elektrİk meslek resmİnde kullanilan …hbogm.meb.gov.tr/mtao/2meslekresmi/unite01.pdf · 1....

1. ÜNİTE

ELEKTRİK MESLEK RESMİNDE KULLANILAN SEMBOLLER

KONULAR1. Zayıf Akım Sembolleri

2. Kuvvetli Akım Sembolleri

3. Transformatör Sembol ve Bağlantıları

4. Ölçü Aletleri Sembolleri

5. Elektrik Santralleri ve Şalt Tesisleri Sembolleri

6. Redresör Sembolleri

15

2. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞIMESLEK RESMİ

1.1. Zayıf akım SembolleriÇağırma ve bildirim sistemleri insanların daha hızlı ve daha az enerji harcaya-

rak kısa mesafelerde kablolu iletişimini sağlamak için kurulan sistemlerdir. Çağırma ve bildirim tesislerinde elektrik enerjisinin ışık ve manyetik etkilerinden faydalanılır.

Bu öğrenme faaliyetinde çağırma ve bildirim tesislerinde kullanılan semboller ve tesislere ait temel elektrik devreleri incelenecektir.

Şekil 1. 1: Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller

16


1.1.1.Çağırma ve Bildirim Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi

Bu sistemlerde kullanılan semboller, dünyanın her yerinde devre şemalarının aynı şekilde anlaşılması için standartlaştırılmıştır.

Çağırma ve bildirim tesisleri şu alt başlıklar altında incelenebilir:• Zil tesisleri• Numaratör tesisleri• Kapı kilidi tesisleri• Diyafon tesisleri• Refkontak (ışıklı çağırma) tesisleri

Şekil 1. 2: Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller (Devamı)

17


Şekil 1. 3: Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller (Devamı)

1.1.2. Aydınlatma Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi

Aydınlatma tesisatları, güneş ışığının olmadığı gece saatlerinde ya da güneş ışığını alamayan yerlerde bina veya tesis içi aydınlatmanın gerçekleştirilmesi için ku-rulan sistemlerdir.

Şekil 1.4: Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller

18


Şekil 1. 4: Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

19



1.1.3. Bobin ve Transformatör Sembolleri ÇizimiBobinler ve transformatörler endüktif indüksiyon prensibine göre elektrik

enerjisine tepki veren devre elemanlarıdır. Bobinler alternatif akımın değişimine zorluk gösterir. Transformatörler ise gerilim ve akım dönüştürmek, empedans uy-gunlaştırma ve elektriksel yalıtım gibi birçok amaç için kullanılır. Şekil 1. 7’ de elekt-ronik sistemlerde kullanılan bobin transformatör ve diğer bazı devre elemanlarının sembolleri görülmektedir.

20



Şekil 1.7: Elektronikte kullanılan bobin, transformatör ve diğer bazı devre elemanlarının sembolleri

21


1.1.4. Kondansatör Sembolleri ÇizimiEn basit hâliyle bir kondansatör iki iletken plakadan ve bu plakalar arasında

bulunan bir dielektrik malzemeden oluşur. Bu yapıya sahip bir kondansatör alterna-tif gerilimdeki değişimlere zorluk gösterir. Ayrıca elektrik enerjisini depolama özelli-ğine de sahiptir. Şekil 1,8’te elektronik sistemlerde kullanılan kondansatör sembol-leri görülmektedir.

Şekil 1.8: Elektronikte kullanılan kondansatör sembolleri

Şekil 1. 9: Transistör ve bazı yarı iletken devre elemanlarının sembolleri

22


1.1.5. Tetikleme Elemanları Sembolleri ÇizimiTetikleme elemanları, yarı iletken malzemelerden üretilir ve genellikle anah-

tarlama elemanlarına tetikleme palsi göndermek amacıyla kullanılan devre eleman-larıdır.

Şekil 1.10 Elektronikte kullanılan tetikleme elemanlarının sembolleri

1.1.6. Anahtarlama Elemanları Sembolleri ÇizimiAnahtarlama elemanları, elektrik akımı ile kontrol edilen ve elektronik dev-

relerde alıcının istenildiğinde çalışmasını ve durmasını sağlayan yarı iletken devre elemanlarıdır.

Genellikle yüksek akım çeken alıcılar için kullanılır. Anahtarlama dışında osila-tör devrelerinde de kullanılır.

Şekil 1.11: Elektronikte kullanılan anahtarlama elemanlarının sembolleri

23


1.2 KUVVETLİ AKIM SEMBOLLERİElektrik tesisat projelerinde bir fazlı gücü 3 kW’tan büyük elektrik motorları

ile üç fazlı sistemle çalışan alıcıları besleyen tesislere kuvvet tesisleri denir. Kuvvet tesisatları için çizilen projelere de kuvvet tesisatı projeleri denir.

1.2.1 Kuvvet TesisatıKuvvet tesisat projelerinin hazırlanmasında, hizmet ya da üretim metotları, iş-

letmenin çalışma koşulları ve gelişimi, tesisatın yapımındaki ekonomiklik, iş akışına göre makinelerin yerleştirilmesi gibi unsurlar dikkate alınmalıdır. Bunun yanında, mimari planlar ile makinelerin yerleştirme düzenlerinden de yararlanılır.

1.2.1.1 Kuvvetli Akım Sembolleri Çizimi

Tablo 1.1: Kuvvet tesisat sembolleri 1

24



25



26


1.2.2. Dış Aydınlatma Sembolleri Çizimi

Tablo 1.4: Dış aydınlatma sembolleri

1.2.3. Kumanda ve Güç Devre Elemanları Sembolleri Farklı ülkelere ait kumanda ve güç devre eleman sembolleri Tablo 1. 5 ve Tablo

1. 6’de gösterilmiştir.

27


Tablo 1. 5: Kumanda ve güç devre elemanları sembolleri

28


Tablo 1. 6: Kumanda ve güç devre elemanları sembolleri (devamı)

29


1.3. TRANSfORMATÖR SEMBOL VE BAĞLANTILARI

Şekil 1.12 Grup açılarının gösterilişi

Şekil 1.13: Bağlantı grupları

30


1.3.1. Kondansatör Sembolleri ÇizimiEn basit hâliyle bir kondansatör iki iletken plakadan ve bu plakalar arasında

bulunan bir dielektrik malzemeden oluşur. Bu yapıya sahip bir kondansatör alterna-tif gerilimdeki değişimlere zorluk gösterir. Ayrıca elektrik enerjisini depolama özelli-ğine de sahiptir. Şekil 1.14’te elektronik sistemlerde kullanılan kondansatör sembol-leri görülmektedir.

Şekil 1.14: Elektronikte kullanılan kondansatör sembolleri

1.4. ÖLÇü ALETLERİ SEMBOLLERİ

1.4.1. Dİjital Ölçü Aletlerinin Genel TanımıAnalog ölçü aletleri ile yapılan ölçümde ibre sapmasıyla ibrenin skala taksima-

tı üzerinde gösterdiği değer ölçülen değerdir. Ölçülen değerin okunması sırasında okuma tekniğini yeterince bilmemekten kaynaklanan okuma hatası yapılabilir. An-cak, günümüzde üretilen dijital ölçü aletleri ile yapılan ölçümlerde daha kolay sonuç alınabilmekte ve okuma hatasından kaynaklanan hatalar söz konusu olmamaktadır. Dijital ölçü aletleri, ölçtüğü değeri ayrıntılı olarak ast ve üst katlarını belirterek sayı-sal olarak ölçebilmektedir. Dijital ölçü aletleri aynen analog ölçü aletlerinde olduğu gibi tek büyüklüğü ölçmek için ampermetre, voltmetre, wattmetre vb. şeklinde ya-pılmaktadır.

Aynı zamanda birden fazla büyüklüğü ölçmek ve değişik test işlemlerini yap-mak için de dijital multimetreler yapılmaktadır. Dijital multimetreler ile akım, ge-rilim, direnç ve endüktans ölçümlerinin yanı sıra frekans, diyot kontrol, sıcaklık, transistör α ya da β akım kazancı vb. değerler de ölçen dijital ölçü aletleri üretilmek-tedir. Bu yüzden bu ölçü aletlerine, çok sayıda büyüklük ölçtüğünden multimetre denmektedir. Günümüzde dijital multimetrelerde ölçülecek büyüklüğe uygun ka-deme seçme şartı ortadan kalkmıştır. Bu multimetreler ile akım ölçülecekse kade-me anahtarı akım bölümüne getirildiğinde multimetre mikroamper seviyesinden amper seviyesine kadar olan akım değerlerinin hepsini kademe seçimi yapmadan ölçebilmektedir.

31


Analog ve dijital ölçü aletlerinin birbirlerine göre bazı avantaj ve dezavantaj-ları vardır. Analog ölçü aletleri ölçtüğü değeri hemen gösterirken dijital ölçü aletle-rinde bu süre biraz uzamaktadır. Analog ölçü aletlerinde özellikle küçük değerlerde kademe küçültülerek daha hassas ölçüm yapılabilirken dijital ölçü aletlerinde has-sasiyet değişmez, yani analog ölçü aletleri ile daha hassas ölçümler yapılabilir. Ana-log ölçü aletlerinin yapısı basit, tamiri kolayken dijital ölçü aletlerinin yapısı daha karmaşıktır. Buna karşılık analog ölçü aletlerinde ibrenin gösterdiği değer ile kade-me anahtarının konumuna göre hesaplama gerekebilir.

Dijital ölçü aletlerinde okuma hatası yapmak mümkün değildir. Çünkü ölçüm değeri direkt olarak okunan değerdir. Manyetik alandan etkilenmez. Ölçme hataları analoglara göre daha azdır. Analog ölçü aletlerinin skalası üzerinde bulunabilecek semboller ve anlamları aşağıdaki tabloda verilmiştir(Tablo 1. 7).

32


Tablo 1. 7: Ölçü aletlerinin özelliklerini belirten semboller

33


Tablo 1. 8: Ölçü aletleri sembolleri

34


1.5. ELEKTRİK SANTRALLERİ VE ŞALT TESİSLERİ SEMBOLLERİ

Aşağıda kullanılan semboller O.G. projelerinde kullanılan sembollerdir. Çi-zilen projelerin herkes tarafından anlaşılabilmesi için sembollerin standart olması gerekir. Fakat geniş kapsamlı projede AG sembollerde kullanılır.

Şekil 1. 15: OG tesislerinde kullanılan semboller

35


1.5.1. OG/YG Tesis Panoları Malzeme Sembolleri

Şekil 1.16: Modüler pano sistemleri sembolleri

36


1. 6 REDRESÖR SEMBOLLERİ

Tablo 1. 9: Redresör Sembolleri

37


DEĞERLENDİRME SORULARI

Aşağıda sembolleri verilen devre elemanlarının isimlerini karşılarında bulu-nan boşluklara yazınız.

……………….

……………….

……………….

1. Aşağıdaki sembollerden hangisi 3 fazlı aktif sayaç sembolüdür?

a. b. c. d.

2. Aşağıdaki sembollerden hangisi yıldız üçgen anahtar sembolüdür? ttt

a. b. c. d. Aşağıda verilen soruları doğru ya da yanlış olarak cevaplayınız.

3. Voltmetre “W” harfi ile gösterilir.

( ) Doğru ( ) Yanlış

4. Şeklinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

a. Beton direk b. Ağaç direk

elektrİk meslek resmİnde kullanilan …hbogm.meb.gov.tr/mtao/2meslekresmi/unite01.pdf · 1....

Documents