UVOD

Ekološki menadžment je menadžment čije aktivnosti imaju ili mogu imati uticaj

na zaštitu životne sredine, a definiše se i kao kontrola svih ljudskih aktivnosti koje mogu

imati uticaj na životnu sredinu i na kvalitet životne sredine.

Životna sredina se posmatra kao kompleks svih uticaja od strane nežive prirode,

fizičko-hemijskih uslova sredine, klimatskih faktora koji deluju na dati organizam na

mestu na kom živi. Prema enciklopediji: životna sredina je održivi razvoj.

Unošenje zagađujućih materija i energije u životnu sredinu izazvano prirodnim

procesioma ili ljudskom delatnošću može imati štetno delovanje na kvalitet životne

sredine kao i na zdravlje ljudi. Jedan od zagađivača životne sredine jeste i otpad –

neželjeni materijal koji nastaje kao rezultat određene industrijske operacije ili kao out-put

proicesa potrošnje energije i dobara u domaćinstvima i drugim institucijama za kojim ne

postoji ekonomska potražnja i koji mora biti odbačen.

1. PODACI O PILOT FABRICI: JKSP „KOMSTAN“

Javno komunalno stambeno preduzeće „Komstan“ Trstenik, u Trsteniku,

formirano je odlukom Skupštine opštine Trstenik 12. 05. 1993. godine i to spajanjem

Javnog komunalnog preduzeća „Komunalac“ i Javnog preduzeća za stambene usluge

Trstenik.

Preduzeće je registrovano i zvanično počelo sa radom 01. 07. 1993. godine pod

nazivom Javno komunalno stambeno preduzeće „Komstan“ Trstenik. Skraćeni naziv

preduzeća je JKSP „Komstan“ sa sedištem u Ulici Živadina Apostolovića 4 u Trsteniku.

Saglasno zakonskim propisima u zakonskom roku izvršeno je prevođenje

preduzeća u Registar privrednih subjekata kod Agencije za privredne registre. Aktom o

osnivanju Opštine Trstenik, utvrđene su sledeće komunalne delatnosti koje preduzeće

obavlja:

- sakupljanje, odvoženje i deponovanje smeća

- čišćenje, pranje ulica i trgova

- uređenje i održavanje parkova i zelenih površina

1

- održavnje kanalizacije

- pogrebne usluge

- pijačne usluge

- tekuće investiciono održavanje stambenih zgrada po ugovoru.

U okviru JKSP „Komstan“ Trstenik, na čijem čelu se nalazi direktor

preduzeća Miloš Vulović, zamenik direktora i pomoćnik direkrora za ekonomiju i

finansije, formirano je i više radnih jedinica i zajedničkih poslova (služba

računovodstva, služba opštih i pravnih posliuva, služba finansija...). Ukupan broj

zaposlenih u JKSP „Komstan“ Trstenik je 175 lica.

2. LOKACIJA DEPONIJE SMEĆA

Ono što je neophodno obezbediti na svakoj lokaciji za deponiju sa tehničko –

tehnološkog aspekta za planiranje, projektovanje, izgradnju i eksploataciju jeste:

1. potpuna sanitarno - epidemiološka sigurnost za stanovništvo okolnih

stambenih područja i osoba koje rade na deponiji

2. racionalno korišćenje i ušteda zemljišta na račun povećanja zapremine

deponije

3. zaštita od zagađenja zemljišta, vazduha, poodzemnih i površinskih voda

4. maksimalna mehanizacija svih vrsta radova

5. minimalni troškovi procesa prečišćavanja otpadaka

6. hidrološki uslovi (poližaj izvora i tokova potoka)

7. klimatski uslovi (temperaturne promene, vlažnost vazduha)

8. topografski uslovi koji utiču na karakter i uslove eksploatacije deponije,

kao i na stabilnost same deponije

9. geološki i hidrogeološki uslovi (propustljivost, stabilnost i koeficijenti

filtracije)

10. geološki i geomehanički uslov (utvrđivanje pojave osuline i klizišta sa

proučavanjem studija razvoja tih procesa)

11. uslovi zaštite čovekove sredine od kojih je najbitniji kvalitet deponije

(korišćenje tehnoloških procesa i sanitarnioh pravila tretmana čvrstih otpadaka).

2

Zato, pri odlučivanju o izboru lokacije, njenoj šemi i tehnologiji treba razraditi

najsavremeniju tehnologiju deponovanja uz primenu svih mera zaštite.

Deponija smeća o kojoj mi pišemo nalazi se u Osaonici, nadomak Trstenika.

Sa aspekta obezbeđenja higijenskih uslova i zaštite životne sredine i zdravlja

ljudi, a u cilju obezbeđenja uslova za bezbedno deponovanje otpadaka (smeća),

treba se opredeliti za izgradnju deponije smeća koja pored tehničkih i sanitarnih

uslova treba da obezbedi i zahteve ekonomičnosti.

Situacioni plan područja

Grad Trstenik, njegov geografski položaj i njegova okolina bili su od velikog

značaja za izbor lokacije i tip deponije smeća. Isto tako, iskustva sa postojećom

deponijom sada već popunjenom kao i tehnologija sakupljanja i iznošenja smeća

iz neselja, savremeni higijenski zahtevi koji regulišu ovu materiju, pa i želja da se

deponija projektuje prema važećim sanitarno – higijenskim propisima, nameću da

se izbor lokacije izvrši tako da zadovolji higijenske zahteve i zahteve

ekonomiučnosti iznošenja smeća. Svaka nova projektovana deponija treba da

obezbedi mogućnost eksploatacije za najmanje 20 godina.

Naseljenost i koncentracija stanovništva

Na teritoriji grada Trstenika i prigradskih naselja Čaira i Osaonice živi oko 17

hiljada stanovnika po popisu stanovništva iz 2002. godine. Kompleks deponije

gradskog smeća lociran je dalje od grada, u Osaonici, na mestu zvanom „Džamski

potok“. Na toj lokaciji postoje manje grupacije kuća koje su razbijenog tipa i

dosta udaljene od same deponije.

Razlog za izbor predložene lokacije

Predložena lokacija deponije nalazi se na području Osaonice, na mestu

zvanom „Džamski potok“. Prostor deponije nalazi se u velokoj jaruzi izmedju

brda koja je okružuju sa tri strane. Jaruga je gotovo preko cele godine suva, a

atmosferske vode sa okolnih brda mogu se kanalisati i odvesti nizvodno od

3

deponije. Slivno područje je obraslo šumom koja zadržava velike količine kiše i

sprečava eroziju i spiranje zemljišta.

Klimatske karakteristike sa meteorološkim pokazateljima

Sa aspekta sanitarno – higijenskih uslova deponije značajni su i vetrovi koji

tokom godine duvaju. Osnovne karakteristike reljefa deponije javljaju se kao

značajni faktor sa aspekta zaštite životne sredine, odnosno uticaja vetrova.

Dominantni vetrovi duvaju sa severo-zapada („gornjak“), a slabijeg intenziteta su

severo-istočni i istočni vetar. Prema meteorološkim podacima za desetogodišnji

period srednja godišnja količina padavina je oko 700 mm². Ovo jue značajno sa

aspekta procene količine podzemnih voda koje padnu na nakapnu površinu

deponije. Ovom procenom se uzima u obzir i procenat zadržavanja vode u

zbijenom smeću i prekrivenom materijalu, a to je oko 25% od ukupne količine

vode koja u obliku atmosferskih padavina padne na deponiju, dok 15 – 20% od

apsorbovane vode isparava u atmosferu.

Posoijeća infrastruktura (saobraćajnice i pristupni putevi)

Za rad deponije je neophodno da postoje saobraćajnice za odvijanje transporta

vozila, materijala i radne snage. Unutar tela deponije treba predvideti interne

radne puteve za kretanje vozila smećara i mehanizacije. Radni putevi bi trebalo da

budu formirani od ulaza u komleks deponije do najnižih delova deponije, a na

kraju radnog puta bi trebalo predvideti okretnicu za vozila. Sve ovo je verovatno

organizavano na deponijama većih gradova, dok se trstenička deponija ne može

pohvaliti svim navedenim karakteristikama.

4

3. OPIS DEPONIJE SMEĆA TRSTENIK

Pod pojmom otpad ili smeće podrezumevamo neželjeni materijal koji nastaje kao

rezultat određene industrijske operacije ili kao out-put proicesa potrošnje energije i

dobara u domaćinstvima i drugim institucijama za kojim ne postoji ekonomska potražnja

i koji mora biti odbačen. Čvrst otpad podrazumeva otpad koji nastaje ljudskim

aktivnostima, koji je nepoželjan i koji na prvi pogled nema upotzrebnu vrednost. Otpad

možemo razvrstati:

- otpad iz domaćinstva (otpaci od hrane, papir, plastika, staklo, metal, pepeo,

nepotrebne stvari ili stvari kojima je prestala funkcija i slićno)

- komercijalni otpad (otpaci koji potiću iz trgovina, malih preduzeća,

ugostiteljskih radnji, hotela, a sačinjava ga materijal za pakovanje, ambalaža,

otpadni kiancelarijski materijal, staklo i slično)

- otpad iz institucija (otpaci koji potiču iz velikih preduzeća, državnih

institucija, škola, bolnica, kasarni u kojima dominiraju papirm otpaci od hrane

ali i veoma opasan otpad od starih i iskorišćenih lekova, stari akumulatori,

baterije, automobilske gume i slično)

- građevinski otpad (homogeni čvrst materijal kao što je cigla, crep, šut, malter i

slično) i

- industrijski otpad (nastao u toku procesa proizvodnje, a sačinjavaju ga stabilni

i nestabilni materijali neorganskog i organskog porekla, veoma opasni po

ljudsko zdravlje).

Pored ove podele moguća je i podela na:

- gradski otpad

- industrijski otpad

- opasni otpad (radioaktivne materije)

- otpad uopšte (poljoprivredni i građevinski otpad).

Na trsteničku deponiju smeće se dovozi sa oko 70% teritorije opštine Trstenik.

Uglavnom je u pitanju komunalni čvrst otpad iz domaćinstva sa javnih površina.

Na ovu lokaciju se dovozi i medicinski otpad, uginule životinje i otpaci iz fabrika.

5

3.1. IZGLED I VELIČINA DEPONIJE SMEĆA

Za deponiju je bitno, pre svega, utvrditi sastav tla, njrgovu

vodopropustljivost, dubinu, pravac i brzinu podzemnog sliva. Može se

pretpostaviti da tlo spada u srednje propustljivo sa podzemnom vodom na dubini

od preko 30 metara. Vodosnabdevanje se ovim ne ugrožava, jer na udaljenosti od

1.5 kilometara nema vodnih objekata (bunara). Imajući u vidu sastav tla, a u cilju

smanjenja poranja podzemnih , zagađenih voda iz deponije, dno deponije je

potrebno prekriti slojem vlažne gline debljine 30 – 40 centimetara. U cilju

sprečavanja isticanja procednih voda i njihovog slivanja niz jarugu bitna je i

betonska brana na najužem delu jaruge i dve taložnice sa rezervoarom od 50 m³.

Rezervoar se povremeno prazni cisternama za odvoz fekalija. Na dnu jaruge,

preko položene gline stavlja se sistem drenažnih cevi koje prihvataju procedne

vode i odvode ih u taložnice. Iz taložnica koje su postavljene kaskadno, vode se

odvode u sabirni rezervoar.

Za planiranje i dimenzionisanje deponijsklog prostora uzims se više činioca

kao što su:

- ukupna koliučina smeća u metrima kubnim

- ukupna količina prekrivnog materijala

- koeficijent zbijanja smeća

- koeficijent zbijanja prekrivnog materijala.

Da bi se dobio potreban deponijski prostor za period od 20 godina računa se:

ukupna količina smeća + količina prekrivnog slija x 20 godina x prosečna

zbijenost smeća i prekrivnog materijala (1.25).

U savremenoj stručnoj literaturi koristi se formula :

Qs = N · S · D, gde je

Qs – količina smeća za godinu dana,

N – prosečna količina smeća po stanovniku na dan (u kilogramima),

D – broj dana u godini i

S – broj stanovnika.

Zapremina ukupnog godišnjeg smeća dobija se po formuli:

6

V = Sg · K, gde je

V – količina smeća u metrima kubnim za godinu dana,

Sg – specifična gustina smeća i

K – ukupno kilograna smeća godišnje.

3.2. OPIS PRIKUPLJANJA, TRANSPORTA I ODLAGANJA SMEĆA

Prikupljanje, transport i odlaganje komunalnog otpada u Trsteniku obavlja

JKSP „Komstan“ iz Tratenika. Prikuplja se kućno smeće iz stambenih zgrada i

smeće iz radnih organizacija i društvrnih ustanova. Odvoz na deponiju se vrši

transportnim sredstvima, odnosno specijalnim vozilima, kamionima i traktorima.

Otpaci koje sakuplja komunalno preduzeće mogu se svrstati na sledečći način:

- antropogrni otpad (kućni, kuhinjski i ostali)

- opštegradski otpad (sa javnih površina i iz raznih ustanova)

- prirodni otpad (baštenski, parkovski i sa ostalih zelenih površina).

Odlaganje otpadaka na deponiji se vrši površinski na prethodno pripremljenoj

podlozi. Sakupljanje smeća se vrši u tipiziranim, pocinkovanim kantama do 80

litara zapremine, metalnim poicinkovanim kontejnerima do 1100 litara zapremina

i otvorenim kontejnerima od 5 metar kubnih. Izvoženje ovog smeća vrši se

7

specijalnim vozilima sa dva auto podizača i dva vozila auto smećara. Frekvencija

izvoženja smeća iz grada na deponiju je dva puta nedeljno ili 44 prolaska u oba

pravca. Specijalna vozila dovoze smeće na istovarnu rampu na deponiji gde se

vrši istovar. Tu se vrši i evidentiranje količine izvezenog smeća i broj istovarenih

tura. Istovarna rampa je ravan betonski plato veličine 8 x 16 metara i nosivosti 16

tona.

3.3. SKLADIŠTE SMEĆA

Smeće se dovozio na istovarnu rampu odakle se gura i sabija buldožerom

formirajući „radno čelo“ na kom se može naći smeće u nesabijenom i zemjlčjom

neprekrivenom stanju. Na udaljenosti od oko 25 metara od istovarne rampe

postavlja se prva ventilaciona cev za prihvatanje gasova iz deponije, odnosno za

ventilaciju. Svaka sledeća cev postavlja se na 50 metara od prethodne.

Istovremeno od istovarne rampe, na dnu uzdužnog profila postavljaju se

drenažne cevi ø 150 – 200mm od polietilena. Prilikom polaganja ovih cevi vodi

se rtačuna da budu prekrivene slojem smeća i prekrivnog materijala (zemlje)

najmanje 1m, kako ne bi bile uništene pod teretom buldožera i kako bi se sprečilo

dreniranje procednih voda iz deponije. Izlazna cev iz radnog čela mora biti

udaljena da ne dođe do njenog zatvaranja čime bi se sprečilo isticanje voda.

3.4. KARAKTERISTIKE ZAGAĐUJUĆIH MATERIJA

Prilikom razgradnje organskih materija dolazi do stvaranje gasova kao na

primer: ugljen dioksid, amonijak, metan i drugi. Veliku opasnost predsavlja

pojava eksplozivnih gasova kao što je metan koja u dodiru sa plamnenom ili čak

varnicom mogu da izazovu „eksploziju smeća“.

Pojava azotnih plinova, ugljken dioksida i ugljen monoksida može biti uzrok

gušenja radnika i akutnih trovanja, a koncentracija metana u vazduhu iznad

deponije stvara eksplozivnu smešu.

8

3.5. PRIKAZ TEHNOLOGIJE TRETIRANJA

Kao što smo već napomenuli, smeće se iz gradskih i prigradskih naselja

kamionima dovozi na trsteničku deponiju. Specijalna vozila (kamioni - smećari)

dovoze smeće na istovarnu rampu na deponiji gde se vrši istovar smeća i

eventualno izdvajanje i reciklaža sekundarnih sirovina, njihovo sortiranje i

merenje. Na istovarnoj rampi se vrši i evidentiranje količine izvezenog smeća i

broj istovarenih tura. Smeće se zatim gura i sabija buldožerom u slojevima do

jednog metra, a zatim odmah prekriva slojem zemlje ili drugog internog

materijala u debljini 10 -15cm koji se nakon toga sabija buldožerom.

4. MOGUĆE UGROŽAVANJE ŽIVOTNE SREDINE

Potrebno je spomeniti da prilikom izbora lokacije za deponiju i njene šeme i

tehnologije treba razraditi najsavremeniju tehnologiju deponovanja smeća, uz

primenu svih mera zaštite životne sredine. Medjutim, uvek postoji potencijalna

mogućnost ugrožavanja životne sredine.

9

Primer dobro održavane deponije

Legenda:

1. Deponija

2. Gasne sonde (trnovi)

3. Cev za skupljanje ocedne vode

4. Gasni kolektor

5. Kompresor za isisavanje gasa

6. Visokotemperaturna baklja

7. Kogeneracioni motor

8. Trafo stanica

9. Toplovod

10

5. ZAKLJUČAK

Količina smeća i prekrivnog materijala iznosi 237705m³ za 20 godina, a

zapreminski prostor deponije iznosi 281195 m³. Na osnovu ovoga možemo

zaključiti da i povećanje broja stanovnika u Trsteniku i prigradskim naseljima

Trstenika kao i povećanje količine smeća za planski period mogu da zadovolje

zapreminski prostor deponije (zapreminski prostor je veći od sadašnjih

potreba za 20%).

Nakon završenog korišćenja deponije i njenog popunjavanja, odnosno

konačne razgradnje deponovanog otpadnog materijala može se izvršiti

pošumljavanje celog prostora da bi mu bio vraćen prvobitni izgled.

11

6. PRILOG

Zajedno za manje smeća Primena procedure učešća javnosti u izradi Plana za prikupljanje komunalnog otpada (Arhunska

konvencija) Zaštita životne sredine i održivi razvoj Datum: 23.05.2007 (aktivan) Odgovorno lice: Gordana Rodić Tema u okviru koje se prijavljuje primer dobre prakse: Unapređenje kvaliteta životne sredine

Naziv: Zajedno za manje smeća- Primena procedure učešća javnosti u izradi Plana za prikupljanje komunalnog otpada (Arhunska konvencija)

Sažeti prikaz: Ekološki prioritet opštine Trstenik je upravljanje komunalnim otpadom i to pvećanjem obuhvata stanovništva organizovanim prikupljanjem otpada sa 30% na 80%, saniranjem divljih smetlišta i organizovanjem selektiranja otpada na mestu nastanka. Za realizaciju ovog problema neophodni su administrativni republički i lokalni propisi, tehnički preduslovi, razvijena javna svest o problemu i jake inspekcijske službe u opštini. Ovaj primer dobre prakse je uglavnom fokusiran na jačanje javne svesti o problemu i uključivanju javnosti u donošenje odluka koja se tiču životne sredine ( Arhunska konvencija). Donošenjem Plana o prikupljanju otpada u seoskim sredinama uz učešće javnosti realizuje se partnerstvo između javnih i privatnih preduzeća i lokalne samouprave u cilju zadovoljenja potreba građana. U trsteničkoj opštini ( prema statističkim podacima iz 2002.g.) oko 50.000 stanovnika. Od tog broja samo je 16 200 stanovnika u 5 600 domaćinstava obuhvaćeno organizovanim prikupljanjem komunalnog otpada ( što predstavlja samo 30% ukupnog broja). Od 51 naseljenog mesta samo u 4 seoske Mesne zajednice postoji definisan prostor za odlaganje komunalnog i kabastog otpada. Proces prikupljanja ambalažnog otpada, kabastog otpada i njegove reciklaže tako reći i ne postoji. Posledice takvog odnosa prema otpadu su divlja smetlišta najčešće pored puteva, u vodotokovima, pored groblja, u šumama, jednostavno otpad baca gde ko stigne. Razbacan komunalni otpad direktno ugrožava vodotokove i izvorišta vode za piće, uzrok je destrukcije i erozije zemljišta zbog plavljenja bujičnih reka i potoka.

Opština Trstenik je rešavanje problema upravljanja i komunalnim otpadom proglasila kao svoj ekološki prioritet. Za rešavanje tog problema neophodni su : odgovarajući propisi, odgovarajuća infrastruktura za prikupljanje, transportovanje i deponovanje otpada, razvijena javna svest o problemu i efikasne inspekcijske službe. Povremene akcije čišćenja divljih smetlišta pokazale su se kao neefikasne i kratkoročnog karaktera, jer stanovništvo jednostavno nema gde da odlaže otpad. Organizovano prikupljanje komunalnog otpada u gradskoj , ali i u seoskim sredinama su jedini način za dugoročno rešenje problema komunalnog otpada. Pored opštine i građani su zainteresovani da uzmu učešće u rešavanju ovog lokalnog ekološkog problema. Za rešavanje ovog problema neophodna je izrada Plana za prikupljanje komunalnog otpada u seoskim sredinama uz primenu Arhunske konvencije. Uspostavljanje prakse uključivanja javnosti u proces donošenja odluka od značaja za životnu sredinu kroz saradnju NVO sektora, javnih preduzeća i opštinskih vlasti .

Centar za razvoj „Fokus“ iz Beograda u saradnji sa lokalnom NVO „Moravski orašak“ iz Trstenika realizacijom pilot projekta „Zajedno za manje smeće“ donatora REC-a iz Mađarske u okviru programa Primene Arhunske konvencije u Jugoistočnoj Evropi. su inicirali ovaj primer dobre prakse u toku 2006.godine. Skupština opštine Trstenik raspisala je početkom 2006.g. javni poziv za izbor pravnih lica koja će se baviti prikupljanjem komunalnog otpada iz seoskih područja. Na objavljen poziv javili su se : JKP “ Komstan“ i nekolikofirmi kojima je prikupljanje komunalnog otpada sporedna delatnost. Ponuđači su odbijeni, jer ne ispunjavaju kadrovske zahteve(osim Komstana) i minimalne tehničke preduslove za obavljanje ovih aktivnosti. Pod pritiskom građana, početkom 2006.g. osnovana seoska komunalna preduzeća počela su da se bave organizovanim prikupljanjm komunalnog otpada iz domaćinstava. U toku 2006.g. inicijativom NVO formira se i skupštinska ekološka komisija i Eko-fond kao ekonomski instrument za podršku ekološkim programima u opštini. Programom rada Eko-fonda opredeljena su i finansijska sredstva za uklanjanje divljih smetlišta što je i bio zahtev graćana na tribinama.

12

U naseljenim mestima koja su bila obuhvaćena projektom: Grabovac, Stopanja i Počekovina otpočelo se sa organizovanim prikupljanjem komunalnog otpada, a u Milutovcu i Velikoj Drenovi ta je aktivnost izostala. Veliki broj mesnih zajednica koje nisu bile obuhvaćene organizovanim prikupljanjem otpada se organizuju i prijavljuju komunalnim preduzećima. Usvojeni su i administrativni propisi o obavezujućem plaćanju usluga gde je organizovano prikupljanje. U međuvremenu se otpočelo sa saniranjem divljih smetlišta sredstvima Eko fonda što će biti dugotrajan proces s obzirom na količinu otpada i razuđenost smetlišta.

Uključivanje javnosti u izradu plana za prikupljanje otpada je odrađeno kroz sledeće aktivnosti u trajanju od marta do oktobra 2006.g.: pripremu i distribuciju promotivnog materijala vezanih za ovu oblast, održavanjem okruglog stola „ Mogućnosti učešća javnosti u proces donošenja odluka vezanih za zaštitu životne sredine“, organizovanje javne kampanje, pripremu i organizovanje tribina u mesnim zajednicama opštine Trstenik i realizacijom završne prezentacije projekta - Predlog javnosti za izradu Plana za prikupljanje komunalnog otpada u opštini Trstenik

Za realizaciju ovog konkretnog projekta donator je bio REC .Budžetom projekta plaćene su aktivnosti eksperata koji su pružili stručnu pomoć u realizaciji projekta. Opština je bila partner NVO organizacijama u realizaciji ovog projekta.Proces uključivanja javnosti u donošenje odluka u oblasti zaštite životne sredine vodile su NVO, a samo organizovano prikupljanje otpada javno komunalna preduzeća. Aktivnost je započeta sredinom 2006.g. i primena još traje, i širi se i na druge mesne zajednice. Najvažnija aktivnost je konkretno organizovanje prikupljanje otpada kao odluka građana. Problem je u načinu naplate komunalnih usluga koje su rešene tek nakon godinu dana donošenjem skupštinske odluke o obaveznom plaćanju usluga prikupljanja otpada i u seoskim sredinama.

U opštini Trstenik ima 52 654 stanovnika Do pokretanja primera samo je 16 200 stanovnika bilo obuhvaćeno organizovanim prikupljanjem komunalnog otpada Primenom ovog primera dobre prakse obuhvaćeno je još 10.000 stanovnika. Javnost, tj građani su uticali da se u pojedinim mesnim zajednicama otpočne sa organizovanim prikupljanjem otpada koja daje pozitivne rezultate. Opštinska Uprava se uključila u donošenje propisa koji regulišu administrativno ovu oblast-način naplate usluga. Opštinska Uprava je iskoristila aktivnosti NVO za promociju ekologije i veće interesovanje preduzetnika za reciklažu-dobijena donatorska sredstava za postavljanje kontejnera za ambalažu-akcija u toku . Ekologija za opštinsku upravu više nije poslednja po prioritetu rešavanja. Osnovan je Eko fond kao instrument ekonomske podrške ekološkim projektimau opštini Trstenik. Ukupan budžet projekta «Zajedno za manje smeća « je dobijen od donatora «REC» iz Mađarske. Problem komunalnog otpada se redovno ističe u sredstvima lokalnih medija. Kao projektna aktivnost u projektu «Zajedno za manje smeća» organizovane su tribine, okrugli stolovi , konferencija za štampu, a lokalni mediji su pratili sve aktivnosti u projektu.To je normalno , jer je glavna poenta Arhunske konvencije uključivanje javnosti u donošenje odluka u oblasti zaštite životne sredine. Za reciklažu privatno preduzeće je dobilo donaciju od donatora Mersi Kora, Ostale aktivnosti na prikupljanju finansiraju korisnici i javna preduzeća. Opština kroz Eko fond planira da finansira sanaciju divljih smetlišta. Angažovani su kadrovi unutar opštine i eksperti koje je angažovala NVO iz Beograda za oblast Arhunske konvencije. Primer nije direktno izazvao uštede u budžetu. Za javnu kampanju verovatno opština ne bi odobrila sredstva. Upravljanje komunalnim otpadom je direktna obaveza lokalne zajednice i njegovim kompletnim rešavanjem će se ostvariti zdravstvena, ekološka i ekonomska dobit za stanovništvo u celoj opštini. Ovaj primer dobre prakse je primenljiv za sve manje opštine u Srbiji koje imaju veći broj naseljenih mesta u seoskim područjima.Za njegovu realizaciju nisu potrebni preduslovi. Drugim opštinama možemo ponuditi razmenu iskustava, stručnu pomoć, savete. Projekat osmišljavaju i planiraju ljudi iz struke, ali za konačnu implementaciju je presudna politička volja i politika često utiče uglavnom negativno i na ovu vrstu aktivnosti. U aktivnosti od početka treba uključiti i političare, barem formalno.

13

7. LITERATURA

- Interna dokumentacoja preduzeća JKP „Komstan“

- http://www.skgo.org/php/opstine/detalji.php?Id=61&IdSvojstva=PI&IdPractice=165

- http://www.biogas.co.yu/deponije.html

14