e.Í4%Ñ$%Ì%2,%.$Í2-%Ñ Ñ okyanus master fen … · uohphn yh hq hwn q e o pgh ex hqhum \ nxo !...
TRANSCRIPT
18
1. ÜNİTE
MEVSİMLER
VE İKLİM
1. Batur,bazıhavaolaylarıileilgilişubilgileritop-luyor.
Yağmur
Bulutlardaki subuharının yoğuşa-rakyeryüzüneinmesiileoluşur.
Kar
Soğuk hava etkisiyle karşılaşansubuharınınbuzkristallerihalindebirleşmesiilekartanelerioluşur.
Dolu
Su buharı bulutlardan yeryüzüneinerken soğuk havayla karşılaşın-caanikatılaşmasonucuoluşur.
Su
Batur,topladığıbilgile-ri inceledikten sonrabirdeneyyapmayaka-rar veriyor. Bu deney-de beher içerisine birmiktar su koyuyor veısıtmaya başlıyor. Birsüre sonra çıkan bu-harlar soğuk metal
tencerekapağınaçarpıyorveyoğuşmasonucuoluşansudiğerkaptatoplanıyor.
Batur’unyaptığıdeneyegöre; I. Topladığı bilgilere göre hava olaylarından
yağmur oluşumunu göstermek için deneyiyapmıştır.
II. Gerçekleşen bu hava olayı her iklimde herzamangözlenir.
III.Buhavaolayıiçinmeteorologlargözlemya-parlar.
verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IveIII D) IIveIII
2. Naz,Dünya’nınekseneğikliğivesonuçlarıileil-gilibirprojeödevihazırlayacaktır.
Ekseneğikliğiiçinyaptığıaraştırmadaşubilgi-lereulaşıyor.
Tanım: Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemiarasındayaklaşık23,5° likbiraçıvar-dır.Buaçıekseneğikliğiolarakbilinir.
Sonuçları: • Güneşışınlarınınyeryüzünedüşmeaçısıyıl
boyuncadeğişir. • Mevsimlerinoluşumunanedenolur. • Yıl içindecisimleringölgeuzunlukları deği-
şir. Nazulaştığıbubilgilerikartonüzerineçizeceği
birmodelüzerineeklemekistiyor. Yapacağıbumodelaşağıdakilerdenhangisi
gibiolursaDünya’nınekseneğikliğinieniyişekildegöstermişolur?
A)
B)
C)
D)
ÜNİTE DEĞERLENDİRME - 1
19
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
3. Pelin,iklimvehavaolaylarıkonusuileilgilikul-lanılanbazı kavramları aşağıdaki tabloda ver-miştir.
I. Sıcak II. Yağışlı
III. Yağmurlu IV. Kurak
V. Soğuk VI. Rüzgârlı
Bu tabloya göre, aşağıda kullanılan hangiifadeyanlışkullanılmıştır?
A) (İklim)AkdenizbölgesiyazlarıIveIV.özellikgösterir.
B) (HavaOlayı)YarınhavaIIIveV.özellikola-cakmış.
C) (İklim) Karadeniz bölgesi her mevsim II.özellikolabilir.
D) (İklim) Akşam havanın VI. özellik olmasıbekleniyor.
4. Kadir,mevsimlerinoluşumuiçinaşağıdakipos-terihazırlamıştır.
L
K
N
MGüne
Buposterdeharfler ile gösterilenbölümleriçin;
I. Mdurumdakikuzeyyarımküre,Ndurumun-daki güney yarım küreden daha eğik açıdaışınlaralır.
II. KdurumdakikuzeyyarımküreveMdurumda-kigüneyyarımküredeaynımevsimgörülür.
III.Ldurumdakuzeyyarımküre,güneyyarımkü-reyegöredahasoğuktur.
verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?
A) YalnızI B) IveII C) IIveIII D) I,IIveIII
5. Onat,elindebulunanözdeşikiışıkkaynağıileözdeş iki metal yüzeye aşağıdaki şekillerdekigibiışınlargöndermiştir.
K L
Metalyüzeylerinilksıcaklıklarıeşitolduğu-nagöreaşağıdaverilenlerdenhangisidoğ-rudur?
A) BirsüresonraKyüzeyininsıcaklığı,Lyüze-yininsıcaklığındandahaazolacaktır.
B) Lyüzeyineışınlardikolarakgelmiştir.C) Kyüzeyinegelenışınlardahaeğiktir.D) Kyüzeyindekibirimyüzeyedüşenışıkener-
jisimiktarıdahafazladır.
6. İpek, hava durumu konusunu anlatmak içinaşağıdakigörselleriveaitolduğuhavaolayınıyazmıştır.
a rlarl
Güne lar al l l
İpeğinhazırladığıgörsellervebilgileregöre; K. Gerçekleşen bu olaylar klimatologlar tarafın-
dangözlemlenir. L. Gerçekleşen bu olaylar meteoroloji alanında
incelenir. M.III.veIV.olaysadeceyazmevsimdegözlenir. verilenlerdenhangileridoğrudur?
A) KveL B)YalnızL C) KveM D)LveM
20
7. Ebru,radyometre(ışıkdeğirmeni)ileilgilibiraraştırmayapmıştır.Buaraştırmadaaşağıdakibilgilereulaş-mıştır.
Özellikleri:Radyometreısıveışığınenerjisiniölçmekiçinkullanılır.Radyometreserbestçedönebileniki-sisiyah(karanlıkyüz)diğerikisigümüşkaplı(yansıtıcıyüz)dörtkanattanoluşur.Bukanatlarvakumlanarak(havasıalınarak)bircamampulyardımıileaşağıdakigibikapatılmıştır.
Yansıtıcıyüz
Karanlıkyüz
ÇalışmaPrensibi:Radyometreyeışıkverildiğindekaranlıkyüzışığısoğururken,yansıtıcıyüzışığıyan-sıtır.Böyleceışıksiyahyüzeydedahaçoksoğrulduğuiçinbuyüzeydahaçokısınır.
Isınanyüzeyinönündekihavamolekülleriısınır,havagenleşerekkanatçıklarıiter,ısı-nanhavaiçindekimoleküllerikanatlaraçarparakhareketetmesinisağlar.Işıkmikta-rınekadarçokartarsadönmehızıdaokadarartar.Işıkenerjisibuşekildehareketenerjisinedönüştürülmüşolur.
Ebru,radyometreileilgiliulaştığıbilgileregörebazıdeneyleryapmayakararveriyor.Budeneylerdeöz-deşışıkkaynaklarınıveradyometreleriaşağıdakişekillerdekigibiayrıayrıeşitmesafelerdekoyuyor.
Işık
KaynağıIşık
Kaynağı
Şekil-1 Şekil-2
Ebruyaptığıbudeneylersonundaradyometrelerinkanatlarınındöndüğünüvedönmehızlarıarasında2>1ilişkisinigözlüyor.
Ebru’nunyaptığıaraştırmavedeney-gözlemleregöre; I. Şekil-2’dekiradyometreninkanatlarınındahahızlıdönmesininsebebigelenışığındiğerradyometre-
yegöredahadikolmasındandır. II. Şekil-1veŞekil-2’dekiradyometrelerininsiyahkanatlarınınbirimyüzeylerinedüşenışıkenerjisimik-
tarlarıeşittir. III.IşıkkaynağışiddetiazaltılırsasadeceŞekil-2’dekiradyometreninkanatlarıhızlanabilir. verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IIveIII D)IveIII
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
21
8. Zeynep,iklimvehavaolaylarıileilgiliaşağıda-kieşleştirmekartlarınıhazırlamıştır.
Buetkinliktebirbiri ile ilişkili iki kart eşleştirile-cektir.
K
Geniş bir alanda,uzunyıllarboyun-ca devam edenatmosfer olayları-nınortalamasıdır.
L
Dar bir alanda,kısa süre içerisin-degörülenatmos-ferolaylarıdır.
M
Bugün hava çoksıcakolacak.
N
Yazaylarıhepsı-cakgeçer.
Buna göre kartları aşağıdakilerden hangisi
gibieşleştirilirsedoğruolur?
A) KveL B) KveM C) LveM D) LveN
9. Emre,mevsimlerinoluşumunumodellemekiçinportakal,kalemvelambaileaşağıdakiçalışma-yıyapıyor.
IV
II
IIII
Bumodelegöre,aşağıdaverilenbilgilerdenhangisiyanlıştır?
A) Ikonumundaportakalıngüneykısmına,ku-zeykısmınagöredahadikışınlardüşer.
B) Kalem,ekseneğikliğinigöstermekiçinkulla-nılmıştır.
C) IVkonumundaportakalınkuzeyyarımküresikışmevsiminiyaşamaktadır.
D) Portakalın lambaetrafındadolanmasımev-simlerinoluşumunugöstermekiçinkullanılır.
10. Dünya’nınGüneşetrafındakihareketyörüngesiaşağıdaki gibidir. Bu konumda iken Cem ileCanbelirtilenbölümlerdeyaşamaktadır.
e
Can
Cem ile Can arasında telefonda şu konuşmageçiyor.
Cem:Benimbulunduğumbölgedekışmevsimiyaşanmaktadır.
Can: Şuan ilkbaharmevsimindeyizveyakla-şık2aysonrakışmevsimibaşlayabilir.
CemveCan’ın verdiği bilgiler için aşağıdaverilenlerdenhangisidoğrudur?
A) Herikisidedoğrubilgivermiştir.B) Cem,“kış”yerine“yaz”dersedoğruolur.C) Can,“ilkbahar”yerine“sonbahar”dersedoğ-
ruolur.D) SadeceCemdoğrubilgivermiştir.
11. İpek,küreseliklimdeğişikliğiileilgiliyaptığıbiraraştırmadaaşağıdakibilgiyeulaşmıştır.
“İklim değişikliğinin en önemli sonuçlarındanbirideKuzeyKutbuveGüneyKutbu’ndakibu-zulların erimesinden dolayı deniz seviyesindegörülebilecekyükselmelerdir.”
Bunagöre,denizseviyesininyükselmesineaşağıdaverilenhangidurumyolaçamaz?
A) FosilyakıtlarınkullanımınartmasıB) EnerjitasarrufununyapılmasıC) Toplu taşımaaracı yerinebireysel araçlara
binilmesiD) Yeşilalanlarınazalması
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
22
12. Türkiye’ninfarklıbölgelerinedüşenGüneşenerjisimiktarınıbelirlemekveenetkinbiçimdebuenerjiyikul-lanmakiçinbazıaraştırmalaryapılmıştır.
Buaraştırmadabazıillereaitocak,haziranvetemmuzaylarınınilk5gününeaitbirimyüzeyedüşenor-talamaGüneşenerjisimiktarlarıaşağıdakitablolardaverilmiştir.
YalovaİlineAitVeriler(Wh/m2)
Günler Ocak Haziran Temmuz
1 1270,2 6690,0 7851,1
2 683,0 6814,4 7747,1
3 216,6 7563,4 6036,9
4 411,4 4148,7 7124,0
5 527,4 8002,5 6606,2
ŞanlıurfaİlineAitVeriler(Wh/m2)
Günler Ocak Haziran Temmuz
1 2769,9 7287,0 8513,7
2 1381,6 8445,4 8310,2
3 852,5 8315,3 8430,6
4 243,7 8401,4 8426,9
5 2484,6 6127,3 8262,8
Butablodakiverileregöre; I. 5HazirantarihindebirimyüzeyedüşenışıkenerjisimiktarıYalova’dadahafazladır. II. HerikiildedeTemmuzayındagüneşışınlarınıngelmeaçısı,Ocakayındandahafazladır. III.Şanlıurfa,Ocakayındailkbaharmevsiminiyaşarken;Yalova,sonbaharmevsiminiyaşamaktadır. verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?
A)YalnızI B)IveII C)IIveIII D)I,IIveIII
13. Kaan,mevsimlerinoluşumuileilgilibiryaptığıaraştırmadaaşağıdakigörselvebilgilereulaşmıştır.
III
IV
I
l a ar
l a ar
n a ar
n a ar
Yaz
YazL
K
II
Mevsimlerin oluşum sebepleri arasında Dünya’nın ekseneğikliğiveDünya’nınGüneşetrafındadolanmasıgösterilebi-lir.Dünya,Güneşetrafındadolanırkenbirimyüzeyeherzamanaynımiktardaışıkenerjisidüşmeyebilir.
BunagöreKveLbölgelerininbirimyüzeylerinedüşenGüneşenerjisimiktarlarıarasındakiilişkiaşağıdakilerdenhangisigibidir?
A) Işıkenerjisi
BölgeK L
B) Işıkenerjisi
BölgeK L
C) Işıkenerjisi
BölgeK L
D) Işıkenerjisi
BölgeK L
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
23
14. Bilgi:Hava sıcaklığı arttıkça, havadaki nem(subuharı)artar.
Sıcaklık(°C)
3.Gün2.Gün1.Gün
Kayra’nınAntalya’dakalacağı3gün içinhavasıcaklıkdeğerlerigrafiktekigibidir.
Bugrafiğegöre,aşağıdaverilenbilgilerdenhangisidoğrudur?
A) 1.günhavasıcaklığıenfazladır.B) 2.günhavadakinemmiktarı,diğergünler-
dendahafazlaolabilir.C) 3. gün hava sıcaklığı, diğer günlere göre
dahaazdır.D) 1.günhavadakinemmiktarı,diğergünler-
denkesinlikledahafazladır.
15.
Alya
Havaolaylarını inceleyenbilimdalı-nameteorologadıverilir.
Yiğit
Hava olaylarını inceleyen bilim in-sanlarınameteorolojiadıverilir.
YiğitveAlya’nınyapmışolduklarıtanımlarile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-bilir?
A) Herikisidedoğrutanımlanmıştır.B) Yiğit’intanımıdoğrudur.Alyameterologyeri-
ne“klimatolog”yazmalıdır.C) Herikisideyanlıştanımlamıştır.D) Alya’nın tanımı doğrudur. Yiğit meteoroloji
yerine“iklimbilimci”yazmalıdır.
16. Ebru,Dünya’nınGüneş etrafındaki dolanmasıileilgilibirprojeödeviyapmaktadır.Buödevdeaşağıdakigörselevebilgilereulaşmıştır.
n a ar
IV
II
IIII
l a ar
l a ar
n a ar
Yaz
Yaz
I.Bilgi: Dünya’nınGüneşetrafındadolanması
mevsimlerinoluşumundaetkilidir. II.Bilgi:Mevsimlerin oluşum sebeplerinden
biri,Dünya’nınekseneğikliğidir. Yapılanbuödevegöre,aşağıdakilerdenhan-
gisidoğrudur?
A) Görselvebilgilerintamamıdoğrudur.B) Görselyanlış,sadeceII.bilgidoğrudur.C) GörselvesadeceI.bilgidoğrudur.D) Görselvebilgilerintamamıyanlıştır.
17. İrem,mevsimlerinoluşumukonusu içinaşağı-dakibazısorularıtahtayayazmıştır.
I.Soru: Güneşışınlarınyeredikolarakdüş-mesisıcaklıkdeğişiminietkilermi?
II.Soru: Dünya’nın Güneş etrafında dolan-masımevsimlerinoluşumundaetkilimidir?
III.Soru:Dünya’nın eksen eğikliğimevsimle-rinoluşumundaetkilimidir?
İrem’in yazdığı bu sorulardan hangilerine“Evet”cevabıverilebilir?
A) YalnızI B) YalnızII C) IveIII D) I,IIveIII
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
24
18. Helin,Türkiye’ninsahipolduğuiklimtürleriileilgilibirprojeödeviyapacaktır.Buödevdebazıillereaitik-limözellikleriharitaüzerindeaşağıdakigibigösterilmiştir.
İSTANBUL
YALOVA
BURSA
KÜTAHYA
MANİSAUŞAK
DENİZLİ
MUĞLA BURDUR
ANTALYA
ISPARTA
AFYON
ESKİŞEHİR
BOLU
KONYAAKSARAY
NİĞDE
KARAMANADANA
KAYSERİ
İÇEL
İZMİR
AYDIN
BALIKESİR
ÇANAKKALE BİLECİK
KIRKLARELİ
EDİRNETEKİRDAĞ
KOCAELİSAKARYA
DÜZCE
ZONGULDAKKARABÜK
ÇANKIRI
ANKARA
BARTIN KASTAMONU
ÇORUM
KIRIKKALEYOZGAT
KIRŞEHİR
NEVŞEHİR
SİNOP
SAMSUN
ORDUGİRESUN
GÜMÜŞHANE
TRABZON
ERZİNCAN
TUNCELİ BİNGÖL MUŞ
BİTLİS
HAKKARİŞIRNAK
SİİRTBATMAN
MARDİN
DİYARBAKIR
ŞANLIURFA
ADIYAMAN
VAN
BAYBURT
RİZEARTVİN ARDAHAN
KARS
IĞDIR
AĞRI
ERZURUM
AMASYATOKAT
SİVAS
MALATYA ELAZIĞ
K.MARAŞ
OSMANİYE
HATAY
GAZİANTEPKİLİS
Çanakkale:Genelolarakılımansayılır.Akde-niz iklimiyleKaradeniz iklimiara-sındabirgeçiş iklimigörülür.Karyağışı azdır. Yağış kış ve ilkba-hardafazladır.Sıcaklık-10°Cile+38°Carasındaseyreder.
Trabzon: Karadeniz iklimi hüküm sürer. Yaz-ları serin, kışları ılık olur.Ayrıcahermevsimyağışlıgeçer.Kıyıdayağmurolarakgörülenyağışyüksekyerlerdekarşeklinedönüşür.Sıcaklık-8°Cile+38°Carasındaseyreder.
Antalya: Akdeniz iklimi hüküm sürer. Yazlarsıcakvekurakgeçer.Kışlarbolya-ğışlıgeçer.Sıcaklığı-4.3°Cile43.4°Carasındadeğişir.
Bunagöre,haritaüzerindeverilenilleriniklimözelliklerinegöreaşağıdaverilenbilgilerdenhangi-siçıkarılabilir?
A) KışaylarındaAntalyailiÇanakkaleilindenkesinlikledahasoğuktur.B) Verilenüçildedeaynıiklimtürügörülür.C) Helin,buödeviyaparkenkesinliklemeteorolojinininternetsitesindenyardımalmıştır.D) İlkbaharayındaÇanakkaleveTrabzonillerindeyağışgörülebilir
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ
25
19. Berk,Mersin’denİstanbul’abirseyahatplanla-maktadır.İstanbul’unbaharaylarındagenelliklegüneşliolduğunubilmektedirvebuyüzdenba-vulunabaharlıkkıyafetleralmıştır.
Mersin’denŞekil-I’dekigibigüneşlivesıcakbirhavada otobüse binmiştir ve İstanbul’a ulaştı-ğındaŞekil-II’dekigibisağnakyağmuryağdı-ğını görmüş ve şemsiye ile dolaşan insanlarıgözlemlemiştir.
Şekil-I:
Mersin Şekil-II:
İstanbul
Bunagöre,Berk’inbuseyahatindegözlem-lediğiolaylariçin;
I. Güneyyarımküreden, kuzeyyarımküreyegittiğiiçinmevsimfarklılığıvardır.
II. Seyahatöncesimeteorolojinin internetsite-sinebaksaididahaönceönlemalabilirdi.
III.İstanbul’un sağnak yağmurlu olması kesin-likle küresel iklim değişikliklerinin sonuçla-rındandır.
Verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?
A) YalnızII B) IveIII C) IIveIII D) I,IIveIII
20. DoğukanveBatuhanelindekimetalbilyelerileaşağıdakideneyleriyapmıştır.
D an
a an
s
Doğukan:Elindekimetal bilyeyi ısıtıcı karşısı-naekseneğikliği olmadankoymuş-tur.
Batuhan: Özdeş bilyeyi ısıtıcı karşına ekseneğikliğiolacakşekildekoymuştur.
Özdeşbilyelerinilksıcaklıklarıeşitveısıtıcı-ya aynı mesafede olduğu bilindiğine göreaşağıdaverilenlerdenhangisiyapılanbude-neylerinsonucundagözlenemez?
A)Doğukan’ınyaptığıdeneydeherikiyarımkü-reyeaynıaçıdaışınlardüşmektedir.
B) Doğukan’ın deneyindeki kuzey yarım küre,Batuhan’ındeneyindekikuzeyyarımküredendahasıcaktır.
C)Doğukan’ın yaptığı deneyde gece-gündüzsürelerieşittir.
D) Batuhan’ınyaptığıdeneydegece-gündüzsü-relerieşittir.
TEST NO
123456789
10
111213141516171819202122232425
MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ