elektrik ve güç kaynakları

A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Elektrik ve Güç Kaynakları

Elektrik ve Güç Kaynakları

Electric & Power Suppy Units


Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksinizGüvenlik TedbirleriElektriğin Temelleri ve Temel ÖlçümlerPC Güç Kaynakları ve BağlantılarŞekil FaktörleriGüç GereksinimiSoğutma ve HavalandırmaGüç Kaynakları Arıza Tespiti ve Sorun GidermeGüç Kaynaklarını Sökme/Takma ve Yazılım Kontrolü

Genel Bakış


Açıkta kalmış uçlara dokunmayınElektrik aletlerini sadece yalıtılmış

noktalarından tutunElektrikli aletlerin kapaklarını kapalı tutunElektrikli aletler ile çalışırken mümkün

olduğunca iki elinizi kullanmayınElektrik olan uçlara bir şeyler yapıştırmayınÇalışırken saat ve ziynet eşyası gibi takıları çıkarınEllerinizin kuru ve temiz olmasına dikkat edinIslak zemin ve ortamlarda çalışmayın

Güvenlik Tedbirleri (Safety Precautions)


Elektrik çarpmasına neden olan gerilim değil akımdır. 1-10-100 mA (mili amper) akım için;

1 mA akımı hissedersiniz.10 mA akım kaslarınızı kasar ve sizi

bloke eder, kaçamazsınız100 mA sizi öldürür!

Güvenlik


Elektriği Anlamak


Voltaj: Kablodaki elektronların yoğunluğuÖlçüm birimi: Volt (V)

Akım: Kablodaki elektronların akış miktarıÖlçüm birimi: Amper (A) (1/1000 amper = mili amper)1 Amp = 6.242 x 1018 elektron/saniye İki noktaya bir voltaj uygulandığında elektronlar bu iki nokta

arasındaki elektriksel bağlantı üzerinden akar ve akım oluştururlar Watt Gücü: Tüketilen yada ihtiyaç

olan güç ölçütüÖlçüm birimi: Watt (W) W = V * A

Direnç: (veya alternatif akım için Empedans) akımın akmasına engelÖlçüm birimi: Ohm (Ω)

Elektriğin Özellikleri ve Ölçümü


Elektriğin Özellikleri ve ÖlçümüTeller (bağlantı telleri) içinden geçecek akıma dayanmalıdır. Amper ne kadar akım kaldırabileceğini tanımlar

Örneğin 20 amp, 30 ampEğer aşılırsa, teller ısınır veya kopabilir

Sigortalar (Circuit Breakers) ısı duyarlıdır Amper aşımına duyarlıdırlarDevreyi keserek elektriğin akmasını engellerler


Alternatif Akım (AC): Zaman içinde iki yöne de akarak değişir. İşareti:Şebekeden alınan elektrik de böyledirAlternations (değişim) frekans olarak tanımlanır ve saniyedeki

değişim yada hertz (Hz) olarak ölçülür (50Hz)Avrupa: 220Volt, 50hz Amerika: 110Volt, 60hz

Doğru Akım (DC): Akım bir yönde akarPillerden sağlanan elektrik böyledir İşareti:

Akımın İki Türü (AC/DC)

Alternatif AkımDoğru Akım


PC içindeki bileşenler doğru akımla çalışırlar. (+3.3V, +12V, +5Volt)

Şebekeden elde edilen elektrik ise AC alternatif akımdır.

Bilgisayar içerisindeki güç kaynağı yüksek voltajlı AC’yi düşük voltajlı DC’ye dönüştürür.

Güç Türleri


Deşarj gerilimi, insan sağlığına zarar vermez1000 V elektronik cihazları bozabilir 3000+ V insan hissedebilir 8000+ V statik elektrik kıvılcımları gözle görülür 35,000 V halı üstünde sadece kuru ve nemsiz bir günde oluşabilir

Statik Elektrik


NemHalı Kaplama Sentetik Giyim Yürürken ayağını sürüklemek veya saçlarınıza elinizi sürtmek

vs

Statik Elektrik Nedenleri


Elektrikli cihazı şebeke bağlantısından çıkarın ve tam boşalım için en az 10 saniye bekleyin

Cihazın metal şasisine veya güç kaynağına dokunun Anti-statik bir yüzey (anti-static mat) üzerinde anti-statik

bileklik ile çalışınTüm donanım bileşenlerini

anti-statik torbalar veya kutular içinde saklayın.

Çalışma Hazırlıkları


Faz ve nötrFaz 220 yada 115 VNötr ucunda gerilim yoktur

Toprak, güvenlik için kullanılırAşırı elektrik toprağa aktarılır

Fişlerdeki Voltaj (Şebeke Gerilimi)

Wall Outlet


Şebeke Geriliminin doğrulanmasıFaz 220 VAC olmalıNötr devreyi tamamlarToprak, toprak değerinde olmalı

AC Voltaj Testi


Multimetre ölçer: (yada Volt-Ohm meter: VOM)Voltaj, AkımDirençBağlantılar

UyarıÖlçüm yapmadan önce ayarı yapınYapmazsanız ölçü aleti hasar görebilir

Multimetre Temelleri

Analog Multimetre Dijital Multimetre


Demo: Multimetre Kullanımı


Demo: Multimetre ve Şebeke Gerilimi Ölçümü


V = I x R Ohm YasasıP = V x I Güç HesaplamasıP = V² / R Güç HesaplamasıAyrıca P = I²xR (Bu dirençte açığa çıkan ısı için kullanılır)

Burada:P: GüçV: Gerilim I: AkımR: Direnç

Akım - Gerilim - Direnç Bağıntıları / OHM Yasası


Demo: Tipik Dahili Bileşenler


DC’ye Dönüştürme Temel Prensipleri

220V50Hz

Güç kaynağı step-down transformer gibi davranırAC’yi 5, 12 ve 3.3 V DC ye dönüştürür PC’ler, sabit disk ve CD-ROM gibi güçlü motorlar içeren aygıtlar için

12 V gerilimi kullanırlarPC’ler, kart üzerindeki elektronik aygıtlar için 5-volt/3.3-volt

gerilimler kullanır


Bileşen Akım VoltajPentium 4 and Athlon processors, motherboard 12 A +12 V

Older network adapters and serial ports 1 A -12 V

“Soft power” switch 0.85 A +5 V

Motherboard, CD/DVD drives, hard drives, PCI cards 30 A +5 V

ISA bus adapter cards 0.3 A -5 V

AGP video cards, motherboard 30 A +3.3 V

PC Bileşenleri Besleme Gerilimleri


Her aygıt bir miktar güce (watt) ihtiyaç duyarGenellikle başlangıç ihtiyaçları çalışma ihtiyaçlarından fazladır

Güç kaynakları % 100 verimlilikle çalışmazlarATX 12 V güç kaynağının en azından % 70 verimli (efficiency)

olmasını gerektirir

Genel ÖnerilerEn azından 400 W güç kaynağı kullanınBaşlangıç ve ileriki geliştirmeler için yeterince fazla olsun

Verim = Elde Edilen DC Güç / Şebekeden çekilen AC Güç

Güç (Watt) Gereksinimleri


Güç kaynakları % 100 verimlilikle çalışmazlarATX 12V Ver 1.3 % 70 verimli (Efficiency)ATX 12V Ver 2.2 % 75 Efficiency ATX 12V Ver 2.3 % 80 Efficiency

Verim = Elde Edilen DC Güç / Şebekeden çekilen AC Güç

Güç Gereksinimleri ve Verimlilik


Motherboard 40-50 WattAdapter Card 5-30 WattOptic Drive 20-30 WattHard Drive 10-20 WattCPU 65-150 WattMemory 5-10 Watt (Her Modül)VGA Graphic Adaptor (100-150Watt)http://net.cizgi.com.tr/site/psu.aspx

Güç Gereksinimi (Typical Power Requirements)


Anakart20 veya 24 PIN P14, 6, 8 PIN

Çevre Birimler MolexMiniSATA

Güç Kabloları ve Bağlantılar


Güç BağlantılarıKilitlenen konektörler

Sadece bir yönde takılabilirÇoklayıcı ve adaptörler

Bir konektörden iki çıkış üretirStandart I/O konektörünü SATA

güç konektörüne dönüştürebilir


Demo: PC Güç Kaynağı


Güç Bağlantıları ve Renkler


Birçok bileşen ve anakart ekstra ikincil konektöre ihtiyaç duyar PCI-E için olabilirDaha fazla 12 V güç sağlar Diğer Add-On’lar için ekstra soketler olabilir

Anakart Güç Konektörü (P1)


Demo: Anakart Güç Bağlantıları


ATX 12 V 1.3ATX güç kaynaklarının ilk versiyonudur

EPS 12 VSunucu anakartlarında kullanıldı

ATX 12 V 2.012 V hattında oluşan problemi giderdiBirden çok 12 V hattı, +12V1, +12V2

ATX 12V Ver 2.2 & 2.3Daha gelişmiş güç yeteneğiVer 2.2 %75, Ver 2.3 %80 Efficiency

Güç Kaynağı Versiyonları


Short Circuit Protection (SCP): Kısa Devre KorumasıMutlaka gereklidir!

Under Voltage Protection (UVP): Düşük Gerilim KorumasıOver Voltage Protection (OVP): Yüksek Gerilim Koruması

Mutlaka gereklidir!Over Current Protection (OCP): Aşırı Akım Koruması

Mutlaka gereklidir!Over Power Protection (OPP): Yüksek Güç KorumasıOver Temperature Protection (OTP): Aşırı Isınma Koruması

Koruma Özellikleri


Yükleme ve Gerçek Güç


Şekil Faktörü Ebatlar Kullanım Alanı Notlar

ATX/NLX 150 X 140 x 86 mm 486 ve Pentium PC’ler

First with soft-power switch and 3.3 V

SFX 100 x 125 x 63.5 mm Pentium PC’ler No -5 V output for ISA cards

WTX150 x 230 x 86 mm Tek Fanlı224 x 230 x 86 mm Çift Fanlı

Pentium PC’ler No -5 V output for ISA cards

Özel Power Supply form faktörleri: TFX12V, SFX12V, CFX12V, LFX12V

Form Faktörleri (Boyut ve Şekiller)


PFC - Power Factor Correction Aktif veya Pasif PFC

Power Factor Correction (Güç Faktörü Düzeltme) Kaliteli güç kaynaklarında yaygındırGüç kaynağı şebekeyi pasif güç ile boşuna yüklemezHarmonikleri (frekans sorunlarını) elimine eder

PFC Devresi


PC’yi kapatın ve elektrikten ayırınTüm dahili bileşenlerden güç kaynağı

bağlantılarını sökünGüç kaynağını kasaya bağlayan vidaları sökünGüç kaynağını dışarı çekinYeni güç kaynağını yerleştirinYeni güç kaynağının anakart ve diğer dahili

bileşenlere bağlantılarını yapınPC’yi tekrar şebekeye bağlayın ve çalıştırın

PC Güç Kaynağının Değiştirilmesi


Demo: Güç Kaynağı Kurulumu


Soft Powerİlk defa ATX güç kaynakları kullanılır

P1 güç konektörüFiş takılıyken sürekli açık (power on) konumdadır.

Fiş takıldığında 5V anakarta verilirCMOS’dan ayarlanır


Bazı ATX güç kaynakları arka kısımlarında on/off switch

bulundurur

İletken bir parça ilgili power jumper’ları kısa devre yapmak için dokundurularak sistemi açma ve

kapamada kullanılabilir

ATX Soft Power ve CMOSATX güç kaynağı kapanmaz

Fişe bağlı oldukları sürece 5V hattından anakarta besleme yaparlarÜzerinde çalışacağınız zaman, ATX güç kaynaklarını fişten

çekin


Güç kaynağı fanı PC için temel soğutmayı sağlarFan voltaj regülatörlerini soğutur ve bilgisayar içerisinde sabit serin

hava akımı oluşmasını sağlarEğer güç kaynağının fanı bozulursa güç kaynağını değiştirinÇoğu fan çalışma hızını belirlemek için sensöre sahiptir

Güç Kaynağını Soğutma


Kasa fanı PC için ekstra soğutma sağlarÇoğu modern bilgisayar kasa fanına sahiptirGenellikle Molex konektöre takılırKonektör adaptörleri kullanılabilir

Soğutma (Kasa Fanı)


Kasayı kapalı tutunKapakları kapatınÇıkarılan genişleme kartı için PC arkasında açılan boşluğun

kapatıldığından emin olunUygun hava akışı olmazsa CPU fazla ısınabilir ve hasar görebilir

Hava Akışının Korunması


Havalandırma

Hava akışı iyi tasarlanmış Hava akışı kötü tasarlanmış


Bazı fanlar ayarlanabilirdirKnob yardımı ile elle ayarlanabilirler Isıyı sezerek software yardımı ile ayarlanabilirler

Büyük fanlar yavaş döndüğünden sessizdirKaliteli ve sessiz fanlar vardır

Daha iyi bearings kullanırlar

Fan Gürültüsünün Azaltılması


PC durumunu ısıları göstererek sunarFanları kontrol etmezFan ısı sınır değerleri alarm için ayarlanabilir

CMOS Fan Opsiyonları


Fan hızlarının gözlemlenebilmesini sağlarFan hızlarını ayarlayabilirYüzlerce chipset tarafından desteklenir

Ücretsiz Araçlar


İki şekilde bozulur:Ani bozulma

Fan dönmediğinde ve hiçbir voltaj değeri okunamadığında Basitçe bilgisayar çalışması durur

Zamanla yavaşça Düzensiz hatalar Çıkış voltajı olması gerekeni (± 10%) geçebilir

Güç Kaynağı Bozulduğunda


Taşma Koruyucular (Surge Protectors)Şebekedeki ani zıplamalara karşı koruma

(Protect from spikes and surges) Batarya ile yedekleme

Şebekedeki dalgalanmalara ve kesintilerekarşı koruma (Blackouts and Brownouts)

Jeneratörler Daha uzun süreli dalgalanma ve kesintilere karşı koruma

Elektrikli Cihazlarını Koruma


Surge suppressors güç dalgalanmalarına karşı sistemi korurGüç kaynağı ile fiş arasına takılmalıJoule elektriksel enerji birimidir

Surge suppressor joule türünden değerlendirirYüksek joule = iyi koruma

Bazı korumalar AC surge’dan fazlasını içerirGeleneksel modemler için Telefon hattı korumasıKablo modemler için kablo koruması

Dalgalanma Önleyiciler (Surge Suppressors)


Blackout: Tüm gücün kesilmesiNoise - Gürültü: Gerilim üzerindeki bozulma Brownout / Sag - Dalgalanma / Çökme:

Güçteki azalma ve değişkenlik Spike: Kısa süreli gerilim artışlarıSurge: Daha uzun süreli gerilim artışı

Dalgalanma ve Kesintiler


Türkiye ve Avrupa’da 220 Volt AC standarttır. Amerika da ise 115 VA standarttır. Birçok PC arka kısmında (her ülkede kullanılabilmesi için)

115V-230V seçimini yapabileceğiniz bir anahtar bulundururSeyahatlerinizde bu anahtarın doğru olmasına dikkat edin

PC’nin Güç Beslemesi

110/220 Voltaj Seçim Anahtarı


Demo: 110/220 Anahtarı


Arıza Belirtisi ÇözümRastgele aralıklar ile duraklamalar

UPS kullanmayı deneyin. Muhtemel gerilim dalgalanmaları

Konektör yetersizliği Çoğullayıcı deneyin veya daha iyi bir güç kaynağı seçin

PC Boot işlemini yapmıyorÖncelikle güç kaynağına elektrik geliyor mu? Gerilim seçici doğrumu, güç kaynağı çıkışları doğru yerlere mi bağlı?

PC Boot işlemini yapmıyor, ancak fanlar çalışıyor

Anakart ve diğer bileşenlere bağlantılar doğru mu? Herhangi bir bileşen de fiziksel hata var mı?

Arıza Teşhisi Belirtileri (Troubleshooting Symptoms)


Güç Kaynakları yüke gereksinim duyarAnakartı takınTest aletini takın

Güç anahtarının kontrolüEğer problem olursa anakart üzerindeki

anahtar ile sistemi açabilirsiniz

Güç Kaynağı Testi


Siyah ucu herhangi bir siyah çıkışatemas ettirin

Kırmızı ucu herhangi bir renkliçıkışa temas ettirin

Güç Kaynağı Testi (Gerilimler)


Düzensiz problemlerBazen oluşur, bazen oluşmazÖlçtüğünüzde voltaj değerleri

normal çıkabilir ancak 10dk sonra sistem bozulabilir

Bozuk güç kaynağı neye neden olur;Belirsiz kilitlenme ve kapanıp açılmalarAra sıra meydana gelen kapanıp/açılma problemleri

Düzensiz problemlerle karşı karşıya kaldığınızda güç kaynağını değiştirmeyi düşünebilirsiniz

Güç Kaynakları Zamanla Bozulduğunda


Uninterruptible power supply (UPS) gücün düşmesine ve dalgalanmasına karşı koruma sağlarSürekli AC güç sağlayabilen bataryalar içerir Surge protection ve power conditioning sağlarBataryalar sürekli şarj halinde olması gereklidirTüm UPS’ler watt ve daha doğrusu volt-amper cinsinden ölçülürGücün yüksek olması bağlanabilecek PC adetini belirler

UPS Tipleri Standby UPS Line interactive UPS Online UPS

UPS Özellikleri Otomatik kapama, batarya kapasitesi, protection ve supression

Kesintisiz Güç Kaynakları


Sigortalar sıcaklığa duyarlıdırAşırı akım değerinin sınır değeri aştığını anlarlarElektrik akımını durdurmak için devreyi keserler

Sigorta atması aşağıdaki nedenlerden gerçekleşirGüç kaynağı bozuksaKurgulanmış bir güvenlik önlemi olarak, aşırı akımla eriyen devreyi

durdurmak için kesebilirAksi durumda alevlenme oluşabilir

Sigortalar ve Alevlenme (Yangın)


A SınıfıKağıt ve tahta gibi sıradan tutuşturucular

B SınıfıBenzin gibi yanıcı sıvılar

C SınıfıÇalışan elektriksel ekipmanlar

Elektriğin neden olduğu bir yangında sadeceC sınıfı söndürücüleri kullanın

Yangın Söndürücüler


Işık Saçan Güç KaynaklarıSüslü renkler, ışıklı ve ekstra fanlı

Modüler Güç KaynaklarıKabloları çıkarılabilir

Raylı Güç Kaynakları12V hattına 16 - 18 A verebilen

A+ Ötesinde


Bölüm SonuGöstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz…

Niyazi SaralGenel KoordinatörEğitim İçerikleri

Erman ÜretEğitim İçerikleri

SeslendirmeEğitim Videoları

Hüseyin YiğitEğitim İçerikleriGörsel Tasarım

Seslendirme MetinleriVideo Montaj

Gülnaz KocatepeSeslendirme

Fatma Yılmaz YiğitSes Montaj

Betül BayrakdarSlayt Senkronizasyon

Kontrol

elektrik ve güç kaynakları

Documents