ก

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอนฉบบนจดท าขนเพอเปนคมอส าหรบนกศกษาทลงทะเบยนกระบวนวชา

ภาษาบาลเบองตน ๑ (Elementary Pali I) จดประสงคของการจดท าเอกสารฉบบนคอตองการให

นกศกษาไดเรยนรประวตความเปนมาและกฎเกณฑทางไวยากรณของภาษาบาลเบองตน เนอหาประกอบ

ไปดวย ประวตของภาษาบาล สระ พยญชนะ นามศพทการนตตางๆ คณศพท สพพนาม สงขยา

การประกอบกรยาอาขยาตจากธาตหมวดตางๆ เปนตน โดยแบงเนอหาไวยากรณออกเปน ๑๐ บท และใน

ทายเลมจะเปนเนอเรองภาษาบาลส าหรบฝกแปล

ผจดท าพยายามยกตวอยางการใชภาษาบาลทงการแปลบาลเปนไทยและแปลไทยเปนบาล

ใหมากขน เพอใหนกศกษาไดทบทวนท าความเขาใจไดดวยตนเอง ในสวนของภาคผนวกไดเพมเตมอกษร

โรมนเขาไป เพอใหนกศกษาสามารถคนหาค าศพทไดอยางรวดเรว อนจะเปนประโยชนตอการศกษาภาษา

บาลตอไป

การเรยนภาษาทกภาษายอมตองอาศยการฝกฝน ภาษาบาลกเชนเดยวกน ตองอาศยความอดทน

และความตงมนในการเรยนจงจะประสบความส าเรจ นอกจากน การเรยนภาษาบาลยงถอเปนการสบ

ทอดพระพทธศาสนาใหยนยาวไดอกทางหนงดวย หวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการสอนฉบบน

จะเปนประโยชนส าหรบผเรมศกษาภาษาบาลทกคน

ระว จนทรสอง สาขาวชาภาษาบาล-สนสกฤต-ฮนด

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ๒๕๕๗

ข

ค ำอธบำยกระบวนวชำ รหสกระบวนวชำ 015111 3 (3/3-0/0) ชอกระบวนวชำ ภาษาบาลเบองตน 1 เงอนไขทตองผำนกอน : ไมม ผสอน อาจารย ดร.ระว จนทรสอง ค ำอธบำยลกษณะกระบวนวชำ

ประวตความเปนมาของภาษาบาล อานและเขยนอกษรโรมน ไวยากรณบาลเบองตน แปลบาลเปนไทยและแปลไทยเปนบาลประโยคงายๆ

วตถประสงคกระบวนวชำ : นกศกษาสามารถ 1. อธบายประวตความเปนมาของภาษาบาล 2. อานและเขยนอกษรโรมน 3. แปลบาลเปนไทยและแปลไทยเปนบาลประโยคงายๆ

เนอหำกระบวนวชำ จ ำนวนชวโมงบรรยำย 1. ประวตความเปนมาของภาษาบาล 3 2. อกษรโรมน 3 3. ไวยากรณบาล

3.1 การกระจายค ากรยา - วตตมานาวภตต 6 - ปญจมวภตต 3 - อชชตตนวภตต 3

3.2 การกระจายค านามสระการนต - นามศพท อ การนต 6 - นามศพท อา การนต 3 - นามศพท อ การนต 3

3.3 การกระจายค าสรรพนาม 4.5 3.4 การกระจายค าคณศพท 6 3.5 การกระจายค าสงขยา 4.5

รวม 45

ค

กำรวดและประเมนผล (60/40) คะแนนเกบ 60 คะแนน - เขาชนเรยน 10 - แบบฝกหด 10 - งานทไดรบมอบหมาย 10 - ทดสอบยอย 30

สอบปลำยภำค 40 คะแนน รวม 100 คะแนน

เกณฑกำรวดและประเมนผล 85+ A 80-84 B+ 75-79 B 65-74 C+ 60-64 C 55-59 D+ 50-54 D

ง

ค ำยอทใชในเลม

อ. หมายถง อนวา

ท. หมายถง ทงหลาย

ปฐมา. หมายถง ปฐมาวภตต

ทตยา หมายถง ทตยาวภตต

ตตยา. หมายถง ตตยาวภตต

จตตถ. หมายถง จตตถวภตต

ปญจม. หมายถง ปญจมวภตต

ฉฏฐ. หมายถง ฉฏฐวภตต

สตตม. หมายถง สตตมวภตต

ปง. หมายถง ปงลงค (เพศชาย)

นปง. หมายถง นปงสกลงค (ไมใชเพศชายไมใชเพศหญง)

อต. หมายถง อตถลงค (เพศหญง)

ค. หมายถง คณศพท

อพย. หมายถง อพยยศพท

ก.ว. หมายถง กรยาวเศษณ

(1) หมายถง ธาตหมวดท 1 (ถาเปนตวเลขอนกใหทราบโดยนยน)

→ หมายถง เปลยนเปน, กลายเปน

จ

สำรบญ

ค าน า ก

ค าอธบายกระบวนวชา ข

ค าชแจงอกษรยอ ง

บทน ำ ควำมรเบองตนเกยวกบภำษำบำล - ความหมายของภาษาบาล - ประวตโดยสงเขป - ก าเนดและพฒนาการ - บาลกบอกษรโรมน - องคประกอบทส าคญของภาษาบาล

1 1 3 5 7

บทท 1 สระและพยญชนะ - สระ - พยญชนะ - ฐานกรณ - พยญชนะสงโยค

8 9 10 12

บทท 2 วตตมำนำวภตต - กรยาอาขยาต - การสรางประโยคกตตวาจก - วตตมานาวภตต - ประธานในประโยค

16 17 18 19

บทท 3 นำมศพท อ กำรนต - การแจกวภตตนาม

- อ การนต ปงลงค

- อ การนต นปงสกลงค

- ขอแตกตางระหวาง อ การนต ปงลงคและนปงสกลงค

33

35

41 43

บทท 4 ปญจมวภตต - ปญจมวภตต - ตวอยางการประกอบวภตต

46 47

ฉ

บทท 5 นำมศพท อำ กำรนต - อา การนต อตถลงค - อพยยศพทบางตว

48 50

บทท 6 อชชตตนวภตต - อชชตตนวภตต - ตวอยางการประกอบวภตต - อพยยศพทบางตว

52 53 55

บทท 7 นำมศพท อ กำรนต - การแจกนามศพท อ การนต - ตวอยางการแจกนามศพท อ การนต

59 60

บทท 8 คณศพท - คณศพท - การใชคณศพท - ตวอยางการแจกคณศพท

64 65 68

บทท 9 สพพนำม - สพพนาม - การแจกวภตตปรสสพพนาม

71 72

บทท 10 สงขยำ - สงขยา - การแจกปกตสงขยา - อพยยศพทบางตว

76 79 84

ฝกแปลภำษำบำล - หลกการแปลภาษาบาล - การใช อต ศพท - เนอเรองส าหรบฝกแปล

86 86 88

บรรณำนกรม 90

ภำคผนวก - ศพทานกรมบาล-ไทย กรยา - ศพทานกรมบาล-ไทย ค านาม

91 99

qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq

wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqw

ertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwer

tyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty

uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui

opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiop

asdfghjklzxcvbnmqwertyuiopas

dfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdf

ghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfgh

jklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjkl

zxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx

cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcv

bnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbn

mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm

qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq

wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqw

ertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyui

opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiop

ภาษาบาลเบองตน ๑

๒๕๕๗

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑

บทน า

ความรเบองตนเกยวกบภาษาบาล

ความหมายของภาษาบาล

ความหมายของ " บาล " หรอ " ปาล " ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๔๗๕ คอ ภาษาทใชเปนหลกในพระพทธศาสนานกายเถรวาท, พระพทธพจน และตามปทานกรมบาล-องกฤษ ของสมาคมบาลปกรณในประเทศองกฤษแสดงไว ๒ รป คอ ปาล, ปาฬ ใหความหมาย ๒ นย คอ ๑. แถว, แนว เชน ทนตปาล แปลวา แถวแหงฟน ๒. ปรยตธรรม ต าราธรรมของพระพทธศาสนาทเปนหลกดงเดมและใชเปนภาษาทอธบายขยายความพระพทธพจน เชน อรรถกถา ฎกา อนฎกา และโยชนา ตามล าดบ

พระพทธโฆสาจารยและพระธรรมปาลเถระ ซงเปนพระอรรถกถาจารยทมชอเสยงของพทธศาสนานกาย

เถรวาท ไดใหค าจ ากดความของค าวา “บาล” ไว ๓ อยาง คอ

๑. บาล หมายถง พระพทธพจนทงหมดทรวบรวมไวในพระไตรปฎก

๒. บาล หมายถง ภาษาของพระไตรปฎก

๓. บาล หมายถง แถวหรอแนวแหงพระไตรปฎก

ความหมายทง ๓ นน มาจากธาต (รากศพท) อนเดยวกนคอ “ปาล” ธาต ซงแปลวา “รกษา” โดยมบท

วเคราะหวา “อตถ ปาเลตต ปาล” แปลวา “ภาษาใดรกษาเนอความไว ภาษานนชอวาบาล” ความหมาย

นตรงกนกบทนกไวยากรณทงหลายไดวเคราะหค า “บาล” ตามหลกนรกตศาสตรวา “สททตถ ปาเลตต

ปาล” แปลวา “ภาษาใดรกษาความหมายของค าไว ภาษานนชอวาบาล”

ประวตโดยสงเขป

ภาษาบาลจดอยในตระกลอนโด-ยโรเปยน (Indo-European) เชนเดยวกบหลายภาษาในยโรป เชน องกฤษ

ละตน กรก ในบรรดาภาษาเหลาน สนสกฤตไดชอวาเปนภาษาเกาแกทสดทมการบนทกไว สาขาหนงของ

ภาษาตระกลอนโด-ยโรเปยน คอ อนโด-อราเนยน (Indo-Iranian) ผใชภาษาในสาขานเรยกวา อารยน

(āryan) ซงมาจากศพทสนสกฤตวา ārya และจากศพทเปอรเซยโบราณวา airya อนเปนตนก าเนดของค า

วา Iran นนเอง ภาษาในสาขานคอภาษาอนเดย (Indic) และอหราน (Iranian หรอ Persian) แตในทนจะ

กลาวเฉพาะภาษาอนเดยเทานน

๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

เมอ ๒,๐๐๐-๑,๕๐๐ ป กอนครสตกาล ชาวอารยนพวกหนงไดอพยพเขาไปในอนเดยทางตะวนตกเฉยง

เหนอ ซงขณะนนชาวพนเมองดงเดมใชภาษาทราวฑ ตอมาชาวอารยนไดพฒนาและเพมความส าคญมาก

ขน จนกลายเปนภาษาหลกของอนเดยเหนอ หรอทเรยกวาภาษา อนโด-อารยน ภาษานแบงเปน ๓ ระยะ

ดวยกนคอ

อนโด-อารยนยคเกา

ประมาณ ๑,๐๐๐ ป กอนครสตกาล ยคเกานม ๒ ภาษาคอ ภาษาพระเวท กบภาษาสนสกฤต

ภาษาพระเวท จะใชในบทสวดคมภรพระเวทของชาวอารยน เนองจากพระเวทแตงขนในสถานท

และยคสมยตางกน ภาษาทใชจงตางกน บางครงตองอาศยการอธบายจงจะเขาใจได เมอเวลาผานไป

ภาษาในคมภรกผดเพยนไปจากของเดม พวกนกปราชญกคดกนวาจะท าอยางไรจงจะถายทอดคมภรได

อยางถกตอง จงพยายามวางหลกไวยากรณ เรมดวยการอธบายเสยง และรปอกษรเพอใหออกเสยงได

ถกตอง จงอาจกลาวไดวาการศกษาไวยากรณของอนเดยเรมมาจากศาสนานนเอง

ภาษาสนสกฤต หลงจากปาณน นกภาษาศาสตรคนส าคญไดจดระบบภาษาพระเวท และเขยน

ต าราชอ อษฏาธยาย ขนแลว จงเกดภาษาทเรยบเรยง และตกแตงใหมเรยกวา ภาษาสนสกฤต ซงมาจาก

ธาต กฤ แปลวา ท า ลงปจจย ต ทแปลวา แลว และอปสรรค ส ทแปลวา ด ไดรปเปน สนสกฤต แปลวา

ตกแตงแลว ท าใหดแลว ภาษาสนสกฤต กคอภาษาทไดรบการตกแตงแลว ท าใหดแลวนนเอง สมยตอมา

นกภาษาศาสตรกนยมเรยกภาษาพระเวทวา ภาษาสนสกฤตพระเวท (Vedic Sanskrit) และเรยกภาษาสนสกฤต

วาภาษาสนสกฤตแบบแผน (Classical Sanskrit)

อนโด-อารยนยคกลาง

ประมาณ ๒๔๐ ป กอนครสตกาล ถงครสตศตวรรษท ๑๐ มพฒนาการมาจากภาษาพระเวท

แบงออกเปน ๒ สาย

สายแรก หมนกปราชญไดช าระสะสางใหมกฎเกณฑรดกม เรยกกนวาภาษาสนสกฤต คอภาษาท

ตกแตงแลว

สายทสอง พฒนาการอยในหมชาวบาน มการเปลยนแปลงตามธรรมชาตและไดปะปนกบภาษา

พนเมองเดม เรยกวา ภาษาปรากฤต คอภาษาธรรมชาต

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓

การเปลยนแปลงจากภาษาพระเวทมาเปนภาษาปรากฤต เปนการเปลยนแปลงทางดานการลด

ขนตอนความสลบซบซอนและกฎเกณฑตางๆ เชน ท าสระและพยญชนะใหนอยลง มตวควบกล านอยลง

มขอยกเวนในการสนธ และมการกลมกลนเสยงเพอใหออกเสยงไดตามธรรมชาต จงท าใหเปนภาษาทงาย

ขนกวาเดมมาก นกภาษาไดแบงภาษาปรากฤตเปนกลมดงน

ปรากฤตยคเกา ไดแกภาษาของแควนมคธหรอภาษาบาลทพบในจารกของพระเจาอ โศก

ประมาณ ๒๕๐ ป กอนครสตกาล ภาษาบาลในพระไตรปฎก และในวรรณคดพทธศาสนา อยางเชน

คมภรมหาวงศและชาดก และภาษาบาลในคมภรของเชน นอกจากนยงพบวา บทละครสมยตนๆ เชน ของ

อศวโฆษ มการใชภาษาปรากฤตทเกาแกพอทจะจดอยในกลมปรากฤตยคเกานดวย

ปรากฤตยคกลาง ไดแกภาษาปรากฤตทใชในบทละคร เชน ภาษามหาราษฏร ภาษาเศาร -เสน ภาษามาคธ และภาษาอรรธมาคธ กลาวคอตวละครหญงมกจะพดภาษาเศารเสน แตเมอรองเพลงจะใชภาษามหาราษฏร วทษกะ (สหายของพระเอก)ใชภาษาเศารเสน สวนตวละครเลกๆ เชน ชาวประมงในเรองศกนตลา ใชภาษาอรรธมาคธ เปนตน นอกจากนยงมภาษาศาจ ทเชอกนวาคณาฒยะ ใชเขยนนทานเรองพฤหตกถา ซงเปนตนก าเนดของกถาสรตสาคร

ปรากฤตยคหลง ไดแกภาษาอปภร ศะ ซงไมปรากฏมากนกในวรรณคด

อนโด-อารยนยคปจจบน

คอภาษาทใชพดกนในปจจบนตามทองถนตางๆ เชน เบงกาล ปญจาบ ฮนด เปนตน ในทนจะไม

กลาวถง

ก าเนดและพฒนาการ

ชอเรยกภาษาน คอ ปาล (Pāli) นน ไมปรากฏทมาทชดเจน และเปนทถกเถยงเรอยมาโดยไมมขอสรป ส าหรบชาวพทธโดยทวไปเชอวา ภาษาบาลมก าเนดจากแควนมคธ ในชมพทวป และเรยกวาภาษามคธ หรอภาษามาคธ หรอมาคธกโวหาร ซง "มาคธกโวหาร" พระพทธโฆสาจารย พระอรรถกถาจารยทมขอเสยง มชวตอยในพทธศตวรรษท ๑๐ อธบายวาเปน "สกานรตต" คอภาษาทพระพทธเจาตรส

นกภาษาศาสตรบางทานมความเหนวาภาษาบาลเปนภาษาทางภาคตะวนตกของอนเดย นกวชาการชาวเยอรมนสมยปจจบนซงเปนนกสนสกฤตคอ ศาสตราจารยไมเคล วตเซล แหงมหาวทยาลยฮารวารด

๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

สหรฐอเมรกา ถอวาภาษาบาลเปนภาษาทางภาคตะวนตกของอนเดย และเปนคนละภาษากบภาษาจารกของพระเจาอโศกมหาราช

ภาษาบาลมพฒนาการทยาวนาน มการใชภาษาบาลเพอบนทกคมภรในพระพทธศาสนา (นกายเถรวาท) เปนจ านวนมาก วลเฮลม ไกเกอร (Wilhem Geiger) นกปราชญบาลชาวเยอรมน ไดเขยนหนงสอทมชอเสยงในสมยศตวรรษท ๑๙ คอ Pali Literatur und Sprache โดยวางทฤษฎทคนไทยรจกกนดวาภาษาบาลในพระไตรปฎกนนสามารถแบงววฒนาการการแตงได ๔ ยค ตามรปลกษณะของภาษาทใชดงน:

๑. ยคคาถา หรอยครอยกรอง มลกษณะการใชค าทยงเกยวพนกบภาษาไวทกะซงใชบนทกคมภรพระเวทอยมาก

๒. ยครอยแกว มรปแบบทเปนภาษาอนโดอารยนสมยกลาง แตกตางจากสนสกฤตแบบ พระเวทอยางเดนชด ภาษาในพระไตรปฎกเขยนในยคน

๓. ยครอยกรองระยะหลง เปนชวงเวลาหลงพระไตรปฎกปรากฏในคมภรยอย เชน มลนทปญหา วสทธมรรค เปนตน

๔. ยครอยกรองประดษฐ เปนการผสมผสาน ระหวางภาษายคเกา และแบบใหม กลาวคอคนแตงสรางค าบาลใหม ๆ ขนใชเพราะใหดสวยงาม บางทกเปนค าสมาสยาว ๆ ซงไมปรากฏในพระไตรปฎก แสดงใหเหนชดเจนวาแตงขนหลงจากทมการเขยนคมภรแพรหลายแลว

ปจจบนมการศกษาภาษาบาลอยางกวางขวางในประเทศทนบถอพทธศาสนานกายเถรวาท เชน ศรลงกา พมา ไทย ลาว กมพชา และอนเดย แมกระทงในองกฤษ กมผสนใจศกษาพระพทธศาสนาไดจดตงสมาคมบาลปกรณ (Pali Text Society) ขนในกรงลอนดอนของประเทศองกฤษ เมอ พ.ศ. ๒๔๒๔ เพอศกษาภาษาบาลและวรรณคดภาษาบาล รวมถงการแปลและเผยแพร ปจจบนนน สมาคมบาลปกรณดงกลาวนมส านกงานใหญอยทต าบลเฮดดงตน ในเมองออกซฟอรดของสหราชอาณาจกร

เฉพาะในประเทศไทยนน มการศกษาภาษาบาลในวดมาชานาน โดยแบงออกเปนหลกสตรเปรยญธรรมตงแต ๑-๙ นอกจากนยงมเปดสอนในมหาวทยาลยตางๆ ดวย เฉพาะทมหาวทยาลยเชยงใหมมการเปดสอนเปนวชาโท วชาภาษาตางประเทศ และวชาเลอกเสร

อกษรทใชเขยนภาษาบาล

ภาษาบาลเปนภาษาเสยงหรอ สททภาษา ไมมอกษรเปนของตนเอง ดงนน ภาษาบาลจงสามารถเขยนดวยอกษรชนดใดกได เพอมาแทนเสยง เชน ประเทศอนเดยใชอกษรเทวนาคร ศรลงกาใชอกษรสงหล ประเทศไทยใชอกษรไทย ประเทศแถบทวปยโรปและอเมรกาใชอกษรโรมน เปนตน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕

ดวยเหตทไมมอกษรเปนของตนเอง ภาษาบาลจงไดรบความสะดวกและแพรหลาย สามารถเขยนภาษาบาลดวยอกษรชนดตางๆ ซงเปนประโยชนกบผสนใจศกษาภาษาบาลอยางไมมขอบเขต ไมถกจ ากดดวยอกษรใดอกษรหนงของชนชาตใดชาตหนงโดยเฉพาะ

บาลกบอกษรโรมน

อกษรโรมน (Roman alphabet) ทใชเขยนภาษาละตน เปนอกษรทชาวโรมนใชเขยนภาษาละตนตงแตศตวรรษท ๗ กอนครสตกาล อกษรโรมนทใชเขยนภาษาละตนมววฒนาการมาจากอกษร อทรสกน (Etruscan script) และอกษรกรก (มใชตงแตศตวรรษท ๙ กอนครสตกาล) ซงมรากฐานมาจากอกษร ฟนเซยน (มใชตงแตศตวรรษท ๑๔ กอนครสตกาล) อกษรโรมนจงนบวาเปนอกษรเกาแกและเปนสากล ดวยเหตทอกษรนใชในระบบการเขยนแทนเสยงพดอยางกวางขวางทสดในปจจบน

นอกจากนอกษรโรมนยงถกน ามาปรบใชในการเขยนภาษาตาง ๆ ทแยกออกมาจากภาษาละตนอกดวย คอ ภาษากลมโรมานซ ซงรวมภาษาฝรงเศส สเปน โปรตเกส อตาเลยน และยงขยายออกไปใชกบภาษากลมเยอรมนนก ซงรวมภาษาเยอรมน องกฤษ สวเดน กลมเคลตก และกลมสลาวกบางภาษา ในสมยการแสวงหาอาณานคมและเผยแพรศาสนาครสต อกษรโรมนกถกน ามาใชเขยนภาษาพนเมองในอเมรกา ภาษาพนเมองในออสเตรเลย และภาษาเอเชยตะวนออก เชน ภาษามาเลย ภาษาบาฮาซาอนโดนเซย ภาษาเวยดนาม เปนตน เพอใหสามารถเขยนและอานภาษานน ๆ ไดงายขน นอกจากนยงใชในภาษาจน และภาษาอน ๆ อกมากมาย

จะเหนไดวาเสยงพดในภาษากบตวอกษร (alphabet) ในระบบการเขยน (script) เปนคนละเรองกนแตเกยวของกน ในระบบการเขยนสวนใหญเราใชอกษรแทนเสยงพด การทบาลไมมระบบการเขยนของตนเอง การเผยแผพระไตรปฎกบาลจะใชอกษรในระบบการเขยนของภาษาตาง ๆ บนทกเนอหาสาระหรอขอความทเปนบาล รวมทงคมภรพระไตรปฎกบาลดวย เราจงมพระพทธพจนหรอค าทรงสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา และคมภรพระไตรปฎกบาล ซงบนทกดวยอกษรในระบบการเขยนของภาษาตาง ๆ เชน อกษรไทยในภาษาไทย อกษรมอญในภาษาพมา อกษรลาวในภาษาลาว ดวยเหตน เมอพทธศาสนาเผยแผเขาไปในยโรปกไดใชอกษรโรมนบนทกบาลดวย

อกษรโรมนมความเปนสากล เพราะเปนอกษรทชาวโลกรจกกนอยางแพรหลาย เหนไดจากเมอมการพมพพระไตรปฎกบาลเปนอกษรสยามในสมยรชกาลท ๕ กไดเทยบอกษรสยามกบอกษรโรมนดวย เพราะในสมยนนไดมการเขยนบาลเปนอกษรโรมนแลว

๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

การอานภาษาบาลทเขยนดวยอกษรไทย

การใชอกษรไทยเขยนภาษาบาลในปจจบนจะพบเหนได ๒ แบบ คอ

การเขยนแบบดงเดม พบเหนไดในพระไตรปฎกหรอในททตองการเขยนอยางเปนทางการ วธการอานเหมอนอานภาษาไทยปกตแตมหลกเพมเตมดงน

- พยญชนะทไมมสระ อานเสมอนมสระอะ ประสมอย เชน เทว อานวา เท-วะ

- พยญชนะทม พนท ขางใต ถอเปนตวสะกด หรอเสยงกล า เชน พรหม อานวา พระ- หมะ, วณณ อาน วณ-ณะ, เทว อาน ทะเว (ออกเสยง ท ไมเตมเสยง ใหควบ ท+ว)

- พยญชนะทมนคหตอยขางบน ออกเสยงนาสก หรอเหมอนสะกดดวย "ง" เชน อรห อานวา อะ-ระ-หง, ก (สระอ + นคหต ไมใชสระอ) อานวา กง

- สระเอ ทสะกดดวย ย ใหออกเสยงคลายสระไอ ไมใชสระเอย เชน อาหเนยโย อานวา อา-ห-ไน-โย (ไมใช เนย-โย เพราะภาษาบาลไมมสระเออ)

การเขยนแบบงาย พบเหนไดตามหนงสอบทสวดมนตทวไปทตองการใหชาวบานอานไดงาย วธการอานจงเหมอนอานภาษาไทยปกต

- มการเขยนสระอะใหเหนชดเจน เชน เทวะ และไมมการใชพนทหรอนคหต เนองจากเขยนตวสะกดใหเหนชดอยแลวเชน วณณะ, อะระหง

- ตวควบกล าจะใชสญลกษณบอกการควบกล า เชน พรหม, เทว

- สระเอ ทสะกดดวย ย กยงคงใหออกเสยงในท านองเดยวกบทไดกลาวไวขางตน เพยงแตจะเขยนตางกนเลกนอย เชน อาหเนยโย

องคประกอบทส าคญของภาษาบาล

ภาษาบาลมองคประกอบทส าคญ ๔ ประการคอ

อกขรวธ วาดวยเรองอกษร (Alphabets) ทใชค าบาล และวธการสนธ (Combination) ไดแกการเชอมเสยงทายของค าหนาและเสยงตนของค าหลงใหกลมกลนกน เพอใหออกเสยงไดสะดวก ไพเราะ และเพอการประพนธ

วจวภาค (Part of Speech) วาดวยเรองสวนประกอบของภาษา มทงหมด ๗ สวน ดงน

- นามศพท ไดแก นามนาม (Nouns) คณนาม (Adjectives) และสรรพนาม (Pronouns)

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗

- อพยยศพท (Indeclinables) ไดแก อปสรรค นบาต ปจจย - อาขยาต (Finite Verbs) ไดแก กรยาหลก หรอกรยาส าคญของประโยค - กรยากตก (Participle) ไดแก ค าทส าเรจรปมาจากกรยากตก ท าหนาทเปนกรยาบาง

เปนนามบาง เปนคณศพทบาง - นามกตก (Primary Affixes) ไดแก ค าทส าเรจรปมาจากปจจยนามกตก ท าหนาทเปน

นามบาง เปนคณศพทบาง เปนกรยาบาง - สมาส (Componds) ไดแก การน าค าตงแต ๒ ค าขนไป รวมกนเขาเปนบทเดยว เพอท า

ใหสนลง - ตทธต (Secondary Affixes) ไดแก การยอค าใหสนลงดวยวธตดค าออกแลวเตม

ปจจยตทธตแทน

วากยสมพนธ (Syntax) วาดวยเรองการเรยงค าใหเปนประโยคแบบรอยแกว วาค าใดควรจะอยต าแหนงใด และแตละค าเกยวของกบค าอนอยางไร

ฉนทลกษณ (Prosody) วาดวยลกษณะของฉนทและการแตงฉนท ซงเปนค าประพนธประเภทรอยกรอง

๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๑

สระและพยญชนะ

เนอหาวชา ๑. สระและพยญชนะในภาษาบาล ๒. ฐานกรณทเกดเสยง ๓. การออกเสยงพยญชนะและสระ ๔. พยญชนะสงโยค

```````````````````````````````````````

อกษรในภาษาบาลม ๔๑ ตว แบงออกเปน ๒ ประเภทคอ สระ และพยญชนะ สระมทงสน ๘ ตว และพยญชนะมทงสน ๓๓ ตว ดงน

สระ (Vowels)

สระในภาษาบาลม ๘ ตว คอ

อ อา อ อ อ อ เอ โอ

a ā i ī u ū e o

สระทง ๘ เสยงแบงตามฐานทเกดได ๒ ประเภทคอ สระทเกดจากฐานเดยวเรยกวา สทธสระ และสระทเกดจาก ๒ ฐานเรยกวา สงยตตสระ

สทธสระ ไดแก อ อา อ อ อ อ

สงยตตสระ ไดแก เอ (อ + อ) โอ (อ + อ )

นอกจากนยงแบงออกเปน ๒ กลม ตามการออกเสยง ไดแก สระเสยงสนหรอรสสสระ และสระเสยงยาวหรอทฆสระ

รสสสระ ไดแก อ อ อ

ทฆสระ ไดแก อา อ อ เอ โอ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙

พยญชนะ (Consonants)

พยญชนะในภาษาบาลม ๓๓ ตว ทกตวจดเปนพยญชนะใบ (มคะ) เพราะไมสามารถออกเสยงไดดวยตวเอง ตองประกอบกบสระกอนจงจะออกเสยงได พยญชนะแบงออกเปน ๒ กลมใหญคอ พยญชนะวรรค และพยญชนะอวรรค หรอเศษวรรค

พยญชนะวรรค

พยญขนะวรรค ไดแก พยญชนะทมฐานกรณทเกดเสยงแบบเดยวกน มทงหมด ๕ วรรคๆ ละ ๕ ตว รวมเปน ๒๕ ตว ดงน

วรรค ก ไดแก ก ข ค ฆ ง

k kh g gh ṅ

วรรค จ ไดแก จ ฉ ช ฌ ญ

c ch j jh ñ

วรรค ฏ ไดแก ฏ ฐ ฑ ฒ ณ

ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ

วรรค ต ไดแก ต ถ ท ธ น

t th d dh n

วรรค ป ไดแก ป ผ พ ภ ม

p ph b bh m

พยญชนะอวรรค

พยญชนะอวรรค ไดแก พยญชนะทมฐานกรณทเกดเสยงตางกน มทงหมด ๘ ตว ไดแก

ย ร ล ว ส ห ฬ อ

y r l v s h ḷ ṃ

๑๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ฐานกรณ

ฐานกรณ คอ ค าซงใชเรยกอวยวะตางๆ ในชองปากทใชในการออกเสยง ประกอบดวยฐานและกรณ

ฐาน หมายถง ต าแหนงทเกดของเสยงซงจะเปนต าแหนงในชองปากทไมเคลอนทในการออกเสยง ไดแก รมฝปากบน ฟนบน แนวปมเหงอก หลงปมเหงอก หนาเพดานแขง เพดานแขง เพดานออน ลนไก และผนงคอ เปนตน

อกษรในภาษาบาลทง ๔๑ ตว มฐานทเกดอย ๖ ฐาน คอ

๑. เกดทล าคอ เรยกวา กณฐชะ ไดแก อ อา ก ข ค ฆ ง ห

๒. เกดทเพดาน เรยกวา ตาลชะ ไดแก อ อ จ ฉ ช ฌ ญ ย

๓. เกดทปมเหงอก เรยกวา มทธชะ ไดแก ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ

๔. เกดทฟน เรยกวา ทนตชะ ไดแก ต ถ ท ธ น ล ส

๕. เกดทรมฝปาก เรยกวา โอฏฐชะ ไดแก อ อ ป ผ พ ภ ม

๖. เกดทจมก เรยกวา นาสกชะ ไดแก อ (นคหต)

อกษรเหลานเกด ๒ ฐาน คอ

๑. เกดทล าคอและเพดาน เรยกวา กณฐตาลชะ ไดแก เอ

๒. เกดทล าคอและรมฝปาก เรยกวา กณฐโอฏฐชะ ไดแก โอ

๓. เกดทฟนและรมฝปาก เรยกวา ทนตโอฏฐชะ ไดแก ว

กรณ หมายถง อวยวะทท าใหเกดเสยงโดยใหกรณกระทบกบฐาน ม ๔ อยาง คอ

๑. ชวหามชฌะ กลางลน คอกรณทกระทบกบ ตาลชะ ท าใหเกดเสยงขน

๒. ชวโหปคคะ ถดปลายลนเขามา คอกรณทกระทบกบ มทธชะ ท าใหเกดเสยงขน

๓. ชวหคคะ ปลายลน คอกรณทกระทบกบ ทนตชะ ท าใหเกดเสยงขน

๔. สกฏฐานะ ฐานของตนเอง เปนกรณของอกษรทเหลอ คอนอกจากลนแลวกเอาฐานเกดของ

อกษรนนๆ เปนกรณ เชน ก ข ค ฆ ง เกดจากคอ กเอาคอเปนทงฐานและกรณ เปนตน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑

การออกเสยงพยญชนะและสระ

การแบงพยญชนะและสระจะแบงตามลกษณะเสยงทเปลงออกมา ไดแก

๑. พยญชนะอโฆสะ คอเสยงไมกอง ไดแก พยญชนะท ๑, ๒ ทง ๕ วรรค และ ส ๒. พยญชนะโฆสะ คอเสยงกอง ไดแก พยญชนะท ๓, ๔, ๕ ทง ๕ วรรค และพยญชนะ อวรรค

ไดแก ย ร ล ว ห ฬ อ ๓. พยญชนะสถล คอเสยงเบา ไดแก พยญชนะท ๑, ๓ ทง ๕ วรรค ๔. พยญชนะธนต คอเสยงหนก ไดแก พยญชนะท ๒, ๔ ทง ๕ วรรค และ ห ๕. พยญชนะอนนาสก คอมเสยงขนจมก ไดแก พยญชนะตวท ๕ ทง ๕ วรรค และ อ ๖. พยญชนะอฒสระ คอครงสระ ไดแก ย ร ล ว ๗. พยญชนะอสมะ คอมเสยงลมสอดแทรกออกมาตามฟน ไดแก ส

ตารางสรปการออกเสยงพยญชนะและสระ

ฐาน

อโฆสะ โฆสะ

พยญชนะวรรค อวรรค สระ สถล ธนต สถล ธนต อนนาสก

คอ ก ข ค ฆ ง ห อ อา k kh g gh ṅ h a ā

เพดาน จ ฉ ช ฌ ญ ย อ อ c ch j jh ñ y i ī

ปมเหงอก ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ร ฬ ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ r ḷ ฟน ต ถ ท ธ น ล ส٭(อโฆสะ) t th d dh n l s รมฝปาก ป ผ พ ภ ม อ อ p ph b bh m u ū

ฟน + รมฝปาก ว v จมก อ ṃ

๑๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

พยญชนะสงโยค

พยญชนะสงโยค ไดแก พยญชนะทเขยนซอนเรยงกน ๒ ตว โดยตวหนงท าหนาทเปนตวสะกดและอกตว

เปนตวตาม ตวอยางเชน ญจ ในค าวา ปญจ อานวา ปน-จะ ในทนพยญชนะตวหนาคอ ญ ซงม

เครองหมายพนทอยขางใตถอวาเปนตวสะกด สวนพยญชนะตวหลงคอ จ ถอวาเปนตวตาม ค าอนๆ

พงเปรยบเทยบกบตวอยางขางตน

การเขยนตวสะกดและตวตาม

พยญชนะในภาษาบาลทง ๓๓ ตว ใชเปนตวสะกดไมไดทงหมด พยญชนะทเปนตวสะกดไดคอ พยญชนะท

๑, ๓, ๕ ในกลมพยญชนะวรรค และพยญชนะ ล ส ในกลมพยญชนะอวรรค การเขยนตวสะกดและตว

ตามในภาษาบาลนน มกฎเกณฑและขอก าหนดทตายตว โดยมากเมอตวสะกดอยในวรรคใด ตวตามกจะ

อยในวรรคนน จะไมใชพยญชนะตางวรรคมาเปนตวตาม

พยญชนะวรรคเปนตวสะกด พยญชนะวรรคเปนตวตาม

ถาพยญชนะตวท ๑ ในแตละวรรคเปนตวสะกด ตวตามจะไดแกพยญชนะตวท ๑, ๒ ในวรรคนน เชน

กก ในค าวา จกก (กงลอ) กข ในค าวา ทกข (ความทกข) จจ ในค าวา สจจ (ความจรง) จฉ ในค าวา มจฉ (ปลา) ปป ในค าวา สปป (ง) ปผ ในค าวา บปผ (ดอกไม)

ถาพยญชนะตวท ๓ ในแตละวรรคเปนตวสะกด ตวตามจะไดแกพยญชนะตวท ๓, ๔ ในวรรคนน เชน

คค ในค าวา อคค (ไฟ) คฆ ในค าวา อคฆ (คา, ราคา) ชช ในค าวา เวชช (หมอ) ชฌ ในค าวา มชฌ (กลาง) ทท ในค าวา สทท (เสยง) ทธ ในค าวา สทธา (ความเชอ)

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๓

ถาพยญชนะตวท ๕ ในแตละวรรคเปนตวสะกด พยญชนะทกตวในวรรคนนเปนตวตามไดทงหมด เชน

งก ในค าวา ปงก (โคลนตม) งข ในค าวา สงข (หอยสงข)

งค ในค าวา มงคล (มงคล) งฆ ในค าวา สงฆ (พระสงฆ) นต ในค าวา ยนต (ยนต) นถ ในค าวา คนถ (คมภร) นท ในค าวา อนท (พระอนทร) นธ ในค าวา คนธ (ของหอม) นน ในค าวา อนน (ขาว)

พยญชนะอวรรคเปนตวสะกด พยญชนะอวรรคเปนตวตาม

พยญชนะ ย ล ส เปนตวสะกด มตวตามเปนตวเดยวกน เชน

ยย ในค าวา อยยาน (สวน, อทยาน)

ลล ในค าวา ชลล ( สะเกดไม )

สส ในค าวา อสส ( น าตา )

ยกเวน ง ใชเปนตวสะกดอยางเดยว ไมสามารถน ามาใชเปนตวตามได ดงนน ค าทมลกษณะ งง จะไมปรากฎ

๑๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ฝกอานภาษาบาล

เถรสสาป สลเตเชน สฏ โยชนายาม ปณณาสโยชนวตถต ปณณรสโยชนพหล ชยสมนปปผวณณ

นสทนฏ หนกาเลส โอนมนนนมนปกตก สกกสส เทวราชสส ปณฑกมพลสลาสน อณหาการ ทสเสส.

สกโก โก น โข ม านา จาเวตกาโมต โอโลเกนโต ทพเพน จกขนา เถร อททส.

เตนาห โปราณา

สหสสเนตโต เทวนโท ทพพจกข วโสธย

ปาปครห อย ปาโล อาชว ปรโสธย,

สหสสเนตโต เทวนโท ทพพจกข วโสธย

ธมมครโก อย ปาโล นสนโน สาสเน รโตต.

แบบฝกหดทายบท

๑. จงปรวรรตอกษรไทยเปนอกษรโรมน

เชตวนมหาวหาร พทธสขมาโล สารปตต

อสงเขยย อนาถปณฑก โมคคลลาน

อตตภาว พราหมณ มหากจจายน

ยาวชว นรปต ธมมปทฏฐกถา

อนปพพกถา รกขเทว จกขปาลตเถร

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๕

บทท ๒ วตตมานาวภตต

เนอหาวชา ๑. กรยาอาขยาต ๒. วตตมานาวภตต (Present Tense) ๓. การสรางกรยาจากธาตหมวดท ๑-๘ ๔. อพยยศพทบางตว

```````````````````````````````````````

กรยาอาขยาต

กรยาอาขยาต ไดแก กรยาส าคญ หรอกรยาคมประโยคในภาษาบาล ทใชบงบอกอาการ หรอการกระท า

ตางๆ เชน ยน เดน นง นอน กน ดม ท า พด คด เปนตน สวนประกอบทส าคญของกรยาอาขยาต

ม ๓ สวน คอ ธาต ปจจยประจ าหมวด และวภตตอาขยาต

ธาต (Roots) ไดแก มลรากของค า หรอรากศพทเดม เชน ค าวา “ขาทต” แปลวา เขา ยอมกน เปนตน

รากศพทเดมของกรยาศพทน คอ ขาท ธาต แปลวา “กน” แตทมรปเปน “ขาทต” เพราะน าไปประกอบ

กบปจจยและวภตตอาขยาตแลวนนเอง ธาตในภาษาบาลแบงออกเปน ๘ หมวด แตละหมวดมปจจย

ประจ าหมวดเปนของตนเอง ธาตในภาษาบาลทงหมด ๘ หมวด แบงออกเปน ๒ กลมไดแก สกรรมธาต

และอกรรมธาต

สกรรมธาต (Transitive) คอ ธาตทตองมกรรมมาประกอบ จงจะสอความหมายไดสมบรณ เชน กร (ท า) ขาท (กน) เปนตน

อกรรมธาต (Intransitive) คอ ธาตทไมตองการกรรม สามารถสอความหมายไดสมบรณดวยตนเอง เชน มร (ตาย) ส (นอน) เปนตน

ปจจยประจ าหมวด (Suffixes) ไดแก สวนทประกอบหลงธาต กอนน าไปประกอบกบวภตตอาขยาตตอไป ปจจยจะเปนตวบงบอกวากรยาศพทนนเปนวาจก (Voice) อะไร เชน ถาประธานในประโยคเปนผกระท าเอง ประโยคนนกเปนกตตวาจก (Active Voice) เปนตน

๑๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ธาตแตละหมวดจะมปจจยประจ าหมวดของตนเอง ปจจยทเปนเครองหมายของกตตวาจกม ๑๐ ตว ไดแก อ, เอ, ย, ณ, ณา, นา, ณหา, โอ, เณ, ณย ดงกลาวไปแลว

วภตตอาขยาต (Verbal Terminations) ไดแก ค าทน ามาแจก หรอประกอบขางหลงธาตและปจจย เพอสรางกรยาใหมรปค าทแตกตางกน วภตตอาขยาตจะเปนตวบงบอกวากรยาศพทนนๆ เปนกาล บท วจนะ บรษ อะไร ดงรายละเอยดตอไปน

กาล (Tenses) คอสงทบงบอกชวงเวลาของการกระท า แบงออกเปน ๓ ชนดคอ ปจจบน อดต และอนาคต

บท (Personal Endings) วภตตอาขยาตแตละหมวดแบงออกเปน ๒ บท คอ ปรสสบท บงบอกกตตวาจก และกมมวาจก อตตโนบท บงบอกกมมวาจกอยางเดยว

วจนะ (Numbers) วภตตอาขยาตแตละหมวดแบงออกเปน ๒ วจนะ คอ เอกวจนะ บงบอกจ านวนเดยว หรอสงเดยว พหวจนะ บงบอกจ านวนตงแต ๒ ขนไป

บรษ (Persons) วภตตอาขยาตแตละหมวดแบงออกเปน ๓ บรษ คอ ประถมบรษ (3rd Person)

บงบอกวาเปนกรยาของบรษท ๓ มธยมบรษ (2nd Person) บงบอกวาเปนกรยาของบรษท ๒

อตตมบรษ (1st Person) บงบอกวาเปนกรยาของบรษท ๑

การสรางประโยคกตตวาจก

กตตวาจก (Active Voice) ไดแก ประโยคทประธานท าเอง เชนประโยควา ตว สยส (ทาน ยอมนอน)

ประธานในประโยคคอ “ทาน” กรยาคอ “นอน” ในทนประธานแสดงกรยาเองคอนอน อยางนเรยกวา

“กตตวาจก”

การสรางประโยคกตตวาจกจะตองประกอบดวยองคประกอบ ๓ สวน ไดแก ธาต ปจจยประจ าหมวด และ

วภตตกรยา (ฝายปรสไมบท) เพอใหงายตอการจดจ า พงสงเกตจากตารางตอไปน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๗

ปจจยประจ าหมวดธาต

หมวดธาต ปจจยประจ าหมวดธาต

๑ ภวาท อ, เอ a, e

๒ รธาท อ, เอ a, e

๓ ทวาท ย ya

๔ สวาท ณ, ณา ṇu, ṇā

๕ กยาท นา nā

๖ คหาท ณหา ṇhā

๗ ตนาท โอ o

๘ จราท เณ, ณย ṇe, ṇya

วตตมานาวภตต (Present Tense)

ปจจบนกาล แปลวา .....อย, ยอม....., จะ.....

บรษ เอกวจนะ พหวจนะ

ประถม. ต ti อนต anti

มธยม. ส si ถ tha

อตตม. ม mi ม ma

โครงสรางของกรยาอาขยาต สรปเปนแผนผงไดดงน

ธาต + ปจจยประจ าหมวด + วภตต = กรยา

๑๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

กรยาธาตหมวดท ๑ (ภวาท)

ธาตหมวดท ๑ มปจจยประจ าหมวดคอ อ, เอ ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาต

จะประกอบแบบเดยวกน มโครงสรางดงน

ธาต + อ, เอ + วภตต = กรยา

ลภ (labh) : ได

บรษ เอก. พห.

ประถม. ลภต labhati ลภนต labhanti

มธยม. ลภส labhasi ลภถ labhatha

อตตม. 1 ลภาม labhāmi ลภาม labhāma

ธาตหมวดท ๑ ทกตวจะมวธการแจกวภตตแบบเดยวกบ ลภ ธาตน ส าหรบการสรางกรยาธาตหมวดท ๑

มขอสงเกตดงน

๑. เมอสระ อ (a) ๒ ตวพบกน จะลบหนงตวเสมอ เชน วภตต อนต (anti)

ตวอยาง ลภ + อ + อนต = ลภนต

labh + a + anti = labhanti

๒. เมอลงวภตต ม, ม ปจจย อ จะยดเปนเสยงยาวเสมอ

ตวอยาง ลภ + อ + ม = ลภาม

labh + a + mi = labhāmi

ลภ + อ + ม = ลภาม

labh + a + ma = labhāma

1 อตตมบรษ จะยดเปนเสยงยาวเสมอ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๙

ประธานในประโยค

ประโยคในภาษาบาลประกอบดวยสวนส าคญ ๒ สวนคอ ประธาน และกรยาคมประโยค โดยเรยงประธาน

ไวตนประโยค และเรยงกรยาคมประโยคไวทายสด เชน

อห ลภาม ขาพเจา ยอมได

ประโยคน “อห ” ท าหนาทเปนประธาน และ “ลภาม” เปนกรยาคมประโยค ทกประโยคประธานและ

กรยาจะตองตรงกน กลาวคอมบรษและวจนะตรงกน เชน ประธานเปนเอกวจนะ กรยาจะตองประกอบ

เปนเอกวจนะดวยเชนกน

ภาษาบาลมลกษณะพเศษคอสามารถบงบอกประธานไดโดยดจากกรยา เชน

ขาทาม (ขาพเจา) ยอมกน

เราสามารถรประธานไดจากวภตตทน ามาประกอบ ในทน วภตตคอ “ม” (อตตมบรษ เอกวจนะ) บงบอก

วาประธานคอ ขาพเจา ภาษาบาลกคอ “อห ” อยางนเปนตน สวนประกอบทส าคญทงสองสวนนจะตอง

ประกอบใหตรงกนเสมอ ดงตารางตอไปน

บรษ ประธาน กรยา

เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. โส เต ต อนต so te ti anti

มธยม. ตว ตมเห ส ถ tvam tumhe si tha

อตตม. อห มย ม ม ahaṃ mayaṃ mi ma

จากตารางจะเหนวามสวนประกอบ ๓ สวนคอ บรษ ประธาน และกรยา มองจากซายไปขวาโดยเรมจาก

ประถมบรษ ถาประธานเปน โส กรยาทตรงกนคอ ต (เอกวจนะเหมอนกน) ในท านองเดยวกน ถาประธาน

เปน เต กรยากเปน อนต (พหวจนะเหมอนกน) สวนบรษอนๆ กพงสงเกตจากประถมบรษเปนตวอยาง

๒๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

การแปลภาษาบาลนน ค าทท าหนาทเปนประธานสามารถแปลได ๒ แบบแลวแตความนยมคอ แปลพรอม

ค าวา “อนวา” หรอแปลธรรมดากได เชน

โส ลภต (อนวาเขา ยอมได) หรอ (เขา ยอมได)

อห ลภาม (อนวาขาพเจา ยอมได) หรอ (ขาพเจา ยอมได)

การแปลทง ๒ แบบสามารถแปลได โดยไมท าใหความหมายเปลยนไปแตอยางใด

ตวอยางประโยคพรอมค าแปล

บรษ เอก. พห.

บาล ไทย บาล ไทย

ประถม. โส ลภต เขา ยอมได เต ลภนต เขา ท. ยอมได

มธยม. ตว ลภส ทาน ยอมได ตมเห ลภถ ทาน ท. ยอมได

อตตม. อห ลภาม ขาพเจา ยอมได มย ลภาม ขาพเจา ท. ยอมได

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๑ ตามแบบ ลภ ธาต

กส ไถ กนท รองไห กฬ เลน

ขาท กน, เคยวกน คม> คจฉ ไป จร เทยวไป, ประพฤต

ปจ หง, ตม ปฐ เรยน, อาน ปจฉ ถาม

ชว มชวต มร ตาย รกข รกษา

รม ยนด ลข เขยน วส อย, อาศยอย

ครห ตเตยน, นนทา ชร แก, คร าครา ฑ ส กด

วท กลาว, พด ธาว วง ยาจ ขอ

สร ระลก หร น าไป อกข เหน

วนท ไหว หน ฆา หส หวเราะ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๒๑

กรยาธาตหมวดท ๑ (ธาตลงทายดวยสระ)

อาขยาตนนประกอบดวย ธาต ปจจยประจ าหมวด และวภตต ตามล าดบ ซงกระบวนการดงกลาว มการ

เชอมค าระหวางธาต ปจจย และวภตต ท าใหมการเปลยนแปลงรปค า โดยเฉพาะเมอสระผสมกบสระ

เพอใหเขาใจการประกอบวภตตอาขยาตไดดขน ควรเขาใจล าดบขนของสระกอน

ล าดบขนของสระนนม ๓ ระดบดวยกนคอ รปธรรมดา หรอ รปออน เรยกวา “อวทธก” (zero) รปแขง

เรยกวา “คณ” (strong) และรปเพมก าลง เรยกวา “วทธ” (Lengthened) การเปลยนขนของสระใหด

จากตารางการเปลยนสระดงน

จากตารางขางตนสระจะม ๓ ขน เรมตงแตสระธรรมดาลงมาถงสระขนวทธ สระธรรมดาไดแก อ อ อ อ ถาตามดวยสระ อ จะไดสระขนคณ (เปลยนตามตวหลง)

ตวอยาง ห + อ + ต = โหต (ยอมม, ยอมเปน)

ห ธาต ลงทายดวยสระ อ (สระธรรมดา) ตามดวย อ ปจจย จะเปลยนเปนขนคณ ซงในทนขนคณ ของสระ อ คอ โอ ดงนน ห จงเปลยนเปน โห และน าไปประกอบกบวภตตตอไป ธาตทลงทายดวยสระอนๆ มวธการประกอบวภตตเชนเดยวกบ ห ธาตน

ธาตทลงทายดวยสระจะไมเปลยนแปลงในกรณตอไปน

- สระ อ อา เอ โอ ตามดวยพยญชนะซอน ไมมการเปลยนแปลง

- สระ อ อ ตามดวยพยญชนะซอน ไมมการเปลยนแปลง

- สระ อ อ ตามดวยพยญชนะใดๆ ไมมการเปลยนแปลง

สระธรรมดา

(Zero)

- อ อ อ อ

- i ī u ū

สระขนคณ

(Strong)

อ เอ อย โอ อว

a e ay o av

สระขนวทธ

(Lengthened)

อา เอ อาย โอ อาว

ā e āy o āv

๒๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ภ (bhū) : ม, เปน

บรษ เอก. พห.

ประถม. ภวต bhavati ภวนต bhavanti

มธยม. ภวส bhavasi ภวถ bhavatha

อตตม. ภวาม bhavāmi ภวาม bhavāma

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๑ ทลงทายดวยสระอนๆ ตามแบบ ภ ธาต

ช (ชนะ) น (น าไป) ส (นอน) ห (ม, เปน)

อพยยศพทบางตว

อพยยศพท คอศพทประเภทหนงทไมเปลยนแปลงดวยการแจกวภตต สามารถน าไปใชในประโยคไดทนท

อพยยศพทเมอน าไปใชในประโยคมกจะเรยงไวหนากรยา ในบทนเราจะไดทราบอพยยศพทบางตว เชน

กทา เมอไร สทา ทกเมอ ตทา เมอนน

กห ทไหน กถ อยางไร อวสส แนนอน

ปนปปน บอยๆ สณก คอยๆ อชช วนน

เสว วนพรงน ทวา กลางวน สาย ตอนเยน

เทวสก ทกวน ตตถ ในทนน น ไม

ตวอยางประโยค

ตมเห เทวสก ขาทถ ทาน ท. ยอมกน ทกวน

มย อวสส มราม เรา ท. ยอมตาย แนนอน

โส อธ วสต เขา ยอมอย ทน

เต ทวา คจฉนต เขา ท. ยอมไป กลางวน

ตว กทา ปจฉส ทาน ยอมถาม เมอไร

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๒๓

อห อชช ปจฉาม ขาพเจา ยอมถาม วนน

อห กทา อกขาม เรา ยอมเหน เมอไร

ตมเห สาย อกขถ ทาน ท. ยอมเหน ตอนเยน

ตว ทวา สยส ทาน ยอมนอน กลางวน

มย ทวา น สยาม ขาพเจา ท. ยอมไมนอน กลางวน

กรยาธาตหมวดท ๒ (รธาท)

ธาตหมวดท ๒ มปจจยประจ าหมวดคอ อ, เอ ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาต

จะประกอบแบบเดยวกน มโครงสรางดงน

ธาต + อ, เอ + วภตต = กรยา

รธ (rudh) : ปด, กน

บรษ เอก. พห.

ประถม. รนธต rundhati รนธนต rundhanti

มธยม. รนธส rundhasi รนธถ rundhatha

อตตม. รนธาม rundhāmi รนธาม rundhāma

การประกอบกรยาจากธาตหมวดท ๒ มขอสงเกตดงน

ธาตหมวดนจะลงนคหตทตนธาตกอน จากนนแปลงนคหตเปนพยญชนะทายวรรค ของพยญชนะทตามมา แลวน าไปประกอบกบปจจยประจ าหมวดตอไป เชน

รธ→รธ→รนธ + อ + ต = รนธต

มจ→มจ→มญจ + อ + ต = มญจต

ลป→ลป→ลมป + อ + ต = ลมปต

๒๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๒ ตามแบบ รธ

มจ ปลอย ภช กน ภท ท าลาย, ตอย

ลป ฉาบ, ทา รธ ปด, กน ยช ประกอบ

สจ รด วลป ปลน

ตวอยางประโยค

ตว กถ รนธส ทาน ยอมปด อยางไร

อห สณก รนธาม ขาพเจา ยอมปด คอยๆ

เต กห ภญชนต เขา ท. ยอมกน ทไหน

ตมเห ตตถ ภญชถ ทาน ท. ยอมกน ทนน

โส กทา ลมปต เขา ยอมฉาบ เมอไร

มย ตทา ภนทาม เรา ท. ยอมท าลาย เมอนน

กรยาธาตหมวดท ๓ (ทวาท)

ธาตหมวดท ๓ มปจจยประจ าหมวดคอ ย ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาตจะประกอบแบบเดยวกน มโครงสรางดงน

ธาต + ย + วภตต = กรยา

ทว (div) : เลน

บรษ เอก. พห.

ประถม. ทพพต dibbati ทพพนต dibbanti

มธยม. ทพพส dibbasi ทพพถ dibbatha

อตตม. ทพพาม dibbāmi ทพพาม dibbāma

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๒๕

การประกอบกรยาจากธาตหมวดท ๓ มขอสงเกตดงน

ธาตทลงทายดวยพย ญชนะเมอประกอบกบ ย ปจจย จะมการเปลยนแปลงเปนรปตางๆ เชน

ธาตลงทายดวย ว + ย = พพ เชน ทว + ย = ทพพ (เลน)

ธาตลงทายดวย ธ + ย = ชฌ เชน พธ + ย = พชฌ (ร)

ธาตลงทายดวย ห + ย = ยห เชน มห + ย = มยห (หลง)

ธาตลงทายดวย ส + ย = สส เชน มส + ย = มสส (ลม)

ธาตลงทายดวย ช + ย = ชช เชน รช + ย = รชช (ยอม)

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๓ ตามแบบ ทว

สว เยบ พธ ร ข สนไป

มห หลง มส ลม รช ยอม

กธ โกรธ ตป เดอดรอน ทม ฝก

นรธ ดบ ปมท ประมาท ลภ โลภ, ละโมบ

สธ ส าเรจ สธ บรสทธ หา เสอม

ตวอยางประโยค

ตมเห สทา ปมชชถ ทาน ท. ยอมประมาท ทกเมอ

มย อวสส น ปมชชาม ขาพเจา ท. ยอมไมประมาท แนนอน

โส สาย ลพภต เขา ยอมโลภ ตอนเยน

ตว ตตถ ตปปส ทาน ยอมเดอดรอน ในทนน

เต กถ กชฌนต เขา ท. ยอมโกรธ อยางไร

อห ปนปปน น มสสาม ขาพเจา ยอมไมลม บอยๆ

๒๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

กรยาธาตหมวดท ๔ (สวาท)

ธาตหมวดท ๔ มปจจยประจ าหมวดคอ ณ, ณา ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยา

อาขยาตจะประกอบแบบเดยวกน มโครงสรางดงน

ธาต + ณ, ณา + วภตต = กรยา

ส (su) : ฟง แจกอยางน

บรษ เอก. พห.

ประถม. สณาต suṇāti สณนต suṇanti

มธยม. สณาส suṇāsi สณาถ suṇātha

อตตม. สณาม suṇāmi สณาม suṇāma

บรษ เอก. พห.

ประถม. สโณต suṇoti สโณนต suṇonti

มธยม. สโณส suṇosi สโณถ suṇotha

อตตม. สโณม suṇomi สโณม suṇoma

ขอสงเกต:

ณา ปจจย เมอประกอบกบ อนต ใหรสสะ อา เปน อ ณ ปจจย เปลยนเปน โณ เสมอ

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๔ ตามแบบ ส

ส ฟง ว รอย, ถก ส ผก

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๒๗

ตวอยางประโยค

โส สาย สณาต เขา ยอมฟง ตอนเยน

ตว กทา สณาส ทาน ยอมฟง เมอไร

มย อชช สณาม ขาพเจา ท. ยอมฟง วนน

ตมเห อวสส น สณาถ ทาน ท. ยอมไมฟง แนนอน

อห เทวสก สณาม ขาพเจา ยอมฟง ทกวน

กรยาธาตหมวดท ๕ (กยาท)

ธาตหมวดท ๕ มปจจยประจ าหมวดคอ นา ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาตจะ

ประกอบแบบเดยวกน มโครงสรางดงน

ธาต + นา + วภตต = กรยา

ก (kī) : ซอ แจกอยางน

บรษ เอก. พห.

ประถม. กนาต kīnāti กนนต kīnanti

มธยม. กนาส kīnāsi กนาถ kīnātha

อตตม. กนาม kīnāmi กนาม kīnāma

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๕ ตามแบบ ก

ช ชนะ ธ ก าจด จ กอ, สงสม

ล เกยว, ตด ถ ยกยอง, ชมเชย ผ ฝด, โปรย

ญา→ชา ร

๒๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางประโยค

มย อวสส ชนาม ขาพเจา ท. ยอมชนะ แนนอน

ตมเห ปนปปน จนาถ ทาน ท. ยอมสงสม บอยๆ

เต สทา ชานนต เขา ท. ยอมร ทกเมอ

ตว กถ ถนาต ทาน ยอมชมเชย อยางไร

โส ทวา น ลนาต เขา ยอมไมตด กลางวน

กรยาธาตหมวดท ๖ (คหาท)

ธาตหมวดท ๖ มปจจยประจ าหมวดคอ ณหา ปจจย เมอประกอบเปนกรยาอาขยาตมโครงสรางดงน

ธาต + ณหา + วภตต = กรยา

คห (gah) : ถอ แจกอยางน

บรษ เอก. พห.

ประถม. คณหาต gaṇhāti คณหนต gaṇhanti

มธยม. คณหาส gaṇhāsi คณหาถ gaṇhātha

อตตม. คณหาม gaṇhāmi คณหาม gaṇhāma

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๖ ตามแบบ คห

คห ถอ ปฏคคห รบ อคคห เรยน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๒๙

ตวอยางประโยค

ตมเห เทวสก อคคณหาถ ทาน ท. ยอมเรยน ทกวน

โส ทวา น ปฏคคณหาต เขา ยอมไมรบ กลางวน

เต กถ อคคณหนต เขา ท. ยอมเรยน อยางไร

ตว กห อคคณหาส ทาน ยอมเรยน ทไหน

อห สณก ปฏคคณหาม ขาพเจา ยอมรบ คอยๆ

กรยาธาตหมวดท ๗ (ตนาท)

ธาตหมวดท ๗ มปจจยประจ าหมวดคอ โอ ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาต

มโครงสรางดงน

ธาต + โอ + วภตต = กรยา

ตน (tan) : ถอเอา แจกอยางน

บรษ เอก. พห.

ประถม. ตโนต tanoti ตโนนต tanonti

มธยม. ตโนส tanosi ตโนถ tanotha

อตตม. ตโนม tanomi ตโนม tanoma

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๗ ตามแบบ ตน

กร ท า สกก อาจ, สามารถ ชาคร ตน

๓๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางประโยค

โส กถ กโรต เขา ยอมท า อยางไร

มย กทา ชาคโรม ขาพเจา ท. ยอมตน เมอไร

ตว ทวา น ชาคโรส ทาน ยอมไมตน กลางวน

เต กถ สกโกนต เขา ท. ยอมสามารถ อยางไร

อห ปนปปน น กโรม ขาพเจา ยอมไมท า บอยๆ

กรยาธาตหมวดท ๘ (จราท)

ธาตหมวดท ๘ มปจจยประจ าหมวดคอ เณ, ณย ปจจย ธาตทกตวในหมวดน เมอประกอบเปนกรยาอาขยาตมโครงสรางดงน

ธาต + เณ, ณย + วภตต = กรยา

จร (cur) : ลก แจกอยางน

บรษ เอก. พห.

ประถม. โจเรต coreti โจเรนต corenti

มธยม. โจเรส coresi โจเรถ coretha

อตตม. โจเรม coremi โจเรม corema

บรษ เอก. พห.

ประถม. โจรยต corayati โจรยนต corayanti

มธยม. โจรยส corayasi โจรยถ corayatha

อตตม. โจรยาม corayāmi โจรยาม corayāma

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓๑

ขอสงเกต: เมอน าปจจยไปประกอบกบธาตจะมการเปลยนแปลงคอ ถาตนธาตเปน อ ใหพฤทธเปน โอ

และใหลบ ณ เสย เหลอเพยง เอ, อย เชน

จร + เณ→โจเร + ต = โจเรต

จร + ณย→โจรย + ต = โจรยต

ฝกแจกวภตตธาตหมวดท ๘ ตามแบบ จร

ตกก ตรกตรอง ลกข ก าหนด มนต ปรกษา

จนต คด จร ขโมย, ลก กถ กลาว, พด

กปป ส าเรจ, ท า ชาล ลกโพลง ฐป ตงไว

ทส แสดง นมนต นมนต, เชอเชญ นวร หาม

ปตถ ปรารถนา ปาล รกษา ปส เลยงด

ปช บชา ลกข ก าหนด วญจ ลวง

ตวอยางประโยค

โส ปนปปน นวารยต เขา ยอมหาม บอยๆ

ตมเห เทวสก จนเตถ ทาน ท. ยอมคด ทกวน

มย สทา ปตเถม ขาพเจา ท. ยอมปรารถนา ทกเมอ

เต อชช น ลกเขนต เขา ท. ยอมไมก าหนด วนน

ตว กห ปาเลส ทาน ยอมรกษา ทไหน

๓๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

แบบฝกหดทายบท

๑. จงประกอบธาตดงตอไปน ดวยวตตมานาวภตต ฝายปรสบท ใหสอดคลองกบประธานใน

ประโยค

๑.๑ (อห ) กส .............................. ๑.๖ (ตมเห) จร ..............................

๑.๒ (โส) ทส .............................. ๑.๗ (มย ) วส ..............................

๑.๓ (มย ) ภาส .............................. ๑.๘ (โส) รม ..............................

๑.๔ (ตว ) ปจ .............................. ๑.๙ (ตว ) ลข ..............................

๑.๕ (เต) คม .............................. ๑.๑๐ (อห ) หร ..............................

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

๒.๑ ลขาม .............................. ๒.๖ ปจส ..............................

๒.๒ อกขต .............................. ๒.๗ คจฉถ .............................

๒.๓ หรถ .............................. ๒.๘ รมาม ..............................

๒.๔ มรนต .............................. ๒.๙ ปจาม ..............................

๒.๕ คจฉส .............................. ๒.๑๐ กสต ..............................

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓๓

บทท ๓ นามศพท อ การนต

เนอหาวชา ๑. นามศพท ๒. การแจกวภตตนาม ๓. อ การนต ปงลงค และนปงสกลงค ๔. อพยยศพทบางตว

```````````````````````````````````````

ภาษาบาลแบงนามออกเปน ๓ ชนดคอ นามนาม (Nouns) คณนาม (Adjective) และสรรพนาม (Pronouns)

นามนาม ไดแก ค าทใชเรยกชอคน สตว สงของ และสถานท เพอใหรวาสงทเราพดนนมชอเรยกอยางไร แบงออกเปน ๒ ชนดคอ

๑. สาธารณนาม (Common Noun) ไดแก ค าทใชเรยกชอสงตางๆ โดยไมเจาะจง เชน มนสส (มนษย) หมายถงมนษยโดยทวไป ไมเจาะจงวามนษยคนใด สตต (สตว) หมายถงสตวทวไป ไมเจาะจงวาเปนสตวชนดใด นคร (เมอง) หมายถง เมองทวไป ไมเจาะจงวาเปนเมองใด เปนตน

๒. อสาธารณนาม (Proper Noun) ไดแก ค าทใชเรยกชอสงตางๆ โดยเจาะจง เชน สารปตต (พระสารบตร) เอราวณ (ชางชอเอราวณ) สาวตถ (เมองชอสาวตถ) เปนตน

คณนาม ไดแก ค าทแสดงลกษณะของนามนาม เพอใหรวานามนามนนมลกษณะอยางไร เชน อวน ผอม สง ต า ด า ขาว ด ชว เปนตน เชน ถล ปรส (บรษอวน) กสา กญญา (หญงผอม) อจจ รกข (ตนไมสง) เปนตน

สรรพนาม ไดแก ค าทใชเรยกแทนนามนามทกลาวถงแลว เพอไมใหซ าซาก ซงจะชวยใหเนอความกระชบและไพเราะมากขน สรรพนามแบงออกเปน ๓ ชนด คอ

๑. ประถมบรษ บรษท ๓ เชน โส (เขา) สา (เธอ) ต (มน) เปนตน ๒. มธยมบรษ บรษท ๒ เชน ตว (ทาน, คณ) ตมเห (พวกทาน, พวกคณ) เปนตน ๓. อตตมบรษ บรษท ๑ เชน อห (เรา, ขาพเจา) มย (พวกเรา, พวกขาพเจา) เปนตน

๓๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

การแจกวภตตนาม

การแจกวภตตนาม หมายถง การเปลยนรปของค าศพทในภาษาบาล โดยมวภตตเปนตวก าหนด เมอเปลยนรปแลวจะมค าแปล และหนาทแตกตางกน เชน ถาประกอบดวย ปฐมาวภตต จะท าหนาทเปนประธานในประโยค, ประกอบดวย ทตยาวภตต จะท าหนาทเปนกรรม เปนตน กอนทจะแจกวภตตนาม ควรรจกสวนประกอบส าคญในการแจกวภตตกอน ซงประกอบดวย ๔ สวนส าคญคอ ลงค (Genders) การนต (Endings) วจนะ (Numbers) และวภตตนาม (Cases of Nouns)

ลงค หมายถง เพศ แบงออกเปน ๓ คอ

๑. ปงลงค (Musculine Gender) หมายถง เพศชาย เชน ปรส (บรษ) ทารก (เดกชาย) ขตตย (กษตรย) เปนตน

๒. อตถลงค (Feminine Gender) หมายถง เพศหญง เชน อตถ (หญง) ทารกา (เดกหญง) ราชน (พระราชน) เปนตน

๓. นปงสกลงค (Neuter Gender) หมายถง ค าทไมไดเปนทงเพศชายและเพศหญง เชน ผล (ผลไม) วตถ (สงของ) นคร (เมอง) เปนตน

นอกจากนลงคยงแบงออกเปน ๒ ประเภทคอ ลงคโดยก าเนด ไดแก ศพททมค าแปลและความหมายท บงบอกเพศชดเจน เชน ปรส (บรษ) เปนปงลงค กญญา (หญงสาว) เปนอตถลงค เปนตน ลงคโดยสมมต ไดแก ศพททมเพศชดเจนแตไมจดเปนลงคนน เชน ทาร (เมย) จดเปนปงลงค ทงๆ ทตามเพศแลวควรเปนอตถลงค อยางนเปนตน

การนต หมายถง สระทสดศพท หรอสระทอยทายของค านามแตละค า เชน ปรส ลงทายดวยสระ อะ เรยกวา อ การนต กญญา ลงทายดวยสระ อา เรยกวา อา การนต เปนตน

ภาษาบาลม ๑๓ การนต แบงการนตตามลงคทง ๓ ดงน ๑. ปงลงค ม ๕ การนต คอ อ อ อ อ อ ๒. อตถลงค ม ๕ การนต คอ อา อ อ อ อ ๓. นปงสกลงค ม ๓ การนต คอ อ อ อ

วจนะ หรอ พจน หมายถง ค าทบงบอกหรอแสดงจ านวนของค านาม ภาษาบาลแบงออกเปน ๒ วจนะ คอ ๑. เอกวจนะ (Singular) หมายถง จ านวนเดยว หรอสงเดยว ๒. พหวจนะ (Plural) หมายถง จ านวนตงแต ๒ ขนไป

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓๕

วภตตนาม ไดแก ค าทน ามาแจกหรอประกอบกบค านามนาม คณนาม และสรรพนาม เพอใหค านนๆ มรป

แตกตางออกไป เพอน าไปใชในประโยค วภตตนามท าหนาทคลายกบค าบรพบทในภาษาไทย แตวภตต

นามเมอน าไปประกอบแลวจะตดกบค านามนนๆ ไมแยกออกตางหาก เชน ภาษาไทยวา “ในหมบาน”

ภาษาบาลจะเขยนเปน “นครสม” มาจาก นคร + สม นคร เปนค านาม สม เปนวภตตนาม อยางน

เปนตน

วภตตในภาษาบาลมทงหมด ๑๔ ตว แบงเปน ๘ วภตต ดงน

วภตต รปวภตต

เอกวจนะ พหวจนะ

๑ ปฐมาวภตต ส โย

๒ ทตยาวภตต อ โย

๓ ตตยาวภตต นา ห

๔ จตตถวภตต ส น

๕ ปญจมวภตต สมา ห

๖ ฉฏฐวภตต ส น

๗ สตตมวภตต สม ส

๘ อาลปนวภตต ส โย

รปวภตตทง ๑๔ ตวน เปนเพยงตนแบบส าหรบไปประกอบกบค านามเทานน เมอน าไปประกอบกบค านาม

แลว วภตตเหลานจะมการเปลยนแปลงเปนรปทแตกตางออกไป ซงจะกลาวภายหลง

เมอน าวภตตไปประกอบกบค านามจะมการเปลยนแปลงรปค า และมหนาทแตกตางกนไป ค าแปลและ

หนาทของแตละวภตตมดงน

๓๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

วภตต เอก. พห. หนาท

ปฐมา. อนวา (อ.) -ทงหลาย (ท.) ประธาน ทตยา. ซง, ส, ยง, สน, กะ, ตลอด -ทงหลาย (ท.) กรรม ตตยา. ดวย, โดย, อน, ตาม, เพราะ, ม, ดวยทง -ทงหลาย (ท.) เครองมอ จตตถ. แก, เพอ, ตอ -ทงหลาย (ท.) ผรบผลการกระท า ปญจม. แต, จาก, กวา, เหต -ทงหลาย (ท.) เหตของการกระท า ฉฏฐ. แหง, ของ, เมอ -ทงหลาย (ท.) เจาของ สตตม. ใน, ใกล, ท, ครนเมอ, ในเพราะ,เหนอ, บน -ทงหลาย (ท.) สถานทท า อาลปน. แนะ, ดกอน, ขาแต -ทงหลาย (ท.) ค าทกทาย

การแจกนามศพท อ การนต ปงลงค

อ การนต คอ นามศพททลงทายดวยสระอะ ภาษาบาลม 2 ลงค คอ ปงลงค (เพศชาย) และนปงสกลงค (ไมใชชายไมใชหญง) มวธการดงน

การแจกปฐมาวภตต และทตยาวภตต

ดงทกลาวแลววา วภตตเมอน าไปประกอบกบค านามจะมการเปลยนรปทแตกตางออกไป เมอน าวภตตมาประกอบกบค านามทลงทายดวยสระอะ ปงลงค จะมรปดงน

วภตตส าเรจรป อ การนต ปงลงค

วภตต เอก. พห.

ปฐมา. โอ อา

ทตยา. อ เอ

ปรส (บรษ) แจกวภตต ดงน

วภตต เอก. พห.

ปฐมา. ปรโส ปรสา

ทตยา. ปรส ปรเส

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓๗

จากตวอยาง การประกอบค านามในภาษาบาลคอการน าวภตตนามมาตอทายค านาม เมอประกอบแลวจะมความหมายและหนาทแตกตางกนออกไป ซงในทนค านาม อ การนต ปงลงคคอ “ปรส” + วภตตนามส าเรจรปคอ “โอ” ส าเรจเปน “ปรโส” เปนตน วภตตอนๆ กใชหลกการเดยวกนน

Θ เมอประกอบดวยปฐมาวภตต แปลวา อนวา (อ.) ท าหนาทเปนประธานในประโยค

ตวอยาง ปรโส อนวาบรษ (อ.)

ปรสา อนวาบรษทงหลาย (ท.)

Θ เมอประกอบดวยทตยาวภตต แปลวา ซง, ส, ยง, สน, ตลอด, กะ ท าหนาทเปนกรรม

ตวอยาง ปรส ซงบรษ, สบรษ, ยงบรษ ฯลฯ

ปรเส ซงบรษ ท., สบรษ ท., ยงบรษ ท. ฯลฯ

ตวอยางประโยค

อาจรโย กเถต อาจารย ยอมกลาว

อาจรยา กเถนต อาจารย ท. ยอมกลาว

ยาจโก ยาจต ขอทาน ยอมขอ

ยาจกา ยาจนต ขอทาน ท. ยอมขอ

วาณโช ปสสต พอคา ยอมเหน

วาณชา ปสสนต พอคา ท. ยอมเหน

อาจรโย สสส กเถต อาจารย ยอมกลาว กะศษย

อาจรยา สสเส กเถนต อาจารย ท. ยอมกลาว กะศษย ท.

ยาจโก โอทน ยาจต ขอทาน ยอมขอ ซงขาวสก

ยาจกา โอทเน ยาจนต ขอทาน ท. ยอมขอ ซงขาวสก ท.

วาณโช ยาจก ปสสต พอคา ยอมเหน ซงขอทาน

วาณชา ยาจเก ปสสนต พอคา ท. ยอมเหน ซงขอทาน ท.

๓๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

การแจกวภตตทเหลอ

วภตตส าเรจรป อ การนต ปงลงค วภตต เอก. พห. ตตยา. เอน เอห, เอภ จตตถ. อสส, อาย, อตถ อาน ปญจม. อสมา, อมหา, อา เอห, เอภ ฉฏฐ. อสส อาน สตตม. อสม, อมห, เอ เอส อาลปน. อ อา

ปรส (บรษ) แจกวภตต ดงน วภตต เอก. พห. ตตยา. ปรเสน ปรเสห, ปรเสภ จตตถ. ปรสสส, ปรสาย, ปรสตถ ปรสาน ปญจม. ปรสสมา, ปรสมหา, ปรสา ปรเสห, ปรเสภ ฉฏฐ. ปรสสส ปรสาน สตตม. ปรสสม, ปรสมห, ปรเส ปรเสส อาลปน. ปรส ปรสา

Θ เมอประกอบดวยตตยาวภตต แปลวา ดวย, โดย, อน, ตาม, เพราะ, ม ท าหนาทเปนเครองมอ

ตวอยาง ปรเสน (ดวยบรษ, โดยบรษ, ตามบรษ ฯลฯ)

ปรเสห, ปรเสภ (ดวยบรษ ท., โดยบรษ ท., ตามบรษ ท. ฯลฯ)

ตวอยางประโยค

อาจรโย สสเสน สทธ กเถต อาจารย ยอมกลาว กบดวยศษย

อาจรยา สสเสห สทธ วสนต อาจารย ท. ยอมอย กบดวยศษย ท.

ปตตา มคเคน คจฉนต ลกชาย ท. ยอมไป โดยหนทาง

ขอสงเกต: ตตยาวภตต มกใชคกบอพยยศพท “สทธ” (กบ, พรอม, พรอมดวย)

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๓๙

Θ เมอประกอบดวยจตตถวภตต แปลวา แก, เพอ, ตอ ท าหนาทเปนผรบผลการกระท า

ตวอยาง ปรสสส, ปรสาย, ปรสตถ (แกบรษ, เพอบรษ, ตอบรษ)

ปรสาน (แกบรษ ท., เพอบรษ ท., ตอบรษ ท.)

ตวอยางประโยค

ยาจโก โอทนสส ยาจต ขอทาน ยอมขอ เพอขาวสก

วาณโช ยาจกสส เทต พอคา ยอมให แกขอทาน

พทโธ สาวกาน เทเสต พระพทธเจา ยอมแสดง แกสาวก ท.

Θ เมอประกอบดวยปญจมวภตต แปลวา แต, จาก, กวา, เหต ท าหนาทเปนแดนหรอเหตของการกระท า

ตวอยาง ปรสสมา, ปรสมหา, ปรสา (แตบรษ, จากบรษ, กวาบรษ, เหตบรษ)

ปรเสห, ปรเสภ (แตบรษ ท., จากบรษ ท., กวาบรษ ท., เหตบรษ ท.)

ตวอยางประโยค

ปตโต คามสมา คจฉต ลกชาย ยอมไป จากหมบาน

สสสา อาจรยา ยาจนต ศษย ท. ยอมขอ จากอาจารย

วาณโช อาวาสสมา อาคจฉต พอคา ยอมมา จากวด

Θ เมอประกอบดวยฉฏฐวภตต แปลวา แหง, ของ, เมอ ท าหนาทเปนเจาของ

ตวอยาง ปรสสส (แหงบรษ, ของบรษ, เมอบรษ)

ปรสาน (แหงบรษ ท., ของบรษ ท., เมอบรษ ท.)

ตวอยางประโยค

พทธสส สาวโก ปสสต สาวก ของพระพทธเจา ยอมเหน

วาณชสส ปตต ปสสาม ขาพเจา ยอมเหน ซงลกชาย ของพอคา

ยาจโก สทสส โอทน ยาจต ขอทาน ยอมขอ ซงขาวสก ของพอครว

ขอสงเกต: ฉฏฐวภตต แสดงความเปนเจาของ มกจะวางไวหนาค าทมนขยาย

๔๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

Θ เมอประกอบดวยสตตมวภตต แปลวา ใน, ใกล, ท, ครนเมอ, ในเพราะ, เหนอ, บน ท าหนาทเปนสถานทท า

ตวอยาง ปรสสม, ปรสมห, ปรเส (ในบรษ, ใกลบรษ, ทบรษ ฯลฯ)

ปรเสส (ในบรษ ท., ใกลบรษ ท., ทบรษ ท. ฯลฯ)

ตวอยางประโยค

วานโร รกเข วสต ลง ยอมอย บนตนไม

สกณา อากาเส คจฉนต นก ท. ยอมไป ในอากาศ

วาณโช คาเม กเถต พอคา ยอมกลาว ในหมบาน

Θ เมอประกอบดวยอาลปนวภตต แปลวา แนะ, ดกอน, ขาแต ท าหนาทเปนค าทกทาย

ตวอยาง ปรส (แนะบรษ, ดกอนบรษ, ขาแตบรษ)

ปรสา (แนะบรษ ท., ดกอนบรษ ท., ขาแตบรษ ท.)

ตวอยางประโยค

วาณช, ยาจโก ยาจต ดกอนพอคา, ขอทาน ยอมขอ

อาจรย, พทโธ ธมม เทเสต ขาแตอาจารย, พระพทธเจา ยอมแสดง ซงธรรม

โจร, สโท โอทน ปจต แนะโจร, พอครว ยอมหง ซงขาวสก

สรป

ค านามในภาษาบาลไมสามารถน าไปใชในประโยคได ตองท าการแจกวภตตกอน การแจกวภตตกคอการ

น าวภตตไปตอทายค านาม ท าใหเกดรปทแตกตางออกไป มความหมายและหนาทของค าแตกตางกนดวย

รปวภตตทงหมดสรปไดดงน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๔๑

วภตตส าเรจรป อ การนต ปงลงค

วภตต เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมา. โอ อา

ทตยา. อ เอ

ตตยา. เอน เอห, เอภ

จตตถ. อสส, อาย, อตถ อาน

ปญจม. อสมา, อมหา, อา เอห, เอภ

ฉฏฐ. อสส อาน

สตตม. อสม, อมห, เอ เอส

อาลปน. อ อา

ฝกแจกวภตตนามศพท อ การนต ปงลงค ตามแบบ ปรส

ขตตย (กษตรย) คาม (หมบาน) โจร (โจร)

ปพพต (ภเขา) ปตต (ลกชาย, บตร) พทธ (พระพทธเจา)

ยาจก (ขอทาน) รกข (ตนไม) โลก (โลก)

วาณช (พอคา) วานร (ลง) สกณ (นก)

สคค (สวรรค) สาวก (สาวก) สสส (ศษย)

สท (พอครว) สหายก (เพอน) สามก (สาม)

หตถ (มอ) อากาส (อากาศ) อาจรย (อาจารย)

โอทน (ขาวสก) อาวาส (วด)

๔๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

การแจกนามศพท อ การนต นปงสกลงค

ค านาม อ การนต นปงสกลงค มวธการแจกวภตตคลายกบปงลงค มทแตกตางกนบางเพยงเลกนอย มค า

แปลประจ าวภตตเหมอนกบปงลงคทกประการดงน

วภตตส าเรจรป อ การนต นปงสกลงค

วภตต เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมา. อ อาน

ทตยา. อ อาน

ตตยา. เอน เอห, เอภ

จตตถ. อสส, อาย, อตถ อาน

ปญจม. อสมา, อมหา, อา เอห, เอภ

ฉฏฐ. อสส อาน

สตตม. อสม, อมห, เอ เอส

อาลปน. อ อาน

กล (ตระกล) แจกวภตตดงน

วภตต เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมา. กล กลาน

ทตยา. กล กลาน

ตตยา. กเลน กเลห, กเลภ

จตตถ. กลสส, กลาย, กลตถ กลาน

ปญจม. กลสมา, กลมหา, กลา กเลห, กเลภ

ฉฏฐ. กลสส กลาน

สตตม. กลสม, กลมห, กเล กเลส

อาลปน. กล กลาน

ขอสงเกต: วภตตท 1,2 และ 8 ตวหนา คอรปวภตตทแตกตางจากปงลงค

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๔๓

ตวอยางประโยค

วาณโช ธน อาหรต พอคา ยอมน ามา ซงทรพย

อปาสโก สลาน รกขต อบาสก ยอมรกษา ซงศล ท.

ปตโต ผล ขาทต ลกชาย ยอมเคยวกน ซงผลไม

ฝกแจกวภตตนามศพท อ การนต นปงสกลงค ตามแบบ กล

กมล (ดอกบว) กมม (การงาน, กรรม) ฆร (เรอน)

จกก (ลอ, จกร) ชล (น า) ธน (ทรพย)

นคร (เมอง) ปณณ (ใบไม, หนงสอ) ปปผ (ดอกไม)

ผล (ผลไม) พล (ก าลง, พล) ภตต (ขาวสวย)

มชช (น าเมา) รฏฐ (รฐ, ประเทศ) วตถ (ผา)

สกฏ (เกวยน) สล (ศล) สข (ความสข)

อพยยศพทบางตว

วา แปลวา หรอ, หรอวา เมอลงแลวจะท าหนาทจ าแนกค านามหรอกรยา เจาะจงเฉพาะสงใดสงหนงเทานน เชน

โจโร วา ทารโก วา นสทต

หรอ โจโร วา ทารโก นสทต โจร หรอวา เดกชาย ยอมนง

เถโร วา สามเณโร วา ธมม เทเสต

หรอ เถโร วา สามเณโร ธมม เทเสต พระเถระ หรอวาสามเณร ยอมแสดง ซงธรรม

อปาสโก นสทต วา ตฏฐต วา

หรอ อปาสโก นสทต วา ตฏฐต อบาสก ยอมนง หรอวายอมยน

ปรโส อาวาเส หสต วา กนทต วา

หรอ ปรโส อาวาเส หสต วา กนทต บรษ ยอมหวเราะ หรอวายอมรองไห ในวด

๔๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ขอแตกตางระหวาง อ การนต ปงลงค และนปงสกลงค

ตารางเปรยบเทยบวภตตส าเรจรป อ การนต ปงลงค และนปงสกลงค

วภตต ปงลงค นปงสกลงค

เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. โอ อา อ อาน

ทตยา. อ เอ อ อาน

ตตยา. เอน เอห, เอภ เอน เอห, เอภ

จตตถ. อสส, อาย, อตถ อาน อสส, อาย, อตถ อาน

ปญจม. อสมา, อมหา, อา เอห, เอภ อสมา, อมหา, อา เอห, เอภ

ฉฏฐ. อสส อาน อสส อาน

สตตม. อสม, อมห, เอ เอส อสม, อมห, เอ เอส

อาลปน. อ อา อ อาน

ตารางเปรยบเทยบตวอยางการแจก อ การนต ปงลงคและนปงสกลงค

วภตต ปงลงค นปงสกลงค

เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. ปรโส ปรสา กล กลาน

ทตยา. ปรส ปรเส กล กลาน

ตตยา. ปรเสน ปรเสห, ปรเสภ กเลน กเลห, กเลภ

จตตถ. ปรสสส, ปรสาย, ปรสตถ ปรสาน กลสส, กลาย, กลตถ กลาน

ปญจม. ปรสสมา, ปรสมหา, ปรสา ปรเสห, ปรเสภ กลสมา, กลมหา, กลา กเลห, กเลภ

ฉฏฐ. ปรสสส ปรสาน กลสส กลาน

สตตม. ปรสสม, ปรสมห, ปรเส ปรเสส กลสม, กลมห, กเล กเลส

อาลปน. ปรส ปรสา กล กลาน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๔๕

แบบฝกหดทายบท

๑. จงแจกคานามตอไปนใหครบทกวภตต และวจนะ ใหตรงกบลงค

ปพพต (ปง.) ภเขา รกข (ปง.) ตนไม ภตต (นปง.) ขาวสวย กมล (นปง.) ดอกบว

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

กสกา ปจนต …………………………………………………….……………………….

สสสา สกขนต …………………………………………………….……………………….

ปรโส รมต …………………………………………………….……………………….

สเท ปสสาม …………………………………………………….……………………….

ผลาน ขาทส …………………………………………………….……………………….

๓. จงแปลเปนภาษาบาล

เรา ยอมได ซงความสข ท. …………………………………………………….……………………….

สาวก ยอมไป สเมอง …………………………………………………….……………………….

โจร ท. ยอมตาย ในหมบาน …………………………………………………….……………………….

เขา ท. ยอมระลกถง ซงอาจารย …………………………………………………….……………………….

ทาน ยอมเขยน ดวยมอ …………………………………………………….……………………….

๔. จงปรวรรตเปนอกษรโรมน

อตตาน ทมยนต ปณฑตา …………………………………………………….……………………….

กสลา ธมมา อกสลา ธมมา …………………………………………………….……………………….

จตตาโร ธมมา วฑฒนต …………………………………………………….……………………….

สพพปาปสส อกรณ …………………………………………………….……………………….

สพพพทธานภาเวน สทา โสตถ …………………………………………………….……………………….

๔๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๔ ปญจมวภตต

เนอหาวชา ๑. ปญจมวภตต ๒. การแจกปญจมวภตตธาตทง ๘ หมวด

``````````````````````````````````````````

ปญจมวภตต (Imperative)

ปญจมวภตต จดเปนปจจบนกาล เมอลงแลวใชบอกความหมาย บอกความบงคบ, ค าสง แปลวา จง…

บอกความหวง, ความปรารถนา แปลวา จง...เถด บอกความออนวอน, ขอรอง แปลวา ขอ...จง

มรปวภตตดงน

บรษ เอกวจนะ พหวจนะ

ประถม. ต tu อนต antu

มธยม. ห hi ถ tha

อตตม. ม mi ม ma

ขอสงเกต: ๑. อ ปจจย ทอยหนา ห, ม, ม ใหท าเปนเสยง อา

๒. ลบ ห ไดบาง เมอลบแลวไมตองท าทฆะ เปน อา เชน ลภ + อ + ห = ลภ

โครงสรางของกรยาอาขยาต สรปเปนแผนผงไดดงน

ธาต + ปจจยประจ าหมวด + ปญจมวภตต = กรยา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๔๗

ตวอยางการประกอบวภตตหมวดปญจม

หมวดท ๑ (อ, เอ ปจจย)

ภ (ม, เปน) แจกอยางน

หมวดท ๒ (อ, เอ ปจจย)

รธ (ปด, กน) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ภวต ภวนต รนธต รนธนต

มธยม. ภวาห, ภว ภวถ รนธาห, รนธ รนธถ

อตตม. ภวาม ภวาม รนธาม รนธาม

หมวดท ๓ (ย ปจจย )

ทว (เลน) แจกอยางน

หมวดท ๔ (ณ, ณา ปจจย)

ส (ฟง) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ทพพต ทพพนต สณาต สณนต

มธยม. ทพพาห, ทพพ ทพพถ สณาห, สณ สณาถ

อตตม. ทพพาม ทพพาม สณาม สณาม

หมวดท ๕ (นา ปจจย )

ก (ซอ) แจกอยางน

หมวดท ๖ (ณหา ปจจย)

คห (ถอเอา) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. กนาต กนนต คณหาต คณหนต

มธยม. กนาห. กน กนาถ คณหาห, คณห คณหาถ

อตตม. กนาม กนาม คณหาม คณหาม

๔๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

หมวดท ๗ (โอ ปจจย )

ตน (แผไป) แจกอยางน

หมวดท ๘ (เณ, ณย ปจจย)

จร (ลก) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ตโนต ตโนนต โจรยต โจรยนต

มธยม. ตโนห ตโนถ โจรยาห, โจรย โจรยถ

อตตม. ตโนม ตโนม โจรยาม โจรยาม

ขอสงเกต: ปญจมวภตตมกใชคกบอพยยศพท มา (อยา) อพยยศพทบางตว

มา (อยา) อทาน (ในกาลน, เดยวน) เอว (อยางน)

ตวอยางประโยค

ทารโก ทวา ขาทต เดกชาย จงกน เวลากลางวน

ตมเห ปนปปน มา ขาทถ ทาน ท. จงอยากน บอยๆ

ตมเห เทวสก คจฉถ ทาน ท. จงไป ทกวน

ตว อธ วส ทาน จงอย ทน

โจรา อธ มา วสนต โจร ท.จงอยาอย ทน

ตว เทวสก อาจรย ปจฉ ทาน จงถาม ซงอาจารย ทกวน

ตมเห ทวา มา สยถ ทาน ท. จงอยานอน เวลากลางวน

ตว อทาน ปณณ ลกข ทาน จงเขยน ซงหนงสอ เดยวน

ตมเห เอว มา ยาจถ ทาน ท. จงอยาขอ อยางน

ปตตา ผลาน ปฏคคณหนต ลกชาย ท. จงรบ ซงผลไม ท.

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๔๙

แบบฝกหดทายบท

๑. จงเปลยนกรยาทขดเสนใตใหเปนปญจมวภตต

วานโร ปพพเต วสต ............... เทวา มนสเส รกขนต ...............

อาจรย ปจฉส ............... นคราน อาคจฉาม ...............

โส สข ลภต ............... สหายเกน สทธ นสทถ ...............

พทเธ นมนต ............... คาม คจฉส ...............

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

สสสา เทวสก สกขนต ................................................................

ตว ผลาน มา ขาท ................................................................

ตมเห ปาปาน มา กโรถ ................................................................

โส วหาเร มา นสทต ................................................................

มย ฆร มา คจฉาม ................................................................

๓. จงแปลเปนภาษาบาล

อบาสกา หรออบาสก จงไป สเรอน ในวนน ................................................................

ชน ท. จงเปนอย ดวยความสข ................................................................

เดกชาย หรอเดกหญง จงอยาได ซงความทกข ................................................................

พอคา หรอศษย จงถาม ซงอาจารย ................................................................

ทาน จงน าไป ซงผลไม หรอซงน า ................................................................

๕๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๕ นามศพท อา การนต

เนอหาวชา ๑. นามศพท อา การนต ๒. อพยยศพทบางตว

`````````````````````````````````````````

การแจกนามศพท อา การนต

ค านามทลงทายดวย อา ในภาษาบาลมเพยงลงคเดยวคอ อตถลงค มวธการประกอบวภตตและค าแปลเหมอนกบการประกอบวภตตทผานมา เปลยนเพยงรปวภตตเทานน

กญญา (สาวนอย) แจกอยางน

วภตต วภตตส าเรจรป อา การนต

เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. อา อาโย, อา กญญา กญญาโย, กญญา

ทตยา. อ อาโย, อา กญญ กญญาโย, กญญา

ตตยา. อาย อาห, อาภ กญญาย กญญาห, กญญาภ

จตตถ. อาย อาน กญญาย กญญาน

ปญจม. อาย อาห, อาภ กญญาย กญญาห, กญญาภ

ฉฏฐ. อาย อาน กญญาย กญญาน

สตตม. อาย, อาย อาส กญญาย, กญญาย กญญาส

อาลปน. เอ อาโย, อา กญเญ กญญาโย, กญญา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕๑

ฝกแจกวภตตนามศพท อา การนต อตถลงค ตามแบบ กญญา

ฉายา (เงา) ตารา (ดาว) ถวกา (ถง)

ทารกา (เดกหญง) ธารา (ธารน า) นาวา (เรอ)

ปญญา (ปญญา) ปาฐสาลา (โรงเรยน) ปาลภาสา (ภาษาบาล)

พาหา (แขน) ภรยา (ภรรยา) มาลา (พวงดอกไม)

วชชา (ความร) สภา (สภา, ทประชม) สาลา (ศาลา)

หนกา (คาง) อจฉรา (นางอปสร) อปาสกา (อบาสกา)

ตวอยางประโยค

ภรยา มาลาโย กนาต ภรรยา ยอมซอ ซงพวงดอกไม ท.

อจฉรา สคเค วสนต นางอปสร ท. ยอมอย บนสวรรค

กญญา ปาลภาส สกขนต สาวนอย ท. ยอมศกษา ซงภาษาบาล

อปาสกา ปญญาย ธนาน ลภต อบาสกา ยอมได ซงทรพย ท. ดวยปญญา

พทโธ สาลาย โอวทต พระพทธเจา ยอมกลาวสอน ในศาลา

โจรา ปาฐสาลาย นกขมนต โจร ท. จงออกไป จากโรงเรยน

ภรยาย มาล เทห ทาน จงให ซงพวงดอกไม แกภรรยา

ภรยา สามเกน สทธ คจฉต ภรรยา ยอมไป พรอมดวยสาม

อปาสกา สลาน รกขนต อบาสก ท. จงรกษา ซงศล ท.

วรเยน กมมาน กโรถ ทาน ท. จงกระท า ซงการงาน ท. ดวยความเพยร

๕๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

อพยยศพทบางตว

จ ศพท แปลวา “ดวย, และ” ท าหนาทควบบท หรอควบพากย การแปลประโยคทม จ ศพท สามารถแปลได ๒ แบบขนอยกบประโยค ตวอยางประโยคมดงน

Ω เมอควบบท นยมวางไวหลงบททควบนน เชน

โจรา คาเม จ วเน จ วสนต โจร ท. ยอมอย ในหมบานดวย ในปาดวย

หรอ โจร ท. ยอมอย ในหมบานและในปา

วาณโช อสส จ สนข จ โปเสต พอคา ยอมเลยง ซงมาดวย ซงสนขดวย

หรอ พอคา ยอมเลยง ซงมาและซงสนข

Ω เมอควบบททเปนประธาน เอกวจนะ หลายบทในประโยค และกรยาคมพากยตองเปน พหวจนะเสมอ เชน

เถโร จ อปาสโก จ อาคจฉนต พระเถระดวย อบาสกดวย ยอมมา

หรอ พระเถระและอบาสก ยอมมา

วาณชสส อสโส จ สนโข จ มรนต มาดวย สนขดวย ของพอคา ยอมตาย

หรอ มาและสนข ของพอคา ยอมตาย

Ω จ ศพท ทใชควบพากย หมายถง ใชควบกบกรยาคมพากยในประโยคทมประธานบทเดยว แตท าหนาทหลายอยางพรอมกน เชน

อปาสโก ผลาน กนาต จ วตถาน วกกณาต จ

อบาสก ยอมซอ ซงผลไม ท. และ ยอมขาย ซงผา ท.

ปรโส กมมาน กโรต จ ปาลภาส สกขต จ

บรษ ยอมกระท า ซงการงาน ท. และ ยอมศกษา ซงภาษาบาล

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕๓

แบบฝกหดทายบท

๑. จงแปลเปนภาษาไทย

อปาสกา ปนปปน ทาน เทนต ..............................................................

ทารกา มตเตห สทธ กฬนต ..............................................................

อปาสกา อรญญ น ปวสต ..............................................................

วาณชา นาวาย สมทท มา ตรนต ..............................................................

ทารกา เวเคน ปาฐสาล ธาวนต ..............................................................

ภรยา หตเถน สามก น ปหรต ..............................................................

สสสา อปาสกาห สทธ ธมม สณนต ..............................................................

กญญาโย สเขน ปาลภาส อคคณหนต ..............................................................

ตมเห สราโย มา ปวถ ..............................................................

ตว ทวา คามสมา นกขมาห ..............................................................

๒. จงแปลเปนภาษาบาล

อบาสกา ยอมต ซงลกชาย ท. อยางไร ..............................................................

เงา ของตนไม ยอมปรากฏ วนน ..............................................................

หญงสาว ยอมประพฤต ซงธรรม ทกเมอ ..............................................................

ทาน ท. จงยนด ดวยความเพยร ..............................................................

ภรรยา ยอมปรารถนา ซงความสข ของสาม ..............................................................

๕๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๖ อชชตตนวภตต

เนอหาวชา ๑. อชชตตนวภตต

๒. อพยยศพทบางตว

````````````````````````````````````````

อชชตตนวภตต (Perfect)

อชชตตนวภตต บอกอดตกาลทลวงแลววนน แปลวา ...แลว เมอลง อ อาคม แปลวา ได...แลว

การประกอบกรยาอาขยาต รปอดตกาลมวธการเหมอนกบปจจบนกาล ตางกนเพยงรปวภตตเทานน

บรษ เอกวจนะ พหวจนะ

ประถม. อ ī อ uṃ

มธยม. โอ o ตถ ttha

อตตม. อ iṃ มหา mhā

ขอสงเกต: อชชตตนวภตตเมอน าไปประกอบกบธาตมกฎเกณฑดงน

๑. อ, โอ เมอน าไปใชใหแปลงเปน อ

๒. อ เมอน าไปใชแปลงเปน อส, อส

๓. เตม อ หนา ตถ, มหา ส าเรจรปเปน อตถ, อมหา

๔. เตม อ หนาธาต แปลวา ได...แลว

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕๕

เพอใหการแจกรปงายขน ใหน าวภตตส าเรจรปตอไปน ไปประกอบกบธาตไดเลย

วภตตส าเรจรปอชชตตน แปลวา ....แลว

บรษ เอกวจนะ พหวจนะ

ประถม. อ i อส, อ ส iṃsu, aṃsu

มธยม. อ i อตถ ittha

อตตม. อ iṃ อมหา imhā

ตวอยางการประกอบวภตตหมวดอชชตตน

หมวดท ๑ (อ, เอ ปจจย)

ปจ (หง, ตม) แจกอยางน

หมวดท ๒ (อ, เอ ปจจย)

รธ (ปด, กน) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ปจ ปจส, ปจ ส รนธ รนธส, รนธ ส

มธยม. ปจ ปจตถ รนธ รนธตถ

อตตม. ปจ ปจมหา รนธ รนธมหา

หมวดท ๓ (ย ปจจย )

ทว (เลน) แจกอยางน

หมวดท ๔ (ณ, ณา ปจจย)

ส (ฟง) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ทพพ ทพพส, ทพพ ส สณ สณส, สณ ส

มธยม. ทพพ ทพพตถ สณ สณตถ

อตตม. ทพพ ทพพมหา สณ สณมหา

หมวดท ๕ (นา ปจจย ) หมวดท ๖ (ณหา ปจจย)

๕๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ก (ซอ) แจกอยางน คห (ถอเอา) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. กน กนส, กน ส คณห คณหส, คณห ส

มธยม. กน กนตถ คณห คณหตถ

อตตม. กน กนมหา คณห คณหมหา

หมวดท ๗ (โอ ปจจย )

ตน (แผไป) แจกอยางน

หมวดท ๘ (เณ, ณย ปจจย)

จร (ลก) แจกอยางน

บรษ เอก. พห. เอก. พห.

ประถม. ตโนส ตโนสส, ตโนส ส โจเรส โจเรสส, โจร ส

มธยม. ตโนส ตโนสตถ โจเรส โจเรสตถ

อตตม. ตโนส ตโนสมหา โจเรส โจเรสมหา

ขอสงเกต: เมอประกอบอชชตตนวภต เคากรยาทลงทายดวยสระ (เคากรยาคอ ธาตและปจจยประจ าหมวดรวมกน) จะเตมพยญชนะ ส เขามา เชน

ตน + โอ + อ = ตโนส (ลงทายดวย โอ)

ตน + โอ + อส = ตโนสส (ลงทายดวย โอ)

จร + เณ > เอ + อ = โจเรส (ลงทายดวย เอ)

จร + เณ > เอ + อส = โจเรสส (ลงทายดวย เอ)

ส าหรบธาตทมการลง อ อาคม หนาธาต เมอลงแลวจะแปลวา ได...แลว ตวอยางเชน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕๗

อปจ เขา ไดหงแลว

อปจส เขา ท. ไดหงแลว

อปจ ทาน ไดหงแลว

อปจตถ ทาน ท. ไดหงแลว

อปจ ขาพเจา ไดหงแลว

อปจมหา ขาพเจา ท. ไดหงแลง

ตวอยางประโยค

อปาสโก พทธ นมสส อบาสก ไหวแลว ซงพระพทธเจา

เถรา อรญญ คจฉส พระเถระ ท. ไปแลว สปา

สสสา ธมม สกขส ศษย ท. ศกษาแลว ซงธรรม

อห ขนตยา ธน ลภ ขาพเจา ไดแลว ซงทรพย ดวยความอดทน

เทวา สคเค วสส เทวดา ท. อยแลว บนสวรรค

ทารกา เทวสก อาวาเส กฬส เดกชาย ท. เลนแลว ในวด ทกวน

วานรา รกเข วสส ลง ท. อยแลว บนตนไม

๕๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

แบบฝกหดทายบท

๑. จงเปลยนกรยาทขดเสนใตใหเปนอชชตตนวภตต

สกโณ ปพพเต วสต ............... เทวา มนสเส รกขนต ...............

อาจรย ปจฉถ ............... นคราน อาคจฉาม ...............

ตว สข ลภ ............... สหายเกน สทธ นสทถ ...............

เต พทเธ นมนต ............... ตว เทวสก คาม คจฉ ...............

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

ทารกา สปป ปหรส ................................................................

อาจรยา โอวาท วทส ................................................................

กสโก เขตตาน กส ................................................................

เต พทธสส ธมเม รมส ................................................................

มย ฆร อาคจฉมหา ................................................................

๓. จงแปลเปนภาษาบาล

ทาน ท. เหนแลว ซงลง ในวนน ................................................................

เรา กนแลว ซงอาหาร ทกวน ................................................................

เขา ไปแลว และ มาแลว สเรอน ................................................................

เรา เหนอยแลว และนงแลว ในปา................................................................

อบาสก น ามาแลว ซงผลไม ท. ................................................................

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๕๙

บทท ๗ นามศพท อ การนต

เนอหาวชา ๑. นามศพท อ การนต ๒. อพยยศพทบางตว

```````````````````````````````````````

การแจกนามศพท อ การนต

ศพททลงทายดวยสระอ หรอทเรยกวา อ การนต ในภาษาบาลม ๓ ลงค คอปงลงค นปงสกลงค

และอตถลงค วธการประกอบวภตตเหมอนค านามทวไป ตางเพยงรปวภตตเทานน เมอจะแจกวภตตนาม

ศพท อ การนต ใหน าวภตตส าเรจรปไปประกอบกบค านามไดเลย

วภตตส าเรจรป อ การนต

วภตต ปงลงค นปงสกลงค อตถลงค

เอก. พห. เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. อ อโย, อ อ อน, อ อ อโย, อ

ทตยา. อ อโย, อ อ อน, อ อ อโย, อ

ตตยา. อนา อห, อภ อนา อห, อภ อยา อห, อภ

จตตถ. อสส, อโน อน อสส, อโน อน อยา อน

ปญจม. อสมา, อมหา อห, อภ อสมา, อมหา อห, อภ อยา, ยา อห, อภ

ฉฏฐ. อสส, อโน อน อสส, อโน อน อยา อน

สตตม. อสม, อมห อส อสม, อมห อส อยา, อย , ย อส

อาลปน. อ อโย, อ อ อน, อ อ อโย, อ

๖๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางการแจกวภตต อ การนต

วภตต

ปงลงค

มน (มน, ผร)

นปงสกลงค

อกข (นยนตา)

อตถลงค

รตต (กลางคน, ราตร)

เอก. พห. เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. มน มนโย, มน อกข อกขน, อกข รตต รตตโย, รตต

ทตยา. มน มนโย, มน อกข อกขน, อกข รตต รตตโย, รตต

ตตยา. มนนา มนห, มนภ อกขนา อกขห, อกขภ รตตยา รตตห, รตตภ

จตตถ. มนสส, มนโน มนน อกขสส, อกขโน อกขน รตตยา รตตน

ปญจม. มนสมา, มนมหา มนห, มนภ อกขสมา, อกขมหา อกขห, อกขภ รตตยา, รตยา รตตห, รตตภ

ฉฏฐ. มนสส, มนโน มนน อกขสส, อกขโน อกขน รตตยา รตตน

สตตม. มนสม, มนมห มนส อกขสม, อกขมห อกขส รตตยา, รตตย , รตย รตตส

อาลปน. มน มนโย, มน อกข อกขน, อกข รตต รตตโย, รตต

ขอสงเกต:

อ การนต ปงลงค และนปงสกลง แตกตางกนเพยง ๓ วภตตเทานน ไดแก ปฐมา. ทตยา. และ อาลปน. (อน) สวนทเหลอแจกแบบเดยวกน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๖๑

ฝกแจกวภตตนามศพท อ การนต ปงลงค ตามแบบ มน

กว (กว) คร (ภเขา) ชลธ (ทะเล)

ญาต (ญาต) นธ (ขมทรพย) ปต (สาม, นาย)

ปาณ (ฝามอ) มณ (แกวมณ) วห (ขาวเปลอก)

สารถ (คนขบรถ) อคค (ไฟ) อร (ขาศก)

อห (ง) อส (ฤาษ) มน (มน, ผร)

ตวอยางประโยค

อร อคคนา มรต ขาศก ยอมตาย ดวยไฟ

อห สารถ ฑ สต ง ยอมกด ซงคนขบรถ

อสสมา มณ ลภนต เขา ท. ยอมได ซงแกวมณ จากฤาษ

นธ ครสม ตฏฐนต ขมทรพย ท. ยอมตงอย บนภเขา

ปต วหโย เทนต เจานาย ท. ยอมให ซงขาวเปลอก ท.

สารถ อหโย มญจนต คนขบรถ ท. ยอมปลอย ซงง ท.

มนโย ธมม สณนต ผร ท. ยอมฟง ซงธรรม

ฝกแจกวภตตนามศพท อ การนต นปงสกลงค ตามแบบ อกข

ทธ (นมสม) สปป (เนยใส) อจจ (เปลวไฟ)

อฏฐ (กระดก) อกข (นยนตา)

๖๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางประโยค

สปป ปาณสมา ปตต เนยใส ยอมตก จากฝามอ

เต สปปน ขาทส เขา ท. กนแลว ซงเนยใส ท.

สนขา อฏฐน ฑ สส สนข ท. กดแลว ซงกระดก ท.

อฏฐน วเน โหนต กระดก ท. มอย ในปา

ทารกา ทธน ยาจนต เดกชาย ท. ยอมขอ ซงนมสม ท.

ตมเห อฏฐนา รมถ ทาน ท. จงยนด ดวยกระดก

มย อรโย มา ปจฉาม เรา ท. จงอยาถาม ซงขาศก ท.

ตว สปป มา ขาท ทาน จงอยากน ซงเนยใส

อห อฏฐ น ปตเถม เรา ยอมไมปรารถนา ซงกระดก ท.

ฝกแจกวภตตนามศพท อ การนต อตถลงค ตามแบบ รตต

กตต (เกยรต) ขนต (ความอดทน) คณฑ (ระฆง)

ฉว (ผว) ชลล (สะเกดไม) ชาต (ก าเนด)

ตนต (เสนดาย) มต (ความร) ยฏฐ (ไมเทา)

วต (รว) อต (จญไร) อกขล (หมอขาว)

อม (คลน) รตต (กลางคน, ราตร)

ตวอยางประโยค

อสโน ยฏฐ ปตต ไมเทา ของฤาษ ยอมตก

ทารกา รตตย กนทนต เดก ท. ยอมรองไห ในเวลากลางคน

ชลธย อมโย ปสสนต เขา ท. ยอมเหน ซงคลน ท. ในทะเล

กว กตตโย ลภนต กว ท. ยอมได ซงเกยรต ท.

มตโย ขนตยา อปชชนต ความร ท. ยอมเกดขน เพราะความอดทน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๖๓

แบบฝกหดทายบท

๑. จงแปลเปนภาษาไทย

กวโน เทวสก สกขส ................................................................

ตว สปปน มา ขาท ................................................................

อปาสกา อต มา กโรนต ................................................................

สารถ วหาเร มา นสทต ................................................................

มย โจรสส ฆร น คจฉาม ................................................................

โจรา มณ น รกขนต ................................................................

มน โจรสมา น ยาจต ................................................................

มนโย พทธสส ธมม สณนต ................................................................

ญาต พทธ สรส ................................................................

สารถ ทกขาน มา ลภนต ................................................................

๒. จงแปลเปนภาษาบาล

สารถ จงไป สบาน ในวนน ................................................................

ญาต ท. จงเปนอย ดวยความสข ................................................................

มน จงอยาได ซงความทกข ................................................................

เขา ท. จงอยาถาม ซงญาต ท. ................................................................

ฤาษ จงอยากน ซงผลไม ท. ................................................................

อบาสก จงน าไป เนยใส ท. ................................................................

สารถ จงได ซงลกชาย วนน ................................................................

ฤาษ และมน ยอมมา ................................................................

สารถ หรอวา มน ยอมยนด ................................................................

ความจญไร ท. จงอยาเกดขน ................................................................

๖๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๘ คณศพท

เนอหาวชา ๑. คณศพท ๒. คณศพทบางตว ๓. การใชคณศพท

`````````````````````````````````````````

คณศพท

คณศพท ภาษาบาลเรยกวา คณนาม เปนค าขยายนามนาม หรอแสดงลกษณะของนามนามเพอใหรวา

นามนามนนมลกษณะอยางไร เชน อวน ผอม สง ต า ด า ขาว ด ชว เปนตน คณนามแบงออกเปน ๓ ขน

คอ ขนปกต ขนวเสส และขนอตวเสส

คณนามขนปกต ไดแก ค าคณนามทแสดงลกษณะทวๆ ไป เชน ปาป (เปนบาป), ทกข (ขยน), สนทร (ด), ถล (อวน) กส (ผอม) เปนตน

คณนามขนวเสส ไดแก ค าคณนามทแสดงลกษณะขนกวา โดยใช ตร ปจจย ตอทายคณนามชนปกต เชน ปาปตร (เปนบาปกวา), ทกขตร (ขยนกวา), สนทรตร (ดกวา), ถลตร (อวนกวา) กสตร (ผอมกวา) เปนตน

คณนามขนอตวเสส ไดแก ค าคณนามทแสดงลกษณะขนทสด โดยใช ตม ปจจย ตอทายคณนามชนปกต เชน ปาปตม (เปนบาปทสด), ทกขตม (ขยนทสด), สนทรตม (ดทสด), ถลตม (อวนทสด) กสตม (ผอมทสด) เปนตน

ค าคณศพทบางตว

ทกข (ขยน) อจจ (สง) นจ (ต า)

กาฬ (ด า) เสต (ขาว) ทฆ (ยาว)

รสส (สน) คมภร (ลก) อตตาน (ตน)

สร (กลา) ถล (อวน) กส (ผอม)

จณฑ (ดราย) ถร (มนคง) ทสสนย (นาด, นารก)

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๖๕

กสล (ด, ฉลาด) ปาป (บาป, ชว) มธร (อรอย, ไพเราะ)

มหนต (ใหญ) วร (ประเสรฐ) สวจ (วางาย)

สนทร (สวย, งาม) สคนธ (กลนหอม, กลนด) นาถ (ทพง)

การใชคณศพท

คณศพททขยายปงลงค

คณศพทเมอไปขยายค านามปงลงคจะเปนการนตใดกตาม ( อ อ อ อ อ ) จะตองแจกตามแบบ อ การนต ปงลงคเทานน โดยท าใหมวจนะและวภตตเหมอนกบค านามทไปขยาย เชน

ตวอยางคณศพทเมอน าไปขยายค านามปงลงค

อ การนต ปงลงค อ การนต ปงลงค

ตวอยาง ค าแปล ตวอยาง ค าแปล

ทกโข ปรโส บรษ ผขยน ทกโข มน มน ผขยน

ทกขา ปรสา บรษ ท. ผขยน ทกขา มนโย มน ท. ผขยน

ทกข ปรส ซงบรษ ผขยน ทกข มน ซงมน ผขยน

ทกเข ปรเส ซงบรษ ท. ผขยน ทกเข มนโย ซงมน ท. ผขยน

ทกเขน ปรเสน ดวยบรษ ผขยน ทกเขน มนนา ดวยมน ผขยน

ทกเขห ปรเสห ดวยบรษ ท. ผขยน ทกเขห มนห ดวยมน ท. ผขยน

ทกขสส ปรสสส แกบรษ ผขยน ทกขสส มนสส แกมน ผขยน

ทกขาน ปรสาน แกบรษ ท. ผขยน ทกขาน มนน แกมน ท. ผขยน

ทกขสมา ปรสสมา จากบรษ ผขยน ทกขสมา มนสมา จากมน ผขยน

ทกขสม ปรสสม ในบรษ ผขยน ทกขสม มนสม ในมน ผขยน

ทกเขส ปรเสส ในบรษ ท. ผขยน ทกเขส มนส ในมน ท. ผขยน

๖๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

คณศพททขยายนปงสกลงค

คณศพทเมอไปขยายค านามนปงสกลงคจะเปนการนตใดกตาม (อ อ อ) คณนามจะตองแจกตามแบบ อ การนต นปงสกลงคเทานน โดยท าใหมวจนะและวภตตเหมอนกบค านามทไปขยาย เชน

ตวอยางคณศพทเมอน าไปขยายค านามนปงสกลงค

อ การนต ปงลงค อ การนต ปงลงค

ตวอยาง ค าแปล ตวอยาง ค าแปล

สนทร นคร เมอง ทสวยงาม สนทร อกข นยนตา ทสวยงาม

สนทราน นคราน เมอง ท. ทสวยงาม สนทราน อกขน นยนตา ท. ทสวยงาม

สนทร นคร ซงเมอง ทสวยงาม สนทร อกข ซงนยนตา ทสวยงาม

สนทราน นคราน ซงเมอง ท. ทสวยงาม สนทราน อกขน ซงนยนตา ท. ทสวยงาม

สนทเรน นคเรน ดวยเมอง ทสวยงาม สนทเรน อกขนา ดวยนยนตา ทสวยงาม

สนทเรห นคเรห ดวยเมอง ท. ทสวยงาม สนทเรห อกขห ดวยนยนตา ท. ทสวยงาม

สนทรสส นครสส แกเมอง ทสวยงาม สนทรสส อกขสส แกนยนตา ทสวยงาม

สนทราน นคราน แกเมอง ท. ทสวยงาม สนทราน อกขน แกนยนตา ท. ทสวยงาม

สนทรสมา นครสมา จากเมอง ทสวยงาม สนทรสมา อกขสมา จากนยนตา ทสวยงาม

สนทรสม นครสม ในเมอง ทสวยงาม สนทรสม อกขสม ในนยนตา ทสวยงาม

สนทเรส นคเรส ในเมอง ท. ทสวยงาม สนทเรส อกขส ในนยนตา ท. ทสวยงาม

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๖๗

คณศพททขยายอตถลงค

คณศพทเมอไปขยายค านามอตถลงคจะเปนการนตใดกตาม (อา อ อ อ อ) คณศพทจะตองแจกตามแบบ อา การนต อตถลงคเทานน โดยท าใหมวจนะและวภตตเหมอนกบค านามทไปขยาย เชน

ตวอยางคณศพทเมอน าไปขยายค านามอตถลงค

อา การนต อตถลงค อ การนต อตถลงค

ตวอยาง ค าแปล ตวอยาง ค าแปล

สนทรา ตารา ดวงดาว ทสวยงาม สนทรา รตต กลางคน ทสวยงาม

สนทราโย ตาราโย ดวงดาว ท. ทสวยงาม สนทราโย รตตโย กลางคน ท. ทสวยงาม

สนทร ตาร ซงดวงดาว ทสวยงาม สนทร รตต ซงกลางคน ทสวยงาม

สนทราโย ตาราโย ซงดวงดาว ท. ทสวยงาม สนทราโย รตต ซงกลางคน ท. ทสวยงาม

สนทราย ตาราย ดวยดวงดาว ทสวยงาม สนทราย รตตยา ดวยกลางคน ทสวยงาม

สนทราห ตาราห ดวยดวงดาว ท. ทสวยงาม สนทราห รตตห ดวยกลางคน ท. ทสวยงาม

สนทราย ตาราย แกดวงดาว ทสวยงาม สนทราย รตตยา แกลางคน ทสวยงาม

สนทราน ตาราน แกดวงดาว ท. ทสวยงาม สนทราน รตตน แกกลางคน ท. ทสวยงาม

สนทราย ตาราย จากดวงดาว ทสวยงาม สนทราย รตตยา จากกลางคน ทสวยงาม

สนทราย ตาราย บนดวงดาว ทสวยงาม สนทราย รตตย ในกลางคน ทสวยงาม

สนทราส ตาราส บนดวงดาว ท. ทสวยงาม สนทราส รตตส ในกลางคน ท. ทสวยงาม

๖๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางการแจกคณศพททง ๓ ลงค

กสล (ด) แจกอยางน

วภตต ปงลงค นปงสกลงค อตถลงค

เอก. พห. เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. กสโล กสลา กสล กสลาน กสลา กสลาโย, กสลา

ทตยา. กสล กสเล กสล กสลาน กสล กสลาโย, กสลา

ตตยา. กสเลน กสเลห, กสเลภ กสเลน กสเลห, กสเลภ กสลาย กสลาห, กสลาภ

จตตถ. กสลสส, กสลาย, กสลตถ กสลาน กสลสส, กสลาย, กสลตถ กสลาน กสลาย กสลาน

ปญจม. กสลสมา, กสลมหา, กสลา กสเลห, กสเลภ กสลสมา, กสลมหา, กสลา กสเลห, กสเลภ กสลาย กสลาห, กสลาภ

ฉฏฐ. กสลสส กสลาน กสลสส กสลาน กสลาย กสลาน

สตตม. กสลสม, กสลมห, กสเล กสเลส กสลสม, กสลมห, กสเล กสเลส กสลาย, กสลาย กสลาส

อาลปน. กสล กสลา กสล กสลาน กสเล กสลาโย, กสลา

ᴥ ค าคณศพทขนตางๆ เชน ขนนวเสส และขนนอตวเสส กแจกวภตตเชนเดยวกนกบคณศพทขนปกตน เพยงเตมปจจยดานหลงคณศพทเทานน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๖๙

ตวอยางประโยค

สนทรา กญญา ฆเร นสท หญงสาว ผสวยงาม นงแลว บนเรอน

ภรยา มหนตาย สาลาย วสต ภรรยา ยอมอย ในศาลา หลงใหญ

ทสสนยตมาย กญญาย สทธ ภาสาม เรา ยอมกลาว กบดวยหญงสาว ผนารกทสด

นาวา มหนตาย อมยา คจฉต เรอ ยอมไป ดวยคลน ลกใหญ

มต ทกขตราย ทารกาย โหต ความร ยอมม แกเดกหญง ผขยนกวา

มหนตาย อกขลย โอทน ปจส ทาน ยอมหง ซงขาวสก ในหมอขาว อนใหญ

วรตมาโย กตตโย มนน โหนต เกยรต ท. อนประเสรฐทสด ยอมม แกมน ท.

การใชวกตกตตา

วกตกตตา เปนคณนามประเภทหนงทใชขยายค านาม โดยปกตแลวคณศพทเมอท าหนาทขยายค านามใดก

เรยงไวหนาค านน แตวกตกตตาจะไมเรยงเชนนน และมกมกรยาทมความหมายวา “เปน, ม” ตามหลง

เสมอ หรอบางครงอาจละกรยาไวกได เชน

อจฉรา สคเค สนทรา โหต นางอปสร เปนผงดงาม ในสวรรค ยอมเปน

โจโร โลเก ปาโป โหต โจร เปนคนชว ในโลก ยอมเปน

กมล สนทร โหต ดอกบว เปนสงสวยงาม ยอมเปน

อาจรยสส สสโส ทกโข โหต ศษย ของอาจารย เปนผขยน ยอมเปน

พทโธ โลกสส นาโถ พระพทธเจา ทรงเปนทพง ของสตวโลก

๗๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

แบบฝกหดทายบท

๑. จงประกอบค าคณศพทตอไปนใหถกตองตามหลกไวยากรณ

สามเณรา ............... วตถ รชชนต (มหนต)

............... กญญาโย อาวาส คจฉส (สนทร)

อปาสกา ............... มาล วกกณาต (สคนธ)

............... ชนา ธมม สณนต (กสล)

............... ทารโก อาวาเส กฬต (ถล)

............... พทโธ คาม ปวสต (วร)

กว ............... ปตต ลภ (สวจ)

๒. จงแปลเปนภาษาบาล

บรษ ผฉลาด ยอมได ซงทรพย ................................................................

กว จงไป สเมอง อนใหญ ................................................................

เรา ท. เหนแลว ซงภเขา อนสง ................................................................

มนษย ผบาป ยอมได ซงทกข ................................................................

ง ตวใหญ ยอมเขาไป สหมบาน ................................................................

สารถ ผฉลาด เลยงแลว ซงมา ................................................................

ลง สขาว เลนแลว บนตนไม ................................................................

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗๑

บทท ๙ สพพนาม

เนอหาวชา ๑. สพพนาม ๒. ปรสสพนาม ๓. การแจกวภตตปรสสพพนาม

`````````````````````````````````````````

สพพนาม

สพพนาม หมายถง คาทใชแทนคานาม เพอไมใหเกดความซาซาก ซงจะทาใหภาษากระชบ สละสลวย ภาษาบาลแบงสพพนามออกเปน ๒ ชนดคอ ปรสสพพนาม และวเสสนสพพนาม

ปรสสพพนาม

ปรสสพพนาม คอศพทสาหรบใชแทนชอคน สตว และสงของทกลาวถงแลว นบตามบรษแบงออกเปน ๓ ชนดคอ

๑. สพพนามประถมบรษ หมายถง ผทถกกลาวถง ไมไดอยในวงสนทนาดวย ภาษาบาลใชศพท ต แปลวา เขา, เธอ, มน

๒. สพพนามมธยมบรษ หมายถง ผฟง ผทสนทนาดวย ใชศพท ตมห แปลวา ทาน, คณ

๓. สพพนามอตตมบรษ หมายถงผพดเอง ใชศพท อมห แปลวา ขาพเจา, ฉน, เรา

วเสสนสพพนาม

วเสสนสพพนาม คอนามทใชแทนสงทงปวง โดยทาหนาทขยายความ ทาหนาทคลายกบคณศพท แตม

วธการแจกวภตตตางกน แบงออกเปน ๒ ชนดคอ

๑. นยมวเสสนสพพนาม คอ สพพนามทบอกความแนนอน โดยระบลงไปชดเจนลงไป เชน ต

(นน), เอต (นน), อม (น), อม (โนน) เปนตน

๒. อนยมวเสสนสพพนาม คอ สพพนามทบอกความไมแนนอน ไมระบชดเจน ม ๑๒ ศพท ไดแก

ย (ใด), อญญ (อน), อญญตร (คนใดคนหนง), อญญตม (คนใดคนหนง), ปร (อน), อปร (อน

๗๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

อก), กตร (คนไหน), กตม (คนไหน), เอก (คนหนง), เอกจจ (บางคน), สพพ (ทงปวง) ก

(อะไร) เปนตน

การแจกวภตตปรสสพพนาม

คาสรรพนามเหลาน เมอจะนาไปใชในประโยคจะตองแจกวภตตเหมอนการแจกวภตตคานาม แตมการแจกวภตตแตกตางจากคานามทวไป

สพพนามประถมบรษ

ประถมบรษ คอบคคลทเรากลาวถง ไมไดอยในวงสนทนาดวย ภาษาบาลใช ต ศพท แปลวา นน, เขา เปนตน ต ศพท เปนไดทงนามนาม และคณนาม เปนได ๓ ลงค ถาเปนนามนามแปลวา เขา ไมตองมคามาขยาย แตถาเปนคณนาม ทาหนาทขยายคานามนาม แปลวา นน ตองประกอบลงค วจนะ วภตต ใหตรงกบคาทไปขยายเสมอ บทนจะกลาวเฉพาะปรสสพพนามกอน

ต ศพท ๓ ลงค แจกอยางน

วภตต ปงลงค และนปงสกลงค อตถลงค

เอก. พห. เอก. พห.

ปฐมา. โส (ต) เต (ตาน) สา ตา

ทตยา. ต, น เต, เน (ตาน) ต, น ตา

ตตยา. เตน เตห ตาย ตาห

จตตถ. ตสส, อสส เตส, เตสาน,

เนส, เนสาน

ตสสา, ตสสา,

ตสสาย, อสสา ตาส, ตาสาน

ปญจม. ตสมา, ตมหา, อสมา เตห ตาย ตาห

ฉฏฐ. ตสส, อสส เตส, เตสาน,

เนส, เนสาน

ตสสา, ตสสา,

ตสสาย, อสสา ตาส, ตาสาน

สตตม. ตสม, ตมห, อสม เตส ตาย, ตสส, ตสส, อสส ตาส

ขอสงเกต:

๑. การแจกวภตตสพพนามมเพยง ๗ วภตตเทานน (ไมมอาลปน)

๒. ปงลงค และนปงสกลงค ตางกนเพยงวภตตท ๑ และ ๒ (ตวหนา) เทานน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗๓

ตวอยางประโยค

วาณโช มคเค ยาจก ปสส, ตสส ทาน เทต.

พอคา เหนแลว ซงขอทาน ในหนทาง, ยอมให ซงทาน แกเขา (ยาจก)

สามเณโร อาวาส อาคจฉต, โส ธมม เทเสต.

สามเณร มาอย สวด, เขา (สามเณร) ยอมแสดง ซงธรรม

สสสา อาจรยสส สนตก คจฉส, ต วนทนต.

ศษย ท. ไปแลว สสานก ของอาจารย, ยอมไหว ซงเขา (อาจารย)

สพพนามมธยมบรษ

มธยมบรษ หมายถง ผฟง ผทสนทนาดวย ภาษาบาลใชศพท ตมห แปลวา ทาน, คณ การแจกวภตต ตมห ศพท มดงน

ตมห (ทาน) ทง ๓ ลงค แจกแบบเดยวกน ดงน วภตต เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมา. ตว, ตว ตมเห, โว

ทตยา. ต, ตว, ตว ตมเห, โว

ตตยา. ตยา, ตวยา, เต ตมเหห, โว

จตตถ. ตยห, ตมห, ตว, เต ตมหาก, โว

ปญจม. ตยา ตมเหห

ฉฏฐ. ตยห, ตมห, ตว, เต ตมหาก, โว

สตตม. ตย, ตวย ตมเหส

ตวอยางประโยค

ทารกา ตมหาก ฆร คจฉส, ตมเห เตส อาจกขถ.

เดก ท. ไปแลว สเรอน ของทาน ท., ทาน ท. จงบอก แกพวกเขา ท. (เดก)

วาณโช ตยา สทธ วส, ตว ต รกขาห.

พอคา อยแลว กบดวยทาน, ทาน จงรกษา ซงเขา (พอคา)

อาจรโย นคร อาคจฉ, ตมเห น ปจฉาห.

อาจารย มาแลว สเมอง, ทาน ท. จงถาม ซงเขา (อาจารย)

๗๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

สพพนามอตตมบรษ

อตตมบรษ หมายถง ผพดเอง ภาษาบาลใชศพท อมห แปลวา ขาพเจา, ฉน, เรา การแจกวภตต อมห ศพท มดงน

อมห (ขาพเจา) ทง ๓ ลงค แจกแบบเดยวกน ดงน

วภตต เอกวจนะ พหวจนะ

ปฐมา. อห มย, โน

ทตยา. ม, มม อมเห, โน

ตตยา. มยา, เม อมเหห, โน

จตตถ. มยห, อมห, มม, มม, เม อมหาก, อสมาก, โน

ปญจม. มยา อมเหห

ฉฏฐ. มยห, อมห, มม, มม, เม อมหาก, อสมาก, โน

สตตม. มย อมเหส

ตวอยางประโยค

มน อมหาก ธนาน เทส, มย ตาน รกขาม.

มน ใหแลว ซงทรพย ท. แกเรา ท., เรา ท. จงรกษา ซงพวกมน ท. (ทรพย)

มย อาจรยา อาหาร ลภ, ตสส ปตเต โปเสม.

เรา ท. ไดแลว ซงอาหาร จากอาจารย, จงเลยงด ซงบตร ท. ของเขา (อาจารย)

อห สนเข โปเสส, เต ม มา ฑสนต.

ขาพเจา เลยงแลว ซงสนข ท., มน ท. (สนข) จงอยากด ซงขาพเจา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗๕

แบบฝกหดทายบท

๑. จงเลอกคาทเหมาะสม เตมลงในชองวาง

.......... (อมห) ยาจกาน โอทเน เทม

.......... (ต) ปปผาน ลภนต

สกณา .......... (อมห) ฆเร โหนต

.......... (ตมห) ปตตา ปาฐสาล คจฉนต

.......... (ตมห) อาจรยสมา ธน ลภถ

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

วาณชา ตมเหห สทธ วสนต ............................................................

อปาสกสส เขตต กส ............................................................

มยห ปตโต คาม อาคจฉ ............................................................

สาวเกห สทธ พทธ วนทาม ............................................................

อมหาก อาจรโย สสเสห สทธ ภาสต ............................................................

๓. จงแปลเปนภาษาบาล

ทาน ท. จงด ซงนก ท. ในอากาศ ............................................................

บตร ท. ของทาน รองไหแลว ในวนน ............................................................

เรา ท. ยอมเขยน ซงภาษาบาล ในวด ............................................................

ทาน จงขอ ซงศล ท. จากพระเถระ ............................................................

อบาสกา ยอมให ซงทรพย ท. แกเรา ท. ............................................................

๗๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บทท ๑๐ สงขยา

เนอหาวชา ๑. สงขยา ๒. ปกตสงขยา ๓. อพยยศพทบางตว

```````````````````````````````````````

สงขยา

สงขยา คอ การนบจ านวนในภาษาบาล เพอบอกใหรจ านวนทแนนอน แบงออกเปน ๒ ชนดคอ ปกตสงขยา และปรณสงขยา

ปกตสงขยา ไดแก การนบเลขแบบปกต เชน ๑, ๒, ๓ ... เปนตน

ปรณสงขยา ไดแก การนบล าดบท เชน ท ๑, ท ๒, ท ๓ ... เปนตน

ปกตสงขยา ตงแต ๑-๓๐

บาล โรมน ไทย

เอก eka ๑

ทว dvi ๒

ต ti ๓

จต catu ๔

ปญจ pañca ๕

ฉ cha ๖

สตต satta ๗

อฏฐ aṭṭha ๘

นว nava ๙

ทส dasa ๑๐

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗๗

บาล โรมน ไทย

เอกาทส ekādasa ๑๑

ทวาทส, พารส dvādasa, bārasa ๑๒

เตรส terasa ๑๓

จตตทส, จททส catutdasa, cuddasa ๑๔

ปญจทส, ปณณรส paṇcadasa, paṇṇadasa ๑๕

โสฬส soḷasa ๑๖

สตตรส sattarasa ๑๗

อฏฐารส aṭṭhārasa ๑๘

เอกนวสต, อนวส ekūnavīsati, ūnavīsa ๑๙

วสต, วส vīsa, vīsati ๒๐

เอกวสต ekavīsati ๒๑

ทวาวสต, พาวสต dvāvīsati, bāvīsati ๒๒

เตวสต tevīsati ๒๓

จตวสต catuvīsati ๒๔

ปญจวสต pañcavīsati ๒๕

ฉพพสต chabbīsati ๒๖

สตตวสต sattavīsati ๒๗

อฏฐวสต aṭṭhavīsati ๒๘

เอกนตสต, เอกนตส ekūnatiṃsati, ekūnatiṃsa ๒๙

ตสต, ตส tiṃsa, tiṃsati ๓๐

๗๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

สงขยาจ านวนเตม

บาล โรมน ไทย

ทส dasa ๑๐

วสต, วส vīsati, vīsa ๒๐

ตสต, ตส tiṃsati, tiṃsa ๓๐

จตตาฬส, ตาฬส cattaāḷīsa, tāḷīsa ๔๐

ปญญาส, ปณณาส paññāsa, paṇṇāsa ๕๐

สฏฐ saṭṭḥī ๖๐

สตตต sattati ๗๐

อสต asīti ๘๐

นวต navuti ๙๐

สต sata ๑๐๐

สหสส sahassa ๑,๐๐๐

ทสสหสส dasasahassa ๑๐,๐๐๐

สตสหสส, ลกข satasahassa, lakkha ๑๐๐,๐๐๐

ทสสตสหสส dasasatasahassa ๑,๐๐๐,๐๐๐

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๗๙

การแจกปกตสงขยา

ปกตสงขยา เมอน าไปใชในประโยคจะท าหนาทแตกตางกน เปนประธานบาง ขยายค านามบาง เมอขยาย

ค านามจะตองมลงค วจนะ วภตตเดยวกบค านามทไปขยาย มวธการแจกดงตอไปน

เอก (หนง) ทง ๓ ลงค (เปนเอกวจนะอยางเดยว)

วภตต ปงลงค นปงสกลงค อตถลงค

ปฐมา. เอโก เอก เอกา

ทตยา. เอก เอก เอก

ตตยา. เอเกน เอเกน เอกาย

จตตถ. เอกสส เอกสส เอกาย

ปญจม. เอกสมา, เอกมหา เอกสมา, เอกมหา เอกาย

ฉฏฐ. เอกสส เอกสส เอกาย

สตตม. เอกสม, เอกมห เอกสม, เอกมห เอกาย

ขอสงเกต: ปงลงค และนปงสกลงค ตางกนเพยงวภตตท ๑ (เอก ) เทานน

ตวอยางประโยค

เอโก ปรโส สาลาย นสทต บรษ คนหนง ยอมนง ในศาลา

เอก นคร อรญเญ ตฏฐ เมอง แหงหนง ตงอยแลว ในปา

เอกา ทารกา ผล ขาทต เดกหญง คนหนง ยอมเคยวกน ซงผลไม

กญญาโย เอก ปรส ปสสส สาวนอย ท. เหนแลว ซงบรษ คนหนง

วาณโช เอเกน ปตเตน สทธ คจฉต พอคา ยอมไป กบดวยบตร คนหนง

เอกสส อาจรยสส สสสา สยส ศษย ท. ของอาจารย คนหนง นอนแลว

อสโย เอกสม วเน วสส ฤาษ ท. อยแลว ในปา แหงหนง

โจโร เอกาย รตตย ธนาน โจเรต โจร ยอมลก ซงทรพย ท. ในกลางคน คนหนง

๘๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ทว (สอง), อภ (ทงสอง) ทง ๓ ลงค แจกแบบเดยวกน

วภตต ทว (สอง) อภ (ทงสอง)

ปฐมา. เทว อโภ

ทตยา. เทว อโภ

ตตยา. ทวห อโภห

จตตถ. ทวนน อภนน

ปญจม. ทวห อโภห

ฉฏฐ. ทวนน อภนน

สตตม. ทวส อโภส

ต (สาม) ทง ๓ ลงค

วภตต ปงลงค นปงสกลงค อตถลงค

ปฐมา. ตโย ตณ ตสโส

ทตยา. ตโย ตณ ตสโส

ตตยา. ตห ตห ตห

จตตถ. ตณณ , ตณณนน ตณณ , ตณณนน ตสสนน

ปญจม. ตห ตห ตห

ฉฏฐ. ตณณ , ตณณนน ตณณ , ตณณนน ตสสนน

สตตม. ตส ตส ตส

ขอสงเกต: ปงลงค และนปงสกลงค ตางกนเพยงวภตตท ๑, ๒ (ตณ) เทานน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๘๑

จต (ส) ทง ๓ ลงค

วภตต ปงลงค นปงสกลงค อตถลงค

ปฐมา. จตตาโร, จตโร จตตาร จตสโส

ทตยา. จตตาโร, จตโร จตตาร จตสโส

ตตยา. จตห จตห จตห

จตตถ. จตนน จตนน จตสสนน

ปญจม. จตห จตห จตห

ฉฏฐ. จตนน จตนน จตสสนน

สตตม. จตส จตส จตส

ขอสงเกต: ปงลงค และนปงสกลงค ตางกนเพยงวภตตท ๑, ๒ (จตตาร) เทานน

ปญจ (หา) ทง ๓ ลงค แจกแบบเดยวกน

วภตต พหวจนะ

ปฐมา. ปญจ

ทตยา. ปญจ

ตตยา. ปญจห

จตตถ. ปญจนน

ปญจม. ปญจห

ฉฏฐ. ปญจนน

สตตม. ปญจส

๘๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ตวอยางประโยค

เทว ปรสา สาลาย นสทนต บรษ ท. สองคน ยอมนง ในศาลา

กญญาโย เทว ปรเส ปสสส สาวนอย ท. เหนแลว ซงบรษ ท. สองคน

เวชโช ทวนน คลานาน เภสชช เทต หมอ ยอมให ซงยา แกคนไข ท. สองคน

ตโย สกณา สาขาย นสทส นก ท. สามตว จบแลว ทกงไม

ตสโส กญญา ปปผาน ลภส สาวนอย ท. สามคน ไดแลว ซงดอกไม ท.

สนขา ตณ อฏฐน ฑ สนต สนข ท. ยอมกด ซงกระดก ท. สาม

ทารกา ตโย สกเณ หนนต เดก ท. ยอมฆา ซงนก ท. สามตว

ตณณ สนขาน อฏฐน เทม เรา ยอมให ซงกระดก ท. แกสนข ท. สามตว

ปต ตสสนน ภรยาน ธนาน เทต สาม ยอมให ซงทรพย ท. แกภรรยา ท. สาม

จตตาโร ธมมา วฑฒนต ธรรม ท. สอยาง ยอมเจรญ

จตตาร ผลาน รกขสมา ปตนต ผลไม ท. สลก ยอมหลน จากตนไม

พทโธ จตตาร อรยสจจาน ภาสต พระพทธเจา ยอมตรส ซงอรยสจ ท. ส

สาวกา จตส อรยสจเจส ตฏฐนต สาวก ท. ยอมตงอย ในอรยสจ ท. ส

ปญจ สลาน ยาจาม ขาพเจา ท. ยอมขอ ซงศล ท. หาขอ

วานโร ปญจ ผลาน ขาทต ลง ยอมเคยวกน ซงผลไม ท. หา

ปญจ กญญาโย ปาลภาส สกขนต สาวนอย ท. หาคน ยอมศกษา ซงภาษาบาล

Ω ตงแต ๖-๑๘ (ฉ – อฏฐารส) ใหแจกตามแบบ ปญจ น

Ω ตงแต ๑๙-๙๘ (เอกนวสต – อฏฐนวต) เปนอตถลงคอยางเดยว มวธการแจก ดงน

ถาลงทายดวย อ ใหแจกตามแบบ อ การนต อตถลงค เอกวจนะอยางเดยว

ถาลงทายดวย อ ใหแจกตามแบบ อ การนต อตถลงค เอกวจนะอยางเดยว

ถาลงทายดวย อ ใหแจกตามแบบ เอกนวส ดงน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๘๓

เอกนวส (สบเกา) ทง ๓ ลงค แจกแบบเดยวกน

วภตต พหวจนะ

ปฐมา. เอกนวส

ทตยา. เอกนวส

ตตยา. เอกนวสาย

จตตถ. เอกนวสาย

ปญจม. เอกนวสาย

ฉฏฐ. เอกนวสาย

สตตม. เอกนวสาย

Ω ตงแต ๑๙-๙๘ (เอกนวสต – อฏฐนวต) ใชเปนคณนาม ท าหนาทขยายค านามนาม โดยการแจกวภตต

ใหตรงกนกบค านามนามทไปขยาย แตแจกเปน อตถลงค เอกวจนะอยางเดยว แมวาค านามนามนนจะ

เปนพหวจนะกตาม เชน

เตวสตยา ทารกาน อาจรโย อาคจฉต อาจารย ของเดกชาย ท. ๒๓ คน ยอมมา

เอกนวสต กญญา นหานาย คจฉนต สาวนอย ท. ๑๙ คน ยอมไป เพออาบน า

โสฬส โจรา ธนาน โจเรนต โจร ท. ๑๖ คน ยอมลก ซงทรพย ท.

วสาย กญญาห สทธ นสทต เขา ยอมนง กบดวยสาวนอย ท. ๒๐ คน

ปญจทส ยาจเก ปสสาม ขาพเจา ยอมเหน ซงขอทาน ท. ๑๕ คน

Ω ตงแต ๙๙ (เอกนสต) ขนไป แจกตามแบบ อ การนต นปงสกลงค

Ω โกฏ แจกตามแบบ อ การนต อตถลงค

๘๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

อพยยศพทบางตว

ปน (แตวา, สวนวา) อถ (ครงนน) เอกทวส (วนหนง)

กร (ไดยนวา) กสมา (เพราะเหตไร) ตสมา (เพราะเหตนน)

เอว (อยางน) กถ (อยางไร) น (หนอ)

ตวอยางประโยค

ปรสา นสทนต ปน ทารกา ตฏฐนต บรษ ท. ยอมนง แตวา เดก ท. ยอมยน

อถ กญญาโย เทว ปรเส ปสสส ครงนน สาวนอย ท. เหนแลว ซงบรษ ท. สองคน

เวชโช กร ทวนน คลานาน เภสชช เทต ไดยนวา หมอ ยอมให ซงยา แกคนไข ท. สองคน

กสมา ตโย สกณา สาขาย นสทส นก ท. สามตว จบแลว ทกงไม เพราะเหตไร

เอกทวส ตสโส กญญา ปปผาน ลภส ในวนหนง สาวนอย ท. สามคน ไดแลว ซงดอกไม ท.

เอว สนขา ตณ อฏฐน ฑ สนต สนข ท. ยอมกด ซงกระดก ท. สาม อยางน

กถ ทารกา ตโย สกเณ หนนต เดก ท. ยอมฆา ซงนก ท. สามตว อยางไร

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๘๕

แบบฝกหดทายบท

๑. จงเตมสงขยาลงในชองวาง ใหถกตอง

.......... (๒๕) โจรา เสฏฐโน คามา .......... (๑๐) วตถาน คณหนต

.......... (๑๕) อปาสกา วหาเร ธมม สณนต

มย .......... (๗) ยาจกาน ทาน เทม

เต .......... (๒๐) ภกข อรญเญส รมนต

.......... (๑๒) รกขา .......... (๒) สรสส ตเร โหต

๒. จงแปลเปนภาษาไทย

เอโก ทารโก สาลาย นสทต, เทว ปน ทารกา คพเภ สยส

............................................................................................................................. ....................

เอกตสต กญญา ธมม สณนต, วสต ปน ปรสา ผลาน ขาทนต

...................................................................................................................................... ...........

ปญจ ภกข ตสม อาวาเส วสนต ................................................................................................................... .............................

ปาฐสาลาย เอกาทส ทารเก ปสสาม ..........................................................................

เสฏฐ สตตนน ยาจกาน อาหาร เทต ..........................................................................

๓. จงแปลเปนภาษาบาล

พระพทธเจา ของเรา ท. ยอมตรสร ซงอรยสจ ท. ๔

............................................................................................................................. ..................

บรษ ท. ๑๘ หรอ หรอวาหญงสาว ท. ๑๙ ยอมมา ขางหลง

.............................................................................................................................. .................

เรา ท. ไดแลว ซงแกวมณ ท. ๙ จากปา ..........................................................................

ผลไม ท. ๒๙ ยอมม บนตนไม ตนหนง ..........................................................................

ทาน จงกน ซงอาหาร ท. ๕ อยาง ...........................................................................

๘๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ฝกแปลภาษาบาล

เนอหาวชา

๑. หลกการแปลภาษาบาล ๒. เนอเรองส าหรบฝกแปล

```````````````````````````````````````

หลกการแปลภาษาบาล

การแปลภาษาบาลเปนภาษาไทย ม ๒ ลกษณะ คอ การแปลโดยพยญชนะ และการแปลโดยอรรถ ดงน

การแปลโดยพยญชนะ ไดแก การแปลตามหลกภาษา โดยคงค าแปลประจ าวภตตและหลกทาง

ไวยากรณไว การแปลชนดนเหมาะส าหรบผเรมศกษา เพราะจะท าใหทราบและเขาใจลกษณะ

ทางไวยากรณดขน

การแปลโดยอรรถ ไดแก การแปลโดยถอเอาความหมายเปนหลก มกตดค าแปลประจ าวภตต

หรอลกษณะทางไวยากรณออก และเพมเตมความหรอค า เพอใหไดความหมายตามภาษานยม

การแปลลกษณะนนยมใชในวงวชาการทวไป

การเรยงล าดบวภตตในการแปล

การแปลภาษาบาลเปนไทย จะแปลค าไหนกอนหรอหลง มกถอตามระเบยบการเรยงค าในประโยค

ภาษาไทยเปนหลก เพราะฉะนน ถาประโยคภาษาบาลมค าชนดตางๆ มากมายจะตองแปลบทตางๆ ไป

ตามล าดบ ดงน

๑. บทอาลปนะ หรอค าทกทาย

๒. นบาตตนขอความ

๓. บทกาลสตตม หรอค าบอกเวลาทอยในรปสตตมวภตต

๔. บทประธาน

๕. บททเกยวของกบประธาน

๖. กรยาในระหวาง หรออนกรยา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๘๗

๗. บททเกยวของกบกรยาในระหวาง หรออนกรยา

๘. กรยาคมประโยค หรอมขยกรยา

๙. บททเกยวของกบกรยาคมประโยค หรอมขยกรยา

ทงหมดน ถาบทใดไมมในประโยค กใหขามไปแปลบททอยในล าดบถดไป

การใช อต ศพท

อต ศพท แปลวา “วา...ดงน” ภาษาบาลเมอมบทสนทนา หรอประโยคค าพด จะปดทายดวย อต ศพทเสมอ แปลวา วา “......” ดงน ตวอยาง เชน

คทรโภ วทต “ กสมา สนข ตว น สทท กโรส” อต.

ลา ยอมกลาววา “ดกอนสนข ทาน ยอมไมกระท า ซงเสยง เพราะเหตไร” ดงน

ประโยคทประกอบดวย อต ศพท จะมอย ๒ สวน คอ เลขใน และเลขนอก เลขในหมายถง สวนทเปนค าพด อยในเครองหมาย “.....” นอกจากนถอเปนเลขนอก เชน

คทรโภ วทต “กสมา สนข ตว น สทท กโรส” อต.

เลขนอก เลขใน

อต ศพท เมอไปประกอบในประโยคบางครงกสนธกบศพทอน เชน

อปาสโก “อห ปญญ อจฉามต จนเตส.

อบาสก คดแลว วา “เรา ยอมตองการ ซงบญ” ดงน

๘๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

เนอเรองส าหรบฝกแปล

สนขวตถ

เอกทวส ปน ยาจโก ฆรมหา นกขม. เอโก สนโข ยาจก ปสส. โส ยาจก อนธาวต. ยาจโก เวเคน ธาวต. สนโข ตสส ปาท ฑ ส. ยาจโก ทกข ลภต. โส ปาเทน สนข ปหร. สนโข ทายกสส ฆร คจฉ. ทายกสส ปตโต สนขสส อาหาร เทต. โส ฆรสส ทวาเร สยต.

เทว สหายา

เอโก กสโก ชนปเท วส. โส เอก คทรภ จ เอก สนข จ โปเสต. เอกทวส โจรา วนสมา อาคจฉส. เต กสกสส เคเห โจรกมม กโรนต. คทรโภ สนข วทต “โจรา สหาย สามกสส เคห ปวสนต, เต สามกสส ภณฑาน โจเรนต” อต.

สนโข สทท น กโรต. คทรโภ เอว วท “สนข ตว สทท น กโรส, ตว สนทโร น โหส, อห เอว สทท กโรม” อต. โส คทรโภ อจจ สทท กโรต. โจโร อรญญ ปลาย. สามโก ปน อจเจน สทเทน ชาคโรต จ กชฌต. โส ทณเฑน คทรภสส สส ปหร. สนโข วทต “ตว คทรภ ตว กจจ อกโรส, มม กจจ กโรส, ตสมา ตว ทกข ลภส” อต.

ทมเมโธ คทรโภ

เอโก ทมเมโธ คทรโภ วเน ตณาน ขาทต. โส จรกสส สทท สณาต จ ตสส สทท ตสสต. คทรโภ “จรกสส สทโท อตมธโร โหต” อต จนเตส จรก อปสงกม จ.

คทรโภ ปจฉต “สหาย จรก ตยห สทโท อตมธโร มนาโป โหต, ก ตว ขาทส” อต. จรโก วทต “อห ตเณ อสสาว ปวาม ตสมา เม สทโท อตมธโร โหต” อต. คทรโภ ตณ น ขาท, อสสาว เอว ปวต. น จเรน โส มรณ ปาปณาต.

วตถ อตถ นทสเสต “ทมเมโธ สตโต สเขน วนาส ปาปณาต” อต.

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๘๙

สเมโธ คทรโภ

เอโก สเมโธ คทรโภ วนสมเป ตณ ขาท. อวทเร เอโก จรโก มธร สทท กโรต. คทรโภ ตสส สทท รจจต. โส จรก อปสงกมต จ เอว วทต “ตว สทโท อตมธโร มนาโป โหต, ก ตว ขาทส” อต. จรโก วทต “อห อสสาว เอว ภญชาม, ตสมา เม สทโท อตมธโร โหต” อต.

คทรโภ วทต “ตว ม วญเจส, อห อสปนทาเน พาลคทรสทโส น โหม” อต. อถ โข คทรโภ ปาเทน จรก อกกมต. จรโก มรณ ปาปณ.

อท วตถ เอว นทสเสต “พยตโต สตโต สเขน วนาส น ปาปณาต” อต.

แบบฝกหดทายบท

1.จงแปลเนอเรองขางตนเปนภาษาไทย แปลโดยพยญชนะ

2. จงแปลเนอเรองขางตน แปลโดยอรรถ

3. ปรวรรตเนอเรองขางตนเปนภาษาโรมน

๙๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บรรณานกรม

จ าลอง ภรปญโญ (สารพดนก), พระมหา. แบบเรยนภาษาบาลภาคพเศษ เลม 1-2. กรงเทพฯ: มหาจฬา- ลงกรณราชวทยาลย, 2523.

จ าลอง สารพดนก, แบบเรยนเรวภาษาบาล เลม 1-2. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2544.

เทยบ สรญาโณ (มาลย), พระมหา. การใชภาษาบาล. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2547.

นยม อตตโม, พระมหา. หลกสตรยอบาลไวยากรณ. กรงเทพฯ: โรงพมพเลยงเซยง, 2523.

พนตร ป. หลงสมบญ. พจนานกรมกรยาอาขยาตฉบบธรรมเจดย. กรงเทพฯ: เรองปญญา, 2545.

เสฐยรพงษ วรรณปก, ศาสตราจารยพเศษ. บาลเรยนงาย. กรงเทพฯ: หจก.หอรตนชยการพมพ, 2543.

ส าเนยง เลอมใส, ผชวยศาสตราจารย ดร. ภาษาบาลพนฐาน 1. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2544.

อดรคณาธการ, พระ (ชวนทร สระค า) และ จ าลอง สารพดนก. พจนานกรมบาล – ไทย ส าหรบนกศกษา ฉบบปรบปรงใหม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: บรษทธรรมสาร จ ากด, 2548.

A.K. Warder. Introduction to Pali. Oxford: The Pali Text Society, 1995.

Buddhadata, A.P. The New Pali Course. Part I, II. Colombo: The Colombo Apothecaries Co.,

Ltd., 1926, 1974.

Buddhadata, A.P. Concise Pali – English Dictionary. Delhi: Motilal Banarsidass

Publishers, 2007.

ภาคผนวก

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙๑

ศพทานกรม บาล-ไทย

กรยา

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

กถ (8) kath กเถต กลาว, พด กนท (1) kand กนทต รองไห กปป (8) kapp กปเปต ส าเรจ, ท า กร (7) kar กโรต ท า กลห (1) kalah กลหต ทะเลาะ กส (1) kas กสต ไถ กลม (1) kilam กลมต ล าบาก, เหนดเหนอย กลส (3) kalis กลสสต เศราหมอง, สกปรก ก (5) kī กนาต ซอ กฬ (1) kīḷ กฬต เลน กธ (3) kudh กชฌต โกรธ กป (3) kup กปปต โกรธ ขน (1) khan ขนต ขด ขาท (1) khād ขาทต เคยวกน ขปป (1) khipp ขปปต ทง, ขวาง ข (3) khī ขยต สนไป คม (1) → คจฉ gam → gacch คจฉต ไป ครห (1) garah ครหต ตเตยน, นนทา คห (6) gah คณหาต ถอเอา คล (1) kil คลต กลน คป (1) kup คปต เกลยดชง เค (1) → คาย ke → kāy คายต รอง, ขบรอง จช (1) caj จชต สละ จร (1) car จรต เทยวไป, ประพฤต จล (1) cal จลต เคลอนไหว, หวนไหว จ (5) ci จนาต กอ, สงสม

๙๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

จนต (8) cint จนเตต คด จ (1) cu จวต เคลอน จพ (2) cub จมพต จบ, จมพต จร (8) cur โจเรต ลก, ขโมย ฉฑฑ (8) chaḍḍh ฉฑเฑต ทง, ขวาง ฉท (8) chad ฉเทต ปด, บง, กน ฉท (2) chid ฉนทต ตด ฉท (3) chid ฉททต ขาด ชน (3) jan→jā ชายต เกด ชาคร (7) jāgar ชาคโรต ตน ชาล (8) jāl ชาเลต ลกโพลง ช (1) ji ชยต ชนะ ช (5) ji ชนาต ชนะ ชร (1) jīr ชรต คร าครา, แก ชว (1) jīv ชวต เปนอย ญา (5) → ชา ñā → jā ชานาต ร ฐา (1) → ตฏฐ ṭhā → tiṭṭh ตฏฐต ตง, ยน ฐป (8) ṭhap ฐเปต ตงไว ตกก (8) takk ตกเกต ตรกตรอง ตน (7) tan ตโนต แผไป ตป (3) tap ตปปต เดอดรอน ตร (1) tar ตรต ขาม ตส (1) ras ตสต สะดง, กลว ตส (1) tis ตสต อม, พอใจ ตส (3) tus ตสสต ยนด ถ (5) thu ถนาต สรรเสรญ ทม (3) dam ทมยต ฝก ฑ ส (1) ḍhaṃs ฑ สต กด ทห (1) dah ทหต ไหม ทา (1) dā เทต ให

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙๓

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

ทป (3) dip ทปปต สองสวาง ทว (3) div ทพพต เลน ทส (1) →ปสส dis → pass ปสสต เหน ทส (8) dis เทเสต แสดง ทห (1) duh ทหต รด (นม) ธม (1) dham ธมต เปา ธร (1) dhar ธาเรต ทรงไว ธาว (1) dhāv ธาวต วง ธ (5) dhu ธนาต ก าจด โธว (1) dhov โธวต ลาง นนท (1) nand นนทต เพลดเพลน นต (1) nat นตต ฟอน, ร า นม (1) nam นมต นอบนอม นมสส (1) namass นมสสต ไหว นส (1) nas นสต พนาศ, ฉบหาย นหา (3) nhā นหายต อาบน า น+กม (1) → นกขม ni – kam →

nikkham นกขมต ออกไป

น+คม (1) → นคจฉ ni – gam → nigacch นคจฉต ออกไป น+ทส (1) (1) → นทสส ni – dis → nidass นทสเสต ช น+มนต (8) ni - mant นมนเตต นมนต, เชอเชญ น+รธ (3) ni – rudh นรชฌต ดบ น+วตต (1) ni – vatt นวตตต กลบ น+วร (8) ni – var นวารยต หาม, ปองกน น (1) nī เนต น าไป ป+กม (1) pa – kam ปกกมต หลกไป ป+กส (1) pa – kus ปกโกสต รองเรยก ปจ (1) pac ปจต หง, ตม ปฏ+คห (6) paṭi – gah ปฏคคณหาต รบเอา ปฏ+ปท (3) paṭi - pad ปฏปชชต ปฏบต ปฏ+วท (1) paṭi – vad ปฏวทต กลาวตอบ

๙๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

ปต (1) pat ปตต ตก, หลน ปตถ (8) patth ปตเถต ปรารถนา ป+ญา (3) pa – ñā ปญญายต ปรากฎ ป+ถร (1) pa – thar ปตถรต แผไป ป+มท (3) pa - mad ปมชชต ประมาท ปร+เทว (1) pari – dev ปรเวทต คร าครวญ ปร+ภาส (1) pari – bhās ปรภาสต ดา, บรภาส ปร+ภช (2) pari – bhuj ปรภญชต กน, บรโภค ป+วชช (1) pa – vajj ปพพชชต บวช ป+วตต (1) pa – vat ปวตตต เปนไป ป+วส (1) pa – vis ปวสต เขาไป ป+สท (1) pa – sad ปสทต เลอมใส ป+ส ส (1) pa – saṃs ปส สต สรรเสรญ, ชม ป+หร (1) pa – har ปหรต ต, ประหาร ป+ห (1) pa – hu ปโหต เพยงพอ ป+อช (1) pa – aj ปาเชต ตอนไป ป+อป (4) pa – ap ปาปณาต ถง, บรรล ปา (1) → ปว pā → piv ปวต ดม ปาล (8) pāl ปาเลต รกษา ปฬ (8) pīḷ ปเฬต เบยดเบยน ปจฉ (1) pucch ปจฉต ถาม ปญฉ (1) punch ปญฉต เชด, ถ ปปผ (1) pupph ปปผต บาน, ผลดอก ปส (8) pus โปเสต เลยงด ปช (8) pūj ปเชต บชา ปร (1) pūr ปเรต เตม ปลว palav ปลวต ลอย ผล (1) phal ผลต เผลดผล, ออกผล ผ (5) phu ผนาต ฝด, โปรย ผส (1) phus ผสต แตะตอง, สมผส

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙๕

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

พนธ (1) bandh พนธต ผก พธ (3) budh พชฌต ร ภญช (1) bhañj ภญชต หก ภาส (1) bhās ภาสต กลาว ภท (2) bhid ภชชต ท าลาย ภท (3) bhid ภนทต แตก ภ (1) bhī ภายต กลว ภช (2) bhuj ภญชต ยอมกน มท (3) mad มชชต เมา มนต (8) mant มนเตต ปรกษา มร (1) mar มรต ตาย มร (8) mar มาเรต ฆา มชช (1) mujj มชชต จมลง. ด าลง มจ (2) muc มญจต ปลอย มจ (3) muc มจจต พน มส (3) mus มสสต ลม มห (3) muh มยหต หลง ยา (1) yā ยาต ไป ยาจ (1) yāc ( ยาจต ขอ ยช (2) yuj ยญชต ประกอบ ยธ (3) yudh ยทธต รบ รกข (1) rakkh รกขต รกษา รช (3) raj รชชต ยอม รม (1) ram รมต ยนด ร (1) → รว ru → rav รวต รอง รจ (3) ruc รจจต ชอบใจ รธ (2) rudh รนธต ปด, กน ลกข (8) lakkh ลกเขต ก าหนด ลงฆ (1) laṅgh ลงฆต กระโดด ลภ (1) labh ลภต ได

๙๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

ลข (1) likh ลขต เขยน ลป (2) lip ลมปต ฉาบ ล (5) lu ลนาต ตด, เกยว ลญจ (1) luñc ลญจต ถอน ลภ (3) lubh ลพภต โลภ, ละโมบ วญจ (8) vañc วญเจต ลวง วฏฏ (1) vaṭṭ วฏฏต ควร, สมควร วฑฒ (1) vaḍḍh วฑฒต เจรญ วนท (1) vand วนทต ไหว วป (1) vap วปต ปลก วส (1) vas วสต อย, อาศย วสส (1) vass วสสต (ฝน) ตก, รด, ราด วห (1) vah วหต น าไป วายม (1) vāyam วายมต พยายาม ว+ก (5) vi – kī วกนาต ขาย ว+จร (1) vi – car วจรต เทยวไป ว+ชน (3) → ชา vi – jan →jā วชายต คลอด วธ (3) vidh วชฌต แทง ว+รจ (1) vi – ruc วโรจต รงเรอง วนท (1) vind วนทต ประสบ, ได ว+ลป (2) vi – lup วลมปต ปลน, แยงชง ว+หร (1) vi – har วหรต อย ว (4) vu วณาต รอย สกก (7) sakk สกโกต อาจ, สามารถ สชช (1) sajj สชเชต จดแจง, ตระเตรยม สม (3) sam สมมต สงบ สร (1) sar สรต ระลก ส +น+ปต (8) saṃ - ni – pat สนนปเตต ประชม ส +มชช (1) saṃ - majj สมมชชต ปด, กวาด ส +ลกข (8) saṃ - lakkh สลลกเขต ก าหนด, พจารณา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙๗

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

ส (4) si สณาต ผก สกข (1) sikkh สกขต ศกษา, เลาเรยน สจ (2) sic สญจต รด สธ (3) sidh สทธต ส าเรจ สว (3) siv สพพต เยบ ส (1) sī สยต นอน ส (4) su สณาต ฟง สกข (1) sukkh สกขต แหง สธ (3) sudh สทธต บรสทธ, หมดจด สป (1) sup สปต หลบ, นอนหลบ เสว (1) sev เสวต เสพ, คบ สจ (1) suc โสจต เศราโศก สภ (1) subh โสภต งาม หน (1) han หนต ฆา หร (1) har หรต น าไป หส (1) has หสต หวเราะ หา (3) hā หายต เสอม ห (1) hu โหต ม, เปน อต+กม (1) ā – kam อตกกมต กาวลวง อน+คม anu – gam → gacch อนคจฉต ตามไป, ตดตาม อน+พนธ (1) anu – bandh อนพนธต ไล อน+ภ (1) anu - bhū อนภวต เสวย, ประสบ อน+ สร (1) anu – sar อนสรต ระลกถง, ระลกตาม อน+สาส (1) anu – sās อนสาสต ตามสอน อรห (1) arah อรหต ควร, สมควร อภ+วฑฒ (1) abhi - vaṭṭh อภวฑฒต เจรญยง อา+กฑฒ (1) ā – kaḍḍh อากฑฒต ฉด, ลาก อา+คม (1) ā – gam →gacch อาคจฉต มา อา+น (1) ā – nī อาเนต น ามา อา+มนต (8) ā – mant อามนเตต เรยกมา

๙๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

ธาต โรมน ตวอยาง ความหมาย

อา+รจ (8) ā – ruc อาโรเจต แจง, บอก อา+สส (1) ā – siṃs อาสสต หวง อา+หร (1) ā – har อาหรต น ามา อกข (1) ikkh อกขต เหน อส (1) → อจฉ is →icch อจฉต ปรารถนา อ+คห (6) u – gah อคคณหาต เรยน อ+ปท (3) upa – pad อปปชชต เกดขน โอ+วท (1) o – vad โอวทต กลาวสอน, โอวาท โอ+โลก (1) o – sid โอโลเกต แลด, ตรวจด

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๙๙

ค านาม บาล โรมน ไทย

กจฉป (ปง.) kacchapa เตา กจฉา (อต) kacchā รกแร กญญา (อต) kaññā สาวนอย, หญงสาว กฏฐ (นปง.) kaṭṭha ไม กณณ (ปง.) kaṇṇa ห กตปย (ค.) katipaya เลกนอย กถา (อต.) kathā ถอยค า กทล (อต.) kadalī ตนกลวย กมล (นปง.) kamala ดอกบว กมม (นปง.) kamma กรรม, การงาน กร (ปง.) krī ชาง กเรณ (อต) kareṇu ชางพง กว (ปง.) kavi กว กสก (ปง.) kasaka ชาวนา กาย (ปง.) kāya กาย กาล (ปง.) kāla กาล การณ (นปง.) kāraṇa เหต กาสาว, กาสาย (นปง.) kāsāva, kāsāya ผาทยอมดวยน าฝาด, ผากาสาวะ กาส (อต) kāsu หลม กาฬ (ค.) kāḷa ด า กตต (อต.) kitti เกยรต กส (ค.) kīsa ผอม กกกฏ (อต.) kukkuṭī แมไก กกกร (ปง.) kukkura สนข, หมา กฏมพก (ปง.) kuṭumbika คนมงม, กฎมพ กททาล (ปง.) kuddāla จอบ กมาร (ปง.) kumāra เดกชาย กมาร (อต.) kumārī เดกหญง กสล (ค.) kusala ฉลาด

๑๐๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

กสม (นปง.) kusuma ดอกไม เกต (ปง.) ketu ธง เกส (ปง.) kesa ผม โกฏ (อต.) koṭi ทสด, ปลาย, หนงโกฏ โกป (ปง.) kopa ความโกรธ ขณฑ (ปง.) khanḍa ทอน, ชน ขตตย (ปง.) khattiya กษตรย ขม (ค.) khama ผอดทน ขย (ปง.) khaya สนไป ขร (ค.) khara หยาบ, ดราย ขร (นปง.) khīra น านม ขททก (ค.) khuddaka เลกนอย ขททา, ขทา (อต.) khuddā ความหว เขตต (นปง.) khetta นา คณ (ปง.) gaṇa หม คณฑ (อต.) gaṇḍi ระฆง คทา (อต.) gadā ตะบอง คทรภ (ปง.) gadrabha ลา คนธ (ปง.) gandha กลน คพภ (ปง.) gabbha หอง คมน (ปง.) gamana การไป คมภร (ค.) gambhīra ลก คร (ปง.) garu คร คหปต (ปง.) gahapati คหบด คาม (ปง.) gāma หมบาน คารว (ปง.) gārava ความเคารพ คาว (อต.) gāvī ววตวเมย คร (ปง.) giri ภเขา คห (ปง.) gihi คฤหสถ ควา (อต.) gīvā คอ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๐๑

บาล โรมน ไทย

คหา (อต.) guhā ถ า เคห (นปง.) geha เรอน, บาน โคจร (ปง.) gocara ทหากน, อาหาร โคณ (ปง.) goṇa โค โคธา (อต.) godhā เหย โคปาลก (ปง.) gopālaka คนเลยงโค โคมย (ปง.) gomaya ขวว ฆร (นปง.) ghara เรอน ฆราวาส (ปง.) gharāvāsa ฆราวาส ฆาน (ปง.) ghāna จมก จกก (นปง.) cakka ลอ, จกร จกข (นปง.) cakkhu นยนตา จณฑาล (ปง.) caṇḍāla จณฑาล จนท (ปง.) canda พระจนทร จม (อต.) camū เสนา, กองทพ จารก (ค.) cārika ผเทยวไป จารกา (อต.) cārikā จารก, การทองเทยว จารตต (นปง.) cāritta จารต จตต (นปง.) citta ใจ จร (ก.ว.) ciraṃ นาน จวร (นปง.) cīvara จวร เจตนา (อต.) cetanā เจตนา เจตย (นปง.) cetiya เจดย โจร (ปง.) cora โจร ฉณ (ปง.) chaṇa มหรสพ ฉตต (นปง.) chatta ฉตร, รม ฉว (อต.) chavi ผว ฉายา (อต.) chāyā เงา ชฏล (ปง.) jaṭila ชฎล ชน (ปง.) jana ชน, คน

๑๐๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

ชนก (ปง.) janaka พอ ชนน (อต.) jananī แม ชนปท (ปง.) janapada ชนบท ชล (นปง.) jala น า ชานนก (ค.) jānanaka ผร ชาน (นปง.) jānu เขา ชวหา (อต.) jivhā ลน ชวกา (อต.) jīvikā ความเปนอย ชวต (นปง.) jīvita ชวต ญาณ (นปง.) ñāṇa ความร ตจฉก (ปง.) tacchaka ชางไม ตณหา (อต.) taṇhā ความอยาก, ตณหา ตนยา (อต.) tanayā ลกสาว ตร (ปง.) taru ไม ตรณ (อต.) taruṇī หญงสาว ตล (นปง.) tala พน ตาต (ปง.) tāta พอ, ลก ตาทส (ค.) tādisa เชนนน ตาปส (ปง.) tāpasa ดาบส ตารา (อต.) tārā ดาว ตณ (นปง.) tiṇa หญา ตตถ (นปง.) tittha ทาน า ตตถย (ปง.) titthiya เดยรถย ตรจฉาน (ปง.) tiracchāna สตวเดรจฉาน ตณฑ (นปง.) tuṇḍa จะงอยปาก ตรค (ปง.) turaga มา เตชน (นปง.) tejana ลกศร เตนห (อพย.) tenahi ถาอยางนน เตล (นปง.) tela น ามน ถทธ (ค.) thaddha แขง, กระดาง

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๐๓

บาล โรมน ไทย

ถปต (ปง.) thapati ชางไม ถล (นปง. thala บก, ทดอน ถวกา (อต.) thavikā ถง ถร (ค.) thira มนคง ถ (อต.) thī หญง เถน (ปง.) thena ขโมย ทกข (ค.) dakkha ขยน, ฉลาด ทกขณ (ค.) dakkhiṇa ใต ทธ (นปง.) dadhi นมสม ทณฑ (ปง.) daṇḍa ทอนไม ทนต (ปง.) danta ฟน ทยยรฏฐ (นปง.) dayyaraṭṭha ประเทศไทย ทลทท (ปง.) dalidda คนจน, ขดสน ทสสน (นปง.) dassana การเหน ทหร (ปง.) dahara คนหนม ทาตต (นปง.) dātta เคยว ทาน (นปง.) dāna ทาน, การใหทาน ทาร (ปง.) dāra เมย ทารก (ปง.) dāraka เดกชาย ทารกา (อต.) dārikā เดกหญง ทาร (นปง.) dāru ไม ทาส (ปง.) dāsa ทาส ทาส (อต.) dāsī นางทาส ทสา (อต.) disā ทศ ทป (ปง.) dīpa ประทป, เกาะ ทกข (นปง.) dukkha ทกข ทคคต (ค.) duggata จน ทชชน (ปง.) dujjana คนชว ทชชาน (ค.) dujjāna รไดยาก ทฏฐ (ค.) duṭṭha ชวราย

๑๐๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

ทพพล (ค.) dubbala มก าลงนอย ทสส (นปง.) dussa ผา ทต (ปง.) dūta ทต เทว (ปง.) deva เทวดา เทวตา (อต.) devatā เทวดา เทว (อต.) devī พระเทว เทวสก (ก.ว.) devasikaṃ ทกๆ วน โทลา (อต.) dolā ชงชา ทวาร (นปง.) dvāra ประต ธช (ปง.) dhaja ธง ธญญ (นปง.) dhañña ขาวเปลอก ธน (นปง.) dhana ทรพย ธนก (ปง.) dhanika คนรวย ธน (นปง.) dhanu ธน ธมม (ปง.) dhamma พระธรรม ธมมกถก (ปง.) dhammakathika พระธรรมกถก ธมมจรยา (อต.) dhammacariyā การประพฤตธรรม ธมมเทสนา (อต.) dhammadesanā พระธรรมเทศนา ธมมสภา (อต.) dhammasabhā ธรรมสภา ธาต (อต.) dhātu ธาต ธาน (อต.) dhānī เมอง ธารา (อต.) dhārā ธารน า ธร (นปง.) dhura ธระ ธว (ค.) dhuva แนนอน ธล (อต.) dhūli ฝน เธน (อต.) dhenu แมโคนม นคร (นปง.) nagara เมอง นท (อต.) nadī แมน า นนท (อต.) nandi ความเพลดเพลน นภ (นปง.) nabha ทองฟา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๐๕

บาล โรมน ไทย

นร (ปง.) nara คน นรปต (ปง.) narapati พระเจาแผนดน นวก (ค.) navaka ใหม นหาน (นปง.) nahāna การอาบ นาค (ปง.) nāga ง นาคร (ปง.) nāgara ชาวเมอง นาฏก (ปง.) nāṭaka นกฟอนร า, นกเตนร า นาถ (ปง.) nātha ทพง นาม (อพย.) nāma ชอ นาร (อต.) nārī หญง นาวา (อต.) nāvā เรอ นาวก (ปง.) nāvika คนเรอ, นายเรอ นาสา (อต.) nāsā จมก นาฬ (อต.) nāḷi ทะนาน นโครธ (ปง.) nigrodha ตนไทร นจจ (ค.) nicca เทยง, แนนอน นจจ (ก.ว.) niccaṃ เปนนตย นทาฆ (ปง.) nidāgha ฤดรอน นทาน (นปง.) nidāna เหต, เรอง นททา (อต.) niddā ความหลบ นธ (ปง.) nidhi ขมทรพย นวาต (ปง.) nivāta ความถอมตน นเวสน (นปง.) nivesana บาน นจ (ค.) nīca ต า นล (ค.) nīla เขยวแก, น าเงน เนตตก (ปง.) nettika ชาวนา ปกก (ค.) pakka สก ปกข (ปง.) pakkhī นก ปคณ (ค.) paguna คลองแคลว, ช านาญ ปจจนต (ปง.) paccanta ชายแดน

๑๐๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

ปจจามตต (ปง.) paccāmitta ขาศก ปจจสกาล (ปง.) paccūsakāla รงสวาง ปจฉา (อพย.) pacchā ภายหลง ปจฉม (ค.) pacchima ตะวนตก ปณณสาลา (อต.) paṇṇasālā บรรณศาลา ปญญา (อต.) paññā ปญญา ปญห (ปง.) pañha ปญหา ปฏการ (ปง.) paṭikāra การกระท าตอบ ปฏรป (ค.) paṭirūpa เหมาะสม, สมควร ปฏรปเทสวาส (ปง.) paṭirūpadesavāsa การอยในประเทศทสมควร ปฏลาภ (ปง.) paṭilābha การไดเฉพาะ ปฏวจน (นปง.) paṭivacana ค าตอบ ปฏสนถาร (ปง.) paṭisanthāra การตอนรบ ปฐว (อต.) paṭhavī แผนดน ปณฑต (ปง., ค.) paṇḍita บณฑต, ฉลาด ปณณ (นปง.) paṇṇa ใบไม, หนงสอ ปต (ปง.) pati เจา, ผว ปตต (ปง.) patta บาตร ปท (ปง.) pada หนทาง ปพพต (ปง.) pabbata ภเขา ปภา (อต.) pabhā แสงสวางๆ ปมาท (ปง.) pamāda ความประมาท ปรม (ค.), parama อยางยง ปรเทวน (นปง.) paridevana การคร าครวญ ปรปาก (ปง.) paripāka ความสกรอบ ปรโยสาน (นปง.) pariyosāna ทสด, การจบ ปรวาร (ปง.) parivāra บรวาร ปรสา (อต.) parisā บรษท ปลลว (ปง.) pallava ใบไมออน ปวตต (อต.) pavatti ขาว, เรองราว

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๐๗

บาล โรมน ไทย

ปวารณา (อต.) pavāraṇā ปวารณา, การเปดโอกาส ปสส (ปง.) passa ขาง ปสาท (ปง.) pasāda ความเลอมใส ปาการ (ปง.) pākāra ก าแพง ปาฐสาลา (อต.) pāṭhasālā โรงเรยน ปาณ (ปง.) pāṇa สตว, สงมชวต ปาณ (ปง.) pāṇi ฝามอ ปาตราส (ปง.) pātarāsa อาหารเชา ปาป (ค.) pāpa ชว ปาป (นปง.) pāpa บาป ปาปการ (ปง.) pāpakārī คนท าชว ปายาส (ปง.) pāyāsa ขาวปายาส, ขาวทระคนน านม ปาร (นปง.) pāra ฝง ปารค (ปง.) pāragū ผถงฝง ปาลภาสา (อต.) pālibhāsā ภาษาบาล ปาวก (ปง.) pāvaka ไฟ ปาสาณ (ปง.) pāsāṇa หน ปาสาท (ปง.) pāsāda ปราสาท ป (อพย.) pi แม, ดวย, ทง, ฝาย ปณฑ (นปง.) piṇḍa กอนขาว ปฏฐ (อต.) piṭṭhi หลง ปปาสา (อต.) pipāsā ความกระหาย ปย (ค.) piya อนเปนทรก ปต (ค.) pīta เหลอง ปญญ (นปง.) puñña บญ ปตต (ปง.) putta บตร, ลกชาย ปนทวส (ปง.) punadivasa วนรงขน ปนปปน (อพย.) punappunaṃ บอยๆ ปปผ (นปง.) puppha ดอกไม ปพพ (ค.) pubba เคย

๑๐๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

ปพพณห (ปง.) pubbaṇha เวลาเชา ปรตถม (ค.) puratthima ตะวนออก ปชนย (ค.) pūjanīya ผควรบชา ปชา (อต.) pūjā การบชา ปต (ค.) pūti เปอยเนา เปม (นปง.) pema ความรก โปกขรณ (อต.) pokkaraṇī สระโบกขรณ โปตก (ปง.) potaka ลกนอย, ลกออน โปตถก (ปง., นปง.) potthaka หนงสอ โปราณ (ค.) porāṇa เปนของเกา ผรส (ปง.) pharasu ขวาน ผล (นปง.) phala ผล, ผลไม ผลก (ปง.) phalika แกวผลก พก (ปง.) baka นกยาง พนธ (ปง.) bandhu พวกพอง พล (นปง.) bala ก าลง, พล พห, พหก (ค.) bahu มาก พาล (ค.) bāla โง, หนม พาหา (อต.) bāhā แขน พาห (ปง.) bāhu แขน พช (ปง.) bīja พช โพธรกข (ปง.) bodhirukkha ตนโพธ พยคฆ (ปง.) byaggha เสอ พยญชน (นปง.) byañjana กบขาว พยาธ (ปง.) byādhi พยาธ พรหมจาร (ปง., ค.) brahamajārī ผประพฤตธรรม พราหมณ (ปง.) brāhamaṇa พราหมณ ภคน (อต.) bhaginī พสาว, นองสาว ภณฑ (นปง.) bhaṇḍa สงของ ภตต (นปง.) bhatta ขาวสวย

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๐๙

บาล โรมน ไทย

ภตตคค (นปง.) bhattagga โรงอาหาร ภมร (ปง.) bhamara แมลงผง ภย (นปง.) bhaya ภย ภรยา (อต.) bhariyā เมย ภาชน (นปง.) bhājana ถวย ภาน (ปง.) bhānu แสงสวาง ภาร (ปง.) bhāra ภาระ ภารย (ค.) bhāriya หนก ภาสา (อต.) bhāsā ภาษา ภ (อต.) bhū แผนดน ภปาล (ปง.) bhūpala กษตรย เภสชช (นปง.) bhesajja ยา มกกฎ (ปง.) makkaṭa ลง มกกฏก (ปง.) makkaṭaka แมงมม มคค (ปง.) magga หนทาง มคคก (ปง.) maggika คนเดนทาง มงคล (นปง.) maṅgala มงคล มจจ (ปง.) maccu ความตาย มจจราช (ปง.) maccurāja เจาแหงความตาย มจฉ (ปง.) maccha ปลา มชช (นปง.) majja น าเมา มชชาร (ปง.) majjāra แมว มชฌม (ค.) majjhima กลาง มญจก (ปง.) mañca เตยง มญชสา (อต.) mañjusā ต, หบ มณ (ปง.) maṇi แกวมณ มตก (ค.) mataka ผตาย มต (อต.) mati ความร มตตญญ (ปง., ค.) mattaññū ผรประมาณ มท (ปง.) mada มวเมา

๑๑๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

มธ (นปง.) madhu น าผง มนาป (ค.) manāpa เปนทรก มนสส (ปง.) manussa มนษย มนต (ปง.) mantī คนมความคด, ทปรกษา มรณ (นปง.) maraṇa ความตาย มล (นปง.) mala มลทน มสส (นปง.) massu หนวด มหนต (ค.) mahanta ใหญ มหลลก (ค.) mahallaka แก มหส (ปง.) mahisa ควาย, กระบอ มเหส (อต.) mahesī พระมเหส มโหฆ (ปง.) mahogha หวงน าใหญ ม ส (นปง.) maṃsa เนอ มาตล (ปง.) mātula ลง มาตลาน (อต.) mātulānī ปา มาลา (อต.) mālā พวงดอกไม มาส (ปง.) māsa เดอน มค (ปง.) miga กวาง, สตว มตต (ปง.) mitta เพอน, มตร มข (นปง.) mukha หนา, หวหนา มตต (อต.) mutti ความหลดพน มท (ค.) mudu นมนวล มสาวาท (ปง.) musāvāda การกลาวเทจ มหตต (ปง., นปง.) muhutta ครหนง มล (นปง.) mūla ราก, ตนทน เมฆ (ปง.) megha เมฆ เมธาว (ปง.) medhāvī คนมปญญา โมกข (ปง.) mokkha ความหลดพน โมร (ปง.) mora นกยง ยกข (ปง.) yakkha ยกษ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑๑

บาล โรมน ไทย

ยฏฐ (อต.) yaṭṭhi ไมเทา ยนต (นปง.) yanta ยนต ยว (ปง.) yuva ขาวเหนยว ยาค (อต.) yāgu ขาวตม ยาจก (ปง.) yācaka ขอทาน, ยากจก ยาน (ปง.) yāna ยานพาหนะ ยาม (ปง.) yāma ยาม, เวลา ยาวตายก (ก.ว.) yāvatāyukaṃ ตลอดอาย ยทธ (นปง.) yuddha การรบ โยธ (ปง.) yodha ทหาร รกขณ (นปง.) rakkhaṇa การรกษา รชช (อต.) rajju เชอก รฏฐ (นปง.) raṭṭha แวนแควน, ประเทศ รตน (นปง.) ratana แกว รต (อต.) rati ความยนด รตต (ค.) ratta แดง รตต (อต.) ratti กลางคน รถ (ปง.) ratha รถ รว (ปง.) ravi พระอาทตย รส (ปง.) rasa รส รสส (ค.) rassa สน ราค (ปง.) raga ราคะ ราชปรส (ปง.) rājapurisa ราชบรษ, ต ารวจ ราชน (อต.) rājinī พระราชน ราส (อต.) rāsi กอง รป (ปง.) ripu ขาศก รกข (ปง.) rukkha ตนไม รจ (อต.) ruci ความพอใจ รป (นปง.) rūpa รป ลชชา (อต.) lajjā ความละอาย

๑๑๒ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

ลตา (อต.) latā เถาวลย ลทธ (อต) laddhi ลทธ ลททก (ปง.) luddaka นายพราน เลขน (นปง.) lekhana ตวอกษร โลก (ปง.) loka โลก โลจน (นปง.) locana ตา โลณ (ปง., ค.) loṇa เกลอ, เคม โลม (นปง.) loma ขน วจน (นปง.) vacana ค าพด วช (ปง.) vaja คอก วฏฏ (นปง., ค.) vaṭṭa วงกลม, กลม วฑฒก (ปง.) vaḍḍhakī ชางไม วฑฒน (นปง.) vaḍḍhana ความเจรญ วณณ (ปง.) vaṇṇa ผวพรรณ, ส วต (อต.) vati รว วตถ (นปง.) vattha ผา วตถ (นปง.) vatthu สงของ, พสด วธ (อต.) vadhū หญงสาว วนตา (อต.) vanitā หญง วนทน (นปง.) vandana การไหว วป (นปง.) vapu กาย วย (ปง.) vaya วย, ความเสอม วร (ค.) vara ประเสรฐ วราห (ปง.) varāha หม วสล (อต.) vasalī หญงชว, หญงถอย วส (นปง.) vasu ทรพย, สมบต วสธา (อต.) vasudhā แผนดน วสส (นปง.) vassa พรรษา วสสปนายกา (อต.) vassūpanāyikā วนเขาพรรษา วาจา (อต.) vācā วาจา

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑๓

บาล โรมน ไทย

วาณช (ปง.) vāṇija พอคา วาต (ปง.) vāta ลม วาท (ปง., ค.) vādī นกพด, ผพดๆ วานร (ปง.) vānara ลง วาป (อต.) vāpi บอ, บง วายาม (ปง.) vāyāma ความพยายาม วารณ (ปง.) vāraṇa ชาง วาร (อต.) vāri น า วาลกา (อต.) vārukā ทราย วชชา (อต.) vijjā วชา, ความร วชช (อต.) vijju สายฟา วญญ (ปง.) viññū ผรแจง วตถต (ค.) vitthata กวาง วเทส (ปง.) videsa ตางประเทศ วธ (ปง.) vidhi วธ วนย (ปง.) vinaya วนย วนา (อพย.) vinā เวน วนาส (ปง.) vināsa ความฉบหาย, พนาศ วปปการ (ปง.) vippakāra ความเปลยนแปลง วปาก (ปง.) vipāka วบาก วภว (ปง.) vibhava สมบต วรต (อต.) virati การเวน วรย (นปง.) viriya ความเพยร วสสาส (ปง.) vissāsa ความคนเคย วสขา (อต.) visikhā ถนน วหาร (ปง.) vihāra วหาร, วด วชน (อต.) vījanī พด วห (ปง.) vīhi ขาวเปลอก วฏฐ (อต.) vuṭṭhi ฝน วฑฒ (ค.) vuḍḍha ผเจรญ, ผใหญ

๑๑๔ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

วฑฒ (อต.) vuḍḍhi ความเจรญ เวค (ปง.) vega ความเรว เวชช (ปง.) vejja หมอ เวตน (นปง.) vetana คาจาง เวท (ปง.) veda คมภรพระเวท เวทค (ปง.) vedagū ผถงเวท เวร (นปง.) vera เวร เวฬ (ปง.) veḷu ไมไผ โวหาร (ปง.) vohāra การคาขาย สกฏ (นปง.) sakaṭa เกวยน สกล (ค.) sakala ทงสน สกณ (ปง.) sakuṇa นก สกกจจ (ก.ว.) sakkaccaṃ โดยเคารพ สคค (ปง.) saga สวรรค สงขาร (ปง.) saṅkhāra สงขาร สงข (ปง.) saṅkha สงข สงคาม (ปง.) saṅgāma สงคราม สงคห (ปง.) saṅgaha การเกอกล สงฆ (ปง.) saṅgha หม, สงฆ สชฌ (นปง.) sajjhu เงน สญญา (อต.) saññā ความจ าได สณฐาน (นปง.) saṇṭhāna รปราง สต (อต.) sati ความระลกได สตต (ปง.) satta สตว สตต (อต.) satti หอก สตต (ปง.) sattu ศตร สตถ (นปง.) sattha ศาสตร สนตก (นปง.) santaka ของมอย, สมบต สนต (อต.) santi ความสงบ สนตก (นปง., ค.) santika ส านก, ทใกล

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑๕

บาล โรมน ไทย

สนตฏฐ (อต.) santuṭṭhi ความสนโดษ สปป (ปง.) sappa ง สปป (นปง.) sappi เนยใส สปปรส (ปง.) sappurisa คนด, สตบรษ สพพญญ (ปง., ค.) sabbaññū ผรสงทงปวง สภา (อต.) sabhā สภา สมย (ปง.) samaya สมย สมณ (ปง.) samaṇa สมณะ สม (ค.) sama เสมอ สมม (อา.) samma แนะสหาย สมมข (ค.) sammukha เฉพาะหนา, มหนาพรอม สมปตต (อต.) sampatti สมบต สมปทา (อต.) sampadā ความถงพรอม สยน (นปง.) sayana การนอน สยมภ (ปง.) sayambhū พระผเปนเอง สร (ปง.) sara ลกศร, เสยง สรณ (นปง.) saraṇa ทพง สรพ (อต.) sarabhū ตกแก สวน (ปง.) savanna การฟง สาวก (ปง.) sāvaka สาวก, ผฟง สสส (นปง.) sassa ขาวกลา, ตนกลา สส (ปง.) sasī พระจนทร สสส (อต.) sassu แมยาย สห, สทธ (อพย.) saha, saddhiṃ กบ, พรอม สหาย (ปง.) sahāya เพอน, สหาย ส วจฉร (นปง.) saṃvacchara ป ส เวค (ปง.) saṃvega ความสงเวช สาขา (อต.) sākhā กงไม สาธ (ปง.) sādhu ความด, ดละ สาธก (ก.ว.) sādhukaṃ ใหด

๑๑๖ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

สามเณร (ปง.) sāmaṇera สามเณร สามก (ปง.) sāmika สาม สายณห (ปง.) sāyaṇha เวลาเยน สารถ (ปง.) sārathi คนขบรถ, สารถ สาลา (อต.) sālā ศาลา สาล (ปง.) sāli ขาวสาล สาสน (นปง.) sāsana ค าสงสอน สกขา (อต.) sikkhā การศกษา สขร (ปง.) sikhara ยอด สข (ปง.) sikhī นกยง สคาล (ปง.) sigāla สนขจงจอก สวถกา (อต.) sivathikā ปาชา สลา (อต.) silā ศลา สสส (ปง.) sissa ศษย สฆ (ก.ว.) sīghaṃ พลน สมา (อต.) sīmā เขตแดน, สมา สล (นปง.) sīla ศล สห (ปง.) sīha สงห สข (นปง.) sukha ความสข สข (ปง.) sukhī คนมความสข สคต (อต.) sugati สคต สคนธ (ค.) sugandha กลนหอม สชน (ปง.) sujana คนด สตต (นปง.) sutta พระสตร สนข (ปง.) sunakha สนข สนทร (ค.) sundara ด, งาม สรา (อต.) surā สรา สราเคห (ปง.) surāgeha รานสรา สว (ปง.) suva นกแกว สวจ (ค.) suvaca ผวางาย

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑๗

บาล โรมน ไทย

สวณณ (นปง.) suvaṇṇa ทอง สสาน (นปง.) susāna ปาชา สสร (นปง.) susira โพรง สกร (ปง.) sūkara หม สท (ปง.) sūda พอครว สป (ปง.) sūpa แกง เสฏฐ (ปง.) seṭṭhī เศรษฐ เสต (ค.) seta ขาว เสต (ปง.) setu สะพาน เสนา (อต.) senā กองทพ, เสนา เสนาปต (ปง.) senāpati เสนาบด เสวนา (อต.) sevanā การคบ, การเสพ เสว (อพย.) sve วนพรงน เสส (ค.) sesa เหลอ โสก (ปง.) soka ความเศราใจ โสณ (ปง.) soṇa สนข โสณฑา (อต.) soṇḍā งวง โสต (นปง.) sota ห โสภณ (ค.) sobhaṇa งาม โสวจสสตา (อต.) sovacassatā ความเปนผวางาย หตถ (ปง.) hattha มอ หตถ (ปง.) hatthī ชาง หทย (นปง.) hadaya หวใจ หนกา (อต.) hanukā คาง ห (อพย.) hi ก, จรงอย, แล, เพราะวา หต (นปง.) hita ประโยชนเกอกล หยโย (อพย.) hiyyo วนวาน หรญญ (นปง.) hirañña เงน หน (ค.) hīna เลว เหต (ปง.) hetu เหต

๑๑๘ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

อกขร (นปง.) akkhara อกษร อกข (นปง.) akkhi นยนตา อคค (ปง.) aggi ไฟ องก (ปง.) aṅka เอว องค (นปง.) aṅga รางกาย, อวยวะ องคาร (นปง.) aṅgāra ถานเพลง องคล (อต.) aṅguli นวมอ อจร (ก.ว.) aciraṃ ไมนาน อจจย (ปง.) accaya กาลลวงไป, ความตาย อจจ (นปง.) acci เปลวไฟ อจฉรา (อต.) accharā นางอปสร อช (ปง.) aja แพะ อชช (อพย.) ajja วนน อญญมญญ (ก.ว.) aññamaññaṃ ซงกนและกน อฑฒ (ค.) aḍḍha มงคง, ร ารวย อณฑ (นปง.) aṇḍa ไข อตถ (ปง.) atithi แขก อตตภาว (ปง.) attabhāva อตภาพ อตถ (ปง.) attha ประโยชน อเถกทวส (อพย.) athekadivasaṃ ภายหลง ณ วนหนง อทฏฐ (ค.) adiṭṭha ไมเคยเหน อธม (ค.) adhama เลวทราม อธก (ค.) adhika เกน, ยง อนวชช (ค.) anavajja ไมมโทษ อนาถ (ค.) anātha ไมมทพง อนจจ (ค.) anicca ไมเทยง อนกกม (ปง.) anukkama ล าดบ อนกมปา (อต.) anukampā ความอนเคราะห อนตตร (ค.) anuttara ดเลศ อนสาสก (ค.) anusāsaka ผพร าสอน

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๑๙

บาล โรมน ไทย

อนสาสน (นปง.) anusāsana ค าแนะน า, ค าสงสอน อนโมทนา (อต.) anumodanā ความพลอยยนด อนต (นปง.) anta ทสด อนเตวาสก (ปง.) antevāsika ศษย, อนเตวาสก อนโตคาม (ปง.) antogāma ภายในบาน อนธ (ปง.) andha ความมด อนธการ (ปง.) andhakāra ความมด อปป, อปปก (ค.) appa, appaka เลกนอย อปปมาท (ปง.) appamāda ความไมประมาท อพภ (นปง.) abbha เมฆ อภกขณ (ก.ว.) abhikkhaṇaṃ เนองๆ อภภ (ปง.) abhibhū พระผเปนยง อภวาทนสล (ค.) abhivādanasīlī ผมปกตกราบไหว อมจจ (ปง.) amacca อ ามาตย อมพ (ปง.) amba มะมวง อมพล (นปง., ค.) ambila เปรยว อมพ (นปง.) ambu น า อมมา (อต.) ammā แม อยย (ปง.) ayya พระผเปนเจา อรญญ (นปง.) arañña ปา อร (ปง.) ari ขาศก อรยสจจ (นปง.) ariyasacca อรยสจจ อโรค (ค.) aroga ไมมโรค อสจจ (นปง.) asacca ค าไมจรง อสน (อต.) asani สายฟา อเสวนา (อต.) asevanā การไมคบ, การไมเสพ อสส (ปง.) assa มา อสสามก (ค.) assāmika ไมมเจาของ อสสาส (ปง.) assāsa ความสบายใจ, การปลอบโยน อสส (นปง.) assu น าตา

๑๒๐ | ภาษาบาลเบองตน ๑

บาล โรมน ไทย

อวสส (ก.ว.) avassaṃ แนแท อห (ปง.) ahi ง อากาส (ปง.) ākasa อากาศ อาจาร (ปง.) ācāra จรรยา, มารยาท อาจรย (ปง.) ācariya อาจารย อาทร (ปง.) ādara ความเออเฟอ อาท (ปง.) ādi เบองตน อานส ส (ปง.) ānisaṃsa อานสงส อาปณ (ปง.) āpaṇa ตลาด อาภา (อต.) ābhā รศม อาม (ค.) āma ดบ อาย (นปง.) āyu อาย อารมมณ (นปง.) ārammaṇa อารมณ อาวรณ (นปง.) āvaraṇa การกน, การหาม อาราม (ปง.) ārāma วด อาโรคย (นปง.) ārogaya ความไมมโรค อาลนท (ปง.) ālinda ระเบยง อาวาฏ (ปง.) āvāṭa หลม อาวาส (ปง.) āvāsa วด อาวธ (นปง.) āvudha อาวธ อาสน (นปง.) asana อาสนะ อาหาร (ปง.) āhāra อาหาร อตถ (อต.) itthī หญง อทธ (อต.) iddhi ฤทธ, ความส าเรจ อนธน (นปง.) indhana ฟน อส (ปง.) isi ฤษ อสสร (ปง.) issara ผเปนเจา, เจาเหนอหว อณ (นปง.) īṇa หน อต (อต.) īti จญไร อสา (อต.) īsā งอนไถ

ภาษาบาลเบองตน ๑ | ๑๒๑

บาล โรมน ไทย

อกกา (อต.) ukkā คบเพลง อคคมน (นปง.) uggamana การขนไป อจจ (ค.) ucca สง อตตร (ค.) uttara เหนอ อตตาน (ค.) uttāna ตน อทก (นปง.) udaka น า อทร (นปง.) udara ทอง อปชฌาย (ปง.) upajjhāya พระอปชฌาย อปาสก (ปง.) upāsaka อบาสก อปาสกา (อต.) upāsikā อบาสกา อปฏฐาก (ปง.) upaṭṭhāka อปฏฐาก อปฏฐาน (นปง.) upaṭṭhāna การบ ารง อปเทส (ปง.) upadesa ค าสอน อมมตตก (ค.) ummattaka คนบา อร (อต.) uru ทราย อลก (ปง.) ulūka นกเคาแมว อปสมปทา (อต.) upasampadā การถงพรอม, การอปสมบท อปปาท (ปง.) uppāda การเกดขน อปส เสว (ปง.) upasaṃseva การคบหา อสการ (ปง.) usukāra ชางศร อม (อต.) ūmi คลน เอกมนต (ก.ว.) ekamantaṃ ณ ทควรสวนขางหนง เอตตก (ค.) ettaka มประมาณเทาน เอว (อพย.) eva นนเทยว โอฏฐ (นปง.) oṭṭha รมฝปาก โอทน (ปง.) odana ขาวสก โอภาส (ปง.) obhāsa แสงสวาง โอวาท (ปง.) ovāda โอวาท, ค าแนะน า โอสธ (นปง.) osadha โอสถ, ยา