +adhe s(n!' shesh 7ara7r(n!'s t' ,!er's(a e 0(n!'s5 dhe sh)'06(+( ( ndr(8(+ t' 0(n!'s dhe n!'s-ond shu+' t' a7ste1hender )!o d(stan1' ende +und t' +' t' +'dha. U

>=4 *u00er<s' r1h. S. 3K>W KK >>4 Hen0e dhe P-eu-er5 *a,a(ne III. F. /o0. II.

S. L9

>?4

raporton d. sa)sone. So1. 3K?9 S. 3>9

Bispozitat e &e0a"ta -ë ka"ë të bëj"ë "ë !ista"$a më të &ola !all#eshCm.

E)sper(+entet )'tu n' !an' t' pun'suar n' 7a' t' -or+ave t' ndrysh+e5 t' 1(0at

ndrysho!n' reu0tatet.

( By pika !ista"te apo sheshe.

De)0arata e S+(th 0(dhur dy y!e 'sht' @as4 )a th'n' tash+'.

/o0)+ann >A4 r'n' n' n!' 00a+7' t' vo,'0 t' W.3? (n8 d(a+et'r5 (+ahet -0a)' e dydr(tave5 t' 1(0at !an' 0ar,uar K (n8 posht' 'sht' > (n8 n,a top(n .... ( e )upto( n'

p'rdor(+(n syet5 ndar!e e p0ot' e -oto t' vo,'0 ha+( der( n' 9W` do,anave dhe n' pre)!e e +es+e5 por n' +'nyr' t' 6art' t' dy-(sht'5 7ravo der( n' 9A (n8 .... N!' n,asho)'t e t(! t' p'rs'r(tur e)sper(+ent(n5 dhe t' n!ohur 7ravo der( n' = (n8 0ar,. P'r t'rea0(uar p0ot's(sht *ashtr(+( pa sye5 /o0)+ann duhe! t( 6asen ha+( der( n' 39(n8.

Pas Hue1) >4 nd'r-utur dy p()a t' ea +7( n!' s-ond t' 7ardh'5 W.>? Udes(sted n,an!'r(<t!etr(5 +e n!'r(<t!etr(n n' 3W +etra d(stan1' e v'h,ues(t5 8-ar' )'nd v(ua0e etyre n' d(stan1' 3 >U !an'. I n!'!t( reu0tat ( dha ,od(t!e 6' vet'+ des(sted a6 0ar, n,an!'r(<t!etr(.

EH ;e7er >K4 shton t(! @as4 )o+un()uar5 shto( vendos+'r(n' raport(n n' d(stan1' n' t'1(0'n v(!a t' 7ardha dhe sheshet n' n!' s-ond t' ( hdu)et syt' U5 n,a ana t!et'r5 dy5

shesheve 7ara7r(n!'s 7ardh' n' n!' terren t' (5 e n,a n!' hap's(r' e' !an' t'd(vor1uar n!'r(<t!etr(n5 e 1(0a 'sht' po a6 e ,!er' sa 6uadran,0es5 edhe s( dy t' sh6uarn,a n!' d(stan1' 6' 'sht' pothua!se e 7ara7art'5 n,a t' 1(0at dy v(!a t' 7ardha n' n!'terren t' e' edhe s( dy t' sh6uar5 t' 1(0at !an' po a6 t' ,!er' sa ato sheshe !an' t'ndara n,a n!' dhe vet'+ hap's(r' a6 t' ,!er' e e' 0(neare t' n!'r(<t!etr(t. U

>A4 N. $ontr(7utet. S. 9W9 >4 r1h. S. 3K>W K *00er >K4 raporton sa)sone.So1. 3K?9 S. 3>9

( By temat !ista"te.

/o0)+ann >L4 shtr(het n' dy te+at ,ra1)' n' dre!t(+ para0e0 dhe n' n!' d(stan1' pre!



W5WW?9 U)rah p'r )rah n'5 dhe ,!et( se a( t' n!'!t'n ,!' +' U5 e n!ohur s( n!' d(stan1'dy her'5 por !o +' tut!e. *preht' n' +es(n e +(6ve t' t(! n!ohu *ashtr(+( n' 3= Un'd(stan1'. Dy v(!a t' ea para0e0e n' n!' s-ond t' 7ardh' n' d(stan1' t' p'r7ash)'tW.W3A " n!eh /o0)+ann +e nd(h+'n e ha+ave n' n!' d(stan1' pre! 9 .

/a0ent(n ?W4 dy 0(n!a nu) +und t' da00ohet5 n'se -oto,ra-(t' e tyre n' (nterva0etret(n' vet'+ W5WWWL UU n,a n!'r(<t!etr(.

Hue1) ,!etur p'r 7are t' n!'!t(n reu0tat s( p'r p()' @sh(h +' 0art'4.

γ ( E zh&esh#r !he Drflie shifra.

To7(as *ayer ?34 p'rsh)ruan e)sper(+ente n' dr(t'n e p'r7ash)'t t' d(t's s( v(!on

0. F(,ura str(ata5 du1tus trash',(+0'n's( n(,r(5 ae6ua0es (nterpos(t(s &"IS5 0at(erant W.=A 0(n. par(s. spe1tata dre!tp'rdre!t' n' d(stant(a PEDD. 33 !a+ 0(6uantu+n,at'rruar v(de7atur5 (ta ut /I: 0(1eret a07a (nterva00a n!' d(s1ernere N(,r(s. PEDD

N' d(stant(a 39. o+ne d(s1r(+en str(as nd'r a7erat. Certe nonn(s( ae,err(+esent(e7atur. Pau0o p0us re+oto o1u0o tota F(,ura eunde+ 1o0ore+ +ent(e7atur )ua(1(neat(u+.

F(,ura 9 (t(de+ str(ata5 sed trash',(+0'n's( atrae str(ae Dup0o 1rass(ores erant5ua+ a07ae5 Haru+(t en(+ erat 0at(tudo W.9 0(n. I00aru+ W.> 0(n.5 In1(p(e7at /(der(1on-usa d(stante o1u0o L ve0 3W pedes.

= N' eade+ d(stant(a a0(a F(,ura str(ata5 trash',(+0'n's( Dup0o a07( du1tus 0at(oresn(,r( ua+5 (nverse ord(ne ne+pe prae1edent(u+5 des((t d(st(nete /(der( 0at(tudostr(aru+ a07aru+ erat W.> 0(n.5 0(n. n(eraru+ W.9.

>L4 F!a0or ;a,ner n'. rt. Sheh. S. ==3 ?W4 /a0ent(n5 te)stet. d. Phys(o0. II. S.>9K5 )'tu pas produ)tet ;eher e pre) S. A=> ?34 @oment. )D:. s%. 0ottin!. 3.

(V. 8. 3W9

Notandu+5 7(nas )a -(,uras @nu) )a. 9 et =4 et(a+ n' p'rvo!a<6' 'sht' n' vete

se6uent(7us ?94 eande+ se+pre o1u0( d(stant(a+ re6u(s(v(sse. uare er(tCO**OD#*5 de IIS n' re-erre posteru+ 1on!un1t(+.

F(,ura > 1an1e00ata 0(ne(s N(,r(s5 6uaru+ 0at(tudo W.>> 0(n. Eade+5 6uae(nterst(t(oru+ a07oru+5 spe1tata e d(stant(a 3?` PEDD. (n1(p(e7at sht'p( 7ara7arta+ent(r( n(,red(ne+ u7(6ue5 #T du7(u+ han(5 nu+ a(7( 6u(d n' (00a 1ont(neatur.

F(,ura ? a0eae s(+(0(s5 a0eata+ d(1ere 7rev(tat(s 1ausa 0(1eat5 6uadratu0(s N(,r(sa07(s6ue /ar(a5 )uoru+( S(n,u0a 0atera ae6ua0(a W.?9 0(n. D(stante o1u0o 39 pedes5etre+a+ v(s(on(s spe1(e+ prae7e7at5 pau0o en(+ p0us re+oto o1u0o 1on-usa a07a

sper+a N(,r(s appare7ant. U?94 T' pun'suar +e 6(r(n!



Pas )rahas(+(t t' nr 3 Nr 9 dhe =5 dhe nr > Nr ? *ayer arr(n n' p'r-und(+(n se pa7ara(a e (nterva0e t' 7ardha dhe t' ea 0eht'son n!oh!en.

E)sper(+entet +e v(!a<v(!a dhe -(,ura r-0(,en nr 3 te) Nr ? (sh(n n' err's(r' n'n

ndr(8(+ t' dre!tp'rdre!t' +e n!' Sa00o 6(r(n! n' d(stan1a t' ndrysh+e Q e n!'!ta p'rs'r(t e sh(-rave5 )u n' v(!(+ d(stan1a jë ( syr(t t' -(,urave s( n!' ,!er's( )u-(tar en!oh!e Horarin visionis. tre,o( @n!'s( e )'+7've par((an4

&

He6!en &ar,'s(a e syr(tt' 0ehta nr 3 Nr 9 u. Nr = > Nr ?

` A ` ` L ` 393 ? ` A ` ` L `> ` ?l 9 A= > l > A` ?> >` =l A >`> ?A > = l9 l = ` > ` = K

3= = 9 ` = l =

*ayer p'r-a6'son 0(,!(t s(pas 1(0a 'sht' & +e Q ndrysh(+et n,a -or+u0a e

+'posht+e5

)u n 'sht' e varur n,a natyra e -(,ura5 t' vahduesh+e5 6' +err p'rs(p'r n' -(,urat endrysh+e s( n' v(!(+

Nr 0 9 u. = > ?L ?9 = LL

$!o 'sht' n!' p'r+70edh!e e de)0aratave dhe v'h,(+(t se -or+u0a 'sht' e v'rtet'5n' )u-(!t' e )'tyre e)sper(+enteve 'sht' +!a-t a-'r.

Hue1) ?=4 stud(uar +!etet e +'nyr'n e thye e n!' +a)(ne ,dhendur +onedha5+eda0!e dhe hevah(reve n' tr^sor de nu+(s+at(6ue et de ,0ypt(6ue. Par(s n' 3K=>5dhe +und n' )'t' rast (nterva0et e W5W9 Uto 99U = UU d(stan1'5 d+th n' n!' )'nd pre!?A5K Uende t' ndrysho!n' po d(sa +!a-t t' past'r +e 0(n!a shu+' t' +preht' t'shtypura n' s(p'r-a6e +!a-t t' past'r +e sh)'06(+ t' 7ardh' ende n'n >>.= U)'ndsh()(+(n. N' pa) +' d(stan1' +' t' +adhe5 ona +e p()a t' verdh' Str(pes sh-a6 ,r(.s(p'r-a6e sh-a6 )u6e n' porto)a00( n' n!' (+ah t' ret(n's t' W5WW3U5 ashtu s( e verdh'v(!a e ,!e07'r n' n!' s(p'r-a6e 70u.

*ar(e Davy ?>4 t'rho6( n' 0(n!at 0et'r t' 7ardh' e ( n' +'nyr' t' t(00' 6' hap's(rat po a6 e ,!er' (sh(n s( vet' 0(n!ave. -0et't e t(00a a( prodhuar n!' nu+'r +e ,od(t!e t'(dths t' ndrysh+e dhe pasta! t' provuar5 se sa 0ar, a( se1(0( pre! tyre )(shte p'r t'



0ar,'s( pre! ?.? +etra5 n' t' 1(0at +!a-t n!' sy t' +(r' p'r s(,urt dre!t(+(n e 0(n!ave5(+ahet e t' n!'!t'n ,!' pa) +' t' ,!er' se ,!ys+a !an' t' n!' d(a+et'r d(tar5 n,a t'1(0at n!' ,!(th+on' +und t' su,!ero!n' n!' +arr'dh'n(e t' r'nd's(sh+e n' +es t')'tyre p'r+asave. U

N' d(stan1a over0y(n, p'rte! ?.? +(0(on n' t' 1(0at shpesh )a hyr' n!' (dent(-()(+ t'

duhur p'r dre!t(+(n e 0(n!ave5 n,an!'her' ,a7(+e dre!t(+(n (sh(n shu+' shpesh)ara)ter(st()' se dre!t(+( ( 7are 'sht' p(n,u0 n' t' v'rtet' e dre!t' e dh'n'. N'd(stan1a t' n!'!ta5 pane0 ,r(0' ,!(thashtu sh-a6 shpesh 0ara<0ara. N!' n!er( 6' nu) e d(o7!e)t(n5 du)e +7a!tur at' n' n!' d(stan1' pre! rreth A +etra p'r d(1ed n!' t' dyt'5 e1(0a (shte rreth 9 +etra pas t(!5 at'her' )a de)0aruar se a( e pa tash+' n,a at!e.

"er,+ann v' )'to rrethana shred0y +e n!' supo(+ t' +undsh'+ n' -or+'n dherre,u00(+(n e )'+7't s( e0e+ente t' ,!a00a ret(n's n' +arr'dh'n(e as nu) do t' !et'shu+' e v'sht(r' 6' sh)on n' t'.

N' dre!t(+e t' 1a)tuara t' 7are n!oh!a e he)urave t' du)et t' !et' +' e 0eht' se t't!er't5 por )!o 'sht' du)e ndryshuar p'r (nd(v(dua0(tet(n e syve @S .. "er,+ann p.35W>34.

4jellja e pjesë&e a"ësore të reti"ës "ë zb#limi" e ma!hësi&e më të &ola !he

!ista"$a.

N' de)0arat'n e +'parsh+e5 (shte +end(+( +adh's(ve t' du)sh+e dhe d(stan1at+e t' du)e par' deut0(1hst5 6endrore5 p!es't e s(,uruara t' ret(n'. Dre!t per(-er( rr(tedhe v((7(0(tet(n e +adh's(ve s( d(stan1a n,a5 por n' asn!' +'nyr' n' t' ,!(thadre!t(+et n' t' n!'!t(n raport. /'h,(+et e +'s(p'r+e !an' n,a Hue1)5 /o0)+ann +e

v(0' sht'p(5 d(sa n,a "er,+ann5 +' e deta!uar e u7ert +e py00tar've5 n' t' 1(0'n5nd'r t' t!era t' p'r1a)tuara n' +'nyr' spe1(-()e se pa+und's(a e dy p()a t' da00ohenn' n!' -ar' d(stan1e n,a 7osht( ( syr(t5 +os dev(!(+e opt()e e syr(t +und t' !et'shtyr' dhe se nu+rat e ndrysh+e t' +es+e apo sheshe5 ( par' n'n t' n!'!t(n )'nd +ehe6!en ndrysh+e +e +adh's( t' syr(t5 +und t' sh(het n' a-'rs( t' 7osht(t opt() +e

p!es't +' t' 0ar,'ta t' ret(n's5 s( n' d(stan1'.

P'r t' ,!eruar deta!e t' )'t(! )ap(tu00( !o shu+' 0ar,5 un' +endo! se5 n' +'nyr' +'spe1(-()e5 n' 0(dh!e +e )'to e)sper(+ente +7( nevo!'n p'r re-eren1' do)u+enteor(,!(na0e.

Hue1) n' r) *00er. 3K>W S. L9

/o0)+ann5 n' ;a,ner ;ort. rt. Sheh. S. ==>

u7ert dhe Frter5 n' GRFE r1h. F. Ophtha0+. III. S. 3> dhe *o0es1hott#nters. I/. 3A S.

"er,+ann5 n' HEN&E dhe P-eu-er e(ts1hr. III. F. /o0. II. S. L

*e )'t'5 t' vendosur testet p'r t' p'r1a)tuar +adh's(n' e p!es's s' ret(n's5 +e t'1(0at n!' du)et e +preht' t' +!a-tuesh+e p'r t' t' !et' n' ,!end!e p'r t' 0euar

do)u+ent(n5 n' +arr'dh'n(e5 8-ar' EH ;e7er n' raportet e. So1 sa)sone. 3K?=5 S.39K --.5 u7ert dhe FOERSTER !an' t' sh()o!+' n' ,aetat e p'r+endura.



Ballimet "ë !ista"$ë =sy(.

Rreth p'rsosur( t' propor1(on(t )a EH ;e7er ?4 t' dh'nat e +'posht+e

UD(sse1u( 1harta+ papyra1ea+ s1r(ptor(a+ +a,n(tud(ne +a(+e 1onsueta n' parteso1to ae6ua0es et 1u(0(7et part( 0(nea+ re1ta+ et (ns1r(ps( sht'p( t' 7ara7arta5 1urans

S(+u05 o+nes ut 0(neae ae6ua0( 1rass(t(e et n(,r(t(e5 d(versa aute+ 0on,(tud(neESSENT. "rev(ss(+a 0(nea 3WW +(00(+etr(s 0(nea 6uaeda+ a0(a 0on,(or 3WW` ++50on,(or a0(a 3W3 ++ 1onsta7at. Ita d(versae 0(neae us6ue ad 0on,(tud(ne+ 3W?+(00(+etroru+ du1tae sunt.

?4 pro!r. :oll. p. 3>9

0a+ duae 1hartae (uta se pos(tae ho+(n( propone7antur5 1u(us su7t(0(tate+ /IS#SEa+(nare 1up(e7a+. Ho+(nes art( de0(neand( opera+ navantes5 (deo6ue /(sue1u0to ,audentes5 0(nea+ perpend(1u0aru+ 3WW ++ 0on,a+ n!' &(nea perpend(1u0ar(3W3 ++ &on,a d(s1reverunt5 et eper(+enta ter5 6uater et 6u(n6u(es (terato se+pre0on,(ore+ 0(nea+ re1te (nd(1arunt.11(d(t +as)o! et ut DEF<t(,at( t(! nonnun6ua+errarent. P0ures ho+(nes vero &INES 3WW et 3W> ++ 0on,as !o5 sed !o NISI 1erto&INES 3WW et 3W? ++ 0on,as d(st(nerunt. T(! eper(+ent(s (nte00e1tu+ est5 n!'1entes(+a+ nonnu00(s5 n,a a0((s vero v(,es(+a+ 0(neae parte+5 6ua a0tera a0tera 0(nea

para00e0a *a(or est )ena6ur 1erto /(su 1o,nose(. U

D(sa e)sper(+ente persona0e +7( da00(+et vet'+ e du)sh+e e d(stan1ave rreth(t)a+ p'r+endur @sh(h -6. $ap. L4.

b( to#$h.

Rreth +adh's(a e vet'+ t' du)sh'+ d(stan1' n,a p()at e 7usu00 n' 0')ur' 'sht' (n!ohur p'r t' EH ;e7er par' t' 7'r' het(+e5 dhe ,!et( se )!o d(stan1' 'sht'

!asht'a)on(sht e ndrysh+e n' p!es' t' ndrysh+e t' 0')ur's. ( ,!et( nd!esh+'r(s' par+' t' +adh n' +a!' t' ,!uh's5 )u edhe n' `. &(n. D(stan1ohet p()'n 7usu00 'sht'7u0uar s( t' dy-(sht'5 s' shpe!t( n' s(p'r-a6e vo0ar e trup' -und(t @0 par. &(n.45 P!es't e)u6e e 7u've @9 &(n.45 N' an'n vo0ar e trup' t' dyt' @9 &(n.4 Et!5 t' pa)t'n n' p!es't es(p'r+e t' shty00's )urr(ore dhe n' +es t' )rahut t' s(p'r+e dhe )'+7' t' u0't @=W

par. &(n.4. Ta7e0a e t(! v'h,(+( 'sht' +' e deta!uar n' s. pro!r. :oll. p. ?W sequ., +'

t' sh)urt'r t' )ontra)tuar n' )upt(+(n e nen(t t' )onta)t dhe nd!esh+'r( t' p'r7ash)'tn' ;ort ;a,ner. $u p dhe ?=L. N' s. 7hand0 n' raportet e &e(ps(1. So1. 3K?= -. . K?-- ?K4 !an' r(prodhuar n' t' 1(0'n vend( ( -und(t a( ende shto!1ave t' ndrysh+e n')on1ept(+(n e p'r,!(thsh'+ t' )upt(+ hap's(r's dhe +etodat p'r p'r1a)t(+(n e

past'rt(s' t' sa!5 !an' t'. /'h,(+et e #e7er !an' par' e 00en Tho+son @n' $din. Med. su!jerimet dhe. Nourn. nr. 33A45 +' von' n,a /a0ent(n @te)stet sh)o00ore. d.Phys(o0 3K>> /o0. t' SH"<s ?A?45 Phys(o0 -und Cer+a). Stud(+et oseS(tun,s7er. e /!en's. )ad. :/.S. >9? :/II. S. ?A=5 *o0es1hott5 T'ndrysh+e. en' p 3K=4 v'rtetuar dhe ,!eruar n,a )y ( -und(t pas d(sa +arr'dh'n(eve.

?K4 -ra,+ent n,a a(5 por pa ta7e0at5 n' entra070 FECHNER<s'. 3K?= Nr =3Ta7e0a 'sht' ,!(thashtu Cer+a) phys(o0o, n' e sa!. Stud p.?> dh'n'.



P'rvo!' shu+' (nteresante p'r t' s(8 duhet Ch0oro-or+(erun, dhe aneste(5d(stan1at vet'+ du)sh+e rreth( shu+' +' t' +'dha n' 0')ur'5 &(1hten-e0s )a n'S(tun,s7e<set e /!en's.)ad.5 3K? /I. p. ==K t' n!ohur. $ushtet e para0(uar e0')ur's )an' t' n!'!t(n su)ses5 8-ar' p'rvo!a e &andry n' ar)(v. 0$. de

med. EE(E. Nuill. )htator @Cannst. Jahres7er. -. 3K?9. p. 3KL4 dhe s(do+os ;undt n'HEN&E dhe P-eu-er e(ts1hr. 3K?K5 -. 995 ,!(thashtu "ron Se6uard n'Cannst. Jahres7er. 3K?=5 -. Jan' t' )rahasohen 9W95 ( 1(0( )y ( -und(t ,!(thashturaportuar n!' rast t' vo,'0(+(t t' d(stan1's vet'+ t' du)sh'+ n,a n!' ,!end!e h(per<estet()e. P'rvo!a p'r t' ushtruar s(8 duhet n,a d(stan1a vet'+ du)sh'+ 'sht'vo,'0uar5 Hoppe )a n' s. *ed(8. &et'r. 3K?> "ot(+( 95 Cer+a) n' d(s)ut(+et e+'s(p'r+e5 dhe ve8an'r(sht /o0)+ann n' S(tun,s7er. d. sa)sone. So1. 3K?K5 -. =K t'n!ohur.

D(s)ut(+et teor()e p'r )ushtet e dho+'s 0')ur's sh6(sore +und t' ,!enden n',aetat e 1(tuara +ed(1(n e #e7er dhe Cer+a)5 n' &ote<s'. Ps()o0o,!(n'. 35K?95 n')ontr(7utet *e(ssner<s'. . anato+(st. u. Phys(o0. 0')ur's. &e(p(, n' 3K?= dhe n'7hand0 ;undt<s'.5 $urr' p'r+7an n!' p'r+70edh!e t' deta!uar +7( )'t' te+'.

$( ko"$eptim të kohës !he lë&izjes,

N'se dy p'rshtyp!et !an' 7'r' n' su)ses(on t' shpe!t'5 ata )a0o! +7( n!' un(-or+' p'r nd!es(5 dhe +und t' pyes(n se s( ( +adh nd'r)oh' duhet t' !et' n' +es t' dy p'rshtyp!eve t' n!'!t' ende )ons(derohet s( n!' da00(+ +und.

N!' p'r,!(,!e e past'r e)sper(+enta0e n' )'t' pyet!e +und t' rr!edh(n n,a n!' arsye

ana0o,e se s( p'r t' pra,u ( ,!er' hap's(r' nu) !ap(n. Sepse5 s( t' ,!(th' )a n!' p'rshtyp!e Irrad(at(ons)re(s p'rreth5 du)e 0'n' ndon!' p'rshtyp!e t' n!' !ehon'. Ësht'tan( a+'5 e 1(0a 0' p'rshtyp!en e par' +e t' hyr' ( dyt( ende t' -ort' t' +!a-tuesh+ese ndrysh(+( n,a e dyt' pra,ut t' dendur ndrysh(+ nu) arr(het5 duhet t' )a0o!n'

p'rshtyp!en e n!' un(-or+' +e t!etr'n.

D()ush +und t' pyes5 n'se !o pa+und's(a5 dy t' )r(!o! shpe!t pas 8do t!er' p'rshtyp!et 6' hy!n' s( t' da00uesh+e5 varet vet'+ n' )'t' rrethan'. Rreth $'tu as,!'nu) 'sht' ,!edhur n' +'nyr' e+p(r()e5 dhe e v'sht(r' p'r t' vendosur n' +'nyr' t's(,urt'. Ndoshta por ,!en ana0o,!(n' e +arr'dh'n(eve hap's(nore ashtu s( n' raportet)oh' n' vend t' th!esht n!' pa+und's(5 )ons(derohet ende n!'r(<t!etr(n p'rshtyp!eshu+' t' n,ushta s( t' da00uesh+e.

*e,!(that'5 !u +und t' )'tu e)(sten1'n e nd!es( n' 6ar6et @as4 d(s)utohet )upt(+(nu) ar,u+ento!n' por a!o ndoshta )a ,!'ra t' +(ra p'r veten e tyre5 6' +asasu7!e)t(ve e )oh's n' +'nyr' 6' t' 0uhat!et e ps()o<-(()e n' ne5 s( n!'s( su7!e)t(ve ev'00(+(t 'sht' ( 0(dhur +e 6ar6et nd(!or vet'+5 dhe 8do ,!' 6' 7(e n' per(udh'n e0')und!e t' t(00'5 do t' +und t' da00ohen a6 pa) )oh'5 s( at' 7(e n' vahd(+(n e n!'rreth( nd(!or5 n' hap's(r'. Do t' (shte e )ot' tan(5 t' hetuar +' te! )'t' h(pote' pa+und's(n' e arsyet(+(t +' t' sa)t' )'tu.

Pyet!a p'r t' 1(0'n )y 'sht'5 nd'r t' t!era v!en n' )ons(derat' n' p'rp!e)!e p'r t'd(s) nd'rruar +e se)tor't e 7ardh' dhe e e'. Nd'rsa n!' se)tor t' 7ardh' )a0on5



p'rshtyp!a rr(tet s( n!' ( )a0on5 a!o vo,'0ohet. 'sht' para6(t!a e un(-or+(tet(t 0(dhurvet'+ +e )usht 6' da00(+( n' +es +(n(+u+ dhe +a)s(+u+5 pra,u (ntens(ve da00(+(nu) 'sht' arr(tur5 ( 1(0( p'r7'het n,a t' 6eta5 p'rshtyp!et )on1eptuar t' dr(t's5 ose

para6(t!a e un(-or+(tet(t du)e p'r1!e00' se +(n(+a0e dhe +a)s(+a0e e p'rshtyp!e t'ndodh' n' +'nyr' t' shpe!t' n' su)ses(on5 se ne t' dy nu) +und t' da00o! n'

)oh' dhe p'r )'t' arsye ndrysh(+( t' !et' +' ( +adh5 pa )o+pro+entuar pa+!en eun(-or+(tet(t5 s( n' p'rshtyp!et e 6et' au-,e-a2te+M

Du)et se e)(ston n!' +'nyr' p'r t' vendosur n' 7a' t' n!' e)sper(+ent( )'tu n' pyet!en e par'5 n' 6o-t' se !u ende )en( d(sa t' dh'na t' p'r1a)tuara +' par'.

N' 0(dh!e +e 8'sht!en e pra,ut )oh' 8'sht!a 'sht' pas )oh' e 1(0a 'sht' e nevo!sh+e p'r t' )on1epto! n!' p'rshtyp!e dh'n' 6art's( t' 1a)tuar. Rreth $'tu ,!en( d(sav'h,(+e dhe e)sper(+ente t' /a0ent(n n' te)stet e t(!. ( Phys(o0. II. P. >3

UC(0( +(n(+a0e e )oh's < thot' a( < +e ushtr(+(n e duhur 'sht' p!es' e n!' pa+!e t'

)'na6sh+e t' o7!e)teve t' n!ohura5 ne shoh(+ +' +(r' n,a shu+' t' n!ohur p'r ne s(t' &euar 0etra )a+ 0euar t' shtypura vet'+ n!' 0(n!' +' t' +adhe t' )'sa! pune@te)steve /a0ent(ns1hen45 )'shtu. erdh( n' 3W ,!y6e n' n!' 0et'r n' n!' +a)s(+u+>.935 n!' +(n(+u+ pre! 9.=> dhe n!' +esatare pre! =5==W Ter(en5 n' 0e(+ p'r+esn!' -a6e t' t'r'5 para,ra-( nu) e 7'r(5 dhe )(shte shtypur th!esht +e hap t' +adh5,!endet n' 9A9L 0et'r dhe shen!at e p()'s(+(t 3 +(nut' =9 se)onda. $!o 'sht' p'r n!'(+ah +esatar(sht +e 9.3W Ter(en. e )a+ 7'r' t' n!'!t(n e)sper(+ent +e n!' an' t'vahduesh'+ Pet(t pres(on(n e )'sa! pune5 )'shtu 6' )a+ nevo!' p'r =L>> sh)ron!adhe )ara)tere t' t!era 9 +(nuta 39 se)onda5 )'shtu 6' p'r n!' p'rshtyp!e 9 5 W3Ter(en. P'r )'t' arsye ne +und t' supoo!+' n' p'r,!(th's( 6' )e+( vet'+ 9<>Ter(en +esatar(sht )an' nevo!' n' 0e(+(n e shpe!t' p'r 6'00(+ t' 8do )ara)ter. U

Rreth 0'v(!eve t' per1eptuesh+e +' t' vo,0a t' ,!e! (n-or+a1(on(n e +'posht'+n' 0(7r(n Geh0er s' -!a0't5 -ytyr'n art()u00 S. 3>?5 e *un1)e

UN,a p'r1a)t(+(n e )oh',!at!es s' p'rshtyp!e dr(t' n' sy n' 0(dh!e +e +adh's(n' e+'s(p'r+e e )'nd v(ua0e +und t' shp!e,ohet se pse d(sa 0'v(!e shu+' t' n,ada0t'nu) per1eptohen. G. G . S1h+(dt ?L4 ,!edh p'r t' 7'r' )'t' t' 6art'5 she+7u00(n sey!et ende du)et t' 6'ndro!' ende5 edhe n' e)uator5 )u 0'v(!a e sa! 'sht' +' e shpe!t'.n' 6o-t' se ne )e+( vendosur )oh',!at!en e p'rshtyp!e t' 0ehta n' sy t' 0art' p'r W.?

se1.5 )a0on n'p'r y00 n' )'t' per(udh' n!' har) pre! vet'+ ? se1 .5 dhe pas( a!o 'sht'+' e vo,'0 se )'nd +' t' vo,'0 t' n!' o7!e)t( hap's(nor5 du)et t' 6'ndro!' ende. N'sey00 n' an'n t!et'r t' sh()uara n'p'r+!et n!' te0es)op +e vet'+ 3WW +adh(+5 )'nd-ytyr' 'sht' ?W se1.5 dhe 0'v(!a e sa! 'sht'5 +e,!(that'5 +e p'rp!e)!e dhe v'sht(r' sev'n' re5 por du)et +' e shpe!t'5 +' e +adhe +adh(+5 du)e ap0()uar. $'tu5+e,!(that'5 p'rshtyp!a e ,!a00' e dr(t's s' y00(t n' sy n' )ons(derat'5 sepse n' v'h,uar0'v(!en e dor's +(nut' t' n!' or' S1h+(dt +arr' n!' reu0tat t' ndrysh'+ . $!o )a t'n!'!t(n respe)t t' 7at(+(t t' n!' her' +adh(+ dh!et' )'shtu p()'r(sht v'rtet'.Por n,a,!at's(n' e a)rep >.K par. &(n. (shte5 dhe )'nd v(ua0e e n!' departa+ent( t' sa! @p'r 0W

. d(stan1' pre! v((on(t t' da00uesh+e t' v'h,ues(t4 3=.? +(n. p'r7'n(n5 )'shtu 6'0'v(!a (shte e n!'!t' n' n!' t' dyt' 3=.? se1. sa du)et5 +e 3W +adh(+ dhe 3=? se1.ose 9 +(n. 3?s. tan( v!en +e )'t'5 por +etod' ,!uar p'r t' +atur 0'v(!et +' t' vo,0a5



t' !et' )onstant n'se d(-eren1a re0at(ve apo raport( ( e-e)teve t' 7rendsh+e t' +aturad(s( t' +7etet )onstante5 por ndrysho( pas 8do n!' -un)s(on ( d(-eren1's s' tyrea7so0ut5 )'shtu 6' +und t' )y p'r-und(+ ( 0(,!(t nu) do t' trans-erohet n,a !asht' n'

7rend's( dhe )'shtu ne shoh(+ se 8'sht!a p'r t' 1(0'n )y 'sht'5 n' -a)t5 du)e -(tuarn!' r'nd's( the+e0ore p'r +'s(+(n ton'.Ësht' n!' pyet!e n!'r(t pre! urave +(d(s

ps()o-(()e t' !asht+e dhe t' 7rendsh+e. Edhe p'rve8 pyet!en se sa 0ar, 'sht' var's(a +es nd!esh+'r(s' a7so0ute dhed(-eren1(a0e 'sht'5 the07'sore ose !o esen1(a0e5 e 8'sht!e t' r'nd's(sh+e5 dhe vend(+(s( shu+' e p'rshtatsh+e5 ne n!' hap ( 6art's(s' p'rpara n' do)tr(n'n ende n' +'nyr't' err't e nervo('+ p'r t' 7'r' t' 7'r' dhe e1(ta7(0(ty.

#n' dua 0(,!(n p'r at' 6' )ryes(sht sh6et's(+e p'r 8'sht!en n'se a!o 'sht' p'r t')ons(derohet s( n!' trans-er(+ ( ;e7er(an n,a !asht' p'r 7renda5 +e li!j paralel ieer4së apo t' sh)urt'r të li!jit paralele th(rr!es. !o +und t' shprehet s( +' posht'

ë qo5të se një ndryshim në ndjeshmëri për dy stimujve në të njëjtinraport, me!jithatë ndjenja e di5eren%ës së tyre metet i njëjtë .

Sa+e poh(+ 'sht' )'shtu de)0arat'n e +'posht+e

@ur dy stimujt janë të dy per%eptuar më të doët apo më të 5ortë se më parë, kështuqë di5eren%a e tyre duket ende si i madh si më parë për ndjesi6 në qo5të se keni pasur

për të ndryshuar dy stimujve në kushte të njëjta për të marrë ish 5uqinë asolute tëndjesi me anë të dy.

*e pyet!en se a ndrysh(+ ( p'r)ohsh'+ ( nd!esh+'r(s' a7so0ute t' n!'!t'n p!es'

nd!e< n!a e n!' a+enda+ent( t' nd!esh+'r(s' s' sa! t' d(-eren1uar t' )ons(deruesh+et' )rye!' +e t'5 )an' t' varur n,a ta5 'sht' n' n!' )onte)st natyror5 8'sht!a n'se n!'ndrysh(+ hap's(nor t' nd!esh+'r(s' a7so0ute5 d+th5 n!' d(-eren1' pre! nd!esh+'r(s'a7so0ute +(d(s p!es' t' ndrysh+e5 n!' shu+'00o!sh+'r( t' nd!esh+'r(s' s' tyred(-eren1(a0e t' )ons(deruesh+e t' )ryer +e5 )an' varur +7( ta dhe +e an' t' )'sa!trans-eron 8'sht!en e 0(,!(t ton' n,a p'r)ohsh+e +7( Hap's(nor. P!es't e ndrysh+e t'ret(n' )an' tre,uar n!' ndrysh(+ t' ndrysh+e a7so0ut dhe n!' nd!esh+'r( t' ndrysh+e

p'r dr(t'n. Go para0e0e nd!esh'+ n' )'t' dre!t(+M T' n!'!tat n,ar)esa !an' nd!er' n' p!es' t' ndrysh+e t' trup(t5 s( t' ndrysh+e t' v'sht(r' !o +und t' sh(het +e ato p!es' t' trup(t5 t' 1(0at nd(hen t' n!'!tat pesha s( e r'nd'5 dhe ndrysh(+ peshe dh'n'0eht's(shtM

*ua +' du)et se n!' pyet!e t' t(00a ndon!'her' !an' 7'r' t' 6arta ende +' pa) seata (sh(n n' +'nyr' t' 6art' u p'r,!(,! dhe ( r'nd's(sh'+5 por )a pyet!e the+e0ore.

$!o nu) 'sht' e d(s)utuesh+e5 n'se n' d(-eren1a t' p'r)ohsh+e t' nd!esh+'r(s'a7so0ute5 por ndrysh(+ n' nd!esh+'r( +und t' +7etet e n!'!t'5 a!o ,!(thashtu +und t'ap0()o!n' p'r d(vers(tet(n hap's(nor5 dhe anas!e00tas5 n' +'nyr' 6' )on-(r+(+et e)t(t t' -0as pas an'n e p'r)ohsh+e n' -avor t' e)(sten1's s' sa! n' an'n ehap's(nor5 dhe anas!e00tas5 pa +e,!(that'5 6' n!' +und t' sh+an,ur detyr'n p'r t'

provuar at' p'r t' dy!a pa0't s(do+os. N' p'r,!(th's( +und t' n,a v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t n' rrethana t' 1a)tuara5 !o t'



n!'!t'n ,!' +7( v0e-sh+'r(n' n' rrethana t' t!era t' +7y00ura +(r'5 dhe a!o +und5 pand!esh+'r( a7so0ute dhe d(-eren1(a0e n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e5 pra )udo5 enevo!sh+e )ushtetuese n,a natyra e tyre5 n,a n!'r(<t!etr( varet5 por edhe t' !en'rrethanat t' 1(0at nd()o!n' t' dy n' t' n!'!t'n )oh' rr(t!en ose vo,'0(+(n e5 n' +'nyr'6' a!o 'sht' e +!a-tuesh+e5 )'shtu 6' -a)t( 6' t' dy nu) !an' n' +'nyr' t'

)ons(deruesh+e t' varur n,a n!'r(<t!etr(5 !o s( arsye 'sht' p'r t' tre,uar se n!',!(th+on' +7etet )onstante )ur ndrysh(+et t!era5 s( ato ashtu s( edhe pa dhe )und'rn!'r( t!etr(t se +e n!'r(<t!etr(n dhe su7!e)t te ndryshuar n' t' n!'!t(n )upt(+ +e -!a0't' t!era5 6' e n!'!ta n' rrethana t' 1a)tuara t' vepruar 'sht'5 n' 6o-t' se a!o nu) 'sht')udo.

Ësht' e r'nd's(sh+e t' +os v' re ,!end!en e 0(,!(t 6' nd!esh+'r(a p'r t' dyst(+u!ve ndryshuar +e t' v'rtet' n' t' n!'!t(n raport5 Rua!t!a da00(+( nd!es( 'sht' p'rt' pr(tur +' pas. . &e t' supoo!+'5 p'r she+7u005 n!' n!'!ta st(+u0 ta)ohen dy p!es't' ret(n's n,a -(00(+( ( n!'!t' nd!esh+'r(s' a7so0ute5 dhe do t' )'t' arsye -(00(+(sht

7ara7art' per1eptohet n,a t' dy s( Tan( ndrysh(+( a7so0ut nd!esh+'r(s' vet'+ n!' n' p0us ose +(nus5 s(8 'sht' edhe du)e supouar v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t para0e0e5+en!'her' nd!en!a da00(+( n' +es t' dy t' 0(nd(n dhe )!o n' t' n!'!t'n +'nyr' duhet t'rr(tet +e rr(t!en e da00(+(t n' nd!esh+'r(s' a7so0ute5 s()ur +e )onstante Nd!esh+'r(ae dy st(+u0 6' te!)a0on n!' vend rr(tet5 +e,!(that'5 a!o +7etet )onstante p'r t' t!era.

T' ,!(tha pyet!et dhe rrethanat 6' !an' t' d(s)utuara )'tu n' 0(dh!e +e nd!en!at(ntens(ve5 t' ,!e!n' 7at(+(n e tyre n' +'nyr' t' 7ara7art' t' ,!er'. P'rs'r(5 +und t'

pyesn( po nd!ehet e dh'na +' t' 0eht' da00(+et ,!er(+(n )ur dhe )u ,!er(+et edh'na du)et +' ( +adh dhe 'sht' para0e0 PRNDJ ndrysh(+( vet'+ ( du)sh'+ n'

,!er(+(n +e ,!er(+(n vet'+ e du)sh+eM N,a t' ,!(tha tan( 6' do t' tre,tohen n' v(!(+5 p'r a6 sa p'rvo!a e -(tuar n' )ursaspa) )onte)st(n e d'sh(ruar dhe p0ot's(n' e d'sh(ruar t' pran(sh'+ p'r n!' t'

p'r,!(thsh+e5 t' th!esht' dhe t' 7u)ur p'r t' t' !et' n' ,!end!e p'r t' shprehurreu0tat(n. Por +und t' thuhet n' p'r,!(th's( se n!' var's( t' )ons(deruesh+e n' +est' nd!esh+'r(s' a7so0ute dhe d(-eren1(a0e p'r+es prov's n' v(!(+ t' 0(,!(t para0e0e'sht' +ohuar d(re)t n' -ush'n e testeve pesh'.

Prov's ( &(,!(t /e7er(t vet' du)et t' +os !et' n' ,!end!e t' )et' su)ses ndryshe se

n' 6as!en para0e0 t' 0(,!(t5 dhe )'shtu p'r t' th'n' n' so0(dar(tet +e )usht 6' t' !et'. P'r t' nevo!sh+e duhet t' ndrysho!' nervo('+ apo nd!esh+'r( a7so0ute n'rr!edh'n e e)sper(+enteve p'r sh)a) t' e)spo(+(t t' vahduesh'+ ose t' p'rs'r(turnda! st(+u!ve dhe +od(-()uar5 dhe )!o nu) du)et se n!' ( prov's ( 0(,!(t #e7er +7ar's(n' n!' sh)a00' n,a sh)a00' t' ndrysh+e t' a1ar(+5 n'se !o n' t' n!'!t'n )oh'Trans-er(+( ( n!'!t' n' e-e)t(n e 7rendsh+e apo n!' ot'r(+eve 0(,!(t para0e0e.

#n' e )ons(dero! )'t' ar,u+ent !o t' dre!tp'rdre!t'5 por p'r shu+' t'detyruesh+e. Nd'r)oh'5 )!o n'n)upton nevo!'n p'r !o +' shu+' )on-(r+(+e d(re)te5e 1(0a po 1(to! -o0,ends 8-ar' p'r +ua n' )o+and'n.

l( teste peshë.

N!' =9t,(,e dor'uar ser( test( @ershor dhe )orr() 3K?K4 =9 . K . A> 3A.=K>



0art's( (shte +e n!' dhe t' n!'!tat pesha )ryesore 8 3WWW ,ra+ dhe dy peshashtes' ? I >W dhe KW ,ra+5 e 1(0a u ndryshua n,a n!' d(t' n' t!etr'n5 n'n dre!t(+(n espe1(-()uara @Nen( K.4 rrethana nor+a0e5 p'rve8 )oh',!at!es t' ndrysh+e5 ,!at' s'1(0's n!' pesh' u ho6 dhe n' t' v'rtet' (sh(n )at'r her' +' e +'posht+e 0art's( 3 \ 9 5

35 95 ap0()uar > se)onda5 dhe A> 0artes( +e dor'n e t(! t' +a!t'5 sa +' shu+' +e dor'ne d!atht'5 pas( t' t!era t' 7'ra n' se1(0'n pre! )'tyre )at'r her' du)e n,r(tur n' se1(0'nn,a d(t't =9 ,!y)(+(t5 se1(0a t(00a -or+ues K . A> ?3K 0art's( p'r+7a!tura. Tan( v'n'se1(0a n' )oh'n n,r(t!en e > se)onda5 n!' nd!en!' t' -ort' t' 0odh!es dore n!'5 sepse

pesha )ryesore e 3 ),s )'tu duhe! )a6 shu+' )oh' p'r t' +7a!tur peu005 t' 1(0at n')oh't +' t' u0'ta 0art's(5 dhe +ad!e edhe +e dy se)onda I @t' 1(0'n un' shpreh(+(shtdre!tuar v'+end!en t(+e45 per1eptuar as,!'. @. $ap(tu00( K4 N'se tan( )!o 0odh!e )(shten!' e-e)t +7( d(-eren1'n n' nd!esh+'r(5 pasta! e )(shte at' n' nu+rat e duhur dhe pre!tyre rr!edh(n n,a G? v0erat5 t' 1(0at n' t' 'sht' +7a!tur )onstante ? 5 +asa e )'sa!o-erte nd!esh+'r(s'5 du)e e 7'r' at' t' per1eptuesh+e dhe +ad!e edhe )oh',!at!a e

e)a0t(+ t' shprehur n!' nd()(+ n' da00(+(n n' nd!esh+'r(n'5 sepse edhe !o +eshu+' 0odh!e ,esprter duhet t' +arr' n!' )oh' +' t' ,!at'5 por +' shu+' du)e rr(tur-u6(n' p'r t' p'r-unduar dhe p'r )'t' arsye t' pushuar se n!' +' t' sh)urt'r n!'. Pornd()(+( ( t(00' nu) 'sht' e 6art' n,a e)sper(+entet e +(a. Sepse un' +ora p'r+70odh(,!(th' )at'r raste )ryesore pas nu+rat e sa)t' r @p'r n 9W>K n' nu+ra t' ve8ant'4dhe +' pas5 d(-eren1a n' nd!esh+'r(s' propor1(ona05 v0er'son =9 G? n' Su++a p'rt' dy ?'s, dhe A> G? n' Su++a p'r 0e-ts dhe t' dre!tave5 n' t' ndrysh+e her'e)a0t(+5 e 1(0a 'sht' ,!(thashtu p'r tu the)suar se 8do ( her' p'r+(r's(+(t )at'r po a6shpesh )a -or+uar -(00(+(n dhe p'r-und(+(n e n!' d(t' ,!y6 94 .

94 nu+rat e v'rtet' r dhe v0erat =9 G? vahdo!' n' ta7e0'n e +'posht+e nu)'sht' )udo para0e0 +e n!'r(<t!etr(n5 e 1(0a tre,ohet n' @$ap. K4 )a arsye.

n 9W>K

N,r(t!a )oh' ` 3 9 >

r *a!tas ...... 3?>3 3?W 3>LA 3?>A

T'

dre!tat .........

3?A3 3?W9 3>K= 3??3

Su+ ...... =3W9 =WWL 9LL =WL

=9 G?*a!tas ....... 3?L.?WL 3A3.=3A 3??.93 3K=.=?=

T' dre!tat ..... 3L9.3? 39.3=L 3AK.L3? 3?.==

A> HD ....... =?3.AK> ===.>?? =9>.3KA =?K.ALW

$!o ser( +und t' +e prov' e)sper(+enta0e 0(,!( yn' a)on(sht sh'r7e!n' @1- .. Chap.K4. !o ( dha p'r)at's(sht n' Su++a p'r &. dhe R.5 dhe p'r 8do > or' pas n,r(t!esrre,u00 ton' -atur'n5 v0erat e +'posht+e t' =9 HD

n' ? v0er'n W.W> P >?>.=LL < < < W.WK < < <



L3=.A3=

Pra5 n' t' dy-(sht' ? dy-(sht' G?.

&e t' shu+ave n'n A> G? p'r+7an reu0tat(n e )ontra)tuar t' t' ,!(tha p'rp!e)!eve p'r t' 7'r' )'shtu 6' do t' )en( n' 6o-t' se )oh',!at!a e)a0t(+ dhe 0odh!e varur 7'r'

n!' ndrysh(+ n' v0erat e nd!esh+'r(s' d(-eren1(a0e5 da00(+( +' ( +adh nd'r+!et )oh's0art's( ` dhe > se1. pr(te!5 por v0erat A> G? !an' )'tu su7stan1(a0(sht t' 7ara7art'5 dheedhe p'r per(udhat e nd'r+!et+e nu) !an' shu+' t' ndrysh+e.

$y reu0tat -(ton n' pesh'5 se per(udha n,r(t!en ende nu) )a tre,uar -are pa nd()(+n' v0er's(+(n e peshave n,a vahduesh+e nd()on p q, )an' p'suar n' )'t' +'nyr'n!' ndrysh(+ t' ve8ant'5 sepse a!o (shte v0era +esatare e t' n!'!t'n ,!'5 s(pas @s. .$ap(tu00( K4 spe1(-()uar +'nyr'n e p'r1a)tuar n' ,ra+ s( v(!on

N,r(t!a )oh'*a!tas T' dre!tat

8 q p q

` se1 . L A.= < =.3 =35>L A.9K

3 se1 3=5W < 3L.>A >=.=K =.=W

9 se1. 395=K < 3A.WW =K5W? W.=A

> se1. < .L? < =.9K =.>= A.W>

$'shtu5 nd'rsa dy se)onda he6!en )oh' +e e +a!t' an(!e e t(! erstau-,eho7ene dor' p'r 39.=K ,ra+ sh-a6 +' t' r'nda se dyt' sh-u6(ohet5 a!o du)e! +' e 0eht' n' > se1.

Rr(t!a )oh' p'r .L? ,ra+. N' n,r(t!en dor'n e d!atht'5 ndrysh(+( tre,o( t' n!'!t(ndre!t(+5 por pa sh)uar n' ar-.

@jo nuk është e diskutueshme është e dukshme se vlerat e p si q. sekondë dhe 2 sekonda. !ritja kohë janë pothuajse të njëjta, me!jithatë, për )e%., ?he C se%. dryshojnë në masë të madhe. 8or kjo shpje!ohet me 5aktin se në se%. !ritjakohë duke n!ritur me një lloj jerks të shpejtë ndodh, li!ji është i krahasueshëm jo meekzaltim qetë në herë më të !jatë ekzaltim, me!jithatë, në C se%. $ ndjenjë të 5ortë tëlodhjes shkakton një mun!esë ashkëmatësie.

Reu0tat( ( +'parsh'+ u +arr' her' pas here n' n!' ser( e)sper(+entesh t' pun'suar p'r 6'00(+e t' t!era. P'r t' rr(tur nd()(+(n e 0odh!es n,a per(udha edhe +' shu+' sen' ser(n' e +'parsh+e n,r(t!en5 #n' )a+ 6en' )oh't e -und(t t' dre!tuara 6'00(+(sht

p'r )'t' 6'00(+ @n' !anar dhe sh)urt. 3K?L4 edhe n!' ser( n' rrethana nor+a0e @p'rve8 per(udh's e)a0t(+4 n,a I dy e+phases -ort' anandte. P'r -at t' )e65 )!o ser( )a+7etur n!' -ra,+ent n,a posht' anu,e7ende+ arsye por reu0tat( +er(ton )'t'-ra,+ent s( p'r-or1uar reu0tatet e arr(tura d()u t!et'r 1(t(+.

N' t'r's(5 )y -ra,+ent 'sht' ( sh6et'suar vet'+ 3A . n,re A> 3W9>5 shp'rndar' n'K d(t'5 se1(0a +e dy d(v((oneve t' A> p()at5 t' 1(0at !an' 7'r' vet'+ 8do d(t' pas t!etr(t

+e dor'n e +a!t'5 nd'rsa un' a)on(sht serv(1e)(t Ndrysho +a!t' dhe t'd!atht'. $(shte dy 8 ap0()uara 3?WW dhe =WWW ,ra+5 'sht' ndryshuar n' +es tyre pas dy d(t'sh ? (shte W.WA n'se t' dy 8 .N' dy d(t' rresht (shte (



n!'!t' 8 dhe ? ruhet por ndryshon n,a n!' d(t' t' t!era t' dy )ushteve e)sper(+enta0e+'posht+e

a4 )oh',!at!a e 8do 0art's( 3 (nterva0 t' th!esht' e dyt' +(d(s dy 0art'son dy-(sht' ?se)onda @n' )'t' rast her' a)onsh'+ nor+a0e4.

74 )oh',!at!a e se1(0(t th!esht' n,r(t!en e )at'r se)onda Nd'r)oh'5 +(d(s dy0art'son dy-(sht' = se)onda.

Pra5 n' 74 (shte )oha ,!at' s' 1(0's pesh' duhe! t' +7ahen peu005 )at'r her' p'r a6)oh'5 dhe )oha p'r t' pushuar n' +es t' dy (ta0() dy-(sht' n' tre,ues(t e = ; ? +' t'sh)urt'r se n' a4.

$y ndrysh(+ (shte p'r sh)a) se su)ses( 6' n' 74 p'r 8do d(t' prov' n!' her' shu+'t' -ort' @natyr(sht5 n' 8 I =WWW edhe +' t' -ort' se ne 8 I 3.?WW4 nd!en!'n e 0odh!esn' dor' n,r(t( ndodhur5 e 1(0a nu) (shte rast( a4 . Por dh'n' ende 7ash)ua 74 n!'dh(+7!e n' ra!on(n shpret)e5 d(s( n' d(t't e para t' e)sper(+ent(t5 8-ar' arsye (shte , 6'

t' )u-(o!' veten 8do d(t' t' 9 departa+ente @6' un' e t' 1(0(t p'rndryshe ,!(th+on' Kn' 39 n' vend4 dhe t' re!a +e 8do 7<,!y6 d(t' t' t!era dhe (shte +' > a6 e -ort' =4 seun' ser(o(sht 8o( t' dy departa+entet 7'!n' t' pa+undur'n p'r t( dh'n' -und asa! 6')a pen,uar +ua p'r t' vahduar +' te! ser( e)sper(+entesh. P'r sh)a) se (shte 6'00(+((+ p'r t' p'rs'r(tur +e +etod'n e dre!t' e as)u!t dhe e(hnd(,e+ dhe t' pa)t'n3 3 \ 9 +ua! vahdo!'.

=4 $!o dh(+7!e ,!at( p'r d(sa !av' pas( t' ,!at'5 )'shtu 6' )a+ +arr' vet'd(savantah t' p'rhersh'+. N!' suva +ustard' du)e! t' sh'r7e!' edhe )und'r

t(!.

Tan( un' !a+ du)e )'r)uar p'r n!' p'rvo!' t' ,!er' n' 3W9> n,re aspa) (+!a-tuesh'+ p'r t' !ust(-()uar n!' reu0tat shu+' t' s(,urt5 dhe n' ve8ant(5 n'-ra)s(onet e )'t(! nu+r( p'r asn!' s(,ur( t' )'r)uar n' 6o-t' se5 +e,!(that'5 n' v(!(+do t' sh(het se 8 3?WW5 n!' ep'rs( e G? 'sht' n!'45 nd'rsa 8 =.WWW p'r 74 at!e5 dhen' reu0tatet e p'r,!(thsh+e t' G? n!' d(-eren1' t' vo,'0 n' +es t' n!'4 dhe 7 ndodh45+e,!(that'5 n!' da00(+ shu+' t' -ort' 0odh!e u hv(00ua5 ( 1(0( n' da00(+e t' +'dhat' hp shprehur5 )'shtu 6' !u nu) +und t' nd()o!' n' 0odh!e n' nd!esh+'r(n'

d(-eren1(a0e edhe h !a. #n' e prano!5 sepse )!o +und t' 7'het pa n!' shu+' t' -uss(ness )'tu5 t' ,!(th'spe1(-()(+et e nu+rat r 5 n,a e 1(0a p'r t' n!err' reu0tatet.

n I A> n I 9?A

r 3 r 9 r = r > Su+ r

8 I 3?WWa4 ?9 >A ?K >? 9W3

< < < "4 ?9 =L >K ?3 3LW 8 =WWW ?? >= ?3 ? 9WA



a4

< < < "4 >A A3 == AW 9WW

Tan( !u +und t' sh(hn( edhe pse5 se )'tu 74 n' shu+'n e v0erave r s( n' 8 I 3?WWs( 8 =WWW n!' +' t' vo,'0 r !an' s( n!'4 por )!o do t' varet n' 8 I =WWW vet'+ n'

rr(tur !asht'a)on(sht n,a nd()(+( ( 0odh!es p, dhe 00o,ar(t!a +und t' !et'+!a-t G? +' ( +adh p'r 74 s( n!'4 8 =WWW5 sh(h.

N' -a)t5 ne ,!e!+'5 )ur +e an' t' 00o,ar(t!es s' ta7e0's the+e0ore s(pas rre,u00ave t'1a)tuara5 t' )rye!n' v0erat e +'posht+e @sh(h )ap(tu00(n K ..4

> G? > hp > hq

8 35?WW a4 9=>AW 9A

< 99>

< < < "4 3K.KL ?W9= < 9>W? 8 =WWW a4 9?.==? 3A>L =KW=

< < < "4 9.W3 < 3K.=9 >K93

Shu+a e a4 >K.L? L=? 3WL

Su+ 74 >?.L?W < 3=.=W> 9>3

*e pa) -!a0'5 pasta!5 v0erat s(00en 2G? n' e)sper(+entet +e dhe pa 0odh!e t' r'nda >K.L? ; >?.LWW e 1(0a dev(!on +' pa) se do t' )(shte 6en' e +undur n,a t' papr(turat

t' pa7a0an1uara. Nd()(+( ( p )a n' 8 3.?WW hu+7ur pa) n,a 0odh!a e pos(t(v(ty n' 8 =WWW5 por +e p'rvo!' n,a 0odh!a shu+' +' t' -ort' n!' ar- +e-or1' ne,at(ve. Nd()(+( ( q 'sht' )udo ( vo,'0 n' )rahas(+ +e ? dhe p, p'r t',!(dhur vendos+'r(a e t(! d(sa t' s(,ur(s'.

N' dy e)sper(+entet e +'parsh+e5 0odh!a (shte vet' sh)a)tuara n,a )oh',!at!a,!atur 0art's( e peshave n' e)sper(+ente. Dy ser( t' t!era t' ,!at' dhe t' 0odhsh+e ee)sper(+enteve 6' )a+ 7'r'5 )u (shte e sh)a)tuara n,a 0odh!a parapra). E para ( )adh'n' ndoshta p'r sh)a) t' n!' shtes' e +'vonsh+e p'r p'r1a)t(+(n -a)t nu)reu0tate shu+' vend(+tare nd'rsa e dyta 'sht' 6' t' )ons(derohet s( n!' )on-(r+(+

t' 1a)tuar t' 0(,!(t ton'. E para n,a )'to ser( @!anar<+ars 3K?A45 ( 1(0( ,!(thashtu ende )(shte ndon!' 6'00(+t!et'r se sa p'r t' de)0aruar nd()(+(n e 0odh!es5 (shte n!' dor'5 s(do+os du)e +e +a!t'dhe t' d!atht'.Pesha )ryesore 8 (shte vahd(+(sht 35WWW ,ra+. Peshat shtes' ? !an'ap0()uar 8do d(t' ?5 3?5 9W5 =W5 >W5 AW ,ra+. 9 d(t't e e)sper(+ent(t5 se1(0a +e A>W

p()at5 n,a t' 1(0at A> n' se1(0'n ? v(!n' +e +a!t' dhe t' d!atht' +e sa +'shu+'. Se1(0( n,a ? ?'s -or+uar n,a ser(5 d(t'n e -und(t t' departa+ent(t por 6' n,a ?n' 9 nu) 'sht' hytur5 dhe p'r )'t' arsye d(sa ?'s !o a6 shpesh -or+a p'r-und(+taredeparta+ent( se t' t!er't5 )'shtu 6' nu+rat e test(+(t !an' u0ur +e propor1(on s()ur

se1(0( ? +e Dre!t'n s( *a!t's K her' n' p!es'n e -und(t t' A> p()at e )(shte -or+uar5dhe n' )'t' +'nyr' Nu+r( KW d(t' )(shte sh6et'suar.



Pas 8do d(t'5 A>W -0a) e)e)utuar n!'r( pas t!etr(t5 'sht' 7'r' ,!(th+on' n' t' n!'!t'nd(t' n' 7ot'n t!et'r p'r t' 1a)tuar5 n!' 0odh!e e -ort' e ar+'ve5 dhe tan( shtuar n!'se)s(on shtes' t' A> p()at5 e 1(0a 'sht' ,!' t!et'r ve8se n!' p'rs'r(t!e t' departa+ent(tt' -und(t t' A> +e p'rdorura -und(t ? (shte 6' t' 7'het da00(+( n' +es t' dydeparta+enteve5 e para pa t' dyt' p'r t' 7'r' n!' )rahas(+ pas 0odh!es. $'shtu @du)e

supouar redu)t(+(n e +'s(p'r+e4 p'r se1(0'n pre! K ?'s K departa+ente +e A> p()at+e 0(dh's( dhe sapo 'sht' +arr' +e a6 shu+' t' dre!te n' ,!end!e t' 0odhur p'r)rahas(+e +e p'r)at'se +en!'her' para se t' departa+enteve 0odh!e rro,'tar. P'rve8)'sa!5 reu0tatet e departa+enteve n' shtet t' 0odhur +und t' )rahasohet +e reu0tatete t' ,!(tha departa+enteve5 t' 1(0at t' +arra n' t' n!'!t'n d(t' e)sper(+enta0e para0odh!e.

*'nyra n' t' 1(0'n 0odh!e 'sht' )ryer v!en n,a un' +' n' ho00's( n' raportet e. So1sa)sone. P'rsh)ruar 3K? S. 33= --.5 N,a )'to teste 0odh!e u,0e(1hu testeve st'rv(t!en' su7!e)t(n e -or1'n e +us)u!ve (sh(n 6' un' )a+ )o+un()uar at!e >4 . $'tu +!a-ton

t' thuhet se dy pesha t' 8o!' 8do !an' +70edhur n,a rreth L paund (n8 Pesha )a6shu+' )oh' n' 7are n,a po(1(on u0ur +7( )o)'n e t(! dhe e u0( p'rs'r( der(sa stud(+(+' te! (shte e pa+undur n' 7are a!o 6' n' e1ur(n' e e)sper(+enteve pasuan n,a

per(udha +' t' ,!ata dhe +' t' ,!at'. do 0art's( ,!at( 3 se1.5 do vo,'0(+ n' 3 se1.P'ra-'rs(sht n!' +(nut' pas 0')und!e t' )a0uar5 ,!at' t' 1(0(t e)s(t(+ reu0ton

p'r,!(thsh+e t' hedhur posht'5 dhe n' )oh' u nu+'ruar pu0s(n5 un' +en!'her'vahdo( t' p'rs'r(s' se)s(on(n e -und(t.

>4 Ndoshta )a d(sa (nteres )ur un' n!o-t(+ se pro,res( ( -ort' ( ushtr(+(t5 ( 1(0()(shte +7'shtetur n' ato a)t(v(tete t' 0(stuara !anar<+ars 3K?A ser( prov' n' r(<+arr!en e 0artes( +7( dy d(t' +e radh' n' tetor 3K?K tan( pas asn!' ushtr(+)(shte ndodhur5 (shte hdu)ur du)sh'+. Ser( +' par' )a -(00uar +e nu+ratn,r(t!en 3W> dhe 39K n' dy d(t't e para t' test(+(t5 dhe rr(t su)ses(n s(+a)s(+u+ p'r AL9 n' tetor 3L dhe 9W 3K?K e)sper(+entet !an' +arr'respe)t(v 399 dhe 33K p'r t' n!'!t'n +'nyr' pun's.

$'tu 'sht' de)0arata e v0erave v(!on G? n'n )o0on'n për shtet(n 0odhur5 n'n dhe n'unear(ed th!esht 00o,ar(tur n,a departa+ente5 t' 1(0at ,!(th+on' ( parapr(n'

opera1(on(n 0odh!e5 n'n n,a t'r's(n' e 8do d(te para test(t 0odh!e t' ,!(th' rr!edh(nn,a -ra)s(onet +e n A> da00(+ +(d(s )at'r raste )ryesore ?4

G?

?*a!tas T' dre!tat

u z u z

3? 9K?> 9>> =KLW >W>> 9LK> >K99

9W >KWL ==>L >L= ?ALK >==> ?KW3

=W 33 A?W >>WW ?L= A K9==>W KLKW 3W.>K? 33.3WK LW?9 3=W?> 33.AL=



AW 3=WL9 39.=?9 33.>A> 39339 3>.W?A 3A.>W

Su+ =A.LWA =?9W= =?.KLL =K.>LL >9.>W> >.W3L?4 Edhe pse )!o ser( )ryes(sht p'r t' hetuar nd()(+(n e +adh's(s' s' ? u

pun'suar5 por )a shu+' +' pa) t' dh'n' reu0tate t' rre,u00ta pavar's(sht n,a

+adh's(a5 n' )'t' dre!t(+5 s( ser( t' t!era +' t' vo,0a5 8-ar' +und 0odh!e(nterpon(erten (sh(n 7orh(t n' vetvete por !ap(n v0erat 7a' të tilla të t'dre!tave n'5 p'rve8 ? 3?5 tun(n, shu+' e +(r'5 d+th ? v0erat

propor1(ona0. Du)e pasur parasysh5 se p'r t' vo,0a ?'s n' t' ,!(tha vet'+ p'rshu+' t' +adh nu+ra prov' s(,ur(n' e reu0tateve pr(tet.

7r(tur reu0tatet +' posht' p'r+70edhur s( p'r-und(+(sht reu0ton n' )ons(derat'5ne shoh(+ se n' t' +a!t'5 v0erat e G? dhe p'r )'t' arsye h the07 ( 7ara7art' +e dhe pa0odh!e !an'5 nd'rsa +e t' dre!tat !o vet'+ n' arr(n5 por t' ,!(tha v0erave (nd(v(dua0e

@+e p'r!asht(+ t' ( n' ? 4 n!' shu+(1' e v0erave n' >W5 ( 1(0( 'sht' padysh(+shu+' e +adhe për ne n'n u dhe )thehet. Dhe )an' v0erat n'n këto t' dre!ta n'shu+' +' tep'r pesh' se sa t' +a!t'5 sepse ata !an' e ?'s a-'r p'r t' tre,uar

propor1(ona05 s(8 )'r)ohet nor+a0(sht5 nd'rsa !an' +!a-t t' parre,u00ta n' t' +a!t'5 e1(0a tre,on nd'rhyr!e t' -ort'. N' ve8ant(5 v0erat p'r !an' n' n' t' +a!t' ? =W dheAW padysh(+ shu+' shu+' t' vo,0a5 t' dy n,a )rahas(+( +e v0erat e t!era

posht' z n' t' +a!t' se sa n' dor'n e tyre p'r)at'se t' d!atht'5 dhe e +7y00 at'5 pasta!tre,on G!(thashtu n' t' +a!t' për të +7(ot'ruar n' t' ,!(th' u dhe . Pranda! da0(nhe)urudhor n,a )'to e)sper(+ente pothua!se s(,ur(. se da00(+( n' nd!esh+'r( p'r

peshat 'sht' p'r+(r'suar n' +'nyr' +odeste n,a n!' opera1(on 0odh!e t' shtyr' sa +'shu+' t' !et' e +undur.

Nd'r)oh'5 ndrysh(+( du)et n' 0(dh!e +e 0odh!e t' +'parsh'+ t' -ort'5 por !o n'+'nyr' t' )ons(deruesh+e5 +ad!e edhe du)e pasur parasysh at' 6' 'sht' e +a!t'58-ar' ser( +'parsh+e raportuar dhe ser( e +'posht+e !an' t' 6art' t' +!a-tuesh+e

p'r t' +os shty!' at' p'r n!' +' von' t' ver(-()uar n'se n!' rrethan' e +es+e +und t'.

Por s' par( a!o nu) do t' !et' pa (nteres5 +ad!e edhe n' )'t' ser(5 v0erate p dhe q spe1(-()o!'. ta (sh(n n' +es t' testeve n' t' ,!(th' ?'s n' ,ra+

8 ;

*a!tas T' dre!tat *a!tas T'dre!tat

< 3?.3? .KK < 3.?W W.9W

u < 93.A < .9K < 3=59= < 9.=

z < =?.K3 < 3=.L9 < 3>.AL W.9

Pas )'sa!5 nd()(+( ( p n' tran(1(oneve n,a t' z n' t' +a!t' t' 9W5AA5 +e t' dre!t'n p'r 93.KW ,ra+5 )'shtu 6' n' t' dy n' +'nyr' t' )ons(deruesh+e +e t' n!'!t'nshu+'5 por 'sht' rr(tur n' t' dre!tat 7a' t' p'r+7ys!a n' )upt(+(n ne,at(v5 at' t'



>=> L59? >A= LW5?

>=K >59? >3 LA.?

>=L ?5K >K= L=5A?

>>W KK59? >K K9.?

Su++a=WWL

?K5>L =9AW A3L5A?

Pas )'sa! ( p'r,!(,!e! p'r d(t' +e +' t' u0't r n' +es

r >9L5L5 (+pu0s K35L9

dhe p'r d(t' +e +' t' 0art' t' r

r >A?55 (+pu0s KK5?9

Te+peratura +esatare e d(t't e para ,!at' per(udh's s' v'h,(+(t (shte 3? _ C. 935 e

-und(t 3A _ C.A4 Nu+rat e sa)t' !an' -o0,ends p'r t' ,!(tha )at'r n,!ar!eve t' +'dha dhe t',!(tha pes' ?'s n' t' n!'!t'n d(t' shtuar. 4 /0erat )onta7'0 t' nu+r(t pu0s tra(+n,a 6endra 7ara(+ dhe -a)t( se nu+r( ( pu0ses p'r1a)tohet p!es'r(sht n,a n!'a)u' n,a d(sa +(nuta dhe t' redu)tuar n' 3 +(n. do.

"a' t' p'r7ash)'t se nu+r( ( rasteve nu) 'sht' ( +adh sa p'r t' s(,uruar

reu0tat(n por 7e,at( n!' su)ses t' t(00' n' ser( e +'posht+e reu0tat(n e +'parsh'+5s( un' 1(to! +' posht'.

S( reu0tat ( rresht(t t' +'parsh'+ n' 0(dh!e +e 8'sht!en e 0(,!(t ton' nu) (shtevend(+tare5 )'shtu 6' un' u )thye n' n!' t!et'r re0at(v(sht t' ser( e)sper(+entesh +edhe pa 0odh!e n'n n!' -or+' t' ndrysh+e @n'ntor 3K?K4. Ishte n!' 3A<d(t'5 ose5 +e

p'r-sh(r!en e d(t've pa ,!y65 pas( vet'+ n!' d(t' u 7'n' n' e)sper(+ente t' t!era5=9t,(,e ser( +e dy duar e e)sper(+enteve. 8 3WWW5 ? AW ,ra+5 rrethananor+a0e. Nu+r( ( p'r,!(thsh'+ ( 0art's( 3A . 3W . A> 3W9>W. 0odh!e 'sht' 7'r' )'tu+e n,r(t!e t' n,ada0t' t' peshave t' r'nda n' 7ot'n t!et'r p'r t' tre,uar +'nyr'n n'

+'nyr' 6' n' 0odh!e shu+' t' 0art' nu+r( pu0s(n por pa )rahas(+ +' pa) rr(t!e se n'ser(n' e +'parsh'+ opera1(on( 0odh!e 'sht' ap0()uar !o vet'+ p'r t' dy )rah't s'

7ash)u5 s( n' rresht(n e +'parsh'+5 por edhe p'r n!' an' t' se1(0(t )rah vet'5 dhe)rahasuar reu0tatet. T'r's(a up ( e)sper(+enteve (shte )!o.

N' 8do d(t' n' +'n,!es ,!y)(+(t A> e)a0t(+ (shte5 pas nu+'r(+(t uvor(,er (+pu0sn,a 3 +(nut' ] +e > departa+entet dy duar -(00uar n' pu0s(n p'rs'r( nu+'ruara p'r 3+(nut'at'her' vet'+ n!' )rah 0odhur dhe pasta! dy d(v((one dy duar e A>5 n(ve0(+!a-t s( +' par' a-at 0odh!e pasta! )rahu t!et'r +!a-t t' 0odhur pasta! pun'suar dydeparta+ente dy duarpasta! 0odhur t' dy duart s' 7ash)u5 dhe p'rs'r( t' pun'suar dydeparta+entet e t(00a. Pas 8do se)s(on )a 6en' ,!(th+on' pu0s(n5 por vet'+ 8do her't' nu+'ruara n,a ` +(nuta5 dhe e 7'r( nu+rat nd'rvepr(+(n e rasteve vet'+ para



0odh!es s' re5 n' +'nyr' 6' t' dy departa+entet e 0(dhura pas 8do 0odh!e nd'rpr(tetvet'+ n,a ` +(nuta (+pu0s nu+'r(+(n.

N' t'r's(5 pra5 )at'r departa+ente !an' tra!tuar 8do d(t' +e A> pa 0odh!e5 A t' pun'suar n,a 0odh!e. > para 0odh!es (sh(n par(5 0odh!e dy dy duar pas p'r-und(+(t t'8do d(te test(t n' +es t' dy hy!n' n' > departa+ente pas 0odh!es s' n!'ansh+e. $!o u

ndryshua n' +'nyr' t' t(00' 6' n' 6o-t' se n!' d(t' e par' u 7' ( 0odhur n,a e +a!ta5)!o ndodh( test(n t!et'r d(t' +e t' dre!t' +e t' dy )rah't.

Interva0( +(d(s 0odh!es dhe -(00(+( ( n,r(t!es s' en've t' (shte ,!(th+on' vet'+ n!'+(nut' e ,!ys+' pa,esa pu0s( +e d(sa se)onda +' shu+' p'r t' v'n' 0ar, pesh'n 8o!'ose pesha t' 8o!' dhe )a0(+(n p'r en't. &odh!e vet' 'sht' )ryer s( +' posht'.

N' (n8 n!'ansh+e 0odh!e Pesha (shte n!' peshe p0u+7( t' L 07s. N,ada0' n' 7ana) p'r > se1. N,a po(1(on u0ur p0ot's(sht n' 0art's(n' hor(onta0 sup dhe n,r(tur p'r >se1. #0ur p'rs'r(. $rahu u 7'r' p'r veten t(+e nu)5 shtyhet anash. $!o u p'rs'r(t der(

ashensor nu) )a sh)uar pasta! (shte ` +(n. pau'5 dhe p'rs'r( 0odhur der(sa a!o nu)(shte a6 e ? her' +e radh'5 se1(0a +e +(n `. nd'r)oh'. $y ? 0odh!e @-ra)s(onet4 #n'+endo! s( n!' 0odh!e t' vet'+ opera1(on. N,ada0's(a e n,r(t!es )(shte p'r 6'00(+ p'r t'rr(tur nu+r(n e pu0ses pa)5 p'rs'r(t!en5 p'r t' p'r+70edhur n' 0odh!e. Nu+r( (e)a0t(+ t' +undsh+e +or( )'to pes' -ra)s(onet e tyre 0odh!e 0odh!e n,a opera1(on(

p'r sh)a) t' 0odh!es a)u+u0ues5 e -ort' n,a ( par( 6' t' dyt'5 vet'+ pa) n' -ra)s(onete +'posht+e. *a!tas +und5 s(do+os n,a -(00(+( ( ser( t' test(t n'5 n' +'nyr' t')ons(deruesh+e +' pa) n,r(t!e t' )ryer s( t' dre!tat5 por (u a-rua n' rr!edh'n e ser(s'test(t ,radua0(sht t' t(! 7'r' edhe ndryshe 0(,!(n pra)t()'. &odh!e e n!')ohsh+e e t' dyar+'ve t' ,!(tha ndodh( n' t' n!'!t'n +'nyr' s( n!' )rah5 vet'+ dy peshat e L 07s.Jan' +70edhur ,!(thashtu. ' +a!t' (shte +' ( do7't se t' dre!tat n' +'nyr' (sh(n0art's( +e t' dy )rah't ,!(th+on' vendos'+ syn(+(n du)e (nvestuar )ryes(sht 0odh!en,a e +a!ta dhe !ap(n nd!en!' t' +en!'hersh+e.

!o +und t' )et' ndon!' (nteres p'r p'r1a)t(+(n e )ushteve n' )'to5 shu+' n'+'nyr' s(ste+at()e dhe n' t' ,!(tha d(t't e )rahasuar e)e)utuar5 0odh!e v're!tur5 un',!(thashtu )an' +' posht' rast(n p'r d(sa (n-or+ata n' )'t' dre!t(+. *e,!(that'5 a!o 6'n' the07 ( ta)on )'tu5 8do opera1(on( t' n,r(t!es s' an(!eve 'sht' vet'+ se 0odh!e

p'rs'r(ten n' se1(0(n pre! tre opera1(oneve 0odh!e d(tore ? her' +e +(n `. Nd'r)oh'5

dhe ` +(n. S(pas -(na0e u pa1ed. G!(thashtu5 un' ende n!o-t(+ dh'n' a0ternuar n,ad(t't e 0odh!es u )ryera par' +e t' +a!t' dhe t' d!atht' 6' 0odh!a e n!' )rahu t'shprehura asn!' e-e)t pa)'suar n' nu+r(n rr(t!en e pesh's s' r'nd'5 e 1(0a @rreth 39+(n. *' pas4 'sht' +arr' +e ar+' t' t!era du)e rr(tur nu+r(n e +esatares s' pesh'sr'nd' do0( ( n!'!t'5 +und t' !et' ( par( apo ue(t 0odhur e )rahut5 dhe se nu+r(n,r(t!en e dy peshave t' r'nda p'r 0odh!e eventua0 t' n!')ohsh+e t' t' dy ar+'ve(shte vet'+ pa) +' e vo,'0 se sa n' 0odh!e e vet'+ n' )rahun e +a!t'

N' 0(dh!e +e )ushtet (+pu0s v'h,(+et e +'posht+e se nor+a (+pu0s 'sht' rr(tur+en!'her' n,a tendos!e e -ort' -(()e5 'sht' n!' sh)a) ( n!ohur por e 8ud(tsh+e (shte

+ua5 dhe +ua +' du)et !o pa (nteres se sh)a)tuar n,a tendos!e dhunsh+e rr(t!enor+' (+pu0s n' d(sa sh)a00' -orterstre1)te edhe n,a d(t't e)sper(+enta0e t' 0(r'5 pranda! (shte ,!etur p'rs'r( n' d(t't e test(t para e)sper(+entet5 6' )!o rr(t!e e



p'rhersh+e ,!at' +ua!(t e)sper(+enta0e u dhe 6' ata t' ,!at' pas p'r-und(+(t t' ser(s'test(t5 shu+' ,radua0(sht u0!en5 vahduesh'+ pranuar.Ishte )!o5 n' rr!edh'n e ser(

prov' para syve5 ,!(thn!' e +' shu+' rr(t!en e nor+'s (+pu0s5 n!' arsye )ryesore p'r+ua n,a vahd(+ 0ar,'t edhe )'to teste 0odh!e5 6' un' e )(sha +enduar +e d(sa+od(-()(+e. Pa) )a+ 7esuar se a( +und t' to0ero!' n!' rr(t!e t' +'te!sh+e n' pu0s(n

pa d(savantah5 -(00uan t' nd!ehen s()ur )o)a (+e t' (shte su0+uar n,a vepr(+et edhunsh+e 0odh!e se un' at' 6' nu) t' +re)u00( e +adhe (shte sepse ,!a)u shtyr' -ortn' )o)' )a 6en' n' n,r(t!e -und(t +und(+sh'+ 8do opera1(on5 dhe )!o ( ta)on +ua

pas( n!' (sh<vua!t!et e p!es't +' t' do7'ta5 nd'rsa ,!(r( (+ shu+' e sh'ndetsh+end!er' asn!' d(savantah. $!o n,e,r(--ense(n e )o)'s u ,!et n' n!' nu) )a s( 6'00(+t' )ara)ter(ohet nd!en!at5 dhe d(sa t' -(tuar pre! Ohren7rausens n' t' 1(0'n un' vua!n'a)on(sht5 por nu) )(shte asn!' paso!' t' 6'ndruesh+e5 pas( ser( e e)sper(+enteve )a6en' vendosur.

Rr(t!a ,radua0e e nor+'s s' e+r's ,!at' ser( prov' (shte tan( n' 0(dh!e +e n!' rr(t!e

,radua0e n' r nu+rat e duhura n' )at'r departa+ente 6' ( parapr(n' opera1(on(n0odh!e n' d(t't e test(t5 por p'rs'r(5 !o shpesh por +!a-t 6art' n' n!' var's( t'nd'rs!e00'. Sepse pas( t' vendosn( teste nd!esh+'r( +e pesha p'r d(sa v!et5 )!o nu)+und t' 7'het o7!e)t ( n!' pro,res(t t' ushtr(+(t.

$'tu 'sht' edhe hart(+( ( nu+r(t pu0s +e nu+rat e sa)t' p'r 3A d(t't ee)sper(+ent(t ser( a)tua0e prov'5 e ndar' n' dy -ra)s(one I5 II. Shtuar ende nu+rat p'rshtat' ( p'r)ohsh'+ dhe dy d(t't pasuese t' e)sper(+ent(t5 ( 1(0( n' aspe)t(n e pu0s(ndhe t' pun'suar para 0odh!e > departa+entet e test(+(t +e ato t' ser(s' 3A<d(tor !an'shu+' t' n,!ash+e5 por n,a 0odh!a e post u pun'sua n' -or+a t' t!era5 dhe )ryes(sht

vet'+ n!' or(ent(+ parapra) dhe retrospe)t(ve5 pranda! reu0tatet !an' -(tuar pas0odh!e nu) -o0,ends p'r+endur. N' dy d(t't e para t' shtat' pu0s(n parapra)e prov'

para 0odh!es 00o,ar(tet th!esht5 por nu) 7'n' p'rp!e)!e p'r t' e)a0t(+ en't p'r t'testuar nd!esh+'r(. $orre)te rastet r !an' s( ,!(th+on' t' p'r+70edhura n,a t' )at'rrasteve )ryesore.

/ !itë paraprake eksperime"tale.

DataPu0se para

0odh!er Hn 9?A4

Tetor 3L K.? asn!' a!et.9W < K?.? asn!' a!et.

Tetor 93 KL59? 3?>

9= < L3.? 3??

9? < L.? 3A?

9 < 3W9.? 3?9

9L < K3 3?=

*!etet L9.=? 3??.K

16 !itë kryesor pro&ë.



I II

DataPu0se para

Er+d.r

Hn I 2/Data

Pu0se paraEr+d.

rHn I2/

3 n'ntor L 3?K 3 N'n KA 39= < L=5? 3A= 3L < 3WW.? 3LL

? < 3W=.? 9W> 93 < KL.? 3K

< ?.? 3KW 9= < L>.? 3L3

L < L 3AL 9? < 3W=.? 3LK

33 < K.? 3A? 9 < 3W9.? 3

3= < L3 3 9L < L> 3L3

3? < L? 3K= 3 dh!etor 3W 3K=*!etet L95?= 3>5L *!etet L53L 3KA.3

2 !itë pas#ese e eksperime"tit .

DataPu0se para

0odh!er

Hn I 2/

=dh!etor

LK 3?

? < 3WW.? 3WDu)e +arr' +esataren p'r shtatë +' t' vo,'05 K t' +es+e dhe K v0erat +' t' 0artat' r +e pu0ses p'r)at'se5 e )a @7ash)'n,!(tur te+peratur'n +esatare e)sper(+enta0e4

r impuls 3emp.

3?.3 L=.3 3A.A _ C.L?.? 3A. 395L _ <3L3.3 LA. 3A.9 _ <

Pas ? dh!etor5 )u 0odh!a e -und(t u hv(00ua5 un' nu) )a+ nu+'ruar pu0s(n p'rs'r(

der( sa un' -(00o( n!' ser( t' re t' e)sper(+enteve pa opera1(oneve 0odh!e +' 3Ldh!etor5 pra5 n' n!' dhe dy duar +e 8 9WWW dhe =WWW ,ra+'5 e 1(0a reu0tatet @sh(hF(,. Chap. L4 !an' tre,uar. $ur un' tan( )'tu @dhe n' rresht(n t!et'r4 p'rs'r( para

pu0s(n dhe sh6yrtohet pas )oh'n e test(+(t t' 8do d(te5 un' ende ,!etur n!' sh)a00' !asht'a)on(sht t' 0art' (+pu0s5 pavar's(sht n,a ? . )(shte der( +' 3L dh!etor5 pa p'rp!e)!et e nd'r+arra ndon!'her' +7a!'. $!o -re)uen1' rr(t pas ( n,ada0sh'+5 por5n' +es t' K d(t've t' vahduesh+e5 pra )a vepruar s( n!' +!et para dhe pas e 0arta t'an(!es5 n' )o+po(+et e K d(t've s( v(!on

Pu0se Te+p.

3L Dh!etor<dh!etor 9A3W>53A K4 3 _5 3AC.

9 < < = !anar 3W3533 3A _5 K3 <



> Janar < 33<LK5L 3? _5 >L <39 < < 3L<LK5K 3A _5 >L <9W < < 9<KL5>A 3K _5 3W <9K < < > sh)urt K5K 3 _5 3K <

K4 t' p'r-sh(!n' nu+rat e K d(t'sh(nd(v(dua0e. L95? 3WL.? 3W=.? 3WA 3W 33=.? L 3W>

G!(thashtu n' )'t' ser( e e)sper(+enteve tre,uan su7se6uenten n!' p'r+70edh!e t'nu+rave (+pu0s p'r 3A +' ( +adh dhe 3A nu+rat +' t' vo,0a -(tuese5 t' +arra s'

7ash)u +e )ushte t' )rahasuesh+e e)sper(+enta0e5 n!'5 +e,!(that'5 vet'+ n!'avantah t' vo,'0 p'r nu+rat +' t' +'dha (+pu0s G!e,!'s(sht5 n' t'r's( @p'r n K3L94

r a&. N#mri

P#lse

?=9 LA5KKA3> LK53K.

Pas )'sa!5 )a d(sa )orre0a1(on +e rr(t!en e nu+r(t +' du)et r +e rr(t!en e nor+'s(+pu0s t' pa)t'n shu+' t' n,!ar'.

E ,!(th' )!o pason re-erohet vet'+ p'r 3A d(t't )ryesore e)sper(+enta0e t' ser(s'5 e1(0a tan( na ' par'. Sh)a00a (+pu0s para dhe pas )at'r t' par'5 n,!ar!e e +'parsh+e0odh!e5 departa+entet e test(+(t n' +'nyr' t' ve8ant' e ,!et( veten pothua!se t' n!'!ta5

p'r)at's(sht n' Su++a p'r 3A d(t't e para 3?35?5 pas 3?3K +esatar(sht para L>5K>5 pas L>5KK5 )'shtu pra n,r(t!es s' orend(ve t' 3 )(0o,ra+. Pesha shprehur asn!' nd()(+n' pu0s(n.

I+pu0s +en!'her' pas tre5 n,a dy departa+ente t' ve8anta )'r)(+ore5 opera1(onet0odh!e @` +(n. N' 3 +(n. redu)tuar4 (shte +esatar(sht

Pas 0odh!ess' par'

pas 0odh!esdyt'

pas = 0odh!e

N' I. 3WW.> 3WA.? 339.3

N' II. 3WK 3W?.3 33?.>

Pranda!5 )a pasur @s( n,a )rahas(+( +e ta7e0'n45 rr(tur pu0s(n pas 0odh!es s' par' t'oper(+(t vet'+ rreth K der( n' 3W pa) +' shu+' p'r ,od(t!e n' v(!(+ )und'r shtet(t

pa0odhur5 pa)5 n'se ndon!' )und'r rr(t!e t' +adhe t' rresht(t t' +'parsh'+. . P'rs'r(tre,o( n!' rr(t!e n' t' ,!(th' ,rup(n I. n' ,rup(n II nu+rat +esatare (+pu0s -und(t5respe)t(v @045 @94 (sh(n5 s(pas dre!tor(s' s' par' dhe t' dyt' t' test(+(t5 ( 1(0( paso(opera1(onet 0odh!e5 s( v(!on

&odh!e par( &odh!e e dyt' &odh!e =



@34 @94

@34 @94

@34 @94

I. LA.? L.? LK.= L.? 3W> KL.L

II. 3WW LL.L 3WW.L 3W3.? 3W3.K 3W3

6 shu+' p'r )ushtet (+pu0s.

shtu s( n' ser(n' e +'parsh'+ prov' pavar's(sht !asht'a)on(sht t' -ort' rr(t!en(+pu0s a)tua0e n,a opera1(on( 0odh!e5 por vet'+ n!' !o shu+' t' -ort'5 as edhe -are pa+'dysh!e varur e shu+'(+(t t' nu+rave r dhe de+,e+2e +adh(+ t' G? )(shtendodhur5 vendosur )'shtu n,a re0at(v(sht shu+' +' t' u0't a)tua0e Rr(t!a (+pu0s s( +'

pa) t' pres(n t' t(00a n' ser( t' pran(sh'+ dhe du)e v0er'suar nd()(+(n e 0odh!es past'r. Ja para dhe pas 0odh!e5 )rahas(+(n e reu0tateve n' )'t' dre!t(+. T' ,!(tha

reu0tatet !an' +' K G? redu)tuar5 por rr!edh(n n,a 0odh!a n,a v0erat )op!uar5 dhe t'spe1(-()uara p'r )at'r departa+ente s(pas se)uen1'n e tyre )ohore p'r 8do d(t'5 +e(n-or+a1(on(n pas 0odh!es p'r t' +a!t' dhe t' d!atht' da00ohet n,a par' dhe ue(t6o-t' p'r)at's Hand (shte ( par( apo ue(t 0odhur

K HD "a lo!hje .3 . 7t 9K.WLA

9<=?.9==<=9.A3=><=W.L=W

thot' =395>

-G? pas lo!hjes pas !orë.

*a!tas T' dre!tat

I par'. 7at( ( par'.

=>.AK3 9A.AW

< 9 < =WWA= =3.9KK

ue(t. 7at( ( par'. =W.KKK >W.=3

< 9 < =>.AW9 =W.3?

*!etet =9.??K =9.9=L

K G? pas lo!hjes të !yja !#art.

I. Grup(7at( (

par'.9A.>9?

9 < =3=99II. P!esa 3 < =W.L=9



9 < =W.K9

*!etet 9L.K

$!o 'sht' par' 6' reu0tatet e para dhe pas 0odh!es ndrysho!n' n' asn!' +'nyr' t'dre!t'5 n' +'nyr' 6' 0(,!( para0e0e 'sht' )on-(r+uar +(r'.

$und'r )'sa! (sh(n v0erat K hp 5 K G; ndrysh(+e shu+' t' r'nd's(sh+e n,a ana eEr+<t(on vua!tur HG8 s( a)on(sht n' dre!t(+ ne,at(v4 deta!et e t' 1(0(t un'+e,!(that'5 6' n,a 7ash)'<shp'rndar!es dhe d(s)ut(+ nu) +und t' 7'het pash6et's(+5 )!o duhet t' )a0o!'.

Vetëm pikë vijim unë mendoj se si për të përmendin papritur. ;ë ju në për!jithësi pas n!arkesës lodhje më të rënda se sa shqisat e zakonshme, ajo dukej e mundshmeqë pas lodhjes së njëanshme të ëjë atë në mënyrë të njëanshme vetë ndjerë, dhe përkëtë arsye në %ompartments pas lodhje njëanshëm të selisë së majtë në pozitiv, paslodhjes së njëanshme e të drejtave në do të tre!ojnë sens të ndryshuar ne!ativ kundër

departamentet pa lodhje6 dhe se ky ndryshim do të më pritet në ditët kur lodhje edorës në 5jalë jo tjetri ka ndodhur, kështu që një lodhje e mëparshme n!a ana tjetërkishte lënë asnjë kundërveprim, e 5ortë e saj në radhë të parë, lodhjen e ardhshme

shtrirë pjesë H!jysma e lodhjes Hpas min . ndërkohë pas departamenti. Getimi ikësaj pjese është, por rezultati është që hq ka ndryshuar si në qo5të se të dy paslodhjes së njëanshme të së drejtës se të majtë, në një sens pozitiv, vetëm pas lodhjes

së majtë të pakrahasueshme më shumë se pas lodhjes së të drejtës. $dhe pas 5ormimit për5undimtar, dy anë hq lodhje tre!on pjesën e parë ndryshuar në drejtim pozitiv ndaj shtetit unOearied, por më pak se pas lodhjes së njëanshme të metura pas lodhjes së

njëanshme të së drejtës. @jo është tani për të interpretuar mendimin timkështu. Qodhje kishte ndonjë, që hq u rrit një ndikim të për!jithshëm të natyrës në njëdrejtim pozitiv6 kjo u rrit n!a lodhja e njëanshëm të majtë, n!a ana e djathtë tëreduktuar. :ilat janë ato ndikimi i për!jithshëm në azë, është i panjohur6 kuptimi ikësaj rritje dhe rënie, por kjo me të vërtetë korrespondon me atë që pritej n!a 5illimi.

T' ,!(tha reu0tatet e +'parsh+e n' 0(dh!e +e var(a1(onet e p'r)ohsh+e n'nd!esh+'r( p'r sh)a) t' 0odh!es. P'r pyet!en se s( p!es' n' t' n!'!t'n )oh' t' )et'nd!esh+'r( +' t' +adhe nda! da00(+eve +e nd!esh+'r( +' t' +adhe a7so0ute p'r

peshat5 !u +und t' +errn( e)sper(+entet e 7'ra n,a EH ;e7er )ons(deruar n,a

reu0tatet 6' a( +e +etod'n e da00(+eve t' du)sh+e vet'+ L4 5 !an' )rahasuar +e atot' +arra n' p!es've t' dh'na se a( n' t' n!'!tat p!es' n,a +'nyra e e)u(va0ent've 3W4 t'

pranuara n'se +etoda (sh5 )!o e -und(t ( re-erohet nd!esh+'r(s' a7so0ute p'rndrysh(+ n' nd!esh+'r(.

L4 pro!r. :oll. p. LA 3W4 Po aty. p. L

Ishte vendosur n' p!es't e +'posht+e t' se1(0(t pre! t' dy an't e trup(t t' n!' )o0on'e ,!asht' spe1(e Ta0er5 )'shtu 6' da00(+( n' pesh' u nd!e )ur h(6et n' n!' an' t' trup(t'sht' pas nu+r(t t' spe1(eve5 t' 1(0at +e an' t' )'sa! p'r1a)to!' da00(+(n vet'+



du)sh'+

S(p'r-a6!a /o0ar ( ,(sht 3ta7an( )'+7'51ap(t. +etatars. N!'teh sup ...... 9

......... = the+7ra+end!e ....... >

N,a ana t!et'r5 (sh(n t' 7ara7art' +e n!'r(<t!etr(n5 pra5 u per1eptuan s( po a6 e v'sht(r' pas peshave n' oun1es n' p!es't e +'posht+e

S(p'r-a6!a /o0ar e ,(shtave dhe ta7an(t > )'+7'@+etat )apa) ..4 3W.>

< < < = < teh sup .... K< < < > < the+7ra ....... K.K< < < >.? < +end!e ? .....

Ësht' par' se )!o nu) do t' ndodh' e )on-or+(tet(t t' vo,'0 t' t' dy peshore. Da00(+( (du)sh'+ vet'+ n' ,(shtat dhe ta7an( ( )'+7's 'sht' e n!'!t'5 pesha +e,!(that'5 s(00ens( per1eptuara t' 7ara7arta n' t' dy!a p!es't s( > dhe 3W.>. N' an'n t!et'r5 e n!'!t' s(

pesha t' per1eptuar n' ,(shtat dhe e prap+e t' )o)'s s' d(-eren1's vet'+ du)sh+e !an' pothua!se t' n!'!ta5 +e,!(that'5 s( 3 ; > s(00et.

D(s)utuesh+e edhe e)sper(+ente t' t(00a +und t' )ons(derohen vet'+ s( the07'sore

n' 6o-t' se ato !an' 7'r' n' 7a' t' )rahas(+(t t' rrept' t' rrethanave e 1(0a nu) presupoon )'tu5 sepse 6'00(+( nu) 'sht' dre!tuar p'r n!' )rahas(+ t' reu0tateve t' t'dy +etodave5 dhe p'rp!e)!et n' )oh' t' ndrysh+e5 ndoshta pun'suar edhe n' n!er' t'ndrysh'+ !an' +e,!(that'5 v'sht(r' se +und t' +endo! se n' n!' pro,res t' v'rtet'

para0e0e t' nd!esh+'r(s' a7so0ute dhe d(-eren1(a0e t' t(00a D(s1ordanen duhet t' !et' e+undur n' t' ,!(tha.

2( Për&oja "ë f#shat e "!jesi të lehta.

N' onat e nd!es( t' 0ehta a!o ende nu) )a +!a-t t' testeve t' dre!tp'rdre!ta5 se s( (

n!'!t( 0(,! 'sht' ( v0e-sh'+ por )a shu+' -a)te +7( t' 1(0at e n!'!ta !an' t' 0(dhura +e pyet!en5 dhe do t' d(s)utohet )'tu du)e (u re-eruar p'r )'t' n,a d(sa 8ud( n'se dhe ses( ata !an' 7'r' +e 0(,!(n5 p!es'r(sht se sa 0ar, +und t' sh'r7e!' e n!'!ta p'r t')on-(r+uar5 d(sa t' 1(0at Shp!e,(+( ( )(sh(n +arr' n' )'t' +'nyr'.

Para s' ,!(thash +und t' !en' t' pr(rur p'r t' 7'r' n!' -a)t ( n!ohur )und'r)'r)esave t' 0(,!(t para0e0e 6' para,!y)(+( (shte tash+' n' )ap(tu00(n +7( 0(,!(n/e7er(t5 6' d(s)ut(+( ( +'te!sh'+ 'sht' shtyr' )'tu. ,!atur 6'ndr(+(n n' terr n!'-(ton a-t's(n' p'r t' par' n' err's(r'5 p'r+es 6'ndr(+ +' t' ,!at' n' dr(t'5 6' !u t'hu+7n( )'t' a-t's(. Por5 8-ar' do t' shoh(n n' terrM N!' dr(t'5 8-ar' photo+etr(1a00y

ndryshon vet'+ pa) n,a nata e err't5 por ende t' ndrysho!n'. P'r t' v'rtet'5 )'to nu) !an' th!esht n!' p'rshtyp!e a7so0ute5 por n!' ndrysh(+ s( dhe nat'n e err't ende )av0er'n e sa! photo+etr(1. Pra5 )!o do t' du)et +e,!(that'5 se 0odh!a e syr(t n,a st(+u0(



dr(te du00s nd!esh+'r(n' p'r da00(+et.

Pavar's(sht n,a -a)t( n' vetvete )a nevo!' te!et d'sh+( t' deta!uar5 un' ( pran(sh'+)'tu5 por e 0(n!'s du)e -(00uar s( ,!'ra n' 0(dh!e +e t' s' 7ash)u5 8-ar' +und t' n!'!tat' sh-a6et n'n -or+a ve8an'r(sht t' paa)onta apo (nteresante.

"3ha #u55on se një o5i%er në një ur!, për të %ilat shumë rrallë mund zutreten dritë tëlartë, janë dorëzuar për aq kohë deri në ushqim, pas disa muajsh do të mund të shohin minj. ?isa muaj më vonë të lirë, ai kishte për shumë n!adalë mësohen medritën. jë njeri që kapet ** vjet u ul mendoj, mund të ishte natë për të parë ojektetmë të vo!la, me ditë as!jë H1uete, Dphthalmol., sipas Qarrey M$M. Dhir de. med.Vol. (. 5. /. "

V. 1ei%hena%h është në shkrimet e tij duke e quajtur kështu. Dd në se persona të%aktuar të quajtur. )ensitives, në errësirë të përsosur në polet në një ma!net 5laka4si

pamjen e dritës, një lu dhe lu4!ri, në polet e Nu!ut një të kuqe, e kuqe4verdhë dhe

rot!raue per%eptojnë në 8olin e Veriut, që ata të shohin dritën edhe maja e kristaleve,njeriut të !jallë, or!ane të ka5shëve dhe perimeve, sidomos !ishtave, metale, squ5ur,len!jeve në &ktin kimike ose kristalizimi, etj ë 5und autori HGuman ((. ). B2 sensit.Vjen. ë për5undim se të !jitha or!anet e tokës në të !jitha në dritën e errët, dukshëm

për sensitives kalojnë, vetëm një më shumë, më pak të tjera.

@jo nuk është vendi, në pyetjen se a Dd 1ei%hena%h ka si një realitet të ve<antëa!jent për të hyrë në6 përvojat e tij mi dukshëm në terr e disa njerëzve më duket përtë dalë në dritën e as!jë6 por këtu do të përmendim ato me emër vetëm për aq sa

1ei%hena%h si një kusht i shprehur të per%eptimit të lehta jo vetëm ndërprerje

asolute të dhomës vëzh!imit, por edhe në më pak sensitives qëndrimit më të !jatëduke tre!uar aty, para se <do !jë mund të shihet. )ipas deklaratës së tij, kapur në përsosur errët Gi!h ndjeshme shpesh menjëherë ose për të parë pas deri + minutado të thotë të ndjeshme pas deri në 2 ose * orë në Ddli%ht.

në vetë dhe njerëzit e madje edhe më të vjetër ende kujtohet mja5t mirë se është përdorur më parë të jetë e kënaqur me një )allo qirinj për ndri<im mrëmje në 5amilje dhe tavolina.3ani që ndri<imit të ndritshme llamë është ërë e zakonshme për të majtur atë për një prishje të syve6 ajo nuk është më në !jendje për të parë palodhje atë.

$ një 5arike, i %ili u n!rit në mënyrë që një pjesë e punës është ërë n!a punëtorëtnë shtëpi, unë kam qenë i tha në vijim. (sh ndri<im më të var5ër në 5arikë u ë njëndritshme zevendesohet. &jo nuk z!jati shumë, kështu që punëtorët kërkuan përsërinë ndri<im mëparshëm të var5ër, sepse ata nuk ishin më në !jendje për të menaxhuarme ndri<im zakonshme zehtë, ata ishin në !jendje për të marrë në shtëpi.

... &uert në kontriutet s për njohjen e vizionit të tërthortë vuri në dukje savijon R. "& është e !jatë një ditë në një dhomë të errët rëndë, kështu është vlerësuaratë si të ndritshme si një ndoshta dhjetë herë më të ndritshme dhomë ishte vlerësuar

më parë unë vetë kam një 5rappantes )hemulli me përvojë të kësaj., kur unë kam përtë të jetë në një dhomë të errët kaq !jatë për - ditë në C vitet e mia të 5ruthit qëhyrësit aty si e humi rastin në errësirë, ajo ndjehet shumë të lehta, pasi pak ditë më



parë dhe që unë jam shumë mërzinë rrënuar, kështu që unë kap një hartë mja5t tëvo!ël me shkrimin delikate, unë mund të shoh n!jyrat shumë mirë dhe kudo të lexojnë

shkrimin !joë, si dhe, si ndryshe në ndri<im të zakonshëm ditor këtu kam marrëlirat e mi në shtratin tim, por asnjëherë nuk u ë. kapur, sepse hyrësit nuk e panëlirin, edhe në qo5të se ata kishin qenë disa minuta në dhomë. ndërsa unë njo5tim se

sytë e mi ishin të prekur de5initivisht nuk patolo!jik. " *o0es1hott5 T' ndrysh+e. I/. S. 99>

1an!er 2 vërejti në zatimin e nenit . përshkruar aparat 5otometrike, ku njëkërkon n!a ndri<imin më të doët në të %ilën një shesh të vo!ël e zezë në një s5ond tëardhë është ende zuluar H5q *R "ë 5illim ekzaminimi duhet të !jithë në qo5të se ainuk e ka shman!ur më parë kohë të !jatë <do përshtypje të ndritshme të lehta, një)asia më e madhe e dritës për të zuluar të njëjtin ojekt, si e tillë pas një <erek para.

)hikoni e vëzh!uesit pastaj vetëm për një të dytë në një zonë më të ndritshme tëndezur apo edhe në 5lakë të lehta, kështu që është vizioni i tij për minutat e ardhshmetë rënë tashmë n!a një numër !radë, me një por4kohë ener!jia tjetër e retinë heq n!a

përjashtimit dritë të ndritshme përsëri. haitshëm maksimale është se si qendra kuretina është ve<anërisht e prekur lehtë ".

2 1reth hemeralopia p. * *2

T' ,!(tha )'to p'rvo!a t' du)et p'r t' -o0ur dre!tp'rdre!t +e v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t para0e0e n' -ush'n e per1ept(+(t t' dr(t's vetvet(u n' t' n!'!t'n )oh' nd!esh+'r( t'da00(+eve t' 0ehta tre,on do7'suar n,a 70unt(n, e st(+u0(t t' 0ehta sepse s(8 vur( n'du)!e ,!et!en e -aturave t' do7'ta t' 0ehta ose o7!e)teve t' 7ehta n' err's(r' 'sht'vet'+ as,!' +' shu+' se n!' da00(+(n e tyre n,a to)a e err't dhe )!o nu) do t'ndodh' +e sy 1un,uar.

Por sh(het 0eht' se )y dev(!(+ n,a 0(,!et para0e0e 7'het n' )ushte shu+' t'n,!ash+e5 s( dev(!(+ n,a 0(,!( /e7er(t n' )u-(r(n e sa! +' t' u0't. -rohet ( s( n!' osedy )o+ponent't5 0(,!( ( #e7er nda0esa5 t' t(00a s( para0e0(+(5 6' t' !et' e v0e-sh+e. Nesupoo!+' v0e-sh+'r(n' e 0(,!(t para0e0e !o 7renda )u-(!ve t' ,!er' n' pretend(+(n sea!o e *a ;e7er.

$!o vet'+ do t' )'r)o!' 34 n'se +und t' !et' p'r )u-(r(n e posht'+ t' 0(,!(t para0e0e do t' ,!en( n!' arsye t' p'rshtatsh+e se sa p'r at' t' *a ;e7er 94 n'sedev(!(+( p'r n(ve0e +' t' 0arta t' 0ehta ashtu s( n' 0(,!(n /e7er(t hdu)et.

T' dy +und t' p'r,!(,!et n' +'nyr' po(t(ve5 s(pas +end(+(t t(+. -ar' ( par' 'sht'( sh6et'suar5 )'shtu 6' un' t' +arr' su7!e)t(n e aspe)teve t' +'posht+e.

St(+u0( dr(ta !asht'+ 70unts e-e)t(n e dr(t's st(+u0(t t' !asht'+ n,a por rast( ( (+err re0at(v(sht pa) p'r t' err's(r's $'shtu5 d(-eren1a re0at(ve t' e-e)t(t t' dr(t's t'

!asht'+ 'sht' ( u0't5 +e,!(that'. N' -a)t5 syt' e e' +und t' the00o!n' vet'+ der( n')u-(!t' e 1a)tuara5 +e,!(that'5 s(8 'sht' rast( n'<(+ah(n pas ( o7!e)teve t' ndr(tsh+e5

por nu) do t' sh)o!n' !asht'dhe +ad!e edhe +e ,ar,u00ve p0ot' e e'5 )u dr(ta e



-ort' e !asht+e nu) 7'n p'rshtyp!e5 e e' 'sht' par'5 +e t' v'rtet' du)et t' !et' n',!end!e p'r t' par' n' rrethana t' 1a)tuara edhe n,!yra. G!(thashtu 0(t a per se 6'ret(na5 nervore dhe p!es' t' t!era5 t' 1(0at sh)a)to!n' )a0(+(n e st(+u0(t t' trur(t5 +undt' !en' t' pa)a0uesh+e5 n' +'nyr' 6' st(+u0( t' !asht'+ sh)a)ton asn!' ose vet'+ n!'n,a1+(+ ( 7rendsh'+ sh)a)u ( do7't ( para0(uar ose n!' shu+'5 pa se p!es't

6endrore t' e)s(t(+ t' tyre5 nd!es( e sy t' (n! varet5 pra5 vua!n' n' +'nyr' t')ons(deruesh+e.

Tan( do7'son du)e 70unt(n, sh()(+(n e 7rendsh+e !o t' )ons(deruesh+e ose t' pa)t'n n' sh)a00' shu+' +' t' vo,'0 se sa p'rshtyp!en e !asht+e5 duhet t' vepro!'ndr(8(+ re0at(ve syr(n ( p'r t' n!'!tat p'rshtyp!et sh)'06en e)u(va0ente5 dhe star0(n,s

p0ot' t' ea5 t' 1(0at s( sh)a00'n +' t' 0art' t' 70unt(n, t' )ons(derohet5 edhe p'rshtyp!a e -ort' nu) +und t' da00ohen n,a syt' e (5 sepse as)ush nu) 'sht' 7'r' +'shu+'5 nd'rsa e 7rendsh+e syr( ( ( ende vahdon hdu)et po a6 +(r' p'r+es syeshu+' t' err'ta5 da00(+( n' dr(tat +e dr(tat n' t' n!'!t'n )oh' p'r st'rv(t!e.

N'se )!o de)0arat' t' !et' ( -ort'5 )'shtu 6' !u +und t' )on-(r+o!' n' )'r)es'n e+'posht+e )on)0u(on t' n!'!t't n!er' 6' p'r 1un,uar nervo('+ n' err's(r' ose n'+u, du)en )e65 6' 'sht' e )e6e sh6uar duhet ashtu s( dhe s( t' t(00' t' sh6uar +enervo('+ nu) 1un,uar aty )ur p'rshtyp!e dr(ta )o+ponent't 'sht' vet'+ndon!'her' t' -ort' sa 6' sh)'06(+( ( syve ( ( +und t' +e,!(that' )ons(derohet t' !et'e pap'r-(00sh+e. Por )!o (shte +e t' v'rtet' rast(5 )!o +und t' 8o!' -a)te po(t(ve5 t'1(0at sh-a6en +' 7(nd'se n' +'nyr' 6' ata (sh(n 7otuar pa (u re-eruar teor(s' +' 0artdhe nu) )a n!ohur( t' tyre.

. Py00tar n' s tra)tat +7( he+era0op(a thot' @p ==4 UJu sh()on( n' +7r'+!e n'ndr(8(+ t' ndr(tsh+e 00a+7' p'r d(sa +(nuta +e n!' sy n' n!' 0et'r t' 7ardh'5 nd'rsat' t!era 'sht' e +7y00ur dhe e -shehur n' dho+'n e ndr(8uar !u do pasta! edhe n'.Hap!a e t!era nu) +und t' ,!en( n!' ndrysh(+ ( +re)u00uesh'+. Sapo !u t' sh)on( n'n!' dho+' t' -ort' t' err't5 n!' ndrysh(+ ( t(00' v!en n,a shu+' t' du)sh'+. $und'rsyr( tendosura du)et n!' 00o! +!e,u00 p'r t' ,!etur se o7!e)tet t'r's(sht ose p!es'r(shterr'sohet5 t' t!era syr( per1epton5 dhe )!o 'sht' n!' pas(,ur( shu+' t' ve8ant' n'0(dh!e +e or(ent(+(n5 ( 1(0( v!en n' err's(r' n' -usha )a6 t' ndrysh+e t' pun's t'+end(+(t +7( ne5 ( 1(0( hdu)et +en!'her'5 )ur !u t' )thehen( n' n!' dho+' t'ndr(tsh+e. G!at' ser(s' s' dyt' t' testeve +e u7ert n' 0(dh!e +e )upt(+(n e hap's(r's

ret(na5 e 1(0a u +7a!t n,a dr(t' 00a+7e5 un' )a+ pasur )'t' a+70yop(a sy art(-(1(a0eshpesh rast(n p'r t' v'h,uar. $y shtet ver7uar +7a!tur ndon!'her' n' 3W +(nuta dhe+' t' ,!at'. &0a+7at e ,a(t u sh-a6 +e sy t' ve8ant' t' pre)ur n' n!' d(stan1' t'

7ara7art' t' 7eht' 00a+7at )u6 pa) va! d!e,(a dhe rreth(nat e +(a n' +'nyr' t' err't6' un' t' or(entuar veten +e v'sht(r's(. N' a0ternuara du)e +7y00ur syt' e d(-eren1's(nd(v(dua0e t' ener,!(ve n' dy ret(na do0( shu+' e ha7(tsh+e5 por pa syt' !o<tens(onuar do t' 7'het +' ( +preht' p'r n' err's(r'. N' u7ert (shte ende 3 +(nut'

pas p'r-und(+(t t' p'rp!e)!eve t' n!' sy5 he+era0op(a art(-(1(a0e n' +'nyr' t' -ort' sea( n' 9> − *(00. "ur(+( ( dr(t's +e( 3.=9 *+. 7are ,!er' ndrysh(+5 nd'rsa !o<

a--((erte5 s( a)on(sht +e )'t' ndr(8(+5 +ad!e edhe W.93 ++. Per1eptuarG!er's(a. P'r +ua5 70unt(n, arr(tur n!' n(ve0 edhe +' t' 0art' dhe )a ,!atur +' ,!at'.U



$'to v'h,(+e (sh(n t' 0(dhura +e syt' t' sh'ndetsh+e. Ende udh'uese porndoshta v'h,(+et e s'+und!es5 e 1(0a Forster )rahason ,!end!en e syr(t t' 0odhur5 n'he+era0op(a vet'.

Rast( dy-(sht'5 pra5 se syr( pas 6endr(+( du)et p'r)oh's(sht )'6(!a n' dr(t'n n' terr5dhe pas n!' 6'ndr(+( t' ,!atur du)et p'r)oh's(sht )e6e n' terr n' dr(t'5 'sht' ,!etur

s( n!' shtet ( p'rhersh'+ n' dy shtete s'+und!e sh'nuar5 e he+era0op(a dhe n()ta0op(5 para t' 1(0(t pran(sh'+ n' v'h,(+et sa)ta )'+7' tra)tat pa8+uesh'+ t' py00tar've. Tan( (dent(-()uar Forster @p. =94 n' +'nyr' e)sp0(1(te n,a +arr'vesh!a et(paret the07'sore t' ,!end!es s' ret(n's t' sh'ndetsh+e n,a ndr(8(+ t' ndr(tsh+e +eshtet(n p'rhersh'+ t' he+era0op(s1hen ret(n'. N' d(sa5 edhe pse !o t' ,!(th'5 raste5+ad!e edhe e)spo(+( ( ,!atur para p'r t' dr(t' sh)a)to!' shu+' t' ndr(tsh+e ea+70yop(a @p. =W45 dhe u ,!atur 6'ndr(+(n n' err's(r' n,a 9><?A or'5 )ur' +'e-e)t(ve @p. >W4 3=4 . Por s(+pto+' )ara)ter(st()' e he+era0op(a 'sht' vet'+ se5 6'

pa1(ent't n' +u, pa )rahas(+ t' du)en +' )e6 se n!er'(t +e v((on t' sh'ndosh'5

+e,!(that'5 ata t' du)en po a6 ( +(r' n' dr(t' t' ndr(tsh+e. N' -a)t5 He+era0op(s1hendrysh+e pas -(00(+(t t' +u, ose hyr!es n' n!' vend n' h(!e )u ende +!a-t t'rehatsh+e p'r t' par' sy t' sh'ndetsh+e 'sht' ( a-t' p'r 8do ,!'5 ose t' )'r)o!' n!'sh)'06(+ +' t' 0art' t' o7!e)teve ose +e t' n!'!t(n sh)'06(+ t' n!' per(+et'r +' t'+adh t' sa!5 p'r t( 7'r' ato edhe +' t' da00uar at' 6' py00tar't pa+undur'n nu+rat

!an'. N' t' )und'rt5 du)et s( edhe n' 7a' t' +at!eve t' dh'nat e sa! @p 9W5 9=4UHe+era0op(s1he +e ndr(8(+ n' rr(t!e5 +es5 o7!e)tet po a6 t' +prehta t' vo,0a5 t' t(00as( t' sh'ndetsh'+5 vet'+ )!o hdu)!a ndodh 8do ndrysh(+ p'r o7!e)te shu+' t'vo,0a vet'+ n' shu+' t' ndr(tsh+e ndr(8(+ n!' t' t(00'. U

3=4 $!o 'sht' )on-(r+uar edhe n,a Ruete s(pas p'rvo!at e tyre.

U/et'+ n' d(sa raste5 )ur s'+und!a )(shte pasur n!' )oh',!at!e t' ,!at'5 ose )u(shte ( (ntens(tet(t t' +adh5 edhe erdh( n' d(t'n e n!' do7's( -ytyr's prodhuar5 6o-t'du)e shprehur se pa1(ent( p'r t' 7u0uar o7!e)te t' vo,0a < 0e(+ < dr(t' shu+' t'ndr(tsh+e e nevo!sh+e5 apo edhe -a)t( se a( e )a n!ohur o7!e)te vet'+ 1oarser n' t',!(tha. U

He+era0op(s1he prona nu) 'sht'5 s( n!' do t' thot' ,!(thashtu5 n!' ,!' )oh'n e d(t's5

por s(pas v'h,(+eve Forster<s' @p. 3A4 s(,uron d(t'n He+era0op(s1he n' n(ve0e t'u0'ta ndr(8(+(t po a6 e )e6e s()ur t' (shte nat'. He+era0op(s1he +und t' !et' @p 3K4 S(t' sh'ndetsh'+ pas ndodh!es s' dr(t's n' err's(r' der( n' 0(+(te t' 1a)tuara,radua0(sht t' p'rshtaten +e err's(r'n5 )'shtu 6' a( ( sheh ,!'rat a( nu) e n!oh(n n'-(00(+ vet'+ +e )'t' ndrysh(+5 se a( e sheh a4 n' -(00(+ t' )e6e se t' sh'ndosh'5 74shu+' +' tep'r. @> der( n' 3W<-(sh4 )'r)ohet p'r her' t' p'rshtat!es5 14 ( )e6,!(thashtu parash()on p'rshtat!en +adhe t' +undsh+e5 s( t' sh'ndetsh'+ pasadapt(+(t do ,!' 8)a Ran,er )a de)0aruar +e aparat(n p<p'rsh)ruar 9?.

N' 0(dh!e +e t' t!er'5 shu+' t' 0euesh+e5 t' dh'nat e v'h,(+eve +7( )'t'

s'+und!e un' duhet t( re-erohet -ont vet'. Do t' (shte shu+' e d'sh(ruesh+e n'se n()ta0op( vet'+ v'h,(+et s( t' p0ota (sh(n



n' d(spo(1(on5 a!o 6' p'r +ua5 por as,!' nu) 'sht' e n!ohur.

N' 0(dh!e +e Hap's(nor5 du)et se p!es't 6endrore t' ret(n's5 a6 sa ata5 s()ur 0eht'nu) 'sht' Ge7rau1he a)onsh'+ syt' e rast(t5 !an' du00ed n,a 0odh!a +' shu+' se6endrore5 t' dy!a t' ndr(tsh+e se sh(het 6art' s( an'. N' n!' e)a+(n(+ t'+!a-tuesh'+ t' )ushteve 6' +7(ot'ro!n' )'tu5 por ende t' hu+7ur shu+'. N!'

0(teratur' +7( )'t' te+' +e d(sa v'h,(+eve t' par' nd()o!n' +und t' ,!endet n'esen' t(+e UP'r d(sa )ushtet e v((on(t 7(no1u0ar5U n' 7hand0. . So1 sa)sone. *ath.<d'+t(+eve -(. C& /o0. I/. S. ==

3( Testet "ë f#shat e "!jesi të jerë.

#n' )a+ d(sa p!es'5 )'shtu 6' n!' her' n' +!e)'r dhe 7ua e s(p'r+e5 n!' )oh't!et'r t' pun'suar n' ? ,(shta5 re0at(v(sht t' p'rp(6et +e +etod'n e ,a7(+(t +esatardhe +etod'n e e)u(va0ent've t' p'r1a)tuar n'se5 n' p'rputh!e5 s( n!' +' ( +adh n'd(stan1' rreth ( 1a)tuar n' n!' ona e 0')ur's du)et5 dhe da00(+( n' +es t' dy 6ar6eve

du)et d(stan1a t' +'dha ose n' 6o-t' se nu) )a var's(a e r'nd's(sh+e hv(00ohet n')'t' +arr'dh'n(e. P'rp!e)!et e +(a p'r t' -o0ur )und'r n!' var's( t'+adhe. *e,!(that'5 6' n,a v'h,(+et e +(a !an' p!es'r(sht nu) ende ( p0ot'5 d(sa endenu) d(s)utohen p0ot's(sht n' )'t' dre!t(+5 )'shtu 6' un' !a+ du)e sh)uar p'r tan(0(r(+(n e +en!'hersh'+.

%%%. Liji i fe"ome"e&e përzierje 1( . D(s)ut(+( ( +'parsh'+ ( 0(,!(t /e7er(t5 para0e0e e t' 1(0(t 0(,! dhe -a)t pra,u ( 7auar)ryes(sht vet'+ n' rast(n +' t' th!esht' t' n!' rast shu+' t' p'r,!(thsh+e. Ishte,!(th+on' n!' 8'sht!e e sa 0ar, nd!en!' rr(tet apo vo,'0ohet5 -(00on ose hdu)et )urn!' +adh's( st(+u0 ( n!' rr(t!e ose n!' r'n(e +'son du)e supouar se a!o 6' rea0(ohenose 'sht' 0ar,uar5 'sht' e t' n!'!t'n 1(0's( s( +adh's(n' st(+u0 'sht' rr(tur osevo,'0uar $'shtu edhe an)esa n,a ana e rr(t!es apo vo,'0(+(t p'r!etuar asn!'ndrysh(+ n' ,!end!en e t(!. Por n' t' ,!(tha rrethanat e +undsh+e5 )u n!' st(+u05 n!'rr(t!e ose n!' r'n(e5 ,!(thn!' n' ndrysh(+ +'son5 'sht' rast( se -und( rr(t!a ose -sh(r' t'natyr's s' n!'!t' (shte5 s( se p'r 1(0'n rea0(ohen apo revo)uar5 t' !ap' vet'+th!esht'. !o +und t' !et'5 p'r. She+7u00 ( an)es's s' n!' dr(t' t' 7ardh' n' vend se t'-a)t(t se a!o rr(t (ntens(tet(n e t' ,!(tha rreeve t' n,!yra n' t' n!'!t(n raport apodo7'son5 t' ndrysho!' -a)t(n se !u shton( dr(t' +e n,!yr' t' 7ardh' ose n,!yr' t'

7ardh' p'r(er!e )'t' apo at' rree n,!yr' ose n!' p'r(er!e e rreeve n,!yra5 e 1(0anu) 'sht' e 7ardh'5 t'rh(6et. Dhe )'shtu 6' a!o +und t' !et' a6 e 0eht' p'r tu +arr'

parasysh5 p'rve8 p'r(er!eve t' 7ardh' n,!yra n' p'r(er!et e tone ose 'rave5aro+ave5 t' su7stan1ave t' 1(0at v(n( n' sprov' nd!es( sh(!e5 t' ap0()o!n'. P'rsh)urt's(n'5 ne dua+ t' varur n,a ndrysh(+et -eno+eneve t' t(00a n' t' ,!(tha her't e

p'rsh)ro( s( n!' p'r(er!e -eno+ene s( ho+o,!ene n' 0(dh!e +e5 dhe na +7a!n' n' p0ot's(+(n e n!'!t' )ryes(sht n' she+7u00(n e n,!yrave.

34 Sh(h +' s(p'r5 - 9=K n. 34.

Ësht' e 0eht' t' harrohet se5 du)e +os +' shu+' !an' th!esht sas(or5 por edhendrysh(+e 1(0'sore e st(+u0(t n' -eno+enet p'r(er!e5 !o vet'+ sas(ore5 por edhendrysh(+e 1(0'sore n' nd!es( !an' +e p'rvo!'5 +e t' v'rtet' eper(ent(a00y )'tu



an,ahohen vend t' t(00'5 dhe a!o do t' !et' p'r t' s!e00' )'to n' 0(dh!e +e+easura7(0(ty n'n aspe)te t' 1(0at !an' t' 0(dhura +e ato 6' ,!enden p'r ndrysh(+etsas(ore e ap0()(+(t.

P'r,!(thsh'+ tan( e ,!e!n' na n' v(!(+

N'se dy t' th!esht' apo edhe st(+u!t tash+' p'r7'r' &, # 5 se1(0( p'r n!' 00o! nd!es( eth!esht' t' ve8ant' respe)t(v a, 'sht' ( a-t' p'r t' rr(tur5 p'r she+7u005 dy n,!yra !an' para6(tur n' n!' p'r(er!e t' t(00' ose ndon!' )o+7(n(+ t' per1ept(+(t asa! n!' t!et'rP'rshtyp!a e th!esht' 'sht' e n!'!t'5 )'shtu 6' )!o 'sht' da)ord 6' reu0to!n'

p'rshtyp!e5 )'t' nd!es( reu0tate5 n' p'r,!(th's( nu) +e p'rshtyp!ene një ndesh!e5 &, ende +e , t' # do t' )(shte prodhuar p'r veten e tyre +undet porashtu s( & ose # +7(ot'ron n' -u6(5 ose t' dy!a e-e)t +7an 7(0an1(5 p'rshtyp!a 6'reu0ton 'sht' +' shu+' p'rshtyp!en e një ose 6as!e5 ose asn!' n,a t' dy

p'rshtyp!eve p'r t' t!er't sh-a6en )ryes(sht s( t' t(00'. ". n' n,!yrat e t(! t' 7ardh'sup0e+entare ose )o+p0e+entare +e usa++en-0(e2ende+ porto)a00( t' verdh' dhet' )u6e 'sht' rast(. Ne tan( t' he6' at'5 jë p'r t' 0'n' t' vepro!' vet'+5 'sht' sht(+(( # p'r t' arr(tur n!' +adh's( t' 1a)tuar5 apo vet'+ duhet t' )a0o!' n' +'nyr' 6'dev(!(+( n,a t' past'r një vu00net ( du)sh'+5 dhe s( ( )und'rt n' 0(dh!e +e , n'sene një t' # ,rup dhe ne t' rr(tur )'shtu +e radh'5 & dhe # t' !en' t' 7ash)'punuar n'rrethana t' t(00a5 se as n!' as sh-a6et )ryes(sht5 )'shtu 6' 'sht' & ose # duhet t' rr(tetvet'+ n' d(sa )ushte5 )'shtu 6' p'rshtyp!a 6' reu0ton ( )ara)ter(t t' n!' +' shu+' se( p'r 6as!e t' du)et.

*' n' p'r,!(th's(5 n,a t' 1(0at st(+u! t' th!eshta ose a!o 6' p'r7'r!a e st(+u!ve dhe p'r )'t' arsye a!o p'rshtyp!e reu0tuar ne +und t' supoo!+'5 n'se do t' )(sh(+ +'shu+' 8'sht!en n,a n!' t!et'r t' th!esht' ose t' p'r7'r' st(+u!ve ose d(8)a p'r t'+arr' 0ar, n,a n!' pre! st(+u!ve5 t' shtuar apo t' t'rh(6en 'sht' n!' duhet t' )a0o!'+adh's( t' 1a)tuar n' +'nyr' 6' p'rshtyp!a reu0tuar du)et e th!esht' ose ndryshuar1(0's(sht )und'r +' her't.

$'to !an' )ushtet 6' )ushtet e pra,ut t' na 8o!n' p'rs'r( n' du)ur(t' p'r(er!e 6' neth!esht nu) e )an' pra,un ho+o,!ene5 p'r7a00en )'tu s( n!' p'r(er!e e pra,ut t')ons(deruar +' par' n' -eno+enet ho+o,!ene pra,ut.

*' a-'r<'sht' tan( pra,u ho+o,!ene dhe pra,u ndrysh(+ !en( n' pa+!en +' par'

vet'+ rastet +' t' th!eshta t' ve8anta t' 8'sht!es +' t' p'r,!(thsh+e t' pra,ut t' p'r(er!e. N' -a)t5 )ur n!' st(+u0 # )ontro00 t' st(+u!ve ose n!' p'r(er!est(+u0 & shtuar5 dhe n!' +re)u00(5 n' t' 1(0at v0era e # shtues -(00on t' n!(het s( ( t(00'5ose n!' ndrysh(+ n,a e-e)t( th!esht' t' & p'r t' 7'r' t' du)sh+e5 +und5 n' t' ,!(thav0erave t' +undsh+e t' ndryshuesh+e t' 1(0at jë dhe rast( +und t' )et' )'t'5 t'+endohet se & 'sht' ero at'her' )e+( rast(n e pra,ut t' a)onsh'+ ho+o,!ene n'+'nyr' t' 7ara7art' +und +es(n e t' ,!(tha 1(0's(ve t' +undsh+e 6' një +und t')et'5 +ad!e edhe ato +e # +endohet t' n,!ash+e at'her' )e+( rast(n e pra,und(-eren1(a0 ho+o,!en t' a)onsh'+.

N'se ne tan( 'vend'so!' rast(n5 sht(+(n e n!' st(+u0 # p'r st(+u0 jë s!e00' n'5 t'hveshur & )orrespondon p'rshtyp!e a 'sht' vet'+ e du)sh+e apo edhe n' n!' -ar'+ase ndrysh(+( t' du)sh'+ !asht'5 pyet!a 'sht' n'se5 )ur & rr(tet apo u0et n' n!'



s(tuat' t' 1a)tuar 'sht' ,!(thashtu # duhet t' rr(tet apo u0et n' t' n!'!t(n raport p'r n!'as t' 7ara7art' n' ndrysh(+e t' r'nd's(sh+e t' një -ar'. duhet a!o n' 8do 1(0's( t'ndrysh+e t' & dhe # t' !et' rast(5 ne do t' t' vor7e+er)ten p'r,!(th's(+ t' -a)t(t t'

pra,ut t' )et' )'tu edhe n!' p'r,!(th's(+ ( 0(,!(t /e7er(t5 pas( p'r-a6'son vet'+8'sht!en e 0(,!(t t' p'r,!(thsh'+5 )u da00(+( n' +es t' & dhe # 'sht' ( pap'r-(00sh'+.

$'tu at' +7( t' hu+7ur tan( n' het(+e por un' vet' )a+ 7'r' d(sae)sper(+ente 94 5 n,a t' 1(0at un' n' p'r-und(+(n se t' pa)t'n p'r ad+(tures vo,0a t'Co0or # t' "ardh' & 0(,!( 'sht' e n,!ash+e n' t' )u-(!ve5 por edhe +e )u-((+eana0o,e t' v0e-sh+e5 s( ;e7er<s'.

94 7hand0. sa)sone. Gese00s1h. sh)en1ore.5 +athe+at.<d'+t(+eve -(. C0. "d. /S=A

D()ush +und t' 0eht' vet'+ vet'+ sh'n(+e t' du)sh+e n,!yr' n' t' 7ardh'5 (shte+e an' t' p(,+enteve +e n,!yr'5 a!o 'sht' e )ara)ter(uar ,!enero!' se !u n!' ,ot'

,a7uar n,!yr' )und'r n!' dr(tare n' n!' -0et' 0etre t' 7ardh' )r(!on. $ur p'rs'r(tur tan(e)sper(+ent(n dhe )und'r e)sper(+ent +e nuan1a reve 6' )a+ p'rsh)ruar n' )'ton,!yra h(!e5 du)e p'rdorur pa n,!yr' s( sye t' +undsh+e t' err'ta5 )a+ ,!etur se +eerr's(r'n e syet shu+' e shu+'5 p'r. She+7u00 der( n' 3 \ 3> e D(t't sh)'06(+5 +und

t' sh)o!n' posht' pa sy +e pa sh'n(+e vet'+ vet'+ du)sh+e n,!yr' t'hdu)et. *e,!(that'5 a!o 'sht' ,!(th+on' e +undur p'r t' p'r'n' err'suar e syve der(tan( n,a syet se n!' hdu)et +e sy t' 0(r' n,!yra t' du)sh+e h(!e5 dhe n,a ana t!et'run' )a+ ,!etur edhe +' par' =4 5 dhe e n!'!ta )a n' e)sper(+entet e -und(t t'

He0+ho01(t

> 4

,!et( p'rs'r( 6' p'rshtyp!a e 8do n,!yr'5 a!o 'sht' n!' ho+o,!ene ose t' p'r(era5 ;h(te a-rohet +e (ntens(tet t' 0art'.

=4 Po,,. nn. &. p. >A? >4 Po,,. nn. &:::/I.

*e,!(that'5 dev(!(+( n,a 0(,!( posht' +und t' !et' vet'+ ( du)sh'+5 dhe 'sht' ( 7auar n' n!' terren ana0o, se dev(!(+(t p'r)at'se n,a 0(,!( /e7er(t n' -eno+enetho+o,!ene. $ur un' shoh n' n!' h(!e n,!yr' t' 7ardh' +e sy t' hveshur5 dhe n!' ,ot'

t' t(00' t' err't para syve t' supoo!+' se t' 7ardh' e n' to)' 'sht' e a-'rt +e t' e' esyr(t t' +7y00ur5 )'shtu 6' un' edhe pse n,!yra dhe dr(ta e !asht+e5 e 1(0a n,a !asht'n' sy dep'rto!n'5 do7'suar n' t' n!'!t(n raport5 por e e' e syr(t5 e 1(0a s( pa n,!yr'

p'r-a6'son n!' sh)a00' t' u0't t' 0ehta t' 7ardh'5 nu) (shte do7'suar Pra tep'rt 7o!' )atan( n!' raport +' t' vo,'0 t' 7ardh' s( +' par'5 dhe p'r )'t' arsye duhet t' !et' +'

pa) e du)sh+e.

rsye!a p'r )u-(r(n e s(p'r+ t' 0(,!(t 'sht' ( pan!ohur.

N' t' v'rtet'5 ne )e+( !o rrept's(sht pa) n' var's( 6' )an' t' 7'!n' +e -eno+ene+!a-t ho+o,!ene5 )'shtu 6' edhe +e pra, shu+' t' past'r apo pra,un ndrysh(+5 p'r0(,!(n e th!esht' /e7er(t5 por n' p'r,!(th's( +e rastet +' t' p'r,!(thsh+e t' pra,ut

p'r(er!e5 )t(t p'r(er!e por +und t' prodho!n' -eno+ene appro(+at(ve0y



ho+o,!ene )ons(derat' e th!esht'5 edhe pse vet'+ rreth prodhuesh'+5 rastet p'r+o+ent(n +' t' r'nd's(sh'+5 dhe 'sht' p'r )'t' arsye edhe +' von' +und's(sht t'+7eten -o)us( yn'5 t' !et' ( pran(sh'+ s(do+os n' +arr'dh'n(et 0(,!ore t'-eno+eneve p'r(er!e ende pa) t' hu0u+t(+(t.

Edhe n'se +und t' 7(en n' sy t' err't ndryshe ,a+'n +' t' th!esht' t' n,!yr's dhe

e pyet se 8-ar' (ntens(tet( do t' duhet t' !en' t' n!ohur5 !u duhet t' +erren +e ndon!' pra, t' past'r5 por n!' pra, p'r(er!e5 pas( 6' n!' here n' -a)t pyet 8-ar' (ntens(tet(nn,!yra spe)tr(t do t' duhet t' !et' t' !et' e du)sh+e s( n!' p'r(er!e t' p'r-a6'suar n,a"0a1) p'r(er!e t' ,!(th' n,!yra rreet )ara)ter(n e tyre. Pra5 pyet!a 'sht' t'r's(sht enatyr's s' n!'!t'5 s( )ur e pyet se s( (ntens(ve n!' n,!yr' t' duhet t' shton( t' 7ardh'5a6 t' 7ardh' n!' 7e+er)0(1hen. Sh-a6!a Co0or supoo!+' vet'+ 6' e )a rast(n e par'

p'r t' 7'r' at' +e shu+' pa)5 n' 6o-t' se e )a0uar5 )u a!o 'sht' 6ua!tur par e "ardh'+e n!' (ntens(tet t' +adh t' 7ardh' ose p'r(er!e -ar7en(nd(--erenten5 p'r t' 1(0atn,!yra 'sht' e p'r(er. G!(thashtu p'r t' ,!endet n' -a)t(n se e e' e par' n'se ( (5 s(

dhe5 +e nuan1a n,a vet'+ n!' n,!yr' ,!ur+'5 s()ur -und(t 7ardh' e 7ardh'5 shaded+e n!' a0u(on t' n,!yr's 6' sh-a6et )ur n,!yra e p'r(er 'sht' vet'+ e du)sh+e.

Pranda!5 a!o e )und'rshto( u0trav!o001' do t' +' 0eht'5 pra +e n!' (ntens(tet +' t'u0't5 !an' nd!er'5 s(8 'sht' rast(5 n' 6o-t' se a!o nu) )a vepruar s( n!' p'r(er!e t'do7't t' 7ardh' n' sy.

Natyr(sht5 pyet!a n'se dhe s( n!' -eno+en p'r(er!e ndryshon )ur t' ,!(th')o+ponent't st(+u0uese t' 1(0at )ontr(7uo!n' n' p'r(er!en<nd!es(5 t' rr(tet n' t'n!'!t(n raport apo r'n(e 'sht' edhe vet'+ n!' 8'sht!e e ve8ant' n' var's( t' pyet!es s'

p'r,!(thsh+e se s( n' t' ,!(th' nd!es( t' p'r(er d'shton dhe ndryshon )ur p'r7'r's(tst(+u0uese !an' n' )ushte dhe ndrysh(+.

P'r t' v'n' )'t' pyet!e n' n!' p()' t' 6art' t' +end(+(t5 tre raste )ryesore du)et p'rt' +7a!tur s( udh'(+eve 34 )u # 'sht' +!a-t e +adhe p'rve8 & 5 1(0's(a e p'r(er!es

p'rshtyp!e p'r një ndrysh(+ t' vet'+ t' du)sh+e 94 n'se # 'sht' ( +adh sa 6'nd()(+( ( & vet'+ hdu)et5 dhe p'rshtyp!a n,a n!' past'r nu) ndryshon n' +'nyr't' )ons(deruesh+e5 dhe4 )ur = & dhe # t' nd!e)(n s( 7(0an1(n 6' !u t' +errn(

p'rshtyp!en as a-'r një ende t' ,!etur. N' +es t' )'tyre tr( raste pra, t' 7(en t' ,!(thandrysh(+et e nevo!sh+e5 6' n,a p'r(er!a & dhe #+und t' da0(n5 dhe a!o do t'

7atohet tan(5 ,!en( 0(,!et 6' p'r7'!n' )'to n(ve0e +(n(+a0e dhe ndrysh(+etnd'rhyr'se +7u0uara nd!es( s( -un)s(on t' raport(t p'r(er!en e st(+u!ve por 'sht'der( tan( as,!' n' 0(dh!e +e t' para5 dhe n'se ndon!' d(spo(t' e pra,!eve ho+o,!enedu)e u p'rp!e)ur tash+' +und t' !et' ,!(th+on' vet'+ n!' t' p'ra-'rt5 )!o v0en s(du)et5 +' shu+' n,a pra,!et p'r(er!e.

*(d(s du)ur(ve p'r(er!en 'sht' n!' da00(+ ( r'nd's(sh'+ p'r t' 7'r' 'sht' n' var's(t' st(+u!ve 6' ( !ap(n p'rshtyp!en e p'r(er +e veten p'r(er ta)ohen or,aneve nd!es(5s(8 'sht' rast( )ur n,!yra p'r7'r' sy5 p'r(er!et e t(n,u!ve ose tone ,od(t( vesh(n s( )!ondodh n' v((on(n a)onsh'+ apo d',!(+5 ose n' var's( t' st(+u!ve ve8+as

p'r+7ushur or,an(n nd!es(5 dhe vet'+ e-e)tet e sa! n'p'r+!et nd'r+!et's(+(t t'or,aneve nd!es( vet' !an' t' p'r7'r' n,a p'rshtyp!eve t' p'r(era5 s(8 'sht' rast( )urn,!yra t' ndrysh+e ve8 e ve8 n' p()at p'r)at'se t' t' dy syt' apo t(n,u! t' ndrysh'+



7(e n' t' dy vesh't. T' dy ne sh)urt(+(sht da00(+(n 0(dh's dhe d(s!un1t(ve s( p'rshtyp!eve t' p'r(era.

N' -a)t5 p'rvo!a tre,on se 'sht' e +undur +e dy sy5 dy vesh't e s(,uruara n,a veteap0()uar st(+u!t p'r)at's p'rshtyp!et p'r(era se )ur st(+u!t tash+' t' p'r(era arr(t(n' t' n!'!t(n sy apo vesh5 pa e d(tur nd'r+!et's(+(n anato+()e dhe -((o0o,!()e n' t'

1(0at )!o 7auar. Por natyra e p'rshtyp!eve d(s!un1t(ve varet n,a )ushte t')o+p0()uara5 dhe +und t' nd()ohet n,a )u-((+et n' +'nyr' +' t' ndrysh+e se sa0(dh's "ash)(+ ( dy n,a (ntens(tet( apo n,!yra e 00o!eve t' ndrysh+e t' p'rshtyp!eve

elementet der psikofizike të-01- shqip-gustav theodor fechner

Documents