EĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRMEEĞİTİMDE ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

TEMEL KAVRAMLARTEMEL KAVRAMLAR

Eğitim: Bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak değişme meydana getirme sürecidir.

2

Eğitim bir sistem midir?

3

Sistem Şeması

Süreç

Girdi Çıktı

Hedefler

Tutarlı

Tutarlı değil

Kontrol

4

Eğitim bir sistem midir?

Evet eğitim bir sistemdir. Çünkü,1. Gerçekleştirmek istediği hedefleri vardır.2. Bu hedefleri gerçekleştirebilmek için değişik ögelerden

oluşmuştur:a) Girdi:b) Süreç:c) Çıktı:d) Kontrol:

5

Eğitim Sisteminin Ögeleri

a) Girdi: Eğitim-öğretim için gerekli her şey eğitim sisteminin girdisini oluşturur. Örneğin, öğrenci, öğretmen, okul, kitap, defter, çalışanlar, yönetim, ders programları, yardımcı materyaller, sınıf, sıra, servis gibi her şey girdi olarak görülebilir.

6

Eğitim Sisteminin Ögelerib) Süreç: Girdilerin hedefler doğrultusunda bir araya

getirildiği; dersin hedeflerinin öğrenciye kazandırıldığı eğitim durumlarını kapsamaktadır. Süreç kısmı, dar anlamda, öğretmenin farklı öğretim yöntemlerini kullanarak ders işlediği bölümü oluşturur. Geniş anlamda ise, öğrencinin okula başladığı ve okuldan mezun olduğu süreyi içerir.

7

Eğitim Sisteminin Ögeleric) Çıktı: Girdilerin işlemler bölümünden hedefler

doğrultusunda biçimlendirilip oluşturulmasının sonunda ortaya çıkan ürünlerin tümüdür. Bir okulun mezun ettiği bireyler eğitim sisteminin çıktısını oluşturur.

Çıktılar sistemin hedefleriyle nicelik ve nitelik açısından çakışıyorsa sistem tam işliyor demektir.

8

Eğitim Sisteminin Ögelerid) Kontrol: Mikro anlamda kontrol, eğitim sürecindeki

sınavlar ile yapılmaktadır. Aynı zamanda diplomalı insanların çeşitli meslek gruplarına başvurduklarında yapılan sınavlar da kontrol olarak algılanabilir. Makro anlamda ise mezun bireylerin iş hayatında gösterdikleri başarı performansları ve piyasadaki albeni durumlarıdır.

9

Eğitim sürecinde, ölçme değerlendirme etkinlikleri kullanılmasıyla,Programın hedeflerine ne derece ulaşıldığı,Eğitimcilerin ne derece başarılı olduğu,Programın ne derece başarılı olduğu,Programın güçlü ve zayıf yönlerinin neler olduğu ortaya konabilir.

Ölçme ve Değerlendirmenin İşlevi

10

Temel Kavramlar

Ölçme: Bireylerin davranışlarını gözleyip gözlem sonuçlarını sayılarla ya da sembollerle ifade etmedir.

11

Ölçme işleminin aşamaları 1.Ölçülecek özellikler (nitelik) tanımlanır: Masanın boyu,

Özge'nin zekâsı, Mars'ın dünyaya uzaklığı, 6-A şubesinin matematik dersine karşı tutumu...

2. Ölçülecek niteliğe uygun araç seçimi ya da hazırlanması: Cetvel, zekâ testi, tutum ölçeği...

3.Ölçülecek nitelik ve aracın eşleştirilerek, sayı ya da başka bir sembolle ifade edilmesi:

Sınıfın sıcaklığı 25 °C.Ahmet sınavdan 54 puan aldı.

12

Ölçme KuralıÖlçme kuralı ölçülen özellik ile sayıların eşleşme yollarıdır. Örneğin, hangi özelliğin hangi sayıyla ifade edileceği bir ölçme

kuralıdır. Bir sınavda her sorunun 1 puan olması bir ölçme kuralıdır.

13

Temel KavramlarDeğerlendirme: Ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırıp,

ölçülecek nitelik hakkında karar verme sürecidir.

14

DEĞERLENDİRMENİN BASAMAKLARI1. Değerlendirme sürecinin başlaması için öncelikle bir ölçme sonucuna ihtiyaç vardır. Ölçme işlemi ya da sonucu olmadan değerlendirmeden söz etmek mümkün değildir. Örneğin "Bilge sınavdan 70 puan aldı." ifadesi bir ölçme sonucunu göstermektedir.2. Ölçme sonucunu değerlendirebilmek için, uygun bir ölçüt gerekmektedir. Örneğin "Sınavdan başarılı olmak için en az 50 puan almak gerekir." ifadesi bir ölçüttür.3. Ölçme sonucu ölçüt ile karşılaştırılarak karara ulaşılır. Örneğin "Bilge 70 puan aldığı için başarılı oldu". "Başarılı olma" bir karar ifadesidir.

15

Tanımlardan ve örneklerden görüleceği gibi genellikle ölçme, sayı ya da semboller ile ifade edilirken, değerlendirme daha çok sözcüklerle ifade edilir. Çünkü kararlar sayısal verilere dayanılarak alınır.

Bu nedenle ölçme nesnel, değerlendirme ise özneldir.

Örneğin bir masanın yüksekliği ölçülmüş ve sonuç 120 cm bulunmuş olsun. Masanın yüksekliğinin ölçülmesi kişisel görüşlerden pek etkilenmez iken bu masanın uzun ya da kısa olduğunu ifade etmek kişisel yargılara dayanabilir. Örneğin kısa boylu insanlar bu masayı "yüksek", uzun boylu insanlar ise "alçak" olarak niteleyebilir.

16

Ölçme sonuçları hatalı olursa değerlendirme de hatalı olacaktır. Başka bir ifade ile, değerlendirmede elde edilen kararın uygun olması öncelikle ölçme sonuçlarının hatasızlığına bağlıdır.

Ölçüt, ölçme sonuçlarına uygun olmaz ise değerlendirme amacına ulaşamaz.

17

Değerlendirme Türleri

18

Mutlak Değerlendirme

Mutlak değerlendirmede ölçüt, dersin hedef davranışlarıdır. Hedef davranışlarından belirli oranına sahip olan öğrencilerin

başarılı sayılacağı kabul edilir. Bir sınavdaki alınabilecek en yüksek puan mutlak

değerlendirmenin bir ölçütü kabul edilebilir.

19

Mutlak DeğerlendirmeNot vermede,öncelikle sınavdan alınan puanlar mutlak başarı yüzdesine

çevrilir. Puanlar mutlak başarı yüzdesine aşağıdaki formülle çevrilir.MBY=(Xi/K)*100MBY: Mutlak Başarı Yüzdesi Xi: i kişisinin sınav puanı K: Sınavdan alınabilecek en yüksek puan

20

Mutlak DeğerlendirmeMutlak başarı yüzdesine çevrilen puanlar, okulun sınav

yönetmeliğindeki ölçüt ile karşılaştırılarak nota çevrilir. Önceden verilen örneğimizdeki puanları nota çevirmede

ölçütümüz aşağıdaki gibi olsun. MBY Not Sonuç 90-100 5

80-89 4 Geçer 70-79 3 60-69 2 0-59 1 Kalır

21

Öğrn Pn Not Öğrn Pn Not

1 48 1 21 48 12 72 3 22 68 23 72 3 23 72 34 58 1 24 56 15 46 1 25 80 46 74 3 26 90 57 63 2 27 19 18 42 1 28 28 19 26 1 29 38 110 18 1 30 42 111 81 4 31 46 112 56 1 32 42 113 52 1 33 62 214 62 2 34 56 115 58 1 35 52 116 56 1 36 34 117 52 1 37 48 118 40 1 38 52 119 36 1 39 56 120 30 1 40 39 1

22

Bağıl Değerlendirme

Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı;

altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu nedenle öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı

düzeyinin artırılmasına neden olabilir. Puan dağılımının aritmetik ortalaması ile standart sapmasının

hesaplanması ile önce bir ölçüt geliştirilir; sonra da bu ölçüte göre puanlar nota çevrilir.

23

Bağıl Değerlendirme

Bağıl değerlendirme ile not vermede ölçüt aşağıdaki gibi geliştirilir.

Beşlik not sisteminde notların alt ve üst sınıf değerleri aşağıdaki tabloda olduğu gibi hesaplanabilir. (Puanların Aritmetik ortalaması=51,75 ve Standart Sapma=16,77’dir)

24

Bağıl DeğerlendirmeNotlar Notun alt sınırı Notun üst sınırı

1 0,00 X ort-0,5 S=51,75-0,5*16,77=43,37

2 X ort-0,5 S=51,75-0,5*16,77=43,37 X ort.+0,5S= 51,75+0,5*16,77=60,14

3 X ort.+0,5S=51,75+0,5*16,77= 60,14 X ort.+ S=51,75+16,77=68,52

4 X ort.+ S=51,75+16,77= 68,52 X ort + 1,5 S=51,75+1,5*16,77=76,91

5 X ort + 1,5 S=51,75+1,5*16,77=76,91 100,00

25

Öğrn. Puanı Mutlak Not Bağıl Not Öğren. Puanı Mutlak Notu Bağıl Not

1 48 1 2 21 48 1 2 2 72 3 4 22 68 2 3 3 72 3 4 23 72 3 4 4 58 1 2 24 56 1 2 5 46 1 2 25 80 4 5 6 74 3 4 26 90 5 5 7 63 2 3 27 19 1 1 8 42 1 1 28 28 1 1 9 26 1 1 29 38 1 1

10 18 1 1 30 42 1 1 11 81 4 5 31 46 1 2 12 56 1 2 32 42 1 1 13 52 1 2 33 62 2 3 14 62 2 3 34 56 1 2 15 58 1 2 35 52 1 2 16 56 1 2 36 34 1 1 17 52 1 2 37 48 1 2 18 40 1 1 38 52 1 2 19 36 1 1 39 56 1 2 20 30 1 1 40 39 1 1

26

Yönelik Olduğu Amaca Göre DeğerlendirmePrograma girişte yapılan değerlendirme; tanılayıcı

değerlendirme - tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme (diagnostic evaluation),

Program sürecinde yapılan değerlendirme, biçimlendirici değerlendirme - biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme (formative evaluation),

Programın çıkışında yapılan değerlendirme, düzey belirleyici değerlendirme - durum muhasebesine yönelik değerlendirme (summative evaluation)’den söz edilebilir.

27

Tanılayıcı Değerlendirme (Diagnostic Evaluation)Tanılayıcı Değerlendirme de amaç öğrenciyi mevcut bilişsel

duyuşsal ve devinişsel davranışları yönünden tanımak ve bu özelliklerine uygun düşecek programa yerleştirmektir.

Tanılayıcı değerlendirmede kullanılan ölçme araçları standartlaştırılmış başarı ve yetenek testleri, seçme ve yerleştirme amaçlı testler ve muafiyet testleridir.

28

Biçimlendirici Değerlendirme (Formative Evaluation)

• Bu değerlendirme türünde, öğretim süreci devam ederken, her bir ünitedeki öğrenme eksikliklerinin ve güçlüklerinin belirlenmesi ve bunların giderilmesi için gerekli düzeltmeleri yapmak için yapılan değerlendirmeye biçimlendirici değerlendirme denilmektedir.

• Öğrencilerin bir programa girdikten sonra süreç içinde sürekli değerlendirilmeleri önemli görülmektedir.

• Bu değerlendirme Programa sürekli dönüt sağlamakta ve iyileştirici önlemlerin alınması için de bir kontrol sistemi oluşturmaktadır.

• Bu değerlendirme türünde izleme testleri, kısa sınavlar (quiz) ve ara sınavlardan yararlanılmaktadır.

29

Düzey Belirleyici Değerlendirme (Summative Evaluation)

Bu değerlendirme türünde, öğrencinin yetişme düzeyi ile programın yetiştirme gücü hakkında bir değer biçmeye esas teşkil edecek verilerin elde edilmesi ve kullanılması söz konusudur.

Program sonunda öğrencilerin kazanılmış bilişsel davranış, duyuşsal özellik ve devinişsel becerilerini ölçmeye yarayan değerlendirme türüdür.

Bu değerlendirme ile eğitim programının öğrencilere istenilen davranışları kazandırma açısından yeterli olup olmadığı hakkında bir yargıya varılması olası görülmektedir.

Bu değerlendirme daha çok başarı testleri ya da yeterlilik testleri ile yapılmaktadır. Böylece öğrenciye kazandırılmak istenen tüm özellikler test edilmeye çalışılmaktadır.

30

Ölçmede birim: Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parçacık, (Örneğin bir çoktan seçmeli testte her bir soru bir birimdir; ya da soruların puan karşılığı olan 1 puan bir birimdir).

31

Birimin Türleri:a) Doğal birim: Doğal birimler vardır. Örneğin, sınıftaki

öğrenci sayısını belirlemek istediğimizde kullanılabilecek en uygun birim "bir tek öğrenci" olur.

b) Yapma birim: Bazı değişkenlerin ise doğal birimleri yoktur. Örneğin, zaman, uzunluk...Bunlar Tanımlanmış birimlerle ölçülür.

32

Birimin Özellikleria) Eşitlikb) Genellikc) Kullanışlılık

33

Birimin Özellikleria) Eşitlik ölçme aracında yer alan her birimin birbirine eşit

olması anlamına gelir. b) Genellik birimlerin herkes tarafından aynı anlamda

kullanılması ile ilgilidir. c) Kullanışlılık seçilen ölçme biriminin ölçülen özelliğe uygun

büyüklükte olması ile ilgilidir.

34

Ölçek ve Ölçek Türleri

Ölçek: Belli birimlerle bölünmüş bir ölçme aracıdır. Ölçme sonuçlarının özelliklerine bakarak değişik ölçek türleri bulunmuştur. Bu ölçek türleri;

a) Sınıflama Ölçeği

b) Sıralama Ölçekleri

c) Eşit Aralıklı Ölçek

d) Eşit Oranlı Ölçek şeklinde sıralanmaktadır.

35

Sınıflama ÖlçeğiBelli bir gruba ait olup olmamayı gösteren ölçüler veren ölçekleresınıflama ölçekleri denir.

İnsanların cinsiyet (kadın-erkek), medeni hal (evli-bekar-boşanmış),gözrengi (mavi-yeşil-ela) ten rengi gibi kategorilere ayrılması,illere kodnumarası verilmesi ve her ile ait arabaların aynı numara ile belirtilmesi sınıflamaya iyi bir örnektir.

Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal anlamları yoktur, onlarmiktar belirtmezler.

Sınıflama ölçekleri eğitimde pek kullanılmaz.

36

Sıralama ÖlçekleriSadece sıra bildiren ölçüler verebilen ölçeklere sıralamaölçekleri denir. Bu ölçekte nesneler, bir özelliğe en az sahipolandan en çok sahip olana ya da en çok sahip olandan en azsahip olana doğru sıralanır ve her bir sıraya bir sayı verilir. Bir gruptaki boy sırası, bir koşuda alınan dereceler, birsınıftaki başarı sırası bu türdendir.

Eğitimdeki ölçmelerde elde edilen ölçme sonuçlarının pek çoğusıralama ölçeğindedir.

37

Eşit Aralıklı ÖlçekEşit aralıklı ölçeklerde göreceli bir başlangıç noktası vetanımlanmış, değişmez (tüm ölçek boyunca eşittir) bir birimvardır.

Eşit aralıklı ölçeklerdeki sıfır, o noktada ölçülen özelliğingerçekten hiç bulunmadığı anlamına gelmez yani yokluk ifadeetmez. Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası, sayısallaştırmayıkolaylaştıran bir başlangıç noktasıdır, doğal ya da mutlak sıfırnoktası değildir.

38

Eşit Oranlı ÖlçekEşit oranlı ölçeklerde gerçek bir sıfır noktası bulunduğu veölçek eşit aralıklara bölümlendiği için bu ölçekte elde edilenveriler üzerinde her türlü matematiksel işlem yapılabilir. Ağırlıkve uzunluk ölçüleri, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçekesasına uygun olarak geliştirilmiştir.

Eğitimde bugüne kadar eşit oranlı ölçekte ölçme sonuçlarıelde edilememiştir.

39

Ölçek Sağladığı Temel İşlemler

Örnekler Kullanılabilecek Bazı İstatistiksel Teknikler

Sınıflama Benzerliğin ya da denkliğin belirlenmesi

İllere kod numarası verme, futbolculara numara verme Öğrencilere numara verme

Frekansların sayısı, tepe değer (mod)

Sıralama Daha az ya da daha çok oluşun belirlenmesi

Öğrencileri boy sırasına koyma

Madenleri sertliklerine ve özgül ağırlıklarına göre sıralama

Ortanca (medyan) YüzdelikleSıra farkları korelasyon katsayısı

Eşit Aralıklı Araların eşitliğinin ve farkların belirlenmesi

Sıcaklık ölçüleri Takvimler

Başarı testlerindeki standart puanları

Ortalama

Standart - kayma Pearson momentleri çarpımı korelasyon katsayısı

Eşit Oranlı Oranların eşitliğinin belirlenmesi

Uzunluk ölçme araçları Ağırlık ölçüleri

Varyasyon katsayısı

Logaritmik dönüşümler ve her türlü istatistiksel işlemler

40