eksterna matura - ossokolje.edu.baossokolje.edu.ba/eksterna_matura/2014/hemija_vodic.pdf ·...

EKSTERNA MATURA

za uenike osnovne kole

VODI ZA PREDMET

HEMIJA/KEMIJA

U KOLSKOJ 2013/2014. GODINI

Struni tim za predmet:

Nudejma Efendi

Mediha Musi Eniz ipa

decembar, 2013. godine

SADRAJ

1. OPI CILJEVI ISPITA I ISHODI ZNANJA4

1.1. Ishodi znanja..4

2. STRUKTURA TESTA.6

2.1. Oblasti sa primjerima uraenih zadataka....7

3. UPUTSTVA ZA TESTIRANJE.13

4. LITERATURA....14

5. PERIODNI SISTEM ELEMENATA..15

4 1. OPI CILJEVI ISPITA I ISHODI ZNANJA

1. OPI CILJEVI ISPITA I ISHODI ZNANJA

Program Hemije/Kemije koncipiran je tako da uenicima prui osnovna znanja o prirodnim pojavama,

tvarima koje izgrauju nau okolinu, hemijskim procesima koji se odvijaju u prirodi, o njihovoj povezanosti i

faktorima koji na njih utiu.

Ovim ispitom se eli provjeriti nivo usvojenih znanja, steenih vjetina i stepen razvijenih sposobnosti u

skladu sa postavljenim ciljevima i zadacima nastavnog predmeta Hemija/Kemija.

1.1. Ishodi znanja

Ovaj dio Vodia definira konkretna znanja, vjetine i sposobnosti (kompetencije) za koje se oekuje da su ih

uenici usvojili tokom devetogodinjeg osnovnog odgoja i obrazovanja. Obrazovni ishodi podijeljeni su u

sedam ispitnih cjelina.

TEMATSKA CJELINA 1 - TVARI

Uenici/uenice bi trebali/trebale:

objasniti grau atoma;

razlikovati pojmove atomskog, masenog broja i izotopa;

povezati strukturu, ponaanje i elektronski omota atoma sa esticama od kojih se sastoji;

razlikovati pojam atoma od jona.

TEMATSKA CJELINA 2 - HEMIJSKA SISTEMATIKA


znati strukturu PSE-a, itati podatke o atomima elemenata na osnovu poloaja elementa u PSE-u;

prikazati elektronsku konfiguraciju atoma i jona hemijskih elemenata ili na temelju prikazane elektronske konfiguracije prepoznati vrstu atoma ili jona;

na temelju poloaja hemijskog elementa u PSE odrediti valenciju atoma;

na osnovu PSE i grae elektronskog omotaa atoma uenici e stei sposobnost predvianja koji se elementi mogu meusobno spajati, kojom vrstom hemijske veze i u kojem omjeru;

razlikovati temeljne vrste hemijskih veza (jonsku i kovalentnu vezu) i objasniti njihova svojstva;

izraunati masu i koliinu tvari.

5 1.1. Ishodi znanja

TEMATSKA CJELINA 3 - HEMIJSKE REAKCIJE I HEMIJSKI ZAKONI


definisati hemijsku reakciju;

objasniti kvalitativno i kvantitativno znaenje jednaine hemijske reakcije;

dokazati na osnovu primjera Zakon o ouvanju mase i Zakon o stalnim odnosima masa;

raunati na osnovu hemijske jednaine;

znati izraunati maseni i procentni udio tvari.

TEMATSKA CJELINA 4 - VRSTE HEMIJSKIH SPOJEVA


razlikovati pojmove oksida, kiselina, baza-luina i soli;

pisati formule oksida, kiselina, baza, soli;

predstaviti hemijskim jednainama dobivanje oksida, kiselina, baza i soli.

TEMATSKA CJELINA 5 - UGLJIK


poznavati zajednika svojstva organskih spojeva;

znati predstaviti grau atoma ugljika;

nabrojati svojstva ugljika.

TEMATSKA CJELINA 6 - UGLJIKOVODICI

napisati ope formule alkana, alkena, alkina;

predstaviti formulom (molekulska, strukturna, racionalna) i primijeniti IUPAC-ovu

nomenklaturu za imenovanje organskih spojeva;

predstaviti hemijskom jednainom reakciju supstitucije za odreeni alkan;

predstaviti hemijskom jednainom reakciju adicije za odreeni alken i alkin.

TEMATSKA CJELINA 7 - ORGANSKI SPOJEVI I IVI SVIJET

znati predstaviti hemijskom jednainom proces fotosinteze i alkoholnog vrenja;

prepoznati funkcionalnu grupu kod razliitih spojeva;

znati podjelu ugljikohidrata, pojam esterifikacije i saponifikacije;

predstaviti povezivanje aminokiselina.

Popis obrazovnih ishoda za svako podruje ispitivanja trebao bi posluiti kao

lista za provjeru usvojenog znanja.

6 2. STRUKTURA TESTA

2. STRUKTURA TESTA

Ispitom iz Hemije/Kemije provjerava se nivo usvojenog znanja te kompetencije uenika u ovim podrujima:

1. TVARI;

2. HEMIJSKA SISTEMATIKA;

3. HEMIJSKE REAKCIJE I HEMIJSKI ZAKONI;

4. VRSTE HEMIJSKIH SPOJEVA;

5. UGLJIK;

6. UGLJIKOVODICI;

7. ORGANSKI SPOJEVI I IVI SVIJET.

VRSTE ZADATAKA

Zadaci viestrukog

izbora:

Uenik od vie ponuenih pojmova bira taan.

Zadaci povezivanja i

sreivanja:

Ponueni zadaci sadre vie pojmova koje treba povezati i srediti.

Zadaci alternativnog

izbora:

Uenici treba da se odlue da li je ponuena tvrdnja tana ili nije.

Zadaci dopunjavanja i

dosjeanja:

Uenici treba da dopune, dovre odreeni iskaz.

ZA IZRADU ZADATAKA

Uenici do krajnjeg rezultata dolaze rjeavanjem vie zahtjeva ili

primjenom sloenijih raunskih postupaka.

7 2.1 OBLASTI SA PRIMJERIMA URAENIH ZADATAKA

2.1 OBLASTI SA PRIMJERIMA URAENIH ZADATAKA

1. TVARI

Graa tvari________________________________________________________________

2. HEMIJSKA SISTEMATIKA

Periodni sistem elemenata

Hemijske veze i struktura molekule

Uvod u stehiometriju________________________________________________________

3. HEMIJSKE REAKCIJE I HEMIJSKI ZAKONI

Hemijske reakcije

Hemijske jednaine

Zakon o ouvanju mase

Zakon o stalnim odnosima masa______________________________________________

4. VRSTE HEMIJSKIH SPOJEVA

Oksidi

Kiseline

Baze

Soli______________________________________________________________________

5. UGLJIK

Ugljikov atom______________________________________________________________

6. UGLJIKOVODICI

Zasieni ugljikovodici

Nezasieni ugljikovodici

Aromatski ugljikovodici______________________________________________________

7. ORGANSKI SPOJEVI I IVI SVIJET

Alkoholi

Karboksilne kiseline

Ugljikohidrati

Masti i ulja

Aminokiseline i bjelanevine__________________________________________________


TVARI

Primjer 1:

Dopuniti iskaz

Izotopi su atomi ija jezgra sadre isti broj protona, ali razliit broj neutrona.

Primjer 2:

Prikazati raspored elektrona po elektronskim ljuskama u sljedeem primjeru. a) Z=8

Rjeenje: K=2 L= 6 ; )2e-)6e-

Primjer 3:

Zaokruiti slovo ispred tanog odgovora

Ako je atomski broj nekog elementa 19, a njegov maseni broj 39 on ima:

a) 19 protona i 20 elektrona

b) 19 neutrona i 20 protona

c) 19 neutrona i 20 elektrona

d) 19 protona i 20 neutrona

HEMIJSKA SISTEMATIKA

Primjer 1:

Zaokruiti slovo ispred tane tvrdnje

a) Horizontalni nizovi u periodnom sistemu elemenata zovu se periode, a vertikalni grupe. b) Relativne atomske mase elemenata su cijeli brojevi. c) Jedinica za koliinu (mnoinu) supstance je kg. d) Jonskom vezom su povezani atomi u molekuli H2

Primjer 2:

Koji od navedenih nizova hemijskih formula predstavlja grupu pravilno (u skladu s valencijama

atoma) napisanih hemijskih formula? Zaokruiti broj ispred tanog niza:

1. NaCl2, KO, CO2 2. HCl, ZnCl, AlCl2 3. CaCl2, Al2O3, SO2 4. NO, CaO, NH4


Primjer 3:

Prikaite jonsku vezu izmeu atoma magnezija (Mg, 2. grupa PSE-a) i kisika (O, 16 grupa PSE-a).

Mg (Z=12); O(Z=8)

Jonsku vezu u MgO prikazat emo Lewisovom simbolikom:

HEMIJSKE REAKCIJE I HEMIJSKI ZAKONI

Primjer 1:

Iz jednaine 4 Fe + 3 O2 2 Fe2O3 odrediti mase tvari!

Trai se: m(Fe); m(O2); m(Fe2O3)

Dato je: n(Fe)=4 mol; n(O2)=3 mol; n(Fe2O3)=2 (iz jednaine) i

MFe; MO2; MFe2O3 (iz tablice PSE); Ar(O)=16.00; Ar(Fe)=55.85;

M= Ar g/mol; M= Mr g/mol

Rjeenje:

m(Fe) = 4 mol x 55.85 g/mol= 223.4 g m(O2) = 3 mol x 32 g/mol= 96 g

m(Fe2O3) = 2 mol x 159.7 g/mol = 319.4 g

Primjer 2:

Na osnovu hemijske jednaine 2 Mg + O2 2 MgO

Izraunati koliko je grama kisika potrebno za izgaranje 96 g Mg?

Rjeenje:

Za izgaranje 48 g (Mg) potrebno je 32 g (O2)

Iz ega slijedi da je za izgaranje 96 g (Mg) potrebno 64 g (O2).


Primjer 3:

Primijeniti Prustov zakon na spoj H2O, tj. nai maseni omjer vodika i kisika u H2O. Dati su podaci:

Ar (H)=1.008 ; Ar (O)=16.00

2 Ar (H) : Ar (O) 2 x 1.008 : 16.00 2.016 : 16.00 /:2 1.008 : 8.00

1:8

VRSTE HEMIJSKIH SPOJEVA

Primjer 1:

Prikazati hemijskim izrazom: Tri molekule fosfatne kiseline 3 H3PO4

Primjer 2:

Predstaviti hemijskom jednainom: Neutralizacija Na (I)-hidroksida sulfatnom kiselinom pri emu nastaje neutralna so:

2 NaOH +H2SO4 Na2SO4 + 2 H2O

Primjer 3:

Napisati jednainu elektrolitike disocijacije: Ca (II)-hidroksid: Ca(OH)2 Ca2+ + 2 OH -

Al (III)-sulfat: Al2(SO4)3 2 Al3+ + 3 SO42-

UGLJIK

Primjer 1:

Ako je tvrdnja tana zaokruiti T, a ako je netana zaokruiti N

a) Svi organski spojevi sadre ugljik i vodik. T N b) Ugljik je petovalentan. T N


Primjer 2:

Izraunati maseni udio ugljika u spoju koji ima formulu C2H4O2.

Ar(H)=1.008; Ar(C)=12,01; Ar(O)=16.00

Rjeenje:

Mr (C2H4O2) = 2 Ar (C) + 4 Ar (H) + 2 Ar (O)

= 24.02 + 4.03 + 32.00=60.05

W (C)= 24.04/60.05=0,400

Primjer 3:

Zaokruiti slovo ispred tane tvrdnje

Dijamant je alotropska modifikacija:

a) Al

b) Fe

c) C

d) Mg

UGLJIKOVODICI

Primjer 1:

Koristei opu formulu za alkane CnH2n+2 , napisati molekulsku i strukturnu formulu alkana koji u molekuli

sadri 4 atoma ugljika (C).

a) Molekulska C4H10

b) Strukturna

Primjer 2: Zaokruiti slovo ispred tanog odgovora

Reakcija C3H6 + Br2 C3H6Br2 predstavlja: a) adiciju broma na propen b) supstituciju vodika u propanu c) adiciju broma na propin

d) adiciju broma na eten


Primjer 3:

Kada pentan (C5H12) potpuno sagori, nastaje voda i ugljik (IV)-oksid. Koliko je koeficijent za kisik u

balansiranoj reakciji gorenja pentana:

C5H12 + ? O2 5 CO2 + 6 H2O

Zaokruiti slovo ispred tanog koeficijenta

a) 16

b) 11

c) 8

d) 6

ORGANSKI SPOJEVI I IVI SVIJET

Primjer 1:

Ako je tvrdnja tana zaokruiti T, a ako je netana zaokruiti N

a) Saharoza se dobro rastvara u vodi. T N

b) Aminokiseline su spojevi koji sadre istovremeno karboksilnu i amino grupu. T N

Primjer 2:

Na liniju pored svojstva oznaenog brojem upisati slovo odgovarajue formule hemijskog spoja.

A. CO2

1.1. Reaktant je u procesu fotosinteze _____A_____ B. C6H12O6 1.2. Produkt je u procesu fotosinteze _____B_____ C. CO

D. C12H22O11

E. HCOOH

Primjer 3:

Prikazati hemijskim izrazom:

a) Osam molekula siretne kiseline: 8 CH3COOH

b) Tri molekule metanola: 3 CH3OH____

13 3. UPUTSTVA ZA TESTIRANJE

3. UPUTSTVA ZA TESTIRANJE

Trajanje ispita

Ispit iz Hemije/Kemije e se odrati u isto vrijeme, pod jednakim uslovima i na isti nain za sve uenike koji

pristupe Eksternoj maturi. Ispit traje 90 minuta.

Pribor

Tokom ispita iz Hemije dozvoljena je upotreba grafitnih olovaka, gumica, kalkulatora (samo sa

osnovnim raunskim operacijama) i periodnog sistema elemenata (samo onaj koji uenici dobiju uz

test) tokom rjeavanja testa.

Uenikov rad u finalnoj varijanti mora biti napisan (neizbrisivom) hemijskom olovkom plave boje.

Opis bodovanja

Vrednovanje zadataka:

Ukupan broj bodova finalnog testa je 10 bodova.

Zadaci se boduju sa 0,5 ili 1 bod.

Svaki dio zadatka se boduje.

Ako jedan zadatak sadri 2 dijela, onda se svaki tani dio boduje sa 0, 5, a za cijeli taan odgovor

izraunava se (2 x 0, 50) = 1 bod.

Ako jedan zadatak sadri jedan dio, onda se taan odgovor boduje 1 bodom.

Zadatak se nee vrednovati ako je:

netaan,

zaokrueno vie ponuenih odgovora, a trai se jedan ili dva (bez obzira to je meu obiljeenim i

taan odgovor),

neitko i nejasno napisan.

Na ispitu nije dozvoljeno:

nepridravanje uputa deurnog nastavnika;

lano predstavljanje;

ometanje drugih uenika;

prepisivanje;

upotreba mobilnih telefona i drugih elektronskih ureaja;

upotreba korektora.

14 4. LITERATURA

4. LITERATURA

Nastavni planovi i programi:

Nastavni plan i program devetogodinje osnovne kole Federacije Bosne i Hercegovine

Nastavni plan i program devetogodinje osnovne kole Ministarstva za obrazovanje, nauku i mlade

Kantona Sarajevo

Udbenici:

Adrovi, Sanija, Sinanovi, Ervada, Poagi-Hadi, Zinajda i Deli, Lenka: Hemija za 8. razred devetogodinje kole, Vrijeme, Zenica, NAM Tuza, 2011.

Lili, Mehmedalija: Hemija za 8. razred devetogodinje osnovne kole, Tugra Sarajevo, 2011.

Milievi, Nataa, Musi, Mediha: Hemija za 8. razred devetogodinje kole, Sarajevo Publishing, Sarajevo, 2011.

Tokalija, Deniza: Hemija za 8. razred devetogodinje osnovne kole, Bosanska knjiga, Sarajevo, 2011.

Milievi, Nataa, Musi, Mediha: Hemija za deveti razred devetogodinje osnovne kole, Sarajevo Publishing, Sarajevo, 2012.

15 pERIODNI SISTEM ELEMENATA

5. PERIODNI SISTEM ELEMENATA

eksterna matura - ossokolje.edu.baossokolje.edu.ba/eksterna_matura/2014/hemija_vodic.pdf ·...

Documents