Salgın Analizi

Prof.Dr.IŞIL MARALHalk Sağlığı Uzmanı,Mikrobiyoloji Doktoru (PhD)

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Amaç

Bu oturum sonunda katılımcılar salgınincelemesi konusunda bilgi ve becerikazanacaklar.

Öğrenim hedefleri

Oturumun sonunda katılımcılar: salgın tanımı konusunda, salgın incelemesinin nasıl yapıldığı, salgın analizinde uygulanan epidemiyolojik

araştırmalarkonusunda bilgi ve beceri kazanacaktır.

Oturumun sonunda katılımcılar: salgın tanımı konusunda, salgın incelemesinin nasıl yapıldığı, salgın analizinde uygulanan epidemiyolojik

araştırmalarkonusunda bilgi ve beceri kazanacaktır.

Epidemiyoloji

Hastalıkların / sağlık sorunlarının,

dağılımı (tanımlayıcı epidemiyoloji) nedenleri (analitik epidemiyoloji) tedavi ve önlenmesi (deneysel epidemiyoloji) tanısı (metodolojik epidemiyoloji)

İçin uygun yöntemleri belirlemeye yarayanaraştırma tekniklerini öğreten bilim dalıdır.

Hastalıkların / sağlık sorunlarının,

dağılımı (tanımlayıcı epidemiyoloji) nedenleri (analitik epidemiyoloji) tedavi ve önlenmesi (deneysel epidemiyoloji) tanısı (metodolojik epidemiyoloji)

İçin uygun yöntemleri belirlemeye yarayanaraştırma tekniklerini öğreten bilim dalıdır.

Epidemiyolojik araştırmalar

I. GÖZLEMSEL ARAŞTIRMALAR

1.Tanımlayıcı araştırmalar

2.Analitik araştırmalar Vaka-Kontrol araştırmaları Kohort araştırmaları Kesitsel araştırmalar

II. DENEYSEL ARAŞTIRMALAR (MÜDAHALE)

III. METODOLOJİK ARAŞTIRMALAR

I. GÖZLEMSEL ARAŞTIRMALAR

1.Tanımlayıcı araştırmalar

2.Analitik araştırmalar Vaka-Kontrol araştırmaları Kohort araştırmaları Kesitsel araştırmalar

II. DENEYSEL ARAŞTIRMALAR (MÜDAHALE)

III. METODOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Metodolojik araştırmalar

ReferansTestHasta Sağlam Toplam

YeniTest

Hasta a (doğru hasta) b (yanlış hasta) a+b

Sağlam c (yanlış sağlam) d (doğru sağlam) c+d

Sensitivite=duyarlılık=hassasiyet=a/a+c

Spesifite=seçicilik=özgüllük=d/b+d

PPD= a/a+bNPD= d/c+d

Toplam a+c (toplam hasta) b+d (toplam sağlam) a+b+c+d

Sensitivite=duyarlılık=hassasiyet=a/a+c

Spesifite=seçicilik=özgüllük=d/b+d

PPD= a/a+bNPD= d/c+d

Salgın tanımı

Salgın bir bölgedeki kişilerde belirli bir zaman aralığında bir hastalığın beklenenden daha fazla

görülmesidir.

Salgın bir bölgedeki kişilerde belirli bir zaman aralığında bir hastalığın beklenenden daha fazla

görülmesidir.

Salgın ile ilgili epidemiyolojik ölçütler

Prevalans İnsidans Atak hızı Herd immunity Patojenite Fatalite Sürveyans

Enfeksiyon zinciri Endemi Epidemi Pandemi Kontrol Eliminasyon Eradikasyon

Prevalans İnsidans Atak hızı Herd immunity Patojenite Fatalite Sürveyans

Enfeksiyon zinciri Endemi Epidemi Pandemi Kontrol Eliminasyon Eradikasyon

Sürveyans

Hastalıkları kontrol etmek ve korunmak için

düzenli ve rutin olarak sürekli veri toplanması, verilerin analizi, verilerin yorumlanması ve bu bilgilerin ilgili birimlere dağıtılması

aşamalarının tümünü kapsar.

Hastalıkları kontrol etmek ve korunmak için

düzenli ve rutin olarak sürekli veri toplanması, verilerin analizi, verilerin yorumlanması ve bu bilgilerin ilgili birimlere dağıtılması

aşamalarının tümünü kapsar.

Sürveyansta birinci aşama:Veri toplanması

Hangi hastalıklar bildirilmelidir(ulusal ve uluslararası)

Türkiye’de bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklarA, B, C ve D grubu olarak sınıflanmıştır.

Hangi hastalıklar bildirilmelidir(ulusal ve uluslararası)

Türkiye’de bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklarA, B, C ve D grubu olarak sınıflanmıştır.

Grup A bildirimi zorunlu hastalıklar listesi

��AIDS ��AKUT KANLI İSHAL ��BOĞMACA ��BRUSELLOZ ��DİFTERİ ��GONORE ��HIV ENFEKSİYONU ��KABAKULAK ��KIZAMIK ��KIZAMIKÇIK ��KOLERA ��KUDUZ ve KUDUZ

RİSKLİTEMAS

��MENİNGOKOKSİKMENENJİT

��NEONATAL TETANOZ ��POLİOMİYELİT ��SİFİLİZ ��SITMA ��ŞARBON ��ŞARK ÇIBANI ��TETANOZ ��TİFO ��TÜBERKÜLOZ ��AKUT VİRAL

HEPATİTLER

��AIDS ��AKUT KANLI İSHAL ��BOĞMACA ��BRUSELLOZ ��DİFTERİ ��GONORE ��HIV ENFEKSİYONU ��KABAKULAK ��KIZAMIK ��KIZAMIKÇIK ��KOLERA ��KUDUZ ve KUDUZ

RİSKLİTEMAS

��MENİNGOKOKSİKMENENJİT

��NEONATAL TETANOZ ��POLİOMİYELİT ��SİFİLİZ ��SITMA ��ŞARBON ��ŞARK ÇIBANI ��TETANOZ ��TİFO ��TÜBERKÜLOZ ��AKUT VİRAL

HEPATİTLER

Grup B bildirimi zorunlu hastalıklar listesi

��ÇİÇEK ��SARI HUMMA ��EPİDEMİK TİFÜS ��VEBA

��ÇİÇEK ��SARI HUMMA ��EPİDEMİK TİFÜS ��VEBA

Grup C bildirimi zorunlu hastalıklar listesi

��AKUT HEMORAJİKATEŞ

��CREUTZFELDT-JAKOB HASTALIĞI

��EKİNOKOKKOZ ��H. INFLUENZA Tip b

(Hib) ENFEKSİYONU ��İNFLUENZA ��KALA-AZAR ��KONJENİTAL

RUBELLA

��LEJYONERHASTALIĞI

��LEPRA ��LEPTOSPİROZ ��SUBAKUT

SKLEROZAN PANENSEFALİT(SSPE) ��ŞİSTOZOMİYAZ ��TRAHOM ��TOKSOPLAZMOZ ��TULAREMİ

��AKUT HEMORAJİKATEŞ

��CREUTZFELDT-JAKOB HASTALIĞI

��EKİNOKOKKOZ ��H. INFLUENZA Tip b

(Hib) ENFEKSİYONU ��İNFLUENZA ��KALA-AZAR ��KONJENİTAL

RUBELLA

��LEJYONERHASTALIĞI

��LEPRA ��LEPTOSPİROZ ��SUBAKUT

SKLEROZAN PANENSEFALİT(SSPE) ��ŞİSTOZOMİYAZ ��TRAHOM ��TOKSOPLAZMOZ ��TULAREMİ

Grup D bildirimi zorunlu hastalıklar listesi

CAMPYLOBACTERJEJUNI

CHLAMYDIATRACHOMATIS

CRYPTOSPORIDIUM SP ENTAMOEBA

HISTOLYTICA ENTEROHEMORAJİK

E.COLI

GIARDIA INTESTINALIS SALMONELLA SP. SHIGELLA SP. LISTERIA

MONOCYTOGENES

CAMPYLOBACTERJEJUNI

CHLAMYDIATRACHOMATIS

CRYPTOSPORIDIUM SP ENTAMOEBA

HISTOLYTICA ENTEROHEMORAJİK

E.COLI

GIARDIA INTESTINALIS SALMONELLA SP. SHIGELLA SP. LISTERIA

MONOCYTOGENES

Sürveyansta ikinci aşama:Verilerin analizi

Mevcut ve beklenen değerler karşılaştırılır.

Gerçekten salgın var mı?

Sürveyansta üçüncü aşama:Verilerin yorumlanması

Hastalıktaki kişi, yer, zaman trendleri saptanmalıdır.

Hastalıktaki kişi, yer, zaman trendleri saptanmalıdır.

Sürveyansta dördüncü aşama:Verilerin ilgili birimlere dağıtılması

Bilgiler, il ve ülke düzeyinde hastalıkla ilgiliolabilecek bütün birimlere dağıtılmalıdır.

Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler Kişiye yönelik koruyucu önlemler Bağışıklama Sağlık eğitimi Toplum içinde bilinmeyen vakaların belirlenmesi

Çevreye yönelik koruyucu önlemler Sulara yönelik çalışmalar Atıklara yönelik çalışmalar Vektörlerle savaş

Kişiye yönelik koruyucu önlemler Bağışıklama Sağlık eğitimi Toplum içinde bilinmeyen vakaların belirlenmesi

Çevreye yönelik koruyucu önlemler Sulara yönelik çalışmalar Atıklara yönelik çalışmalar Vektörlerle savaş

Salgın incelemesinde grafik

Salgının kaynağı konusunda çok önemliipucu verir. X ekseni zaman, y ekseni vaka sayısı olacak

şekilde salgın eğrisi çizdirilir. Tek kaynaklı salgın Çok kaynaklı salgın

Salgının kaynağı konusunda çok önemliipucu verir. X ekseni zaman, y ekseni vaka sayısı olacak

şekilde salgın eğrisi çizdirilir. Tek kaynaklı salgın Çok kaynaklı salgın

Bir salgının incelenmesi için yapılmasıgerekenler Hastalık tanısının kesinleştirilmesi Salgın durumu olup-olmadığının belirlenmesi Tüm hastaların ve özelliklerinin saptanması Risk altındaki toplumun belirlenmesi ve incelenmesi Salgın sırasındaki çevre koşullarının incelenmesi Salgının kaynağı ve yayılmasına ilişkin hipotez

kurulması Salgının kontrolü için gerekli önlemlerin alınması

Hastalık tanısının kesinleştirilmesi Salgın durumu olup-olmadığının belirlenmesi Tüm hastaların ve özelliklerinin saptanması Risk altındaki toplumun belirlenmesi ve incelenmesi Salgın sırasındaki çevre koşullarının incelenmesi Salgının kaynağı ve yayılmasına ilişkin hipotez

kurulması Salgının kontrolü için gerekli önlemlerin alınması

Hastalık tanısının kesinleştirilmesi

Standart tanı tanımları Kesin tanı Olası tanı

Laboratuvar incelemesi Tiplendirme…

Standart tanı tanımları Kesin tanı Olası tanı

Laboratuvar incelemesi Tiplendirme…

Salgın durumu olup-olmadığınınbelirlenmesi Hastalık ile ilgili yürütülen ulusal programlar

Hastalığın saptandığı gruptaki dağılımı

Gerekiyorsa istatistiksel analiz

Hastalık ile ilgili yürütülen ulusal programlar

Hastalığın saptandığı gruptaki dağılımı

Gerekiyorsa istatistiksel analiz

Tüm hastaların ve özelliklerininsaptanması Tanımlayıcı epidemiyolojik araştırma Kişi Yer Zamanincelemesi yapılır.

Indeks vaka?Primer vakalar?

Tanımlayıcı epidemiyolojik araştırma Kişi Yer Zamanincelemesi yapılır.

Indeks vaka?Primer vakalar?

TANIMLAYICI ARAŞTIRMALAR

1. KİŞİ ÖZELLİKLERİ 2. YER ÖZELLİKLERİ 3. ZAMAN ÖZELLİKLERİ

Yaş Kurum içi -kurumlararası Saat

Cins Kırsal-kentsel-gecekondu Gün

Irk,etnik yapı Bölgesel Hafta

Din Uluslar arası Ay

Sosyoekonomik durum Mevsim

Medeni durum Yıl

Meslek

Eğitim düzeyi

Aile tipi, büyüklüğü

Doğurganlık öyküsü

Beslenme durumu

Bağışıklanma durumu v.b.

TANIMLAYICI ARAŞTIRMALAR

1. KİŞİ ÖZELLİKLERİ 2. YER ÖZELLİKLERİ 3. ZAMAN ÖZELLİKLERİ

Yaş Kurum içi -kurumlararası Saat

Cins Kırsal-kentsel-gecekondu Gün

Irk,etnik yapı Bölgesel Hafta

Din Uluslar arası Ay

Sosyoekonomik durum Mevsim

Medeni durum Yıl

Meslek

Eğitim düzeyi

Aile tipi, büyüklüğü

Doğurganlık öyküsü

Beslenme durumu

Bağışıklanma durumu v.b.

Risk altındaki toplumun belirlenmesive incelenmesi Risk altındaki toplum belirlenir.

Analitik inceleme yapılıp vaka-kontrol tipindebir epidemiyolojik inceleme başlatılır.

Atak hızı hesaplanır.

Risk altındaki toplum belirlenir.

Analitik inceleme yapılıp vaka-kontrol tipindebir epidemiyolojik inceleme başlatılır.

Atak hızı hesaplanır.

Salgın sırasındaki çevre koşullarınınincelenmesi Salgının çıkmasına neden olabilecek her türlü

çevre koşulları incelenir. Hastalığın ortaya çıktığı dönem ile örtüşen

değişiklikler neler olmuştur? Birimde çalışanlar Uygulamada değişimler Olağanüstü olaylar: inşaat, sel, yağmur, lağım patlaması vb.

Salgının çıkmasına neden olabilecek her türlüçevre koşulları incelenir. Hastalığın ortaya çıktığı dönem ile örtüşen

değişiklikler neler olmuştur? Birimde çalışanlar Uygulamada değişimler Olağanüstü olaylar: inşaat, sel, yağmur, lağım patlaması vb.

Salgının kaynağı ve yayılmasınailişkin hipotez kurulması Enfeksiyon zincirindeki Kaynak Bulaşma yolu Sağlam kişiögelerinin tümünü enfeksiyon etkeni ile birlikte

kapsayacak şekilde hipotez kurulur.

Puzzle parçaları birleştirilip büyük resim ortayaçıkarılır.

Enfeksiyon zincirindeki Kaynak Bulaşma yolu Sağlam kişiögelerinin tümünü enfeksiyon etkeni ile birlikte

kapsayacak şekilde hipotez kurulur.

Puzzle parçaları birleştirilip büyük resim ortayaçıkarılır.

Salgının kontrolü için gerekliönlemlerin alınması Vakaların tedavisi

Risk altındakilerin korunması

Yanlış uygulamaların ve/veya uygunsuzçevrenin düzeltilmesi

Rapor yazılması

Vakaların tedavisi

Risk altındakilerin korunması

Yanlış uygulamaların ve/veya uygunsuzçevrenin düzeltilmesi

Rapor yazılması

Pratik uygulama

Toplumda saptanan bir kızamık salgınıve Hastane enfeksiyonuna bağlı çıkan bir

salgının incelemesi

yapılacaktır.

Toplumda saptanan bir kızamık salgınıve Hastane enfeksiyonuna bağlı çıkan bir

salgının incelemesi

yapılacaktır.

Teşekkürler……Teşekkürler……