egia, gure auzoa (josean jauregi)

8/15/2019 Egia, Gure Auzoa (Josean Jauregi)

http://slidepdf.com/reader/full/egia-gure-auzoa-josean-jauregi 1/168

1



Gure auzoa Egia nuestro barrioJosean Jauregi

Aurkibidea / Indice

- Hitzaurrea / Preámbulo 6-7- Sarrera / Introducción 9- Egia gaur / Egia o! "1- Pert#onaia o#$et#uak / Per#onalidade# rele%ante# &1- 'ure i#toriaren gune eta gertakariak / (ugare# !

acontecimiento# de nue#tra i#toria 61- )irolak / *e$orte# 1+1- 'ure auzoko kaleen izenak / ,alleero del barrio "17- Eran#kina / Ane.o "

Egia *ono#tiatik oan zen mendean0 Egia de#de *ono#tia el #iglo $a#ado0

"



Hitzaurrea199+0 urtearen amaieran 2ai-2oi )oordinakundeko Ainoak eta Arantzak adierazi zidatenez auzoko Elkarte3.okoan garatu nai zituzten kultur ardueren artean au.e zen bat Egiako Hi#toriaren Argazki Art.iboa#ortzea0 4aina lan orrek luze oko zuenez inoiz iri#ten ez zen momentu egokiago baterako uzten oan ziren04aina erretiroa artu berria nuela eta baliteke a#tia izatea eta zeregin orretarako animatzea02er 5o#ean - e#aten zidan Ainoak rain denbora libre de.ente duzunez ez zera animatzen Egiako Argazki

Art.ibo bat egitera8 2uela urte erdi aurretik erretiratua nintzela amilian #ortutako egoera berezi batek eraginda0 4ueno - erantzun nion ni gut.ienez a#iko naiz eta egina dagoena or geldituko da0 Eta e#kerrak eman nizkien lan au egiteko nitaz gogoratzeagatik0Eta ala a#i nintzen0 2ao-2oi )oordinakundeak bildutako argazkiak a#o nituen0 Et.eko armairuak etaka.oiak miatu nituen auzoko aldizkarien eta egunkarietako artikuluen bila0 Auzokoengana o nuen liburuakentziklo$ediak eta ototekak gainbegiratu nituen0 Eta argazkiak album batean ordenatu nituen0Hala bilaketa lan orretan argazkien ondotik o#o te#tu intere#garria #ortzen a#ia zela konturatu nintzen0 Etao#atuagoa izango litzatekeela auzoaren i#toria antzinatik kontatuko lukeen liburu bat bertako iririgintzaren

bilakaera ez ezik auzokoen eta bertako elkarte ugarien bizitza ere aditzera emango lukeena aaztu ezdaitezen a#ota geratzea merezi duten i#toriez betea0Ika#tolak irit#i ziren arte ez ziguten ezer ere irakat#i gure iriaren 'i$uzkoaren edo Eu#kal Herriaren oitura

geograia eta i#toriari buruz0 lentzero bert#olariak :rumea ibaia edo :rola000 3.indoki edo Erniomendiak000 rreagako bataila000 a$ena# ai$atzen ziren te#tu-liburuetan0 Ildo orretatik arraituz a#moa au.elitzateke i#toria onen bidez gure urbileko ingurunean gertatutakoa gogora ekartzea0(anari ekin nion eta orriak betetzen a#i nintzen ordenagailuan bildutako materialetik ateratako i#toriak idatziz eta nire oroimenaz baliatuz naiko t.arra dela e#an bear badut ere0 'ero orri oriek nire ingurukoek edo bildutako i#toriak bizi izan dituzten $ert#onek erre$a#atu zituzten0 Eta azkenik 'urutzeAldabaldetrekuren balio andiko gainbegiraketa kritikoa0Ezinbe#tekoak izan dira auzoko emakume batzuei egindako elkarrizketak ain zuzen ere izan dituzten

bizi$enen berri izateko gure aurtzaroan ne#ka-mutilen arteko arremanik ia ez baitzegoen eta beraz aienmunduaz ez dakit ezert.o ere0 Hortaz elkarrizketen bidez urte aien iku#$egi o#atuagoa e#kaintzeko aukeraizan dut0 Era berean auzo de#berdinetako $ert#onei elkarrizketak egiten #aiatu naiz e#ate baterako 4aztanedo ,oreakoei zona bakoitzeko i#toria eta $a#adizo berezien berri izateko0 Idatzi auetan auzoko arduera de#berdinetan $arte artu duten $ert#onen izen ugari ai$atzen dira0 5akin

badakit a#ko altako direla eta #eguruenez be#te batzuk #oberan egongo direla eta oartzen nintzen arri#kuorretaz baina $ert#ona orietako bat ere ai$atu gabe uztea baino ori obe zela $ent#atu dut ordea0 4e#telae#ka# geratuko litzateke i#toria0 4e#te zenbait ka#utan i#toria batzuk geiegi orratu ditut be#te batzuenkaltetan baina ori orrela izan bada litekeena da lortutako inormazioagatik edo nire u#tez gaiek $iztudezaketen intere#agatik izatea0Hala eta guztiz ere liburu au a#iera be#terik ez da0'arrantzi andikoa da 2ai-2oi )oordinakundea bezalako erakundeak egotea edizio berrien bitartez lan oni

arraita#una emateko erantzukizuna artzen duena komenigarritzat otzen diren alderdi edo gai guztiak

eguneratu zuzendu geitu edo kendu aal izatekoalegia0

5o#ean 5auregi



PreámbuloA inale# de 199+ Ainoa ! Arantza de la ,oordinadora 2ai-2oi me comentaron ;ue entre la# acti%idade#culturale# ;ue ;uer<an de#arrollar en el Elkarte 3.oko del barrio e#taba un Arci%o Hi#tórico =otográico deEgia0 Pero e#te trabao lle%aba muco tiem$o ! lo iban $o#tergando $ara un meor momento ;ue nuncallegaba0 Aora ;ue !o me ab<a ubilado ;uizá tendr<a tiem$o libre e igual me animaba a acer la tarea02er 5o#ean - e#aten zidan Ainoak rain denbora libre de.ente duzunez ez zera animatzen Egiako Argazki

Art.ibo bat egitera80 Hac<a medio a>o ;ue me ab<a $reubilado debido a una #ituación amiliar e#$ecial04ueno - erantzun nion ni gut.ienez a#iko naiz eta egina dagoena or geldituko da0 ? le# agradec< ;ue #eacordaran de mi $ara realizar e#ta tarea0? a#< em$ec@0 ecog< la# otogra<a# ;ue ab<an reco$ilado la ,oordinadora 2ai-2oi0 e%i#@ lo# armario# !caone# de ca#a en bu#ca de re%i#ta# del barrio o art<culo# de $eriódico#0 Acud< a la# ! lo# %ecino# oe@ libro#enciclo$edia# ! ototeca#0 ? orden@ la# oto# en un álbum0Pero llega un momento en el ;ue me d< cuenta de ;ue en e#ta bB#;ueda unto a la# oto# a ido a$areciendoun te.to mu! intere#ante0 ? ;ue #er<a má# com$leto un libro ;ue contara la i#toria del barrio de#de #u#tiem$o# má# antiguo# no #ólo #obre la e%olución urban<#tica aun;ue e#o tambi@n #ino relear la %ida de #u#%ecina# ! %ecino# ! #u# numero#a# a#ociacione# con #u# rica# i#toria# $articulare# ! ;ue no #e $ierdan en elol%ido0

Ha#ta ;ue llegaron la# ika#tola# no no# ab<an en#e>ado nada #obre la# co#tumbre# geogra<a e i#toria denue#tra ciudad de 'i$uzkoa o del Pa<# Ca#co0 El lentzero lo# bert#olari# el r<o :rumea o el :rola000 El3.indoki o el Ernio000 (a batalla de rreaga000 a$ena# #e citaban en lo# te.to# de lo# libro#0 Siguiendo en e#al<nea con e#ta i#toria #e tratar<a de recordar lo ;ue a $a#ado en nue#tro entorno má# cercano0De $ongo mano# a la obra ! em$iezo a rellenar oa# en el ordenador con i#toria# e.tra<da# del materialreco$ilado ! aciendo u#o de mi memoria ba#tante mala $or cierto0 Hoa# ;ue luego #on re$a#ada# $or mi#

$er#ona# má# cercana# o $or la# ;ue an %i%ido la# di#tinta# i#toria#0 =inalmente %iene la %alio#a re%i#ióncr<tica de 'urutze Aldabaldetreku0Han #ido im$re#cindible# la# entre%i#ta# a alguna# muere# del barrio $ara ;ue no# contaran #u# %i%encia#teniendo en cuenta ;ue en nue#tra ni>ez lo# cico# ! la# cica# no ten<an a$ena# ninguna relación ! $or lotanto mi de#conocimiento de #u mundo e# total ! de e#a orma $uede relear#e una $er#$ecti%a má# com$letade a;uello# a>o#0 A#< mi#mo e tratado de entre%i#tar a $er#ona# de lo# di#tinto# barrio# como 4aztán o,orea $ara ;ue no# contaran la# i#toria# $articulare# de cada zona0Siendo con#ciente de ;ue en alguno# a#$ecto# el idioma ca#tellano $erudica a la condición emenina altratar en g@nero ma#culino $ara denominar globalmente a la muer ! el ombre e intentado #al%ar e#tee#collo alternando una# %ece# lo# t@rmino# emenino# lo# ! la# %ecina#F ! otra# lo# ma#culino# la# ! lo#%ecino#F0 E#$ero ;ue la lectora ! el lector com$rendan e#ta orma $articular de redacción a#ta ;ue el idiomare#uel%a con acierto el $roblema0En e#to# e#crito# #e citan muco# nombre# de $er#ona# ;ue an inter%enido en di#tinta# acti%idade# del

barrio0 So! con#ciente de ;ue altarán muco# ! #eguramente #obrarán otro# era un $eligro ;ue corr<a $eroe $en#ado ;ue era $reerible correr e#te rie#go a no aber #e>alado ninguno0 Hubiera #ido una i#toria má#

$obre0 En otro# ca#o# #e #obredimen#ionarán alguna# an@cdota# en detracción de otra# $ero #erá debido o bien a la inormación con#eguida o a mi inter$retación #obre el inter@# de lo# tema#0

*e toda# orma# e#te libro no e# má# ;ue un inicio0E# im$ortante ;ue a!a un organi#mo como la ,oordinadora 2ai-2oi ;ue #e re#$on#abilice de dar continuidad a e#te trabao con otra# nue%a# edicione# en la# ;ue #e $uedan actualizar rectiicar a>adir o;uitar todo# lo# a#$ecto# o tema# ;ue #e crean con%eniente#0

5o#ean 5auregi

G



SarreraE'EA'ain batean dago *ono#tiako ekialdean0 Antzina'ro# Altza (oiola eta :rumea ibaia zituenmugakide0 rain Egiak artzen dituen lur#ailak trenbideen eta Dundaiz (oiola PolloeInt.aurrondo eta 'ro#en artean daude eta gut.i

gorabeera 117 ektarea ditu0Auzoa alda$ez eta e#kailerez beteta dago etaonakoak artzen ditu bere barnean 4eealdean Atot.a eta :rumearen ibaiertzaDaria )ri#tina zubia 4urdinazko zubia (oiolakozubia eta orain dela gut.i eraikitako Amarako zubia0 Egia kaleko Aldakoneako 5ai-Alaiko eta (oiolakoalda$ak0 Erdialdean bi ardatz nagu#i izanik )armengoAndre Dariaren kalea eta Ametzaga>a iribidea0 Eta goialdeetan Aldakonea )onkorrenea Alaiondo Alai alde Egia gaina 3olaregoia etailerriaren inguruak0

Harra#ka0 )armengo Ama 1"F0(a%adero0Cirgen del ,armen 1"F0

H:4I()E3A HIS3I)AEgiak bertan a#$aldian zegoen eta orrela deitzenzen ba#erri bati zor dio bere izena0 (ur#ail au

ba#erri batzuek artu zituzten aurrena eta bertako

biztanleek ia beti beren abetzakoak ziren inguruko baratzak zaintzen zituzten iriko azokade#berdinetan dono#tiarren $remiei erantzuteko04a#erri batzuek e#ate baterako Polloe-Enea)onkorrenea Aldakonea Alda$a DundaizAlkolea000 ilerriari eta kale de#berdinei eman zieten

beren izena0 Hala mende onen bigarren ereneraarte bertakoek nekazaritza lanetan ziardutennagu#iki0:rteetan zear Egiako orubeetan egin ziren obrade#berdinen eraikuntza auzoak etorkizunean izango

zuen it.ura zeaztu zuten 3renbidea 1+6G0+01&0ean inauguratua0 Atot.ako zezen-$laza 1+69an eraikia0 =rontoi Dodernoa 1+770&0"1ean inauguratua0 Polloe ilerria 1++7an inauguratua0 rdura arte

IntroducciónSI3:A,IJE#tá #ituado en un alto al e#te de *ono#tia0Antiguamente limitaba con 'ro# Altza (oiola !el r<o :rumea0 En la actualidad Egia a ;uedadoreducido a lo# terreno# com$rendido# entre la#%<a# del errocarril Dundaiz (oiola Polloe

Int.aurrondo ! 'ro#0 Abarca una #u$ericiea$ro.imada de 117 ectárea#0El barrio e#tá lleno de cue#ta# ! e#calera# !com$rende En la $arte baa la zona de Atot.a ! orilla del:rumea a#ta el Puente Dar<a ,ri#tina Puentede Hierro Puente de (oiola ! el reciente deAmara0 (a# cue#ta# de la calle Egia Aldakonea 5ai-Alai! (oiola0 (a $arte media con do# ee# centrale# la calleCirgen del ,armen ! la A%da0 de Ametzaga>a0 ? en la# $arte# alta# Aldakonea )onkorreneaAlai ondo Alai alde Alto de Egia 3olaregoia !zona# cercana# al cementerio0

APKIDA,IJ HIS3I,AEgia debe #u nombre al ca#er<o a#< llamadoe.i#tente en la zona de#de tiem$o# leano#0 E#teterreno ue ocu$ándo#e $or ca#er<o# cu!o#abitante# cuidaban de la# uerta# cercana# ca#i

#iem$re de #u $ro$iedad ! atend<an a la#nece#idade# de lo# dono#tiarra# en lo# di#tinto#mercado# de la ciudad0 Alguno# ca#er<o# comoPolloe-Enea )onkorrenea Aldakonea Alda$aDundaiz Alkolea000 dieron nombre# alcementerio ! a dierente# calle#0 A#< el barrioa#ta el $rimer tercio de e#te #iglo e#tabadedicado $rinci$almente a la agricultura0(a con#trucción de di#tinta# obra# ;ue #e ueronrealizando a tra%@# de lo# a>o# en lo# #olare# deEgia marcaron la utura coniguración del barrio

(a inauguración del errocarril el 1&0+01+6G0 (a Plaza de 3oro# de Atot.a con#truida en ela>o 1+690

Egia kalea 19610 ,alle Egia 19610

El =rontón Doderno inaugurado el "10&01+770 &



6



Egia gaur / Egia hoy

- Egitura demografikoa / Estructura demográficaPo$ulazioaren $iramidea / Pirámide de $oblación*ono#tiako $o$ulazioa auzoka /Población $or barrio# en *ono#tia5aioterria / (ugar de nacimiento

- Egitura sozioekonomikoa / Estructura socioeconómica(an-arduera / Acti%idad laboralDerkataritza-arduera / Acti%idad comercial- Hiri-pangintza / !anificación urbanaEt.ebizitzen banaketa kaleen arabera /*i#tribución de %i%ienda# $or calle#)omunikazioak / ,omunicacione#Az$iegitura urbani#tikoa eta eki$amenduak /Inrae#tructura urban<#tica ! e;ui$amiento#4erdeguneak eta $lazak / 2ona# %erde# ! $laza#)irol-in#talazioak / In#talacione# de$orti%a#

)ulturguneak / ,entro# culturale#Ika#tet.eak / ,entro# e#colare##a#un-zerbitzuak / Ser%icio# #anitario#4e#telako zerbitzuak / tro# #er%icio#- Ezaugarri soziopoitikoak / "aracter#sticas sociopo#ticasHaute#kunde $olitikoak / Eleccione# $ol<tica#- Ezaugarri soziokuturaak / "aracter#sticas sociocuturaesEu#kararen ezagutza eta erabilera /,onocimiento ! utilización del eu#keraIka#keta-maila / Ji%el de e#tudio#Ai#ia eta denbora librea / cio ! tiem$o libre- Erakunde eri$iosoak / Instituciones reigiosas

7



EGI% &'%I(

)E*&G'%+I%'E( EGI,'%

!opuazioaren piramidea

EGI% H&.

ES,'",'% )E*&G'+I"%

!irámide de pobación

0112ko Errodaren datuak / )atos de !adrón de 01123%dina/Edad Gizonak/Hombres Emakumeak/*u$eres Guztira/,ota!ortzentaia/!orcenta$eHa#ta G arte ""& &L6 ""L G9G GG& G&-9 "1 G9& "17 &L& GL "1L-1G "G+ &17 "" G+ G+L 61&-19 91 &17 6& G+ 7&6 &7"L-"G &GG &L &+ G97 10L+" +1"&-"9 &G1 &L& &1 G9& 10L7" +1L-G &L1 G++ &"& &1" 10L"6 77&-9 G+1 G99 G+" &L1 96 7"GL-GG 96 &LL 96 &LL 79" 6LG&-G9 77 G9 ++ &L7 76& &+&L-&G 96 GG9 G+& &&1 ++1 66&&-&9 7+ G&1 G6L &G9 ++ 66L-6G G79 G7 & &"7 10L1" 766&-7L G"1 G&& &LG &G& 9"& 7L7L-7G "L G&G +& &G6 7L& &7&-79 166 GG 17 6&6 G+ 6+L-+G ++ "GG "7 7&6 61 "7+&-+9 G7 "9 1&L 761 197 1&9LM 16 "L& 6" 79& 7+ L6

Guztira/,otaes 24556 7281 94:2; <;80 0;4510 0::8:

1996an auzoak 10"91 biztanle ditu eta orietatikN&1 emakumeak eta N G69 gizonak dira0

En 1996 el barrio cuenta con 10"91 abitante# delo# cuale# el &1N #on muere# ! el G69N

ombre#0

Adina batez be#te GG urtekoa da *ono#tiako batez be#tekoa baino andiagoa G1 urtekoa baita0 4egien bi#takoa da 1976az geroztik aiotza-ta#anizandako beerakada0

(a media de edad e#tá en GG a>o# má# alto ;uela media de *ono#tia ;ue e#tá en G1 a>o#0 E# e%idente la ca<da de la natalidad a $artir de109760

+



Po$ulazioaren N"+ 6L urtetik gorakoa da0

Era berean nabarmena da gizonezkoen biziirau$enaren aldean emakumezkoena luzeagoa dela&L urtetik aurrera eta batez ere 7& urteak eta gero0

El "+N de la $oblación e# ma!or de 6L a>o#0

E# notoria a#<mi#mo la ma!or duración de la %idade la# muere# a $artir de lo# &L a>o# !

$rinci$almente de#de lo# 7& a>o#0

)onostiako popuazioa auzoka

Egiako $o$ulazioa 10"91 biztanlek o#atzen duteeta *ono#tiak duen guztizkoaren N7& adieraztendu kontuan izanik *ono#tiak 17609L+ biztanlek

o#atutako $o$ulazioa duela0 2eazki Egia*ono#tiako auzoen #eigarren $o#tuan dago0

!obación por barrios en )onostia

(a $oblación de Egia cuenta con 10"91 abitante#! re$re#enta el 7&N del total de *ono#tia ;uecom$leta una $oblación de 17609L+ abitante# !

#e encuentra en el #e.to $ue#to de lo# barrio# de*ono#tia0

0112ko Errodaren datuak / )atos de !adrón de 01123

Egia %tza Herrera =idebieta Int>aurrondo ia *artutene ?oioa Gros %@orga 7& 1" 1 G& 96 "6 1& 7 11& "GIbaeta Igedo %ntiguo %iete %mara b4 %mara z4 *irakont>a Erdigunea %de z4 "1 L6 7" G 1G+ "1 17 77 6

9



Jaioterria / ?ugar de nacimiento

0112ko Errodaren datuak / )atos de !adrón de 01123

%dina )onostia )onostiadea Gain4Gipuzkoa

%raba (afarroa =izkaia Gain4Estatua

%tzerria Guztira E4H4Hego

GainA

Edad )onostia )onostiadea 'estoGipuzkoa

%aBa (aBarra =izcaya 'estoestado

E>tran$ero ,ota E4H4Sur A

'estoA

L-G G6 1 1 G GG& 9+0G 106&-9 96 " 1L " 1" & GL 960L G0L

1L-1G GGG G G 1 6 1& 6 G+L 9&06 G0G1&-19 7L7 & 1 1 1G 1L 7&6 960+ 0""L-"G 99+ 1" "& " 7 19 16 1L+" 960+ 0""&-"9 91& 17 G+ & 7 1 6L 19 1L7" 9"06 70GL-G 761 "7 + & 16 1+ ++ "+ 1L"6 +90 1L07&-9 6LL & 9+ G "7 "G 1&7 1+ 96 +"0L 1+0LGL-GG 97 19 9 1G L 1 "L " 79" 710& "+0&G&-G9 GL "6 6& 1L 6 1" "6" 1G 76& 609 601&L-&G G+ G 6" 11 &6 1& 7 9 ++1 6L07 90&&-&9 "6L " 61 1" +" &L + ++ &70 G"076L-6G 1 6 77 1& 1"& 1+ GL" + 1L1" &90& GL0&

6&-69 LG L 1L6 17 1L9 "1 L + 9"& 60& 60&7L-7G 19& "L 7& 1 1L6 L "&9 7 7L& 6"0 7077&-79 1"L 19 &7 "1 76 1+ 169 G+ 6G0G &06+L-+G ++ 11 G" 1L 71 7 1"+ G 61 60G 606+&-+9 GG & & " G 7 1 197 6"0G 7069L000 19 1 7 17 "+ 7+ 6G01 &09

Guztira,ota 99:; ;77 125 072 6:< 5;0 51:1 010 0;510 9249 5;4;

A <64: 542 945 040 240 049 5041 047 0::4:

N&+ *ono#tian aioa da0 N67+ 'i$uzkoan N+9

Hego Eu#kal Herriko be#te lurraldeetan eta N"gainerakoetan0Hamar urteko aldian eboluzioa nabarmena izan da0Hego Eu#kal Herrian & urtera arte aiotako

$o$ulazioak N9G adierazten du0 Eta G& urtetik aurrera N616 bakarrik0Eu#kal Herriaren barruan etorkinak batik bat

Jaarroakoak dira atorriz eta N61 adieraztendute0 Eta gainerakoak 'aztelakoak eta 'aliziakoak

batik bat0

El &+N an nacido en *ono#tia0 En 'i$uzkoa el

67+N en lo# otro# territorio# de Eu#kal HerriaSur el +9N ! en el re#to "N0En el $er<odo de diez a>o# #e da una e%oluciónmu! im$ortante0 (a $oblación nacida en Eu#kalHerria Sur a#ta lo# & a>o# e# de un 9GN0 ? a

$artir de lo# G& a>o# e# #olamente de un 616N0*entro de Eu#kal Herria el origen de lainmigración $rocede $rinci$almente de Ja%arra el61N0 ? del re#to #obre todo de ,a#tilla ! 'alicia0

1L



EGI,'% S&CI&ED&(&*ID&%

?an-$arduera

ES3:,3:A S,IE,JDI,A

%ctiBidad abora

da Enpegu Saiak 0112ean emandako datuak E )epartamento de Empeo *unicipa daba estos datos de 0112

E#$eziali#tak eta 3eknikoak / E#$eciali#ta# ! 3@cnico# 10L+7 "&"N2uzendaritza langileak/ Per#onal de *irección 1L1 "&NEn$legatu eta Adminiztradoreak / Em$leado# ! Admini#tradore# +7& "L+N*endari eta Saltzaileak / ,omerciante# ! Cendedore# &1" 119N2erbitzu langileak / Per#onal de Ser%icio# &16 1"L"N

Jekazariak / (abradore# "7 L6N(angileak / 3rabaadore# 1017& "77NGuztira / ,ota 7451;

(angabezia-ta#ak 1996ko erroldaren datuak

oinarritzat artuz Egiako $o$ulazio aktiboarenN196 adierazten du emakumezkoen $ortzentaiaN"G+ izanik gizonezkoen N161"ren aurrean0Arazo onek gazteengan eta emakumeengan dueraginik andiena0

(a ta#a de $aro tomando como ba#e lo# dato# del

$adrón de 1996 aecta al 196N de la $oblaciónacti%a en Egia la# muere# con el "G+N rente al161"N de lo# %ecino# %arone#0(o# #ectore# má# aectado# $or e#te $roblema #onla u%entud ! la# muere#0

*erkataritza-Jarduera

:dal datuen arabera 19960 urtean 17G dendazeuden0 Hauetatik 199"an 69 zeuden 199 eta199& urteren artean "& berri eraiki ziren eta +L1996ean0 rain dela gut.i dendak elkartu dira

beraien intere#ak babe#teko elkarte bat eginez0

Azken urteetan zenbait denda it.i egin dira eta be#te berri batzuk iriki0 Ametzaga>a ingurukokomertzial-giroa galtzen oan da $i.kanaka etaegoera ori "LL1 urteko amaieran egiten ari direnobrak amaitzen direnean aldatzea e#$ero da0

%ctiBidad comercia

SegBn dato# munici$ale# en 1996 ab<a 17Gcomercio#0 *e e#o# 69 !a e#taban en 199" entre199 ! 199& #e crearon "& nue%o# ! +L en 19960Se da la circun#tancia ;ue recientemente lo#comercio# #e an a#ociado $ara deender #u#

intere#e#0En lo# Bltimo# a>o# #e an cerrado comercio# ! #ean creado otro# nue%o#0 (a zona de Ametzaga>aa ido a meno# comercialmente ! abrá ;uee#$erar a ;ue #e realicen la# obra# im$ortante# ;ue#e e#tán aciendo a inale# de "LL1 $ara #aber #i #emodiica e#ta #ituación0

11



HI'I-!?%(GI(,C%

Et>ebizitzen banaketa kaeen arabera

!?%(I+I"%"I( '=%(%

)istribución de FiBiendas por caes

0112ko Errodaren datuak / )atos de !adrón de 01123Daea / "ae Et>ebizitzak motaren arabera / FiBiendas segn su tipo

+amii et>ebizitzak / FiBiendas famiiares

!ertsona-kopuruaren arabera okupatuak / &cupadas segn nmero de personas 0 5 ; 7 < 2 9 Hutsak Et>4 koektiboak Et>4 guztira !opuazioa 0 5 ; 7 < 2 9 Fac#as FiB4 coectiBas ,ota BiBiendas !obación

Alaialde & 1+ 11 19 7 1 L & L 66 191Alaiondo 9 "+ "1 "+ 1& G 1 1G L 1"L G6Aldakonea G6 + &L GL 11 G G+ " "G" &GGAlda$abide 6 1+ 1G 16 7 L 7 L 71 "L1Egia cz0 *e G7 7 " 16 1+ L 1 G L 19G 79*0Danda# 179 ""6 1G 11 G9 "L 1" 1+ " 9LL "L76Iradiene 6 " 6 1 L L 6 L "G G7)a$itai>ene 1L 7 6 " 1 1 L G L 1 61)onkorrenea L G6 GL "6 1L " " 16 1 17 G""Polloe $z0 1 1 L L 1 L L 1 L G +S0 =05a%ier " 1G 1& 7 " L 1" L 11& "G6C0 ,armen 17 "G& "G" ""G +L 1+ 1" 1& L 11"9 "+++Egia 1&G 11 1L +6 "G 9 +& 1 &96 1G"S0 ,ri#tóbal 19 "6 "1 9 1" L 1" L 1L" "G+3eer<a && &+ &9 G9 1" " 1 & L "71 6"Alkolea $;0 G 9 + 7 " L 1 7 1L"Alkolea $0 & 1L + 1L 6 1 L G L GG 1"&Dundaiz L L L L L L L " " G 7:rumea $#0 G 1" 9 9 G L L G L G" 111Alda$a 1G "+ "1 "1 7 " 1 16 L 11L "71'abr0Are#ti 6 1G 1 + " L L + L &1 11&t.oki $#0 L 1 L 1 L L " L 7 19<o 4ida#oa 1& 19 "1 1L 6 " L 1L L + 19+<o *eba G& &1 + "& 1L 1 L "+ L 19+ G17<oiartzun & + G 1 1 1 L " L "" G+3olaregoia L 11 1 & 1 L + L + "+GAmetzaga>a 1L "L 16" 1&" &G 1L + 9" L +11 "L"1Irure#oro G " 1 " L L L 1 L 1L 194aztan a%0 G& &7 G9 "G 1 & " 1 L ""6 &1"Pcormenzana 1 1 " + G L L L 19 613turkoene L 1 L G L " L L 1L G7Daldat.o 7 6 6 7 " L L 6 L G 7&,ota 0:<6 0;79 000; 11; ;6; 19 76 960 1 <651 07:67A 0645 5;40 0140 094: 242 049 :46 0;47 :45 0::4:

Ai$atzekoa da ut#ik dauden et.ebizitzen ko$urua7+1F0 'azteak beartuta daude auzotik alde egiteraet.ebizitza bat e#kuratu aal izateko0Eta ai$atzekoa da baita ere urteotan antzematenden aldaketa et.ebizitza bakoitzeko $ert#ona-

ko$urua kontuan artzen baduguO leen et.ebizitza batean $ert#ona bakar baten ordez bo#t edo geiago bizitzea zen oikoaO 1996an berriz ia bikoiztuegiten da $ert#ona bakar bat bizi deneko

E# digno de mención #e>alar el nBmero im$ortantede %i%ienda# %ac<a# 7+1F0 (a u%entud #e %eobligada a #alir del barrio $ara acceder a una%i%ienda0,abe de#tacar el cambio ;ue a abido en e#to#

a>o# en relación al nBmero de $er#ona# $or %i%ienda mientra# ante# era má# abitual ;ueubiera cinco o má# $er#ona# en una %i%ienda ;ueuna #óla en 1996 en cambio ca#i #e du$lican la#

1"



et.ebizitzen ko$urua0 %i%ienda# abitada# $or una $er#ona ;ue la# decinco o má#0

9:m5ko et>ebizitzen prezioak izan duen garapena Egian!rogresión de precio de una BiBienda de 9:m5 en Egia

019: 019< 016: 016< 011: 0112 5:::

77L0LLL "0LL90LLL "0"7&0LLL 0710LLL 901910LLL 1"06LL0LLL El doble8

Domunikazioak

Hiriaren erdialdetik oinez iri#teko Atot.akolurraz$iko bidetik $a#a bear da trenbidearen az$itik alegia edo trenbidearen gainean 1999an

bereraikitako $a#abidetikO eta 'ro#etik Iztuetako bidezubiaren az$itik edo 5ai Alaiko alda$atik0Ibilgailuz erdialdetik Santa )atalina zubitik oan

bear daO itzulinguru andia eman bear da beraz0Azkenaldi onetan Egia iriaren zabalgune andienInt.aurrondoF eta erdialdearen arteko igarobide gi#ageratu da it.uratuta0 Igarolekuak onako auek dira)armengo Andre Daria edo Ametzaga>a Egia Danda# *ukea edo (oiola01& minuturo $a#atzen den iriko autobu#-linea batek erdialdearekin komunikatzen du auzoa0 4ada be#telinea bat ere auzoa ordu-erdiro Int.aurrondo (oiolaAmara eta Antigua auzoekin komunikatzen duena0

(a#arte 'arraioak0 / 3ran#$orte# (a#arte0

Hirigintz-azpiegitura eta ekipamenduak

=erdeguneak 4eealdean 'lad!#-Enea $arkezoragarria dago0 'ut.iegi erabili izan da denboraluzeanO orain ordea a#ko obetu da0 (a#ter Amaraauzoak ere erabiliko duen $arkea izango da zubi

berria eraikitzen denean10Auzoak la#aialdirako zona auek ditu Hilerriaren ondoan dagoen $arke t.ikia auzokoek eta Ametzaga>ako 7L0 zenbakian dagoen ika#tolakoaurrek a#ko erabiltzen dutena0 San =rantzi#ko Kabier kaleko et.een ondoan

"omunicaciones

Para acceder a $ie de#de el centro de la ciudad a!;ue $a#ar $or el #ubterráneo de Atot.a bao la# %<a#del tren o $or la $a#arela recon#truida en 1999#obre la# %<a# ! de#de 'ro# $or debao del %iaductode Iztueta o $or la cue#ta de 5ai Alai0En %e<culo de#de el centro a! ;ue ir $or el

$uente de Santa ,atalina lo ;ue #u$one un rodeoim$ortante0Qltimamente Egia #e a conigurado como lugar de

$a#o entre la# grande# área# de e.$an#ión Int.au-rrondoF ! el centro0 E# lugar de $a#o el ee Cirgendel ,armen o Ametzaga>a Egia - *u;ue deDanda# o (oiola0El barrio #e comunica con el centro $or un autobB#urbano ;ue $a#a cada 1& minuto#0 ? otra l<nea ;uecum$le la unción im$ortante de comunicar al barrio

con Int.aurrondo (oiola Amara ! Antiguo ;ue $a#a cada media ora0

Infraestructura urban#stica y euipamientos

Conas Berdes En la zona baa e#tá el magn<ico $ar;ue de 'lad!#-Enea0 *urante muco tiem$o ae#tado inrautilizado $ero a meorado muco0 Paraun uturo $ró.imo e# un $ar;ue ;ue #e com$artirácon el barrio de Amara al con#truir#e el nue%o

$uente10

En cuanto a zona# de e.$an#ión el barrio cuentacon El $e;ue>o $ar;ue unto al cementerio mu!utilizado $or lo# %ecino# ! lo# ni>o# de la ika#tolaubicada en Ametzaga>a 7L0 (a $laza de la# ca#a# de San =ranci#co 5a%ier0 Plaza 4erri ;ue e# mu! $e;ue>a $ero en a>o#anteriore# ante la au#encia de otro# e#$acio# acum$lido una unción im$ortante0 Plaza Handi ;ue e# mu! utilizada $or lo# %ecino#0 (a $laza de Atot.a con uego# inantile# una %ez

derribado el llamado R$orta%ione#R debido a la#reclamacione# ;ue realizaron lo# ! la# %ecina# de*u;ue de Danda#0

1



dagoen $laza0 Plaza 4erri o#o t.ikia baina aurreko urteetan be#tee#$azio batzuen ezean garrantzizko untzioa beteduena0 Plaza Handi auzokoek a#ko erabiltzen dutena0 Atot.ako $laza aurrentzako ola#tokia duena$orta%ione#T ura bota ondoren eraikia Danda#*ukea iribideko auzotarrek egindako

erreklamazioei erantzunez0

Diro-instaazioak )iroldegia eta Plaza Handiko=rontoia ditu auzokoek a#ko erabiltzen dituztenin#talazioak naiz eta auzoko erakundeen)oordinatzaileak bein eta berriro erreibindikatuizan duen igerilekua alta den0Datigo.otegiko utbol-zelaia in#talazio onak e#kaintzen dituena0 'lad!#-Enea $arkeko zirkuitu naturala bear adinaerabiltzen ez den ibilbide zoragarria duena0 'ainerako kirol-in#talazioak $ribatuak diraika#tet.eenak eta abarF

Duturguneak )ultur Et.ea orain dela gut.iinauguratu dute0 E#kaintzen dituen zerbitzuak onako auek dira (iburutegia =onoteka Ika#gelakHitzaldi-aretoa 4ilera-gela Eraku#keta-aretoa)ontzertu eta Antzerki arduerak I$uinaren ordua etaabar0 Auzotar ugarik erabiltzen duen gunea da0)ulturaren inguruan diarduten be#te gune batzuk

AE) Eu#kaltegia eta Emakumearen Pre#takuntza2entroa dira0 Azken au )ut.aren men$e dago etaemakumeen o#a#un eta gara$en $ert#onalerakoezkuntza e#kaintzen duO i.teko zorian dago ordea0

Ikastet>eak

Publikoa Aitor Ika#tola eraikin de#berdinetan banatua0Auzotar geienak ika#tet.e onetan matrikulatzendira0

(auai.eta Ika#tola Iraka#kuntzaren 4igarren2iklorako ika#tet.ea da eta Aitor Ika#tolako naizInt.aurrondoko Ika#tolako gazte geienek bertan

arraitzen dituzte beren ika#ketak0

Pribatua Daria Erregina Ika#tet.ea Iraka#kuntzaren(eenengo 2ikloa 4 ereduan e#kaintzen duena0

Pre#entación de Dar<a Ika#tet.ea auzora bainogeiago *ono#tia o#ora zuzendua0

Dundaiz Ika#tet.ea au ere *ono#tia o#ora

zuzendua0 Jazaret (anbide Heziketako Ika#tet.eaAldakonean0

Instaaciones deportiBas E#tán el Polide$orti%o !el =rontón de Plaza Handi mu! utilizado# $or la%ecindad aun;ue alta la $i#cina ;ue uerei%indicada con gran in#i#tencia $or la,oordinadora de entidade# del barrio0El cam$o de Btbol de Datigo.otegi con buena#in#talacione#0

El ,ircuito Jatural del $ar;ue de 'lad!# Enea enun recorrido $ri%ilegiado ! no utilizado lo#uiciente0El re#to de in#talacione# de$orti%a# e# $ri%adocolegio# etc0F

199"ko ekainean izandako uoldeak (ur$eko irteeran0Inundacione# en unio de 199" a la #alida del #ubterráneo0

"entros cuturaes (a ,a#a de ,ultura inauguradarecientemente con lo# #er%icio# de 4iblioteca

=onoteca Aula# de e#tudio Sala de conerencia#Sala de reunione# Sala de e.$o#icione# !acti%idade# de ,oncierto# 3eatro# (a ora delcuento etc0 e#tá #iendo bien utilizada $or la# ! lo#%ecino# del barrio0tro# centro# ;ue cum$len uncione# culturale# #onel Eu#kaltegi de AE) ! el ,entro de =ormación dela Duer de$endiente de la )ut.a ;ue orece unaeducación $ara la #alud ! de#arrollo $er#onal de la#muere# en trance de de#a$arecer0

"entros escoares

PBblico Aitor Ika#tola di#tribuida en %ario# ediicio#0 (amatriculación del barrio #e a orientadoma!oritariamente acia e#te centro0

(auai.eta Ika#tola $ara el Segundo ,iclo deEn#e>anza ! ;ue da continuidad a la# ! lo# ó%ene#de Aitor Ika#tola e Ika#tola de Int.aurrondo0Pri%ado

,olegio Dar<a eina ;ue orece el Primer ,iclode En#e>anza en el modelo 40

,olegio de la Pre#entación má# ;ue un colegiodel barrio e#tá orientado a *ono#tia0

1G



E:3' ez du inolako eraginik auzoan0 Elizalde akademia =orem eta be#te akademia $roe#ional batzuk0Helduentzako Heziketa 2entro bat dago EPAF CillaSalian0

&sasun-zerbitzuak eta Gizarte &ngizateaAnbulategia #akidetzaren men$e dagoena0 :ne

onetan ez dirudi naikoa denik are geiago la#ter Atot.an eraiki bear dituzten et.ebizitzak kontuanizanik0)ut.aren bra Sozialaren In#titutu nkologikoaAldakonean0Uuirón )linika Dart<n Santo# izandakoaFmedikuntza $ribatuaren barruan #artzen denaAlkolea $arkean02aarren egoitza (a Paz ika#tet.ea izandakoanAldakonean0Atot.a-Egiako erretiratuen zentroa eta 3.okoberrierretiratuen zentroa0

=esteako zerbitzuak 3ren-geltokia eta Polloeilerria inormazioa be#te atal bateanF0

,olegio de Dundaiz tambi@n orientado a*ono#tia0

E#cuela de =ormación Proe#ional de Jazaret enAldakonea0

El E:3' no tiene incidencia alguna en el barrio0 Academia Elizalde =orem ! %aria# academia# $roe#ionale#0

Ha! un centro de Educación de adulto#

EPAF en Cilla Salia0

Saud y =ienestar Socia El Ambulatoriode$endiente de #akidetza0 En e#te momento $arecein#uiciente má# teniendo en cuenta la $ró.imaediicación de %i%ienda# en Atot.a0El In#tituto ncológico de la bra #ocial de la)ut.a en Aldakonea0(a ,l<nica Uuirón antiguo Dart<n Santo#F demedicina $ri%ada en el Par;ue Alkolea0(a e#idencia de anciano# del antiguo colegio de laPaz la e#idencia de la 3ercera Edad de Aldakonea0El ,entro de 5ubilado# Atot.a-Egia ! el ,entro de5ubilado# 3.okoberri0

&tros serBicios (a e#tación del errocarril ! elcementerio de Polloe inormación en otroa$artadoF0

EC%G%''I S&CI&!&?I,ID&%D Hauteskunde poitikoak

"%'%",E'IS,I"%S S&"I&!&?K,I"%SEecciones po#ticas

=ozkaren ebouzioa / EBoución de Boto3

H%,ESD()E%D erroda abst botoak H=-EH E% !(F !S&E !! I EE cds besteE?E""I&(ES censo abst Botos H=-EH E% !(F !S&E !! I EE cds otros)0 +"-1L-"+ 1"0+& "+GL 999& 19&6 L "&7 "9L1 969 1"7G "LL +:*A(A) +-&-+ 101& &1+G 79&1 1G+9 L ""L6 "L+G 6G 9G 1L& G9LA:3JD0 +G-"-"6 101+" G&&G +6"+ 167" L "76" "179 76 L 1L1" L "67)0 +6-6-"" 10+9 &L ++L6 "L"1 L 17+ ""GG +&9 L 1"1 G& "96A:3JD0 +6-11-L 109"& &1+G +7G1 "L19 1+9+ 97 "L1 9& L 1G79 L:*A(A) +7-6-1L 1"0969 G79 +176 "L7G 169& &&G 1&+G 7&1 1L66 "" ""9E:PEA0 +7-6-1L 1"099" G+66 +1"6 19+1 16+7 G7L 1&9+ 6&1 11L "+" "7E:PEA0 +9-6-1& 101+7 6L6 71&1 17G& 11"" &G1 1+6 6"9 69 97" 1+L &L7)0 +9-1L-"9 10"7 &"L& +1"" 17+L 11GL +1G 19LL +7 179 1L19 ""7 ""6A:3JD0 9L-1L-"+ 106L1 6L" 7&69 177& 11&& 1L&G 17&" 7& &7 776 "1 ""6

:*A(A) 91-&-"6 10G7+ 6"+G 719G 1&76 1+G +77 1&7G ++7 7+ 6"G " 16")0 9-6-6 10GG G7"7 +716 17L6 1G 99+ ""+" 11 &L7 L L &&+E:PEA0 9G-6-1" 10GGL 7"91 61G9 17G 7&1 7L 1G& 116 &6 L L "77A:3JD0 9G-1L-" 10G&+ 6L9G 76G 16&& 1L6+ 1L9 1G96 1"11 67" L L "":*A(A) 9&-&-"+ 106 &1+" +1&G 1G9L 117+ 76" ""G 16L G&L L L GL1)0 96-- 10"G" GL9 +9 1G6 11G9 1117 ""6G 1+1+ +L+ L L 1GA:3JD0 9+-1L-"& 1"07G GL+6 +6G+ "L79 1L&+ 1"6& 16"G 1+&G &&1 L L "17:*A(A) 99-L6-1 1"0+19 G79& +L"G 197& L L "67G 1G1 "6G L L ""GE:PEA0 99-6-1 1"0+19 G9L& 791G "L"& L L 1+9 161+ "+6 L L 1)0 LL-L-1" 1"06& &6L6 7LG7 L +"7 1"6 19LL "1+ G1& L L G&9V "LL1eko maiatzaren 1an Haute#kunde Autonomikoak izan dira eta emaitzetan egoera $olitikoaren aldaketa nabarmena antzeman da0El 1 de ma!o de "LL1 #e celebran Eleccione# Autonómica# ! #u# re#ultado# re$re#entan un #u#tancial cambio en el $anorama $ol<tico0

Emaitzen anaisia- EH-H= 'aur egun 19+"an a#i zeneko boto-

ko$uru bera mantentzen du 19+6-+7 urteekin batera kotarik altuena lortuz0 'ainerako urteetan boto gut.iago lortu ditu0 Haute#kundeetan auzokoindar garrantzit#uenetako bat da0

- E% Haute#kundeetan gero eta indar gut.iagoizan du 19+6an a#i zenetikO baina indar

adierazgarria da ordea0- !(F (eenengo urteetan $ortzentaia bikainak lortu izan bazituen ere 19+6ean EA agertu zenetik

boto gut.iago lortu izan du eta ondoren bere1&



$o#izioa berre#kuratzen oan da orain indar adierazgarrietako bat izatea lortu duen arte0- !S&E 19+"an boto-ko$uru andia lortu zuen etaordutik aurrera aute#kundeetan botoetan izandituen emaitzak urriagoak izan dira0 Izan ereurteetan zear aldaketa andiak izan ditu eta gureauzoan indar adierazgarrienetakoa izan daaute#kundeetan0

- !! 19+"az geroztik gora egin du $i.kanaka etaorain boto geien a#otzen dituen aukeretako batda0- I Aldaketa andiak izan ditu eta orain bere

botoen maila ertaina da0

%náisis de os resutados- EH-H= Actualmente mantiene el nBmero de%oto# con lo# ;ue #e inició en 19+" ;ue unto conlo# a>o# 19+6-+7 obtienen la cota má# alta0 Elre#to de lo# a>o# a obtenido una %otación má#

baa0 E# una de la# uerza# electorale# má#im$ortante# del barrio0- E% Ha ido reduciendo #u uerza electoral de#de

#u inicio en 19+6 manteni@ndo#e como una uerza#igniicati%a0- !(F Partiendo de uno# ormidable# $orcentae#en lo# $rimero# a>o# a! una baada de %oto# antela a$arición de EA en 19+6 ! $o#teriormente aido recu$erando $o#icione# #iendo actualmenteuna uerza con#iderable0- !S&E En 19+" obtienen una gran %otación !de#de entonce# a reducido #u cota electoralabiendo tenido una# grande# %ariacione# a tra%@#de lo# a>o# #iendo una de la# uerza# electorale#má# de#tacada# de nue#tro barrio0- !! *e#de el a>o 19+" a ido $rogre#ando

$aulatinamente #iendo aora una de la# o$cione#má# %otada0- I Ha tenido grande# %ariacione#manteni@ndo#e actualmente en la zona media de#u# %otacione#0

16



17



Erakunde poitikoak Egian

Alderdi $olitikoak *ono#tia mailan antolatutaegon dira Herri 4ata#una-Eu#kal Herritarrok izan

ezik auzoka antolatuta egon diren bakarrak izan baitira0 Izan ere =ranko ondorengo aute#kundeak a#i aurretik ere auzoan bazen ezker abertzalearentalde bat0

EC%G%''I S&CI&D?,'%?%D

1+



&rganizaciones po#ticas en Egia

(o# $artido# $ol<tico# an e#tado organizado# ani%el de *ono#tia #al%o Herri 4ata#una-Eu#kalHerritarrok ;ue an #ido lo# Bnico# ;ue lo aneco a ni%el del barrio0 ?a ante# de iniciar#e la#

eleccione# $o#tran;ui#ta# ab<a un gru$o en el barrio de la iz;uierda abertzale0

"%'%",E'IS,I"%S S&"I&"?,'%?ES

Euskararen ezagutza )onostiako auzoetan"onocimiento de euskera en os barrios de )onostia

Egia %tza Herrera =idebieta Int>aurrondo ia *artutene ?oioa Gros %@orga19+6 "L6 11 1 1G& "L "9& "G "&6 "6+ &7"1991 "19 1&7 "9 1+7 "19 "9G 1 "+1 "7& &71996 "9& "" &9 ""6 "+6 G7 67 16 "& G9&

Ibaeta Igedo %ntiguo %iete %mara b4 %mara z4 *irakont>a Erdigunea %de z4 )onostia19+6 96 69 G 1 "& " 69 11 G"& "61991 G11 6L &1 "+ "76 "GG 7+ 1 G1+ "71996 G11 6L+ 97 7G 1 L6 G11 G G9 "6

'ure izkuntza N"9&ak ezagutzen du E:S3A3endatuen arabera0 Hala eta guztiz ere eu#kararenezagutza-maila a#koz ere andiagoa da aurren etagazteen artean N&G" izanik ezagutzen dutenak & eta9 urtekoen artean0Auzoan eu#kara erabitzen dutenen $ortzentaiaN1"koa da gut.i gorabeera eta *ono#tian N9koa0ndoren :E:ren Ibaetako ,am$u#eko iraka#leaden Kabier I#a#ik egindako prospekzioaren datuak adierazten dira Irut.ulo aldizkaritik artuak0 'ureizkuntzaren ezagutzari buruzko datuak dira*ono#tiako auzoetako ezagutza-mailari buruzkoak eta "L"1ra artekoak betiere alako azterlanek

berekin dakarten arri#kua kontuan izanik0 19+6 1991eta 1996ko datuetan oinarritu da E:S3A3en eta4igarren Da$a Soziolingui#tikoan agertutakoetan0

*atu oriek aztertu ditu eta matematika-untzioak erabiliz iragar$en bat egin du au#artegia iruditu aalizango zaiguna baina etorkizunak bakarrik ziurtatuaal izango duena0

El conocimiento de nue#tro idioma e# del "9&N#egBn dato# del E:S3A30 Jo ob#tante entre la

$oblación inantil ! u%enil e# muco má# ele%adoa#cendiendo a#ta el &G"N entre la# edade# de & a9 a>o#0(a utiización del eu#kera en el barrio #e $uedecon#iderar alrededor del 1"N ! en *ono#tia el 9N0A continuación #e #e>alan lo# dato# de unaprospección realizada $or el $roe#or Kabier I#a#idel ,am$u# de Ibaeta de la :0E0:0 ;ue a$arec<aen la re%i#ta Irut.ulo #obre el conocimiento denue#tro idioma a#ta el a>o "L"1 en lo# barrio# de*ono#tia #in ol%idar lo# rie#go# de e#te ti$o dee#tudio#0 Se a ba#ado en lo# dato# de lo# a>o#19+6 1991 ! 1996 a$arecido# en el E:S3A3 ! enel Segundo Da$a SociolingW<#tico0 Ha e.aminado

e#to# dato# ! a eco un $ronó#tico con una#uncione# matemática# ;ue $uede $arecer dema#iado atre%ido ! ;ue #ólo el uturo dira locorrecto de #u# dato#0

19



:rtea / A>o "LL1 "LL6 "L11 "L16 "L"1Egia / Egia "N G"N &1N 61N 7"N*ono#tia / *ono#tia 6N G1N G7N &"N &+N

Eu#kararen erabierari buruzko azterlan beraaintzat artuta eta ka#u onetan Eu#kal )ulturaren4atzarrak 19+9az geroztik lau urtero kalean egin

duen ebaluazioan oinarrituta emen adieraztendiren datuen aurreiku#$ena egin da

3eniendo en cuenta el mi#mo e#tudio re#$ecto a lautiización del eu#kara ! ba#ándo#e en e#te ca#oen la e%aluación ;ue #e a eco en la calle cada

cuatro a>o# de#de 19+9 $or el Eu#kal )ulturaren4atzarrak #e indica la $re%i#ión de lo# #iguiente#dato#

:rtea / A>o "LL1 "LL6 "L11 "L16 "L"1Egia / Egia 669N 1"G+N 1++N "+6N GG1&N*ono#tia / *ono#tia +G+N 11++N 1&&&N "L"GN "&9&N

"L



Ikasketa-maia (iBe de estudios

,ituu akademikoen taua L 0112ko errodaren datuak3"uadro de ,#tuos acadMmicos - )atos de !adrón de 01123

%dina %nafabeto Ikasketarik ez ?eh4 maiakoak !rofesionaak =ig4 maiakoak Erdimaiakoak Goi-maiakoak Saikatu gabe GuztiraEdad %nafabeto Sin estudios !rimarios !rofesionaes Secundarios *edios Superiores Sin casificar ,ota

L-G GG& GG&&-9 GL GL1L-1G "6 9 1G" 1 " 1 "99 G+L1&-19 6 " "+" G6 "7 1 179 7&6"L-"G " "6 ""9 77 67 +L 1 1L+""&-"9 G G "G7 1 "L6 1"L 17+ 1L7"L-G 11 & "6 "6" 1&9 11 19& 1L"6&-9 G 11 "&7 "L& ""9 1L 1&G 96GL-GG " 11 16 1"7 19L 6+ 7+ 79"G&-G9 6 "" GL1 ++ 161 &L 7 76&&L-&G & GG &G7 7" 1GG 7 " ++1&&-&9 1 6 &7L 6L 9 & 16 ++6L-6G 7 +9 7G G9 +L "7 17 1L1"

6&-69 6 99 67L &G 6& 1+ 1 9"&7L-7G 11 97 &1" " G 17 11 7L&7&-79 6 79 G" 9 "6 16 & G++L-+G 1 6G "&+ 1 7 61+&-+9 7 &+ 1" & " " 197XY9L G "+ GG 1 1 7+Guztira / ,ota 050 26< 2:7; 0<70 5:50 9:5 657 0;<7 0;510A :41 <45 7<4< 0042 0<45 <4; 245 0:45 0::4:

Egian titulazio akademikoaren maila ertaina da*ono#tiako batez be#tekoa baino $i.ka bat t.ikiagoa0

2eazki N6"k goi-mailako ika#ketak ditu eta N&erdi-mailako karreretan di$lomatua da0 N&"k ez duika#ketarik eta NL9k analabetoa dela adierazten du0Agerikoa da gazte endearen ika#keta-maila

Egia cuenta con un ni%el de titulación acad@micamedio ;ue #e #itBa algo $or debao de la media de

*ono#tia0 En concreto el 6"N cuenta con e#tudio##u$eriore# ! un &N e# di$lomado en carrera#media#0 Sólo el &"N carece de e#tudio# ! el L9 #edeclara analabeto0

"1



andiagoa0 E# notorio el ma!or ni%el de e#tudio# de la# $er#ona# ó%ene#0

%isia eta denbora ibrea

3alde ugari dago auzoan lanean diarduena0Ezagunenetako batzuk ai$atuko ditugu

Kabier mendi-kluba bazkide ugari dituena etanai duten auzotarrentzat irteerak antolatzendituena0 Ant.eta taldeak Egiako aur a#ko biltzen ditu eta*orrean dituen lokaletan eta antolatzen dituenirteeretan $artaidetza andia izaten da0 'azte-lokala 1G eta 17 urte bitarteko gazteentzat0Ika#tola egon zeneko lokaletan dago eta

$artaidetza andia du0 3tan 3takun irratiak lokalorietatik emititzen du0

&cio y tiempo ibre

Ha! ba#tante# gru$o# ;ue o$eran en el barrio0,itaremo# alguno# de lo# má# conocido#

El club Kabier de monta>a con im$ortantenBmero de #ocio# ! numero#a# #alida# abierta# al

barrio0 Ant.eta acoge a gran $arte de lo# ni>o# de Egiacon una $artici$ación dinámica en #u# locale# de la3orre ! en #u# #alida#0 El 'azte-lokala $ara ó%ene# de 1G a 17 a>o#en lo# locale# antiguo# de la ika#tola con gran

$artici$ación0 (a radio 3tan 3takun emite de#de#u# locale#0

Erakunde eri$iosoak

Hiru $arrokia erliio#o daude =rantzi#kotarrak Atot.an Darea Erregina Ametzaga>an eta

Arantzazu Aldakonean0 Ai#ialdirako taldede#berdinak kri#tau ika#bidea konirmaziotaldeak elduentzako ezkuntza eta abar e#kaintzen dute0'ainera 5eo%a 3e#tiguen Erreinuaren areto bat

bada 5ai-Alaiko alda$an0

Instituciones reigiosas

Ha! tre# $arro;uia# católica# =ranci#cano# enAtot.a Dar<a eina en Ametzaga>a ! Arantzazu

en Aldakonea0 3ienen %ario# gru$o# de tiem$olibre cate;ue#i# gru$o# de conirmacióneducación de adulto# etc0E.i#te tambi@n el #alón del eino de lo# 3e#tigo#de 5eo%á en la baada de 5ai-Alai0

""



!ertsonaia ospetsuak / !ersonaidades reeBantes

*andas )ukea / )uue de *andas!edro "ormenzana / !edro "ormenzana

Gabino rdanpieta / Gabino rdanpieta

JosM *ar#a San Sebastián N?at>agaO / JosM *ar#a San Sebastián P?at>agaP%rant>a rretabizkaia / %rant>a rretabizkaia

!E',S&(%I% &S!E,S%D

*%()%S )DE%

=erm<n de (a#ala ! ,ollado1+"an aio zen *ono#tianPu!uelo kalean gaur egun=erm<n ,albetón izena duenkalean0 =amilia aberat#ekoazen02uzenbidean lizentziatu zeneta bereala #artu zen

$olitikaren munduan aurrena Alderdi Progre#i#taneta urrena :nión (iberal alderdian0 "& urte zitueladi$utatu izendatu zuten gero #enadore eta ondoren

biziarteko #enadore0 1+79an Su#ta$en Dini#tro izanzen gero E#$ainiako Enba.adore Pari#en etaondoren (ondre#en0Su#ta$en Dini#terioan ziarduela ,áno%a# del,a#tillo zuzendaria zen mini#terioan ain zuzenoruzaleek bere okabidea zent#uratu zuten0Dadrilen il zen 1917an +& urte zituela eta Polloenilobiratu zuten01+6Lko amarkadan )ri#tina-EneakoT lurrak ero#izituen auregi bat eraikitzeko eta $arke batezinguratzeko0Hil zenean #eme-alabarik ez zuenez 1+0LLL liburuzo#atutako liburutegia utzi zion legatu gi#a*ono#tiako :dalari baita )ri#tina-Enea $arkea ere,ri#tina 4runeti de lo# ,obo# bere emaztearen izenaeman zion $arkea $arke $ubliko izateko lekuarenerabilera mugatzen zuten klau#ula ugarien $ean0:dalak ez zuen 19"6ra arte $arkearen ardura artuu#uruktudun ziren amiliartekoak zeudelako0Danda# *ukeak 'i$uzkoako Aldundia ezarri zuen

bere oinordeko unibert#al gi#a0

!E'S&(%?I)%)ES 'E?EF%(,ES

)QE )E *%()%S

=erm<n de (a#ala ! ,ollado nació en *ono#tia en lacalle del Pu!uelo o! =erm<n ,albetón en 1+"0Pertenec<a a una amilia acaudalada0Se licenció en dereco ! en#eguida entró en la

$ol<tica $rimero en el Partido Progre#i#ta ! luego en:nión (iberal0 A lo# "& a>o# era elegido di$utado !luego #enador ! $o#teriormente ue nombrado#enador %italicio0 En 1+79 ue mini#tro de =omentode#$u@# embaador de E#$a>a en Par<# !

$o#teriormente en (ondre#0,uando de#em$e>ó la cartera de =omento en un

mini#terio $re#idido $or ,áno%a# del ,a#tillo uecen#urada #u conducta $or lo# ueri#ta#0Durió en Dadrid en 1917 a lo# +& a>o# de edadrecibiendo tierra en el cementerio de Polloe0En la d@cada de 1+6L ab<a com$rado lo# terreno#de R,ri#tina EneaR $ara con#truir un $alacio ! $oder rodearlo de un $ar;ue0A #u muerte al no tener de#cendencia legó #u

biblioteca ;ue con#taba de 1+0LLL %olBmene# ! el $ar;ue ,ri#tina-Enea ;ue a#< le ab<a llamadodebido al nombre de #u e#$o#a ,ri#tina 4runeti delo# ,obo# al A!untamiento dono#tiarra $ara ;ue

bao numero#a# cláu#ula# ;ue limitaban #uutilización #e de#tinara a $ar;ue $Bblico0 E#te enteno #e izo cargo del mi#mo a#ta 19"6 al e.i#tir amiliare# del *u;ue como u#uructuario# del lugar0E in#titu!ó #u eredera uni%er#al a la *i$utación de'i$uzkoa0

"



!E)'& "&'*E(C%(%

1911n Egiako E#kola Publikoaren zuzendaritzarenardura artu zuen E#cuela de *on PedroT deitzenziotena0 Izan ere e#kola artan egon zen aldikooroimen $olitak dituzte bertako ika#geletatik $a#azirenek0:rret.un aioa zen 1+69an0 (een ezkuntzako

mai#u gi#a ardun zen aurrena 3olo#an denboraldilabur batez eta gero Dutrikun 1+9az geroztik eta1+ urtez gut.i gorabeera0 reoi Dotrikotarraren#ortzailea eta zuzendaria izan zen eta #ari bat bainogeiago a#o zuen019&1ko uztailaren ""an il zen0

!E)'& "&'*E(C%(%

En el a>o 1911 #e izo cargode la dirección de la E#cuelaPBblica de Egia RE#cuela de*on PedroR ;ue e# como lallamaban0 *urante #u e#tanciadeó un buen recuerdo entre

lo# alumno# ;ue $a#aron $or #u# aula#0Hab<a nacido en :rret.u en 1+690 Eerció comomae#tro $rimero en 3olo#a durante corto tiem$o !de#$u@# en Dutriku de#de 1+9 durante uno# 1+a>o#0 =undó ! ue director del reón Dotrikotarraobteniendo di%er#o# $remio#0=alleció el "" de 5ulio de 19&10

G%=I(& ')%(!I??E,%''C*E()I

:#urbilen aio zen 1+76an etagazte zela (a#artera oan zen teila-abrikara lan egitera0 19L9anEgiako teileriara bidali zutengarraioaren arduradun gi#a0 4ereet.ebizitza t.iminiaren ondoan zegoen eta)onkorrenea alda$an ukuilu bat zuen $are batidirekin0 3eilak idigurdi batez garraiatzen zituen bera

oinez zioan bitartean batzuetan Andoaineraino edo3olo#araino0 (an latza zen goizeko lauretan aikitzenzen idiak $re#tatzen zituen eta #eietarako lanean zen03eilerian GL bat langilek egiten zuten lan geienak A#tigarragakoak0 4ertan laneko ezbearrak gertatuoi ziren tartekaO izan ere beinola mendiaren $u#ka

bat erori zen eta langile bat lur$eratuta geratu zen0)o#ta aala ko#ta bizirik atera aal izan zuten etae#an zuen leenengo gauza au.e izan zen Egunon

aunakZ rdutik aurrera langile ari 4oniazio Eunongoitizenez deitu zioten0

4uztina abrikara eramateko errail bat zuten eta bertatik bagoneta t.iki batzuk igarotzen ziren0 'eroraEizmendi Sagardotegia zabaldu zuten lekutik errota

bat zegoen teilak egiteko buztina birrintzen zuena0'aur egun gezurra badirudi ere mendearen a#ieraartan abrikako giroa eu#kalduna zen erabat0:rdan$illeta Eleuteria San Seba#tian urnietarrarekinezkondu zen bederatzi #eme-alaba izan zituzten etao#o amilia ezaguna izan zen auzoan019"7an idiak alde batera utzi zituen 4erliet kamioi

bat ero#teko eta arez geroztik ibilgailu artan

garraiatzen zituen teilak0196ko uztailaren 1ean il zen 6L urte zituela gerrazibila a#i eta abrika it.i baino leenago0

G%=I(& ')%(!I??E,% ''C*E()I

Jació en 1+76 en :#urbil ! de o%en ue a trabaar ala ábrica de tea# de (a#arte0 En 19L9 le mandarona la teer<a de Egia comore#$on#able de tran#$orte0Su %i%ienda e#taba #ituada al lado de la cimenea !en la cue#ta de )onkorrenea ten<a una cuadra condo# $are# de bue!e#0 El tran#$orte de tea# lo ac<aen un carro de bue!e# mientra# @l iba a $ie alguna#%ece# a#ta Andoain o 3olo#a0 El trabao era duro #ele%antaba a la# cuatro de la ma>ana $re$araba lo#

bue!e# ! $ara la# #ei# e#taba aenando0En la teer<a ab<a uno# GL obrero# la ma!or<a deA#tigarraga0 *e %ez en cuando ab<a accidente#laborale# como en una oca#ión ;ue #e de#$rendió

$arte del monte ! ;uedó enterrado un trabaador0,omo $udieron lograron #acarlo %i%o ! al #alir dioEgunon aunakZ0 *e#de entonce# a e#e trabaador #ele ;uedó el nombre de 4oniazio Eunon0Para lle%ar la arcilla a la ábrica ten<an un carril $or donde $a#aban una# $e;ue>a# %agoneta# ! en ellugar donde de#$u@# ue Sidrer<a Eizmendi ab<a un

molino donde trituraban la arcilla $ara acer tea#0Aun;ue o! $arezca mentira el ambiente de laábrica en a;uel $rinci$io de #iglo era totalmenteeu#kaldun0:rdan$[lleta #e ca#ó con la urnietarra Eleuteria SanSeba#tian tu%ieron nue%e i\# ormando unaamilia mu! $o$ular en el barrio0En el a>o 19"7 deó lo# bue!e# ! #e com$ró uncamión 4erliet $ara continuar con el tran#$orte detea#0=alleció el 1 de ulio de 196 cuando ten<a 6L a>o#

$oco ante# de la guerra ci%il ! del cierre deiniti%ode la ábrica0

"G



J&SR *%'I% S%( SE=%S,I%(C=I??%G% N?%,%G%O

*ono#tian aio zen 19an (at.aga ba#errian Aldakoneako goialdean0Idazlea da eta eu#karazgaztelaniaz rant#e#ez eta ingele#ez

idatzi izan du0 19&+an ordenatu zena$aiz Pari#ko Jotre *ame-n0 1976an 3eologiandoktoratu zen Pari#ko In#titutu )atolikoan0Antro$ologian doktoratua Pari#ko 'oi DailakoIka#keten E#kola 1979F baita Hizkuntzalaritzan ereSorbona 19+F0 ndoren E#tatu 4atuetan etaDe.ikon bizi izan da04ere argital$enen artean nabarmentzekoak diraSi#tema# de Educación en lo# Seminario# 196GFOAralarko San Diguel 197FO Ja$arroa Eu#kalArrobia 197FO Errio.ako San Dillan 197GFO re.aEtnoraia Aldetik 197&FO 5akara >ez Ja$arroan2ear 1976FO Arkaitzetako 4i#igotiko 4a#eli#ak Araban Hiru izkuntzatan argitaratua 1976FO Egli#eParticuli]re et Dinorit@# Etni;ue# 197+FO Dinorit@#

Jationale# et (iturgie omaine 1979FO (a,omunidad Hi#$ana en la Igle#ia ,atólica de :SA1979FO Igle#ia# Particulare# ! 'ru$o# Etnico#19+1FO El Pueblo Hi#$ano en :SA 19+"FOEu#kalerriko Sinodua 19+GFO Acto $ara la Joce4uena de Pedro Ignacio de 4arrutia 19+GFO El

S<nodo del Pa<# Ca#co 199LFO (a Di#ión de Jue#traSe>ora de 'uadalu$e del Pa#o del Jorte en ,iudad5uárez ,i0 1991FO (a re$re#entación del tiem$o enel %erbo %a#co 199GFO eta aldizkari de#berdinetanargitaratutako ainbat artikulu0Azkenaldiko lanen artean dugu 1999an argitaratuduen Eu#kal Sena0 (iburu onetan (at.aga gureerriaren izaera aztertzen #aiatzen da0 Eta orretarako

bi bide aukeratu ditu batetik aldizkari liburu etaabarretan argitaratu duen lana eta be#tetik gureiritarren aotik entzun eta a#otakoa0

)orrika "LL1 zela-eta Arrano Elkartean emandakoitzaldi batean 5o#@ Dar<a San Seba#tiánek bere bizi$en batzuk kontatu zizkigun(at.aga ba#errian bizi izan zen garaian baratzekolanaz eta abereak zaintzeaz a$arte #agardotegi bateta denda bat zegoela gogoratzen da04ertan morroiak eta ne#kameak aritzen ziren laneaneta nagu#iaren eltze beretik aten zuten0 Egunero

ezten zuten e#nea 4ret.ako azokara eramaten zuteneta orretarako goizaldera irteten ziren ba#erritik

$lazan leku on bat artzeko0

Sagardo garaian L0LLL botila betetzen ziren ba#errian eta "0LLL eta G0LLL litroko ku$elak izanoi zituzten0 Sagardo ona izatearen ama zuten0

J&SR *%'I% S%( SE=%S,I%(C=I??%G% P?%,%G%P

Jació en *ono#tia en el a>o 19 en el ca#er<o(at.aga #ituado en el alto de Aldakonea0E#critor en eu#kera ! tambi@n en ca#tellano ranc@#e ingl@#0 =ue ordenado #acerdote en Jotre *ame de

Par<# en 19&+0 Se doctora en 3eolog<a en el In#tituto,atólico de Par<# en 19760 *octorado enAntro$olog<a E#cuela de Alto# E#tudio# de Par<# en1979F ! en (ingW<#tica Sorbona de 19+F0 *e#$u@#re#idió en lo# E#tado# :nido# ! D@ico0Entre #u# $ublicacione# de#tacan Si#tema# deEducación en lo# Seminario# 196GFO Aralarko SanDiguel 197FO Ja$arroa Eu#kal Arrobia 197FOErrio.ako San Dillan 197GFO re.a EtnoraiaAldetik 197&FO 5akara >ez Ja$arroan 2ear 1976FOArkaitzetako 4i#igotiko 4a#eli#ak Araban Edición3rilingWe 1976FO Egli#e Particuli]re et Dinorit@#Etni;ue# 197+FO Dinorit@# Jationale# et (iturgieomaine 1979FO (a ,omunidad Hi#$ana en laIgle#ia ,atólica de :SA 1979FO Igle#ia# Particulare#! 'ru$o# Etnico# 19+1FO El Pueblo Hi#$ano en:SA 19+"FO Eu#kalerriko Sinodua 19+GFO Acto

$ara la Joce 4uena de Pedro Ignacio de 4arrutia19+GFO El S<nodo del Pa<# Ca#co 199LFO (a Di#iónde Jue#tra Se>ora de 'uadalu$e del Pa#o del Jorteen ,iudad 5uárez ,i0 1991FO (a re$re#entación

del tiem$o en el %erbo %a#co 199GFO ! un grannBmero de art<culo# $ublicado# en di%er#a# re%i#ta#0:ltimamente en el a>o 1999 a $ublicado la obratitulada Eu#kal Sena0 (at.aga en e#te libro trata dee.aminar cual e# la orma de #er de nue#tro $ueblo0? $ara e#o elige do# camino# el $rimero lo

$ublicado en re%i#ta# libro# etc0 ! el otro lo o<do dela boca de nue#tro# ciudadano#0En una carla celebrada en Arrano Elkartea conmoti%o de la )orrika "LL1 5o#@ Dar<a SanSeba#tián no# tra#ladaba alguna# de #u# %i%encia#

*e #u %ida en el ca#er<o (at.aga recuerda ;uea$arte de la# labore# de la uerta ! de lo# animale#ab<a una #idrer<a ! una tienda03rabaaban do# mozo# ! tre# criada# dándo#e lacircun#tancia de ;ue @#to# com<an en la mi#macazuela ;ue el amo0 (a lece ;ue orde>abandiariamente la lle%aban al mercado de la 4ret.a#aliendo de madrugada del ca#er<o $ara coger buen#itio en la $laza0En la tem$orada #ol<an embotellar L0LLL botella# !ten<an Rku$ela#R de "LLL ! GLLL litro#0 3en<an ama

de tener buena #idra0 (o# $e#cadore# cuandollegaban de alta mar #ol<an ir a la #idrer<a a acer R$arrandaR0 3ambi@n lo# bert#olari# #ol<an acudir

"&



Arrantzaleak leorreratzen zirenean #agardotegira oan oi ziren $arranda egitera0 4ert#olariak ereetorri oi zirenO izan ere Dendaro 3.irri#takak (at.agan botatako bert#oen dokumentazio a$ur bat

badu oraindik0 Sagardotegian toka bat ere bazen019G&ean ba#erria berritu egin zuten0'aztet.oak eu#karaz aritzen ziren ola#ean a taco !

$almaT kurkulu.etan eta abarretan Aldakonea

'aineko $lazan0 3.oriak la$az arra$atzera ere oaten ziren0 'ero kan$oko endea etortzen a#izenean oiturak aldatzen a#i zirenO zeazki aienartean batzuek gaztelaniaz itz egiten zuten0'aur egun bere idazlanen bidez gure izkuntzaeu#kara Jaarroan bultzatzen #aiatzen ari da0

toda%<a tiene algo de documentación de lo#Rbert#o#R del bert#olari Dendaro 3.irri#takacantado# en (at.aga0 A#imi#mo ab<a una RtokaR enla #idrer<a0 En 19G& reno%aron el ca#er<o0(o# ca%ale# #ol<an ugar en eu#kera a taco ! $almataba# etc0 en la $laza del Alto de Aldakoneatambi@n iban a cazar $áaro# con la$a0 (uegocuando em$ezaron a %enir gente de uera #e ueron

cambiando la# co#tumbre# ablando alguno# enca#tellano0Actualmente con #u# e#crito# e#tá tratando deim$ul#ar nue#tro idioma el eu#kera en Jaarroa0

%'%(,% ''E,%=ICD%I% =EJ%'%(&

Idazle gi$uzkoarra 19G7ko uztailaren 1ean Egian aioa Egia kalearen eta Cirgen del ,armen-en arteandagoen izkinako et.ean0'aztetandik lanean eta ika#ten aritu da aldi berean0Eta beti egon oi da kultur giroetan o#o #artuta Argiataldea (: argitalet.ea eta abar0197Lean =rantz =anon-en Arika iraultzaren aldelanaren itzul$ena egin zuen Ibon Sara#olarenlankidetzarekin eta Dendebaleko EkonomiarenHi#toria argitaratu zuen Sara#ola eta amonSaizarbitoriarekin batera0 1971n D0 *obb egilearenSoziali#moaren rogantzak lana itzuli zuen eta

197an A0 tazuren Eu#kal 4erdinta#una0 San Pedro bez$eraren ondoak idatzi zuen 197"an eta 2ergatik Pam$o.8 1979anO azken nobela oni e#ker gerrao#teko eu#kal narratibagintzaren irudinabarmenetakoen artean izatea irit#i zen0 19+1eanArabako Aldundiko Ignacio Aldecoa Sariaren K0i$uin leiaketa irabazi zuen 4aina ez egunerolanarekin0 Eta orren atzetik idatzi zituenDaita#unaren magalean $oemakF )ritikaren Sari

Jazionala 19+"an A#$aldian e#$ero zaitudalako eznago Sekula 4akarrik 19+F Saturno 19+7F

19+9an gaztelaniara itzulia Aurten aldatuko da nire bizitza 1991F eta )oaderno gorria 199+F0Poeta gi#a bere leenengo lanak Eu#kal (iteratura197" liburuan atera ziren argitara eta 199Lean 5uliat.oak argitaratutako Poeta# Ca#co# antologianagertzen da0Elkarlanean gidoiak idatzi izan ditu Albaniakokonki#ta ilmarako Alon#o :ngr<a 19+F Kabier Elorriagak 19+6an zuzendutako 2ergatik Pan$o.8

bere lanaren egokitza$enerako eta (aua.eta-(auaizetara 50 A0 2orrilla 19+7F ilmarako0

'ainera $rent#a irrati eta telebi#tarako lan egin du0Eu#kaltzaina da0

%'%(,% ''E,%=ICD%I%=EJ%'%(&

E#critora gi$uzkoana nacidaen Egia el 1 de 5ulio de 19G7en la e#;uina de la calle Egiacon Cirgen del ,armen0*e#de o%en com$agina eltrabao con lo# e#tudio#0Siem$re a e#tado mu! ligadaa ambiente# culturale# gru$o Argia editorial (:etc0En 197L traduce la obra de =rantz =anon Arikairaultzaren alde en colaboración con IbonSara#ola !

$ublica Dendebaleko Ekonomiaren Hi#toria conSara#ola ! amon Saizarbitoria0 En 1971 traduce aD0 *obb en Soziali#moaren rogantzak ! en 197 laobra de A0 tazu Eu#kal 4erdinta#una0 Autora deSan Pedro bez$eraren ondoak en 197" ! de 2ergatik Pam$o.8 en 1979O con e#ta Bltima no%ela #econ%irtió entre la# $rimera# igura# de la narrati%a%a#ca de la $o#tguerra0 En 19+1 ganó el K concur#ode cuento# Premio Ignacio Aldecoa de la *i$utaciónala%e#a con 4aina ez egunero0 (e #iguenDaita#unaren magalean $oema#F Premio Jacional

de la ,r<tica 19+" A#$aldian e#$ero zaitudalako eznago Sekula 4akarrik 19+F Saturno 19+7traducida al ca#tellano en 19+9F Aurten aldatuko danire bizitza 1991F ! )oaderno gorria 199+F0,omo $oeta editó #u# $rimero# trabao# en Eu#kal(iteratura 197" e#tando incluida en la antolog<aPoeta# Ca#co# $ublicada en 199L $or 5ulia t.oa0=ue coguioni#ta de la# $el<cula# (a con;ui#ta deAlbania Alon#o :ngr<a 19+F la ada$tación de #uobra 2ergatik Pan$o.8 dirigida $or Kabier Elorriagaen 19+6 ! (aua.eta-A lo# cuatro %iento# 50 A0

2orrilla 19+7F0Ha trabaado tambi@n $ara $ren#a radio ! tele%i#ión0E# acad@mica de Eu#kaltzaindia0

"6



Gure historiaren gune eta gertakariak (ugares y acontecimientos de nuestras historia

Cilla Alkolea-Dart<n Santo# )linika / Cilla Alkolea-,l<nica Dart<n Santo#3renbidearen inaugurazioa / Inauguración del errocarril

Atot.ako zezen-$laza / Plaza de 3oro# de Atot.a=rontoi Dodernoa / =rontón Dodernoamón Dugicaren abrika / =ábrica de amón DugicaPolloe ilerria / ,ementerio de Polloe3eila-abrika / =ábrica de 3ea#Daria )ri#tina zubia :rumea ibaia / Puente de Dar<a ,ri#tina <o :rumeaAtot.ako =utbol 2elaia - 4elodromoa / ,am$o de Btbol de Atot.a-Celódromo3abako-abrika / 3abacalera'lad!#-Enea $arkea )ri#tina-EneaF / Par;ue de 'lad!#-Enea ,ri#tina EneaF=rantzi#kotarren eliza / Igle#ia de lo# =ranci#cano#Amata#unaren Et.ea / ,a#a de (a Daternidad

:r-2aleak Elkartea / Sociedad :r-2aleak *ono#ti 'ain elkartea / Sociedad *ono#ti 'ain=amilia eta 'izarte Hezkuntza 2entroa / ,entro $ara la =amilia ! la Educación SocialAitor Ika#tola / Aitor Ika#tolaAuzo-elkartea / A#ociación de %ecino#Cilla Salia / Cilla Salia3rebe#ka *antza Elkartea / 3rebe#ka *antza Elkartea'au e#kola - AE) / 'au e#kola - AE) 'lad!# del E#tal / 'lad!# del E#talArgia / ArgiaHaurrentzako zinema / ,ine Inantil

Arrano elkartea / Sociedad ArranoPorront.oen 5aiak / =ie#ta# de Porront.o#Porront.o 3.aranga / Porront.o 3.arangaAnt.eta Ai#ialdi Elkartea-Egiako Haur 3.okoa / Ant.eta Ai#ialdi Elkartea-Egiako Haur 3.okoaHirigintzako )oordinakundea / ,oordinadora de :rbani#mo'aztet.ea-'azte A#anblada / 'aztet.e-'azte A#anbladaSenideak / Senideak )ri#eilu-4agera Eu#kara 3aldea / )ri#eilu-4agera Eu#kara 3aldea3tan 3takun Ai#ialdi-'azte Elkartea / 3tan 3takun Ai#ialdi-'azte Elkartea2AI 2I )oordinadora )ulturala / 2AI 2I )oordinadora )ulturalaEgiaT - )ulturet.ea / ,entro ,ultural REgiaR )ulturet.e

"7



G'E HIS,&'I%'E( G(EE,% GE',%D%'I%D FI??% %?"&?E% - *%',I( S%(,&SD?I(ID%

Cilla Alcolea Pilarte amiliak eraiki zuen 1+G"an02uaitzik ez zuen muino baten erdian alt.a zuten=oruen $a#ealekurantz maldan beera edatzen zenmuinoan0 I$arraldetik egoaldetik eta meldebaldetik edadura andiko $adura zingirat#uak zeuden:rumea ibaiaren meandroek zearkatzen zituztenak0(oiolatik ibaia mendiaren ondo-ondotik zetorrenondarrenT garabiak egon ziren lekutik ondorenegoalderantz igarotzen zen 2orroaga egoitza geroraeraiki zuten muinoraino eta Anoetainguratuz 'a#=abrikaraino oraingo bokalerantz it#a#adar zabaleanit#a#oratzen zen arte0Iku#$egi zabal au Alde 2aarreraino eraikin bat ereaurrean ez zuela gerora ondoko et.e auek artuzuten )ri#tina-Enea et.ea Cilla Dundaiz Cilla3oledo gri#-koloreko arbelezko bi dorreoi zituena3abako-abrika I$arraldeko trenbidearen geltokiateila-abrika bere t.imini altuarekin eta abar019&0 urtearen inguruan (eandro Dart<n Santo#ziruauak Cilla Alcolea ero#i zion 3orrubiako)ondearen amiliari0 rdurako iku#$egia nabarmen

aldatu zen0 I$arralderantz Egia alda$an et.eak eraikitzen a#iak zirenO mendebalderantz )ri#tina-Enea $arkeko zuaitzak azi ziren eta adanik ez zenAmara iku#tenO egoalderantz 3renbidearenez$ondak aranaren $adura mozten zuen leenengo

burdinazko zubiraino eta ekialderantz Cilla 3oledo05auregi t.iki au Sanatorio UuirBrgico del doctor Dart<n Santo#T biurtu zuen obrak kan$oaldeaerre#$etatu zuen0 Eraikinak lau oin eta 1G gela zituenziruau bakar batentzat eta garai artakomedikuntzako aurrera$en guztiak zituen0 )linika

196ko urtarrilaren "Lan inauguratu zuten0

19GLan klinikaren leenengo zabalkuntza-lanariekin zitzaion0 4e#te kiroano batez ornitu zuten "7

?G%'ES . %"&(,E"I*IE(,&S )E(ES,'% HIS,&'I%

FI??% %?D&?E% - "?I(I"% *%',I(S%(,&S

E#kubian #akonean Cilla Alkolea :rumearen be#te aldetik iku#ita0 1+G"0

Al ondo a la dereca Cilla Alkolea %i#ta de#de la otra orilla del :rumea 1+G"

Cilla Alcolea ue ediicada en el a>o 1+G" $or laamilia Pilarte en el centro de una colina $elada #inárbole# ;ue #e e.tend<a en #ua%e $endiente acia elPa#eo de lo# =uero#0 Por norte #ur ! oe#te ab<auna# e.ten#a# mari#ma# $antano#a# cruzada# $or lo#meandro# del r<o :rumea0 *e#de (oiola el r<o %en<a

$egado al monte donde e#tu%ieron la# grBa# de Rla#arena#R luego cruzaba acia el #ur a#ta la colinadonde de#$u@# #e #ituó la e#idencia 2orroaga !

bordeando Anoeta a#ta la =ábrica de 'a# !endo ade#embocar en am$lia r<a acia la actualde#embocadura0E#ta $anorámica de#$eada #in ningBn ediiciodelante a#ta el nBcleo de la Parte Ciea con eltiem$o ue ocu$ándo#e $or la %illa ,ri#tina-EneaCilla Dundaiz Cilla 3oledo con #u# do# torreone# de

$izarra gri# la 3abacalera E#tación del =errocarrildel Jorte la 3eer<a con #u alta cimenea etc0Hacia 19& el ciruano (eandro Dart<n Santo#com$ró Cilla Alcolea a la amilia del ,onde de

3orrubia0 Para entonce# la %i#ta ab<a cambiadocon#iderablemente0 Al norte en la cue#ta de Egia #ee#taban con#tru!endo ca#a# al oe#te ab<an crecidolo# árbole# del $ar;ue ,ri#tina-Enea ! !a no #e %e<aAmara al #ur el talud del =errocarril cortaba lamari#ma del %alle a#ta el $rimer $uente de ierro !al e#te e#taba Cilla 3oledo0(a obra ;ue con%irtió el $alacete en RSanatorioUuirBrgico del doctor Dart<n Santo#R re#$etó ele.terior ! con#taba de cuatro $i#o# ! 1" abitacione#

$ara un #olo ciruano con todo# lo# adelanto#m@dico# de la @$oca0 (a cl<nica ue inaugurada el "Lde enero de 1960En 19GL #e realiza la $rimera am$liación de la

"+



gela gaitu zituzten eta gela bakoitzean bi gai.o#artzen a#i ziren0 :rteak aurrera oan aalaklinikakzabaltzen eta eguneratzen arraitu zuten(eandro #emearen zuzendaritza$ean0 4e#te #emea(ui# $#ikiatra amatua zen baita 3iem$o deSilencioT nobelaren egilea ere0'erora klinika be#te batzuen e#ku geratu zen etaorain 1L" oe lau kiroano zaintza intent#iboa eta

be#te ainbat zerbitzu e#kaintzen ditu Uuiron )linikaizenez0

cl<nica #e dota de un #egundo ;uiróano #e abilitan"7 abitacione# ! #e em$ieza a introducir a do#enermo# en cada abitación0 ,on lo# a>o# #e #iguióam$liando ! actualizando bao la dirección de #uio(eandro0 Su otro io (ui# ue el amo#o

$#i;uiatra ! e#critor de R3iem$o de SilencioR0,on el tiem$o la cl<nica $a#ó a otra# mano# ! !a #on1L" cama# cuatro ;uiróano# cuidado# inten#i%o#

etc0 aora con el nombre de ,l<nica Uuirón0

,'E(=I)E%'E( I(%G'%CI&%

Inaugurazio bazkaria0 / 4an;uete inaugura

191&-16

I$arraldeko trenbidearen geltokia (etourneur ingeniariaren lana 1+6Gko abuztuaren 1&ean

inauguratu zuten01++1ean leenengo berrikuntza-lanari ekin zitzaion04iarez rant#e#ari egindako e#kariz alboak zabalduzituzten bi $abilioi berri egin zituzten eta trenbideak e#taltzen dituen metalezko marke#ina in#talatu zuten0bra au 'u#ta%e Eiel-ek di#einatu zuen bereizena daraman Pari#ko dorrea alt.azuen ingeniariakalegia019L&ean obra geiago egin zituzten trenbideengainetik doan $a#abidea erlou bikain batezornitutako bo#t arkuak Daria )ri#tina zubi berria

eta Atot.ako zezen-$laza lotuko zituena0

I(%G'%"I&( )E? +E''&"%''I?

Inaugurazio ekintaldia0 / Acto inaugural0

*enbora artako ta.iak0 / (o# ta.i# de la @$oca0

(a e#tación del =errocarril del Jorte obra realizada $or el ingeniero (etourneur #e inauguró el 1& deAgo#to de 1+6G0En 1++1 #e $roduo la $rimera reorma a cargo deltambi@n ranc@# 4iarez con la am$liación de lo#laterale# creación de do# nue%o# $abellone# ! lain#talación de la mar;ue#ina metálica ;ue cubre la#%<a#0 E#ta obra ue di#e>ada $or 'u#ta%e Eiel elmi#mo ingeniero ;ue le%antó en Par<# la torre ;uelle%a #u nombre0En 19L& #e realizaron nue%a# obra# la $a#arela#obreele%ada ;ue con #u# cinco arco# ! un magn<icorelo $ondr<a en comunicación el $uente nue%ode

Dar<a ,ri#tina con la $laza de toro# de Atot.a0

"9



4aina trenbide au eraikitzeko lanak 1+&+koekainaren ""an a#i zituzten0 'oiz artan tailerrak it.i egin zituzten eta kan$ai-ot#a entzuten zennonai0 *ono#tiako kor$orazioa ekitaldira bertaratuzen eta aien aurretik iriko aizionatuen mu#ikadanborilero klarineteole eta mazolarien mu#ika

entzuten zen0 Ibaira ai#ten zen zabaldegi alda$at#urairit#i zirenean gabarretan ontziratu ziren eta :rumeaibaia zearkatu zuten0 Santa )atalina zubia bandereza$aindu zuten eta iriko eta inguruko errietako

biztanleak batzuk ontzietan be#te batzuk ibaiertzeetatik eta gainerakoak inguruko muinoetan

beeraait#iz bertaratu ziren mu#ikaren oiartzunari arraituz iku#$egi iku#garri ura iku#tera0Ekitaldi artan di#kurt#oak eta bedeinka$enak eginzituzten eta zaletuen mu#ikak irureun gaztek o#atutako abe#batza batek lagunduta ekitaldi

artarako imnoa o zuen0'abarrak alaita#un andiz itzuli ziren eta egun artanzear ekitaldi oizial de#berdinak e#kaini ziren0Arrat#aldeko #eietatik aurrera endea )on#tituzio

$lazara urbiltzen a#i zen eta bertan argiak $iztuzituzten0 Plazaren erdian $abilioi antzeko ooltza bat

arri zuten argi t.ikiez inguratuta eta banderat.oekina$ainduta0 2aletuen mu#ikak danborilarekint.andakatuz egun artarako #ortutako imnoa ozuen bein eta berriro eta dantza eta e#ta giroa izanzen nagu#i0

=e#ta 1+&+ko ekainaren ""ko gaueko amabietan bukatu zen zezen#uzkoarekin0

(ourde#ko bidean0 / ,amino de (ourde#0

19L9 Darokoko gudarako gudariak019L9 contingente# $ara la guerra de Darrueco#

Anteriormente el "" de 5unio de 1+&+ #e ab<aniniciado la# obra# $ara la con#trucción del=errocarril del Jorte0 A;uella ma>ana lo# tallere# #eab<an cerrado ! ab<a abido re$i;ue de cam$ana#0(a cor$oración dono#tiarra ab<a a#i#tido al acto#iendo $recedido# $or la mB#ica de aicionado#

tamboril clarinero# ! macero# de la ciudad0(legaron al glaci# e#$lanada en cue#ta ;ue baaba alr<o #e embarcaron en la# gabarra# ! cruzaron el r<o:rumea0 El $uente de Santa ,atalina e#tabaengalanado con di%er#a# bandera# ! lo# abitante#de la ciudad ! de #u# $ueblo# cercano# uno#embarcado# otro# $or la# orilla# ! lo# demá#

baando $or la# colina# inmediata# %en<an acom$letar el cuadro má# %i#to#o ;ue lo# eco# de lamB#ica lo# ac<an má# intere#ante0En el acto ubo di#cur#o# ! bendicione# ! la mB#ica

de aicionado# con un coro de tre#ciento# ó%ene#entonaron el imno $re$arado $ara el momento0El regre#o de la# gabarra# ue de gran animación !#iguió el d<a con di%er#o# acto# oiciale#0 *e#de la##iete de la tarde el $Bblico acud<a a la Plaza de,on#titución encendi@ndo#e la iluminación0 En elcentro de la $laza ab<a un tablado iluminado con%a#ito# en orma de $abellone# con banderola#0 (amB#ica de aicionado# alternando con el tamborilentonó re$etida# %ece# el imno com$ue#to $ara taloca#ión ! ubo baile ! alegr<a0

(a ie#ta terminó a la# doce de la noce de e#e "" de5unio de 1+&+ con el toro de uego0

19"L

Dendeaurreneko trenaT0 196G03ren del centenarioT0 196G0

L



4i zezen$lazak iku#ten dira / Se a$recian la# do# $laza# de toro#0

%,&,%D& CECE(-!?%C%

Atot.ako zezen-$laza / Plaza de toro# de Ato.a0

1+690 urtearen inguruan eraiki zuen Cerde aunak eta#ute batek #unt#itu zuen garai artan izan zen gerrazibilean0Hala eta guztiz ere 1+76ean 5o#@ de Aranaen$re#arioak zurezko be#te bat eraiki zuen Legunetan Atot.ako orube beraren gainean0 :rteak igaro aala etengabeko berrikuntza-lanak eginzituzten obra o#atu arte0 rain Atot.ako dorreareneta 3abako-abrikaren artean dagoen $lazan zegoen

kokatuta leen01+79ko abuztuaren "Gan (agartiok eta ,urritok #eizezen toreatu zituzten 3uterako Jazario ,arri;uiriganadutegikoak0 Itzaletan barrerak 7 $ta0 baliozuenkontrabarrerak G eta tendiduak "&0 Eguzkitan

berriz barrerak G $ta0 balio zuen kontrabarrerak "&Leta tendiduak ""&01++L eta 1++" urte bitartean $laza artatik toreatzaile rant#e# amatuenak eta burtzikar $ortuge#onenak $a#a ziren0 Plaza onetan iku#i aal izanziren argi elektrikoaz gauez egiten ziren leenengo

zezenketak0 Eta ala 1++6ko abuztuaren 1n zezenketa bategin zen gauez0

!?%C% )E ,&'&S )E %,&,%

1++6ko (a (idiaT grabatuko .eeta#una0

=ue con#truida acia 1+69 $or el Sr0 Cerde !de#truida $or un incendio en la guerra ci%il ;ue uboen a;uel tiem$o0Sin embargo en 1+76 el em$re#ario 5o#@ de Aranale%antó otra de madera en L d<a# #obre el mi#mo#olar de Atot.a0 En el tran#cur#o de lo# a>o# #eueron aciendo continua# reorma# ;uecom$letaron la# obra#0 E#taba #ituada en la actual

$laza ;ue e#tá entre la 3orre de Atot.a ! la3abacalera0El "G de Ago#to de 1+79 torearon (agartio !,urrito #ei# re#e# de la ganader<a de Jazario,arri;uiri de 3udela0 (a barrera de #ombra co#taba7 $ta#0 la contrabarrera G ! el tendido "&0 En #olla barrera G $ta#0 la contrabarrera "&L ! el tendido""&0Por dica $laza en lo# a>o# 1++L a 1++" de#ilaronlo# má# amo#o# lidiadore# rance#e# ! lo# meore#reoneadore# $ortugue#e#0 (a# $rimera# corrida# ;ue#e realizaron de noce con luz el@ctrica ueron ene#ta $laza0 ? a#< el 1 de ago#to del a>o 1++6 #e

celebró una corrida $or la noce ! el $rograma demano lo anunciaba de e#ta orma R3oro# de noce0

1



E#ku-$rogramak onela iragarri zuen 2ezenak gauez0 'auez izango den zezenketa bikaina

$re#tatzen ari dira eta orretarako bearrezko lanak egiten ari dira eguzki-argiaren antzeko argita#unalortzekoT0 Eta izan ere arku boltaikozkobederatzii#ladagailuek ondarraren gainean $roiektatu zutenargia toreatzaile zaldi eta zezen #uarren itzalak

nabarmenduz0 Iku#kizunak berandu arte iraun zueneta zezen-zaleek irteetan ^(a# doce ! #erenoZ oiuezaguna entzun aal izan zuten0 Ai$atzekoa da 5o#@Arana en$re#arioak udal leotzetan bukatu zuelaiku#le batzuek egindako #alaketa baten aurreaniku#kizuna gauez izanik eguzkiko eta itzaleko#arrerak #altzen zirela konturatu eta gero0Dendearen a#ieran Arana leendakariaren aurkakoiritzi ugari #orrarazi zen beti toreatzaile berak kontratatzen zituela le$oratuz eta endearengaiotzondoaren eraginez en$re#a berri bat eratu zen

ain zuzen ere 19Lan 3.oreko zezen-$laza eraikizuena0 2enbait denboralditan bi $lazak egon zirenzabalik Atot.akoa laga eta eraut#i zuten arte0Atot.akoa bota zutenean bertako materialak Egiaauzoko leenengo et.eak eraikitzeko erabili zituztenEgia kaleko G 6 1" 1G eta 160 zenbakiak alegia0Izan ere 1G0 zenbakiko auzotar batek bere #ukaldeakon$ontzean eta $areta arra#katzean e#erlekuareneta tendiduaren zenbakia agertzen zireneko ga$irioato$atu zuen0 'erora $lazaren orubeetan Dugicaabrika eraiki zuten04eraz gure auzoan orrela.e bukatu zenzezenketaren iku#kizuna une onetan iritarrenartean eztabaidagai dena0

Se $re$ara una brillante corrida de toro# $or lanoce a cu!o eecto #e e#tán aciendo lo#

$re$arati%o# nece#ario# $ara con#eguir una claridade;ui%alente a la ;ue $roduce el #ol0R0 ? en eectolo# nue%e relectore# de arco %oltaico $ro!ectaban#u luz #obre la arena de#tacándo#e la# #ombra# delo# torero# caballo#! re#e# bra%a#0 El e#$ectáculo

duró a#ta alta# ora# de la noce ! lo# aicionado#al #alir $udieron o<r el grito amiliar de ^(a# doce !#erenoZ0 Por cierto ;ue el em$re#ario 5o#@ Aranaterminó en lo# calabozo# munici$ale# ante ladenuncia de alguno# e#$ectadore# ;ue #iendo ele#$ectáculo de noce ab<an ob#er%ado #e $on<an ala %enta entrada# de #ol ! #ombra0A $rinci$io# de #iglo #e alzó una corriente deo$inión en contra del $re#idente Aranare$rocándole ;ue contrataba #iem$re a lo# mi#mo#torero# ! ruto de a;uel re#entimiento $o$ular ue la

con#titución de una nue%a em$re#a ;ue con#tru!ó la $laza de toro# del ,ore en 19L0 *urante %aria#tem$orada# e#tu%ieron uncionando la# do# $laza#a#ta el ce#e ! derribo de la de Atot.a0Al demoler#e e#ta $laza #u# materiale# ueronem$leado# en la con#trucción de la# $rimera# ca#a#del barrio de Egia como #on lo# nBmero# G 6 1"1G ! 16 de la calle Egia0 Se da la circun#tancia de;ue un %ecino de la ca#a nBmero 1G al acer unare$aración de la cocina ! ra#car la $ared a$areció un#oli%o en el ;ue iguraba el nBmero del a#iento ! deltendido0 En lo# mi#mo# #olare# de e#ta $laza

$o#teriormente ue con#truida la ábrica de Dugica0*e e#ta manera #e acabó en nue#tro barrio e#ee#$ectáculo del toreo;ue en e#te momento e# temade contro%er#ia entre la ciudadan<a0

El Delli zezenketa iartzunen0 196G0El Delli corrida de becerro# en iartzun0 196G0

"



+'&(,&I *&)E'(&%

190 =rontoi modernoa Atot.an0 / 190 =rontón moderno en Atot.a0

1+77ko maiatzaren "1ean rontoi $ubliko batinauguratu zuten Atot.an0 4ertan luzerako etaerrebote modalitateko $artiduak antolatzen ziren0191Gan ia erabat ondatuta zegoenean

berreraikuntza-lanei ekin zietenean e#tali egin zuteneta ordutik aurrera ze#ta-$unta $artiduak antolatzenziren bertan0 Azkenik rontoia de#egin ondoren

bertako lurrak artileriako koartela izan ziren urtea#kotan zear019L&eko urtarrilaren 1ean rontoi andiago baten

$remiaren aurrean 5ai Alai =rontoi DodernoaTinauguratu zuten 10L6 iku#lerentzako lekua zuenaeta leengo :dal =rontoiaren $arean eraikiaaurreneko rontoi e#taliaren $arean alegia0 Dodernoizena erant#i zioten 5ai Alaiko lurretan zegoenrontoitik bereizteko0(eenengo $artidua e#kuz okatu zuten 3akolo eta4alta#arrek 3.ikito de Azkoitia eta :rzela!ren

kontra0 Aurrena ai$atutakoek irabazi zutennorgeiagoka gogor baten ondoren019L7an $ala modalitateari ekin zitzaion eta bertakokant.atik o#$e andiko $ilotariak $a#a ziren e#ate

baterako Aranburu :#urbilgo 'ordo iartzungo,a#tro Errenteriako 'amborena eta abar0ndoren erremonte modalitateari ekin zitzaion etaarraka#ta andia izan zuenez modalitate au betikogeratu zen karteletan aurrerantzean0 Izan ereErremontearen :nibert#itatea deitu oi ziotenrontoiari0 4ertatik $ilotari bikainak $a#a ziren

be#teren arteanPortal 3akolo Primiti%o'amborena Dardura ekondo Errezabal4a#tarrika 3.ikito de Elgoibar ArzamendiIrigo!en Cega 4orlegi :zin eta abar04aina 19ko mart.oaren &ean rontoi areni#toriak bere amaiera ezagutu zuen #ute bateraikinaren goialdetik #ortu zenean ain zuzen ereEt.abe IC eta :rzela! Arano II eta III0aren kontra

okatzen ari zirenean0 Ezbear artan iku#le a#kok zutabeetatik ait#i bear izan zuten beealdera etaorren guztiaren emaitzaz 1G zauritu izan ziren0rube ori garae bat eraikitzeko erabili zuten etaDoderno izena eman zioten #unt#ituta geratu zenrontoiaren oroigarri gi#a0

+'&(,&( *&)E'(&

19ko #utea / Incendio de 19

El "1 de Da!o de 1+77 #e inauguró un rontón $Bblico en Atot.a en el ;ue #e organizaron $artido# $ara largo ! rebote0 En 191G cuando e#taba $rácticamente abandonado ue recon#truido cubierto

! dedicado a la ce#ta $unta0 (o# terreno# de e#tede#a$arecido rontón #ir%ieron de cuartel deartiller<a durante largo# a>o#0El 1 de Enero de 19L& ante la demanda de unrontón de ma!ore# $ro$orcione# #e inauguraba elR=rontón 5ai Alai DodernoR con ca$acidad $ara10L6 e#$ectadore# rente al %ieo =rontónDunici$al ;ue ue el $rimero cubierto0 A>adieron elnombre de Doderno $ara di#tinguirlo del e.i#tenteen terreno# de 5ai Alai0El $rimer $artido #e ugó a mano entre 3akolo !4alta#ar contra 3.ikito de Azkoitia ! :rzela!ganando lo# $rimero# de#$u@# de un $artido mu!com$etido0En el a>o 19L7 #e comenzó a ugar a $ala $a#ando

$or la canca $elotari# de la talla de Aranburu el'ordo de :#urbil ,a#tro de iartzun 'amborenade Errenteria etc0*e#$u@# #e inició la modalidad de remonte con [email protected] ;ue en adelante ;uedó ia e#ta modalidad enlo# cartele# ! le #ol<an llamar la :ni%er#idad del

emonte0 Pa#aron $elotari# tan de#tacado# comoPortal 3akolo Primiti%o 'amborena Darduraekondo Errezabal 4a#tarrika 3.ikito de ElgoibarArzamendi Irigo!en Cega 4orlegi :zin etc0Pero el & de Darzo de 19 acaba la i#toria de e#terontón cuando un incendio comenzó a de#arrollar#een la $arte alta del ediicio mientra# #e ugaba un

$artido entre Et.abe IC ! :rzela! contra lo#ermano# Arano II ! III ! obligó a muco#e#$ectadore# a de#lizar#e $or la# columna# a#ta la

$arte inerior0 (a de#gracia oca#ionó 1G erido#0

E#e #olar ue utilizado $ara la con#trucción de ungarae ;ue le $u#ieron el nombre de Doderno enrecuerdo del rontón de#a$arecido0



'%*&( *GI"%'E( +%='ID%

191G0

amón Dugica Ece%erriak #ortutako abrika orainAtot.ako *orrea dagoen lekuan zegoen0 19L"anerregi#tratu zuen egular ,olecti%a izenez "L0LLL

$ta0ko ondo #ozialarekin0 19L9an 0 Dugica ilondoren Heredero# de amón Dugica izena artuzuen arrez geroztik bere alarguna Eu#ebia (ecetaeta bo#t #eme-alabak $artaideak izanik0 19&1n1L0LLL0LLL $ta0ko ka$itala zuenean en$re#aElkarte Anonimoa biurtu zen0 19&ean Dadrileraaldatu zuen bere elbide #oziala03ailerrek eta egur-biltegiek argi elektrikoa zutenarku boltaikoa eta gorita#un-lan$arak alegia eta0LLL metro karratutik gorako azalera artzenzuten0 Egur-biltegi andiak zituen eta mota

guztietakoarotz-lanak egiten zituzten garrantziandiko lanak batzuk eta batik bat eraikuntzarako04i areto nagu#i zituen bata zerrategia zuralantzeko mekanikaz baliatuz untzionatzen zuenaeta be#tea e#kulanerako banku-#ail andi bat izanik ere makina bat baino geiago mart.an arritazituena0Areto aietan leenik &L zaldi zituen makina batzegoen *e Ja!er #i#temari dagokion #orgailutubular-aniztunak lurrinez ornitzen zuena baitamakina-erreminta auek ere amar metroko orga

zuen zinta-zerra eta be#te t.ikiago bat.eeta#unetarako lau aur$egiko marru#keta-makina eta aur$egi bateko be#te bat miiztatzekoO

bi moldura-makina zulatzeko be#te bi eta miiak ateratzeko be#te batO zerra zirkular bat metro

bateko luzera eta ogei zentimetroko diametroazuten .alak zituena be#te zerra t.iki bat etatrontzatzeko irugarren batO egurrarentzako tornu

bat eta burdinarentzako metalezko be#te batO zinta-zerrak zorrozteko be#te bat eta marru#keta-makinen ortzak zorrozteko be#te bat03ailer auetan eun bat langilek lan egiten zutenarotzek eta $eoiek alegia zerrategiko be#te bo#tlangilerekin batera0

+%='I"% )E '%*&( *GI"%

19"6

=ábrica undada $or amón Dugica Ece%erria#ituada donde la actual 3orre de Atot.a0 Se regi#tróen 19L" como egular ,olecti%a con un ondo

#ocial de "L0LLL $ta#0 En 19L9 tra# el allecimientode 0 Dugica $a#ar<a a denominar#e Heredero# deamón Dugica $artici$ando en ella #u %iudaEu#ebia (eceta ! #u# cinco io#0 En 19&1 cuando#u ca$ital a#cend<a a 1L0LLL0LLL de $ta# la em$re#a#e tran#ormó en Sociedad Anónima tra#ladando #udomicilio #ocial a Dadrid en 19&0(o# tallere# ! almacene# de madera# iluminado#con luz el@ctrica !a de arco %oltaico !a de lám$ara#in-cande#cente# ocu$aban una #u$ericie de má# de0LLL metro# cuadrado#0 3en<a grande#almacene# de

madera ! ac<a toda cla#e de trabao# de car$inter<a#obre todo en lo reerente a con#trucción abiendorealizado obra# mu! im$ortante#03en<a do# #ala# $rinci$ale# una de#tinada a #errer<aen donde #e utilizaba la mecánica en el trabao de lamadera ! otra en la ;ue a$arte de aber una gran#erie de banco# $ara el trabao de manouncionaban %aria# má;uina# Btile#0En e#ta# #ala# ab<a en $rimer lugar un gran motor de &L caballo# al ;ue $ro$orcionaba el %a$or ungenerador multitubular del #i#tema *e Ja!er ! la#

#iguiente# má;uina# Btile# una #ierra cinta con carrode diez metro# ! otra menor $ara detalle# do#ce$illadora# de cuatro cara# ! otra de una cara $aramaciembra#O do# má;uina# de moldura# otra# do#de aguerear ! una de e#$igarO una #ierra circular conoa# a#ta un metro ! %einte cent<metro# dediámetro otra #ierra $e;ue>a ! una tercera detronzarO un torno $ara madera ! otro metálicode#tinado $ara ierroO otra $ara ailar #ierra# decinta ! otra $ara ailar la# cucilla# de ce$illadora#0En e#to# tallere# trabaaron uno# cien obrero# entrecar$intero# ! $eone# ! otro# cinco o$erario# en untaller de errer<a0

G



!&??&E HI?E''I%

1+7Leko amarkadaren amaieran San Dartin San4artolome eta Antiguako San Seba#tian ilerriak naikoa ez zirela eta erdialdean egoteareneragoz$enak antzematen a#iak zirenez oraingoPolloe ilerria eraikitzea erabaki zuten01+79 eta 1++7 urte bitartean leengonekro$olietako gor$uak ilerri berrira eramanzituzten eta 1++7ko abuztuaren 1"an 4ario eta'oicoa arkitektoek $roiektatu zuten obra auinauguratu zuten0Polloe izena lur auetan zegoen eta 1+7+an beera

bota zuten ba#erritik dator0Egiako goialdean dago 'abriel Are#ti

$a#ealekuaren eta Sibilia kalearen artean eta#arrera nagu#ia Ametzaga>a kalearen amaierandago0Eorzketen inguruko oiturak nabarmen aldatudira0 Dende onen erdialdera iru en$re#a zeudeniletetarako gurdiak eta zaldiak alokatzenzituztenak 3orregara! 'oenaga eta Arana0)ategoria de#berdinetako eorzketak zeuden etaorren arabera biedo lau zaldi erabiltzen ziren0)arrozak zaldiak eta zaldiei a$aingarri gi#a artzenzizkieten motot#ak beltzak izaten ziren eta e#tilo

%iktoriarrez antzitako gurdi-gidariek eramatenzituzten0 Hildakoa *ono#tia erdialdekoa zeneanezagunak eta lagunak oinez oaten ziren amilieilagunduz0 Hilkut.a zeraman gurdiaren atzetik

oaten ziren Daria )ri#tina zubira urbiltzen zirenarte eta bertan elkarri agurtzen ziotenamiliartekoak alde batean arriz eta gainerakoak

banan-banan aien aurretik $a#az e#kua e#tutuz etadolumina adieraziz0 Egian agurtzeko lekuak =rantzi#kotarren elizaren $arean eta )armengoAndre Dariaren alda$aren a#ieran izaten ziren0

"E*E(,E'I& )E !&??&E

Hilerriko bidean0 191 / ,onducción Bnebre0 1910

A inale# de la d@cada de lo# a>o# 1+7L $ercibiendola in#uiciencia ! lo mole#to ;ue re#ultaba la!ac@ntrica #ituación de lo# cementerio# de SanDart<n San 4artolom@ ! de San Seba#tián del

Antiguo #e decidió la nue%a con#trucción del actualcementerio de Polloe0Entre lo# a>o# 1+79 ! 1++7 #e tra#ladaron al nue%ocementerio lo# re#to# de la# antigua# necró$oli# ! el1" de Ago#to de 1++7 ue inaugurada e#ta obra ;ueab<a #ido $ro!ectada $or lo# ar;uitecto# 4ario !'oicoa0El nombre de Polloe #e debe al antiguo ca#er<o ;ue#e encontraba en e#to# terreno# ! ;ue ab<a #idoderruido en 1+7+0E#tá #ituado en el alto de Egia entre el $a#eo de'abriel Are#ti ! la calle Sibilia ! #u entrada

$rinci$al e#tá al inal de la a%enida de Ametzaga>a0(a# co#tumbre# de lo# entierro# an ido %ariando#u#tancialmente0 A mediado# de e#te #iglo ab<a tre#em$re#a# ;ue al;uilaban lo# carruae# ! lo# caballo#

$ara lo# unerale# 3orregara! 'oenaga !Arana0Hab<a entierro# de di#tinta# categor<a# en lo# ;ue #eutilizaban do# o cuatro caballo#0 (a# carroza# lo#caballo# ! lo# $enaco# ;ue luc<an lo# animale# ibande negro ! eran conducido# $or cocero# %e#tido# a

la u#anza %ictoriana0 ,uando el allecido era delcentro de *ono#tia lo# conocido# ! amigo# ibanandando acom$a>ando a lo# amiliare# ;ue #ecolocaban tra# la carroza de caballo# con el @retroa#ta cerca del $uente Daria ,ri#tina ! all< #ede#$ed<an $oni@ndo#e en un lado lo# amiliare# ! elre#to $a#aba de uno en uno $or donde ello#e#trecándole# la mano ! dándole# el $@#ame0 EnEgia lo# lugare# de de#$edida eran rente a la igle#iade =ranci#cano# ! al inicio de la #ubida a Cirgen del,armen0

&



,EI?%-+%='ID%

Pabiloiak0 3elleria 19610Pabellone#0 3eeria 1961

=ábrica de 3ea# ! (adrillo# Eguia S0A0 19Laninauguratu zuten eta oraingo Egia 3eeria San)ri#tobal eta )onkorrenea kaleen artean kokatuta

zegoen0GL metroko altuera zuen t.imini bat zeukanabrikak #ortutako kea u#teko eta gure auzoarenerreerentzia izan zen iraun zuen bitartean03eila lauak eta adreiluak abrikatzen zituzten0 3eilalaua abrikatzeko bear zuten buztinaSantiagomendi eta ialumetik A#tigarragaFlortzen zuten0 Adreiluak abrikatzeko bear zutenleengaia beren abetzakoak ziren )a$itan-Enea)onkorrenea eta )ulla#enea arrobietatik erauztenzuten0 ndoren errail batetik igarotzen zen

bagoneta batean garraiatzen zuten leengaiaerrotak elikatzeko0 Errota aiek gerora Eizmendi#agardotegia zegoen lekuan zeuden kokatuta eta

bertan birrintzen zuten buztina0Energia ikatzez elikatutako lurrin-makina batetik #ortzen zen0Ha#iera batean idi-gurdiak erabiltzen zituztengarraiabide gi#a0 'abino :rdan$illeta zen gurdiaien abea eta (ui# taegi abrikaren arduraduna04iak auzotar ezagunak ziren0 3eilak it#a#oz eregarraiatu oi zituzten 'aliziatik egiten zizkieten

e#kaera andiei erantzuteko0=abrikan GL bat langilek egiten zuen lan geienak A#tigarragakoak0 'aur egun gezurra badirudi eremendearen a#iera artan abrikako giroaeu#kalduna zen erabat019"an kri#ialdi andi baten ondoren abrika it.i

bear izan zuten0 4iltegian izakin geiegi geratuzitzaien eta biltegiratutako material ura bein#aldu ondoren berriro $iztu zituzten labeak196an bein betiko it.i zuten arte0 Azkenikabrika eta bertan zegoen guztia (ucilo =ernándezt.atarreroak ero#i zuen01961ean bota zuten abrika barrakoiak eta bertako

bulego guztiak0 3.iminia zutik geratu zen aztarna

+%='I"% )E ,EJ%S

Ikaztegia dendak eta auzotarrak 196"Cecino# la carboner<a ! tienda# 196"0

(a =abrica de 3ea# ! (adrillo# Eguia S0A0 ueinaugurada el a>o 19L ! e#taba ubicada entre la#calle# Egia 3eer<a San ,ri#tóbal ! )onkorreneaactuale#03en<a una cimenea de GL metro# de altura $arae%acuar lo# umo# $roducido# $or la ábrica la cualdurante #u e.i#tencia #e con%irtió en una reerenciade nue#tro barrio0(a abricación #e com$on<a de tea $lana ! ladrillo#0(a arcilla ;ue nece#itaban $ara abricar la tea $laza#e #umini#traba de Santiagomendi ! !alume

A#tigarragaF0 (a materia $rima ;ue nece#itaban$arala abricación de ladrillo# la e.tra<an de la# cantera# $ro$ia# de )a$itan-Enea )onkorrenea ! )ulla#enea! era tran#$ortada en una %agoneta $ro$ia ;ue #ede#lizaba $or un carril $ara alimentación de lo#molino# ;ue e#taban #ituado# en el lugar dondede#$u@# ue Sidrer<a Eizmendi en lo# cuale# #etrituraba la arcilla0(a energ<a la $roduc<an con una má;uina de %a$or alimentada con carbón0En un $rinci$io el tran#$orte #e realizaba $or medio

de carreta# de bue!e# $ro$iedad de 'abino:rdan$illeta ! el Encargado de la ábrica era (ui#taegi0 (o# do# eran conocido# %ecino# del barrio0

6



bakarra 196"an erait#i zuten0

Puntan dagoen gizona adreiluz adreilu a#izen botatzen 19610

El ombre ;ue e#tá en lo alto comenzó aderribarla ladrillo a ladrillo 19610

3ambi@n #e utilizaba el tran#$orte mar<timo $araen%iar grande# $edido# de tea a 'alicia03rabaaban uno# GL obrero# la ma!or<a %ecino# deA#tigarraga0 Aun;ue o! $arezca mentira elambiente de la ábrica en a;uel $rinci$io de #igloeratotalmente eu#kaldun0En 19" de#$u@# de una gran cri#i# #e cerró laábrica con un e.ce#o de e.i#tencia# en almac@n0

:na %ez %endido el material almacenado %ol%ieron aencender lo# orno#0 Pero en el a>o 196 uecerrada deiniti%amente #iendo com$rada con toda##u# $ertenencia# $or el catarrero (ucilo =ernández0En el a>o 1961 ue demolida la ábrica barracone# !toda# #u# de$endencia#0 (a cimenea ;ue era loBnico ;ue ;uedaba en $ie ue demolida en 196"0

Ikaztegia eta denda batzuk $arke aldetik 0,arboner<a ! %aria# tienda# de#de el $ar;ue0

*%'I% D'IS,I(% C=I% L '*E%I=%I%

1+90 urtean zurezko $a#abide bat eraiki zuten aldi baterako iriaren erdigunetik I$arraldeko tren-geltokiraino zezen-$lazaraino edo belodromoraino

!E(,E *%'I% "'IS,I(% L 'I&'*E%

El a>o 1+9 #e con#tru!ó una $a#arela $ro%i#ionalde madera ;ue $ermitiera el acce#o directo de#de elcentro de la ciudad a la E#tación del Jorte la $laza

7



zuzenean irit#i aal izateko019an zubi berriaren inaugurazioaren aurrekoegunean alegia zirkulazioa eten zuten zurezko

$a#abidetik ondoren erai#teko04ein betiko zubia 19L&eko urtarrilaren "Laninauguratu zuten San Seba#tian egunean ainzuzen0'onbida$enak onela zioen 3engo el onor de

in%itar a C000 al #olemne acto de la inauguración delPuente Daria ,ri#tina ;ue #e celebrará el d<a "L delcorriente a la# de la tarde ! al t@ ;ue acontinuación de la indicada ceremonia tendrá lugar en la ,a#a ,on#i#torial0 San Seba#tián 1& de Enerode 19L&0 El Alcalde Pre#idente del E.celent<#imoA!untamiento0 *e le%ita o uniorme0T

Aurrezki )ut.a Dunizi$alak artu zituen bere gainzubia eraikitzeko ko#tuak eun urterakokredituarekin eta intere#ik ordaindu gabe0 iberaeta 2a$ata aunak izan ziren $roiektuaren egileaketa Darcelo Sara#ola eta 5o#@ de 'oicoa ingeniariaeta udal arkitektoa urrenez urren0

2ubian lau obeli#ko monumental gailentzen zirenmuturretan0 beli#koak Pari#ko Aleandro III0arenzubian dauden orien ko$ia dira0 1+ metrokoaltuera dute eta e#kultura-multzoak dituztegoialdean0 2ubia ormigoi armatuz eraikita dagogarai artarako berrita#un bat izanik eta "Gmetroko argi "L metroko zabalera eta ++ metrokoluzera duten iru arku ditu0Inaugurazio eguna o#$akizun andiko eguna izanzen0 Arrat#aldeko iruretan a#i zen (a :niónTmu#ika-bandaren emanaldiarekin0 ndoreninanteri kon$ainiako mu#ika-bandek o zuten05arraian :dal mu#ika-banda #artu zen kor$orazio

$rent#a eta abarrekin Arrandegi kaletik etorriak zirelarik etaibilbide guztian zear balkoi guztiak a$ainduta zeudelarik0 Eguraldi t.arra izanez geroibilbide ura tren-zerbitzu berezi batean egiteaaurreiku#ita zegoen0Inguruko kaleetan ende ugari bildu zen0 Eta kan$aiot#ek elizako agintariak iri#ten ari zirela iragarrizuten0

'ero reoi *ono#tiarrak eta :dal Du#ikaAkademiako koroak 11L aurrek o#atuaSante#teban mai#uak aldi artarako $ro$io#ortutako imnoa abe#tu zuten0

de toro# o el %elódromo0El d<a 19 anterior a la inauguración del nue%o

$uente #e realizó la #u#$en#ión de la circulación $or el %ieo $uente de madera $ara #u de#trucción

$o#terior0El $uente deiniti%o ue inaugurado el "L de Enerode 19L& e#ti%idad de San Seba#tián0En la in%itación #e #e>alaba R3engo el onor de

in%itar a C000 al #olemne acto de la inauguración delPuente Daria ,ri#tina ;ue #e celebrará el d<a "L delcorriente a la# de la tarde ! al t@ ;ue acontinuaciónde la indicada ceremonia tendrá lugar en la ,a#a ,on#i#torial0 San Seba#tián 1& de Enerode 19L&0 El Alcalde Pre#idente del E.celent<#imoA!untamiento0 *e le%ita o uniorme0R

(a ,aa de Aorro#Dunici$al ab<a co#teadola con#trucción del $uentecon un cr@dito a cien a>o##in inter@#0 (o# #e>ore#ibera ! 2a$ata ab<an#ido lo# autore# del

$ro!ecto ! DarceloSara#ola ! 5o#@ de 'oicoaingeniero ! ar;uitectomunici$alre#$ecti%amente0En el $uente de#tacaban lo# cuatro obeli#co#monumentale# ubicado# en #u# e.tremo# co$ia delo# del $uente de Aleandro III de Par<# con 1+metro# de altura coronado# $or gru$o# e#cultórico#0=ue con#truido en ormigón armado ;ue con#titu<auna no%edad $ara la @$oca con tre# arco# de "Gmetro# de luz con "L metro# de anco ! ++ de largo0 (a inauguración ue moti%o de una grancelebración0 A la# tre# de la tarde comenzó con laactuaciónde la banda de mB#ica R(a :niónR0*e#$u@# tocaron la# banda# de mB#ica de do#

com$a><a# de inanter<a0 (uego entró la banda demB#ica del A!untamiento con toda la cor$oración $ren#a etc0 ;ue ab<a $artido de la calle Pe#cader<a! durante todo el recorrido e#taban lo# balcone#engalanado#0 En ca#o de mal tiem$o #e ab<a

$re%i#to acer el tra!ecto en un #er%icio e#$ecial detran%<a#0En la# calle# cercana# ab<a numero#o $Bblico0 ? unre$i;ue de cam$ana# anunciaba la llegada de la#autoridade# religio#a#0Dá# tarde el reón *ono#tiarra ! el coro de la

Academia Dunici$al de DB#ica ormado $or 11Lni>o# cantaron un imno com$ue#to $ara e#taoca#ión $or el mae#tro Sante#teban0A la# #ei# ! media de la tarde ca#i todo el %ecindario

+



Arrat#aldeko #eiak eta erdietan ia auzoko guztiak I$arraldeko tren-geltokiaren inguruetan bildutazeuden antolatu ziren #u artiizialak eta zezen#uzkoa iku#teko a#moz0 *ono#tian iru urtez egonziren erriko e#tak o#$atu gabe udalak #okamuturrak debekatu izanaren $rote#ta gi#a aiura iriburu andi bati baino geiago erri t.iki

bati zegokiolaT adierazi baitzuen udalak0 Hala

19L"ko urtarrilaren 1Gan gazte endeak kaleetakoarola eraku#leio zentro oizial eta egunkarienerredakzioei arrikatuz erakut#i zuen bere a#errea0Horregatik egun artan $olizia irten zen kalerai#tiluak i#ilaraztera0 2ezenaren ondoan eun batgauzain zebilen makilak $re#t zituztela eta metro

batzuetara be#te ainbat gauzain zebilen atzetikauzokoen $rote#ta bizia #orraraziz0 Eta ala amaituzen zubiaren inaugurazioaren eguna0

:rumea bideratu baino leen / Ante# del encauzamiento del :rumea0

rumea ibaia4- Ezkurra JaarroaF mendikatean aiotzen da eta aran e#tu eta #akon batetik beera 'oizuetaraino ai#ten da0A>arbeko urak a#otzen dituArtikutzatik aurrera maldan beera

bizkor ait#iz eta =agoaga eta Pikoagaguneak zearkatzen ditu Hernanirairit#i arte0 ndoren A#tigarragaDartutene eta (oiolatik arraitzen dueta Egia eta 'ro# banantzen dituAmaratik eta *ono#tiaren erdialdetik :rgull mendiaren eta 2urriolaondartzaren artean it#a#oratzeko0 4ere

#e ab<a congregado en la# inmediacione# de laE#tación del Jorte $ara $re#enciar lo# uego#artiiciale# ! el toro de uego $rogramado#0 *ono#tialle%aba tre# a>o# #in ie#ta# $o$ulare# como $rote#ta

$or la $roibición del a!untamiento de celebrar #okamuturra# $or e#timar ;ue e#te e#teo Rera má#

$ro$io de un $ueblo $e;ue>o ;ue de una granca$italR ! a#< a;uel 1G de Enero de 19L" ab<a

$rendido la indignación entre la gente o%en ;ueab<a mo#trado #u enado a$edreando arola#e#ca$arate# centro# oiciale# ! redaccione# de

$eriódico#0 Por e#o e#te d<a #e tomaron medida# $oliciale# $ara e%itar di#turbio#0 5unto al toro ibanuno# diez #ereno# con lo# ba#tone# $re$arado# ! auno# metro# caminaban otro# tanto# #ereno# lo ;ue

$ro%ocó la $rote#ta ruido#a del %ecindario0 ? a#< uecomo acabó e#te d<a de inauguración0

Erregeko arrera / ecibimiento eal0

'eltokitik merkantzia eramaten03ra#lado de g@nero de#de lo# muelle# de la e#tación0

'#o rumea4 Jace en el $uerto de EzkurraJa%arraF de#ciende $or un %alle e#treco ! ondoa#ta 'oizueta0 ecibe al A>arbe di#curriendo enrá$ida $endiente a $artir de Artikutza atra%ie#a lo#nBcleo# de =agoaga ! Pikoaga $ara llegar a Hernani0

2abaldurak egiteko :rumea de#bideratu bear izan zen0Para acer en#ance# ue nece#ario de#%iar el :rumea

9



arroa ""9 km"koa da luzeran dituen berrogei kilometrotan0

4ere ibilguan zear ondoko ibaiadar auen urak a#otzen ditu e#kuinaldetik A>arbe4eltza (izarrei A$arrain E#kaitz:#oko E$eleko Darindegi eta3aulako0 EzkerraldetikO PagoagaSagarreta laberri 4ezkite Sagatzain

3.onkueneku Portu (atzunbe 4uztineta Agerre0

Hala eta guztiz ere bokalearen oraingo i#onomiao#o be#telakoa da garai batean izanzuenarekin kon$aratuz0 (een bokaleao#o zabala zen :lia eta Igeldomendien artean zegoen :rgull erdianazaleratzen zen arkaitz bat be#terik ezzenean eta urak orain 'ro# dagoen zatigeiena eta Amara 4erri o#oa artzenzuen0

Erdi Aroan amatuak ziren ibaiertz auetanezarrita zeuden ontzioak 0 ntziolaaietan it#a#ontzi bikainak eraikitzenzituzten eta garai aietan onenetakoak omen ziren0 :rumeako portuak a#koerabiltzen ziren ontzioletarako baita

Jaarroa eta 'i$uzkoa arteko #algaientraikorako ere0

KIK0 mendearen bukaera aldera endea #arritanibili oi zen ibaiertzeetan zear $a#eatzen

Dartutene edo A#tigarragaraino0 1+96an bertakokroni#ta batek -,alei ,ale- onela de#kribatuzituen ibilaldi aiek Jo a! belleza ;ue $uedacom$arar#e a la# muca# ! %ariada# ;ue orecen la#ribera# del :rumea con #u# rondo#o# árbole#ormando magn<ico do#el ;ue da #ombra a #u#agua#O lo# blan;u<#imo# ca#er<o# ;ue bordean #u#orilla# releando en la# cri#talina# onda# #u#

$arede# ! teado# cual #i un de#;uiciamiento#Bbito ubiera trocado el orden natural de la#co#a#O todo e#to tiene aBn $ara el má# indierente

cierta $oe#<a ;ue encantaT0Eta onela arraitzen zuen acia el $uente deierro donde #e admira la naturaleza e#$l@ndida;ue $re#entan lo# $ar;ue# de ,ri#tina-enea !Alcolea con #u# tu$ido# bo#;ue# ! #u# #endero#;ue baan al r<o como grande# #er$iente# entre la%egetaciónT0 3ra# el $uente de (o!ola #e %e $or un lado el ca#er<o Atari-eder ! $or el otro la#altura# de Ametzaga>a con la ortaleza militar abandonadaT0

Pro#igue $or A#tigarraga Dartutene (oiola #e$araa Egia ! 'ro# de Amara ! centro de *ono#tia $arade#embocar entre el Donte :rgull ! la $la!a de la2urriola0 Su cuenca e# de ""9 )m"0 en #u# cuarenta)m0 de largura0En el tra#cur#o de #u itinerario recibe la# agua# delo# #iguiente# afuentes $or la derecaO A>arbe4eltza (izarrei A$arrain E#kaitz :#oko E$eleko

Darindegi ! 3aulako0 Por la iz;uierdaO PagoagaSagarreta laberri 4ezkite Sagatzain3.onkueneku Portu (atzumbe 4uztin ! Agerre0Sin embargo la i#onom<a actual de lade#embocadura e# mu! dierente a la ;ue uera enotro# tiem$o#0 Entonce# era mu! anca entre lo#monte# :l<a e Igeldo :rgull era #olo un i#lote ;ue#urg<a en elcentro ! la# agua# di#curr<an $or gran

$arte del actual 'ro# ! la totalidad de Amara nue%o0En la Edad Dedia ueron amo#o# lo# astierosin#talado# en #u# márgene# en lo# ;ue #econ#tru!eron im$ortante# na%<o# con#iderado# entrelo# meore# de la @$oca0 =ueron am$liamenteutilizado# lo# puertos del :rumea $ara a#tillero# !

$ara el tráico de mercanc<a# entre Ja%arra !'i$uzkoa0Hacia inale# del #iglo KIK eran recuente# lo#paseos fuBiaes a#ta Dartutene o A#tigarraga0 En1+96 un croni#ta local - ,alei ,ale - detallaba a#<uno de a;uello# $a#eo# RJo a! belleza ;ue $uedacom$arar#e a la# muca# ! %ariada# ;ue orecen la#

ribera# del :rumea con #u# rondo#o# árbole#ormando magn<ico do#el ;ue da #ombra a #u#agua#O lo# blan;u<#imo# ca#er<o# ;ue bordean #u#orilla# releando en la# cri#talina# onda# #u#

$arede# ! teado# cual #i un de#;uiciamiento #Bbitoubiera trocado el orden natural de la# co#a#O todoe#to tiene aBn $ara el má# indierente cierta $oe#<a;ue encantaR0? continuaba Racia el $uente de ierro donde #eadmira la naturaleza e#$l@ndida ;ue $re#entan lo#

$ar;ue# de ,ri#tina-enea ! Alcolea con #u# tu$ido#

bo#;ue# ! #u# #endero# ;ue baan al r<o comogrande# #er$iente# entre la %egetaciónR0 R3ra# el $uente de (o!ola #e %e $or un lado el ca#er<o Atari-eder ! $or el otro la# altura# de Ametzaga>a con laortaleza militar abandonadaR0En el :rumea en #u margen dereca a la altura deDundaiz #e encontraba el ca#er<o Errota-3.iki ;ueantiguamente -lo# $rimero# dato# no# remontan a17GL- di#$on<a de un molino ;ue #e %al<a delim$ul#o de la# agua# $ara mo%er la# $iedra# demoler el grano0 ,uando em$ezó a $erder

im$ortancia la moliner<a #e ue tran#ormando enca#er<o de labranza ! de#$u@# en #idrer<a $ara #er derribado en 19"6 con moti%o del encauzamiento

GL



:rumean e#kuinaldeko ertzean Dundaizinguruan Errota-,>iki ba#erria zegoen0 Antzina-leenengo datuak 17GLkoak dira- ba#erriak errota

bat zuen ibaiko uraren indarraz baliatzen zena aleaeotzen zuten arriakmugiarazteko0 Errotek goibeera ezagutzen a#i zutenean ba#erriak nekazaritzako zereginei ekin zien eta gerora#agardotegi biurtu zen

ibaia bideratu bear zutela eta 19"6an botazuten arte0

Errota onen arri batibaiaren orman dago

#artuta Dundaizkozubiaren ondoan

ba#erri artatik geratzenden aztarna bakarra

izanik0 Errota 3.ikiren arria ibaiaren orman0Pieza de Errota 3.iki en el muro del r<o

19"G eta 19"6 urte bitartean ibaia bideratzekolanak egin zituzten oraingo Amara zabalguneaeraikitzeko0'arai batean :rumea ibaian ai$atzea merezi dutenlanbide batzuk betetzen ziren ikuzleena etagabarrariena0Ikuzeak beren anzkera bereziekin arro$a #a#kiandi batzuk zeramatela oaten ziren ibaira0 :retan

belaunetaraino #artuta aurrena arro$ak biurritueta aboiez bein eta berriro igurzten zituzten etaurrena uretan eragiten zituzten0 Eta uretatik

binaka atereaz izarak gortinak eta maai-za$iak biurritzen zituzten0 'arai artan ez baitzenikuzgailurik0

:rumea Ibaian garbitzen0(a%ando en el :rumea0

Gabarrariek ondarra bildu oi zuten gabarraza$al batzuetan batez ere Santa )atalina eta)ur#aaleko zubien artean0 'abarra aiek erdi-ur$eratuta ibili oi ziren $oliki-$oliki uretan goraondarrez gainezka eramaten zituztenean eta

$ertika batzuen laguntzaz bultzatzen zituzten(oiolako zubitik gertu zegoen de$o#ituande#kargatzeko0

del r<o0 :na $iedra de e#te molino ;ue #e encuentraincru#tada en el muro del r<o unto al $uente deDundaiz no# recuerda la e.i#tencia de e#te ca#er<o0En el a>o 19"G ! 19"6 tu%o lugar la obra de #uencauzamiento ;ue $ermitió la e.i#tencia del actualEn#ance de Amara0En el r<o :rumea antiguamente #e dieron una #eriede labore# digna# de #er mencionada# la#

la%andera# ! lo# gabarrero#0(a# aBanderas ata%iada# con #u $eculiar indumentaria lle%aban #u# grande# cana#ta# de ro$aal r<o ! #umergida# a#ta media $ierna la# e#truaban! rerotaban con abón $rimero la# aclaraban $arade#$u@# al #alir de do# en do# retorcer la# #ábana#cortina# ! mantele#0 Entonce# no ab<a la%adora0

(o# gabarreros #ol<an recoger arena

$rinci$almente entre lo# $uente# de Santa ,atalina !)ur#aal - en una# gabarra# $lana# ;ue #ol<an ir medio undida# cuando la# lle%aban cargada#lentamente agua# arriba im$ul#ada# $or medio de

$@rtiga# $ara de#cargar en el de$ó#ito ;ue #eencontraba cerca del $uente de (oiola0

Se met<an en el agua con ro$a %iea ca#i a#ta la

cintura cargaban la $ala e iban llenando la gabarraen do# montone# iguale# a#ta com$letar una# 1&tonelada# en cada una0 El inicio de e#ta labor lomarcaba la marea baa $ara a$ro%ecar la ora de la

G1



Arro$a zaarrez antzita #artzen ziren uretara iagerriraino0 Pala kargatzen zuten eta gabarra bi $ilo

berdinetan betetzen a#ten ziren bakoitzean 1&tona inguru o#atu arte0 2eregin onen a#ierait#a#beerak markatzen zuen gabarra beteta zutelaurak gora egiten zuen ordua a$robet.atzeko0'abarrak zurezko ontziak ziren eta 1& eta "Lmetro bitarteko luzera eta "1L eta "&L metro

bitarteko zabalera zuten05o#@ amón Arruti azkeneko gabarrariariTegunkarian egin zioten elkarrizketa batean au.ezioen Hondarra ba#errietan mortairua egitekoerabiltzen zen karea eta ondarra naa#tuz baita

baratzerako ere lurrarekin naa#tu eta loditzekoeraikuntzarako aziendaren az$ietarako000eraikuntzarako erabiltzeari utzi zitzaion ordeaT0ndoren gabarra mekanizatua erabiltzen zutenkuboz o#atutako kate batez ornitua0 )uboek biraegiten zuten eta mugimendu bakoitzean ondarra

a#otzen zuten ibaiaren ondotik gero ondarragabarraren gainean uzteko01966an egin ziren azkeneko ondar-bilketak

%,&,%D& +,=&? CE?%I% L =E?&)'&*&%

'erora utbol-zelaiak artuko zuen lurretanaurretik beodromoa zegoen0 4elodromoa 1+++aninauguratu zuten eta 191"ra arte iraun zuen0

,omet 'er%ai# eta *ono#tiako 3.irrindularitzaElkartea irailean zear izan oi ziren leiaketenantolatzaileak eta animatzaileak izan ziren0(eiaketa aietako batzuk nazio-artekoak zirenOizan ere t.irrindulari rant#ez onenek $arte artuzuten ain biurgu ne goratuak zituzten Atot.ako

$i#ta aietan0

#ubida con la gabarra cargada0 (a gabarra era unaembarcación de madera ;ue med<a entre 1& ! "Lmetro# de e#lora ! "1L - "&L m0 de manga0:na entre%i#ta ;ue le icieron a 5o#@ amón ArrutiREl Bltimo gabarreroR en un $eriódico dec<a R(aarena #e utilizaba $ara acer mortero en lo# ca#er<o#con cal ! arena mezclado# tambi@n $ara uerta#

$ara re%ol%er con la tierra ! engro#arla $ara la

con#trucción $ara cama# del ganado000 la utilizadaen la con#trucción deó de intere#arR0Po#teriormente #e utilizó un ti$o de gabarramecanizada ;ue con#i#t<a en una cadena de cubo#;ue en #u mo%imiento giratorio iban recogiendoarena del ondo del r<o $ara de#$u@# de$o#itarlaencima de la gabarra0Hacia 1966 ue cuando realizaron la# Bltima#recogida# de arena0

"%*!& )E +,=&? )E %,&,%-FE?&)'&*&

En lo# terreno# ;ue $o#teriormente ocu$ar<a elcam$o de Btbol anteriormente #e ubicaba unBeódromo ;ue #e ab<a inaugurado el "7 de Ago#tode 1+++ ! duró a#ta 191"0,omet 'er%ai# ! el ,lub ,icli#ta de San Seba#tiánueron lo# organizadore# ! animadore# de a;uella#com$eticione# de carácter inclu#o internacional ;ue

#ol<an tener lugar en el me# de Setiembre0 (o# a#e#rance#e# del cicli#mo rodaron $or la $i#ta deAtot.a e#$ectacularmente $eraltada en la# cur%a# de#u# e.tremo#0 (a re%i#ta RJo%edade#R ac<a unare#e>a de la# com$eticione# celebrada# en e#ta $i#tael "G de Abril de 191L organizada# $or la ,omi#iónde =ie#ta# ! la Sociedad ,icli#ta de San Seba#tián0:na# carrera# amenizada# $or la banda de mB#icaIrut.ulo ;ue ab<an de#$ertado un gran inter@# $or com$etir en ella# lo# cam$eone# de 4izkaiaEt.e%erriaF ! 'i$uzkoa CerdeF0

El cicli#mo como e#$ectáculo en la# tarde# de e#te%elódromo terminó acia 191" dando $a#o a lo#

$artido# de Btbol0 Po#teriormente en 19&& #e in#talóotro %elódromo $ortátil durante el %erano en e#telugar0

Jazioarteko )ro##a 19"&0 Irteera Atot.an0,ro## Internacional 19"&0 Salida en Atot.a0

G"



Atot.ako 4elodromoa / Celodromo de Atot.a0

Jo%edade#T aldizkariak ai$amen bat egin zuen191Leko a$irilaren "Gan $i#ta aietan o#$atu zirenleiaketei buruz0 *ono#tiako 5aien 4atzordeak eta3.irrindularitza Elkarteak antolatutako leiaketaaiek Irut.ulo mu#ika-bandak animatu zituen etaintere# andia $iztu zuten 4izkaiko Et.e%erriaF eta'i$uzkoako CerdeF t.a$eldunek $arte artu

zutelako04elodromoan arrat#aldez antolatu oi zirent.irrindularitzako iku#kizun aiek 191"0 urteareninguruan bukatu ziren utbol-$artiduei bideemateko0 ndoren 19&&ean be#te belodromoeramangarri bat in#talatu zuten udaldirako0)okaleku ura bertako belarra utbol-zelai biurtuaurretik t.irrindularitza ez ezik be#te kirol batzuk egiteko ere erabili zen e#ate baterako atleti#moarugb!a erri kirola eta olklorea inguru aietanrontoiak ere bazeudela aaztu gabe0

9G90

+utbo-zeaia 191ko urriaren Gan inauguratu

zuten 5o#@ 4erraondoren omenez eal Sociedadeneta Atletic de 4ilbaoren artean antolatutako $artidu batekin0 Ekitaldi artan 4ilboko Abe#batzak etareoi *ono#tiarrak abe#tu zuten Arbó# mai#uarenzuzendaritza$ean0(eenengo gola PiciciT bilbotarrak #artu zuen0Errealak Dugica abrikatik gertuen zegoen ateadeendatuz okatu zuen0 Handik gut.ira Sucard-en lan egiten zuen Sidle! okalari #uitzarrak leenengo gola #artu zuen talde dono#tiarrarentzat03alde zuri-urdinaren bigarren gola Dinondo

okalariak #artu zuen eta azkenean irunako berdinketa izan zen emaitza0

E#ta mi#ma ubicación ante# de ;ue #u ierba #econ%irtie#e en recinto utbol<#tico ab<a #idoutilizado $ara realizar di%er#o# de$orte# a$arte delcicli#mo como #on atleti#mo rugb! uego#

$o$ulare# olklore #in ol%idar ;ue $or e#a $artetambi@n ubo rontone#0

ugb! 190

El campo de ftbo #e inauguró el G de octubre de191 en $artido de omenae a 5o#@ 4erraondoentre la eal Sociedad ! el Atletic de 4ilbao0 El actoe#tu%o animado $or la actuación de la ,oral4ilbaina ! el reón *ono#tiarra con la r;ue#ta*ono#tiarra dirigido# $or el mae#tro Arbó#0El $rimer gol lo metió el bilbaino RPiciciR0 (aeal ugaba deendiendo la $orter<a má# cercana a laábrica de Dugica0 Poco má# tarde Sidle! un #uizo;ue trabaaba en Sucard marcó el $rimer gol $arael e;ui$o dono#tiarra0 El #egundo gol de lo#

blan;uiazule# ue obra de Dinondo ! el inal ue deem$ate a tre# tanto#0

(o# terreno# e#taban cedido# en al;uiler $or elA!untamiento0 A tra%@# de lo# a>o# #e ueronaciendo obra# ! adecuando grada# $ara una ma!or cabida de e#$ectadore#0En #u# $rimero# tiem$o# inclu#o ab<a árbole# entrela# grada# de la $arte del $a#eo de Atot.a0 En laBltima $arte de #u e.i#tencia ubo cierta deadez $or

$arte del club dono#tiarra en el mantenimiento delmi#mo ! la $intura brillaba $or #u au#encia0

*antzari-alardea 19&0701an / Alarde de dantzari#

(a i#toria del cam$o de Btbol %a a$areada a la del $rimer e;ui$o de *ono#tia0 (o# antecedente# de e#teclub em$ezar<an en el $rimer e;ui$o ;ue a$arece en

G



19&0

4ertako lurrak :dalak alokairuan utzitakoak ziren0:rteak igaro aala obrak egin ziren eta armailak geitu zituzten iku#le geiago #artu aal izateko0Ha#iera batean zuaitzak ere bazeuden Atot.a

$a#ealekuaren aldeko armailen artean0 =utbol-zelaiaren azkeneko urteetan klub dono#tiarrarenaldetik nolabaiteko arduragabekeria antzematenzen mantenimenduari dagokionez ormetan

$intura alta nabarmena zen0=utbol-zelaiaren i#toria *ono#tiako aurreneko

taldearenaren $aretik oan da0 )lub onenaurrekariak 19Lan *ono#tian agertu zenleenengo taldean ditugu0 :rte artatik 19L90urtera bitartean izen de#berdinak izan zituen019L9an Sociedad de =oot-ball de San Seba#tiándeitzen zen0 191Leko ot#ailean Alon#o KIII0aerregearen oizio baten bidez ealT titulua lortuzuenean eal Sociedad de =Btbol izena artu zuen0Erre$ublika garaian 191n *ono#tia =oot-ball,lub izena zuenO ondoren 1960 urtean orain duenizena berriro artu zuen arte02elai onetan iku#le dono#tiarrek mementuunkigarriak bizi izan dituzte eta taldeak izandituen beeraldien eta goraldien lekuko izan dira0Izan ere 19G" eta 19G9 urte bitartean kategoriazaldatu zen #ei urtetan eta merezitakoa zuengoranzko taldeaT izena bereganatu zuen04atzuetan talde andiak etortzen zirenean zelaia

bear zena baino geiago ureztatzen zuten erabatlokaztuta utzi arte okalarien mailan antzematenzen de#berdinta#una adorearen $oderioz

kon$ent#atu aal izateko0 4aina lor$en andiak ereizan ziren eu#kal okalariek $arte artu zutenekoe#tatu mailako ligetan geienak gi$uzkoarrak izanik0 Egun aaztezina endearen bozkarioaeragin zuena Iribar eta )ortaberria ikurri>a e#kuanzutela Errealeko eta Atleticeko taldeen aurreanzelaira irten zirenean izan zen ikurri>a oraindik legez kan$okoa zenean0

*ono#tia en 19L ;ue entre e#te a>o ! 19L9 #e ledenomina con di#tinto# nombre#0 ?a en 19L9 #econ#titu!e la Sociedad de =oot-ball de SanSeba#tián0 En =ebrero de 191L obtiene el t<tulo ealmediante un oicio del re! Alon#o KIIIcon%irti@ndo#e en eal Sociedad de =Btbol0 Entiem$o# de la e$Bblica en 191 $a#ó adenominar#e *ono#tia =oot-ball ,lub $ara de#$u@#

de 196 %ol%er a ad;uirir #u nombre actual0 En e#te cam$o lo# e#$ectadore# dono#tiarra# an%i%ido momento# emocionante# en #u# de#cen#o# !a#cen#o# !a ;ue entre lo# a>o# 19G" ! 19G9 cambióde categor<a en #ei# a>o# ! #e ganó merecidamenteel nombre de Re;ui$o a#cen#orR0 A %ece# cuando%en<an lo# grande# e;ui$o# #e #ol<a regar el cam$oen e.ce#o con%irti@ndolo en un aut@ntico barrizal

$ara ;ue a ba#e de corae #e $udiera com$en#ar ladierencia e%idente de categor<a de lo# ugadore#0Pero tambi@n llegaron #u# brillante# logro# delcam$eonato de la liga e#tatal con ugadore# %a#co#en #u ma!or<a de la cantera gui$uzcoana0 :na

ornada inol%idable ue cuando Iribar ! )ortaberria#alieron al cam$o $ortando la ikurri>a cuandotoda%<a era ilegal delante de lo# e;ui$o# de la eal! el Atletic ante el entu#ia#mo del $Bblico0

Iribar eta )ortabarria ikurri>arekin 7601"0&eanIribar ! )ortabarria con la ikurri>a &01"0760

El "" de 5unio de 199 #e celebra el Agur Atot.acon un $artido de de#$edida entre la eal ! una#elección %a#ca ;ue terminó con el re#ultado deem$ate a cero0 E#e d<a actuó la 3amborrada del ,0

*0 Ana#ta#io ! el reón *ono#tiarra cantó el RAgur 5aunakR de de#$edida del cam$o0 El Bltimo gol de laeal lo marcó #imbólicamente ! en #olitario con elcam$o a o#cura# ! con un #olo oco ;ue iluminaba#u ugada el ca%al de cinco a>o# 5a%i Sagarzazuio del malogrado ugador blan;uiazul 5a%ier Sagarzazu0Se $rocede al cierre del cam$o ! #e inaugura el deAnoeta ! con ello $or un lado #e $ierde el ambiente;ue rodeaba a e#te e#$ectáculo la# tarde# de lo#domingo# ! $or otro #e e%itan la# mole#tia# ;ue tra<a

el de#bordamiento del a$arcamiento e.ce#i%o decoce# en una zona ;ue no e#taba $re$arada $araello0

GG



Egiako 5uanin Errealarekin0 / 5uanin de Egia con la eal0

199ko ekainaren ""an Agur Atot.a o#$atu zutenealaren eta eu#kal #elekzio baten arteko $artiduae#kainiz0 Partiduaren emaitza zeronako berdinketaizan zen0 Egun artan ,0 *0 Ana#ta#io elkartekodanborradak o zuen eta reoi *ono#tiarrak Agur 5aunakT abe#tu zuen zelaiari betiko agur e#ateko0ealaren azkeneko gola bo#t urteko mutiko batek #artu zuen #inbolikoki0 Dutiko ura talde zuri-

urdineko ildako 5a%ier Sagarzazu okalariaren#emea zen eta ilun$ean utzitako zelaian bere okaldia argitzen zuen oko bakar bat $iztuta #artuzuen gola0Atot.ako utbol-zelaia it.i ondoren Anoetakoainauguratu zuten0 4eraz batetik igandearrat#aldeetan $artiduak okatzen zirenean inguruanizaten zen giroa galdu zen eta be#tetik inguruanautomobil geiegi a$arkatzeak eragin oi zituentrabak de#agertu ziren alde au ez baitzegoenorretarako $re#tatuta0

G&



,%=%D&-+%='ID%

3abakoa ez zen Euro$an ezagutzen KC0 mendearen bukaeran Amerikaren aurkikuntza gertatu zen arte04aina ez omen zen kont#umitzen KCII0 mendearena#ierara arte Se%illan Euro$ako leenengotabako-$rodukzioaren gunea ezarri zenean ainzuzen0Eu#kal Herrian 1+7+an ekin zitzaion tabakoaabrikatzeari0 4izkaian abrika bat zegoen eta*ono#tian be#te bat 'ariba! kalean0Atot.ako 3abacaleraT abrika 191ko uztailaren1+an inauguratu zuten0 Hala ere egin zirenleenengo $lanoak 1++6koak dira eta $roiektua1+++an onet#i zuten 10"&L07G+1 $ta0ko a#ierakoaurrekontuarekin0

Eraikin arrandit#u au "0&LL langile "LL gizonezkoeta "0"+G emakumezko aurreiku#i zirenF eta makinaeta in#talazio mekaniko ugari edukitzeko eta #eiilabetetan zear lan egiteko adina leengai

biltzeko && milioi mF eraiki zen baita #eiilabeteko aldi orretan zear ekoiztutako laboreak

biltzeko 7 milioi mF ere0 4ere neurriak 11 eta 76metro dira alde bakoitzeko0 601G" m"ko azalerae#talia eta G079 m"ko e#$azio erabilgarria du0Silarrizko eraikin au antzinako errege-abriken

e#tiloari arraituz di#enatua bere kan$oaldekoit.ura noble eta #oilagatik bereizten zen0brak luze iraun zuen be#te arrazoi batzuen artean:dalak lagatako lurrean zimentazio arazo larriak #ortu zirelako0191"ko ekainean 1+7+tik 'ariba! kalean zegoenabrikako lanabe#ak eta makinak eraman zituztenAtot.ako eraikin berrira0 (ekualdaketa uraurtebete beranduago bukatu zen0=abrika zabaldu zuten egunean kritikak bat zetozenadieraztean eraikin bikain onen kan$oaldeko

it.ura abrika baterako baino egokiagoa zelamu#eo baterako0 *ena den bere barrualdea tabakoaabrikatzeko di#einatuta zegoen0=abrikak egiten zituen laboreak iru ataletan

,%=%"%?E'%

El tabaco era conocido en Euro$a de#de el llamadode#cubrimiento de Am@rica a inale# del #iglo KC0Pero no #e tienen noticia# de ;ue #e con#umieraa#ta $rinci$io# del #iglo KCII en Se%illa donde #ee#tableció el $rimer centro $roductor de tabacoeuro$eo0En el Pa<# Ca#co la abricación de tabaco #eim$lantó en 1+7+ con una ábrica en 4izkaia ! otraen la calle 'ariba! dono#tiarra0(a ábrica de la 3abacalera de Atot.a #e inauguró el1+ de 5ulio de 1910 Sin embargo lo# $rimero#

$lano# realizado# datan de 1++6 ! el $ro!ecto #eab<a a$robado en 1+++ bao un $re#u$ue#to inicialde 10"&L07G+1 $ta#0

El a#tuo#o ediicio ab<a #ido concebido $ara

albergar a "0&LL trabaadore# #e $re%e<an "LL%arone# ! "0"+G muere#F numero#a# má;uina# ein#talacione# mecánica# ! ca$az de almacenar tantola materia $rima #uiciente $ara trabaar durante #ei#me#e# && millone# de mF como la# labore#

$roducida# durante el mi#mo $er<odo 7 millone# demF0 Su# dimen#ione# #on de 11 ! 76 m0 $or lado0*i#$one de una #u$ericie cubierta 601G" m" !G079 m" de e#$acio ábil0 E#ta ediicación de

$iedra de #iller<a di#e>ada al e#tilo de la# antigua#ábrica# reale# #e caracterizaba $or #u a#$ectoe.terior noble ! #obrio0=ue una obra larga entre otra# razone# $or im$or tante# $roblema# en la cimentación del terreno ;ueab<a #ido cedido $or el A!untamientoEn 5unio de 191" #e inició el tra#lado de Btile# !ma;uinaria de la ábrica ;ue #e encontraba en lacalle 'ariba! de#de 1+7+ al nue%o ediicio deAtot.a tra#lado ;ue concluir<a un a>o de#$u@#0En el d<a de la a$ertura la# cr<tica# coincidieron enairmar ;ue el a#$ecto e.terior del #oberbio ediicio

era má# $ro$io $ara un mu#eo ;ue $ara una ábrica0Sin embargo #u interior e#taba di#e>ado $ara laabricación de tabaco0(a# labore# ;ue realizar<a la ábrica #e cla#iican en

G6



#ailkatuta zeuden zigarroak zigarrot.oak etatabako t.ikitua0 2igarroen taldearen barruanondoko auek zeuden Habanarrak Darca ,ica=uerteak eta Erdiuerteak0 2igarrot.oen arteantabako t.ikituaz egindakoak zeuden be#terenartean (uze =inak eta Arruntak Dotz =inak etaArruntak eta =in iragazkidunak0 3abako t.ikituazegindakoen artean ondoko auek zeuden 'orenak

Habanarrak =ili$inarrak Cirginia eta abar0

Ha#iera batean en$re#a onek emakumezkoak bakarrik kontratatu zituen zigarro-egileak alegia0Eta arrazoia au.e izan zen emakumezkoek e#kulanerako eta lan inak egiteko trebeta#unandiagoa zutela e#ate baterako zigarroak biltzeko04aina #oldatari dagokion aktoreak ere balitekeeragina izatea zeren eta gainerako emakumezkolangileek baino #oldata obeak a#o arren

gizonezkoenak baino t.ikiagoak baitziren019"Lan abrikak 10L&7 $ert#onak o#atutako $lantilazuen0 :rteak igaro aala mekanizatzen oan zene#kuz egiten ziren laboreak egiteari utzi zitzaionkont#umoa geitu aala geiago $roduzitu bear zelako eta orrek $lantila nabarmen murrizteaekarri zuen berekin0196ko gerran eraikin onetako #otoaauzotarrentzako babe#leku izan zen

bonbardaketetan zear0:rte a#kotan zear inguruko et.ebizitzetan bizi den

endeak tabakoaren artzidurak ingurumenarengainean eragindako eragoz$enak a#an bear izanditu0'aur egun en$re#a *ucado# eta *a%ido zigarrot.oen $rodukzioan diardu0 199+an "LGmilioi $akete akturatu zituen baina ala eta guztizere bertan geratzen diren "LL inguru langilek lan$o#tua galtzeko arri#kua #umatzen dute edotaErrio.ako abrikara oan bear izatekoa3abacalera-ren zuzendaritzak auzo onetako abrika"LL"0 urtearen amaierarako i.teko a#moa adierazi

baitu dagoeneko0 Eta akina erabaki onek ondoeza eta kezka #orrarazi du $lantilan0

tre# a$artado# cigarro# cigarrillo# ! $icadura0 En elgru$o de lo# cigarro# e#taban Habano# Darca,ica =uerte# ! Entreuerte#0 Entre lo# cigarrillo#ab<a de $icadura ! de ebra contando entre otro#(argo# =ino# ! ,omune# ,orto# =ino# ! ,omune#! embo;uillado# =ino#0 *el gru$o de la# $icadura#e#taban lo# Su$eriore# Habano# =ili$ino# Cirginiaetc0

En un $rinci$io e#ta em$re#a ab<a contratado #ólo amuere# la# cigarrera# ! la razón ;ue #e aduo ue lama!or abilidad de la# muere# $ara el trabaomanual ! delicado como $od<a #er el liado decigarro# aun;ue tambi@n $udo inluir el a#$ecto#alarial !a ;ue a $e#ar de ;ue el #ueldo era meor ;ue lo# de otra# trabaadora# #ol<an #er menore# ;ue

lo# de lo# ombre#0En 19"L contaba con una $lantilla de 1L&7 $er#ona#0A tra%@# de lo# a>o# #e ue mecanizandode#a$areciendo toda# la# labore# manuale# debido ala nece#idad de ma!or $roducción $or incrementode con#umo lo ;ue trao una di#minuciónim$ortante de la $lantilla0En la guerra de 196 el #ótano de e#te ediicio#ir%ió de reugio $ara la# ! lo# %ecino# del barriodurante lo# bombardeo# ocurrido#0*urante largo# a>o# la# ! lo# %ecino# de la#

%i%ienda# cercana# an tenido ;ue #urir la#mole#tia# ambientale# $roducida# con laermentación del tabaco0En la actualidad la em$re#a e#tá dedicada a la

$roducción de cigarrillo# negro# *ucado# !*a%ido0 El a>o 199+ #e acturaron "LG millone# decaetilla# #in embargo lo# algo má# de "LLtrabaadore# ;ue ;uedan %en $eligrar #u $ue#to detrabao o tener#e ;ue tra#ladar a la ábrica de laioa !a ;ue la dirección de la 3abacalera aanunciado #u intención de cerrar la ábrica del barrioa inale# del "LL"0 :na deci#ión ;ue a #u#citadomale#tar ! $reocu$ación en la $lantilla0

G7



G?%).S-E(E% !%'DE% T"ristina-EneaU

Parke onek Dundaiz bidea :rumea ibaia etaAlkolea $arkea ditu mugakide0 Sarrera nagu#iaDanda# *ukearen $a#ealekuaren amaieran eta Egiakalearen a#ieran dago0 4e#te #arrera bat ere badu

Dundaiz bidearen amaieran04ere edadura 9&0LLL m"koa da gut.i gorabe eraeta ia 170LLL m" bideei 10LL m" eraikinei edoaurriei eta +LL m" inguru urmaelari dagozkie0KCIII0 mendean alde onetan ba#erri ugari zegoenEga>ategi Danuelenea Danuene Dikaene3oledot.iki 3.ikoene eta abar0 1+6Lko amarkadan=erm<n de (a#ala ! ,olladok Danda# *ukeak lur auek ero#i zituen auregi bat eraikitzeko eta $arke

batez inguratzeko0Danda# *ukea Dadrilen il zen 191+ko abenduaren17an eta il aurretik )ri#tina-Enea $arkea ,ri#tina4runeti de lo# ,obo# emaztearen izena eman ziona*ono#tiako :dalari utzi zion legatu gi#a0 4aina:dalak ez zuen $arkearen ardura artu 19"6ra artelekuaren u#uruktudun ziren amiliartekoak zeudelako0

4ere te#tamentuan Danda# *ukeak ainbatklau#ula ezarri zituen0 Hona emen batzuk- Ez zaio izenik aldatuko_- Pa#ealeku $ubliko gi#a bakarrik erabiliko da0 4eraz galaraziegingo dut bertan ola#ean utbolean gilatan barranerruletanzaldit.oetan tre#illo kla#ikoan eta abar aritzea_- 'alarazi egingo dut bertan dantza egitea urtean iru aldiz

bakarrik udal-bandak edo banda militarrak otzea edo reoiak abe#tea onartuko dut baina iluntzen a#i aurretik bukatu

bearko dute_- Iluntzerako beti it.ita egongo da_- Ez da anaririk onartuko_- Ezta #altoki inkorik edota #altzaile ibiltaririk ere ez_ ur

re#koa #altzeko bada ere0- :dalak ezingo du #aldu alokatu trukatu edo i$otekatuazbete bat lur ezta eraikinetako teila bat ere0 rain daudenorietakoren bat aurri egoeran egongo balitz berriroeraikitzean ezingo zaio eman orain duena baino edadura eta

!%'QE )E G?%).S-E(E% T"ristina-EneaU

Su #ituación e#tá limitada $or el ,amino deDundaiz el r<o :rumea ! el Par;ue Alkoleateniendo #u entrada $rinci$al el inal del Pa#eo*u;ue de Danda# ! $rinci$io de la calle Egia0

E.i#te tambi@n otra entrada al inal del ,amino deDundaiz03iene una e.ten#ión de uno# 9&0LLL m" de lo#cuale# cerca de 170LLL m" corre#$onden a %iale#uno# 10LL m" a ediicio# o ruina# ! algo meno# de+LL m" al e#tan;ue0En el #iglo KCIII e#ta zona e#taba $oblada dedi#tinto# ca#er<o# Ega>ategi Danuel-eneaDanuene Dikaene 3oledot.iki 3.ikoene etc0 Enla d@cada de 1+6L =erm<n de (a#ala ! ,ollado*u;ue de Danda# com$ró e#to# terreno# $aracon#truir un $alacio ! $oder rodearlo de un $ar;ue0A #u muerte acaecida en Dadrid el 17 de *iciembrede 191+ el $ar;ue ,ri#tina-Enea ;ue a#< lo ab<allamado debido al nombre de #u e#$o#a ,ri#tina4runeti de lo# ,obo# lo legó en te#tamento alA!untamiento dono#tiarra ;ue no #e izo cargo delmi#mo a#ta 19"6 al e.i#tir amiliare# del *u;uecomo u#uructuario# del lugar0

E#te #e>or en #u te#tamento ab<a #e>aladonumero#a# cláu#ula#

- Jo #e alterará la denominación000- Ha de #er%ir e.clu#i%amente $ara Pa#eo PBblico a#< $roibo;ue #e uegue a la $elota oot-ball la# ;uilla# la barra #ea lainmunda ruleta a lo# caballito# #ea el clá#ico tre#illo000- Proibo #e baile #olo $ermito tre# %ece# al a>o to;uen la

banda munici$al ! la militar o cante el reón $ero abrán determinar ante# del anocecer000- Siem$re a de ;uedar cerrado al anocecer000- Jo #e tolerarán comida#000

- 3am$oco $odrá aber $ue#to# io# ni %endedore# ambulante#000ni #i;uiera de agua re#ca0- El A!untamiento no $odrá %ender ni arrendar $ermutari$otecar ni una $ulgada de terreno ni una tea de lo#ediicio#0 Si llegare a e#tar ruino#o alguno de e#to# o!

G+



altuera andiagoa eta inoiz ere ezingo dira orain daudenak baino eraikin geiago egon0Horiek dira bere te#tamenduan adierazitakoklau#uletako batzuk il aurretik dena ondo lotutautzi naian ezarri zituenak baina ondorengo

belaunaldiei $arkea erabiltzea eta bertan gozatzeaeragotzi zietenak0 :dalak leku zoragarri onierabilera egokia ematea e#$ero dugu beraz0

5auregia KIK0 mendearen bukaerakoa da0 Danda#*ukea il ondoren Aita Santuaren Juntzioak erabili izan zuen urte batzuetan zear baina orain ezda inor bizi bertan0 4arrualdean liburutegi bat dago

bi milatik gora liburuz o#atua0

:rte a#kotan zear $arke $ubliko onetan ez zenmantenimendu lanik egin eta bertako eun urtetik gorako zuaitz bikainak ordenarik gabe azitakozuai.kez inguratzen a#i ziren0 4a#o ori artaraauzoko ne#ka-mutilak oaten ziren dibertitzeraabentura bila edo ezkutalekuak aurkitzera0 Etamendizain bat bakarrik ibili oi zen inguru au

zaintzen0 Azkenurteotan:dalak #a#ikozuai.kak kentzen

aritzeaz gainurmaela birgaitu du0rain

eguneroko mantenimendu lanari e#ker $arkeaaukerako leku biurtu da goialdean dagoen zelaikoe#erlekuetan libururen bat irakurtzekoO t.orien kantualaia entzuten den bitartean bertako zuaitz anitzak eta zoragarriak beatuz ibilaldi la#ai bat egitekoOaateak egazterrenak eta be#te ainbat egaztiurmaelean beatuz nor bere baitan bilduta denbora

$a#atzekoO edo beealdeko ola#tokiko zabuetannaiz #arrerako zelai berdean aurrak ola#eanaritzeko0'lad!# del E#tal 1979an il zenean auzotarrek

e.i#tente# no $odrá dár#ele al recon#truirlo má# e.ten#ión nialtura ;ue la# ;ue o! tienen ! no $odrá nunca aber má#nBmero de ediicio# ;ue actualmente0

E#ta# #on alguna# de la# cláu#ula# ;ue ab<adeterminado e#te #e>or en #u te#tamento ;ueriendodearlo todo bien atado de#$u@# de #u muerte eim$idiendo de e#a manera el di#rute !

a$ro%ecamiento del $ar;ue $ara $o#teriore#generacione#0 E#$eramo# ;ue el A!untamiento #abráacer buen u#o de e#te magn<ico $ar;ue0El $alacio ;ue data de inale# del #iglo KIKde#$u@# del allecimiento del *u;ue de Danda# ueutilizado durante alguno# a>o# $or el Juncio de SuSan tidad $ero actualmente no e#tá #iendo abitado0En el mi#mo e.i#te una biblioteca con má# de do#mil %olBmene#0

*urante muco# a>o# e#te $ar;ue $Bblico $ermaneció #in #er obeto de mantenimiento ! #u#magn<ico# árbole# centenario# ueron rodeado# $or arbu#to# de#ordenado# con%irti@ndo#e en un bo#;uemu! rondo#o ;ue #ir%ió e#$ecialmente $aradi%ertimento de la# ! lo# ca%ale# del barrio en el;ue lo# árbole# ! lo# arbu#to# eran moti%o dea%entura o e#condrio0 Solamente #ol<a aber guardamonte# $ara #u %igilancia0En e#to# Bltimo# a>o# el A!untamiento a realizado

una labor de clareo de arbu#to #il%e#trereabilitación del e#tan;ue ! un mantenimientodiario ;ue a con%ertido al $ar;ue en un lugar magn<ico ;ue in%ita a la lectura de algBn libro enalguno de lo# banco# de la $radera #ituada en lazona altaO a gozar de #u# tran;uilo# $a#eo#ob#er%ando la %ariedad ! e#$lendor de #u# árbole#mientra# #e o!e lo# canto# alegre# de lo# $áaro#O a

$a#ar el tiem$o en#imi#mado en la ob#er%ación delo# $ato# $a%o# reale# etc0 en el e#tan;ueO o lo#má# $e;ue>o# a ugar en la zona recreati%a de

colum$io# o en la %erde $radera de la entrada0A la muerte de 'lad!# del E#tal en 5unio de 1979la# ! lo# %ecino# del barrio decidieron $oner el

G9



$arkeari 'lad!#-Enea izena artzea erabaki zuten etaala deitu oi dio endeak arez geroztik0

nombre de 'lad!# Enea al $ar;ue ! a#< #e a %enidodenominando $o$ularmente de#de entonce#0

=AJ32IS)3AEJ E(I2A

Atot.ako eliza au 19"6an inauguratu zuten0 :rte batzuk leenago 19"ko uztailean alegia =raiderantzi#kotarrak inguruan zegoen Cilla 3airone#et.ean ezarri ziren0:rte a#ko igaro dira eliza zabaldu zenetik eta ne#ka-mutil egiatar ugari $a#a da bertatik zeremoniaerliio#oetan eta $roze#ioetan $arte artzeraezkondu eta bataiatzera0 'erra zibilean zear

bonbardaketetan elizaren #otoa auzotarren babe#leku izan zen0

Elizaren eraiketa0 / ,on#trucción de la igle#ia0

4errogeiko eta berrogeita amarreko amarkadetan bertako lokalak 'azte Antonianoen zentroa izanziren eta bertan biltzen ziren ai#ialdian0 5ardueraerliio#oez gain igande goizetako kri#tau ika#bideaaurrentzako zinema t.angoak eta abar antolatzenziren bertan0

IG?ESI% )E ?&S +'%("IS"%(&S

E#ta igle#ia de Atot.a ue inaugurada en 19"60 (o#raile# ranci#cano# #e ab<an in#talado uno# a>o#ante# en ulio de 19" en la cercana Cilla 3airone#0Han $a#ado muco# a>o# de#de #u inicio ! an #idomuc\# l\# egiatarra# ;ue an celebrado #u#ceremonia# religio#a# $roce#ione# boda# o

bautizo#0 En la guerra ci%il lo# bao# #e utilizaron enlo# bombardeo# $ara ;ue el %ecindario #e

$rotegiera0

En la# d@cada# de lo# cuarenta ! cincuentautilizaron #u# locale# $ara abrir el centro de la5u%entud Antoniana en el ;ue #e reun<an lo# ó%ene#en #u# momento# de ocio0 Hab<a la cate;ue#i# de lo#domingo# a la ma>ana el cine inantil e.cur#ione#etc0 a$arte de #u# acti%idade# religio#a#0

%*%,%S(%'E( E,E%Aurrezki )ut.a Dunizi$alaren obra onek 19"ana#i zuen bere arduera eta 19&Lera arte egon zen

zabalik0 Aldakonea alda$aren igoeran zegoen019an au da zabaldu eta andik urtebeteraauek izan ziren leenengo emaitzak doainikakoarreta-gelan 199 aurdun eta 11G gai.o izan ziren&0&6G egonaldi 199 emakume erditu zuten eta "L&

oitza eman ziren0 1"& interbentzio burutu zirenginekologia eta ob#tetrizia mailan0Eraikinak #oto bat etairu #olairu zituen eta bear

bezala egokituta zegoen amata#un-zerbitzuak e#kaintzeko0Keeta#un guztiak zainduz alt.atako eraikin onek

bonbardaketa baten ondorio latzak $airatu zituen196ko abuztuaren 1+an0 4eranduago #$italeDilitar izateko artu zuten0

(A ,ASA *E DA3EJI*A*E#ta obra de la ,aa de Aorro# Dunici$al inició #uuncionamiento a inale# de 19" ! duró a#ta el a>o

19&L0 E#taba #ituada en la #ubida a Aldakonea0En 19 el a>o #iguiente de #u a$ertura #e recog<anlo# $rimero# re#ultado# en la #ala de a#i#tenciagratuita ab<an ingre#ado 199 embarazada# ! 11Generma# ;ue cau#aron &0&6G e#tancia# dieron a luz199 acogida# regi#trándo#e "L& nacimiento#0 ? #e

$racticaron 1"& inter%encione# entre ginecológica# !ob#t@trica#0El ediicio com$ue#to de #ótano ! tre# $i#o#uedebidamente adecuado $ara orecer lo# #er%icio#de Daternidad0E#ta con#trucción le%antada con tanto detalle #uriólo# une#to# eecto# de un bombardeo el d<a 1+ deAgo#to de 1960

&L



'erra zibilaren ondorioz ere bai bitan u#tu bear izan zuten eta bertan bizi zirenek be#te eraikin

batzuetara oan bear izan zuten0 19GLan kon$onduegin zuten eta 19G1ean lau urtez #akabanatuta egonziren zerbitzuak bertan bildu zituzten berriro019&Lean auek ziren e#tati#tika datuen araberae#kaintzen ziren zerbitzuak +" gai.o ingre#atuta

G0+7 gai.oen egonaldi GL ob#tentrizi interbentzio1L" ginekologi interbentzio "7" erditze 107&Gazterketa 1019+ #endaketa anbulatorio 0"G7anali#i eta 76 aur azterketa0Atzera eginez 19 urteko datuekin alderatuz gerozerbitzu onek iraun zuen amazaz$i urteetanzear bete zuen etengabeko lanaz oartuko gara0

Dá# tarde ue ocu$ado $ara Ho#$ital Dilitar0 3ambi@n $or eecto# de la guerra ci%il ubo de #er e%acuadodo# %ece# %i@ndo#e obligado# #u# moradore# a ocu$ar otro# ediicio#0 En 19GL ue re$arado ! en 19G1 #e%ol%ieron a concentrar lo# #er%icio# ;ue ab<an #idodi#$er#ado# durante cuatro a>o#0En 19&L lo# dato# e#tad<#tico# com$rend<an e#to#

#er%icio# +" enerma# ingre#ada# G0+7 e#tancia# deenerma# GL inter%encione# ob#t@trica# 1L"inter%encione# ginecológica# "7" $arto# 107&Greconocimiento# 1019+ cura# ambulatoria# 0"G7análi#i# ! 76 reconocimiento de ni>o#0:na com$aración retro#$ecti%a con lo# dato# del a>o19 $re#enta la tónica ;ue #e mantu%o e#te #er%icioa tra%@# de #u# dieci#iete a>o# de e.i#tencia0

'-C%?E%D E?D%',E%

(agun talde bat bazen Egia 1ko =au#tino#agardotegian bildu oi zena orain Eizmendi=erreteria dagoen lekuan0 3alde ura L bat lagunek o#atzen zuten aien artean :rdan$illeta anaiak3a>i# Pintado Cicente Irizar 5o#@ 5auregi CenancioAmillano 5e#B# P@rez Jicolá# :rkola 3omá#4ra%o Cicente Artola Paulino Segura 5uan :rbieta

Cictor Dendizabal eta abarrek0 'uztien artean Egia1"ko lokaletan elkarte bat #ortzea erabaki zuten19&0 urtean0

S&"IE)%) '-C%?E%D

En el a>o 19& un gru$o de amigo# ;ue #e #ol<anreunir en la $o$ular<#ima #idrer<a =au#tino enEgia 1 donde o! e#tá =erreter<a Eizmendicom$ue#to $or una# L $er#ona# entre lo# ;uee#taban lo#ermano# :rdan$illeta 3a>i# PintadoCicente Irizar 5o#@ 5auregi Cenancio Amillano5e#B# P@rez Jicolá# :rkola 3omá# 4ra%o

Cicente Artola Paulino Segura 5uan :rbietaCictor Dendizabal etc0 acordaron undar una#ociedad en lo# locale# de Egia 1"0

&1



(okal aiek ez zuten .ede artarako baldintzaegokirik betetzen baina bazkideen lanari e#ker

bakoitzak zegokion lanbidea betez lokala egokitzealortu zuten0 rdaintzen zuten errenta GL $ta0koa zen0

(eenengo batzordea / Primera 5unta *irecti%a0

Inaugurazioa 196ko urtarrilean izan zen

*ono#tiako *anborradaren egunean ain zuzen0Aurreneko urteetan auzoan egiten ziren erri arduera bakarrenetakoak bultzatzeko balio izanzuen0

:rte artako maiatzean Eu#kal 5aietako karrozenehiaketan $arte artu zuten eta bigarrenak geratuziren0 rdurako berrogeita amar bazkide zirenguztira0:ztailean gerra a#i zenean elkartea zigilatu eginzuten 19G10 urtera arte eta ge#tio a#ko egin ondoren

berriro zabaltzea lortu zuten0

19G"an lokala anditu zutenean boa-toki bat eraikizuten 'i$uzkoan lokal it.i batean zegoen leena0Horrez gain trinkete t.iki bat zuen eta bertan $ilota-

$artidu andiak izaten ziren0

E#to# locale# no reun<an condicione# idónea# $arae#ta inalidad $ero gracia# al trabao $er#onal delo# #ocio# cada uno en #u gremio lograronacondicionar el local $or el cual $agaban unarenta men#ual de GL $ta#0

Inaugurazio eguna / *<a de inauguración0

(a inauguración tu%o lugar en enero de 196coincidiendo con la 3amborrada de San Seba#tián0En lo# $rimero# a>o# #ir%ió $ara im$ul#ar la#

$rácticamente Bnica#acti%idade# $o$ulare# ;ue #eac<an en el barrio0En ma!o de e#e mi#mo a>o $artici$aron en elconcurso de carrozas en la# =ie#ta# Ca#ca#con#iguiendo un #egundo $ue#to0 En e#a# eca#ab<a aumentado a cincuenta el nBmero de #ocio#0En ulio al e#tallar la guerra la #ociedad ue

$recintada a#ta 19G1 ;ue tra# muca# ge#tione#

con#iguieron reabrirla0En 19G" con laam$liación dellocal con#tru!eronun boa-toki el

$rimero de'i$uzkoa ;ue e#tabaen un local cerrado03ambi@n di#$on<a deun $e;ue>o trinketeen el ;ue #eorganizaban grande#

$artido# de $elota0rganizaron la#

fiestas de *agdaenas el "" de 5ulio0 Entre lo#e#teo# ;ue #e celebraban ab<a grande# $rueba#cicli#ta# en la# ;ue $artici$aron lo# amo#o#cicli#ta# Periko Dat.ain ! 3.omin Perurena o lo#egiatarra# 5oa;u<n Iturri 5o#e Dari Iturri 3omá#(aburu amón tegi 5o#@ 5a%ier San#ineneaI>aki (ekuona etc0

Se organizaban carrera# cicli#ta# de cinta# ;ueeran bordada# $or la# ca%ala# del barrio0 Serealizaban grande# concur#o# de baile a lo #uelto0Se montaban $rueba# de 'o-kart ! 'imkana#

&"



:ztailaren ""an *agdaena $aiak antolatu zituzten0#$akizunen artean t.irrindularitza $robagarrantzit#uak zeuden0 Izan ere $roba aietan PerikoDat.ain eta 3.omin Perurena t.irrindulariamatuek

$arte artu zuten eta be#teren artean egiatar auek5oa;u<n Iturri 5o#e Dari Iturri 3omá# (aburuamón tegi 5o#@ 5a%ier San#inenea I>aki (ekuona

eta abar0

Auzoko ne#kek bordatutakozintekin bizikleta la#terketak antolatzen zituzten0 *antzaa#katuko leiaketa andiak egiten ziren0 'okart eta'imkana motozikli#mo

$robak izaten ziren0 Etaumorezko la#terketa $olitak ere egiten ziren gazteak mozorrotuta eta karroza.elebre batzuetan de#ilatuz

irteten zirelarik0)armengo Andre Daria kalearen a#ieran orduanHilerrirako Alda$a deitzen zenean gauez berbenak izaten ziren GL bat mu#ikari uniormedunen banda

batek otako mu#ikarekin0Eta urtero anari berezia egiten zen )onkorreneagainan Hermanita# de lo# Pobre# zeritzan egoitzan

bizi ziren zaarrentzat019&+ra arte auzoan e#tak antolatzen zituen elkarte

bakarra zen eta bigarrenik urte artan #ortutako

*ono#ti-'ain elkartea a#i zen0(eenengo )anborrada 196an o#$atu zuten Eu#kal4ilera elkartearen lankidetzarekin Ja$oleonengaraiko traeez eta mozorro-antzi t.inatarrez ornituzituztelarik0 3ani# Pintado danbor nagu#iak danborrariak eta barrileroak zuzendu zituen etaizugarrizko arraka#ta izan zuten0Hala eta guztiz ere 196Lra arte it.oin bear izan zendanborrada berregiteko zeazki elkarteak 2ilarrezkoEzteiak bete zituen arte bazkide berrien #arrerarekin

bat eginez0 *anborrada artan +& lagunek $arte artu

zuten ub@n 'o!enaren zuzendaritza$ean0 197an5o#@ Danuel 2uzak ubenen ordezkoa artu zuenordurako ga#tadore banderari kantinera danborrarieta barrileroez o#atuta zegoen danborradan0 Etaondoren 5o#et.o 2ulaika Santi 4a>ale# eta be#teainbat $a#a dira danbor nagu#iaren $o#tutik0'ainera ai$atu bearra dago lagunen aldetik

bazkideetako batzuek lortu duten #ukaldari ama onae#ate baterako Ant.on Arratibel Angel SagWe#amont.o Agirrezabala Dart<n Alzugara! 5o#@D`Sorozabal I>aki Iba>ez Angel Agirre Agu#t<n

Dartinez eta abarrek0197an ezin izan zutenez lokalaren errentamendua

berritu )armengo Andre Daria +an orain duten

moto-cicli#ta#0 3ambi@n #e realizaban una# bonita#carrera# umor<#tica# en la# ;ue lo# ó%ene# #edi#razaban ! de#ilaban en una# ocurrente#carroza#0

A la# noce# #ol<a aber %erbena# $o$ulare# alcomienzo de la calle Cirgen del ,armen entonce#

Subida al ,ementerio con una banda de uno# GLuniormado# mB#ico#0? todo# lo# a>o# #e daba una comidae.traordinaria a l\# ancian\# ;ue re#id<an en elA#ilo de la# Hermanita# de lo# Pobre# en el altode )onkorrenea0Ha#ta 19&+ ue la Bnica #ociedad ;ue organizóie#ta# en el barrio a>o ;ue tambi@n em$ezó*ono#ti-'ain0(a $rimera ,amborrada #e celebró en 196 conla colaboración de la #ociedad Eu#kal 4ilera ;uele# $ro-$orcionaron trae# na$oleónico# ! di#race#cino# ! el tambor ma!or 3ani# Pintado dirigió atamborrero# ! barrilero# abiendo alcanzado [email protected]$re#ionante0Pero ubo ;ue e#$erar al a>o 196L $ara recon#truir la tamborrada coincidiendo con la# 4oda# dePlata de la entidad en la ;ue ubo una granincor$oración de nue%o# #ocio#0 Partici$aron +&

$er#ona# bao la di-rección de ub@n 'o!ena0 En 197 u@ 5o#@

Danuel 2uza el ;ue #u#tituir<a a ub@n en la ;ueentonce# e#taba ormada $or ga#tadore#abanderada ! cantinera tambore# ! barrilero#0 ?

$o#teriormente an $a#ado 5o#et.o 2ulaika Santi4a>ale# etc0 $or el $ue#to de tambor ma!or03ambi@n abr<a ;ue mencionar la gran ama de

bueno# cocinero# ;ue an cogido $or $arte de #u#amigo# alguno# #ocio# ;ue #e an e#orzado en elarteculinario tale# como Ant.on Arratibel AngelSagWe# amont.o Agirrezabala Dart<nAlzugara! 5o#@ D` Sorozabal I>aki Iba>ez Angel

Agirre Agu#t<n Dartinez etc0En 197 al no con#eguir reno%ar el arrendamientodel local #e ad;uirió en $ro$iedad el local actualde Cirgen del ,armen +0 *urante lo# do# me#e#

&



lokala artu zuten abetzan0 bratan bi ilabete $a#at.o egon ondoren *ono#ti-'ain elkarteak e#kuzabal okatu zuen :r-2aleak elkarteko bazkideei

beren lokalak utzi zizkienean0 (okal berriak 17& m"ditu eta bertan 1L lagun e#er daitezke maaiareninguruan atera04e#te zenbait kultur ardueratan ere -)aldereroak)orrika eta abar- aritu dira lankidetzan auzoko

elkarte eta erakunde de#berdinekin batera0

$a#ado# ;ue e#tu%ieron de obra# la #ociedad*ono#ti-'ain oreció genero#amente #u# locale# alo# #ocio# de :r-2aleak0 E#te nue%o local con#tade 17& m" ! #e $ueden ubicar una# 1L $laza#

$ara comen#ale#0A$arte de e#to# dato# an colaborado en otro#acto# culturale# unto a la# otra# #ociedade# ! otro#organi#mo# del barrio ,alderero# )orrika etc0

(eenengo *anborrada0 Primera 3amborrada0

)&(&S,I-G%I( E?D%',E%

Auzoan kirol kultur eta ongintzazko arduerakantolatzeko naiak elkartu zituen talde batek 11L $ert#ona inguruk o#atutakoak elkarte au #ortuzuen Ametzaga>a "+ko lokal t.iki batean0 Izan ereilu#io andiz inauguratu zuten lokala 19&+koekainaren 1ean0 Elkartean #artzeko kuota "LL

$ta0koa zen itzultzekoa zena eta ilabeteko kuota"& $ta0koa0 2uzendaritza 4atzordearen leenengoleendakaria A!e#taran izan zen0(aurogeiko amarkadan ut#ik zegoen alboko gune

bat ero#i zuten lokala anditzeko eta 1999ko

ekainean berriro anditu zuten be#te e#$azio batgeituz0 (okal at#egina dute orain eta 1&L bazkidedituzte0

*ono#ti 'ain 196L / *ono#ti 'ain 196L0

S&"IE)%) )&(&S,I-G%I(

:n gru$o de una# 11L $er#ona# ;ue le# un<an #u#in;uietude# de organizar $ara el barrio acti%idade#de$orti%a# culturale# o ben@ica# tu%o la iniciati%ade crear e#ta #ociedad en un local $e;ue>o enAmetzaga>a "+ inaugurándo#e con gran ilu#ión el1 de 5unio de 19&+0 Pu#ieron una cuota de entradade "LL $ta#0 a de%ol%er ! la cuota men#ual era de "&

$ta#0 El $rimer $re#idente de la 5unta *irecti%a ueA!e#taran0En la d@cada de lo# ocenta #e am$lió el local con lacom$ra de un ueco de al lado ! en 5ulio de 1999

%ol-%ieron a am$liarlo con otro nue%o di#$oniendoaora de un local acogedor0 Actualmente #on 1&L#ocio#0

&G



Daai baten inguruan bazkideek anari gozoezgozatzeko eta kartetan okatzeko izan ezikt.irrindularitza eta $ilota arduerak antolatzeko ereerabiltzen dute elkartea0,>irrinduaritza leenengo t.irrindularitza $roba1961eko irailaren +an antolatu zuten eta azkena70 edizioaF *ono#ti-'ain 2um! Sari Jagu#iaT

izan da0 Daiatzaren bukaera aldera izan oi den unior kategoriako $roba da eta bertan gut.igorabeera 1&L t.irrindularik $arte artzen duauzoari bizita#una emanez0 Horrez gain'i$uzkoako bi 'azte 3.a$elketa eta Eu#kadiko)adete 3.a$elketa bat ere izan dira baita*ono#tiako I0 Jazioarteko 2iklo )ro## Proba ere0Auzotik $a#a diren t.irrindularien artean lanoai$a dezakegu0!iota 1999ko irailaren "1etik abenduaren 1"ra

bitartean KKKCI0 *ono#ti-'ain Pilota 3.a$elketa

CII0 5uanito Al%arez DemorialaF antolatu zuten)adete 'azte eta Senior kategorietan0Ha#ieran t.a$elketa auek Atot.ako rontoizaarrean izaten ziren eta orain Plaza Handikorontoian okatzen dira $ilota zale ugari bertaratuz03.a$elketa orietan $ilotari bikainek $arte artudute e#ate baterako 'oiko# 4eri#tain (azkano:n#ain Salbidea edo Alu#tiza ArteagaEt.enagu#ia Erra#ti :nanue eta abarrek0

Dikel :nanue )ont.i(earretarekin0Dikel :nanue con la %iuda de5uanito Al%arez

)anborrada197+az geroztik antolatzen dute0:rte artanalokatutako

antziekin irten zireneta de#ilean zear kazkabarra bota arren aurrera

arraitu zuten0 San Seba#tian bez$erako aariarenondoren urtarrilaren "Lko urrengo goizean 11L

bat lagunek$arte artzen dute danborradan banderari ga#tadore danbor eta barrilen artean0Elkartea eratu zenetik laurogeiko amarkadarena#ierara arte )oruko Andre Dariaren $aiak antolatu oi zituzten IbaienT inguruan0%naitasunaren Eguna ere a#ieratik o#$atu izandute0 Egun orretan ildako bazkideen aldekomeza batekin a#ten dira ondoren zaarrentzako

anaria izaten da eta azkenik bazkideen artekoanaita#un-bazkaria egiten dute elkartean0:rtero t>ango bat antolatzen dute et.eko andreekin

oateko0 Egin zuten azkena Armagnac-eko

A$arte de #er%ir la #ociedad $ara reunir#e #u# #ocio#alrededor de una me#a en el a#$ecto ga#tronómico o

ugar #u $artida de carta# #on digna# de re#altar la#acti%idade# de ,icli#mo ! Pelota0"icismo (a $rimera $rueba cicli#ta #e celebró el +de Setiembre de 1961 ! la Bltima a #ido la 7EdiciónF R*ono#ti-'ain-'ran Premio 2um!R una

$rueba re#er%ada a categor<a Bnior ;ue #e celebrageneralmente a inale# de Da!o con uno# 1&Lcorredore# ;ue le da un gran colorido al barrio03ambi@n #e an celebrado do# ,am$eonato# de'i$uzkoa 5u%enil ! uno de Eu#kadi de ,adete# ! la IPrueba Internacional de ,iclo ,ro## de *ono#tia0Entre lo# cicli#ta# ;ue an $a#ado $or el barrio #e

$uede citar a lano0!eota Entre el "1 de Setiembre ! 1" de*iciembrede 1999 organizaron el KKKCI 3orneo dePelota *ono#ti-'ain CII Demorial 5uanito

Al%arezF en la# categor<a# de ,adete# 5u%enile# !Senior#0Em$ezaron ugándo#e e#to# torneo# en el %ieorontón de Atot.a ! actualmente #e uega en elrontón de Plaza Handi con una a#i#tencianumero#a del ambiente $elotazale0 Por e#to# torneo#an $a#ado $elotari# de la talla de lo# 'oiko#4eri#tain (azkano :n#ain Salbidea o Alu#tizaArteaga Et.enagu#ia Erra#ti :nanue etc0Cienen organizando la ,amborrada de#de el a>o197+0 E#e a>o #e de#iló con trae# al;uilado#granizó durante la actuación $ero #e aguantó el ti$o0*e#$u@# de la cena de la %<#$era de San Seba#tiánactBan a la ma>ana del d<a "L una# 11L $er#ona#entre Abanderada# 'a#tadore# 3ambore# !4arrile#0*e#de el inicio de la #ociedad a#ta el $rinci$io dela d@cada de lo# ocenta organizaron una# fiesta#entorno al d<a de la Cirgen del ,oro en la zona delo# <o#0

*e#de un $rinci$io an celebrado el )#a de aHermandad comenzando con una mi#a $or lo##ocio# diunto# un #er%icio de comida a lo#Ancianito# ! inalizando con la comida deermandad entre lo# #ocio# en la #ociedad0

&&



=rantziaF u$eltegietara izan zen eta be#teak be#tekultur eta kirol itzaldiak Inauterietako )arrozaErrege Dagoen )abalgata Soro#$en (eiaketa etaabar antolatu izan dituzte04e#te kultur ekintza batzuetan ere -)aldereroak)orrika eta abar- lankidetzan aritzen dira auzokoelkarte eta erakunde de#berdinekin batera0

3odo# lo# a>o# realizan una e>cursión con la#et.ekoandre# la Bltima a la# 4odega# de Armagnac=ranciaF an organizado conerencia# culturale# !de$orti%a# ,arroza de ,arna%al la ,abalgata de lo#e!e# Dago# ,ur#o# de #ocorri#mo etc03ambi@n colaboran en otro# acto# culturale# unto ala# otra# #ociedade# ! otro# organi#mo# del barrio,alderero# )orrika etc0

+%*I?I%'E(,C%D& E,% GIC%',EHECD(,C%'%D& CE(,'&%

2entro onen inaugurazio oiziala 1966kourtarrilaren "Gan izan zen )armengo Andre DariaGko lokal batzuetan eta Aurrezki )ut.aDunizi$alaren babe#ean0 Handik gut.ira Aurrezki)ut.aren lokal batzuetara aldatu ziren 3eeria

kaleko 1L0 zenbakira0(okalak 16 m" ditu eta iru talderentzako lekuadu irurogei bat $ert#onarentzatF0197Gan gela bat utzi zioten haurtzaindegi batzabaltzeko a#moz eratu zen auzotarren batzorde

bati eta goizez +etatik "etara erabiltzen zuten1977ra arte urte artan Cilla Saliara aldatu

baitziren0 G& m"ko lokala zen amabo#taurrentzako lekua zuena0 Eta zeregin onetanDari )armen 'iuliano (ola o#a eta be#teainbat aritu ziren elkarlanean0

2entroaren elburuetako batzuk auek zireno#a#un eta gara$en $ert#onal eta #ozialerakoezkuntza egokiaT e#kaintzea gara$en

$ert#onalaren aldi guztiak barne artuz etaemakumea ezinbe#tekoak diren ezagutzain#trumentaletan $re#tatzea0

Hona emen burutzen zituzten ardueretako batzukadimen bizkortasuna adimena lantzeko etakontzentratzea eta erla.atzea lortzeko eta

orretarakoadimen gimna#ia eta oroimena $iztekoariketak egitea0 Hirian orientatzea ma$ak eta $lanoak erabiltzen ika#teko eta orientazioak ut#egiten zielako edo be#te izkuntzik ez zekitelako

"E(,'& !%'% ?% +%*I?I% . ?%E)"%"I( S&"I%?

E#te ,entro #e inauguró oicialmente el "G de Enerode 1966 bao el $atrocinio de la ,aa de Aorro#Dunici$al en uno# locale# de la calle Cirgen del,armen G0 Al $oco tiem$o #e tra#ladaron a uno#locale# de la ,aa de Aorro# de la calle 3eer<a n

1L0*i#$one de 16 m" ! tiene #itio $ara tre# gru$o#una# #e#enta $er#ona#F0En el a>o 197G cedieron una #ala a una comi#ión%ecinal ;ue #e ab<a ormado $ara abrir unaguarder#a ! #e e#tu%o utilizando $or la# ma>ana#de + a " a#ta el a>o 1977 en ;ue #e tra#ladó a CillaSalia0 Se trataba de un local de uno# G& m" con unaca$acidad $ara ;uince ni>\#0 En e#ta labor colaboraron Dari )armen 'iuliano (ola o#aetc0

Entre lo# obeti%o# de e#te ,entro e#taba el deorecer una educación $ara la #alud ! el de#arrollo

$er#onal ! #ocial RadecuadoR0 ,on#titución de toda#la# aceta# en el de#arrollo $er#onal ! ormación dela muer en lo# conocimiento# in#trumentale# ;ue le#ean im$re#cindible#0

A continuación detallaremo# alguna# de la#acti%idade# ;ue realizaban %giidad menta une#$acio $ara eercitar la mente $ara con#eguir concentrar#e ! relaar#e con eercicio# de gimna#ia

mental ! truco# $ara acilitar el recuerdo de la#co#a# la memoria0 &rientación en ciudad dirigidoa la# trotamundo# ;ue $od<an em$ezar a de#$legar lo# ma$a# ! $lano# ! a la# ;ue le# allaba la

&6



bidaiatzeko beldurra zuten ibiltariei zuzendua0Gorputz espresioa e#$azioak oku$atzen ika#tekoeta aot#arekin eta gor$utzarekin ola#tekoaurreiritziak eta lot#a alde batera utzirik eta

ola#ean aritzeak ematen duen $oza berre#kuratzeko0 ?ankidetza eta garapentaierra be#te errialde batzuetan bizi dutenerrealitatera urbiltzeko0 Dutur irteerak irian

bertan dauden leku intere#garriak ezagutzeko0*ikrouhinen bidezko sukadaritza $re#aka bizigaren garai auetan ondo atearen aldeko a$u#tua#ukaldaritzaz gozatu aal izateko modu egokienaezagutzera emanez0 Auzotar guztiei e#kainitakoitzaldiak #e.ualitateari eta gaurkota#unezko be#tezenbait gairi buruz antzerkiak beren artelaneneraku#ketak literatur #ola#aldiak e#kulanak etaabar0Hitz gut.itan e#anda auzoko emakumeek elkarrekin arremana izateko eta lagunartekogiroan beren kezkak adierazi aal izateko gunea02entro au ere auzoko arduera de#berdinetanlankidetzan aritu da be#te erakunde batzuekin

batera eta 2ai-2oi )oordinadoran $arte artuz0

orientación ! no %iaaban $or miedo a $erder#e o $or no conocer el idioma0 E>presión corpora un tema

$ara a$render a ocu$ar lo# e#$acio# a ugar con la%oz ! el cuer$o deando a un lado lo# $reuicio# !la# %ergWenza# recu$erando la alegr<a del uegorecreati%o0 ,aer de "ooperación y )esarroo une#$acio $ara acercar#e a la realidad ;ue #e %i%e enotro# $a<#e#0 Saidas cuturaes la $o#ibilidad de

acercar#e a lo# di%er#o# lugare# de inter@# ;uee.i#ten en la $ro$ia ciudad conociendo #uuncionamiento0 "ocina *icroondas una a$ue#ta

$or la buena cocina en e#to# momento# de $ri#aacilitando el modo má# adecuado $ara $oder recrear#e en el arte culinario0 ,arla# abierta# al

barrio #obre #e.ualidad u otro# tema# de actualidad3eatro# E.$o#icione# de #u# trabao# 3ertulia#literaria# 3rabao# manuale# etc0En re#umen un #itio donde la# muere# del barrio

$od<an relacionar#e ! comentar #u# in;uietude# enun ambiente amiliar03ambi@n an colaborado en di%er#a# acti%idade# del

barrio unto a otro# organi#mo# ! $artici$ado en la,oordinadora 2ai-2oi0

%I,&' ID%S,&?%

A0 Agirrezabal 50A0 rdozgoiti 50A0Eizmendi =0 Arbaizagoitia D0,0 tegi

A0 iarzabal I0 Dugika D0 San#inenea 0 :rkola 50 'ilenea 50 'armendia50 Alkorta eta 50 Irazola0

AI3 I)AS3(A

(eenengo andere>oak / Primera# andere>o#D0 ,armen Aro#tegi Ane 3ere :rkiza Diren 4itoria eta Edurne Et.eberria0

Atot.ako $ilotalekuan egindako dantzari Eguna*<a del *antzari en el rontón de Atot.a0

&7



19670 urtean #eme-alabak eu#karaz ezi nai zituenauzoko gura#o talde batek Egian ika#tola bat #ortzeaerabaki zuen0 4aina eragoz$enak be#terik ezzituzten legeak in#tituzioak kultur giroa eta abar0Hala eta guztiz ere beren au#ardiari eta ilu#ioarie#ker amet#a errealitate biurtu aal izan zuten Aitor Ika#tolako aur e#kola #ortu zutenean0

Hala urte artako ot#ailaren 1&ean leenengo batzordea eratu zen eta andik gut.ira moen (a Pazika#tet.ean zabaldu zen ika#tola0 (eenengo taldea1L-1& aurrek o#atu zuten eta andere>oa Ane 3ere:rriza zen lan kontraturik gabe eta egoerak beartuaklande#tinitatean aritu bear izan zirelarik0Iraka#kuntza ereduak iraultzaileak ziren garaiartarako ez zen maairik ezta aulkirik ere aurrak

biribilean e#ertzen ziren zoruan eta a#ieran $#ikomotrizitatea be#terik ez zen lantzen0E#kolaurrea bakarrik e#kaintzen zen eta ika#ketak

arraitzeko Santo 3oma# (izeora edo 4arandiaran(izeora oaten ziren0Pi.kanaka eu#karak gero eta garrantzi andia goaartu zuen auzoan gero eta aur geiago #artu zenika#tolan eta orren ondorioz andere>o geiago etaika#gela geiago lortzeko $remia #ortu zen01971ko mart.oaren 9an elkarte anonimo bat #ortuzen0 Hauek izan ziren bazkide undatzaileak AnttonAgirrezabal 5uan 5o#e Alkorta 5o#e AntonioEizmendi 5uan 'armendia Itziar Duika AnttonDendizabal Diren 4itoria Dartin San#ineneaamon :rkola Ana 3ere :rriza 4izente 2inkunegi5o.e 2umeta 5o#e Angel rdozgoiti eta 5uan de*io# Agiriano0)armengo Andre Daria 6Lko lokalak ero#i zituzteneta gogor egin bear izan zuten lan zoru eta $aretaaiek ut#ik eta erabiltzeko $re#t uzteko0Ika#tola #endotzen oan zen bo#t ika#gela t.iki arrizituzten eta $i.kanaka ika#tolen kontrako $re#ioaarintzen a#i zen0

Alkizako $lazan giro ederra0 196+-6904uen ambiente en la $laza de Alkiza0 196+-69

Hala eta guztiz ere elburuak ez ziren or amaitu0'ura#oekin eta iraka#leekin izandako batzordearen

batzarrean auzoko ika#tola onek E#kolaurrea eta

En el a>o 1967 un gru$o de $adre# ! madre# del barrio ;ue ;uer<an educar a #u# io# e ia# eneu#kara decidieron crear una ika#tola en Egia0 3odolo ten<an en contra le!e# in#titucione# ambientecultural $ero gracia# a #u o#ad<a e ilu#ióncon#iguieron a;uel #ue>o ! crearon el $ar%ulariode Ika#tola Aitor0

A#< el 1& de =ebrero de e#e a>o realizaron la $rimera comi#ión ! $oco de#$u@# #e inició laika#tola en un aula del colegio (a Paz de la#mona#0 El $rimer gru$o ue de 1L-1& ni>o# ! ni>a#con la andere>o Ane 3ere :rriza #in contrato detrabao en $recaria# condicione# dado el grado declande#tinidad ;ue obligaba a;uella #ituación0(o# modelo# de en#e>anza eran re%olucionario#

$ara a;uel tiem$o #in me#a# ni #illa# en el aulani>o# ! ni>a# unto# #entado# en el #uelo en corroal $rinci$io #olo #e trabaaba la $#icomotricidad0

:nicamente #e orec<a en#e>anza $ree#colar ! lacontinuidad #e daba en el (iceo Santo 3omá# o(iceo 4arandiarán0Poco a $oco el eu#kera em$ezó a tener#e má# encuenta en el barrio ueron cada %ez má# alumno# !alumna# #e $reci#aron má# andere>o# ! lanece#idad de má# ! meore# aula#0El 9 de Darzo de 1971 #e creó una #ociedadanónima0 (o# #ocio# ! #ocia# undadore# ueronAntton Agirrezabal 5uan 5o#e Alkorta 5o#eAntonio Eizmendi 5uan 'armendia Itziar DuikaAntton Dendizabal Diren 4itoria DartinSan#inenea amon :rkola Ana 3ere :rriza4izente 2inkunegi 5o.e 2umeta 5o#e Angelrdozgoiti ! 5uan de *io# Agiriano0Se com$raron lo# locale# de Cirgen del ,armen 6L! ubo ;ue trabaar duro $ara dear a;uello# #uelo#! $arede# %ac<o# di#$ue#to# $ara #er utilizado#0(a ika#tola #e ue a#entando #e ubicaron cinco

$e;ue>a# aula# ! $oco a $oco la $re#ión en contrade la# ika#tola# ue cediendo0

Pero no acabaron a< la# meta# ! en a#amblea# dela unta con lo# $adre# madre# ! $roe#orado#urgió la iniciati%a de %er la# $o#ibilidade# de acer la ika#tola en el barrio ;ue im$artiera Pree#colar !

&+



(een Hezkuntza au da amabi urtera artekoiraka#kuntza e#kaintzeko aukerak aztertu zituzten04atzorde de#berdinak eratu ziren0 Hainbat ge#tioegin zituzten eraikina kokatzeko lur#ailde#berdinetan0 Azken iru urteetan zear aiotakoenazterlan bat egin zuten auzoko $arrokiatik ateratakodatuetan oinarrituz auzoan ika#tola berri batzabaltzekotan #eme-alabak bertara eramateko

gura#oek zuten a#moari buruz et.ez et.e galdetuzeta o#o erantzun $o#itiboak a#oz04e#te azterlan bat ere egin zuten auzotik kan$oika#leak be#te ika#tola batera eramango zituenautobu# bat alokairuan artzeak berekin ekarrikozuen ko# tuari buruz0 Eta azterlan artatik ateratakoondorioa au.e izan zen amabi eta amabo#t urte

bitartean diru orrekin leen ezkuntzako ika#tolaeraiki zitekeela ika#leek autobu#ean $a#ako zutendenbora beren ai#ialditik kentzen zen denbora zelakontuan artzeaz gain0Ika#tolaren aldeko giroa #ortzeko e#tak antolatuzituzten eta =errere#en lokal bati e#katutako t.ozna

bat zabaldu zuten dirua biltzeko0 3.oznaren $arean $ankarta bat arri zuten eu#karaz idatzita eta gri#ak bertan zer zioen galdezka etorri ziren barrako t.andaegokitu zitzaienengan ikara #orrarazi naian0

'iro onen guztiaren erdian ateratako ondorioaau.e izan zen ika#le geienak ika#tolara oatealortzeko ezinbe#tekoa zela Egian bertan bat #ortzeaeta ori bereala baieztatu aal izan zen019790 urtean 4atzordeak Dundaizko lur#ailak ero#tea erabaki zuen ika#tola bertan eraikitzekoa#motan0 'ero eta ika#le geiago zirenez ika#gelageiago #ortu bear izan ziren eta orretarako udalak lokal bat lagatu zien ruta-azokan0 ndoren udalak

arritako ozto$oen aurrean $roiektu berri bat #ortuzuten Dármole# ,antabria-ren lur#ailetan $laza berri

bat eraikitzeko baina :dala eta Eu#ko 5aurlaritza ezziren ado# arri0 ndoren eta batez ere ika#tolatik egin zirenetengabeko $re#ioen ondorioz Andr@# Danón

En#e>anza Primaria e# decir a#ta lo# doce a>o#0Se crearon di#tinta# comi#ione#0 Se icieronge#tione# en di%er#o# terreno# $ara la ubicación delediicio0 Se izo un e#tudio de lo# nacido# en lo#tre# Bltimo# a>o# dato# ;ue #e #acaron en la#

$arro;uia# religio#a# del barrio con#ultando ca#a $or ca#a #obre el inter@# ;ue tendr<an lo# $adre# enlle%ar a #u io o ia a la ika#tola en el ca#o de

;ue #e realizara una nue%a en el barrio recogiendore#$ue#ta# mu! $o#iti%a#0Se izo un e#tudio del co#te ;ue #u$one el al;uiler del autobB# ;ue #e utiliza $ara tra#lado delalumnado a otra ika#tola uera del barrio en el ;ue#e #acaba la conclu#ión de ;ue en el tran#cur#o dedoce-;uince a>o# #e $od<a $agar con e#te dinero lacon#trucción de una l<nea de en#e>anza $rimariaa$arte de ;ue el tiem$o ;ue #e $a#aba en el autobB#era un tiem$o meno# de ocio ;ue ten<a el alumno0Se icieron ie#ta# $ara crear un ambiente $ro$icio! #e abrió una t.ozna $ara recaudar dinero en unlocal ;ue #e $idió a =errere#0 Enrente de la t.ozna#e $u#o una $ancarta en eu#kera ! %inieronamedrentando lo# gri#e# a $reguntar ;u@ e# lo ;ue

$on<a en la mi#ma ante el temor de lo# ;ue le#ab<a tocado el turno de la barra0

*e toda e#ta mo%ida #alió la conclu#ión de ;ue $ara con#eguir ;ue una buena $arte del alumnadodel barrio uera a la ika#tola era totalmente

ineludible ;ue #e creara una en el $ro$io Egia algo;ue no tardó muco# a>o# en conirmar#e0(a unta decidió com$rar lo# terreno# de Dundaizen 1979 con la intención de tratar de ediicar all< laika#tola0 Ante el aumento $rogre#i%o del alumnado#e tu%ieron ;ue crear má# aula# $ara lo cual ela!untamiento cedió un local en el mercado deruta#0 Po#teriormente ante la# diicultade# ;ue

$on<a el a!untamiento #e izo un nue%o $ro!ecto $ara acer una $laza nue%a en terreno# deDármole# ,antabria en la ;ue ir<a la ika#tola $ero

el A!untamiento ! el 'obierno Ca#co no llegaron aun acuerdo0 Po#teriormente ! debido $rinci$almente a la#

$re#ione# continua# ;ue #e icieron de#de la&9



ika#tet.ea laga zieten eta 19+Lan (een Hezkuntzairaka#ten a#i ziren E#kolaurrearen arrai$en gi#a0Hala ika#leen ko$urua geitzen oan zen eta orrek auzoko eraikin de#berdinetan ika#gelak lagatzeko

$remia #ortu zuen02ailta#un andien ondoren kultur elkarte gi#aika#tolaren legalizazioa 19+an lortu zen zailta#unandien ondoren eta ordutik aurrera a#i zitzaien

iraka#leei gizarte #egurantza ordaintzen0rain "-6 urte bitartekoen Haur HezkuntzaAmetzaga>a GLan dago 6-1" urte bitartekoen (eenHezkuntza )onkorrenea 7an eta 1"-16 urte

bitartekoen *errigorrezko 4igarren Hezkuntza'abriel Are#ti kaleko 16&0 zenbakian0Ika#le ko$uruaren eboluzioa etengabea izan da 196+-197& aldia - E#kolaurrea 196+an a#i zen1& ika#lerekin eta gora egin zuen 197&ean +7 ika#leizatera irit#i arte0

ika#tola cedieron la# e#cuela# de Andr@# Danón !en 19+L #e em$ezó a im$artir la EducaciónPrimaria como continuación de Pree#colar ! ueaumentando $rogre#i%amente el nBmero delalumnado lo ;ue obligó a #eguir cediendo aula# endi#tinto# ediicio# del barrio0(a legalización de la ika#tola de#$u@# de muca#diicultade# #e con#iguió en 19+ como #ociedad

cultural ! a#< #e em$ezó a $agar la #eguridad #ocialal $roe#orado0Aora tienen la Educación inantil de "-6 a>o# enAmetzaga>a GL la Educación Primaria de 6-1"a>o# en )onkorrenea 7 ! la Educación Secundariabligatoria de 1"-16 a>o# en 'abriel Are#ti 16&0(a e%olución del alumnado a ido en una con#tante

$rogre#ión Per<odo del 196+-197& - Pree#colar - Se inicia en196+ con 1& alumno# ! %a a#cendiendo a#ta aber +7 en 197&0

0126 0121 019: 0190 0195 019; 0197 019< 1& L &L &7 69 79 79 +7

1976-79 aldia - Haurtzaindegia eta E#kolaurrea -1976an 1L& ika#lerekin a#i ziren eta 1979anika#leen ko$urua gut.itu egin zen 97ra0

Per<odo 1976-79 - 'uarder<a ! Pree#colar - Seinicia con 1L& en 1976 ! de#ciende a 97 en 19790

0192 0199 0196 01911L& 11 1L6 97

19+Laren ondorengo aldia - HaurtzaindegiaE#kolaurrea eta (een Hezkuntza - 19+Lan 11Gika#le zituen 19+&an "1 199Lean GG+ eta

ondorengo urteetan ika#leen ko$uruak geitzen arraitu zuen0

Per<odo de 19+L en adelante - 'uarder<aPree#colar ! Educación Primaria - Se inicia con11G en 19+L "1 en 19+& GG+ en 199L ! #igue en

e#ta $rogre#ión en a>o# $o#teriore#0

6L



016: 0160 0165 016; 0167 016< 0162 0169 0166 0161 011: 0110 011511G 161 "LL "G "7G "1 G1L G"L GG GG& GG+ G67 G7&

61



Hona emen ika#tolaren ezkuntza $roiektuak dituen ezaugarriak *T eredua0 Eu#karazko ezkuntza0 Publikoa0 Ika#tola ez-di#kriminatzailea Eu#kalHerriaren kultur $roiektuan integratua0 Auzoan integratua0 Akone#ionala eta a$olitikoa0 Ez-#e.i#ta0

Erabat irekia0 'iza baloreetan eta e#kubideetan oinarritua0Erre#$etua a#kata#una elkarta#una eta #enkritikoa bultzatzen duena eta aldi berean leia#aie#ten duena0Hainbe#te denboran eta bereziki aurreneko urtelatz aietan gogor lan eginez merezi bezalaezurmamitu aal izan duten $roiektu au guztiz#endotuta dago orain eta erabateko eragina izan dugure auzoaren eu#kalduntze $roze#uan0Ai$atzekoa da ika#tola au gauzatu badazuzendaritza batzordean eta ainbat komi#iotan

$arte artu duten $ert#ona ugariei bein-beineko baldintzetan lan egin duten iraka#leeikolaboratzaile #ut#uei eta $roiektuan berenkoniantza o#oa arri duten gura#oei e#ker izandela0

(a# caracter<#tica# de #u $ro!ecto educati%o #on Dodelo R*R0 Educación en eu#kara0 PBblico0 :na e#cuela no di#criminatoriaintegrada en el $ro!ecto cultural de Eu#kal Herria0 Integrada en el barrio0 Acone#ional ! a$ol<tica0 Jo #e.i#ta0 3otalmente abierta0

4a#ada en lo# %alore# ! dereco# umano#0Potenciando el re#$eto la libertad la #olidaridad !el #entido cr<tico ! a #u %ez e%itando lacom$etiti%idad0Actualmente e#te $ro!ecto tan co#to#a !meritoriamente trabaado durante tanto tiem$oe#$ecialmente en lo# di<cile# $rimero# a>o# e#tátotalmente con#olidado ! a tenido una inluenciadeci#i%a en el aumento de la eu#kaldunización ennue#tro barrio0Parece im$ortante mencionar ;ue e#ta ika#tola a#ido $o#ible gracia# al e#uerzo de tanta# $er#ona#;ue an $a#ado $or la unta directi%a $or di%er#a#! numero#a# comi#ione# $roe#orado en $recaria#condicione# colaboradore# entu#ia#ta# ! tanto#

$adre# ! madre# ;ue an coniado en el $ro!ecto0

6"



%C&-E?D%',E%

Hilabeteetan zear bilerak egin ondoren 197&ekoabenduaren 1+an Egiako Auzo Elkartea eratzekoA#anblada egin zen Atot.ako =rantzi#kotarrenelizan0 iko zerbait zen garai artan0 Izan ereEu#kal Herriko auzo eta erri a#kotan zeudenorrelako elkarteak eta irigintza edo kultur mailako aldarrika$enez gain udalendemokratizazioa eta be#te zenbait gai $lanteatzenzituzten04atzordeetan banatuta lan egiten zuten )ultura'azteria Hirigintza Emakumea eta abar0 +L

$ert#ona inguru a#tero biltzen zen batzordeorietan arduera de#berdinak $re#tatzekoitzaldiak kultur a#teak aurrentzako arduerak eta abar0 Elkartean auzoarekin zeriku#ia zuenedozein gairi egiten zitzaion arrera langileren bat

kaleratu izana #emaoro baten $remia_Oeu#kararen egoera auzoan bort.aketa baten#akaleta $ublikoa_

Auzo Elkarteak GLLetik gora bazkide izan zituengarai batean eta etengabe aritzen ziren lanean0Hala eta guztiz ere gut.i iraun zuen0 1976aren

bukaeran goibeera ezagutzen a#i zen eta ilabetegut.i batzuetan elkartea de#egin bear izan zuten0A#korentzat elkartea $artaidetzazko etaeztabaidarako e#kola izan zen eta oraindik ereorrela oroitzen dute0 Erreerentzia $untua zenauzoko endearentzat beren $remiak adieraztera

bertaratzen baitziren eta beti entzuten zitzaien0

'aur egun altan botatzen da alako e#$erientziagarrantzit#ua0

6



%S&"I%"I&( )E FE"I(&S

*e#$u@# de %ario# me#e# de reunione# el 1+ de*iciembre de 197& #e celebró en lo# =ranci#cano#de Atot.a la A#amblea con#titu!ente de laA#ociación de Cecino# de Egia0 Era un enómenot<$ico de a;uel entonce#0 En muco# barrio# !

$ueblo# de Eu#kal Herria uncionaban e#ta#a#ociacione# ;ue ademá# de rei%indicacione#urban<#tica# o culturale# tambi@n $lanteaban lademocratización de lo# a!untamiento# ! otro#tema#0Se uncionaba mediante comi#ione# de trabao,ultura 5u%entud :rbani#mo Duer etc0Alrededor de +L $er#ona# #e reun<an#emanalmente en dica# comi#ione# $re$arandoacti%idade# conerencia# #emana# culturale#acti%idade# inantile#000 ,ual;uier tema del barrio

ten<a acogida en la A#ociación de#de el de#$ido dealgBn trabaador a#ta la nece#idad de un#emáoroO de#de la #ituación del eu#kera en el

barrio a la denuncia $Bblica de una %iolación0

(a A#ociación de Cecino# llegó a tener má# de GLL#ocia# ! #ocio# ! tu%o una acti%idad mu! %i%a0 Sinembargo duró $oco0 A inale# de 1976 em$ezó adeclinar ! me#e# de#$u@# deó de uncionar0Para muca# $er#ona# la A#ociación ue unae#cuela de $artici$ación ! debate ! toda%<a a#< #erecuerda0 Era un $unto de reerencia $ara la gentedel barrio ;ue acud<a all< con #u# nece#idade# !#iem$re era e#cucada0 Ho! en d<a tambi@n #e

eca en alta algo $arecido a e#ta e.$eriencia tanintere#ante como ue la A#ociación de Cecino#0

6G



FI??% S%?I%1976an auzoan zegoen arazoetako bat au.e zenlokal #ozialik ez izatea0 (okal baten $remia zuen

ardueretako bat aurtzaindegia zen bein- beinean 3eeria kalean in#talatuta baitzegoen0rduan akin zen 5ai Alaiko et.e bat aurretik armazi laborategia izandakoa ut#ik zegoela eta'izarte Segurantzaren abetzakoa zela01976ko uztailean Auzo Elkarteak gaiari ekin zionet.ea artu zuen eta t.ukuntzen a#i zen0 4aina

$oliziak bereala bota zituen andik eta azkenean'izarte Segurantzak ateak eta leioak e#iz it.i

zituen01977kouztailean'izarteSegurantzak Cilla Salia

enkantean arri bear zuela akinzenO beraz e#ku

$ribatuetara $a#az gerolokala lortzekoaukera guztiak galduko ziren0A#anbladak

batzordeak bilerak Aurreiku#$en In#titutu Jazionalera

bi#italdiak eta abar egin ziren0 Enkantea etetea etaauzoaren $remiei erantzuteko udalak ero#tea zen.edea0Hitz $olitak entzun ondoren enkantea egin zen etaet.ea adudikatu zuten0 4aina uztailaren "6anmanie#tazio andi bat indarrez #artu zen :dalera0E#tatu guztiko egunkarietan eman zuten orren

berri0 5arduneko alkateak urrengo eguneanudalbatzaren deialdia egingo zuela itz eman zuenain zuzen ere et.earen ero#keta erabakitzeko0Hurrengo egunean be#te manie#tazio bat

:dalet.era bertaratu zen erabakitakoa betezezaten0 Egun artan arduneko alkateak Du>ozDugicak udalbatzaren deialdia egitea onartu zuenidatziz0 :dalbatza abuztuaren 1an izan zen etaCilla Salia :dalaren abetzakoa izatera $a#a zen0:rte batzuetan zear Haurtzaindegi gi#a erabilizuten artarako egokitu zuelarik udalak0Haurtzaindegiak lokala eta dirulaguntza bat zuk ere bazituen ez ordea bear zituen guztiak eta

$ribatua izaten arraitu zuen0 Pi.kanaka matrikulek beera egin zuten bideragarria izatea ezinezko biurtu zen arte04itartean lokala auzoko gau-e#kola gi#a etaelduen ezkuntzarako erabili zuten0

FI??% S%?I%

En el a>o 1976 uno de lo# $roblema# del barrio erala alta de locale# #ociale#0 :na de la# acti%idade#;ue nece#itaba local era la guarder<a ;ue e#tabain#talada $recariamente en la calle 3eer<a0 =ueentonce# cuando #e #u$o ;ue una %illa de 5ai Alai;ue anteriormente ab<a #ido un laboratorio dearmacia e#taba %ac<a ! era $ro$iedad de laSeguridad Social0En 5ulio de 1976 la A#ociación de Cecino# actuóen el a#unto #e ocu$ó la %illa ! #e em$ezó aadecentar0 Pero la $olic<a de#aloó re$etidamente !inalmente la Seguridad Social ta$ió $uerta# !%entana#0En 5ulio de 1977 #e #u$o ;ue la Seguridad Socialiba a #uba#tar Cilla Salia ! #i $a#aba a mano#

$ri%ada# #e $erd<an toda# la# $o#ibilidade# de

con#eguir e#te local0 Hubo a#amblea# comi#ione#reunione# %i#ita# al In#ituto Jacional dePre%i#ión000 Se trataba de ;ue #e #u#$endiera la#uba#ta ! el a!untamiento lo com$rara $aradedicarlo a la# nece#idade# del barrio0*e#$u@# de recibir $alabra# bonita# #e celebró la#uba#ta ! #e adudicó la %illa0 Pero el "6 de 5uliouna manie#tación ma#i%a entró $or la uerza en elA!untamiento0 (o# $eriódico# de todo el E#tadodieron la noticia0 El alcalde en uncione# #ecom$rometió a con%ocar al d<a #iguiente un $leno

$ara decidir la com$ra de la %illa0 Al d<a #iguienteuna nue%a manie#tación #e dirigió alA!untamiento $ara e.igir el cum$limiento de loacordado0 E#e d<a el alcalde en uncione# Du>ozDugica ace$tó $or e#crito a con%ocar el $leno;ue #e celebró el 1 de Ago#to0 Cilla Salia $a#ó a#er $ro$iedad del A!untamiento0

*urante uno# a>o# #e dedicó a 'uarder<a0 Para elloue acondicionada $or el $ro$io A!untamiento0 (aguarder<a ten<a local ! alguna# #ub%encione# $erono la# #uiciente# #egu<a #iendo $ri%ada0 Poco a

$oco ue baando de matr<cula a#ta acer im$o#ible #u %iabilidad0Dientra# tanto el local $a#ó a #er utilizado $or lagau-e#kola del barrio ! educación de adulto#0

6&



,'E=ESD% )%(,C% E?D%',E%

Kabier Dendi )luba 1976an a#i zen 5orge Ari#tegi5o#@ Dari 'utierrez Kabier ,abezon 5uan,arra#co Pedro 50 'armendia Angel Dari ,al%oSal%ador Al;uezar Danuel Ezeiza eta abarrek

bultzatuta0 Sei eta amalau urte bitarteko auzokoogeitamar bat ne#ka-mutilekin Daria Erreginaelizak *eba Ibaia kalean zituen lokaletan a#i ziren0'erora eu#kal dantza talde bat #ortuz zabaldu zuen

bere arduera0 (agunen bitartez Pa#aiakoElkarta#una dantza taldetik 5o.eanel (arret.ea,ri#tina Anton Arantza (ert.undi Anel 4ea etaAmelia Anton ekartzea lortu zuten baita amón

bere akordeoiarekin eta Kabier ,abezon Kabier Dendi )lubekoa bere t.i#tuarekin ere dantzairakat#i zezaten0 Hala a#i ziren a#tean bitanent#eiuak egiten akordeoia eta t.i#tua oz abe#tuz

eta magnetooia i$iniz0

4eren leenengo emanaldia Daria Erregina $arrokiaren inaugurazio egunean izan zen0 ialak ero#i zituzten eta aurreko egunetan 5orgeren eta

be#te batzuen et.eetan o#ten aritu ziren gau eta egun antziak $re#t edukitzeko0 Sa#tagai baten eredua ereekarri zuten eta Eubako erreormatorioko tailerretantornu batekin aritu ziren lanean #a#tagaiak ondoren

$ur$urinaz margotzeko0 Inaugurazioaren egunean

elizaren atarian dantzan aritu ziren ogei ne#ka-mutilek arrituta utzi zuten ekitaldira bertaratu zena$ez$ikua0'erora bi arduera auek banandu egin ziren0 Hala#ortu zen 3rebe#ka *antza 3aldea izena batetik eta

arraitu zuen Kabier Dendi )luba izenak be#tetik baina betiere bi taldeen arteko lotura mantenduz0rdutik aurrera gazte ugari $a#a da talde onetatikdantzaren bidez eu#kal olklorea berre#kuratuzmantenduz eta $iztuz eta dantza irakat#iz eta $lazaraeramanez diarduen talde onetatik0 Ametzaga>a"1eko kultur aretoaren lokaletan a#i ziren eta19+6an Atot.ako oraingo lokaletara aldatu ziren0Eu#kal Herriko leku a#kotan dantzatu dute baina

,'E=ESD% )%(,C% E?D%',E%

En 1976 ab<a em$ezado a uncionar el ,lubKabier de Donta>a bao el im$ul#o de 5orgeAri#tegi 5o#@ Dari 'utierrez Kabier ,abezon5uan ,arra#co Pedro 50 'armendia Angel Dari,al%o Sal%ador Al;uezar Danuel Ezeiza etc0con uno# treinta cico# ! cica# del barrio entre#ei# ! catorce a>o# en lo# locale# ;ue ten<a laigle#ia Dar<a eina en la calle <o *eba0:n tiem$o de#$u@# am$liaron #u# acti%idade#dedi-cándo#e a crear un gru$o de 4aile Ca#co0 Por medio de ami#tade# lograron traer del gru$o de

baile Elkarta#una de Pa#aia a 5o.eanel (arret.ea,ri#tina Anton Arantza (ert.undi Anel 4ea !Amelia Anton a#< como a amón con #uacordeón ! Kabier ,abezon del ,lub Kabier deDonta>a como t.i#tulari $ara ;ue en#e>aran a

bailar0 A#< em$ezaron aciendo en#a!o# do# %ece#a la #emana em$leando el acordeón el canto elt.i#tu ! el magnetoón0

Su $rimera actuación ue el d<a de la inauguraciónde la $arro;uia de Dar<a eina0 Hab<an com$radola# tela# ! lo# d<a# anteriore# en ca#a de 5orge ! enotra# ca#a# #e $a#aron d<a ! noce co#iendo $ara;ue lo# trae# e#tu%ieran a $unto0 3ambi@ntraeron una mue#tra de un $u>al ! e#tu%ierontrabaando en un torno de lo# tallere# delreormatorio de Euba $a#ando lo# $u>ale# luego

$or $ur$urina0 ? llegó el momento en ;ue %eintecico# ! cica# bailaron $or $rimera %ez en la

entrada de la igle#ia ante la #or$re#a del obi#$o;ue ab<a acudido a la cita0:n tiem$o de#$u@# #e #e$araron e#ta# do#acti%idade# #urgiendo el nombre de 3rebe#ka*antza 3aldea ! continuando el ,lub Kabier deDonta>a aun;ue manteniendo una cone.iónentre ambo# gru$o#0*e#de entonce# an #ido numero#o# lo# ! la#

ó%ene# ;ue an $a#ado $or e#te gru$o ;ue #e a $ro$ue#to la recu$eración mantenimiento !e#timulación del olklore eu#kaldun a tra%@# de

#u# baile# en#e>ándolo# ! #acándolo# a la calle0Em$ezaron en el local del Aula de ,ultura deAmetzaga>a "1 ! en 19+6 $a#aron a lo# locale#actuale# de Atot.a0

66



baita atzerrian ere e#ate baterako Pierla-(igureItaliaF Dontgu!on Pa%ie eta Dar#ella =rantziaF4illingan IngalaterraF Dallo IrlandaF Hungariaeta abarren gure olklorearen dantzaadierazgarrienak erakut#iz0

Elkartea auzoko gazteekin diardu batez ere0Ika#turtearen a#ieran ika#taroak antolatu oi dituzteanimatzen diren guztiei dantza ezagunak iraka#teko0

Horrez gain emanaldiak e#kaintzen dituzte Egiako aietan antolatzen diren ardueren barruan0'aur egun bi talde daude aurren taldea 6L batdantzariekin eta elduen taldea GL lagunekindantzariak eta mu#ikariak barne0"LL1eko urte onetan "&0 urteurrena o#$atzen aridira eta orretarako antolatu dituzten arduerenartean ditugu auzoko )ultur Et.ean iku#gai arritako

antzien eraku#keta emanaldi bat 'a#te#zenan etaurrirako e#kainiko duten emanaldi andi bat dantzariguztiekin0 4e#talde une gogoangarri au dela eta

liburu bat argitaratzeko a#moa dute0 4eraz aukeraizango dugu Egiako kultur giroan talde onek izanduen garrantzia urbiletik ezagutzeko0

Son muco#lo# $unto#de Eu#kalHerria enlo# ;ue aactuado

$erotambi@n a

realizado#alida# ale.tranero

como Pierla-(igure ItaliaF Dontgu!on Pa%ie !Dar#ella =ranciaF 4illingan InglaterraFDallo IrlandaF Hungria etc0 donde anmo#trado lo má# re$re#entati%o de nue#troolclore0E#ta a#ociación e#tá dedicada $rinci$almente a la

u%entud del barrio0 A $rinci$io# de cur#o #uelenrealizar uno# cur#illo# abierto# $ara en#e>ar lo#

baile# má# $o$ulare# $ara todo# lo# ;ue #eanimen0 3ambi@n $artici$an con #u# actuacione#en la# acti%idade# e#ti%a# de Egia0En la actualidad e#tá com$ue#to de do# gru$o# elinantil con uno# 6L dantzari# ! otro# GL el dema!ore# contando con lo# mB#ico#0E#te a>o "LL1 e#tán celebrando el "& ani%er#ariocon una e.$o#ición de 3rae# en el )ulturet.e del

barrio una actuación en el 'a#te#zena ! $aractubre e#tán organizando una actuación gigante

con todo# lo# dantzari#0 Por otro lado tienen laintención de $ublicar un libro con moti%o de e#tee%ento en el ;ue tendremo# la oca#ión deinormarno# má# am$liamente de la $artici$acióntan im$ortante ;ue a tenido e#te gru$o en laacti%idad cultural de Egia0

G%-ESD&?% L %ED

Helduak 197"0 urtearen inguruan a#i ziren eu#karaika#ten0 Aitor ika#tolak )armengo Andre Daria 6Lko

lokalak ero#i zituen eta egunean zear aurrek ika#ten zuten geletan a#i ziren elduak gureizkuntza gauez baina gogo andiz ika#ten0:rte bereziak izan ziren aiek0 4atzuentzat zereginnekeza zela konturatzeko balio izan zuten eta izanere zenbaitek ilabete batzuen ondoren bertan

beera utzi zuen0 4aina aldi berean $ozgarria zeniku#tea ilabeteak igaro aala be#te batzuek egitenzituzten aurrera$enak Altunaren Eu#kera irelagunaT metodoarekin04ertan iraka#le ai$agarriek eman zituzten e#kolakorien artean Patri :rkizu idazle lezotarrak AnttonIbarguren di$utatuak eta ?on :rruulegi idazleak0

G%-ESD&?% L %ED

(o# comienzo# del a$rendizae del eu#kara $or adulto# em$ezar<an acia 197"0 ecientemente la

ika#tola Aitor ab<a com$rado lo# locale# de lacalle Cirgen del ,armen 6L ! all< em$ezaron%ario# gru$o# $or la# noce# a$rendiendo nue#tralengua de#de el $rimer ni%el con mucoentu#ia#mo en la# aula# donde e#tudiaban lo#ni>o# ! ni>a# durante el d<a0=ueron %ario# a>o# e#$eciale# ;ue #ir%ieron $aradar#e cuenta de lo co#to#a ;ue re#ultaba la tarea !a#< ab<a gente ;ue lo deaba al cabo de %ario#me#e# $ero al mi#mo tiem$o mu! ilu#ionante al%er lo# adelanto# ;ue #e iban aciendo #egBn

$a#aban lo# me#e# con el m@todo REu#kera irelagunaR de Altuna0

67



19770 urtearen inguruan ogeita amar bat $ert#onak o#atutako talde batek bi a#teko ika#taro trinko bategin zuen 'aintzan ut#ik zegoen eta $arrokiarenazen ba#erri andi batean bertan eu#karaz #oilik itzegiteko a#moarekin eta goizez eta arrat#aldeze#kolak a#oz Pello iraka#le lazkaotar atorrarekin03aldean a#kotariko endea zegoen ika#le gazteak eta

duela urte a#ko ika#ketak utzi zituen ende ezkonduaeta #emealabekin baina gure izkuntza itz egin aalizateko gogo andiak elkartzen zituena0 (an-taldeak eratu zituzten anaria $re#tatzeko garbiketak egitekoeta aurrak zaintzeko0 4i a#te aietan eu#kararidagokionez a#ko aurreratzeaz gain giro orekatua etaona izan zen nagu#i eta gainera ez zuten 3.indokimendi-tontorrera igotzeko aukerarik galdu0 #oe#$erientzia $o#itiboa izan zen eta aitzindaria garaiartarako0

'aintzan0 1977 / En 'ainza0 1977

Gau-eskoa19770 urtean auzoan elduen e#kola zabaltzeakomeni zela eta gau-e#kola bat antolatu zuten0

Daria Erregina ika#tet.eko gelak e#katu zituztenEgian zear $ro$aganda egin zuten eta urte artan bertan a#i ziren e#kolak $artaidetza andiz etaurteak aurrera egin aala gero eta ika#legeiagorekin0Auzoko et.e guztietako buzoietan inormazio orri bat#artu ondoren ematen zitzaion a#iera kurt#oari0Datrikulazio aldi bat izaten zen eta datuak biltzenzituzten eu#kararen ezagutza-maila adina ordutegiaeta abar0 3aldeak datu orien arabera antolatzenziren0 Iraka#leak lortu eta ika#geletarako lokalak

bilatu ondoren ematen zitzaien a#iera e#kolei0(eenengo a#tean mailak omogeneizatu bear izaten ziren a#ieran #artutako taldean gu#tura ez

Por e#ta# cla#e# $a#aron iraka#le# im$ortante#como el e#critor lezotarra Patri :rkizu el di$utadoAntton Ibarguren o el tambi@n e#critor ?on:rruulegi0Hacia 1977 un gru$o de una# treinta $er#ona#realizan un cur#o inten#i%o de do# #emana# en unca#erón $arro;uial de#abitado de 'aintza con la

intención de ablar all< e.clu#i%amente eneu#kara dando cla#e# $or la# ma>ana# ! $or la#tarde# con Pello un iraka#le mu! RatorraR de(azkao0 Entre el gru$o ab<a gente mu! di%er#a

ó%ene# e#tudiante# o ca#ado# con #u# io# e ia#;ue ab<an deado lo# e#tudio# ac<a mucotiem$o $ero le# un<a #u entu#ia#mo de $oder

$racticar nue#tro idioma0 Se icieron gru$o# detrabao cocina lim$ieza ! guarder<a0 A$arte deladelanto ;ue icieron con el eu#kara ueron do##emana# de armon<a ! buen ambiente en el cualno de#a$ro%ecaron la oca#ión de #ubir a latontorra del 3.indoki0 =ue una e.$eriencia mu!

$o#iti%a ! $ionera $or a;uel entonce#0

3.indokin0 1977 / En el 3.indoki0 19770

Gau-eskoaEn el a>o 1977 #e %e la con%eniencia de e.tender al barrio la e#cuela de adulto# ! #e organiza unagau-e#kola0Se #olicitan la# aula# del colegio Dar<a eina #e

ace $ro$aganda $or Egia ! e#e mi#mo a>oem$iezan la# cla#e# con una $artici$aciónnumero#a ;ue a tra%@# de lo# a>o# %aaumentando0El cur#o #e iniciaba buzoneando una oainormati%a $or toda# la# ca#a# del barrio0 Serealizaba un $er<odo de matriculación en la ;ue #e

$ed<an lo# dato# de ni%el de eu#kara edadorario etc0 Se ac<an lo# gru$o# #egBn e#to#dato#0 Se bu#caba $roe#orado0 Se bu#cabanlocale# $ara la# aula#0 ? #e iniciaban la# cla#e#0En la $rimera #emana ab<a ;ue omogeneizar lo#ni%ele# con lo# tra#lado# de la# $er#ona# ;ue noe#taban cómoda# en el gru$o #e>alado al inicio0

6+



zeuden $ert#onak be#te talde batzuetara aldatuz01979ko maiatzean a#anblada bat egin zutenantolatzaileek iraka#leek eta gela bakoitzekoika#leen ordezkariek eta bertan arduteko moduaerabaki eta elburuak zeaztu zituzten- 'au-e#kolaren ge#tioan $artaidetza irekiagoaika#le eta iraka#le guztiak barne direla0- Eraginkorta#un andiagoa eu#kararen

iraka#kuntzan eta eu#kal kulturaren o#agarrita#unazereginak obeto banatuzA#moa au.e zen itzaldiak aialdiak lentzeroSanta Ageda Inauteriak dantza t.angoak aariak eta abar egitea0 Iraka#kuntzarako material egokiae#kuratzea laminak ka#eteak iztegiak abe#tiakaldizkariak adibidez Argia edo I$urbeltz eu#karaerrazaT liburuak eta abar0 Pedagogia egokiaerabiltzea iraka#kuntza-metodoetan mailak

bereiztea iraka#leak $re#tatu aukeratu etakoordinatzea eta abar0 5arduera de#berdinetan gau-e#kolen arteko koordinazioa lortzea baita auzoarekinere0 Ika#gelak uzten zizkieten ika#tet.eekinarremanetan egotea gai de#berdinak lantzeko e#ate

baterako baimenak giltzak garbiketa eta abar0 Etaadmini#trazio lanak diruzaintza ika#leenkobraketak iraka#leen ordainketak altak baak etaabar01979ko urrian "G $ert#ona matrikulatu ziren 19taldetan banatuta a#ta$an mailan 6 bigarren mailan9 irugarren mailan eta alabetatze mailan bat0

Ika#le geienak auzokoak ziren0 Adin guztietakoak ziren eta "" ika#le GL urtetik gorakoak ziren0(okalak bilatzea ez zen batere lan erraza eta ika#turteartan ondoko ika#gelak erabili zituzten 7 DariaErregina ika#tet.ean =ont ! Andreu-n DariaErregina $arrokian " ika#tolan " Andr@# Danón-en1 =rantzi#kotarretan eta 1 3eeria kaleko Emakumeen2entroan0Eta gau-e#kolako guztientzako leenengo aaria eginzuten Daria Erregina ika#tet.earen beealdean

endea girotzeko a#moz0 Izan ere an ez zen girorik

alta izan ika#leetako batek eraman zuene#ku#oinuaren doinuari arraituz0 rain erabatnormala dena leku ireki batean aari errikoi bategitea alegia leen ez zen batere oikoa0Ai$atzekoa da baita ere I$arraldeko *onazaarreerrira oan zirenean0 Egun batzuk igaro zituzten

bertako ba#erri batean $arranda eginez eta eu#kalgiroan0Eta a#ieran gau-e#kola zena eu#kal e#kola biurtuzen ika#le geienek e#kolak gauez a#otzen

bazituzten ere arrat#aldez ika#tea naiago zuten talde

batzuk ere #ortu baitziren0'arrantzizkoa da ai$atzea Cilla Saliako lokalak 19+L0 urtearen inguruan a#i zirela erabiltzen0

En Da!o de 1979 #e ace una a#ambleacom$ue#ta de organizadore# $roe#ore# !alumnado re$re#entante de cada aula en la ;ue #ea$rueba el uncionamiento a #eguir ! ;ue $er#igue%ario# obeti%o#- :na ma!or $artici$ación abierta a todo elalumnado ! $roe#orado en la ge#tión de la gau-e#kola0

- :na ma!or eicacia en la en#e>anza del eu#kara! una com$lementación de la cultura %a#camediante una meor di#tribución de ;ueacere#0A#< #e trataba de realizar carla# aialdi#lentzero Santa Ageda Iauteriak dantzae.cur#ione# cena# etc0 Ad;uirir materialadecuado de en#e>anza lámina# ca#ete#diccionario# cancione# re%i#ta# como Argia oI$urbeltz libro# de Reu#kera errezaR etc0 Em$lear una $edagog<a adecuada en lo# m@todo# deen#e>anza dierencia de ni%ele# $re$aración#elección ! coordinación de iraka#le# etc0,oordinación entre gau-e#kola# ! con el barrioante la# di#tinta# acti%idade#0 ,ontacto# con lo#di#tinto# centro# ;ue le# ced<an la# aula# $aratratar de $ermi#o# lla%e# lim$ieza etc0 ? lo#trabao# de admini#tración te#orer<a cobro# aika#le# $ago# a iraka#le# alta# baa# etc0En octubre de 1979 #e matricularon "G $er#ona#di#tribuida# en 19 gru$o# 6 de iniciación 9 de "ni%el de tercer ni%el ! uno de alabetatzen0 (a

ma!or<a de lo# a#i#tente# eran del barrio0 Hab<a detoda# la# edade# ! "" $er#ona# de má# de GL a>o#0(a bB#;ueda de locale# no era nada #encilla ! ene#e cur#o #e utilizaron la# #iguiente# aula# 7 enDar<a eina en =ont ! Andreu en la

$arro;uia de Dar<a eina " en la ika#tola " enAndr@# Danón 1 en =ranci#cano# ! 1 en el,entro de la Duer de 3eer<a0? #e izo la $rimera cena $ara toda la gau-e#kolacon el in de ambientar a la gente en lo# bao# delcolegio de Dar<a eina en un ambiente

e.traordinario en la ;ue no altó el acordeón ;uelle%ó uno de lo# ika#le# má# %eterano#0 (o ;ueaora e# totalmente normal entonce# no era nadacorriente acer una cena $o$ular en un #itioabierto0Pero lo ;ue e# digno de mencionar e# la e.cur#ión;ue icieron al $ueblo de *onazaarre enI$arralde ;ue e#tu%ieron %ario# d<a# en un ca#erónen un inmeorable e inol%idable ambiente de

uerga ! #iem$re utilizando el eu#kara0? lo ;ue em$ezó #iendo gau-e#kola #e con%irtió en

eu#kal-e#kola !a ;ue #i bien la ma!or<a de la# $er#ona# e#tudiaban $or la noce tambi@n uboalguno# gru$o# ;ue $reer<an $or la tarde0

69



4ertako #otoa erabili gabe eta o#o zikina zegoen etaan ez zen urik ezta argirik ere0 Hala garbiketa#akona egiteari ekin zioten iru gela antolatuzituzten komuna egokitu zuten argia goiko oinetik artu zuten eta lan guztia ika#le iraka#le eta auzoko

endearen artean egin zuten0 4eranduago leenengooinean #artzeko aukera izan zuten eta ala ika#gelageiago lortu zituzten baldintza obeetan0

'arai artan auzoan eu#kararen erabilera gau-e#kolara mugatuta zegoela iku#ita udaldian ika#tarotrinkoak egitea komeni zela iruditu zitzaien0 Era

berean arazo andia zegoen 6 eta 1G urte bitartekoika#leekin eta auzoan ika#tolaren $remia antzemanzuten0:rteak aurrera arraitu aala oan zen #endotzen19+"an AE) erakundearen baitara $a#a zen arte0

'au-e#kolaren urte auetako antolamenduan be#teren artean aue.ek $arte artu dute [email protected]#ean 5ulio Darikarmen Daribel eta abarrekeu#kara iraka#ten eta ika#ten aalegindu direnainbat eta ainbat iraka#le eta ika#le tartean direlaguztiak gogo andiz lanean $roiektu onek aurreraegin zezan0

%ED E#an dugun bezala eraautonomo batean a#i

zena Eu#kal Herrikoeu#kal e#kola guztiak koordinatzen dituenAE) erakundearenmen$eko biurtu zen19+"0 urteareninguruan0 Cilla Saliako lokaletangoizez arrat#aldez eta

gauez ematen ziren e#kolak eta 19+&-+6 ika#turtean"L ika#le matrikulatu ziren0

Harez geroztik matrikulazioak nabarmen egin zuen beera *ono#tiako auzoetan be#te eu#kaltegi batzuk zabaldu zituztelako eta 199L-91 ika#turtean 1L taldezeuden 11L ika#lerekin aietatik N&L auzotik kan$o

:n eco im$ortante ue la utilización de lo#locale# de Cilla Salia ac<a 19+L0 El #ótano e#taba#in utilizar mu! #ucio #in agua ni luz0 Entonce# #eizo una lim$ieza $rounda #e organizaron tre#cla#e# un $e;ue>o ater la luz #e engancó del

$i#o de arriba ! todo el trabao #e izo entre elalumnado $roe#ore# ! gente del barrio0 Algode#$u@# ubo la $o#ibilidad de entrar en el $rimer

$i#o ! a#< #e con#iguieron má# cla#e# ! en meore#condicione#0Por a;uel entonce# #e $en#aba ;ue la utilizacióndel eu#kara en el barrio #olamente con la# cla#e#de la gau-e#kola e#taba ba#tante limitada ! eracon%eniente ;ue #e icieran cur#illo# inten#i%o# en%erano0 A#< mi#mo ab<a un $roblema im$ortanteentre lo# ! la# ni>a# de 6 a 1G a>o# ! ac<a alta laika#tola en el barrio0A#< #e ue con#olidando durante %ario# a>o# a#ta;ue acia el a>o 19+" #e $a#aron a laorganización de A0E0)0En la organización de e#to# a>o# de gau-e#kolacolaboraron =@li. 5o#ean 5ulio DarikarmenDaribel etc0 3anto# iraka#le# re#$ondiendo de #u#gru$o# e incontable# ika#le# con la# con#abida#diicultade# de a$rendizae0 ? todo# ello# $oniendoun gran entu#ia#mo $ara ;ue e#te $ro!ecto #alieraadelante0

%4E4D4

,omo dec<amo# lo ;ue ab<a em$ezado de unaorma autónoma ac<a 19+" #e continuó bao laorganización de A0E0) en la ;ue #e coordinabaneu#kal-e#kolak de Eu#kal Herria0 En lo# locale# de Cilla Salia #e daban cla#e a lama>ana tarde ! noce ! en el cur#o 19+&-+6 ab<auna matriculación de "L ika#le#0*e#de entonce# ubo una baada im$ortantedebido a la a$ertura de otro# eu#kaltegi# en otro#

barrio# de *ono#tia ! en el cur#o 199L-91 ab<a1L gru$o# con 11L ika#le# de lo# ;ue el &LN eran

de uera del barrio0

Actualmente el eu#kaltegi di#$one de uno# +Lika#le# ! #e dedica a eu#kaldunizar a la gente entodo# lo# ni%ele# $ero #in ol%idar ;ue el eu#kara

7L



etorritakoak izanik0 'aur egun eu#kaltegiak +L ika#le ditu eta endeamaila guztietan eu#kalduntzen diardu baina betiereeu#kara eu#kal kulturari lotuta dagoela aaztu gabe04e#teren artean auek dira beren elburuak- :rrat#ez urrat# Egiako elduak eu#kalduntzea0- Eu#kara eu#kal kulturaren barruan ika#tea0- Auzoaren dinamikan iku#$egi eu#kaldunetik $arte

artzea0Helburu oriek lortzeko eta ika#leek ika#itakoaerabili aal izateko arduera de#berdinak antolatzendituzte- Irteerak eu#kal errietara normalean Jaarroaraedo I$arraldera0- 3.angoak0- Sagardoaren eguna A#tigarragan0- :arteko aia0- 'une monograikoak 3tan 3takun irratian0

- Eun bat ika#le urtero biltzen direneko aaria0

)orrika "0

- 4i urtero )orrikaren antolamenduan $arte artzendute egun batzuetan zear okoak e#tak eta aariak naiz bazkariak antolatzen Egiako iru elkarteekineta auzoko endearekin batera0Auzoan egiten diren kultur ardueretan ere $arteartzen dute e#ate baterako Santo 3oma# bez$erako3.i#torradan Inauterietan aari bat antolatuz Dielt.ini #u emanez eta abar 2AI-2I elkartearen

barruan $artaidetza aktiboa izanik0

como lengua e# in#e$arable de una culturaeu#kaldun0 ? entre otro# tienen lo# #iguiente#obeti%o#- Pa#o a $a#o ir eu#kaldunizando a la# ! lo#adulto# de Egia0- A$render el eu#kara in#ertado en la cultura%a#ca0- Partici$ar en la dinámica del barrio de#de un

$unto de %i#ta eu#kaldun0Para con#eguir e#to# obeti%o# ! $ara ;ue la# ! lo#ika#le# $uedan utilizar lo a$rendido realizandi%er#a# acti%idade#- Salida# a $ueblo# eu#kaldune# normalmente a

Jaarroa o I$arralde0- Salida# al monte0- El d<a de la #idrer<a en A#tigarraga0- (a ie#ta de la I#la0- E#$acio# radioónico# monográico# en 3tan3takun irratia0

- (a cena anual en la ;ue #e reBnen uno#cien ika#le#0

- ,ada do# a>o# la organización de la )orrika ;ue#uele durar %ario# d<a# con #u# uego# ie#ta# !comida en la ;ue colaboran la# tre# #ociedade#egiatarra# ! #e ace $artici$ar a todo el barrio03ambi@n colaboran en la# acti%idade# culturale#;ue #e realizan en el barrio como la 3.i#torradade la %<#$era de Santo 3omá# en ,arna%ale# conla cena ! la ;uema de Diel t.in etc0 con #u

$artici$ación acti%a dentro de 2AI-2I0

G?%).S )E? ES,%?'lad!#ek " urte zituen 1979aneta o#o ezaguna zen auzoan

batzorde antinuklearretan #artutazegoelako elduen ezkuntzaneta be#te ainbat ardueratan

$arte artzen zuelako0:rte artako ekainaren anEgiatik autobu# bat abiatu zenzentral nuklearren eta

4ardenetako $oligonoaren aurka 3uteran izangoziren ekitaldi batzuetan $arte artzeko0 'lad!# izanzen autobu#a antolatu zuenetako bat0

G?%).S )E?

ES,%?

'lad!# en 1979 ten<a " a>o# ! era mu! conocida

71



en el barrio $or #u militancia en lo# comit@#antinucleare# educación de adulto# ! #u

$artici$ación en otra# acti%idade#0

7"



(emoizko zentral nuklearraren aurkako borrokarenurteak ziren aiek0 Iberduero Dadrilgo 'obernua etaEu#kal )ont#eilu Jagu#ia $roiektua deendatzen ariziren errialdearen geiengoak adierazitako

borondatearen aurka0Egun artan goizean 3uteran abe#tiak eta antzerkiaizan ziren baita energia nuklearraren aurkako e#ku

artzeak ere0 4aina bazkal ondoren $olizianazionalak tartean #artu ziren eta era#oari ekinzioten0 5endea zubiaren be#taldera alde egiten arizela $olizietako batek 'lad!# tirokatu zuenzubiaren #arreran e#erita zegoenean0Erantzuna berealakoa izan zen greba orokorraEu#kal Herrian manie#tazioak eta abar0 EorzketaPolloen izan zen urrengo egunean ekainaren Gan0Polizia etorri zen eta barrikadak arri ziren0ndorengo egunean Atot.ako =rantzi#kotarren elizanizan ziren elizkizunak0 4o#t mila $ert#ona baino

geiago bildu zen eta tartean $olizia kale-antzian endea korrika gomazko $ilotakadak eta abar izanziren0Ekainaren 1Lean ende ugari bildu zuen omenaldiaegin zioten $arkean eta ordutik aurrera 'lad!#EneaT deitzen zaio0Ikerketa batzorde bat eratu zen0 Herri 4atzordeonek aldizkari bat argitaratu zuen ateratakoondorioekin ain zuzen ere egun artan 1979koekainaren an 3uteran izan ziren eunka $ert#onarielkarrizketak egin ondoren0 'oardia zibil bati 1+

ilabeteko gartzela zigorra ezarri zioten0Ekainean urtero egiten zaio omenaldi t.iki bat

bizikletaz mart.a bat antolatuz eta 'lad!#enoroigarri gi#a $arkearen goialdean arritako e#tela

bi#itatuz0

El de5unio dee#e a>oab<a#alido unautobB# de

Egia $ara $artici$ar en lo# acto# ;ue #e ab<an con%ocado en3udela en contra de la# centrale# nucleare# ! del

$ol<gono de la# 4ardena#0 'lad!# ue una de la#;ue organizó el autobB#0Eran lo# a>o# de la luca contra la central de(emoiz0 Iberduero el 'obierno de Dadrid ! el,on#eo 'eneral Ca#co e#taban deendiendo el

$ro!ecto contra la %oluntad de la ma!or<a de e#te $a<#0Por la ma>ana de e#e d<a en 3udela ubocancione# teatro e inter%encione# contra laenerg<a nuclear0 Pero de#$u@# de comer inter%inola $olic<a nacional ! ubo $orrazo# ! bote# deumo0 ,uando la gente #e retiraba al otro lado del

$uente %inieron lo# guardia# ci%ile# ! uno de ello#le di#$aró a 'lad!# ;ue e#taba #entada en el #ueloa la entrada del $uente0(a reacción ue inmediata uelga general enEu#kal Herria manie#tacione#0 El entierro ue enPolloe el d<a G %ino la $olic<a ubo barricada#0 Ald<a #iguiente #e celebraron lo# unerale# en laigle#ia de lo# =ranci#cano# de Atot.a en lo# ;ue#e concentraron má# de cinco mil $er#ona# ubo

$olic<a# de $ai#ano carrera# $elotazo# de gomaetc0El 1L de 5unio ubo un omenae en el $ar;ue al;ue de#de entonce# #e le llama R'lad!# EneaR enel ;ue $artici$ó muca gente0Se ormó una comi#ión $o$ular in%e#tigadora ;ue

$ublicó una re%i#ta con #u# conclu#ione# de#$u@#de entre%i#tar a ciento# de $er#ona# ;ue e#tu%ieron

en 3udela a;uel d<a de 5unio de 19790 :nguardia ci%il era condenado a 1+ me#e# de cárcel0En el me# de 5unio todo# lo# a>o# #e organiza un

$e;ue>o omenae con una marca cicli#ta ! una%i#ita a la e#tela ;ue recuerda a 'lad!# en la $artealta del $ar;ue0

7



%'GI%

19+Lan inormazio orokorra eu#karaz biltzen duena#tekari au #ortu zen Ametzaga>a kalean0 'ureauzoan ingurune egokia to$atu baitzuten zeregin

bikain au bete aal izateko01919an ka$ut.inoek #ortutako 2eruko Argia aldizkarii#torikoaren arrai$ena da0 19+Lan gazte talde #ut#u

batzuen e#kuetara aldatu zen eta Argia izenez bataiatu zuten0 3aldeak aldizkaria berritzeaz gainindar andiz edatu zuen inormazio a#tekarimoderno bilakatzeraino0 'aur egun eda$enandiena duen eu#karazko a#tekaria dugu0

Eta$a de#berdinetan zear eu#kal idazle eta arti#taugari izan dira aldizkari onetan kolaboratzaile05o.emi 2umalabe *ono#tia 19&L-9F aurrenetakoaizan zen Argia bultzatzen eta aldizkariarenzuzendaritzan $arte artu zuen0

%'GI%

En 19+L #urgió e#te #emanario de inormacióngeneral en eu#kara in#talándo#e en la calleAmetzaga>a0 En nue#tro barrio encontraron elentorno adecuado $ara $oder realizar e#tamagn<ica tarea0E# continuación de la re%i#ta i#tórica 2erukoArgia creada $or lo# ca$ucino# en 19190 En 19+L

$a#aron de mano# de lo# religio#o# a un gru$o de ó%ene# entu#ia#ta# ;ue le $u#ieron el nombre deArgia0 E#te gru$o lo reno%ó ! e.$andió con granuerza a#ta con%ertirlo en un #emanario moderno

de inormación0 Ho! en dia e# el #emanario eneu#kara de má# diu#ión0*urante la# di#tinta# eta$a# a tenido lacolaboración de muc\# conocid\# e#critore# !arti#ta# %a#c\#05o.emi 2umalabe *ono#tia 19&L-9F ue un

$artici$e de la dirección de Argia ! uno de #u# $rinci$ale# iniciadore#0

H%''E(,C%D& CI(E*%

(aurogeiko amarkadaren a#ieran ne#ka-mutileizuzendutako arduerarik ez zela antzematean

$ert#ona talde batek igande arrat#aldetanaurrentzako zinema antolatzea erabaki zuen0 A#moaau.e zen ne#ka-mutilak ai#ialdiaz gozatzealagunartean egoteko leku egokia izatea eta azkeninean bear bezala kontrolatuta et.etik irtetekoaitzakia bat izatea0Daria Erregina $arrokiako lokal bat e#katu zuten etaerrenta baten ordainez e#kuratu zuten0 ,ameraman

bat eta kamera bat lortu zuten0 =ilmak a#teroaukeratzen zituzten eta noizean bein aurrentzakoantzerkia ere e#kaintzen zen0 Erroiluak aldatzeanegoten ziren at#edenaldiak naiko luzatu oi zirenezzala$arta izaten zen nagu#i iku#le t.ikien artean0Prezioa ez zen gare#tia go.okien #almentarenlaguntzarekin ga#tuak ordaintzeko adina alegiadiruagatik oan gabe inor gera ez zedin0Haurrentzako zinema edatzeko kartelak i$intzen

ziren ilmak iragarriz0 4atez be#te irureun aur oaten zen gut.i gorabeera0

"I(E I(+%(,I?

En lo# inicio# de la d@cada de lo# ocenta ante laalta de acti%idade# $ara ca%ale# un gru$o de

$er#ona# decide organizar un cine inantil lo#domingo# $or la# tarde#0 Se trata de ;ue lo# crio#

$uedan di#rutar de un rato de ocio tengan unlugar de encuentro con #u# amigo# ! amiga# ! endeiniti%a una di#cul$a $ara $oder #alir de #u#ca#a# debidamente controlado#0Se #olicita el local de la $arro;uia de Dar<a eina;ue lo cede mediante el $ago de un al;uiler0 Se

bu#ca a un cameraman ! #u cámara de cine0 Seeligen #emanalmente la# $el<cula# ! de %ez encuando #e orec<a alguna obra de teatro inantil0(o# de#can#o# ;ue #e $roduc<an en lo# cambio# derollo ;ue #e #ol<an demorar ba#tante #ol<a #er elmomento de de#madre de la# ! lo# $e;ue>o#e#$ectadore#0Se #e>ala un $recio módico $ara cubrir ga#to# conla a!uda de la %enta de cucer<a# $ara ;ue nadie

#e ;uede #in ir $or dinero0 Para #u di%ulgación #e $onen cartele# con e#cena# reerida# a la# $el<cula#0

7G



(an au aalik eta ero#oena izan zedin eta endearen $artaidetza bultzatzeko a#moz bolondre#ezo#atutako lau talde o#atu ziren0 4etetzen zutenzereginetako bat #aio bakoitzaren ondoren lokalat.ukun uztea zen0I0 taldea =eli. Albear Dila 'o>i Sal%a 5o#@ (ui#Salaberria )ont.i Dartinez eta 5o#@ (ui# laizola0

II0 taldea Delt.or $arrokiako a$aizaF 'erardoCaz;uez Danolo Pe>a 5o#@ I0 Pe>a )arlo# 3renor eta 5o#@ (ui# 3orre#0III0 taldea Darikarmen 2arate Danu Iturburu)oldo (o$ez Santi 3ardaguila 5uanmari 5auregi5o#ean 5auregi 5ulio 3eada# Enedina eta Itziar Azkune0IC0 taldea 5a%ier Az$arren Daria Eugenia 5uanoAgirreolea Alberto 'omez =ermin !arbide eta5o#@ (ui# Egia )arrozeriakF0'erora arduera onek inauguratu berriak zirenArrano elkartearen lokaletan arraitu zuen0

,on el in de ;ue la labor #e realice lo má#cómoda $o#ible ! tratando de in%olucrar a lagente #e orman cuatro gru$o# de gente%oluntaria $ara #u colaboración #emanal ;ueentre otra# labore# debe dear el local totalmentelim$io de#$u@# de cada #e#ión0'ru$o I =eli. Albear Dila 'o>i Sal%a 5o#@ (ui#

Salaberria )ont.i Dartinez ! 5o#@ (ui# laizola0'ru$o II Delt.or cura de la $arro;uiaF 'erardoCaz;uez Danolo Pe>a 5o#@ I0 Pe>a )arlo#3renor ! 5o#@ (ui# 3orre#0'ru$o III Darikarmen 2arate Danu Iturburu)oldo (o$ez Santi 3ardaguila 5uanmari 5auregi5o#ean 5auregi 5ulio 3eada# Enedina e Itziar Azkune0'ru$o IC 5a%ier Az$arren Daria Eugenia 5uanoAgirreolea Alberto 'omez =ermin !arbide !5o#@ (ui# ,arrocer<a# EgiaF0:n tiem$o de#$u@# e#ta acti%idad tu%ocontinuación en lo# locale# de la reci@n inaugurada#ociedad Arrano0

''%(& E?D%',E%

(aurogeiko amarkadaren a#ieran #ektore bat bazenurte batzuk zeramana irigintzaren naiz kulturarenmailan auzoaren baldintza #ozialak obetzen

aaleginduz0 Auzoan o#o gertutik bizi zituztenainbat e#$erientzia e#ate baterako auzo-elkarteaAmetzaga>a "1eko kultur aretoa 'lad!#en eriotza%illa Salia ika#tola berria gau-e#kola aurrentzakozinema eta abar0 Eta ende ori biltzeko lekuren

baten $remia antzematen zenez leen ikaztegiaizandako lokal bat ero#i zen0

?ana guztien artean egin bear izan zuten $aretak

$ikatu zorua baldo#az e#tali maaiak eta aulkiak

S&"IE)%) %''%(&

Al $rinci$io de la d@cada de lo# ocenta ab<a un#ector de gente ;ue lle%aba uno# a>o# intentandomeorar la# condicione# #ociale# de nue#tro barrio

en el a#$ecto urban<#tico como en el cultural0Hab<an %i%ido mu! de cerca e.$eriencia# tantocomo la A#ociación de %ecino# el aula de culturade Ametzaga>a "1 la muerte de 'lad!# %illaSalia la nue%a ika#tola la gau-e#kola el cineinantil etc0 ? ab<a una nece#idad de ;ue e#agente tu%iera un #itio donde reunir#e0 E# a#< como#e com$ró el local de una %iea carboner<a0El traba$o ubo ;ue acerlo entre todo# de#de

$icar la# $arede# embaldo#ar el #uelo acer me#a# ! banco# dar barniz000 ,ada cual en la tarea

;ue má# dominaba ! el re#to a!udando0 El modode tomar la# decisiones #e organizó alrededor dea#amblea# ! #e nombrar<an unta# directi%a#anuale# rotatoria# $or la# ;ue deber<an $a#ar todo#! toda# la# #ocia# $ara ;ue $udieran colaborar dela mi#ma manera ! conocer bien eluncionamiento de la #ociedad0Por #u$ue#to no abr<a ninguna dierencia entreombre# ! muere# ! a#< #e ormó una sociedadmi>ta #eguramente la $rimera de *ono#tia dee#ta# caracter<#tica# ! al $rinci$io no ubo

$reci#amente buena# augurio# $or e#te moti%o ! #< ba#tante# cr<tica#0

7&



egin berniztatu_ 4akoitzak ondoen menderatzenzuen lana egiten zuen eta gainerakoak laguntzenaritzen ziren0 Erabakiak artzeko moduaa#anbladatan izaten zen0 :rtero zuzendaritza

batzordeak ere izendatzen ziren t.andaka bazkideguztiek modu berean $arte artu eta elkartearen

arduna ondo ezagutu zezaten0

5akina ez zen batere de#berdinta#unik gizon etaemakumeen artean ekarte mistoa baitzen*ono#tian ezaugarri oriek betetzen zituen leena#eguruenez naiz eta a#ieran arrazoi orregatik kritika ugari entzun bear izan0 Ha#ierako

$a#arteetako bat ai$atzearren bein gizon bat agertuomen zen zuzendaritza batzordearengatik galdezkaArrano elkartearteko Du# t.al$elketaragonbidatzekoO diruzainak egin zion arreraemakumezko batek ain zuzen eta gizonak elkartemi#to bat zela iku#tean gonbida$ena artu eta eramanegin zuen gainerako elkarteetan emakumezkoak #artzea galarazita zegoelako019+"ko urtarrilean inauguratu zen eta zuzendaritza

batzordeko kideak ondoko auek izan ziren 5o#e5oakin Perez (abaca )int.oT )arlo# 3renor )oldo(o$ez Dari )armen 2arate 5o#e :rre#tarazu3.e$eT 5uanmi 4arandiaran eta Alredo So$e>aSo$a#T bolondre# gi#a aurkeztuak baita zozketa

bidez aukeratutako #ei batzordekide ere0Ha#ieran auzoko guztientzat irekiak ziren arduerak

antolatu zituzten eta aietan $artaidetza andia izanzen0 Ha#ieratik eratu zuten kutur batzordea eta bertatik ekimen ugari #ortu zen batzuk ardutekoerabateko autonomia izanik0

Hala #ortu ziren !orront>o Jaiak batere erraza ezzen zeregin baten aurrean gogo andia erakut#iz etaauzotar guztientzat irekiak izango ziren e#taerrikoiak #ortzeko a#moarekin0 Izan ere elkarteazabaltzera eraman gintuzten ideialak ai aietani#latzea zen gure a#moa au da guztien artean geuk

nai genituen aiak erabakitzea emakumeak di#kriminatuko ez zituztenak modu $a#ibo bateaniku#teko baino $arte artzeko izango zirenak gureizkuntza eu#kara eta eu#kal kultura bultzatuko

En lo# inicio# #e dio una an@cdota al entrar a la#ociedad un #e>or $reguntando $or la untadirecti%a $ara in%itar a Arrano al cam$eonato deDu# inter#ociedade# le atendió u#tamente late#orera ;ue era una muer ! el #e>or al %er ;ue #etrataba de una #ociedad mi.ta #e lle%ó lain%itación !a ;ue en la# otra# #ociedade# no

$od<an entrar muere#0

Se inauguró en Enero de 19+" ! la unta directi%ala ormaron la# #iguiente# $er#ona# 5o#e 5oakinPerez (abaca R)int.oR )arlo# 3renor )oldo(o$ez Dari )armen 2arate 5o#e :rre#tarazuR3.e$eR 5uanmi 4arandiaran ! Alredo So$e>a

RSo$a#R ;ue #e $re#entaron %oluntariamente ! #ei#%ocale# ;ue le# corre#$ondió $or #orteo0Su# comienzo# ueron de una gran $artici$ación deacti%idade# abierta# al barrio0 *e#de el $rinci$io #eormó una comisión de cutura $or donde $a#abantoda# e#ta# iniciati%a# aun;ue alguna# de ella#tu%ieran autonom<a $ro$ia0A#< #urgieron la# !orront>o Jaiak con mucoentu#ia#mo ante una tarea nada ácil ! con laintención de ;ue ueran una# ie#ta# $o$ulare#abierta# al barrio en la# ;ue #e relearan lo#ideale# ;ue no# ab<an lle%ado a abrir la #ociedade# decir ;ue entre tod\# #e decidiera ;ue ti$o deie#ta# ;uer<amo# ;ue no uera di#criminatoria conla muer ;ue uera má# $artici$ati%a ;ue $ara #er %i#ta $a#i%amente ;ue #e $otenciara nue#troidioma el eu#kara ! la cultura %a#ca ! no #eol%idara lo# $roblema# ;ue tiene nue#tro barrio !nue#tro $ueblo0*e#de el inicio tambi@n #e ormó la t>aranga!orront>o entre gente ;ue no #ab<a #oleo lo# má#

! otro# ;ue a$ena# ten<an alguno# cur#o#0 Sue#treno en el barrio ue en la %<#$era de San 5uande 19+ ! #u# actuacione# #ir%ieron $ara ambientar cual;uier ie#ta o acto cultural ;ue #e de#arrollara

76



zutenak eta gure auzoak eta gure erriak bizi dituenarazoak gogoan izango zituztenak0

!orront>o t>aranga ere a#ieratik #ortu zengeienbat #oleo ez zekien endeaz o#atutako taldeaizanik0 Auzoan izan zuten e#treinaldia 19+ko San5uan bez$eran izan zen eta beren emanadiek Egian

edota be#te auzo eta erri batzuetan izandako ai edokultur arduerak girotu zituzten0)anborrada antolatu zuten gizonezkoen etaemakumezkoen $artaidetzarekin #ukaldariz antzitamilitar antziak alde batera utzita eta ordenatuta oanarren de#ile militar baten antza andirik izango ezzuen ibilera berenganatuz0 *anborradaren elburua

$artaideen eta iku#leen artean giro alaia zabaltzea baitzen0

Inauteriak ere o#$atu zituzten be#teak be#te0 5aiauek auzotar guztientzat zuendutakoak ziren etaa#ieran udalaren dirulaguntza t.iki bat a#otzenzuten Plaza 4erri a$aintzeko erabiltzen zutena0Ai$atzekoa da eraikitako kar$a arabiar zoragarri

ura elurte batek eraginda #unt#ituta geratu zena baita leenengo urtean antolatu zuten indioena eregauean zear Indioek mun#tro nuklearrik nai ez(emonizko belardietanT garra#ika eta danborra

en Egia o en otro# barrio# o $ueblo#0

Se realizó la ,amborrada con la $artici$ación deombre# ! muere# con trae# de cocinero#de#ecando el uniorme militar ! un caminar inormal ;ue #in dear de ir ordenado# no #e

$areciera dema#iado a un de#ile militar0 Uue#ir%iera $ara de#arrollar un ambiente de alegr<atanto entre la# ! lo# $artici$ante# como entre lo#e#$ectadore#0

Se e#tearon lo# "arnaBaes ;ue iban dirigido# atodo el %ecindario ;ue en un $rinci$io recib<a una

$e;ue>a #ub%ención del a!untamiento con la ;ue#e #ol<a adornar Plaza 4erri0 Ha! ;ue recordar lacar$a árabe ermo#a ;ue #e con#tru!ó ! uederruida $or el $e#o de la nie%e $ero el $rimer a>o#e organizó una de indio# ! un gru$o lle%andotambore# ;ue eran lata# de $inturaF #e $a#aron lanoce gritando RIndio# no ;uerer mon#truo nuclear en $radera# de (emonizR0Se icieron la# fiestas de !rimaBera con lacolaboración de otro# gru$o#0 El &entzero ;uerecordaba a la# ! lo# $re#o# del barrio0 (o# coro#de Santa %geda en el ;ue #e ace un recorrido $or lo# toda%<a e.i#tente# ca#er<o# con #u#e#$ectaculare# Rmakila#R ! #uelen #acar $ara #udegu#tación ;ue#o# %ino# ! otro# manare#e.celente#0 (a %<#$era de San Juan e#a nocemágica en la ;ue #e $ercibe la atracción del uego! #e denota la inluencia del #ol con la# %i#to#a#danza# del gru$o 3rebe#ka0

(o# domingo# #ol<a aber cine infanti en la#ociedad $ara la# ! lo# ni>o# del barrio0 :n gru$ode ó%ene# #e iniciaron en el di<cil e intere#ante

77



$intura latakF oz04e#te talde batzuen lankidetzarekin daberriko

$aiak antolatu zituzten baita &entzero auzoko $re#oak gogora ekarriz eta Santa %gedako koruak ere auzoan oraindik geratzen diren ba#errietatik makilaT iku#garriak e#kuan dituztela ibiliz etae#kaintzen dizkieten gazta ardoa eta be#te anarigozo batzuk da#tatuz0 San Juan bez$erako gau

mire#garrian #uaren erakargarrita#una antzematen danonai eta eguzkiaren eragina igartzen da baita ere3rebe#ka taldearen dantza iku#garriak lagun direla0Igandetan haurrentzako zinema e#kaintzen zitzaienauzoko t.ikienei0 'azte talde batek bertsoaritzarena#ta$en latzak bezain intere#garriak ere ezagutuzituen0 %besbatza bat ere eratu zen denboraldi batezent#eiuak egin zituena0 Arranon areto-futbo talde

bat ere izan zen0*aiatzaren ehena o#$atzen zen0 4ertako lokaletana#tean bitan gimnasia egiten zen0 %fari herrikoiak eta merkeak antolatzen ziren elkartea girotzeko etaauzotarren arteko arreman e#tuagoa izateko0?iburutegi t.iki bat antolatu zuten ta$izen edoe#kaiolazko mozorroen ikastaroak eman zituztenOparkerako ibiadiak antolatzen zituzten eta ibilaldiaietan Erne#to 'urrut.aga adituak bertakozuaitzen izenak eta ezaugarriak azaltzen zituen0 Eta

be#te ainbat ardueraren artean Euskararen asteasagardoaren astea diapositiben proiekzioak hitzadiak8 Dorrika eta abar0 Aurreneko urteetan

izan ere elkarteak dituen lokalen goiko $artea betetaegon oi zen a#teak zituen egun guztietan0 5ardueraauetako batzuk be#te talde batzuekin batera landuizan dira ondoko auekin e#ate baterako KabierEu#kal-E#kola Ika#tola Emakumearen 2entroaAnt.eta Ai#ialdiko Elkarteak eta abar05arduera orietako batzuek berezko autonomia zuten

be#te batzuk autoge#tionatu egiten ziren etagainerakoetarako elkarteak 1&0LLL $ta0ko ekar$enaegiten zuen iru ilero0 'ainera elkarteak egitenzituen anarietako e#ku$eko batzuk .ede orretarako

erabiltzen ziren0'a#tronomia ere aitzakia izan da bazkideen etaauzoko be#te $ert#ona batzuen arteko arremana

bultzatzeko eta elkar ezagutzeko0Azken inean bertako lokalak gizarte edo kultur

arduerak garatzen dituzten talde a#korentzakoto$agune izan dira edota be#terik gabe lagunak#enideak edo auzotarrak maai baten inguruan

biltzeko0

e#tudio del bertsoarismo0 Se ormó un coro ;uee#tu%o en#a!ando durante un tiem$o0 Hab<a une;ui$o de Arrano de futbo-saa0Se celebraba el primero de *ayo0 :n $ar de d<a#io# #e ac<a gimna#ia en #u# locale#0 Seorganizaban cenas popuares barata# $ara dar ambiente a la #ociedad ! acilitar la# relacione#entre %ecin\#0 Se montó una $e;ue>a bibioteca0

Se realizaron cursios de ta$ice# o má#cara# dee#ca!olaO un recorrido por e parue con Erne#to'urrut.aga un entendido en la materia ;ue no# ibae.$licando lo# nombre# ! la# caracter<#tica# de lo#árbole#0 (a semana de euskara8 a semana de asidra8 proyecciones de diapositiBas8conferencias8 a egada de a Dorrika etc0 En lo#

$rimero# a>o# a abido @$oca# en ;ue la $arte#u$erior de la #ociedad e#taba ocu$ada todo# lo#d<a# de la #emana0 Alguna# de e#ta# acti%idade# #ea trabaado conuntamente con alguno# gru$o#Kabier Eu#kal-E#kola Ika#tola ,entro de laDuer Ant.eta Sociedade# ecreati%a# etc0

Alguna# de e#ta# acti%idade# ten<an autonom<a $ro$ia otra# #e autoge#tionaban ! $ara el re#to la#ociedad a$ortaba 1&0LLL $ta#0 trime#trale#0Ademá# alguna# de la# $ro$ina# de la# comida# dela #ociedad iban $ara e#te de#tino0

(a ga#tronom<a tambi@n a #er%ido $ara tratar deim$ul#ar el trato ! conocimiento entre la# ! lo##ocio# ! otra# $er#ona# del barrio0En deiniti%a a #er%ido $ara ;ue #u# locale# #eanun lugar de encuentro a muco# gru$o# ;uede#arrollan alguna acti%idad cultural o #ocial0 #im$lemente $ara reunir delante de una me#a a ungru$o de amiga# amigo# amiliare# %ecina# o%ecino#0

7+



!&''&(,&

J%I%D

19+"an Arrano elkarte #ortu berriaren kultur batzordea o#atzen zuten bazkideen bileretan auzoko ende guztiarentzat izango ziren aiak antolatzekoideia #ortu zen kontuan izanik garai artan gut.igorabeera Irure#orokoak eta 4aztangoak o#$atzeariutzi zitzaiela0Egin zuten leenengo gauza aiak antolatzen zituzten

erakundeekin arremanetan artzea izan zen guztiak bateratuko zituzten ai batzuk egiteko a#moz0 4ilera batzuk egin zituzten baina ez zen akordiorik lortu0Egoera orren aurrean aurrera arraitzea erabakizuten0 (ana ez zen batere erraza0 *ono#tiako 5aien)oordinakundean #artu bearko zuten0 Eta :dalarendirulaguntza #i#tema aldatzen #aiatu bearko zutenlan nekeza baina oraindik ere indarrean dagoen

ardueren $rezio-baremo berria #ortzeko akordio batean ezurmamitu zena04atzordeak dirurik ez zuen arren ilu#io andia arri

zuen0 Auzoko merkatalguneetatik dirulaguntza a#ozuten ardueren $rograman beren iragarkiak

artzekotan0 :daletik dirulaguntza eta aiegunetani$iniko zuten t.oznatik eratorriko ekar$enekonomikoarekin0 Ez zen erialekurik edota

be#telako t.iringitorik arriko endeak t.oznetan etaauzoko dendetan ga#ta zezan0Eta aiari izen bat artzeko unea irit#i zen0 Argizegoen ez zela #anturik nai eta geure Sudur $olita

$rotagoni#ta izatea baino ezer oberik ez zela-etaala #ortu ziren !orront>o Jaiak 19+"0 Izan ereaurreneko urteetan #udurren inguruan eta #udurrekinantolatu ziren0

+IES,%S )E !&''&(,&S

En el a>o 19+" en la# reunione# de la# ! lo##ocio# ;ue com$on<an la comi#ión de cultura de lareci@n inaugurada #ociedad Arrano #urgió la ideade organizar una# ie#ta# abierta# a la# gente# del

barrio teniendo en cuenta ;ue recientementeab<an deado de celebrar#e la# de Irure#oro !4aztán0

(o $rimero ;ue icieron ue contactar con la#otra# entidade# organizadora# de ie#ta# $ara tratar de celebrar una# uniicada#0 Se icieron %aria#reunione# $ero no #e llegó a ningBn acuerdo0En %i#ta de lo cual #e decidió #eguir $ara adelante0(a tarea no era #encilla0 Hab<a ;ue ingre#ar en la,oordinadora de =ie#ta# de *ono#tia0 Hab<a ;ueintentar cambiar el #i#tema de #ub%encione# $or elA!untamiento tema di<cil $ero ;ue terminó enun acuerdo $ara crear un nue%o baremo de $recio#de acti%idade# ;ue toda%<a o! tiene %igencia0(a comi#ión a $e#ar de ;ue no di#$on<a de dineroab<a $ue#to una gran ilu#ión en el e%entocontándo#e con la colaboración económica de lo#e#tablecimiento# del barrio $oni@ndo#e #u#anuncio# en el $rograma de acti%idade# la#ub%ención del A!untamiento ! la a$ortación de lat.ozna ;ue #e iba a in#talar en lo# d<a# e#ti%o#0 Jo#e in#talar<an eria# ni otro# ciringuito# $ara ;uela gente utilizara ! ga#tara en la# t.ozna# ! lo#comercio# del barrio0

79



Sudur andienaaurkitzeko leiaketa

bat antolatu zeneunka #udur #alduziren t.oznan etaideiak o#o arreraona izan zuen0 5aiek izugarrizko arraka#ta

izan zuten $artaidetza eta giro

aldetik eta eguraldia lagun izan genuen barraketako#almenten me#ederako04atzordeak ai auek errikoiagoak izatea nai zuen

$artaidetza indartuz0 Horretarako kaleetan kartelak i$ini ziren bilerak iragarriz eta endea bertaratzeragonbidatuz0 Eta ala #ortu zen koadrilen lankidetzazizateko ideia orietako batzuk areto-utbolleiaketetako $artaide izanik019+Gan ehenengo koadriak agertu ziren oko

batzuetan $arte artuz0 Hurrengo urtean be#te berri batzuk #ortu ziren eta blu#en kolore anitzak gurekaleetan zear antzematen a#i ziren0 :rte artanantolatu zen koadrilen leenengo aaria 3eeriakalean0

19+6rako "G koadrila zeuden eta antoamenduan

egitura berria #ortu zen0 Hortik aurrera organoerabakitzailea koadrilen a#anblada izan zenordezkari bakoitzari bozka bana zegokiolarik0A#anbladan aien $rograma egunak eta lanen

banaketa erabakitzen zen baita mart.otik edoa$iriletik a#ita egindako lauz$abo#t a#anbladetakoerabaki garrantzit#u guztiak ere0 5aien batzordeaarduratzen zen koordinazioaz eta be#telako untzioteknikoez0 Horrela $artaidetza andiagoa lortzenzen koadrila bakoitzak eguneko gaiak aztertzeko

bere bilera egiten bai u eta bertan ordezkari bat

aukeratzen du a#anbladara oateko eta ondoren bertan aztertutako gaien berri gainerakoei emateko0Parte artzeko aukerak anitzak dira0 199"an e#tatutu

? llegó el momento de $onerle el nombre a laie#ta0 E#taba claro ;ue no #e ;uer<a #anto# ! nadameor ;ue nue#tra ermo#a Jariz $ara #er la

$rotagoni#ta a#< nacieron la# !orront>o Jaiak 19+"0 (o# $rimero# a>o# #e icieron entorno a la#narice# ! $or narice#0Se organizó un concur#o $ara encontrar la nariz

má# grande #e %endieron ciento# de narice# en lat.ozna ! la idea ue mu! bien ace$tada0 (a# ie#ta#tu%ieron un @.ito de $artici$ación ! alegr<aademá# de un tiem$o caluro#o ;ue contribu!óeconomicamente a la# %enta# de la barraca0*e#de la comi#ión #e de#eaba ;ue @#ta# ueranmu! $o$ulare# en donde #e $otenciara la

$artici$ación ! #iem$re #e $on<an cartele# $or la#calle# anunciando la# reunione# e in%itando a lagente0 ? a#< #urgió la idea de contar con lacolaboración de la# cuadrilla# alguna# de la#cuale# $artici$an en lo# cam$eonato# de utbito0En el +G a$arecen la# primeras cuadrias en lacelebración de alguno# uego#0 El a>o #iguiente #ea>aden otra# nue%a# ! em$ieza a notar#e elcolorido de la# blu#a# $or nue#tra# calle#realizándo#e la $rimera cena de cuadrilla# en lacalle 3eer<a0

?a en 19+6 eran "G la# cuadrilla# ormándo#e lanueBa estructura organizatiBa0 *e a< enadelante el órgano deci#orio #er<a la a#amblea decuadrilla# a ba#e de un re$re#entante un %oto ! enella #e decid<a el $rograma la# eca# el re$artode trabao# ! toda# la# deci#ione# im$ortante# enla# cuatro o cinco a#amblea# ;ue #e celebranem$ezando en marzo o abril0 (a comi#ión deie#ta# #er<a la encargada de la coordinación !otra# uncione# t@cnica#0 *e e#ta orma #e lograbauna ma!or $artici$ación !a ;ue cada cuadrillaace #u reunión $ara tratar lo# tema# del d<a eligeun re$re#entante @#te acude a la a#amblea !de#$u@# le# inorma de lo# tema# tratado# en laa#amblea0 (a $o#ibilidad de $artici$ación e#am$l<#ima0 En abril del 9" #e ar<an uno#

e#tatuto#0Estatutos de !orront>o Jaiak (a ,omi#ión de =ie#ta# e# un organi#mo $o$ular del barrio decarácter am$lio ! abierto a tod\# l\# 4lu#a# ;ue im$ul#en una#

+L



batzuk #ortu zituzten0

!orront>o Jaien estatutuak 5aien 4atzordea auzoko erakunde errikoia da zabala eta e#taerrikoiak eta $artaidetzazkoak bultzatzen dituzten 4lu#a guztientzatirekiak0*agokion autonomian oinarrituta lankidetzazko eta elkar erre#$etuzkoarremana izango du auzoko gainerako erakundeekin *ono#tiako5aien 4atzordeen )oordinakundearekin eta abar0Porront.o 5aiak onelakoak izango dira!%',%I)E,C%CD&%D 4lu#ek $arte artzen duten oko eta aieileenta#una emango zaie iku#le #oilak izatea #aie#tuz0

'uztien artean guztiek erabakiteko aiak landuko dituzte0*E*&D'%,ID&%D Partaidetzazko dinamika #ortuko da )oadrilenA#anbladan 5aien 4atzordean eta )oadrilen 4ileretan aalik eta $artaidetza andiena bultzatuko duen eta ierarki#moa edoautoritari#moa #aie#ten #aiatuko den lagunarteko giroan0)oadrilen A#anbladan erabakiko da 5aien Programa0%?)%''ID%,C%I?E%D 'ure auzoan eta gure errian errotutako aiak izango dira eta bertan gure auzoaren eta gure erriarenaldarrika$enak adieraziko dira aien e#$arru de#berdinetan0)ESCE(,'%?IC%,C%I?E%D Auzoan bertan giroa #ortzen #aiatu bear da0 5endea elkar ezagutzeko eta auzotarren arteko arremana bultzatu eta aien to$agune izateko0DI'&?%D E,% J&D&%D Partaidetza alaita#una eta gazteen artekourbilketa indartuko da eta leia #aie#teko aalik eta #arigut.ienak antolatuko dira0ESD%'% 'ure izkuntza bultzatuko daAuzoan zabalduko diren edo koadriletan erabiliko diren idatzi kartel $rograma eta antzeko guztietan0)oadrilen okoetan e#tetan edo emanaldietan0)oadrilen A#anbladan eta orretarako koadrilen ordezkariak eu#kaldunak izatea obet#iko da0

ie#ta# $o$ulare# ! $artici$ati%a#0*e#de #u $ro$ia autonom<a mantendrá una relación de colaboración! mutuo re#$eto con otro# organi#mo# del barrio con la,oordinadora de ,omi#ione# de =ie#ta# de *ono#tia etc0(a# Porront.o 5aiak #erán!%',I"I!%,IF%S Se $riorizará la $artici$ación del-a 4lu#a enlo# uego# ! e#teo# ! a no #er un-a mer\ e#$ectador-a0Entre tod\# #e currarán la# ie#ta# decidida# entre tod\#0)E*&"'%,I"%S Se creará una dinámica de $artici$ación en laA#amblea de ,uadrilla# en la ,omi#ión de =ie#ta# ! en la#eunione# de ,uadrilla# de#de un ambiente di#tendido ;ue acilitela má.ima $artici$ación e intente e%itar erar;ui#mo# oautoritari#mo#0En la# A#amblea# de ,uadrilla# #e decidirá el Programa de =ie#ta#0'EIFI()I"%,IF%S Serán una# ie#ta# entroncada# en nue#tro barrio ! en nue#tro $ueblo en la# ;ue #e relearán la#rei%indicacione# %ecinale# ! la# de nue#tro $ueblo en lo# di#tinto#ámbito# de la# ie#ta#0)ES"E(,'%?IC%)&'%S Se intentará acer 4arrio0 Uue lagente #e conozca #e trate ! a!a un lugar de encuentro entre%ecin\#0)E!&',ES . JEG&S Se $otenciará la $artici$ación la alegr<a! el acercamiento entre l\# ó%ene# en detrimento de lacom$etición ! #e minimizarán lo# $remio#0ESD%'% Se $otenciará nue#tro idioma

En todo# lo# e#crito# cartele# $rograma# etc0 ;ue #algan al barrioo #e utilicen en cuadrilla#0En lo# uego# de cuadrilla# e#teo# o actuacione#0En la A#amblea de ,uadrilla# $ara lo ;ue #e $rocurará ;ue l\#re$re#entante# de la# cuadrilla# #ean eu#kaldune#0

IG%?)%) Se $otenciará la $artici$ación de 3odo# ! 3oda# ! #ereleará la igualdad de Hombre# ! Duere# en todo# lo# ámbito# dela# ie#ta#0+E'I%S Se #eguirá $re#cindiendo de e#ta# barraca# ;ue engeneral #uelen crear un ambiente oráneo aeno a nue#tra cultura !en el ;ue la di%er#ión #e $aga ! e#tá limitada $or tanto a laeconom<a de cada un\0?G%'ES +ES,IF&S Serán iado# de#de la rganización dela# =ie#ta# ! no #e %erán alterado# o condicionado# $or la ca$taciónde $o#ible# anunciante# u otro# colaboradore#0!'&!%G%()% (a $ro$aganda de ca#a# comerciale# #e limitaráa lo# anuncio# $agado# en lo# Programa# de =ie#ta# de manoe%itándo#e $or tanto en cartele# e#teo# uego# blu#a# nombre#de cuadrilla# etc0

%?"&H&?IS*& *e#de la rganización #e tratará de e%itar el $otenciar e.ce#o# en e#te tema en uego# cartele# etc0re#$etándo#e #in embargo la# deci#ione# $er#onale#0*&?ES,I%S Aun;ue #ólo #on ,inco d<a# al a>o trataremo# de#er re#$etuo#o# con l\# ancian\# ni>\# enerm\# u otra#

+1

mailto:vecin@s

mailto:vecin@s



=E')I(,%S(% 'uztien $artaidetza bultzatuko da eta 'izon etaEmakume arteko berdinta#una i#latuko da aien e#$arru guztietan0+E'I%?ED%D 4arrakarik gabe arraitzea orokorrean giro arrotza#orrarazten baitute gure kulturarekin zeriku#irik ez duena0 Horrezgain dibert#ioa ordaindu bear izaten denez bakoitzaren ekonomiaramugatzen da0+ES,%'%D& ?ED%D 5aien Antolatzaileek inkatuko dituzte etaez dituzte iragarle edo be#te kolaboratzaile $o#ible batzuek aldatukoedo baldintzatuko0!'&!%G%()% Et.e komertzialen $ro$aganda 5aien E#kuProgrametan ordaindutako iragarkietara mugatuko da eta kartel oko blu#a koadrilen izen eta abarretan #aie#tuko da0%?D&H&?IS*&% Erakunde onetatik gai au oko kartel etaabarretan geiegi agertzea #aie#ten aaleginduko dira0 Hala ereerabaki $ert#onalak erre#$etatuko dira0*&?ES,I%D :rtean 4o#t egun be#terik ez diren arren zaarrakaurrak gai.o daudenak eta ondoezaren bat duten gainerako $ert#onak erre#$etatzen #aiatuko gara eta aietan #ortzen den zarata zaborra etaabar aalik eta gut.iena izan dadin aaleginduko gara0

Jaien =atzordea

)oadrilen A#anbladak urtero onet#iko ditu 4atzordea o#atuko duten $ert#onak04atzordean #artzen diren kide berriak )oadrilek edo 4atzordeak $ro$o#atuko dituzte eta )oadrilen A#anbladak onet#iko ditu05aien 4atzordeak )oadrilen antolamendu lan de#berdinak koordinatuko ditu0Doadriak )oadrila bakoitzak bi arduradunen izena eta teleonoa emango dute0*eitzen zaien A#anblada guztietara bertaratuko dira0)oadrilek beren dinamikari arraitu bearko diote A#anbladarako gaiak $re#tatzeko0)oadrila bakoitzak bi zeregin bete bearko ditu barrako t.anda bat eta oko edo e#taren bat antolatzea edota lanen bat egitea0)oadrila berriak )oadrilen A#anbladan aurkeztu eta onet#i bearko

dira0=usak 4lu#a guztiek izango dute aietan modu a#kotan laguntzeko aukeralanetan bileretan eta abar0 Egun orietan zear egiten diren ainbat oko eta e#tatan $arte artu aal izango dute blu#aren bidez ai auen

ordezkari direla aaztu gabe0Doadrien %sanbada)oadrilei bileren egunaren eta bertan aztertuko diren gaien berriemango zaie bear adinaaurrera$enarekin gai oriek koadrilan aztertu aal izatekoalegia05aien Programa erabakiko da eta

koadrila bakoitzak bete bear dituenzereginak banatuko dira0Erabakiak e#kua alt.az artuko dirakoadrilen arteko lagunarteko giroanagu#i den bilera bati dagokion

$er#ona# ;ue #e #ientan mole#ta# durante e#to# d<a# e intentaremo#aminorar en lo $o#ible lo# ruido# ba#ura# etc0;ue generan la# ie#ta#0

"omisión de +iestas(a A#amblea de ,uadrilla# a$robará todo# lo#a>o# a l\# integrante# de la ,omi#ión0(\# nue%\# integrante# de la ,omi#ión #erán $ro$ue#to# $or la# ,uadrilla# o $or la ,omi#ión !a$robado# en A#amblea de ,uadrilla#0(a ,omi#ión de =ie#ta# coordinará la# tarea# deorganización de la# di#tinta# ,uadrilla#0"uadrias,ada cuadrilla acilitará el nombre ! el tel@onode do# re#$on#able#0A#i#tirán a toda# la# A#amblea# ;ue #e le#con%o;ue0

(a# cuadrilla# deberán de lle%ar #u $ro$ia dinámica $ara $re$arar lo# tema# de A#amblea0,ada cuadrilla deberá realizar do# tarea# un turno en barra !organizar algBn uego o e#teo o acer algBn trabao0(a# nue%a# cuadrilla# deberán #er $re#entada# ! a$robada# enA#amblea de ,uadrilla#0=usas3od\ 4lu#a tendrá la o$ortunidad de colaborar con la# ie#ta# de

muca# manera# en trabao# reunione# etc0 $odrá $artici$ar enlo# numero#o# uego# ! e#teo# ;ue #e realizan e#to# d<a# #inol%idar ;ue con la blu#a e#tá re$re#entando a e#ta# ie#ta#0%sambea de "uadriasSe a%i#ará a la# cuadrilla# el d<a ! lo# tema# a tratar en la#reunione# con tiem$o #uiciente $ara ;ue lo $uedan tratar a ni%elde cuadrilla0Se decidirá el Programa de =ie#ta# ! #e di#tribuirán lo# trabao# decada cuadrilla0(a# deci#ione# #e realizarán a mano alzada como corre#$onde auna reunión en la ;ue $redomina el buen ambiente entre cuadrilla##al%o ca#o# ;ue lo determinen la ,omi#ión o la $ro$ia A#amblea0%bri de 0115

E#te #i#tema utilizado a acilitado realizar una#ie#ta# alternati%a# donde #e im$ul#a el eu#kera !la cultura %a#ca la $artici$ación de la muer enigualdad de condicione# no #e e# aeno a lo#

$roblema# #ociale# tale# como drogain#umi#ión000 ni a lo# $roblema# ;ue tiene nue#tro

barrio ! nue#tro $ueblo0*e#de ;ue #e crearon la# cuadrilla# ueron

aumentando en nBmero a#ta la# cincuenta ;uea! Bltimamente ! el nBmero de blu#a# tambi@n aido en aumento a#ta llegar a uno# mil ace uno#a>o# ! actualmente rondar $or lo# ocociento#0

+"



bezala 4atzordeak edo A#anbladak berak zeaztuko dituen ka#uetanizan ezik00115ko apiria4

Si#tema onek ai alternatiboak egiteko aukera emandu bertan eu#kara eta eu#kal kultura eta aukera

berdinta#unean oinarritutako emakumeen $artaidetza bultzatuz eta gizarte onetan bizi ditugun arazoak droga int#umi#ioa_F eta gure auzoak eta gureerriak bizi dituenak kontuan artuz0)oadrilak #ortu zirenetik ugaltzen oan dira0 Izan ereorain berrogeita amar daude0 4lu#ak #ortu zirenetik ere geitzen oan ziren mila inguru izateraino etaorain zortzieun bat dira04eren $rogramazioan atzera egingo dugu orain019+"ko $rogramaren agurrean e#ate baterako)oruko Andre Dariaren aiak irailaren +aF eta

4aztan iribideko San Digel aiak ilabetearenazkeneko a#teanF amaituT egin zirenez urte artansudurrekin eta nahitaez ai batzuk egingo zituztelairagarri zuten #anturik eta ka#ta bereko enderik gabe au da guztion artean eraikitako errealitateaadieraziko zuten ai batzuk05ai aiek 19+"ko irailaren 16ko o#tegunean a#iziren arrat#aldeko zaz$ietan eta zala$arta andiz0Dar. anaien ilmak bota zituzten kalean Porront.oleiaketak arraultz gerrak danborrada bigant.ak etaabar antolatu zituzten eta igande gaueko amaiketan

bukatu ziren zezen#uzkoarekin eta $orront.oei #uemanez0

19+an areto-utbola alteroilia aurrentzakoantzerkia Erreka-DariF eta abar antolatu zituzten019+Gan trenbidearen az$iko $a#abideraino zabaldu

Haciendo un $oco de i#toria de #u $rogramacióndiremo# ;ue en el #aludo del $rograma de 19+" #edec<a ;ue como la# ie#ta# del ,oro + de#e$tiembreF ! San Diguele# de la a%enida de4aztán Bltima #emana del me#F Ran enecidoRe#te a>o #e realizar<a a mediado# de #etiembreuna# fiestas con narices y por narices #in #anto#ni gente de la mi#ma ralea0 :na# ie#ta# cu!a

realidad con#truiremo# entre todo#0(a# ie#ta# #e iniciaron el ue%e# 16 de Setiembrede 19+" a la# 19 ora# con un e#truendo ubo,ine en la calle de lo# Hermano# Dar. ,oncur#ode Porront.o# 'uerra de ue%o# 3amborradaCa;uilla# etc0 acabándo#e a la# " ora# deldomingo con el toro de uego ! ;uema de lo#

$orront.o#0En el + ubo utbito alteroilia teatro inantilErreka-DariF etc0 En el +G baada al #ubterráneocon la# t.aranga# 3irri 3arra ! Porront.o carrerade burro# cena de cuadrilla# teatro de calle3ra$uzaarraF tamborrada inantil Btbol $or cuadrilla# etc0En el +6 ab<a e#ta# "G cuadrilla# Polloe-KurrutEkaitz Alda$akoak 4eti 4orra 3.u#tarra*e#berdinak 'au-t.oriak 4aztango 4etiegarriak 3tanttatarrak rtzadar 'au-beleIzengabe E#ka.ak (o# E#$ona# Da.alon5arana S0 (0 0 Putreak 2akil A#to )u$elaAzke-nekoak 2urru$atu 3.irimiri ! Ant.eta0

Hubo cuca>a goitibeera# rall! umor<#ticomani a a%or de lo# $re#o# uego# inantile# en'lad!# enea con luca de ue%o# $uente# carrerade cinta# en bici etc0En el +7 ubo cronoe#calada $artido# de $elota

bert#olari# etc0 En el ++ ubo 1G actuacione# det.aranga cuca>a acuática batele# en el :rumealo# $a!a#o# 3akolo Pirrit. eta Porrot. coralinantil de Aitor etc0 En el +9 la# ie#ta# durancinco d<a# em$ezando el mi@rcole#0 En el 9L #e

buzonea un e#crito $idiendo a la# ! lo# %ecino#

;ue adornen la# terraza# con la ikurri>a globo#etc0 la baada de cuadrilla# inantil un kantaldi deErramun Dartikorena ota# etc0 En el 91em$iezan la# t.ozna# de lo# organi#mo# del barriokantaldi de Dikel Darkez teatro Hika taldea etc0El 9G Daider eta Alaitz ocódromo omenae a5o.e Dari RIituR de$orte rural etc0 El 96 #e a>adeun nue%o d<a el #ábado $re$orront.o# ! !a #on#ei#000

+



zuten ai-giroa 3irri 3arra eta Porront.o t.arangekineta a#to-la#terketa koadrilen aaria kaleko antzerkia3ra$uzaarraF aurren danborrada koadrilen artekoutbola eta abar izan ziren019+6an "G koadrila auek zeuden Polloe-KurrutEkaitz Alda$akoak 4eti 4orra 3.u#tarra*e#berdinak 'au-t.oriak 4aztango 4eti egarriak3tanttatarrak rtzadar 'au-bele Izengabe

E#ka.ak (o# E#$ona# Da.alon 5arana S0 (0 0Putreak 2akil A#to )u$ela Azkenekoak 2urru$atu3.irimiri eta Ant.eta0 Dauka goitibeerakumorezko rall!-a $re#oen aldeko manie#tazioaaur ola#ak 'lad!#-Enean arraultz borrokak zubiakzinta-la#terketak bizikletaz eta abar019+7an kronoe#kalada $ilota-$artiduak bert#olariak eta abar0 19++an t.arangen 1G ekitaldi ur-mauka

batelak :rumean 3akolo Pirrit. eta Porrot. $ailazoak Aitor ika#tolako aur abe#batza eta abar019+9an aiek bo#t egun iraun zuten a#teazkenetik a#ita0 199Lean idatzi bat #artu zuten buzoietanauzotarrek terrazak ikurrinarekin globoekin eta abar a$aintzeko eta aur koadrilen ait#iera ErramunDartikorenaren kantaldia otak eta abar izan ziren01991n auzoko erakundeen t.oznak zabaldu zituzteneta Dikel Darkezen kantaldia Hika taldearenantzezlana eta abar e#kaini ziren0 199Gan Daider etaAlaitz e#kalada-murrua 5o.e Dari IiturenTomenaldia erri kirola eta abar0 1996an be#te egun

bat geitu zioten aiari $orront.oen aurreko

larunbata alegia eta dagoeneko #ei dira0004aina #ei egun oriez gain aurreko egunetan ereantzematen da ai-giroa an eta emen koadrilak elkartuta iku#ten baitira edota gazteak e#kaileretanigota kaleak a$aintzen be#te batzuk ooltza edot.oznak i$intzen edo aien $rogramak banatzen

$ilota edo mu# kan$oraketak batzordeko kideak azken orduko $re#taketa lanetan000 Izan ere aienaurreko egunak bereziak izan oi dira baita ere0Ekitaldi guztietatik nagu#ienak ai$atuko ditugu bi

batik bat koadrien $aitsiera kaleiran a$arteko

$arranda giroa #ortuz eta antzi de#berdinekin kaleeikolore emanez eta menu gozoak eta umore onanagu#i izaten diren koadrien afaria bertan blu#aguztiak elkartuz0 Ai$atzekoak dira baita ere koadrilade#berdinekoekin berbenetan izaten diren arin-arinak

edo kaleirak ordura arte inoizitz egin ez zenuenauzotarrarekin t.oznan artzenduzun zurito ori Egiatik kan$odagoen lagun ori gogoraraztendizun ekitaldi ori edo

amaierako kaleira #altoka eta alaita#unez azkenekoindar a$urra agortuz03.ikienek gozamen andia artzen dute auzokoei

Pero a$arte de e#o# #ei# d<a# !a en la# ornada#anteriore# #e $ercibe la llegada de la# ie#ta# $ue##e %en reunione# de cuadrilla# $or todo# lo#lugare# o a una# ó%ene# #ubida# a una e#caleraadornando la# calle# a otro# montando el tabladoo la# t.ozna# o re$artiendo lo# $rograma# de

ie#ta# la# eliminatoria# de $elota o mu# la# ! lo#de la ,omi#ión metiendo ora# $ara arreglar lo#Bltimo# $re$arati%o#000 (o# anteriore# tambi@n #onuno# d<a# mu! e#$eciale#0*e todo# lo# acto# e#ti%o# abr<a ;ue de#tacar la#do# actuacione# centrale# ;ue #on la =a$ada decuadrias en kaleira en un ambientee.traordinario de uerga ! colorido de la# di#tinta#%e#timenta# ! la cena de cuadrias con #u#e.celente# menB# ! gran umor ! $or #er @#to# lo#momento# en ;ue #e agru$an toda# la# blu#a# en

un mi#mo acto0 3ambi@n e# de #e>alar lo# arin-arino kaleira# ;ue #e orman con com$onente# dedi#tinta# cuadrilla# en la# %erbena# el zurito ;uetoma# en una t.ozna con e#e %ecino ;ue nuncaa#ta aora te ab<a# $arado a ablar e#e acto ;uete recuerda a una amiga o un io ;ue #e encuentrauera de Egia o la kaleira inal en la ;ue con lo##alto# ! alegr<a #e ga#tan la# Bltima# energ<a#0(o# má# $e;ue>o# di#rutan muco en #u 4aada

$idiendo RuraR al %ecindario ! moándo#e como #iubieran #alido de la $la!a #er<en con lo# $a!a#o# o lo $a#an e#tu$endo con lo#di%er#o# uego# del $ar;ue0Pero lo# $rograma# de todo# e#to# a>o# no ubiera#ido $o#ible #in la colaboración de la# $er#ona#;ue an metido incontable# ora# en la comi#iónde ie#ta# ! citaremo# la# má# a#idua# aun;ue#iem$re #e no# $uede ol%idar alguien 5aione5ulio 5o#e Dari )arlo# 5o.e$o Dari )armen5o#ean 3ato )oldo =ernando Alont#o Datti5o#@ (ui# Diren 3.ino I>igo iana 5o.ean

Abraam Cinillo etc0 A a>adir la# $er#ona# ;uean $a#ado alguna tem$orada $or la comi#ión lo#numero#o# laguntzaile# ;ue #e dedican a acer alguna labor determinada ! la# cuadrilla# ;ue

+G



uraT e#katuz eta blai-blai eginda bukatuz $ailazoekin barre egiten dute eta $arkeetanantolatzen diren ainbat ola#etan $rimeran $a#atzendute04aina urte auetako $rogramak aurrera eramateaezinezkoa izango zen aien batzordean ainbat etaainbat ordu eman dituzten $ert#onen lankidetzarik gabe eta oikoenak ai$atuko ditugu betiere norbait

aaztuko zaigun arren 5aione 5ulio 5o#e Dari)arlo# 5o.e$o Dari )armen 5o#ean 3ato )oldo=ernando Alont#o Datti 5o#@ (ui# Diren 3.inoI>igo iana 5o.ean Abraam Cinillo eta abar0 Eta

$ert#ona oriekin batera batzordean denboraldi batezegon direnak ere izan dira zeregin zeatzen bat

betetzen duten ainbat laguntzaile eta dagokienlanean diarduten koadrilak0 'uztien artean lagundu

baitute $roiektu au aurrera eramaten0

Porront.oen arraka#ta gero eta andiagoa izateazgain Egiaren #inbolo biurtu da inolako zalantzarik gabe baita be#te auzo eta erri batzuetan arraitu

bearreko eredu eta egiatarron arteko elkarta#un etaarremanaren eragile ere Porront.o 5aiak guztiok erabaki eta orratzen baititugu0 Horregatik dira izanere gure $aiak 0

realizan #u trabao corre#$ondiente0 3oda# ella#an colaborado en #acar adelante e#te $ro!ecto0

El @.ito creciente de lo# Porront.o# #e acon%ertido #in duda en un #<mbolo de Egia unmodelo a imitar de#de otro# barrio# ! $ueblo# ! enun actor de coe#ión ! comunicación entre la# !lo# egiatarra# $or ;ue la# Porront.o 5aiak #omo#toda# ! todo# no#otro# lo# ;ue la# decidimo# la#trabaamo# ! la# di#rutamo# ! $or e#o #onnuestras fiestas0

+&



!&''&(,& ,%'%(G%

Arrano elkartea #ortu berria zenean )ultur 4atzordeko kideek t.aranga bat eratzea $ent#atuzuten019+"ko ekainean "6 $ert#ona inguru bildu ziren eta#oleoko leenengo e#kolak a#otzen a#i zirena#kok ez baitzuten aurretik #oleorik ika#i0 :ztaileanin#trumentuak ero#i zituzten eta orretarako mailegu

bat e#katu zuten0 4azkideek ere beren ekar$ena eginzuten t.arangarako dirulaguntza lortzeko aarierrikoiak antolatuz0

Ent#eiuak ia geienek ezagutzen ez zituztenin#trumentuak oz eta 5o#einazio eta ?onen

zuzendaritza$ean eta laguntza andiarekin a#izituzten eta I#ak $azientzia andiz iraka#ten zien#oleoko e#kolak a#oz04eren a#moa Egian edo be#te auzo edo errietanantolatzen zen edozein e#ta errikoietan $arteartzea eta giroa #ortzea zen eta e#treinaldia Egianizan zuten 19+ko San 5uan bez$eran0Egiatik kan$o izan zuten leenengo e#treinaldiardiziako e#tetan izan zen koadrilen eguneanlauz$abo#t abe#ti be#terik ez zekitenean0 Egun o#oanzear $ieza berak erre$ikatuz aritu ziren0 'iro

zoragarria izan

zen egun artakoa eta azkenean koadrilak ogeitaamairugarren $ieza otzeko e#katzen aritu zitzaien

!&''&(,& ,%'%(G%

En lo# comienzo# de la #ociedad Arrano lo#integrante# de la ,omi#ión de ,ultura tu%ieron lainiciati%a de crear una t.aranga0En 5unio de 19+" #e untaron una# "6 $er#ona# !em$ezaron dando la# $rimera# leccione# de #oleode#conocido $or la ma!or<a0 En 5ulio com$raronlo# in#trumento# $ara lo cual #olicitaron un

$r@#tamo ! ademá# contaron con la colaboraciónde muco# de lo# #ocio# ! #ocia# ;ue acud<an a la#cena# $o$ulare# ;ue organizaban $ara#ub%encionar la t.aranga0Iniciaron lo# en#a!o# con lo# in#trumento# lama!or $arte lo# utilizaba $or $rimera %ez bao ladirección ! gran a!uda de 5o#einazio ! ?onalternando con el a$rendizae del #oleo ;ue conmuca $aciencia le# in#tru<a I#a0

Su# intencione# eran colaborar a ambientar cual;uier ti$o de ie#ta $o$ular ;ue #e organizaraen el barrio u otro# barrio# o $ueblo# ! a#< #ee#trenaron la %<#$era de San 5uan de 19+ $or Egia0(a $rimera #alida uera de Egia ue a la# ie#ta# derdizia en el d<a de la# cuadrilla# cuando#olamente #ab<an cuatro o cinco cancione#0Pa#aron todo el d<a re$itiendo la# mi#ma# $ieza#en un ambiente enomenal ! al inal lo# de lacuadrilla en $lan de cacondeo le# $ed<an ;ue

toca#en la $ieza treinta ! tre#0

Entre la# actuacione# ;ue an realizado abr<a ;uecitar la# #iguiente# la 4aada de la# cuadrilla# enla# Porront.o ;ue la #ent<an de una manerae#$ecial como ie#ta #u!a ;ue eraO la# ie#ta# delo# barrio# de *ono#tia ! $ueblo#O lo# ,arna%ale#de *ono#tia $or la Parte Ciea debidamentedi#razado#O recibimiento# de $re#o# como el de

5o#emari I#a#ti en la e#taciónO la mo%ida Anti3AJ en la $la!aO la 4aada del :rumeaorganizada $or EguzkiO an $artici$ado en algBnkilometro corriendo ! tocando a la %ez en la

+6



t.ant.etan0Izan dituzten emanaldien artean ona emen batzukPorront.o aietako koadrilen ait#iera ai aiek

beraienak zirenez bereziki bizi zituztelarikO*ono#tiako eta errietako aiakO *ono#tiakoInauteriak mozo rrotuta Alde 2aarra girotuzO

$re#oei arrera egin izan zaienetan e#ate baterakotrenbidean 5o#emari I#a#tiri egindakoaO 3AJen

aurka ondartzan izan zen mugidanO :rumea ibaiaren ait#iera Eguzkik antolatuaO )orrika aldi bereanla#terka eginez eta in#trumentuak oz $arte artuzutelarikO I$arraldeko ika#tolen aldeko Herri:rrat#akO Alt#a#un izan zen Egin egunaO (oiolakoHontza elkarteko inaugurazioa eta abar0 Hondartzan kamioi baten gainean kalez kaleeuritan_ o dute betiere endea $arte artzera

bultzatuz au da endearen arreta berenganatunaian baino geiago mu#ikaren bidez aiek #altoedo dantza egitera animatuz0rdain#ariak dirulaguntzak zituzten aietatik a#otzenzituzten eta in#trumentuak ordaintzeko eta taldeamantentzeko antolatzen zituzten aarietarako izatenziren betiere t.arangak aurrera arraitzeko a#moak

bultzatuta0Hala eta guztiz ere t.arangan guztia ez zen e#tagiroa izan0 19+&eko abuztuaren 16an erabatunkituta gertatu ziren Alo>a 5auregi u#tekabekoezbear batez il zenean0 Alo>ak 1& urte zituen etaezaguna eta maitatua zen auzoan arduera

de#berdinetan $arte artzen zuelako eta t.arangakokidea zelako0 4ere omenez inguruko t.aranga ugarietorri ziren eta banan-banan )armengo AndreDariaren kaletik ait#i ziren Plaza 4erriraino mu#ika

oz eta bertan ia lekurik ez zela denak bildu zirenean $are bat abe#ti o zuten elkarrekin0 #o mementuunkigarria izan zen ura0Hamaika urte auetan zear ende a#ko $a#a izan dat.arangatik irurogeitik gora alegia eta aietatik

berrogeita amar bat irten izan dira otzera0

Haien artean beren $artaidetza andiagatik ai$atzekoak dira 5ulio 5aione Endika =ede 5o#eanDaite Pata# Dario 4ana Datti 3ere Ant.on)arlo# )iti Irene 5o#ean Pili Alo>a Ana ?on

)orrikaO el Herri :rrat# de la# ika#tola# deI$arraldeO el Egin eguna en Alt#a#uO lainauguración de la #ociedad Hontza de (oiolaetc0

Han tocado en la $la!aO encima de un camiónmientra# le# lle%aban $or di#tinta# calle#Ollo%iendoO000 $ero #iem$re bu#cando la

$artici$ación #in intere#arle# #er el ee de laatracción $ara #er %i#to# $a#i%amente #ino ;ue la

gente alrededor #altara o bailara con #u mB#ica0Su# onorario# lo# cobraban de la# ie#ta# ;uee#taban #ub%encionada# ! lo# de#tinaban a $agar lo# in#trumento# o en cena# ;ue realizaban $aracrear un ambiente de mantenimiento del gru$o#iem$re con%eniente $ara la continuidad de lat.aranga0Sin embargo no ue todouna ie#ta en la t.aranga!a ;ue el 16 de Ago#to de19+& $a#ó un

acontecimiento ;ue le#conmo%ió totalmentecuando Alo>a 5auregi una

o%en ;ue a #u# ;uincea>o# era conocida !a$reciada $or #u

$artici$ación en di#tinta#acti%idade# del barrio !com$onente de lat.aranga alleció en un accidente ortuito0 Se izouna celebración en la ;ue colaboraron numero#a#

t.aranga# del entorno ;ue comenzaron baando deuna en una $or la calle Cirgen del ,armen tocandouna $ieza mu#ical a#ta Plaza 4erri ! all< toda#reunida# #in #itio a$ena# en la $laza tocaron a la%ez un $ar de cancione# en uno# momento# mu!emocionante#0A tra%@# de e#to# once a>o# #e ue reno%ando lagente a#ta $a#ar má# de #e#enta $er#ona# de la#;ue llegaron a #alir a tocar una# cincuenta0 Entrela# má# a#idua# abr<a ;ue mencionar a 5ulio5aione Endika =ede 5o#ean Daite Pata#Dario 4ana Datti 3ere Ant.on )arlo# )itiIrene 5o#ean Pili Alo>a Ana ?on Pello Darian5ulen )ont.i 3.e$e Agu# Ainoa Pron 3ere#a

+7



Pello Darian 5ulen )ont.i 3.e$e Agu# AinoaPron 3ere#a 5uano Arantza 4enno =ito eta abar0Eta oizkan$okoa delako edo ai$atzekoa da baita ere4enno aleman gaztearen $artaidetza *ono#tianika#ten ari zen bitartean giro onetan erabatintegratuz01990 urtearen inguruan goibeera izan zuende#ede#egin zen arte ika#tolan eta be#te zentro

batzuetan mu#ika ika#ten ari ziren gazteekin arraitzea lortu gabe0 Eta ala bukatu zen amaikaurte iraun zuen e#$erientzia eder ura unezoragarriak igarotzeko aukera eman ziena eta auzoanantolatzen ziren aietan eta be#telako ekintzaerrikoietan e#ta giroa zabaltzeko balio izan zuena0

5uano Arantza 4enno =ito etc0 Uuizá abr<a;ue citar como curio#a la $artici$ación del ó%enaleman 4enno ;ue e#taba e#tudiando en *ono#tia! #e integró $erectamente en e#te ambiente0Hacia 199 ue $erdiendo auge ! #e de#izo #inaber $odido tener una continuidad con ó%ene#;ue e#taban a$rendiendo mB#ica en la ika#tola !otro# centro#0 ,on ello #e acabó e#ta bonita

e.$eriencia de uno# once a>o# ;ue le# izo $a#ar uno# momento# ormidable# de di%er#ión einmeorable armon<a ! #ir%ió $ara mantener elambiente en el barrio en la# ie#ta# ! acto#

$o$ulare# ;ue #e organizaban0

++



%(,E,% %ISI%?)I E?D%',E%-EGI%D& H%' ,&D&%

19+an zortzi gaztek talde bat eratu zuten Ant.etaAt#edenaldi Elkartea izenez aurren ai#ialdirakoelkartea #ortzearren0 Publikoa izan bear zuela

$ent#atu zuten eta in#tituzioen dirulaguntzak a#oaal izateko legalizatu zen0

Ha#ieran =rantzi#kotarren $arrokiako oka baterabili zuten urte batzuz eta ondoren utzi egin zuten

baldintzatuko zuten inolako ideologiaren men$e ezegoteko0 Aitor Ika#tolan areto bat utzi zietenAmetzaga>a kalean eta 19+9 gura#oen laguntzarekinegindako $re#ioaren ondoren :dalak gaur egunAtot.ako *orrean duten lokala uztea lortu zuten0

3aldeak a#iera batean a#teburuetan lan egin oizuen baina aurrera egin aala eguneroko lanari ekinzioten 'i$uzkoako ehenengo Haur ,>okoa

biurtzeraino0Antolatu zutenehengo $ardueraaurren etagura#oen artean eginzuten antzerki batizan zen eta geroDendigorriakoehenengokanpamentua maileguan utzitako materialarekinantolatua0Donitore izateko baldintzetako bat euskadunaizatea zen eta ez zekienak kon$romi#o $ert#onala etakolektiboa artu zuen ika#teko0Ha#ieratik <: hezitzaie inguru eta bi milatik goraaur $a#a dira bertatik0Ant.etara doazen ne#ka-mutil geienak ika#tolakoak dira baina badira baita ere be#te ika#tet.e batzuetatik

etorritakoak eta auzoko bazter guztietara iri#tea daa#moa0Ant.etaren heburua au.e da auzoko bo#t etaamabi urte bitarteko ne#ka-mutilei ai#ialdirako

%(,E,% %ISI%?)I E?D%',E%-EGI%D& H%' ,&D&%

En 19+ un gru$o de ocho $óBenes #e reunió conla intención de crear una a#ociación $ara el ocioinantil con el nombre de Ant.eta At#edenaldi

Elkartea0 Pen#aron ;ue deber<a #er $Bblico ! #elegalizó $ara acilitar la# #ub%encione# de la#in#titucione#0Al $rinci$io utilizaron un oca de la $arro;uia de=ranci#cano# durante uno# a>o# ! lo dearon $arano de$ender de ninguna ideolog<a ;ue le#condicionara0 En Ika#tola Aitor le# dearon una#ala en Ametzaga>a ! en 19+9 tra# una $re#ióneercida con la colabo-ración de $adre# ! madre#con#iguieron ;ue el A!untamiento le# cediera ellocal ;ue tienen actualmente en la 3orre de Atot.a0

Se $a#ó de #er un gru$o ;ue trabaabanormalmente lo# ine# de #emana a acerlodiariamente lo ;ue #u$u#o #er el primer Haur,>okoa de 'i$uzkoa0

?a primeraactiBidadue unteatro ;ue#e izoentre ni>a#ni>o#

$adre# !madre# !

de#$u@# e primer campamento en Dendigorriacon material $re#tado0Para #er monitor ab<a ;ue #er euskadun !cogieron un com$romi#o $er#onal ! colecti%o dea$render el eu#kara ;uien no lo #u$iera0*e#de el comienzo an $a#ado alrededor de <:educadores ! má# de do# mil ni>o# ! ni>a#0(a ma!or<a de lo# ca%ale# ! ca%ala# ;ue %an aAnt.eta #on de la ika#tola aun;ue tambi@n %an de

otro# colegio# ! #u intención e# llegar a todo# lo#rincone# del barrio0El ob$etiBo de Ant.eta e# orecer una alternati%a

$ara el ocio a la# ni>a# ! ni>o# entre cinco ! docea>o# del barrio0 3omando como ba#e un $ro!ecto

$edagógico con lo# %alore# de igualdad identidadcon #u entorno <#ico #ocial ! cultural eu#keraFla comunicación ! relacione# con lo# demá#000(a ?udoteca orece una o$ortunidad #in igual

$ara di%ertir#e utilizando uguete# ! uego#educati%o# adecuado# a cada edad0 Se $otencian

uego# libre# ! coo$erati%o#0El obeti%o de la =ibioteca e# el de acercar elmundo del libro a la inancia0 E#e $rimer contacto

+9



alternatiba bat e#kaintzea0 Eta beren $roiektu $edagogikoa be#teren artean onako baloreetanoinarrituta dago berdinta#una ingurune i#iko #ozialeta kulturalarekiko eu#karaF identitateagainerakoekiko komunikazioa eta arremana000?udotekak aukera $aregabea e#kaintzen du adin

bakoitzera egokituta dauden o#tailu eta okoezigarriak erabiliz ongi $a#atzeko eta oko libreak

eta koo$eratiboak bultzatzen dituzte0?iburutegiaren elburua liburuen mundua aurrengana urbiltzea da0 Irakurketarako leenegourbilketa ori egokia eta at#egina baldin bada etaderrigorrezkoa ez bada $o#itiboa izan daitekeetorkizunean irakurketarako zaleta#una izateko0Abentura eta beldurrezko liburuak i$uinakkomikiak liburu didaktikoak eta be#telakoak e#kaintzen dituzte eta noizean bein kontu-kontalariren batek e#kainitako #aioak ere izaten dira0)ultur Et.ea zabaldu zen arte Egian zegoen aur liburutegi bakarra zen04e#te eremu intere#garria taierrak dira0Sukaldaritza antzerki zango mitologiamalabari#mo birziklatze eta abarri buruzko tailerrak0Sormena irudimena e#kulanak eta adieraz$enarti#tikorako teknikak lantzen dira eta adinarenarabera bereizten diren bi taldez o#atu oi dira0'ainera dantza ent#eiuak egiten dira bertan baitagai de#berdinak eztabaidatu erla.aziorako ariketak egin eta be#te zenbait arduera ere0

Hamabo#t eguneko kanpamentuak aurrentzakoo$orraldiak izateaz gain e#$erientzia de#berdinak bategiteko abagunea dira0 Haurrekin igarotzen dituzten"G orduek a$arteko aukera e#kaintzen dieteezkuntzarekin zeriku#ia duten arduerak burutzeko0A#moa au.e da okabide $o#itiboak barneratzea

ateko oeratzeko000 oituretan0 =amiliaren inguruanartu dituzten oiturak lagunen artean bizi izaten

dituzte kan$amentuan et.eko babe#ik gabeautonomia geiago izaten baitute0 Haur bakoitzak

bere $latera arri a#o eta garbitzen du0 4ere arro$a

con el libro #ie# adecuadoagradable ! noobligado

$uede #er $o#iti%o $ara#er un uturo

buen lector0

Ha! libro# dea%entura# dei#toria# %erdadera# de miedo cuento# comic#didáctico#000 *e %ez en cuando #e ace la lecturade libro# contada $or alguna animadora0 Ha#ta laa$ertura de la ,a#a de ,ultura era la Bnica

biblioteca inantil ;ue ab<a en Egia0

tro cam$o intere#ante e# el de lo# ,aeres0 3aller de cocina de teatro de zanco# mitolog<amalabari#mo de reciclae0 Se trabaa la creaciónla imaginación la# manualidade# t@cnica# $ara lae.$re#ión art<#tica ! #uele e#tar com$ue#ta de do#gru$o# de edade# dierenciada#0Ademá# #e realizan en#a!o# de baile# #e di#cutendi#tinto# tema# #e ace relaación etc0(o# "ampamentos de ;uince d<a# a$arte de #er una# %acacione# $ara el ni>o ! la ni>a e# la #umade di#tinta# e.$eriencia#0 (a# "G ora# ;ue #e

$a#an con la# ! lo# ni>o# e# una o$ción e.celente $ara $oder acer un trabao educati%o0 Se trata de

interiorizar com$ortamiento# $o#iti%o# en la#co#tumbre# en la# comida# al aco#tar#e000 (a#co#tumbre# ;ue an ad;uirido alrededor de laamilia aora la# %i%en entre #u# amigo# ! amiga#de#a$areciendo la $rotección ;ue ten<an en ca#a !llegándole# un tiem$o de ma!or autonom<a0 ,adani>o ! ni>a $one recoge ! riega #u $lato0 (im$ia#u ro$a ! debe recordar tender la toalla de ba>o0Se tiene un contacto con el entorno natural ! #etrabaa el re#$eto a la naturaleza $ara ;ue durantee#to# ;uince d<a# no #e e#tro$ee0 Ante cual;uier

$roblema #on la# ! lo# $ro$io# ni>o# lo# ;ue $idenacer una reunión ! entre monitore# ni>a# ! ni>o##e trata de bu#car una #olución al mi#mo0 E#a#ombro#a la madurez ;ue mue#tran e#o# ! e#a#ni>a# $e;ue>a# di#cutiendo en la# reunione#0Para la# ni>a# ! ni>o# #on inol%idable# la#e.$eriencia# nue%a# %i%ida# en el cam$amento eld<a de #u$er%i%encia la# ie#ta# de#$u@# de lacena la# di#cu#ione# en la# tienda# la# an@cdota#de la# letrina# la# e.cur#ione# la $i#cina000 El d<ade #u$er%i%encia ;ue tanto $reocu$a a $adre# !

madre# e# una de la# co#a# ;ue má# le# atrae a lo#ni>o# ! ni>a#0 El con#eguir la comida a cambio de#u trabao en una ca#a o ca#er<o del $ueblo0

9L



garbitu eta bainuko toaila zintzilikatu bear du0Ingurune naturalarekin arremanetan egoten dira etanaturarekiko erre#$etua lantzen da amabo#t egunorietan zear natura zainduz0 Edozein arazorenaurrean aurrek beroiek e#katzen dituzte bilerak etaezitzaileen eta ne#ka-mutilen artean arazo akinorretarako kon$onbide bat bilatzen #aiatzen dira0Harrigarria da aurrengan antzematen den

elduta#una bileratan eztabaidan aritzen direnean0 Je#ka-mutilentzat aaztezinak dira kan$amentuan bizitako e#$erientzia berriak bizirauteko egunakaaldu ondorengo e#tak dendetan izaten dituzteneztabaidak komunetan gertatzen diren gorabeerakt.angoak igerilekua000 4izirauteko eguna gura#oak ainbe#te kezkatzen dituena ardueraerakargarrienetako bat da aurrentzat0 Herriko et.eedo ba#erriren batean egindako lanaren truke anarialortzea alegia0 4atzuek latz egin bear izaten dutelan anari gut.iren truke eta be#te batzuek berriz langut.i eginez anari go.oa lortzen dute0Hezitzaileek ere gogoan dute #ukaldeko lan gogorraaaldu ondorengo eztabaidak eta kantuak euriarenaurrean galdutako it.aro$ena eta ilargiaren az$ianizandako eztabaida ilo#oikoak0)an$amentuaren azkeneko gauean antzerkiak etaabe#tiak izaten dira baita agur unkigarriak ere0Eta urtean zear auzoan izaten diren aietan ere $arteartzen dute udaberriko aiak San 5uan bez$eraInauteriak 'abon gaua eta abar0

Ant.etatik ondoko auek $a#a dira Atzio rea 5o.e5imenez 5a%i 5imenez Elena 5imenez Kabier ErroDati Ja%a# *a%id (o$ez Jerea Darin AinoaPermac Iker 5auregi iana Agirre JuriaAlzugara! (eire Daiz Dari#a 3abernero Dario(arraitz Alkorta 4iki Durua Daider Elezgarai(aura Santo# 5ulian E#kide :nai Dartinez 3.i#koSu#ana Itziar eta be#te ainbe#te au da eziketaegita#mo zoragarri au #endotzen lagundu duten

berrogeita amar gazte inguru0

Alguno# tienen ;ue acer un trabao duro $aracon#eguir $oca comida ! otra# en cambio con

$oco trabao con#iguen comida #abro#a0

(a# ! lo# educadore# tambi@n tienen #u#recuerdo# el trabao duro de la cocina la#reunione# ! canto# de de#$u@# de la cena lade#e#$eranza de la llu%ia la# di#cu#ione#ilo#óica# interminable# bao la luz de la luna0? #e termina con la Bltima noce inol%idable conteatro cancione# ! de#$edida# llena# de emoción0Ademá# de e#to# tema# durante el a>o #e $artici$aen la# ie#ta# ;ue #e realizan a ni%el del barrioie#ta# de Prima%era %<#$era de San 5uan,arna%ale# Joce 4uena etc0Por Ant.eta an $a#ado Atzio rea 5o.e5imenez5a%i 5imenez Elena 5imenez Kabier Erro Dati

Ja%a# *a%id (o$ez Jerea Darin Ainoa

Permac Iker5auregi iana Agirre Juria Alzugara! (eireDaiz Dari#a 3abernero Dario (arraitz Alkorta4iki Durua Daider Elezgarai (aura Santo#5ulian E#kide :nai Dartinez 3.i#ko Su#anaItziar ! tanto# otro# ! otra# ma# a#ta com$letar uno# cincuenta ó%ene# ;ue an colaborado en lacon#olidación de e#te magn<ico

$ro!ecto educati%o0

91



HI'IGI(,C% D&&')I(%D()E%

Egiako erakundeen koordinakunde onen arduera19+G0 urte aldera a#i zen Arrano elkartean eta bereardura nagu#ia bakarra ez bada ere irigintza izanda0rdutik aurrera arduera-aldi de#berdinak izateazgain aldarrika$enak erakundeak eta arduradunak aldatzen oan dira0

Pi#zina luraz$iko $a#abidean / Pi#cina en el #ubterraneo0

19+&eko maiatzaren 1&ean koordinakunde onetanonako organi#mo auek zeuden ordezkatuta)o#tka# )luba Aitor Ika#tola Atot.a-Egiako'ura#oen Elkartea Egiako Eu#kal E#kola Kabier )luba Emakumearen 2entroa Arrano Elkartea ,0*0 Ant.uene Ant.eta At#edenaldi ElkarteaAldakonea Hegazkinontziak AektatutakoAuzotarrak *ono#ti-'ain :r-2aleak Daria

Erregina A#tialdiko )luba eta Argia aldizkaria0Arranon =rantzi#kotarretan eta abar bilera ugari eginondoren )omunikatu Publiko bat egin zuten eta

bertan :dalaren Hirigintza 2erbitzuetakoarduradunekin elkarrizketak egiteko a#moz ondorenadierazten diren aldarrika$enak egin zituzten- 3renbidearen az$iko $a#abidearen egoera

a#anezinari irtenbide bat ematea etengabe urez betetzen zelako o#o argi e#ka#a zuelako igienealtagatik eta bertan izaten ziren ainbe#tee#kalerengatik0 Premiazko Egokitza$en Proiektu bat

e#katu zuten0- E#$azio $ubliko duin bat izatea Dármole#,antabria-ko lur#ailetan0- Atot.ako Hegazkinontzia erai#tea0- Auzoan (izeo bat eraikitzea0- :dalak Atot.ako *orrearen beealdean lokal batero#tea eta Ant.eta elkarteari lagatzea0- #$itale Dilitarra izandakoan ezarritako Polizia

Jazionalaren )uartelak botatzea0- Kabier )lubari utzitako lokala egokitzea0- Hirigintzari lotutako alderdi de#berdinak

)onkorrenea 4aztan (at.aga Alai ndo etaAldakoneako Cirgen de la E#trella-n0- Eu#kal E#kolak Cilla Salian zituen lokalei bein

betiko kon$onbidea ematea0

"&&')I(%)&'% )E '=%(IS*&

Hacia 19+G #e inician en la #ociedad Arrano la#acti%idade# de e#ta coordinadora de entidade# deEgia ;ue #e intere#an $rinci$almente aun;ue noBnicamente $or el a#$ecto urban<#tico0*e#de entonce# a %i%ido di#tinto# $er<odo# deactuación en el ;ue #e an ido reno%ando tanto la#rei%indicacione# como la# entidade# o lo#re#$on#able#0El 1& de Da!o de 19+& e#ta coordinadora en la;ue e#taban re$re#entado# lo# #iguiente#organi#mo# ,lub )o#tka# Aitor Ika#tolaA#ociación de Padre# de =amilia de Atot.a-EgiaEu#kal E#kola de Egia ,lub Kabier ,entro de laDuer Arrano Elkartea ,0 *0 Ant.uene Ant.etaAt#edenaldi Elkartea Aldakonea Cecino#Aectado# $or el Porta%ione# *ono#ti-'ain :r-

2aleak ,lub de tiem$o libre Daria eina ! Argiaaldizkaria0 *e#$u@# de numero#a# reunione# enArrano =ranci#cano# etc0 ac<a un ,omunicadoPBblico en el ;ue $lanteaban la# #iguiente#ei%indicacione# con $o#terior entre%i#ta conre#$on#able# de Ser%icio# :rbano# delA!untamiento- (a #ituación del Subterráneo intolerable $or continua# inundacione# $@#ima iluminación altade igiene mendicidad0 Se re;uer<a un urgentePro!ecto de Acondicionamiento0

- :n e#$acio $Bblico decente en lo# terreno# deDármole# ,antabria0- *erribo del Porta%ione# de Atot.a0- ,on#trucción de un (iceo en el barrio0

- ,om$ra $or $arte del A!untamiento de unlocal en lo# bao# de la 3orre de Atot.a !ce#ión del mi#mo a Ant.eta0

Atot.ako $orta%ione#T / El $orta%ione# de Atot.aT0

- *e#mantelamiento del Acuartelamiento de laPolic<a Jacional del Antiguo Ho#$ital Dilitar0- Acondicionamiento del local cedido al ,lub

9"



- )o#tka# )luberako lokalak eta utbol-zelaia4elartzan eraikitzea0:rte batzuk beranduago !aza Handi izan zen gainagu#ia0 Dármole# ,antabria eta 'oma# (izarribar erait#i zuten eta aldi baterakoT azalerako a$arkaleku bat arri zuten0 :dalean $roiektu berri bat landuzuten $laza onetarako laugarrena adanikF0)oordinakundeak berea aurkeztu zien onako gai

auek barne artzen zituena lurraz$iko a$arkalekuakiroldegia igerilekua Plaza Handi berbenetarakoe#tal zitekeen be#te $laza bat bi rontoiaurrentzako $arke bat erabilera anitzeko e#$azio

bat aire zabalean e#kubaloian eta #a#kibaloian ola#teko kant.ak markatuta izango zituena bolatoki bat e#kalada-murru bat kio#ko antzeko $lataormae#talia eta erlou bat goialdean izango zuen dorre bat0Handik gut.ira eta $re#taketa-lanetarako egindakoainbat bilerari organi#mo de#berdinen $artaidetzariauzoan antolatutako ekintzei udalet.eraino eginziren manie#tazioei eta udalaren arduradunekinizandako bilerei_ e#ker orain dugun $laza egitealortu zuten kiroldegiarekin rontoi e#taliarekin eta

$laza zabalarekin baina tamalez e#talgabeko $i#taeta igerilekurik gabe0'arrantzizko be#te gai bat Dutur Et>ea izan zen0)oordinakundetik Egian kultura lantzen diardutenorgani#mo guztiak koordinatzeko balioko zuen kultur et.e bat aldarrikatzen zen baita alako arduerak aalbidetzeko eta be#te zerbitzu batzuen bidez

zabaltzeko ere balioko zuena e#ate baterakoliburutegia zinema eta antzerki aretoa bilera-gelagaztet.erako lokal bat betiere auzoko endeak koordinatutakoa eta abar0)oordinakundearen inguruan batez ere auzotarrenartean izandako $artaidetzak eta mobilizazioak eraginda lortu da oraingo )ultur Et.ea0

'oma# (izarribar0

4e#te gai bat %tot>ako et>ebizitzen ingurukoa izanda0 4ein eta berriro et.ebizitza oriek babe#oizialekoak izan bear zutela eta arrazoizko

Kabier0- *i%er#o# a#$ecto# urban<#tico# de la cue#ta de)onkorrenea 4aztan (at.aga Alai ondo ! Cirgende la E#trella de Aldakonea0- Solución deiniti%a a lo# locale# de la Eu#kalE#kola en Cilla Salia0- (ocale# $ara el ,lub )o#tka# ! con#trucción delcam$o de Btbol de 4elartza0

Darmole# ,antabria

:no# a>o# má# tarde el tema $rinci$al era el de!aza Handi0 Hab<an derribado Dármole#,antabria ! 'oma# (izarribar !R$ro%i#ionalmenteR ab<an $ue# to una$arcamiento de #u$ericie0 En el a!untamientoab<an realizado un nue%o $ro!ecto $ara e#ta

$laza !a era el cuartoF0 (o# de la coordinadorale# $re#entaron el #u!o en el ;ue iba a$arcamiento#ubterráneo $olide$orti%o $i#cina Plaza Handiotra $laza #u#ce$tible de #er cubierta $ara%erbena# do# rontone# un $ar;ue inantil une#$acio multiu#o al aire libre con la# canca# de

balonmano ! balonce#to marcado# un bolatoki unrocódromo una $lataorma cubierta a modo de;uio#co ! una torrecilla coronada $or un relo0Poco tiem$o de#$u@# ! gracia# a la# numero#a#reunione# $re$aratoria# $artici$ación de di#tinto#

organi#mo# mo%ida# realizada# en el barriomanie#tación a#ta el a!untamiento reunione# enel a!untamiento con re#$on#able# munici$ale#etc0 #e lograba la realización de la $laza actualcon #u $olide$orti%o rontón cubierto ! $lazaam$lia aun;ue e# una $ena ;ue de#ecaran la

$i#cina la $i#ta de#cubierta etc0tro de la# tema# im$ortante# era el de la "asa de"utura0 *e#de la coordinadora #e rei%indicabaun kulturet.e ;ue #ir%iera $ara coordinar a todo#lo# organi#mo# ;ue acen cultura en Egia acilitar e#ta# acti%idade# ! am$liarlo con otro# #er%icio#como biblioteca #ala de cine ! teatro #ala# dereunione# #ala de conerencia# un local $ara el

9



$rezioan #aldu bear zirela deendatu izan da01996ko udan udalbatzak onet#itakoaren arabera N&L

bakarrik izango ziren babe# oizialekoak0 Auzotik bimila #inadura a#ozituzten eta #ola#aldiak maainguruak etamanie#tazioak egin zituzten0 Eta orren ondoren

babe# oizialeko et.ebizitzak N7& izatea lortu zuten0Azkenean au.e izan zen emaitza

19" et.ebizitza gut.i gorabeera 10"&L0LLL $ezetatan #algai09" et.ebizitza gut.i gorabeera 1&06LL0LLL

$ezetatan #algai01LG et.ebizitza alokairuan ilabeteko "&0LLL

$ezetako errentarekin1997 eta 1999 urteetan Egia =izirik aldizkariakaleratu dute0 Aldizkariak zortzi orrialde ditu etaEgiako et.e guztietako buzoietan #artu izan da04ertan egiatarren bizi-baldintzak obetzeko ekintzak eta naiak adierazten dira baita Egian diardutenorgani#moen arduerak ere0)oordinakunde onetan erakunde de#berdinetakoordezkariez gain aldi de#berdinetan eta koordinazio-lana eginez be#teren artean ondoko $ert#ona auek aritu izan dira Dari )armen Dikel Darit.u =ede5uanmari 5o.e$o Itziar 3ere#a )arlo# eta abar00

gaztet.e ;ue e#tu%iera coordinada $or gente del barrio etc0*ebido $rinci$almente a la $artici$ación !mo%ilización de la# ! lo# %ecino# alrededor de e#tacoordinadora #e a con#eguido la ,a#a de ,ulturaactual0

tro tema a #ido el de la# FiBiendas de %tot>a0:na ! otra %ez #e a deendido ;ue e#ta# %i%ienda#ten<an ;ue #er toda# de $rotección oicial ! a

$recio# a#e;uible#0 En el %erano de 1996 el $lenoa$robó ;ue iban a #er #olamente el &LN de

$rotección oicial0 Se lle%aron do# mil irma# del barrio #e organizaron carla# me#a# redonda#manie#tacione#000 Po#teriormente #e #ubió al 7&N0? al inal ueron19" $i#o# en %enta a un $recio de una# 10"&L0LLL

$ta#09" %i%ienda# en %enta a un $recio de una#1&06LL0LLL $ta#01LG %i%ienda# en r@gimen de al;uiler con un

$recio de "&0LLL $ta#0 al me#0En 1997 ! 1999 an #acado la re%i#ta Egia =izirik de oco $ágina# ;ue a #ido buzoneada $or toda#la# ca#a# de Egia en la ;ue relean #u#actuacione# ! de#eo# $ara meorar la# condicione#de %ida de lo# egiatarra# a#< como la# acti%idade#

de lo# organi#mo# ;ue uncionan en Egia0Por e#ta coordinadora a$arte de lo# re$re#entante#de lo# di%er#o# organi#mo# en lo# di#tinto#

$er<odo# !realizando el trabao de coordinación an $a#adoentre otra# la# #iguiente# $er#ona# Dari )armenDikel Darit.u =ede 5uanmari 5o.e$o Itziar3ere#a )arlo# etc0

9G



G%C,E,E%-G%C,E %S%(=?%)%

'azte talde batek 19+7ko maiatzean 5are>o abrikazaarreko lokal batzuk artu zituen eta bertan'aztet.e bat antolatu zuten0

E#kura zituzten baliabide ekonomikoen araberaa#anbladan erabakitako arduera batzuk burutu

zituzten0 'itarra eta t.ala$arta ika#taroak bideo $roiekzioak kontzertuak irteerak autobu#ean areto-utbol t.a$elketak mu# t.a$elketak eta abar antolatuzituzten04aina :dalak 5are>oko in#talazio guztiak botatzeaerabaki zuen eta gazteak indarrez atera zituzten be#teinolako alternatibarik eman gabe0:rte batzuk beranduago be#te gazte talde batek )armengo Andre Dariaren kalearen a#ieranarmaziaren ondoan zegoen lokal bat artu etagaztet.e gi#a erabili zuen denboraldi batez eta bertan

arduera de#berdinak antolatu zituzten baita ere04aina lokala u#tu bear izan zuten bertanet.ebizitza berriak egin bear zituztelako0

1999an gaztet.e baten $remia #ortu zen berriro etaamabo#t bat gazte bildu ziren langabeziarengura#oen et.etik inde$endentzia lortzekoezinta#unaren eta bizi dituzten alako egoera latzenaurrean gazteriari alternatiba bat emateko arduerak antolatzearren eta E33en eragina eta erantzukizunaedota auzoan ut#ik dauden +LL et.ebizitzak aztertzearren0

4aina arazo larri oriez gain be#te gai batzuk erekontuan artu dituzte eu#kal kultura #e.ualitateadroga 'aztet.e baterako lokal bat lortzea eta abar0'ainera 2irika aldizkaria kaleratu dute urtebetez0

G%C,E,E-G%C,E %S%(=?%)%

En Da!o de 19+7 un gru$o de ó%ene# ocu$ó uno#locale# de la antigua ábrica de 5are>o !organizaron un 'aztet.e0

(le%aron adelante una #erie de acti%idade# ;ueiban decidiendo en a#amblea de$endiendo#iem$re de lo# medio# económico#0 rganizaroncur#illo# de t.ala$arta ! guitarra $ro!eccione# de%<deo concierto# #alida# en autobB# cam$eonato#de utbito mu# etc0Pero en el A!untamiento decidieron derruir toda#la# in#talacione# de 5are>o ! #acaron a la# ! lo#

ó%ene# $or la uerza #in dar ninguna otraalternati%a0:no# a>o# de#$u@# otro gru$o de ó%ene#ocu$aron ! utilizaron como gaztet.e $or untiem$o un local del comienzo de la calle Cirgendel ,armen al lado de la armacia donde #e

icieron di%er#a# acti%idade# a#ta ;ue lo#de#aloaron ! tiraron la ca#a $ara acer nue%a#%i%ienda#0

En 1999 %uel%e a a$arecer e#ta in;uietud ! #ereBnen una ;uincena de ó%ene# $ara organizar acti%idade# con el in de dar una alternati%a a la

u%entud ante la gra%e #ituación ;ue e#tán $a#ando con el $aro la $recariedad en el trabao#u im$o#ibilidad de inde$endizar#e de la ca#a de#u# $adre# etc0 3ratan #obre la inluencia ! lare#$on#abilidad ;ue tienen la# E33# o la# +LLca#a# %ac<a# ;ue e.i#ten en el barrio0

Pero #i e#o# #on lo# $rinci$ale# $roblema#tam$oco #e ol%idan de otro# tema# la cultura%a#ca la #e.ualidad la droga el logro de locale#

$ara un 'aztet.e etc00 3ambi@n an #acado la9&



Iku# daitekeenezgazte talde oriek

belaunaldiz belaunadit.andakatzen diraeta kezkatzendituzten gaiak erre$ikatu egiten

dira lanaet.ebizitza000 garai

bakoitzari dagozkionezaugarrien araberaeta to$aleku baten

$remiak bultzatuta'aztet.ea0

re%i#ta 2irika durante todo el a>o0

,omo #e %e e#to# gru$o# de ó%ene# #e %aalternando generacionalmente ! #e %an re$itiendolo# tema# ;ue le# $reocu$an trabao %i%ienda000con la# caracter<#tica# de cada @$oca ! lanece#idad ;ue tienen de un lugar de encuentro el'aztet.e0

SE(I)E%D

Auzoko $re#o $olitikoen #enideek eratutakoerakunde au 1991n #ortu zen $ert#ona orienarazoak #ozializatzeko eta beren e#kubideak deendatzeko eta orretarako enkarteladak#ola#aldiak eta abar antolatzen dituzte0

*uela bo#t urte beren leenengoaldarrika$ena

$re#oak berenerrialdetik gertualegia Eu#kalHerrian daudene#$et.eetaraurbiltzea izanda0 E#kari ori

bera Eu#kal Herriko geiengo $olitikoak #ozialak eta #indikalak egin du ainbat modutan au dagro#e grebak mobilizazio ma#iboak eta :daletan'a#teizko (egebiltzarrean eta abar deklarazioin#tituzionalak eginez0 E#kari onen oinarria au.e

da E#$ainiako E#tatuaren legeria $enitentziarioa bera legeria onen arabera $re#oek beren gizarte etaamili ingurunetik gertu dauden e#$et.eetan bete

bear baitituzte zigorrak0Horrez gain dagozkien gainerako e#kubideak erre#$eta daitezen deendatzen dute e#ate baterakozigorraren iru laurdenak bete ondoren edogai.ota#un larriengatik kartzelatik ateratzea eta abar0Erakunde au #ortu zenetik auzoko $ert#ona a#kourbildu da $re#oengana egoera tamalgarri orretandaudela iku#ita0

4eren kezkak edatzeko eta beren aldarrika$enak lortzeko o#tegunero egiten dituzte mobilizazioak auzoko kaleetan zear0

SE(I)E%D

E#te organi#mo ormado $or lo# amiliare# de la# !lo# $re#o# $ol<tico# %a#co# del barrio #urgió en ela>o 1991 con el obeti%o de #ocializar el $roblemade e#ta# $er#ona# ! deender #u# dereco#realizando encartelada# colo;uio# etc0

*e#de ace uno# cinco a>o# #u $rimerarei%indicación a #ido la de ;ue #ean tra#ladado#

lo# $re#o# a cárcele# cercana# a #u $ueblo aEu#kal Herria0 E#ta demanda a #ido #olicitada $or

la ma!or<a $ol<tica #ocial ! #indical del Pa<#Ca#co de numero#a# orma# de#de uelga# de

ambre a#ta mo%ilizacione# ma#i%a# e inclu#o $or todo ti$o de declaracione# in#titucionale# en

A!untamiento# Parlamento Autónomo de 'a#teizetc0 E#ta $etición #e #u#tenta en la $ro$ia

legi#lación $enitenciariadel e#tado e#$a>ol ;ue ia

el cum$limiento de la# $ena# en cárcele# $ró.ima#al entorno #ocial ! amiliar

de lo# reclu#o#0*eienden ademá# ;ue le##ean re#$etado# lo# otro#dereco# ;ue le#corre#$onden como lae.carcelación una %ezcum$lida# la# tre# cuarta# $arte# de condena oenermedad gra%e etc0*e#de ;ue #urgió e#ta a#ociación an #idonumero#a# la# $er#ona# del barrio ;ue an acudidoa ello# al encontrar#e en e#ta $eno#a #ituación0

Para $ro$agar #u# in;uietude# ! con#eguir #u#rei%indicacione# realizan mo%ilizacione# todo# lo# ue%e# $or la# calle# del barrio0

96



D'ISEI?-=%GE'% ESD%'% ,%?)E%

)ri#eilu Eu#kara 3aldea 19910 urtearen inguruan#ortu zen Egunkariaren kan$ainan0 4ertako

$artaideak Aitor Ika#tola AE) 3rebe#ka eta Eu#kalHerrian Eu#karaz erakundeetatik eta auzotik #ortutako endea izan da0

19970 urtearen inguruan Egiako 4agera taldearekinelkartu ziren04eren elburua izkuntzaren eta kulturaren eremuan

endea eu#kalduntzeko aalik eta baliabide geienak e#kuetan artzea izan da04urutu dituzten ardueren artean ai$atzekoa daauzoko dendetan Publizitatea Eu#karaz kan$aina

bultzatu izana0

D'ISEI?-=%GE'% ESD%'% ,%?)E%

)ri#eilu Eu#kara 3aldea #e creó acia 1991 en lacam$a>a del Egunkaria0 Su# $artici$ante#

$roced<an de la Ika#tola Aitor AE) 3rebe#kaEu#kal Herrian Eu#karaz ! tambi@n %ario# %ecino#! %ecina# del barrio0

Hacia el a>o 1997 #e unieron con el 3alde de4agera de Egia0Su# obeti%o# an #ido el $oner lo# recur#o#

$o#ible# $ara la eu#kaldunización en el ámbito delidioma ! de la cultura0Entre #u# acti%idade# e#tá la de im$ul#ar lacam$a>a de Publicidad en Eu#kera en lo#comercio# del barrio0

,,%( ,,%D( %ISI%?)I-G%C,EE?D%',E%

Ametzagaina Elkarteak utzi tako )armengo AndreDariaren 6L0 zenbakiko lokaletan a#i ziren 199GanAnt.etan amaitzen zuten 1" urteko gazteei 17 urteraarte bertan arraitu aal izateko aukera eman naian0Helburua "7L bazkideei zerbitzu $ubliko bat emateada Ant.etaren $roiektu $edagogikoan oinarritua etaelkarlanean arituz0 (okalean gai de#berdinen

inguruko tailerrak antolatzen dira #erigraiamalabarrak t.ala$arta gitarra_ 4ertan liburutegi

bat dago #e.ualitateari buruzko itzaldiak ematendira ilmak $roiektatzen dira eta t.angoak udaldikoAbenturaz blaiT izeneko amabo#t egunekokan$amentuak eta abar antolatzen dira0'azte (okal onetan 199&ean 3tan 3takun irratia#ortu zen0 (eenengo urteetako dinamikae#$erimentala izan zen 1L60+ =D rekuentzianegunero irrati-#aio bat edo bi e#kainiz0 4aina urteak aurrera oan aala gero eta kolaboratzaile geiago

izan dituzte eta emititzeko ordutegia zabaltzekoaukera izan dute01997an emi#ioaren kalitatea obetzen a#i zen

,,%( ,,%D( %ISI%?)I-G%C,EE?D%',E%

Se inició en 199G en lo# locale# de Cirgen del,armen 6L cedido# $or Ametzagaina Elkartea conel $ro$ó#ito de dar continuidad a#ta lo# 17 a>o#a la# ! lo# ó%ene# de 1" ;ue acababan enAnt.eta0El obeti%o e# dar un #er%icio $Bblico a la# ! lo#"7L #ocio# ba#ado en el mi#mo $ro!ecto

$edagógico de Ant.eta con el ;ue #e ace untrabao en comBn0 En el local #e realizan tallere#de di#tinta# materia# #erigra<a malabare#t.ala$arta guitarra000 e.i#te una biblioteca #e dancarla# de #e.ualidad #e $ro!ectan $el<cula# #eacen #alida# en %erano #e acen cam$amento#nómada# llamado# RAbenturaz blaiR etc0En e#te 'azte (okala en 199& #urgió 3tan 3takunirratia0 (a dinámica de lo# $rimero# a>o# uee.$erimental abiendo orecido uno o do#e#$acio# radioónico# diario# en la recuencia

1L60+ =D0 Pero al $a#o de lo# a>o# a idoaumentando lo# colaboradore# ! a abido la

$o#ibilidad de incrementar el orario de emi#ión0

97



$otentzia anditu zen eta Eu#kara Patronatutik a#otako diruari e#ker #einalea *ono#ti guztira iri#tenda0

Eu#kararen normalizaziorako tre#na bat dugu eu#kalkultura lantzeko auzoaren bizimodua eta

$roblematika aztertzeko auzoko mugimenduak ezagutzera emateko eta abar0

'ero eta entzule geiago eta zeregin onetanlankidetzan aritzeko gero eta bolondre# geiago ditu0Eta $roiektuan lagundu nai duten guztiei egiten zaiearrera0Hona emen elkarte onetatik $a#a diren $ert#ona

batzuk Atzio Elena 5imenez Juria Alzugara!Aingeru Da!or 4iki :nai Dartinez 3.i#ko000guztira "& bat kolaboratzaile izanik $roiektuerakargarri onetan $arte artu dutenak0

En 1997 #e em$ezó a meorar la calidad deemi#ión #e aumentó la $otencia ! gracia# aldinero recibido del Patronato de Eu#kara la #e>alllega a todo *ono#tia a un buen ni%el0

Se trata de #er un in#trumento $ara normalizar nue#tro idioma el eu#kara de trabaar la cultura%a#ca tra-tar la %ida ! la $roblemática del barrio

lo# mo%imiento# %ecinale#0,ada %ez tiene má# o!ente# ! má# %oluntario# ene#te cometido0 ? e#tán abierto# a toda# ! todo# lo#;ue ;uieran colaborar en e#te $ro!ecto0Por e#ta a#ociación an $a#ado Atzio Elena5imenez Juria Alzugara! Aingeru Da!or 4iki:nai Dartinez 3.i#ko000 a#ta un\# "&colaboradore# ;ue an eco $o#ible e#teatra!ente $ro!ecto0

C%I C&I D&&')I(%D()E%

)ultur )oordinakundea da auzoko elkarte ugari biltzen dituena 3rebe#ka *antza 3aldea Kabier Dendi 3aldea Aitor Ika#tola Ant.eta At#edenaldiElkartea Egiako AE) Eu#kaltegia Emakume2entroa Porront.o 5ai 4atzordea Hirigintza)oordinakundea 3tan 3takun Elkartea (at.aga'ura#o Elkartea (auaizeta Elkartea 'azteA#anblada )ri#eilu Eu#kara 3aldea eta abar etaguztien arteko koordinazioa eta lana elkartu etaziurtatzeko to$alekua da0199&ean a#i zen auzoko kultur giroa indartzekoeu#kal kultura #u#tatzeko eta elkarteen talde-lana etakoordinazioa bultzatzeko0 Auzotarren $artaidetzaareagotzea eta ezaugarri eta intere# orokorreko

arduerak antolatzea dira bere elburuak0)ultur Patronatuarekin negoziazioetan aritu ondorenakordio bat lortu zuten auzoak )ultur Et.ean zuen

$artaidetzari dagokionez0 Eta Elkarte 3.okoa #ortuzen Egiako elkarteei koordinazio aolkularitzainormazio eta lanerako e#$azio bat e#kaintzen diena0

D&&')I(%)&'% C%I C&I

E# una ,oordinadora ,ultural ;ue aglutina anumero#a# a#ociacione# del barrio 3rebe#ka*antza 3aldea Kabier Dendi 3aldea Aitor Ika#tola Ant.eta At#edenaldi Elkartea EgiakoAE) Eu#kaltegia Emakume 2entroa Porront.o5ai 4atzordea Hirigintza )oordinakundea 3tan3takun Elkartea (at.aga 'ura#o Elkartea(auaizeta Elkartea 'azte A#anblada )ri#eiluEu#kara 3aldea etc0 ! e# un lugar de encuentro

$ara agru$ar ! a#egurar la coordinación ! trabaode toda# ella#0Se inicia en 199& con lo# obeti%o# de dinamizar la%ida cultural del barrio omentar la cultura %a#cael trabao colecti%o ! coordinación de la#a#ociacione#0 Im$ul#ar la $artici$ación de la# ! lo#%ecino# ! a#ociacione# del barrio ! organizar la#acti%idade# con caracter<#tica# generale# ! de

inter@# colecti%o03ra# tiem$o de negociacione# con el Patronato de,ultura #e llegó a un acuerdo en relación a la $ar-

9+



Hona emen bere elburuak Partaidetza eta talde-lana bultzatzea0 rgani#mo elkarte eta abarren artekoarremana erraztea0 )ultur arduerak koordinatzea0 )ultur Et.ea erabiltzeko bideak

orratzea0

Egiako 4aliabideen 'ida egin dute04ertan auzoan eta auzorako lanean aridiren elkarte eta talde #oziokulturalake#kaintzen dituzten baliabideak etaintere#garriak izan daitezkeen be#telakozerbitzuak ai$atzen dira0Era berean Egiako Argazki Art.iboHi#torikoa egiteko ekimena #ortu zen

bertan ideia ori izanik idatzi auenabia$untua0Ha#ieratik erabateko eragina izan duauzoan burutu diren arduera irekigeienetan0

tici$ación del barrio en la ,a#a de ,ultura0 ? #e creó elElkarte 3.oko un #er%icio ;ue orece un e#$acio decoordinación a#e#oramiento trabao inormación a la#a#ociacione# egiatarra# ! ;ue #e an marcado la# #iguiente#meta# Potenciar la $artici$ación ! realización de acti%idade#colecti%a#0

=acilitar la relación entre organi#mo# #ociedade# etc0 ,oordinar acti%idade# culturale#0

Abrir lo# camino# $ara la utilización del )ulturet.e0Actualmente an realizado (a 'u<a de ecur#o# de Egia enla ;ue #e citan la# a#ociacione# ! gru$o# #ocioculturale# ;uetrabaan en ! $ara el barrio lo# recur#o# ;ue @#to# orecen a#<como otro# #er%icio# ;ue $ueden #er de inter@#0A#<mi#mo tu%ieron la iniciati%a de realizar el Arci%o=otográico Hi#tórico de Egia idea de donde $arten e#to#e#crito#0*e#de #u iniciación a tenido una deci#i%a incidencia en lama!or<a de la# acti%idade# de carácter abierto eectuada# en el

barrio0

99



NEGI%O L D?,' E,E%

1997an inauguratu zen auzoko kultur erakundeek urteetan zear eta ozto$o andiei aurre egin etagero egindako e#kaeraren ondoren0 )ultur Et.eak 09L metro karratu ditu eta 2ai-2oi)oordinakundean zentralizatuta dauden auzokoelkarteen lankidetza bereziari e#ker diardu lanean

bere antolamenduan eta gara$enean ari baitiraelkarlanean0Su#tatzen dituzten arduera de#berdinen arteanai$atzekoa da izkuntza e#tilo eta e#tetikade#berdinak barne artuz e#kaintzen den mu#ikadantza eta antzerki $rogramazioa05arduera oriek erantzun berezia izan dute $ublikogaztearen artean0 Izan ere 'a#te#zena gero etaiku#le geiago erakartzen ari den to$agune

intere#garri bilakatu da kultur $anoramaren barruan0(iburutegiak G01L1 bazkide zituen 1999an eta urteartan "0G&" mailegu egin ziren bertan0

"E(,'& "?,'%? PEGI%P -D?,'E,E

Se inaugura en el a>o 1997 de#$u@# de una $rolongada ! co#to#a demanda de lo# organi#mo#culturale# del barrio a tra%@# de lo# a>o# ! con#ta de

09L metro# cuadrado# ! e#tá uncionando con unacolaboración e#$ecial de la# a#ociacione# %ecinale#centralizada# en la ,oordinadora 2ai-2oi ;uecontribu!en a #u organización ! de#arrollo0Entre la# dierente# acti%idade# $romo%ida# abr<a;ue de#tacar la $rogramación e#table de mB#icadanza ! teatro ;ue #e orece en dierente# lenguae#e#tilo# ! e#t@tica#0E#ta# acti%idade# an encontrado una re#$ue#tae#$ecial entre el $Bblico o%en con#olidándo#e dee#te modo 'a#te#zena como un e#$acio de inter@# !

encuentro dentro del $anorama cultural con unnotable incremento de e#$ectadore#0(a biblioteca ten<a G01L1 #ocio# en 1999 con unademanda de "0G&" $r@#tamo# realizado# durantee#e a>o0

0111D& J%')E'EI ='CD& )%,%D / )%,&S )E %",IFI)%)ES )E 0111

Jarduerak Erabitzaieak %ctiBidades suarios

Antzerkia / 3eatro &+ 1L0L1L

*antza / *anza + 10""&2inema/4ideoa / ,ine/Cideo & 96LDu#ika / DB#ica G6 110L9"Hitzaldiak / ,onerencia# 1" ""GIka#taroak / ,ur#illo# + G91Eraku#ketak / E.$o#icione# + 66&Elkarteen bilerak eta arduerak / eunione# ! acti%idade# de la# a#ociacione# 1+ 09&"Alokairuak eta be#telakoak / Al;uilere# ! %ario# &L G0"&(iburutegiaren eta Ika#gelaren arduerak / Acti%idade# de la 4iblioteca ! Sala de e#tudio"9 G0L19J%')E'%D GC,I'% / ,&,%? )E ?%S %",IFI)%)ES 7;9 ;2412;

1LL



)I(A) / *EP3ES

Atleti#moa / Atleti#moSa#kibaloia / 4alonce#toE#kubaloia / 4alonmano4o.eoa / 4o.eo

3.irrindularitza / ,icli#mo=utbola / =BtbolDendia / Donta>a

1L1



DI'&?%D

'ai au lantzean leenta#unezko aktore bat kontuanartu bearko litzateke berez kirolaren $raktika bereorretan alegia0 *atu intere#garri bat litzateke Egiankirola egiten duten auzotarren ko$urua akitea bainaez dugu orrelako daturik e#kueran0 (eiakorta#unik gabeko kirolak baloratu bearko lirateke edotakirolariak berak bere burua gainditzeko kirola ezordea be#te baten aurkako gi#a0 Era berean taldearen

arduna multzo gi#a baloratu bearko litzateke ardun indibiduala baino geiago0 Eta leiaketan be#te taldekoak lagun $otentzial gi#a artzen dutenkirolak0ndoren adierazten diren datuak auzoko kirolariek leiaketetan lortutako arraka#tei buruzkoak dirazenbait argital$enetan agertzen direnak eta adanik

Egiako i#toriaren o#agai direnak0 Hala eta guztiz ezdira kirol orien $raktika aalbidetu duten ainbateta ainbat ezitzaile entrenatzaile eta delegaturenizenak agertuko0

)E!&',ES

Al realizar e#te tema debiera de tener#e en cuentael actor $rimordial ;ue e# la $ráctica del de$orteen #i mi#mo0 :n dato intere#ante #er<a #aber elnBmero de %ecino# ! %ecina# ;ue acen de$orte enel barrio $ero no di#$onemo# de e#o# dato#0Habr<a ;ue %alorar lo# de$orte# no com$etiti%o# ola #u$eración del mi#mo de$orti#ta no comoad%er#ario de otro0 A#<mi#mo a$reciar má# laactuación del e;ui$o como conunto ;ue la#indi%idualidade#0 ? en la com$etición el ;ue #econ#idere a la# ! lo# ugadore# del otro e;ui$ocomo $otenciale# amigo#0(o# dato# ;ue #e detallan a continuación #on lo#@.ito# en lo# de$orte# com$etiti%o# abido# $or de$orti#ta# del barrio ;ue a$arecen en la#

$ublicacione# con#eguida# ! ;ue !a orman $artede la i#toria de Egia0 Jo a$arecerán #in embargolo# nombre# de tanta# ! tanto# educadore#entrenadore# delegado# ! delegada# ;ue a!anacilitado la $ráctica de e#to# de$orte#0

19G"

%,?E,IS*&%

'omán Gastón 19Lekomaiatzaren 1ean aio zen0 1" urtezituela #ailka$enean irugarren

$o#tua lortu zuen :rumeako2ubien 2irkuituanT019&"-&0- 10a izan zen AntiguakoI#tingorra )ro#ean019&60- 'i$uzkoakot.a$eldunordea0

19&90- Pi#tako 'i$uzkoako t.a$elduna "7minutuko denbora lortuz 1L0LLL m0ko $roban019690- 'i$uzkoako )ro# 3.a$elduna0197L0- 4eteranoen E#tatuko 3.a$elduna 10&LL eta&0LLL m0tan0

19790- G9 urte zituela *ono#tiako II0 Daratoian $arteartu zuen eta " &G m eta && #0ko denbora lortuzuen0

%,?E,IS*&

'omán Gastón0 Jació el 1 de Da!o de 19L0 Alo# 1" a>o# en el R,ircuito de lo# Puente#R del:rumea #e cla#iicó en tercer lugar0

19&"-&0- 1 en el ,ro## de I#tingorra en elAntiguo019&60- Sub-,am$eón de 'i$uzkoa019&90- ,am$eón de 'i$uzkoa de $i#ta con untiem$o de "7 minuto# en la $rueba de 1L0LLL m019690- ,am$eón de 'i$uzkoa de ,ro##0197L0- ,am$eón e#tatal de Ceterano# en 10&LL !&0LLL m019790- A la edad de G9 a>o# $artici$ó en el IIDaratón de *ono#tia con un tiem$o de " 0 &G m0! && #0

Jose ?uis Iturzaeta0 Su acti%idad en el #alto de $@rtiga duró entre 19&7 ! 19690 (o# do# $rimero#a>o# e#tu%o en el Amaikak-4at ! el re#to en la

1L"



Jose ?uis Iturzaeta 19&7 eta 1969urte bitartean aritu zen $ertika-

auzian0 (eenengo bi urteak Amaikak-4aten igaro zituen etagero eal Sociedad taldean04ein baino geiagotan izan zen'i$uzkoako t.a$elduna 196Langazteen e#tatuko t.a$elduna eta

196Gan e#tatuko #enior t.a$eldunordea0 'azteene#tatuko errekorra aut#i zuen 7L metrorekin etagazteen 'i$uzkoako errekorra 9L metrorekin0 Eta

bere marka $ert#onala G"L m0 izan zen0)irolean egindako ibilbidean aurrena kainaberazko

$ertika erabili zuen gero altzairuzkoa edoaluminiozko aleaziozkoa eta azkenik beira-zuntzezkoa0

%nge *ar#a =azoa )orrikalari au 1961ean "0airit#i zen (a#arteko Jazioarteko Sari Jagu#ian eta10a 196"an04i urte aietan lor$en andiak izan zituen e#ate

baterako 'i$uzkoako 3.a$elketan eta ealSociedad-eko )ro#ean0Pi#tan +LL m0 l0&LL m0 eta 0LLL m0koe#$ezialitateetan $arte artu zuen eta bere markak e#tatuko amabi onenen artean zeuden0

Dont>i rdanpieta 197Lean "0a geratu zen'i$uzkoako 3.a$elketan G . GLL m0ko $roban0

1971n $roba bera irabazi zuen eta "0 $o#tua lortuzuen 'i$uzkoako 3.a$elketan 10&LL m0tan0197an irabazle izan zen 'i$uzkoako 3.a$elketaren+LL m0ko e#$ezialitatean eta 0a 10&LL m0tanAtl@tico San Seba#tián-ekin )luben E#tatuko3.a$elketa lortu zuen 197L 1971 197" 197 197Geta 197&0 urteetan0

'amón rdanpieta 1971n bigarren $o#tua lortu zuen'i$uzkoako unior 3.a$elketan G .

GLL m0tan197&ean leenengo $o#tua lortuzuen 'i$uzkoako :nibert#itate3.a$elketan 10&LL m0tan1979an 'i$uzkoako 3.a$elketaab#olutuan garaile izan zen +LL eta10&LL m0ko $robetan0

&aizoatarrak laizolatarrak itzal andiko amiliaizan dira 'i$uzkoako atleti#moan batez ere di#koe#$ezialitatean0 Izan ere 5o#@ (ui# laizola di#ko

bolo bikaina izan zen Iza#kun Edurne )armele etaAitorren aita eta #eme-alabak ere e#$eziali#ta

bikainak izan dira kirol e#$ezialitate onetan0

eal Sociedad0=ue %aria# %ece# cam$eón de 'i$uzkoa en 196Lcam$eón e#tatal u%enil ! #ub-cam$eón e#tatal#enior en 196G0 @cord e#tatal u%enil con 7Lmetro# r@cord de 'i$uzkoa u%enil con 9L ! #umarca $er#onal ue de G"L m0En #u %ida de$orti%a utilizó $rimero $@rtiga# deca>a de#$u@# $@rtiga# de acero o aleación de

aluminio terminando con la# de ibra de %idrio0

%nge *ar#a =azoa0E#te corredor en 1961llegó " en el 'ranPremio Internacional de(a#arte ! ue 1 en196"0En e#to# do# a>o#obtu%o grande# @.ito#con#iguiendo triuno# enel ,am$eonato de

'i$uzkoa ! ,ro## de la eal Sociedad0En $i#ta $artici$ó en la# e#$ecialidade# de +LL m0l0&LL m0 ! 0LLL m0 #iendo #u# marca# entre la#

doce meore# del e#tado0

Dont>i rdanpieta0 En 197L;uedó "` en el ,am$eonato de'i$uzkoa en la $rueba de G . GLLm0

En 1971 ganó la mi#ma $rueba !obtu%o un " $ue#to en el,am$eonato de 'i$uzkoa en10&LL m0En 197 ue ganadora del,am$eonato de 'i$uzkoa de +LL

m0 ! ` en la e#$ecialidad de 10&LL m0,on el Atl@tico San Seba#tián con#iguió el,am$eonato del e#tado de ,lub# durante lo# a>o#197L 1971 197" 197 197G ! 197&0

'amón rdanpieta0 En 1971 con#iguió un#egundo $ue#to en unior del ,am$eonato de'i$uzkoa en G . GLL m0En 197& logró el $rimer $ue#to en el ,am$eonatode 'i$uzkoa :ni%er#itario en 10&LL m0En 1979 obtu%o la %ictoria del ,am$eonato de'i$uzkoa ab#oluto en la# $rueba# de +LL ! 10&LLm0

+amiia &aizoa0 (a amilia laizola a #idotoda una in#titución en el atleti#mo gi$uzkoano

#obretodo en la e#$ecialidad de di#co !a ;ue el;ue uera un e.celente di#cóbolo 5o#@ (ui#laizola e# $adre de Iza#kun Edurne )armele !

1L



Harrigarria badirudi ere 19+6ko ekainaren "1eanAnoetan izan zen emakumezkoen klubent.a$elketan iru laizola aiz$ek leenengo $o#tuak lortu zituzten di#ko-aurtiketan )armele izanik irabazlea +9G m0ko aurtiketa eginez0

JosM ?uis &aizoa 19+an aio zen eta 1+ urte

zituenetik di#ko-aurtiketanaritu zen0 4ere marka onenaG" m0koa izan zen 197+an0rdutik aurrera ez dio kirolorretan $arte artzeari utzi

eta azkenaldi onetan bere iru alabak eta #emeaentrenatzen ari da0G6 urte zituela 6&+ m0ko aurtiketa egin zuen eta &Lurte zituen arte arraitu du kirola $raktikatzen0

Izaskun &aizoa 196Gan aio zen0 19+&ean +7Lm0ko di#ko-aurtiketa egin zuen eta kluben ligaren 4inalean $roba irabazi zuen0 Kabalina LLG m0ra

aurti zuen019+6an e#tatu e#$ainoleko kluben $roba irabazi zuen77" m0ko aurtiketa eginez019+7an 'i$uzkoako errekorra lortu zuen GG9L m0ko

aurtiketarekin0 4aita 'i$uzkoako errekorra ereeu#kal barran "GL" m0ko aurtiketa eginez019++an G1&G m0ko aurtiketa lortu zuen0

Edurne &aizoa 1966an aio zen0 19+&ean ++m0ko di#ko-aurtiketa egin zuen0'a#teizko Dicel<n klubean $arte artu zuen eta19+6an 6"G m0ko aurtiketa egin zuen Arabakomarka aut#iz019++an 79G m0ko aurtiketa lortu zuen019+9an +"" m0koa0

Darmee &aizoa *ono#tian aio zen 7L07016an019+Gan a#i zen atleti#moa $raktikatzen etaa#ieratik di#ko modalitatean nabarmendu da0

'i$uzkoa eta Eu#kadiko errekorrak e#kuratu ditukategoria guztietan kadetetik a#i eta #eniorreraino019+6an 'i$uzkoako errekorra aut#i zuen GL6Gm0ko aurtiketa eginez eta Eu#kadiko errekor ab#olutua lortu zuen0 Darka ori be#te 1L aldizaut#i du 1991n orain duen &17+ m0ko errekorralortu arte0E#tatuko t.a$elduna izan da #ei alditan gazte

$rome#a eta unior kategorietan0 )ategoriaab#olutuan G0a izan da ++tik 91ra bitartean eta &0a97an0

4e#te modalitate batzuk ere $raktikatu izan ditue#ate baterako eu#kal barra 71G m0 lortuzEu#kadiko errekorra eta mailu-aurtiketa "6 m0

Aitor e.celente# e#$eciali#ta# en e#ta modalidadde$orti%a0Se da la $aradoa de ;ue el "1 de 5unio de 19+6 enel cam$eonato de clube# emenino# ;ue #e di#$utóen Anoeta la# tre# ermana# laizola co$aran la#

$rimera# $o#icione# en lanzamiento de di#co%enciendo )armele con un tiro de +9G m0

JosM ?uis &aizoa0 Jacido en el a>o 19+ de#delo# 1+ a>o# #e dedicó al lanzamiento de di#cologrando #u meor marca de G" m0 en 197+0 *e#deentonce# no a deado de $artici$ar en e#tede$orte dedicándo#e Bltimamente a entrenar a #u#tre# ia# ! a #u io0A #u# G6 a>o# lanzó el di#co a 6&+ m0 ! continuócon #u acti%idad de$orti%a a#ta lo# &L a>o#0Izaskun &aizoa Jació en 196G0 (anzó el di#co a+7L m0 en 19+& ! ganó la $rueba en la inal 4 dela liga de clube#0 ? en%ió la abalina a LLG m0En 19+6 ganó la $rueba de clube# del e#tadoe#$a>ol con un lanzamiento de 77" m0En 19+7 obtu%o el r@cord de 'i$uzkoa con GG9Lm0 ? el r@cord de 'i$uzkoa en barra %a#ca con"GL" m0En 19++ logró un tiro de G1&G m0

Edurne &aizoa0 Jació en 19660 En el a>o 19+&izo un lanzamiento de di#co de ++ m0

Partici$ó en el club Dicel<n de 'a#teiz ! lanzó6"G m0 en el a>o 19+6 batiendo el r@cord deAla%a0En 19++ logra un tiro de 79G m0En 19+9 otro de +"" m0

Darmee &aizoa0 Jació en *ono#tia el160707L0,omenzó a $racticar atleti#mo en 19+G !

de#de el $rinci$iode#tacó en lamodalidad de di#co0Po#ee lo# r@cord# de 'i$uzkoa ! Eu#kadi de toda#la# categor<a# de#de cadete a #enior0A>o 19+6 @cord de 'i$uzkoa con un tiro deGL6G m0 ! r@cord de Eu#kadi ab#oluto0 E#ter@cord lo a batido en 1L oca#ione# má# #iendo en1991 cuando marcar<a el actual r@cord de &17+ m0 Ha #ido cam$eona e#tatal en #ei# oca#ione# en

u%enile# $rome#a# ! unior0 En categor<a ab#oluta

a #ido G` de#de el ++ al 91 ! &` en el 9703ambi@n $racticó otra# modalidade# como la barra%a#ca con 71G m0 r@cord de Eu#kadi ! martillo

1LG



lortuz Eu#kadiko errekorra 19+9an0 1999anDarcillan irabazi zuen emakumezkoen errabio#a-

aurtiketan 19&& m0ko marka lortuz0

%itor &aizoa *ono#tian aio zen710110an0 1997an 'i$uzkoakomarka aut#i zuen &L9" m0ko di#ko-

aurtiketa eginez "7 urtez aut#i ez

zen marka izanik01999an Eu#kadiko errekorra lortuzuen &"9" m0ko aurtiketarekin0:rte orretan bo#garrena geratu da

e#tatuko t.a$elketan0Atl@tico San Seba#tián-ekin $arte artu du 10 mailaneta bi denboraldi egin ditu eal Sociedad-ekinorezko mailan0"LLL0 urtean izan duen le#io batek eraginda utziegin bear izan dio kirola $raktikatzeari erabat o#atuartean0

con "6 m0 r@cord de Eu#kadi en 19+90 En 1999ganó en Darcilla en @mina# el cam$eonato delanzamiento de rabio#a azadaF con una marca de19&& m0

%itor &aizoa0 Jacido en *ono#tia el 0110710 En1997 batió el r@cord de 'i$uzkoa con unlanzamiento de di#co de &L9" m0 ;ue lle%aba "7

a>o# inalterable0En 1999 con#igue el r@cord de Eu#kadi con unlanzamiento de &"9" m0E#e a>o ;uedó el ;uinto $ue#to en el cam$eonatoe#tatal0Ha com$etido con el Atl@tico Sn0 Sn0 en 1`di%i#ión ! lle%a do# tem$orada# con la ealSociedad en *i%i#ión de Honor0:na le#ión en el "LLL le a a$artado de laacti%idad a la e#$era de #u com$leta recu$eración0

S%SDI=%?&I%

Juan *ar#a Garcia (a Sallekogazteen taldean eman zituen bereleenengo urrat#ak modalitateonetan0 ndoren Alda$etaraaldatu zen eta gero leenengomailan okatu zuen Atl@tico San

Seba#tián-ekinO 4ilboko Aguila#-en eta Cega#an0196& eta 1966 urteetan'i$uzkoako kirolari onenaizendatu zuten #a#kibaloiarene#$ezialitatean0

*anu *oreno ,ordimarianataldean a#i zen #a#kibaloian etaondoren Atl@tico San Seba#tián-ek it.atu zuen0

ndoren 4ilboko Aguila#-en eta'a#teizko 4a#konian okatu zuenaurrena okalari gi#a eta geroentrenatzaile gi#a0

=%?&("ES,&

Juan *ar#a Garcia0 ,omenzó #uacti%idad en e#ta modalidad en ele;ui$o u%enil de (a Salle

$o#teriormente $a#ó al Alda$eta !de#$u@# ugó en Primera *i%i#ióncon el Atl@tico San Seba#tiánO el

Aguila# de 4ilbao ! el Cega#a0En 196& ! 1966 ue declarado elmeor de$orti#ta gui$uzcoano en lae#$ecialidad de balonce#to0

*anu *oreno0 ,omenzó #uacti%idad balonce#ti#ta en la,ordimariana icando

$o#teriormente con el Atl@tico SanSeba#tián0*e#$u@# actuó en el Aguila# de

4ilbao ! el 4a#konia de 'a#teiz $rimero como ugador ! $o#teriormente como entrenador0

ESD=%?&I%

Egia

19&9an ondartzako utbolean edo gazteen

t.a$elketan aritu izandako lagun talde batekelkarrekin batera kirolean arraitzeko ateak it.itazituztela iku#ita e#kubaloi talde bat eratzea erabaki

=%?&(*%(&

Egia

En el a>o 19&9 un gru$o de amigo# ;ue #u

acti%idad de$orti%a ab<a #ido el Btbol $la!ero o elcam$eonato de 5u%enile# %iendo ;ue ten<an toda#la# $uerta# cerrada# $ara darle continuidad al

1L&



zuten Atot.ako 5u%entud Antoniana zelakoanAgu#t<n lmo#en laguntzaz0rdura arte lagun aietako batek ere ez zuen inoize#kubaloian okatu eta ez zituzten arauak ezagutzen0 (eenengo entrenamenduak oinarrioinarrizko $au#uetatik a#ita =rantzi#kotarrenlokaletan eta Dundaiz bidean a#i zituzten airezabalean arolen argi e#ka#aren $ean eta

erabiltzen zuten dut.a tutu malgu batetik ateratzenzen ur otza izanik0

Ika#teko modurik onena norgeiagoka aritzea zela $ent#atu zuen Agu#tinek eta bereala a#i zirenleiaketetan $arte artzen0 (eenengo $artiduanaurreneko gola #artu zuten eta dierentziazko golamantendu bear zutela ai$atu zuten aiene#$erientzia e#ka#aren #einale utbol $artidu bat

balitz bezala artu baitzuten0 'aldu egin zuten $artidua amaika bo#t izanik emaitza0

(eenengo urteetan gelditu gabe ibili zirenerregional mailan0 4ertako $artiduak Anoetako

$i#ta ireki de#berdinetan okatzen ziren0 Etazirraragarriak ziren benetan *onibane reretakoEreintza 4ida#oa ,armelo A!ete 4iancietabarren kontra okatu zituzten $artiduak0 4aitaondoren Salleko Sabadell 'ranoller# Atl@tico deDadrid eta abarren kontra okatu zituztenak ere0ndoren taldeari Egia izena arri zioten kirolmodalitate onetan auzoa ordezkatu naian0 'araiartan entrenamenduak Andr@# Danón e#koletanegiten ziren oraingo Aitor Ika#tolan alegia0A$arteko giroa zegoen0 3aldearen inguruan egiatar

batzuk ibiltzen ziren beti eta alde guztietara arraitzen zieten0 Izan ere guztiek o#atzen zutenEgia taldea bai okalariek baita arraitzaileek ere0:rteak aurrera oan aala garai$enak lortzen a#iziren eta 6&-66 denboraldian "0 $o#tua e#kuratuzuten 'i$uzkoako 3.a$elketan0 Horrez gain*ono#tiako )o$a irabazi zuten eta E#tatuko)o$aren $robintzi t.a$eldunak izan ziren0

*enboraldiko klub onenaren Saria eman zieten eta olakari onenaren Saria talde onetako kide batentzat izan zen oko eremuan erakut#itakoereduzko arreragatik0

de$orte como conunto de amigo# decidieronormar un e;ui$o de balonmano en la 5u%entudAntoniana de Atot.a con la gran a!uda de Agu#t<nlmo#0Ha#ta entonce# ninguno ab<a ugado a balonmanoni conoc<a #u# regla#0 Em$ezaron lo# $rimero#entrenamiento# de#de lo# $a#o# má# bá#ico# en lo#locale# de =ranci#cano# ! en el ,amino de Dundaiz

al aire libre con la e#ca#a iluminación de la# arola#! la duca de agua r<a de una manguera0Agu#t<n $en#ó ;ue la meor manera de a$render eracom$itiendo ! en#eguida ugaron un cam$eonato0En el $rimer $artido metieron el $rimer gol ! era tal#u ine.$eriencia ;ue comentaron entre ello# ;ueab<a ;ue mantener el gol de dierencia como #i #etratara de un $artido de Btbol0 Perdieron once cinco0(o# $rimero# a>o# ueron mu! inten#o# en lacategor<a regional0 (o# $artido# locale# #e ugabanen la# di#tinta# $i#ta# abierta# de Anoeta0 ? eran%erdaderamente emocionante# lo# $artido# contra el*onibane Ereintza de rereta 4ida#oa ,armeloA!ete 4ianci etc0 ,omo luego ueron lo# delSalleko Sabadell 'ranoller# Atl@tico de Dadridetc0Po#teriormente le $u#ieron el nombre de Egia;ueriendo re$re#entar al barrio en e#ta modalidadde$orti%a0 Entonce# lo# entrenamiento# #e ac<an enla# e#cuela# de Andr@# Danón actual Ika#tola Aitor0Hab<a un ambiente e#tu$endo0 El e;ui$o #e ab<a

rodeado de otro# egiatarra# ;ue le# #egu<an a toda# $arte#0 ?a todo# ormaban el Egia ugadore# !#eguidore#0

,on lo# a>o# ueron llegando lo# @.ito# de$orti%o# !en la tem$orada 6&-66 lograron un " $ue#to en el,am$eonato de 'i$uzkoa ueron cam$eone# de la,o$a de San Seba#tián ! cam$eón $ro%incial de la,o$a e#tatal #e le dio el 3roeo al club má#de#tacado de la tem$orada ! el 3roeo al ugador má# de#tacado $or #u conducta eem$lar en elterreno de uego ue $ara uno del mi#mo e;ui$o0A $artir de la tem$orada 1966-67 #e notó la granlabor del buen t@cnico ! meor $er#ona ;ue ue PakoDugerza lo# entrenamiento# eran má# #erio# !t@cnico# ! em$ezaron a incor$orar#e otro#

1L6



1966-67 denboraldiaren ondoren Pako Dugerzateknikari eta $ert#ona onaren lan bikaina nabarituzen0 Entrenamenduak zorrotzagoak etateknikoagoak ziren eta be#te olakari batzuk #artzena#i ziren0

1967-6+ denboraldian (een Daila Jazionalean okatzen a#i ziren eta orezko Dailan #artzealortu zuten Sabadellen izan ezik ligako $artiduguztiak irabazi eta gero0 Era berean nabarmena

izan zen e#tatuko )o$aren Az$it.a$elketanlortutako emaitza0 Izan ere 4ilbon Atl@tico deDadrid taldearen kontra inala okatu zuten etaat#edenaldian zaz$inako berdinketa it.aro$ent#ualortu zuten azken emaitza 17-1G izan bazen ere0Irunen 4ida#oa 3.a$elketan ere irabazi zuten

bertako 4ida#oa taldea orezko Dailan zegoenIru>eko Anaita#una 'i$uzkoako Selekzio bat etaEgia leian aritu ondoren0196+ko urrian egin zuten denboraldi bikainagatikHanno%erko AlemaniaF Hiru Hirien t.a$elketan

okatzera gonbidatu zituzten0 4ertan galdu eginzuten 16-1L emaitzarekin Hanno%erko taldeandiaren kontra baina ai#e irabazi zuten 1-6emaitza lortuz eim# talde rant#e#arekinnorgeiagoka aritu ondoren0 Alemaniako klubarenzuzendaritzak ain ondo zaindu zituen a#te artan*ueder#tadt talde alemanaren kontra irabazi zuten0E#tatuko ligetan leian aritzeak ga#tu andiak #orrarazten zituen eta ga#tu aiek et.ekomertzialek ordaintzen zituzten0

3aldeak bere izaera amateurrari eut#i zion mailaorietako gainerako taldeak $roe#ional gi#a ari

baziren ere eta okalariak it.atzen zituztenean

kobratu arren0196+-69 denboraldia a$artekoa izan zen0 Izan ere

bo#garren geratu ziren maila gorenean eta )o$arenaz$it.a$elketa lortu zuten inalean 4artzelonaren

ugadore#0En la tem$orada 1967-6+ ugaron en la Primera*i%i#ión Jacional ! con#iguieron el a#cen#o a*i%i#ión de Honor de#$u@# de %encer en todo# lo#

$artido# de la liga meno# en Sabadell0 3ambi@n uemu! im$ortante el logro del #ubcam$eonato de la,o$a e#tatal cu!a inal contra el Atl@tico de Dadrid#e ugó en 4ilbao ! al de#can#o #e llegaba a un

e#$eranzador em$ate a 7 $ara luego $erder 17-1G0A#< mi#mo con#iguieron el triuno del 3orneo4ida#oa ;ue #e di#$utó en IrBn entre el e;ui$olocal de 4ida#oa el Anaita#una de Iru>a ;ue e#tabaen *i%i#ión de Honor una Selección gui$uzcoana !el Egia0En ctubre del 6+ debido a la e.celente tem$orada;ue ab<a realizado ueron in%itado# a ugar eltorneo de (a# 3re# ,iudade# en Hanno%er AlemaniaF en donde $erdieron con el $otentee;ui$o anitrión de Hanno%er $or 16-1L ! ganaroncómodamente al eim# ranc@# 1-60 3ambi@n%encieron a otro e;ui$o alemán el *ueder#tadtdurante la #emana ;ue $a#aron en la ;ue ueronatendido# e.;ui#itamente $or la directi%a del clubalemán

El com$etir en la# liga# e#tatale# trao con#igo uno#ga#to# im$ortante# ;ue ueron #uragado# $or irma#comerciale#0El e;ui$o #iguió con #u e#$<ritu amateur a $e#ar de;ue el re#to de lo# e;ui$o# de e#a# categor<a#e#taban $roe#ionalizado# ! lo# ugadore# cobraban

$or #u icae0(a tem$orada 196+-69 ue e.traordinaria al ;uedar en ;uinto $ue#to en la má.ima categor<a ! con#eguir el #ubcam$eonato de ,o$a $erdiendo en la inalcontra el 4arcelona "L-1&0Se da la circun#tancia ;ue en e#ta inal #e daba ladetención del entrenador =@li. Soto al a$ro%ecar @#te la o$ortunidad ;ue le di#$en#aban la# cámara#de 3ele%i#ión e#$a>ola $ara realizar la $etición deamni#t<a $ara lo# $re#o# $ol<tico# %a#co#0Permaneció en la comi#ar<a de $olic<a durante G+

ora# ! ue multado con L0LLL $e#eta#0E#tu%ieron cuatro tem$orada# en la má.imacategor<a0 *e#$u@# #e dió el abandono $rimero de*e Andr@# luego lo# de Sagarriba! ! Albi#u ;ue #e

1L7



kontra "L-1& galdu bazuten ere0Ai$atzekoa da inal artan =@li. Sotoentrenatzailearen at.iloketa E#$ainiako telebi#tak e#kaini zion tartea a$robet.atu baitzuen eu#kal

$re#o $olitikoen amni#tia e#katzeko0 G+ orduz egonzen komi#aldegian eta L0LLL $ezetako i#una ezarrizioten0(au denboraldi egon ziren maila gorenean0

ndoren taldea uzten leena *e Andr@# izan zeneta gero Sagarriba! eta Albi#u Egia taldeanazkenaldi artan #artuakF e#tatuko be#te taldeandiagoetan #artzeko0 Horrez gain babe#lerik ezzutenez mailaz ait#i ziren eta orrek guztiak azkenean Egiako lagun batzuk #ortutako taldeade#egitea ekarri zuen berekin0Aurreneko urteetako okalari guztiak auzokoak ziren Jardo uiz de Azua 3.omin Irureamont.o Agirrezabala 5o#ean 5auregi Eduardo5uari#ti 5o#@ (ui# Antia Danolo Ho#tein# 5a%ier Az$arren Alberto 'ómez Pedro 5im@nez eta abar0Handik gut.ira 5o#et.o Alon#o =ernando4arkaiztegi eta =@li. Soto eta ondoren )ikeDit.elena (amarca eta *e Andr@# #artu zirendenboraldiren bat talde onetan okatu zuten be#teainbe#te aaztu gabe0

Ez dugu aaztu bear taldetik $a#a zirendelegatuen eta entrenatzaileen zeregina e#ate

baterako Ja%a# *omingo ,la%era# Almazán*elgado 5uari#ti Dugerza Soto etabarrek

betetakoa0 Ezta arraitzaile $orrokatuak eta lagunonak ere aien artean Angel SagWe# 5o#et.o

2ulaika eta abar04ukatzeko kirol e#$erientzia onetan leianaritzeaz gain be#te alderdi $o#itibo batzuk bazirelae#an bearra dago e#ate baterako baterekon$ent#azio ekonomikorik gabe kirolerakozaleta#un andia egon daitekeelaO taldea galtzen aridenean animatzeaO laguna okaldi bat gaizki eginduenean la#aitzeaO kontrako taldeko okalariei betierre#$etuzko tratua ematea eta lagunak izandaitezkeela $ent#atzea okoak dirauen bitartean

baita amaitzen denean ere0

ab<an incor$orado al Egia recientementeF $a#andoa otro# e;ui$o# e#tatale# $odero#o# ma# la alta deun $atrocinador lo ;ue #u$u#o el de#cen#o decategor<a ! la de#a$arición de e#te e;ui$o ;ue ab<a#ido undado $or una cuadrilla de amigo# egiatarra#0

(o# ugadore# de lo# $rimero# a>o# ab<an #idotodo# del barrio Jardo uiz de Azua 3.omin Irureamont.o Agirrezabala 5o#ean 5auregi Eduardo5uari#ti 5o#@ (ui# Antia Danolo Ho#tein# 5a%ier Az$arren Alberto 'ómez Pedro 5im@nez etc0 $ocode#$u@# ueron incor$orándo#e 5o#et.o Alon#o=ernando 4arkaiztegi =@li. Soto ! $o#teriormente)ike Dit.elena (amarca *e Andr@# ! tanto# otro#;ue $a#aron alguna tem$orada0

Jo #e debe ol%idar el gran $a$el ;ue icieron lo#delegado# ! entrenadore# ;ue ueron $a#ando $or ele;ui$o Ja%a# *omingo ,la%era# Almazán*elgado 5uari#ti Dugerza Soto etc0 Ji lo#<ntimo# #eguidore# ! bueno# amigo# como AngelSagWe# 5o#et.o 2ulaika etc0Para concluir con%iene decir ;ue en e#ta

e.$eriencia de$orti%a a$arte del moti%ocom$etiti%o a abido otro# a#$ecto# $o#iti%o# elcom$robar ;ue #e $uede $oner un gran entu#ia#moen el de$orte #in ;ue a!a una com$en#acióneconómicaO lo intere#ante ;ue e# animar al e;ui$ocuando e#tá $erdiendoO lo agradable ;ue e# conortar a tu com$a>ero cuando una ugada le a #alido malOlo im$ortante ;ue e# e#tar abierto a ;ue lo#

ugadore# del e;ui$o contrario #ean con#iderado##iem$re con re#$eto ! como $o#ible# amigo# tantouera como dentro del cam$o0

1L+



Gazte %ntonianoak

196G0 urte aldera gazte talde bat rantzi#kotarrengazteT zentrora oan oi zen aurreko belaunaldien

$au#oei arraituz0 E#kubaloi talde bat eratu zuteneta amar urtetan zear kategoria erregionalekot.a$elketetan $arte artu zuten (egaz$i (ezo

2arautz Hernani eta be#te ainbat erritakokant.etan okatuz0 Hala 4igarren Dailako3.a$elketa lortu zuten eta gero (eenengoDailara irit#i ziren0 Haien arteko giroa a$artekoazen eta igande goizetan ondo $a#atzea be#tea#morik ez zuten0

Et.eko $artiduetarako Andr@# Danón e#kolakokant.a t.ikia erabiltzen zuten orain Ika#tola Aitor dagoen lekuan0 4ertan arraitzaile ugari bildu oizuten $artidu egunetan0 Eta oan-etorriak egiteko=eli$e Az$arrenen *) urgoneta zuten e#erleku

arraituak zituenez kurbetan beren burua eu#tekolarri-larri ibiltzen zirelarik03alde orretako kide izan ziren 3.emari 4arrena5uanmari 5auregi =eli. Salazar Alon#o SalazarPakito Antia 5o#elui# Arrieta 5o#emari #tolaza5o#ean Aiz$urua 5o#emari Dungia DikelEt.eberria 5e#u# =z0 'arrote 4ittor Cillar etadenboraldi batez $arte artu zuten be#te ainbe#te0Eta ez dugu aaztu bear 5a%ier Az$arrenentrenatzaile grinat#ua ezta Erne#to ,la%era#delegatua ere0

JuBentud %ntoniana

Hacia el a>o 196G un gru$o de ó%ene# ;ue #ol<anacudir al centro de la R5u%enR de lo# ranci#cano##iguiendo lo# $a#o# de la generación anterior#acaron un e;ui$o de balonmano ! $artici$arondurante uno# diez a>o# en lo# cam$eonato# de

categor<a# regionale# $a#ando $or la# canca#gi$uzkoana# de (egaz$i (ezo 2arautz Hernanietc0 abiendo logrado el ,am$eonato de Segundaa#cendiendo a Primera en medio de un ambienteinmeorable ! logrando el obeti%o de $a#ar lama>ana del domingo de una orma #ati#actoria0Para lo# $artido# de ca#a utilizaban la canca

$e;ue>a de la# e#cuela# de Andr@# Danón aoraIka#tola Aitor en donde #ol<an reunir a numero#o#aicionado# lo# d<a# de $artido0 ? $ara lo#de#$lazamiento# contaban con un Autocar de 1` laurgoneta *) de =eli$e Az$arren con banco#corrido# ;ue en la# cur%a# ten<an ;ue acer malabari#mo# $ara #uetar#e0

Por e#te e;ui$o $a#aron 3.emari 4arrena 5uanmari5auregi =eli. Salazar Alon#o Salazar Pakito Antia5o#elui# Arrieta 5o#emari #tolaza 5o#eanAiz$urua 5o#emari Dungia Dikel Et.eberria 5e#u#=z0 'arrote 4ittor Cillar etc0 ! ba#tante# má# ;ue

$artici$aron durante alguna tem$orada0 Sin ol%idar al entu#ia#ta entrenador 5a%ier Az$arren o eldelegado Erne#to ,la%era#0

1L9



Egia oraingo taldeaF

199&ean auzoak E#tatuko bigarren mailako talde baten bidez berre#kuratu zuen kirol au Egia taldezaarra de#egin eta andik ogei urtera0 amónArrizabalaga aurreko garaiko okalaria eta=ernando 'oro#$e azken urteetan taldean izan zen

okalaria talde au #ortzen $arte artzeaz gain bertako (eendakari eta (eendakariorde diraurrenez urren0

'aur egun klub au iru mailatan aritzen da okatzen )adete 'azte eta E#tatuko (eenengo

Daila eta bere elburu nagu#ietako bat 4igarrenDaila erregionaleko taldea lortzea da gazteen etaleenengo mailaren artean zubi bat ezartzearren0(eenengo mailako okalariek "1 urte dituzte batez

be#te eta klubaren .edea arrobia e#kolumeenartean #u#tatzea da0

Egia actualF

En 199& el barrio recu$eró e#te de$orte con une;ui$o en Segunda e#tatal %einte a>o# de#$u@# de lade#a$arición del %ieo Egia0 amón Arrizabalaga

ugador de la @$oca anterior ! =ernando 'oro#$e;ue tambi@n ugó en lo# Bltimo# a>o# an

inter%enido en la creación de e#te e;ui$o !actualmente #on Pre#idente ! Cice$re#idente delmi#mo0

En la actualidad e#te club com$ite en tre#categor<a# ,adete 5u%enil ! Primera e#tatal ! unode #u# obeti%o# $rinci$ale# e# #acar un e;ui$o en

Segunda regional $ara $oder crear un $uente entrelo# u%enile# ! el $rimer e;ui$o0(a media de lo# ugadore# del $rimer e;ui$o e# de"1 a>o# ! la má.ima del club e# omentar unacantera entre lo# e#colare#0

11L



=&E&%

'amón *art#nez 19"9an aio zen eta 19G6an a#i zen bo.eoan0Amateur mailan &+

borrokaldi izan zituen0

Horietatik G9 irabazi zitueneta & borrokaldi baliogabeeta G $orrot izan zituen019G7an =ederazioen'i$uzkoako 3.a$eldunizatea lortu zuenO 19G+ant.a$elketa olin$ikoa garaituzuen eta 19G9an=ederazioen E#tatuko

3.a$eldun izan zen019&Lean $roe#ional mailan a#i zen eta mailaorretan GG borrokaldi izan zituen0 Horietatik "7irabazi zituen eta G borrokaldi baliogabe eta 1

$orrot izan zituen0 19&Lean e#tatuko 3.a$elketairabazi zuen Perico (lorenteren aurka izan zuen

borrokaldian04orrokaldi oriez gain "" eraku#taldi izan zituenPaco 4ueno Dendicute eta be#te ainbe#terekin0 Eta19&6an $i#u a#tunen titulurako izan zuen azkeneko

borrokaldian 'onzalezen aurka galdu zuen0

JosM *ar#a *anriue 19"an aio zen0 16 urtezituela a#i zen bo.eoan amateur gi#a0 Dailaorretan "1L borrokaldi izan zituen eta bein bainogeiagotan izan zen 'i$uzkoako 3.a$eldun019&an $roe#ional mailan a#i zen eta +6 borrokaldiizan zituen019&9an $i#u arinen E#$ainiako 3.a$elketan $arteartu zuen Sombrita kanariarraren aurka borrokatuz0'aldu egin zuen borrokaldia01961ean $i#u arinen E#tatuko 3.a$elketa irabazizuen Atot.ako )ike (ezaunen aurka0

=&E&

'amón *art#nez0 Jació en 19"9 ! em$ezó #uacti%idad $ugil<#tica en 19G60En el cam$o amateur di#$utó &+ combate# ganandoG9 & nulo# ! G derrota# con#iguiendo el,am$eonato de 'i$uzkoa de =ederacione# en 19G7O

%encedor del cam$eón l<m$ico en 19G+O ,am$eóne#tatal $or =ederacione# en 19G9 etc0En 19&L $a#ó al cam$o $roe#ional en el ;ue di#$utóGG combate# ganando "7 G nulo# ! 1 derrota#0Habiendo con#eguido el ,am$eonato e#tatal en19&L al %encer a Perico (lorente03ambi@n eectuó "" combate# de e.ibición conPaco 4ueno Dendicute etc0 ? la Bltima $elea ladi#$utó en 19&6 $erdiendo contra 'onzález $ara elt<tulo de lo# $e#o# $e#ado#0

JosM *ar#a *anriue0 Jació en 19"0 ,omenzó#u acti%idad $ugil<#tica alo# 16 a>o# comoamateur di#$utando "1Lcombate# en e#tacategor<a ! ;uedando%aria# %ece# ,am$eón de'i$uzkoa0En 19& $a#ó a

$roe#ionale# di#$utando+6 combate#0En 19&9 di#$utó el

,am$eonato de E#$a>a de lo# $e#o# ligero# contrael canario Sombrita $erdiendo el combate0En 1961 con#iguió el ,am$eonato e#tatal de lo#

$e#o# ligero# al %encer a lo# $unto# a )ike (ezaun;ue era %ecino de Atot.a0

,I''I()?%'I,C%

Joau#n Iturri-JosM *ari Iturri 5oa;uin bein baino geiagotan izan zen t.a$eldun 2iklo-)ro# etaPi#ta modalitateetan017 urte zituela Eu#kal Herriko Itzulian $arte artuzuen eta 19"9ko a$irilean 2iklo-)ro# modalitatekoe#tatuko t.a$elduna izan zen *ono#tian0 "+ km0koibilaldi artan )ont.ako ondartzatik igaro Igeldo

igo eta ait#i eta (oilako belardiak zearkatu zituen0

"I"?IS*&

Joau#n Iturri-JosM *ari Iturri0 5oa;uin obtu%odi%er#o# @.ito# en la# modalidade# de ,iclo-,ro## !Pi#ta0A la edad de 17 a>o# $artici$ó en la Cuelta al Pa<#Ca#co ue cam$eón e#tatal de ,iclo ,ro## en Abrilde 19"9 en *ono#tia en un recorrido de "+ )m0 $or la# arena# de la $la!a de la )ont.a #ubida ! baada

de Igeldo ! la# cam$a# de (oiola0

111



191n amabigarren $o#tua lortuzuen Pari#en izandako Dunduko3.a$elketan0 Eta bo#t aldiz izanzen 'i$uzkoako 3.a$eldun0Pi#ta modalitatean ere $arte artuzuen eta E#tatuko 3.a$elketa

batean bigarren $o#tua lortu

zuen0Era berean 5o#e Darik t.irrindularitzarako zaleta#unandia erakut#i zuen eta o#ogizon ezaguna izan zen auzoan*ono#tiako ainbat arduera

#ozialetan $arte artu baitzuen0 Izan ere Santa )larauarteari $robet.u obea ateratzeko lanak #u#tatuzituen eta uarteko Alkate izendatu zuten0

,omás ?aburu 19G6an a#i zen:r-2aleak elkarteak antolatu oizituen Dadalena aietakot.irrindularitza $robetan $arteartzen0Hona emen bere garai$enandienakn 19G+ 'i$uzkoako 3.a$eldunaErre$ideko 3.irrindularitzan0

n 19G+ 'i$uzkoako 3.a$elduna 2iklo-)ro#ean0n 19G+ E#tatuko t.a$eldunordea Erre$ideko

Irau$en $roban0n 19G9 'i$uzkoako 3.a$elduna 2iklo-)ro#ean0

I@aki ?ekuona Egia kaleko 160 zenbakian aio zen19G+an0 3.irrindularitzako la#terketetan $arte artuzuen 196G 6& eta 66ko denboraldietan0Hona emen bere garai$en andienakn 196G =ederatuak ez zirenen Pa#aiako la#terketanirabazle0n 196& Egiako II0 2um! Sariaren irabazle0n 196& It#a#ondoko KCI0 Andra-Dari Sariaren

irabazle0n 196& 2ilarrezko domina taldekako E#tatuko3.a$elketan 'i$uzkoako #elekzioarekin0n 1966 Irabazle 4eran0n 1966 4rontzezko domina taldekako E#tatuko3.a$elketan 'i$uzkoako #elekzioarekin0

JosM JaBier Sansinenea I$arraldean aio zen 19G7aneta andik gut.ira Egia kaleko "0 zenbakira oan zen

bizitzera01966an E#tatuko 3.a$elduna izan zen

4elodromoarteko 3.a$elketan eta irugarrena izanzen Abiadurako E#tatuko 3.a$elketan0197Lean bo#t aldiz izan zen garaile $i#tan irutan

En 191 #e cla#iicó en el $ue#to doce en el,am$eonato del Dundocelebrado en Par<#0 =ue cinco%ece# ,am$eón de 'i$uzkoa03ambi@n com$itió en lamodalidad de Pi#ta

;uedando #egundo en un,am$eonato e#tatal0A#<mi#mo 5o#@ Dari tu%ouna gran aición $or el

de$orte t.irrindulari ! ue un ombre mu! conocidoen el barrio $artici$ando en di%er#a# acti%idade# dela %ida #ocial dono#tiarra0 =ue un gran $romotor dela# meora# realizada# en la i#la de Santa ,lara $araun meor a$ro%ecamiento de la mi#ma #iendonombrado Alcalde de la I#la de Santa ,lara0

,omás ?aburu0 Se inició en 19G6 en la $ruebacicli#ta de la# ie#ta# de Dadalena# ;ue organizabala #ociedad :r-2aleak0(o# @.ito# má# im$ortante# ueron @#to#n 19G+ - ,am$eonato de 'i$uzkoa de uta0n 19G+ - ,am$eonato de 'i$uzkoa de ,iclo-,ro##0n 19G+ Subcam$eón e#tatal de =ondo en uta0n 19G9 ,am$eón de 'i$uzkoa de ,iclo-,ro##0

I@aki ?ekuona0 Jació en Egia n

16 en 19G+0 =ue corredor cicli#taen la# tem$orada# 196G 6& ! 660E#to# ueron alguno# de #u# @.ito#de$orti%o#n 196G Cencedor en carrera noederado# en Pa#aia0n 196& Cencedor II 3roeo 2um!de Egia0

n 196& Cencedor KCI $remio Andra-Dari deIt#a#ondo0n 196& Dedalla de $lata en ,am$eonato e#tatal

$or e;ui$o# con la #elección de 'i$uzkoa0n 1966 Cencedor en 4era de 4ida#oa0n 1966 Dedalla de bronce con la #elección de'i$uzkoa en el ,am$eonato e#tatal $or e;ui$o#0

JosM JaBier Sansinenea0 Jacióen I$arralde en 19G7 ! $ocode#$u@# %en<a al n " de la calleEgia0En 1966 ue ,am$eón e#tatalen el 3orneo Inter%elódromo# !

tercero en el ,am$eonatoe#tatal de Celocidad0En 197L obtu%o cinco %ictoria#

11"



Pari#ko belodromoetan01971n Pelort-(eeune talde rant#e#an it.atu zutentalde artan izanik Dorelon eta 3rentin t.a$eldunolin$ikoak0 Igualadako 4elodromoarteko E#tatuko3.a$eldun izan zen baita azar$en olin$ikokoE#tatuko 3.a$eldun ere0 Era berean zortzi garai$enindibidual lortu zituen Pari#ko belodromoetan0197"an Duniceko lin$iadetarako aukeratu zuten

eta :rrezko 'ur$ila Sari Jagu#ia lortu zuen Pari#enabiadurako e#$ezialitatean0 4igarren $o#tua lortuzuen azar$en olin$ikoko taldearekin0 Eta E#tatuko=ederazioaren Sari Jagu#ian irabazle izan zen3orto#an $i#ta e#$ezialitatean0197&ean Anoetako 4elodromoko 2uzendari 3eknikoizendatu zuten eta 1976an Dediterraneoko 5okoetan

$arte artu zuen E#tatuko taldearen $re#tatzailea izanzen0

en $i#ta tre# de ella# en lo# %elódromo# de Pari#0En 1971 icó $or el e;ui$o ranc@# Pelort-(eeuneen el ;ue e#taban lo# cam$eone# ol<m$ico# Dorelon! 3rentin0 =ue ,am$eón e#tatal en el 3orneoInter%elódromo# de Igualada ,am$eón e#tatal de

$er#ecución l<m$ica ! %encedor en oco %ictoria#indi%iduale# en lo# %elódromo# de Pari#0En 197" ue #eleccionado $ara la lim$iada de

Dunic ganó en el 'ran Premio ueda de ro enPar<# en la e#$ecialidad de %elocidad #egundo

$ue#to con el e;ui$o de $er#ecución ol<m$ica03riunó en el 'ran Premio de la =ederación e#tatalen 3orto#a en $i#ta0En 197& ue nombrado *irector 3@cnico delCelódromo de Anoeta ! en 1976 $re$arador dele;ui$o e#tatal ;ue $artici$ó en lo# 5uego# delDediterráneo0

+,=&?%

19&60 =undición Dendia ! Durua-ren taldea0 (a Dina kalut.iF19&60 El e;ui$o de =undición Dendia ! Durua (a Dina )alut.iF0

19&&

+,=&?

19&

11



Dostkas

196"an #ortu zen elkarte gi#a 196Lan eratutakoKabier mendi-elkartearen arrai$ena izanik0 Ha#iera

batean Daria Erregina ika#tet.eak uzten zizkion bertako utbol-zelaia aldagelak eta dut.ak0 Etaentrenamenduak Ametzaga>a 19 eta "1eko beekooinetan egiten zituzten nola aala0 :rte aietan

Kabier-3.iki izenez $arte artu zuten ondartzakoulbol t.a$elketan0

1971n ondartzan $arte artu zuten berriro ere etazelaiko leenengo gazte utbol-taldea #ortu zuten0:rteetan zear gero eta talde geiago #ortu ziren0Egoera orren aurrean zuzendaritza batzorde bateratzeko $remia iku#ita 1977ko urriaren "1ean

okalarien gura#oek eta be#te $ert#ona bolondre# batzuek a#anblada bat egin zuten batzorde ori#ortzeko04atzordearen kideak ondoko auek ziren 5e#B#3o%ar 5e#B# 'arc<a 5o#@ Antonio Dona#terio

Andr@# ,aballero Sera<n Az$arren 5o#@ (ui#'alarzauino (arrea =ernando Po!ale# AntonioDonedero Dart<n Portugal Diguel Po!ale# 5e#B#Dar<a 3o%ar Diguel Angel oo eta Diguel (arrea0Elkarteak gura#oen $artaidetza andiarekin arraituzuen eta +L-+1 denboraldian auek izan ziren $arteartu zuten taldeak 2elaian bi gazte talde 10 eta "0 mailaF eta aur talde bat0 Hondartzan aur talde bat iru kimu talde eta iru

benamin0 'ainera t.a$elketak antolatzen zituztenondartzan eta mini-benamin mailako 6L edo 7L bat okalarik $arte artzen zuten0 Sa#kibaloian emakumezkoen #enior talde bat eta

bi gazte talde gizonezkoena eta emakumezkoenaF0Hondartzako ulbolari dagokionez t.a$elketagarrantzit#uenak irabazi izan dituzte maila etadenboraldi de#berdinetan0 Era berean kirolta#unaren#aria eta delegatuen ai$amen berezia a#o dute'i$uzkoako aurren e#kubaloi t.a$elketa irabazidute_ Stea%a-n ErrumaniaF eta 4enidormen $arte

artu izan dute t.a$elketetan0Elkarte onetatik okalari andiak irten dira Calenciaeta Iba>ez be#teren artean leenengo mailakotaldetan olakari nabarmenak izanik0

Dostkas

(a creación como club data de 196" ! e# unacontinuación del club Kabier undado en 196L0 En#u# inicio# el colegio de Dar<a eina le $re#taba elcam$o de uego %e#tuario# ! duca#0 ? lo#entrenamiento# #e la# a$a>aban como $od<an en lo#

bao# de Ametzaga>a 19 ! "10 En a;uello# a>o#

com$itió en el cam$eonato $la!ero con el nombrede Kabier-3.iki0En 1971 %uel%e a $artici$ar en la $la!a ! #e crea el

$rimer e;ui$o u%enil de cam$o0 A tra%@# de lo#a>o# #e %a incrementando el nBmero de e;ui$o#03odo e#to trae la nece#idad de crear una untadirecti%a ;ue #e orma en la a#amblea del "1 dectubre de 1977 realizada $or $adre# de lo#

ugadore# ! otra# $er#ona# %oluntaria#0E#ta unta #e ormó con la# #iguiente# $er#ona#5e#B# 3o%ar 5e#B# 'arc<a 5o#@ Antonio Dona#terioAndr@# ,aballero Sera<n Az$arren 5o#@ (ui#'alarzauino (arrea =ernando Po!ale# AntonioDonedero Dart<n Portugal Diguel Po!ale# 5e#B#Dar<a 3o%ar Diguel Angel oo ! Diguel (arrea0El club #iguió uncionando con la $artici$aciónim$ortante de lo# $adre# ! !a en la tem$orada +L-+1

$artici$aban lo# #iguiente# e;ui$o# ,am$o do# e;ui$o# u%enile# 1` ! "` categor<aF !uno inantil0

Pla!a un e;ui$o inantil tre# ale%ine# ! tre# benamine#0 ? a$arte #e organizaba uno#cam$eonato# $aralelo# en la $la!a con uno# 6L o 7L

ugadore# de la categor<a de mini-benamine#0 4alonce#to un e;ui$o #enior emenino ! do#

u%enile# ma#culino !emeninoF0En el a#$ecto de$orti%o ancon#eguido lo# má.imo#troeo# en el cam$eonato

$la!ero en di#tinta#

categor<a# en %aria#tem$orada# a#< como el dela de$orti%idad !di#tincione# e#$eciale# a #u#delegado# el cam$eonato de'i$uzkoa de balonce#to

inantil etc0 (legando a com$etir en Stea%auman<aF ! 4enidorm0*e e#te club an #alido grande# ugadore# ;ue anllegado a militar en e;ui$o# de $rimera di%i#ióncomo Calencia Iba>ez000

En la tem$orada 1999-"LLL a! má# de "LL ó%ene#ormando $arte de lo# e;ui$o# en di#tinta#categor<a# integrando a la ca%aler<a del barrio ;ue

11G



1999-"LLL denboraldian "LL gaztek baino geiagok maila de#berdinetako taldeak o#atu dituzteDatigo.otegiko zelaian auzoko gazteei kirolazgozatzeko aukera e#kainiz02uzendaritza 4atzordea o#atzen duten kide geienak oraingo okalarien gura#oak dira eta entrenatzaileak e#kualdeko taldeko okalariak dira edo izan dira0:rteko aurrekontua "0&LL0LLL $ezetatik gorakoa da

eta Egiako denda a#koren lankidetzari e#ker lortzenda0 'ainera okalariek ere kuota batzuk ordaintzendituzte mutualitatearen bitartez0

$uede di#rutar en el cam$o de Datigo.otegi0(a ma!or<a de lo# ;ue integran la 5unta *irecti%a

#on $adre# de actuale# ugadore# ! lo# entrenadore# uegan o an ugado en el e;ui$o regional0El $re#u$ue#to anual a#ciende a má# de "0&LL0LLL

$ta#0 ;ue #e con#igue gracia# a la colaboración demuco# comercio# de Egia0 Ademá# lo# $ro$io#

ugadore# $agan $or la mutualidad una# cuota#0

11&



%reto +utboa

19+an a#i zen Areto =utboleko 3.a$elketa ,arlo#(arra>aga =@li. Salaberria eta El<a# 'urrut.agaundatzaileek bultzatuta0 :rte artako a$irilaren 9ana#i zen t.a$elketa Daria Erregina ika#tet.eko airezabaleko zelaian eta bertan amabi taldek $arte artuzuten bi taldetan banatuta0 3.a$elketa ekainaren

"6an amaitu zen0

3.a$elketa au gut.ienez 16 urte dituztenegiatarrentzat $re#tatzen da0 Izan ere egiako

berreun gazte baino geiago aritzen da kirolonetan a#teburuetan )iroldegiko $i#tetan0 'aur egun beteranoena 5uano A>orga JinoT dugut.a$elketak a#i zirenetik 1+ urtez etengabe okatzenaritua03.a$elketa au o#atzen duten leenengo mailako

amabo#t taldeek amabo#t okalari izan ditzakete bana eta guztiek egiakoak izan bear dute talde bakoitzeko iru kan$otar izan ezik0 AuzotartzatEgian aioak bertan bizi direnak edo bertan lanegiten dutenak artzen dira edota )o#tka#-en okatuizan dutenak edota t.a$elketa onetan &L $artidutan

$arte artu izan dutenak0

'ainera bigarren mailako zaz$i talde daude0 3aldeauek t.a$elketa bat egiten dute beren artean eta

#ailka$enean leenengo bi $o#tuak lortzen dituztenak leenengo mailako azkeneko bi taldeekin okatzendute maila igoera0 Izan ere alderdi orrek

+utbo Saa

En el a>o 19+ #e inició el ,am$eonato de =utbolSala $otenciado $or lo# undadore# ,arlo#(arra>aga =@li. Salaberria ! El<a# 'urrut.aga0 =ueel 9 de Abril de a;uel a>o cuando #e inició en elcam$o al aire libre de Dar<a eina con docee;ui$o# di%idido# en do# gru$o# $ara terminar el "6

de 5unio0

Se trata de un cam$eonato $re$arado $ara lo#egiatarra# con una edad m<nima de 16 a>o# cu!aacti%idad ocu$a lo# ine# de #emana a má# de do#centenare# de egiatarra# aora en la# $i#ta# delPolide$orti%o0 Actualmente el má# %eterano e#5uano A>orga RJinoR ;ue no a ce#ado de ugar en

lo# 1+ a>o# ;ue #e lle%a de com$etición0(o# ;uince e;ui$o# de Primera *i%i#ión ;ueactualmente com$onen e#ta com$etición $uedendi#$oner de ;uince ugadore# cada uno ! deben de#er todo# egiatarra# #al%o tre# oráneo# $or e;ui$o0Se con#ideran del barrio a lo# ;ue a!an nacido

%i%an o trabaen

en Egia a!an ugado en el )o#tka# o a!an ugado&L $artido# en e#te torneo0A$arte e.i#ten otro# #iete e;ui$o# de Segunda

*i%i#ión ;ue acen un torneo entre ello# ! lo# do# $rimero# cla#iicado# uegan el a#cen#o con lo# do#Bltimo# de Primera0 E#te a#$ecto le da #eriedad0 Eltorneo comienza en ctubre ! la# inale# tienen

116



#eriota#una ematen die0 3.a$elketa urrian a#ten daeta inalak maiatzaren bukaeran izaten dira eta a#iaurretik maila igoera-ait#ierako a#ea okatzen da04aina arduera au ez litzateke $o#ible izango Elia#'urrut.agaren zeregin #ut#u eta e#kuzabalagatik izango ez balitz a#ieratik arraitzen baituantolamendu lanetan0 Eta ai$atzekoa da baita erePedro 5imenez arbitroaren $artaidetza ez baitu

$artidu bakar batean ere ut# egin0ndoren Elia#ek e#kaini dizkigun 17 urteotakodatuak adierazten diraPartiduak "0"'olak 10&75okalariak +1&Adina batez be#te "67 urte3aldeak G13.a$elketak 3etuan 3aberna F ,actu# "F 2um!"F 2am$anzar "F eta =au#to 3aberna bat Iri#3aberna Egia 3aberna Indo Harategia AukeraEt.arri Et.ea At0 Dedellin eta 4aztarre 3aberna0

Eduardo Juaristi 191Lean aiozen eta 17 urte zituela a#i zenutbolean Izarra auzoko taldean0Hurrengo urtean 2aragozakotaldeak it.atu zuen eta urtebete

beranduago eal Sociedadtaldean ardun zuen iru

denboralditan okatzen0 'ero #a#unak it.atu zuen

19&ean (eenengo Dailara igoz0

,omás Egia 1G urte zituela a#i zen 3olo#akotaldean okatzeko eta ondoren Irungo eal :nión-en0'erra zibilaren garaian 4ilboko talde nazionalean

okatzen aukeratu zutenndoren #a#unak it.atu zuen eta talde artatik eal Sociedad taldera igaro zen & urtera arte atezaingi#a okatuz0

Jess riarte NDiskiT

Hondartzako utbolt.a$elketetan a#i zen okatzenauzoko 5u%entudAntonianarekin eta ondoren

*ono#tia eta 'i$uzkoako talde de#berdinetan arituzen0'ero 4artzelonako E#$a>ol taldeak it.atu zuen0

Santi %rbazagoitia )irol de#berdinak $raktikatzenzituen a#ieran eta )ro#eko la#terketa nagu#ietan

$arte artzen zuen0

ndoren utbolean ziarduela Ca#coniak it.atuzuen0 'erora eal Sociedad-era $a#a zen eta taldeonetan (eenengo Dailara igotzea lortu zuen0

lugar a inale# de Da!o ! ante# del inicio #e uega laa#e de a#cen#ode#cen#o0Pero e#ta acti%idad no #er<a $o#ible #in la labor totalmente entu#ia#ta ! de#intere#ada de El<a#'urrut.aga ;ue continBa de#de el $rinci$io enlabore# de organización a#< como la $artici$acióndel árbitro Pedro 5im@nez ;ue no alla un #olo

$artido0

A continuación #e #e>alan dato# de lo# 17 a>o# ;uea acilitado Elia#Partido# "0"'ole# 10&75ugadore# +1&Edad media "67 a>o#E;ui$o# G1,am$eonato# 4ar 3etuan F ,actu# "F 2um! "F2am$anzar "F ! uno 4ar =au#to 4ar Iri# 4ar Egia,arnicer<a Indo Aukera ,a#a Et.arri At0 Dedellin! 4ar 4aztarre0

Eduardo Juaristi0 Jació en 191L e inició #u#acti%idade# utbol<#tica# en el e;ui$o del barrioIzarra a lo# 17 a>o#0 Al a>o #iguiente icó $or el2aragoza ! un a>o de#$u@# $a#ó a la eal Sociedad

ugando durante tre# tem$orada# en e#te e;ui$o0*e#$u@# icó $or el #a#una a#cendiendo aPrimera *i%i#ión en el a>o 19&0

,omás Egia0 A la edad de 1Ga>o# comenzó a ugar en el3olo#a ! $o#teriormente con eleal :nión de IrBn0*urante el $er<odo de la guerraci%il ue #eleccionado $araormar $arte del e;ui$o nacional

en 4ilbao0*e#$u@# icó $or el #a#una de donde $a#ó a laeal Sociedad ugando de guardameta a#ta la edadde & a>o#0

Jess riarte PDiskiP4 ,omenzó #u acti%idadde$orti%a en lo# cam$eonato# $la!ero# con la5u%entud Antoniana del barrio $a#ando

$o#teriormente $or di#tinto# e;ui$o# de *ono#tia !'i$uzkoa0Po#teriormente icó $or el E#$a>ol de 4arcelona

Santi %rbazagoitia0 Se inició $racticando %ario# de$orte##obretodo en carrera# im$ortante#

de ,ro##0Po#teriormente #e dedicó al Btbolicando $or el Ca#conia0 Dá#

117



JosM +ernández N!eporroOHondartzako t.a$elketetan a#izen auzoko 5u%entudAntonianarekin0 ndorenCa#conia eta Pa#aiakotaldearekin okatu zuen0 19 urtezituela eal Sociedad taldean

#artu zen eta 1" denboralditan okatu zuen bertan0

Ficente Esnaoa Auzoko 5u%entud Antonianataldearekin a#i zen ondartzako utbolt.a$elketetan eta 1& urte zituela eal Sociedadtaldean #artu zen gazteen mailan017 urterekin talde bereko (eenengo Dailan #artuzen0

Juan 'odr#guez NJuaninO5u%entud Antoniana taldeana#i zen utbolean okatzenondartzako t.a$elketetan etaondoren eal Sociedadeko

gazteen taldean #artu zen taldeko buru zelaE#tatuko3.a$elketa irabaziz0"L urte zituela eal Sociedad taldeko (eenengoDailan #artu zen0

+eiciano *atute Ca#conia taldean a#i zenutbolean eta gerora bigarren mailako San#e taldean

#artu zen0ndoren eal Sociedad 4urgo# eta %iedotaldeetako okalari izan zen0

JosM *u@oz Hondartzakoutbol okalari gi#a a#i zen5u%entud Antonianataldearekin eta gero Dicelintaldean #artu zen0 ndoren

San#e taldean okatu zuen eta 4ilbon izan zendenboraldiaurreko $artidu batean okatu zuen leen

aldiz eal Sociedad taldean0 4aina le#io batenondorioz San#era $a#a zen berriro eta taldeorretatik Eibar eta Dirand@# taldera azken taldeonetan amar denboraldiz okatu zuelarik0 1979-+Ldenboraldian (eenengo Dailako 4urgo# taldeak it.atu zuen eta azkenik Dirand@# taldean amaituzuen bein betiko0

I@aki Iba@ez Hondartzako utbolean a#i zen)o#tka# elkartearekin0 16 urte zituela Ea#o taldera

$a#a zen eal Sociedad taldearen iliala izanik0

ndoren eal Sociedad-eko gazteen taldean okatuzuen eta gero ndarroako Aurreran eta Ala%@#taldean0

tarde $a#ó a la eal Sociedad donde logró el a#cen#oa Primera *i%i#ión0

JosM +ernández P!eporroR0 ,omenzó en lo#cam$eonato# $la!ero# con la 5u%entud Antonianadel barrio0 Po#teriormente ugó con el Ca#conia ! elPa#ae# ! a lo# 19 a>o# $a#ó a la eal Sociedaddonde $ermaneció durante 1" tem$orada#0

Ficente Esnaoa0 Se inició enel e;ui$o de la 5u%entudAntoniana del barrio en lo#cam$eonato# $la!ero# ! a lo#1& a>o# $a#ó a la eal

Sociedad en la categor<a u%enil0A lo# 17 a>o# debutó en la Primera *i%i#ión con elmi#mo e;ui$o0

Juan 'odr#guez PJuaninP0 Se inició #u acti%idadutbol<#tica en la 5u%entud Antonia en lo#cam$eonato# $la!ero# $a#ando al e;ui$o u%enil dela eal Sociedad en el ;ue con#iguió el,am$eonato e#tatal #iendo ca$itán0A la edad de "L a>o# debutó en Primera *i%i#ióncon la eal Sociedad0

+eiciano *atute0 Inició #uacti%idad de$orti%a con elCa#conia $a#ando luego al

San#e ;ue e#taba en Segunda*i%i#ión0Po#teriormente ugó en lo# e;ui$o# de la ealSociedad 4urgo# ! %iedo0

JosM *u@oz0 ,omenzó en la $la!a con la 5u%entudAntoniana $a#ando luego al Dicel<n0 *e#$u@#

ugó en el San#e ! debutó con la eal Sociedad enun $artido de $retem$orada en 4ilbao0 Pero $or unale#ión $a#ó de nue%o al San#e luego al Eibar ! alDirand@# donde ugó diez tem$orada#0 En 1979-+L

e# icado $or el 4urgo# de Primera *i%i#ión $araterminar deiniti%amente en el Dirand@#0

I@aki Iba@ez0 ,omienza enel )o#ka# $la!ero a lo# 16a>o# $a#a al Ea#o ilial de laeal Sociedad0Po#teriormente $a#ó $or el

u%enil de la eal Sociedadel Aurrera de ndarroa el Ala%@#0

En 19+G-+& a la edad de "1 a>o# $a#ó al E#$a>ol de4arcelona0

11+



19+G-+& denboraldian "1 urte zituela 4artzelonakoE#$a>ol taldean #artu zen0

I@igo Idiakez 197an aio zen Egiako San Antonioklinikan eta #ei urte zituela a#i zen okatzenDundaiz ika#tet.ean0'azteen taldean okatu zuen azkeneko urtean ealSociedad-en #artu zen eta bertan urtebetez okatu

zuen gero bi urtez San#en okatzeko019 urte bete zituenean azaroaren +an alegia ealSociedad taldean okatu zuen leen aldiz ,adiztaldearen aurka eta $artidua -L irabazi zuten0 Egunura bere bizitzako zoriont#uenetako bat izan zen09G-9& denboraldian leenengo mailako taldera igozen eta bertan arraitzen du oraindik0 1+& $artidu

okatu ditu eta "6 gol #artu ditu "LL1007F0 Jazioarteko t.a$elketetan $arte artu du E#tatuko#ub-"1 #elekzioarekin 1996an Euro$akot.a$eldunorde izatea lortuz eta urte artan bertanAtlantako 5oko lin$ikoetan $arte artu zuen0

I@igo Idiakez0 Jació en 197en la cl<nica de San Antoniode Egia ! em$ezó a ugar a laedad de #ei# a>o# en el ,olegiode Dundaiz0El Bltimo a>o de u%enil entróen la eal Sociedad dondee#tu%o un a>o ! luego $a#ó al

San#e donde e#tu%o do# a>o#0*ebutó con la eal el + de no%iembre d<a de #u 19cum$lea>o# ugaron contra el ,ádiz ! ganaron -L0E#e ue uno de lo# d<a# má# elice# de #u %ida0 En latem$orada 9G-9& #ubió al $rimer e;ui$o dondetoda%<a continBa0 Ha ugado 1+& $artido# ! ametido "6 gole# 700"LL1F0 =ue internacional conla #elección e#tatal #ub-"1 con la ;ue ue#ubcam$eón de Euro$a en 1996 ! $artici$ó en lo#5uego# l<m$ico# de Atlanta de e#e mi#mo a>o0

*E()I% *&(,%V%

Egiako mendizaleak0 / (o# monta>ero# de Egia0

%itzarte mendi ekartea

196+0 urte aldera talde batek auzoan mendi elkarte bat #ortzea erabaki zuen0Atot.ako =rantzi#kotarretan lokal bat lortu zuten etaurteetan zear gero eta arduera eta bazkide geiagoizan zituzten0ndoren :dal Hautamenetako lokaletara $a#aziren eta gaur egun Plaza Handiko be#te lokal batean

daude0

%itzarte mendi ekartea

Por el a>o 196+ un gru$o de gente decidió $oner enmarca un club de monta>a en el barrio0,on#iguieron un local en lo# =ranci#cano# de Atot.a! a tra%@# de lo# a>o# ue creciendo en acti%idade##ocia# ! #ocio#0Po#teriormente #e tra#ladaron a un local de lo#Arbitrio# Dunici$ale# ! actualmente an $a#ado a

otro en Plaza Haundi0

119



abier mendi ekartea

Kabier mendi elkartea 1976an #ortu zen auzoko #eieta amalau urte bitarteko ogeita amar bat ne#ka-mutilekin *eba Ibaiko kalean Daria Erregina elizak zituen lokaletan0

A#teburu guztietan edo aiegunetan irteerak antolatzen zituzten inguruko mendietara eta

batzuetan autobu#ak alokatzen zituzten01977ko mart.oaren 1Lean 'ru$o de Donta>a Kabier izeneko elkartea Eu#kal Herriko Dendizaleen=ederazioan #artu zen0 Hona emen elkarteak izanzituen #u#tatzaileak 5orge Ariztegi 5uan ,arra#coPedro 50 'armendia Angel Dari ,al%o Sal%ador Al;uezar Danuel Ezeiza Kabier ,abezon eta 5o#@Dari 'utierrez0 Eta andik gut.ira mendi elkarte

onek "LL ederatu zituen0'erora beren arduerak zabaldu zituzten Eu#kal*antza talde bat #ortzeko0 4i arduerak bereizi eginzituzten alde batetik 3rebe#ka *antza 3aldea eta

be#tetik Kabier Dendi Elkartea izenez baina bitaldeen arteko lotura mantendu dute0*eba Ibaiko kalean zuten lokaletik Ametzaga>a"1eko )ultur Aretora $a#a ziren eta ondoren Atot.anorain dituzten lokaletara01971ko urrian 3.ema iezu elkarteko bazkideaezbear batez il zen 4i aiz$eak mendietatik

t.ikienean eta elkarteak oroitarri bat i$ini zuen arenomenez Erlo mendian0ndoren egiatar a#ko bertaratu izan da ederatzekoeta mendizaleta#una $raktikatzeko aukera e#kaintzenduen elkarte onetara0Dendirako materiala uzten dute maileguz gai oni

buruzko liburutegi bat eta e#kalada-murru bat dute be#teren artean eta urtero mendirako irteerak bideoeta dia$o#itiba $roiekzioak eta be#te arduera batzuk antolatzen dituzte0

abier mendi ekartea

En 1976 inició #u# acti%idade# el ,lub Kabier deDonta>a con uno# treinta cico# ! cica# del barrioentre #ei# ! catorce a>o# en lo# locale# ;ue ten<a laigle#ia Dar<a eina en la calle <o *eba03odo# lo# ine# de #emana o d<a# e#ti%o# ac<an#alida# cercana# al monte ! en alguna oca#iónal;uilaban autobu#e#0El 1L de Darzo de 1977 #e ederaba la Sociedaddenominada 'ru$o de Donta>a Kabier en la=ederación Ca#cona%arra de Donta>i#mo #iendo#u# $romotore# 5orge Ariztegi 5uan ,arra#coPedro 50 'armendia Angel Dari ,al%o Sal%ador Al;uezar Danuel Ezeiza Kabier ,abezon ! 5o#@Dari 'utierrez0 ? $oco de#$u@# e#te club demonta>a di#$on<a de "LL ica# ederati%a#0:n tiem$o de#$u@# am$liaron #u# acti%idade#dedicándo#e a crear un gru$o de 4aile Ca#co0 Se#e$araron e#ta# do# acti%idade# #urgiendo el nombrede 3rebe#ka *antza 3aldea ! #iguiendo el ,lub

Kabier de Donta>a aun;ue manteniendo unacone.ión entre ambo# gru$o#0*el local de <o *eba $a#aron al Aula de ,ulturade Ametzaga>a "1 ! de#$u@# a lo# locale# actuale#de Atot.a0

En ctubre de 1971 el #ocio del club 3.ema iezutu%o la de#gracia de morir en un accidente de monteen la Hermana Denor de la# *o# Hermana# ! el cluben conmemoración de e#te #uce#o colocó una $lacaen el monte Erlo0Po#teriormente an #ido numero#o# lo# ! la#egiatarra# ;ue an $a#ado $or e#te gru$o ;ue orecela $o#ibilidad de ederar#e ! de $racticar elmonta>i#mo0ealizan $r@#tamo# de material de monta>i#mo

biblioteca #obre e#te tema rocódromo etc0 ! anual-mente #uelen realizar un $rograma de #alida# almonte $ro!ección de %ideo# ! dia$o#iti%a# etc0

1"L



Dendikute 197+010+0 / Dendikute +010197+0

1"1



gure auzoko kaeen izenak

G'E %C&D& D%?EE( ICE(%D

%ai-%de tadea0- Egoitzazko gune batean daudenet.ebizitza-multzo bat da eta Egiako 'altzaran

a#ten da04ere izenak inguru onetan leen zegoen 5ai-Alairontoian du atorria019+"ko maiatzaren 1an onet#i zuten izena0

%ai-&ndo tadea0- 5ai-Alai eta Aldakonea gainarenartean dagoen et.e-multzoa04ere izenak leen beealdean zegoen 5ai-Alairontoian du atorria019+"ko maiatzaren 1an onet#i zuten izena0

%dakonea kaea0- Iztueta kalearen eta Danda# $a#ealekuaren elkargunean a#ten da eta Polloeilerriaren $arean amaitzen da0Alda$an 19an inauguratu zen Amata#unarenEt.ea zegoen0Izena a#$aldikoa da0 Izan ere 1+60 urtearen aurreko

$lano batean ba#erri bat agertzen da inguruanAldakoene izenez0

%dapa kaea0- Egia kalearen goialdean a#ten daeta gorantz arraituta 3turkoene ba#erriaren ondoan

amaitzen da 'abriel Are#ti $a#ealekuan Polloeilerriaren ertzean alegia0Izena leen alda$an zegoen ba#erri batetik artua da0Izen au 197&eko a$irilaren "+ko udalbatzan erabakizuten eta 199"ko irailaren "1ean aldatu0

%dapabide kaea0- 2ubiaurre $a#ealekuan a#tenda 5ai-Alai inguruan eta Aldakonea kalerantzigotzen da0Izena inguruan zegoen ba#erri batetik artua da0197&eko a$irilaren "+ko udalbatzan onet#i zuten0

%koea parkea0- Alkolea auregia izandakoareninguruan kokatuta dauden et.ebizitzen multzoa Egia

cae$ero de barrio

"%??EJE'& )E (ES,'& =%''I&

%ai-%de8 Grupo0- ,onunto de %i%ienda##ituado en una zona re#idencial iniciándo#e en la

,alzada de Egia0Su nombre #e debe al antiguo rontón de 5ai-Alai;ue e#taba ubicado en la zona0(a denominación #e a$robó el 1 de Da!o de19+"0

%ai-&ndo8 Grupo0- 'ru$o de ca#a# ubicada# enzona re#idencial entre 5ai-Alai ! el Alto deAldakonea0Su nombre #e debe al antiguo rontón de 5ai-Alai;ue e#taba #ituado en la $arte baa0

El nombre #e determinó el 1 de Da!o de 19+"0

%dakonea8 "ae0- ,omienza en la conluenciade la calle de Iztueta con el $a#eo de *u;ue deDanda# ! termina rente al cementerio de Polloe0En la zona de la cue#ta e#tu%o la ,a#a deDaternidad ;ue #e inauguró en 190El origen del nombre e# mu! antiguo !a ;ue enun $lano anterior a 1+6 a$arece en la zona unca#er<o ;ue lle%a el nombre de Aldakoene0

%dapa8 "ae0- Se inicia en el alto de la calle deEgia ! en cont<nuo a#cen#o acaba unto al ca#er<o3turkoene en el $a#eo de 'abriel Are#ti en lo#

borde# del cementerio de Polloe0(a denominación #e debe al ca#er<o #ituado en lacue#ta0E#te nombre #e acordó en el $leno de "+ de Abrilde 197& ! modiicado el "1 de Setiembre de 199"0

%dapabide8 "ae0- Se inicia en el Pa#o de2ubiaurre $or la zona de 5ai-Alai ! %a

a#cendiendo a#ta la calle Aldaconea0El nombre #e debe al ca#er<o #ituado en la zona0(a denominación #e determinó en el $leno del "+de Abril de 197&0

%koea8 !arue de0- ,onunto de ediicio#ubicado alrededor del $rimiti%o $alacio deAlcolea iniciándo#e en el alto de la calle Egia0*ebe #u denominación a e#te $alacio0El nombre #e decidió el "+ de Abril de 197&0

%koea8 !asa$e de0- Se inicia en el calleón#ituado entre el $rinci$io de la calle Egia ! el

$ar;ue ! #ube $or una# e#calera# ;ue terminan en

1""



kalearen goialdean a#ten dena0Izenak auregi onetan du #orburua0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

%koea pasaia0- Egia kalearen a#ieraren eta $arkearen artean dagoen et.artean a#ten da etaAlkolea $arkean amaitzen diren e#kaileretatik

arraitzen du gorantz0

Izenak Alcolea auregia izandakoan du bere#orburua0197&eko a$irilaren 1+an onet#i zuten izena0

%metzaga@a hiribidea0- Egia kalearen goialdeana#ten da Polloe ilerriaren #arrerara arte gora

arraituz Ibaien $lazatik igaroz )armengo AndreDariaren kalearekiko $aralelo0 Auzoak duen bidenagu#ietako bat da0)okatuta dagoen mendiaren izena artu du0)ale onen izena 197&eko a$irilaren "+koudalbatzan onet#i zuten0

Ametzaga>ako ortea / =uerte de Ametzaga>a0

=aztan hiribidea0- )armengo Andre Dariarenkalean a#ten da bitan banatuz bukaeran Aldakoneakalearen ondoan dagoen $laza t.iki batean berriroelkartzeko0 )ale onetan )ultur Et.ea dago0Izena Jaarroako 4aztango aranetik artua da019+"ko maiatzaren 1an onet#i zuten0

=as de &tero paza0- Atot.ako dorrearen etaI$arraldeko 3ren 'eltokiaren $a#abidearen arteandago01916an 4ilbon aio zen eu#kal $oetaren izena artudu0Izena "LLLko ot#ailaren 7an onet#i zuten0

*andas )ukea paseaekua0- Aldakonea kalean etaIztuetako biaduktuan a#ten da eta Egia kaleaDundaiz bidetik banantzen den lekuan amaitzen da

$arkearen #arreran 3abako abrikaren $arean01+"an *ono#tian aio zen =erm<n de (a#ala !,ollado $olitikariaren izena artu zuen019"6ko azaroaren 9an ordura arte Atot.a deitzen zen

Par;ue de Alcolea0Su nombre #e debe al antiguo $alacio de Alcolea0(a denominación #e a$robó el "+ de Abril de197&0

%metzaga@a8 %Benida de0- ,omienza en el altode la calle de Egia a#cendiendo a#ta la entradadel cementerio de Polloe $a#ando $or la Plaza de

lo# <o# ! #iendo $aralela a la calle Cirgen del,armen0 E# uno de lo# %iale# im$ortante# del

barrio0(le%a el nombre del monte en donde #e encuentraubicada0(a denominación de e#ta calle #e decidió en el

$leno del "+ de Abril de 197&0

Diliziarrak Ametzagainetik tiroka kuarteletaruntz0 1960Diliciano# di#$arando de#de Ametzaga>a contra el cuartel0 1960

=aztan8 %Benida de0- Se inicia en la calle Cirgendel ,armen di%idi@ndo#e al comienzo en do#

biurcacione# ;ue #e unen al ondo unto a una $e;ue>a $laza al lado de la calle Aldakonea0 Ene#ta calle aora #e encuentra la ,a#a de ,ultura0El nombre #e debe al %alle na%arro de 4aztan0(a denominación #e acordó el 1 de Da!o de19+"0

=as de &tero8 !aza0- Se#itBa entre la torre de Atot.a! la $a#arela de la E#tacióndel Jorte0

(le%a el nombre del $oeta%a#co nacido en 4ilbao en19160(a denominación #e a$robó

en #e#ión $lenaria el 7 de =ebrero de "LLL0

)uue de *andas8 !aseo de0- Em$ieza en lacalle Aldakonea ! %iaducto de Iztueta ! termina enla biurcación de la calle Egia con el camino deDundaiz en la entrada del $ar;ue rente a la3abacalera0(le%a el nombre del $ol<tico =erm<n de (a#ala !,ollado nacido en *ono#tia en 1+"0El 9 de no%iembre de 19"6 #e dio e#te nombre al

1"



$a#ealekuari eman zitzaion izen ori0

Egia kaea0- Danda# *ukearen $a#ealekuan a#tenda $arkearen #arreran eta gorantz egiten du et.eak dauden lekutik gero (oiolatik banatzen duenSara#ola zubiraino ait#i arte0 Auzoko bide

nagu#ietako bat izan da a#$alditik0Izena inguruan zegoen ba#erri batetik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

Egiako gatzara0- ene-k 'ro#en duen geralekuana#ten da Iztueta kalearen amaieran eta trenbidearen

$aretik arraitzen du alda$an 5ai-Alaiko tuneleraino0Izena inguru onetan zegoen ba#erri batetik artuada0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

Gabrie %resti paseaekua0- Polloe ilerriaren#arreran a#ten da eta ilerriaren eta 3olaregoiainguruaren artean arraitzen du 3turkoene etaEt.et.o ba#errietatik eta (au-Haizeta Ika#tola

berritik igaroz eta Sibilia kalea eta t.oki $a#ealekua banantzen dituen errotondan amaituz0'abriel Are#ti Segurola 19 - 197&F $oeta etaantzerkigile bizkaitarra 19ko urriaren 1Gan aiozen eta eu#kal literaturan $oeta eta $ro#agileonenetako bat dugu0199"ko irailaren "1ean onet#i zuten izena0

Iradiene bidea0- Irteerarik ez duen kalea da

$a#eo ;ue a#ta entonce# #e ab<a denominado deAtot.a0

Egia8 "ae0- ,omienza en el $a#eo del *u;ue deDanda# en la entrada del $ar;ue ! el trazado %aa#cendiendo en #u zona abitada $ara de#cender luego a#ta el $uente de Sara#ola ;ue lo #e$ara de

(oiola0 *e#de anta>o a #ido uno de lo# %iale#im$ortante# del barrio0El nombre #e debe al ca#er<o ;ue e#taba #ituado ene#ta zona0(a denominación #e acordó el "+ de Abril de197&0

Egia8 "azada de0- Se inicia en el a$eadero de'ro# de la ene al inal de la calle Iztueta !#igue $aralela a la %<a del errocarril a#ta el tBnelde 5ai-Alai en un tra!ecto en cue#ta0

El nombre #e debe al ca#er<o ;ue e#taba #ituado enla zona0(a denominación ue a$robada el "+ de Abril de197&0

Gabrie %resti8 !aseo de0-,omienza en la entrada delcementerio de Polloe !continBa entre @#te ! la zonade 3olaregoia $a#ando $or lo# ca#er<o# 3turkoene !

Et.et.o la nue%a Ika#tola(au-Haizeta ! terminandoen la rotonda ;ue #e$ara a lacalle Sibilia ! el Pa#eo de

t.oki0'abriel Are#ti Segurola 19 - 197&F $oeta !dramaturgo %izcaino nacido en 4ilbao el 1G dectubre de 19 con#iderado como uno de lo#meore# $oeta# ! $ro#i#ta# en lengua %a#ca0(a denominación #e a$robó en $leno del "1 de#etiembre de 199"0

Iradiene8 "amino de0- Se trata de una calle #in#alida en el alto de )onkorrenea0

1"G



)onkorrenea gainean04ere izena inguruan zegoen ba#erri batetik artua da019++ko mart.oaren "ean onet#i zuten izena0

Iruresoro pasaia0- Irure#oro $lazan a#ten da eta)armengo Andre Dariaren eta Ametzaga>a kaleenatzealdetik igarotzen da0 Ez du irteerarik0 ArranoElkartea Pa#aia onen amaieran dago0

(eku au Irure#oro izenez ezagutua da leenengoet.ebizitzak bertan eraiki zituztenetik0197&eko a$irilaren 1+an onet#i zuten izena0

Iruresoro paza0- )armengo Andre Dariaren kaleandago Irure#oro eta :r-2aleak $a#aien artean0(eku oni Irure#oro izenez deitzen zitzaionleenengo et.ebizitzak bertan eraiki zituztenetik0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

Jai %ai bidea0- Egiako galtzaran a#ten da 5aialaiko tunelaren ondoan trenbidearen az$itik 1917aneraikiaF eta alda$a zorrotz batetik gorantz arraitzendu )armengo Andre Dariaren kaleraino'a#te#zenatik igaroz0Izena leen inguruan zegoen rontoitik artua da

Jaarroako iribidean dagoen San Inazioika#tet.ean alegia019&6ko a$irilaren 17an onet#i zuten izena0

Dapitai@ene bidea0- )onkorrenea kalean a#ten da

eta ez du irteerarik04ere izena inguruan zegoen ba#erri batetik artua da019++ko mart.oaren "an onet#i zuten0

Donkorrenea bidea0- Egia kalearen a#ieran a#tenda eta Aldakonea kalean amaitzen da0 #o alda$azorrotza da izen bera duen gain batera iri#ten dena0Izena goialdean kokatutako )onkorrenea ba#erritik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

*adat>o bidea0- Danda# *ukearen $a#ealekuana#ten da tuneletik igaroz eta irteerarik ez duen leku

batean amaitzen da San Antonio )linikaizandakoaren aurrealdean alegia0

Su nombre #e debe a un ca#er<o e.i#tente en lazona o! de#a$arecido0Se a$robó en el $leno de " de marzo de 19++0

Iruresoro8 !asa$e de0- ,omienza en la $laza deIrure#oro ! #u tra!ecto di#curre $or la# tra#era# dela# ca#a# de la# calle# Cirgen del ,armen !Ametzaga>a no teniendo #alida0 Al inal #e

encuentra la Sociedad Arrano0A e#te lugar de#de la con#trucción de la# $rimera#%i%ienda# #e le conoc<a $or e#te nombre0(a denominación #e a$robó el "+ de Abril de197&0

Iruresoro8 !aza de0- E#tá #ituada en la calleCirgen del ,armen entre Pa#ae de Irure#oro !Pa#ae de :r-2aleak0A e#te lugar de#de la con#trucción de la# $rimera#%i%ienda# #e le conoc<a $or e#te nombre0(a denominación #e a$robó el "+ de Abril de197&0

Jai %ai8 "amino de0- ,omienza en la calzada deEgia unto al tBnel de 5ai alai con#truido en ela>o 1917 bao la# %<a# del errocarrilF ! a#ciendeen una $ronunciada cue#ta a#ta la calle Cirgen del,armen $a#ando $or la 'a#te#zena0El nombre #e debe al rontón ;ue e.i#tió en lazona en el ,olegio de San Ignacio #ituado en la

A%da0 de Ja%arra0(a denominación #e a$robó el 17 de Abril de19&60

Dapitai@ene8 "amino de0- ,omienza en la calle)onkorrenea no teniendo #alida0Su nombre #e debe al del antiguo ca#er<o ;uee.i#t<a en la zona0Se a$robó en $leno del " de Darzo de 19++0

Donkorrenea8 "amino de0- ,omienza al inicio

de la calle Egia ! termina en la calle Aldakonea0Se trata de una cue#ta mu! $ronunciada ;ue llegaal alto del mi#mo nombre0El nombre #e debe al ca#er<o )onkorrenea #ituadoen el alto0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

*adat>o8 "amino de0- Se inicia en el $a#eo de*u;ue de Danda# $a#ando un tBnel ! %aa#cendiendo $ara terminar #in #alida delante de la

antigua ,l<nica San Antonio0Su nombre $robablemente #e debe a la em$inadacue#ta ;ue tiene #u recorrido0

1"&



4aliteke bere izena igo bearreko alda$azorrotzagatik aukeratu izana019++ko mart.oaren "an onet#i zuten izena0

*undaiz bidea0- Danda# *ukearen $a#ealekuarenamaieran a#ten da 'lad!#-Enea $arkeko #arrerareneta 3abako =abrikaren artean eta Dariaren 4iotzaika#tet.erako bidetik arraitzen du $arkearen eta

trenbidearen artean04ere izenak a#$alditik bertan dagoen Dundaiz5auregian du atorria0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

!edro "ormenzana kaea0- 3turkoene kalean a#tenda eta 'abriel Are#ti $a#ealekuan amaitzen da03olaregoia inguruan dago Polloe ilerritik gertu0Egiako kale onen izena Pedro ,ormenzanaE#naolaren oorez aukeratu zen0 Egiako Ika#tet.ePublikoaren iraka#le izan zen 1911tik0 *onPedroren e#kolaT izenez ezaguna zen ika#tet.eazuzentzen zuen0199"ko irailaren "1ean onet#i zuten izena0

=idasoa Ibaiaren kaea0- Ametzaga>a iribideana#ten da Ibaien $lazatik gertu eta gorantz arraitzendu irteerarik ez duen leku batean amaituz0Izen au 4aztango bailaran aiotzen den etaHondarribiako 3.ingudi badian it#a#oratzen denibaitik artua da0

197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

)eba Ibaiaren kaea0- Ametzaga>a iribideana#ten da Ibaien $lazan eta Alda$a kalean amaitzenda0Izena 'i$uzkoa eta Araba arteko mugan Arlabanmendatean aiotzen den eta *eban it#a#oratzen denibaitik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

&iartzun Ibaiaren kaea0- 4ida#oa ibaiaren kalean

a#ten da Ibaien $laza tik gertu eta irteerarik ezduen leku batean amaitzen da0Izena Aiako Harrietan aio eta Pa#aian it#a#oratzenden ibaitik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

Ibaien paza0- Ametzaga>a kalean 4ida#oa *ebaeta iartzun Ibaien kaleak a#ten direneko $laza da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten izena0

San Dristoba kaea0- Egia kalearen erdialdean

a#ten da eta 3eeria kalean amaitu0)ale onetan ta.i# geltoki bat zegoelako erabaki zenizen au ta.i# gidarien zaindariaren izena baita0

Se a$robó en $leno del " de Darzo de 19++0

*undaiz8 "amino de0- Se inicia al inal de lacalle *u;ue de Danda# entre la entrada delPar;ue de 'lad!#-Enea ! la ábrica de la3abacalera ! #e dirige a#ta el ,olegio delSagrado ,orazón entre el $ar;ue ! la# %<a# delerrocarril0

*ebe #u nombre al Palacio de Dundaiz #ituado ene#e lugar de#de tiem$o atrá#0(a denominación de e#ta calle #e acordó el "+ deAbril de 197&0

!edro "ormenzana8 "ae0- ,omienza en la calle3turkoene ! acaba en el $a#eo de 'abriel Are#ti0E#ta en la zona de 3olaregoia cerca delcementerio de Polloe0El nombre de e#ta calle en Egia #e debe al buenrecuerdo ;ue deó Pedro ,ormenzana E#naola enlo# a>o# ;ue $a#o en la E#cuela PBblica de Egiade#de el a>o 1911 en el ;ue #e izo cargo de ladirección de la RE#cuela de *on PedroR ;ue e#como la llamaban0(a denominación #e acordó el "1 de Setiembre de199"0

'#o =idasoa8 "ae0- Se inicia en la a%enida deAmetzaga>a cerca de la $laza de lo# <o# ! %aa#cendiendo a#ta terminar en un inal #in #alida0

El nombre #e debe al r<o ;ue naciendo en el %allede 4aztan de#emboca en la 4a<a de 3.ingudi enHondarribia0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

'#o )eba8 "ae0- Se inicia en la a%enida deAmetzaga>a en la $laza de lo# io# $ara terminar en la calle Alda$a0El nombre #e debe al r<o ;ue naciendo en el $uertode Arlaban en el l<mite entre 'i$uzkoa ! Alaba

de#emboca en *eba0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

'#o &iartzun8 "ae0- ,omienza en la calle <o4ida#oa cerca de la $laza de lo# <o# con un inal#in #alidaEl nombre #e debe al r<o ;ue naciendo en Pe>a# deAia de#emboca en Pa#aia0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

'#os8 !aza de os0- En la calle Ametzaga>a e# la $laza de donde $arten la# calle# <o 4ida#oa <o

1"6



197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

San +rantzisko abier kaea0- Aldakonea kaleana#ten da eta )armengo Andre Dariaren kaleanamaitzen da :dalaren babe# oizialeko et.ebizitza

batzuen izenarekin bat etorriz019&1eko mart.oaren "1ean onet#i zuten izena0

Sibiia kaea0- )armengo Andre Dariaren kalearenamaieran a#ten da0 'ero Datigo.otegi kirol gunetik igaro Polloe ilerriaren ertzetik $a#a eta 'abrielAre#ti $a#ealekuaren amaieran dagoenerrotondaraino iri#ten da0Izena leen inguruan izandako Sibilia Handi etaSibilia 3.iki ba#errietatik artua da0 4a#erri aiek

bota egin zituzten 196+ko abenduan Et.ebizitzaDini#terioak egindako de#abetza$enaren ondoren019+"ko mart.oaren Gan onet#i zuten izena0

,e$eria kaea0- )onkorrenea bidean a#ten da etaaurrena Egia kalearen $aretik eta gero )armengoAndre Dariaren $aretik igaroz (ui# Dart<n Santo#

$lazan amaitzen da auzoan Plaza Handi izenezezagutzen den lekuan alegia0Izena kalearen a#ieran izan zen teila-abrikatik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

,oaregoia kaea0- Alda$a kalearen goialdean a#ten

da eta 'abriel Are#ti $a#ealekuan amaitzen da0Izena inguruan zegoen ba#erri batetik artua da0199"ko irailaren "1ean onet#i zuten izena0

,turkoene kaea0- 'abriel Are#ti $a#ealekuan a#tenda eta 3olaregoia kalean amaitu0Inguruan zegoen ba#erri batetik artutako izena da0199"ko irailaren "1ean onet#i zuten0

rumea paseaekua0- Daria )ri#tina zubian a#tenda eta izen bera duen ibaiaren ertzetik igaroz4urdinazko zubian amaitzen da0

r-Caeak pasaia0- Irure#oro $lazan a#ten daO gero)armengo Andre Dariaren kaleko eta Ametzaga>a

*eba ! <o iartzun0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

San "ristóba8 "ae0- Se inicia $or la mitad de lacalle Egia ! acaba en la calle 3eer<a0El nombre #e debe a ;ue abiendo abido una

$arada de ta.i# en e#ta calle #e $u#o el nombre del

$atrón de lo# ta.i#ta#0(a denominación ue acordada el "+ de Abril de197&0

San +rancisco JaBier8 "ae0- Em$ieza en la calleAldakonea ! termina en la calle Cirgen del,armen corre#$ondiendo a un gru$o de %i%ienda#

$rotegida# $or el A!untamiento0(a denominación ue a$robada el "1 de Darzo de19&10

Sibiia8 "ae0- Em$ieza en el inal de la calleCirgen del ,armen $a#ando $or la zona de$orti%ade Datigo.otegi rodea al cementerio de Polloe

$ara terminar en la rotonda ;ue l<mita con el inaldel $a#eo de 'abriel Are#ti0El nombre #e debe a lo# antiguo# ca#er<o# SibiliaHandi ! Sibilia 3.iki ;ue e#taban en la zona ! ;ueueron derribado# en *iciembre de 196+ de#$u@#de una e.$ro$iación del Dini#terio de Ci%ienda0(a denominación ue a$robada el G de Darzo de

19+"0

,e$er#a8 "ae0- ,omienza en el camino de)onkorrenea ! $aralela a la calle Egia $rimero !luego a la calle Cirgen del ,armen termina en la

$laza (ui# Dart<n Santo# conocida $or l\#%ecin\# como Plaza Handi0El nombre #e debe a la ábrica de tea# ;ue uboen el $rinci$io de la calle0(a denominación ue a$robada el "+ de Abril de197&0

,oaregoia8 "ae0- ,omienza en el alto de la calleAlda$a ! termina en el $a#eo de 'abriel Are#ti0El nombre $ro%iene del ca#er<o ;ue e.i#tió en lazona0(a denominación #e acordó el "1 de Setiembre de199"0

,turkoene8 "ae0- Em$ieza en el $a#eo de'abriel Are#ti ! termina en la calle 3olaregoia0El nombre #e debe al ca#er<o e.i#tente en la zona0

(a denominación #e acordó el "1 de Setiembre de199"0

1"7



iribideko et.een atzealdetik igaroz Egia kaleanamaitzen da0Izena bertako :r-2aleak elkartetik artua da0197&eko a$irilaren "+an onet#i zuten0

Darmengo %ndre *aria kaea0- Egia kalean a#tenda eta alda$an gora arraitzen du Sibilia kalearena#ieraraino Polloe ilerrirako #arreratik gertu0

(een Hilerrirako Igoera deitzen zitzaion019&6ko a$irilaren 17an onet#i zuten izena0

abier %izarna paseaekua0- Aldakonea gaineana#ten da Alt.uene ba#erriaren $arean eta Alaindo et.eetan amaitzen da0K0 Aizarna *ono#tian aio zen 19""0G0&0ean eta'i$uzkoako =oru Aldundiko leenengo *i$utatu

Jagu#ia izan zen0Izena "LLLko ot#ailaren 7ko udalbatzan onet#i zuten0

rumea8 !aseo de0- Se inicia en el $uente deDar<a ,ri#tina ! bordeando el r<o del mi#monombre termina en el $uente de Hierro0

r-Caeak8 !asa$e de0- ,omienza en la $laza deIrure#oro ! #u tra!ecto di#curre $or la# tra#era# dela# ca#a# de la# calle# Cirgen del ,armen !Ametzaga>a terminando en el alto de la calle

Egia0Su nombre #e debe a la Sociedad :r-2aleak ubicada en e#te lugar0(a denominación #e acordó el "+ de Abril de197&0

Firgen de "armen8 "ae0- Se inicia en la calleEgia ! a#cendiendo en $ermanente cue#ta terminaen el inicio de la calle Sibilia cerca de la entradaal cementerio de Polloe0 Antiguamente #e leconoc<a con el nombre de Subida al ,ementerio0(a denominación #e acordó el 17 de Abril de19&60

abier %izarna8 !aseo0- ,omienza en el alto deAldakonea rente al ca#er<o Alt.uene $araterminar en el 'ru$o Alai ndo0K0 Aizarna nació en *ono#tia el &0G019"" ! ue el

$rimer *i$utado 'eneral de la *i$utación =oralde 'i$uzkoa0(a denominación #e a$robó en #e#ión $lenaria el 7

de =ebrero de "LLL0

1"+



eranskina / ane>o

- ?ED I(,E'ESG%''I%D / ?G%'ES )E I(,E'ES4a#erriak / ,a#er<o#3turkoene / 3turkoeneSibilia / SibiliaPolloe-Enea / Polloe-Enea

Sagardotegiak / Sidrer<a#

- %(,CI(%D& D%?ED& J&?%S%D / %(,IG&S JEG&S )E "%??E

- EA):J*E E()A3E E3A EJ3I3A3EEJ 2EEJ*A /E(A,IJ *E AS,IA,IJES ?EJ3I*A*ES S,I,:(3:A(ES

- EGI%D& !%S%)IC&%D / %(E")&,%S EGI%,%''%S5o#ean5o#@ Antonio Eizmendi

Ana Dar<a 3orre0 4arrio de San =ranci#co 5a%ier Dikeli 'a#te#i ! Darit.u Dala.et.eberria0 4arrio del 4aztanDarzelina tegi ! #u ia Daribel Dendizabal

- EGI%8 E,&'DIC(%'I =EGI'% / EGI%8 *I'%()& %? +,'&

- I(+&'*%CI& I,''I%D / +E(,ES "&(S?,%)%S

1"9



?ED I(,E'ESG%''I%D

=%SE''I%D

Egian a#ieran ka#ikez zegoen ba#erririk0 :rteak oan aala ordea biztanle ko$urua igo egin zen be#te ba#errien eraginez0 4ertakoek gertuko baratzetan lan egiten zuten oro ar berenak zirenlurretan eta *ono#tiako ainbat merkatutan #altzenzituzten berek landutako $roduktuak01+6&ean Egian 7L bat ba#erri zeuden eta 196-9ko gerra izugarriaren ondorioz " be#terik ezziren geratu0 rain dela L urte ba#erri auetako

ba#erritarren artean bazegoen oraindik artu-emanik anaiarteaT zen nagu#i0 Harreman au zelamedio ba#erritarrek elkarri laguntzen ziotenzorigaitzeko boladetan edo animaliak iltzenzitzaizkienean0

4a#errian batez ere amiliako u#tia$ena nagu#ituzen eta nekazaritza eta abeltzaintza lantzenzituzten batik bat0 =ruitu eta ba#o u#tiaketak ere

baziren baina barazkiak eta larreak lantzen aritzenziren geienbat0196L0 amarkadaren ondotik batez ere ba#erriengalera nabarmentzen da u#tia$en lanei utzi eta

abeak zaartzen doazelako0 'azteek ba#erriarenaldean naiago dute iriko ero#ota#una eta berazabriketan a#ten dira lanean0 5oera onek zaarrenen ilu#ioa za$uzten du0

Ekar ditzagun zenbait ba#erri gogora 4eroiz-enea Dundaizen zegoen egun 5e#u#en4iotza eta E:3' dauden tokian0 Dikaelene 3.ikoene Danuene DanueleneaEga>ategi 3oledot.iki (erinene eta 3orre# egunParkea dagoen lurretan0 :betene Alkolea $a#aian Parkearen #arreran0 liba#ene )onkorrenea gainera irit#i aurretik0 )onkorrenea Ant.uene eta *anbolinAldakoneako alda$an0

(at.aga izen bereko zubiaren ondoan0

(erinene ilerrirako igoeran Altuna 3ailerrak lantegiaren $arean0 )ulla#enea0 Polloe egungo ilerriaren lurretan0

(:'AES *E IJ3EES

"%SE'I&S

En #u# or<gene# el actual barrio de Egia a$ena#contaba con uno# $oco# ca#er<o#0 A tra%@# de lo#a>o# #e ue aumentando #u $oblación con otro#ca#er<o#0 Su# abitante# trabaaban la# uerta#cercana# generalmente de #u $ro$iedad ! %end<an#u# $roducto# en lo# di#tinto# mercado#dono#tiarra#0En 1+6& en Egia ab<a uno# 7L ca#er<o# ! de#$u@#de la terrible guerra de 196-9 #ólo ;uedaban "0Hace L a>o# toda%<a #e manten<a una unidadRermandadeaR entre lo# ba#erritarra# de e#to#ca#er<o#0Dediante e#ta ermandad lo# ba#erritarra# #ea!udaban entre ello# en ca#o# de de#gracia# o de

muerte de animale#0En el ca#er<o radicael modo de e.$lotación con carácter amiliar dedicado a la agricultura ! ganader<a0 Ha!e.$lotacione# ore#tale# ! rutale# $arte de monte

$ero #obretodo $rado# ! culti%o# ort<cola#0A $artir de la d@cada de lo# #e#enta $rinci$almente#e ob#er%a una tendencia general a la reducción deca#er<o# debido al abandono de la# e.$lotacione# !el en%eecimiento de #u# moradore#0 (a u%entud #etra#lada a la# comodidade# urbana# #u$eriore# a la#

rurale# ! #e %a a trabaar a la ábrica deando a #u#ma!ore# con el corazón de#trozado0Pa#aremo# un re$a#o a alguno# de lo# ca#er<o# 4eroiz-enea #ituado en Dundaiz donde aora #eencuentra el Sagrado ,orazón ! lo# E:3'0 Dikaelene 3.ikoene Danuene DanueleneaEga>ategi 3oledot.iki (eri>ene ! 3orre# en lo#terreno# actuale# del Par;ue0 :betene en Pa#ae de Alkolea unto a la entradadel Par;ue0 liba#ene en )onkor-enea ante# de llegar al alto0

)onkor-enea Ant.uene ! *anbolin en la cue#tade Aldakoenea0

(at.aga unto al $uente del mi#mo nombre0 (erinene en la Subida al cementerio rente a lo#

1L



Detikot.otegi Erreka Antzuene )onitenene3olarebe 3olaregoi ilerriaren igoeran0 Alkolea Cilla Egiatik (oiolarako bideane#kuinetara0

3oledo Cilla Egiatik (oiolarako bideanezkerretara0 A#tinene (oiolako zubiaren ondoan0 Alda$a )andida Enea eta Arantza Enea Egiakoalda$a gainetik ilerrira doan bidean0 3turkoene :dara-berri (eontzinene(eontzinene t.iki Do#kotegi Et.et.o SibiliaHandia Sibilia 3.ikia 3uniz Igolat.o4aratzategi 2amarre Puntta eta Prantzieneleengo bideari arraituz Altzari zegozkion ba#erria#ko zeuden lekura arte0

,turkoene

Alda$a kalearen bukaeran ilerriaren ondoandagoen KCII0 mendeko ba#erri au e#kualdekoederrenetarikoa izan da0 Egurrezko egitura

$aregabea zuen eta #ine#tezina da 196ko gerrarenondoren zutik irautea0

Izan ere gerra garaian milizianoek gotorlekutzatartu zuten ba#erri au eta bertatik era#otzen zieten(oiolako koarteletan zeudenei0 19990 urtearen

bukaeran erait#i egin zuten eta eraikin berri bategin dute bertan0 Et.ebizitza au egiteko leengoegiturari eu#ten aalegindu dira0

Sibiia

Polloe ilerritik eta Datigo.otegi kirolgunetik gertu Sibilia Handia ba#erria zegoen eta au.e zenauzoko $olitenetako bat0 Et.etzar bikaina zen etaarrizko orma eta arku dotoreak tailatutako

3allere# Altuna0 )ulla#-enea0 Polloe en lo# terreno# del actual cementerio0 Detikot.otegi Erreka Antzuene )onitenene3olarebe 3olaregoi en la Subida al cementerio0 Cilla Alkolea #ubiendo de Egia acia (oiola a ladereca0 Cilla 3oledo #ubiendo de Egia acia (oiola a la

iz;uierda0

Egia eta (oiola arteko zubi ondoko iturria A#ti>ene ba#erri ondoan0=uente al lado del $uente entre Egia ! (o!ola unto al ca#er<o A#ti>ene

A#tinene unto al $uente de (oiola0 Alda$a )andida Enea eta Arantza Enea en elcamino ;ue %a del alto de la cue#ta de Egia alcementerio0 3turkoene :dara-berri (eontzi>ene (eontzi>enet.iki Do#kotegi Et.et.o Sibilia Handia Sibilia3.ikia 3uniz Igolat.o 4aratzategi 2amarre

Puntta ! Prantziene #iguiendo el camino anterior ;ue continuaba con numero#o# ca#er<o# $erteneciente# a Altza0

,turkoene

E#te ca#er<o del #iglo KCII0 #ituado en el inal de lacalle Alda$a unto al cementerio a #ido uno de lo#má# bello# de la comarca ten<a una con#truccióninigualable de madera ! $arece ca#i un milagro #u

$ermanencia de#$u@# de la guerra del 6 en la ;ue

lo# miliciano# utilizaron e#te ca#er<o como uerte $ara atacar a lo# cuartele# de (oiola0 A inale# de1999 e# deiniti%amente de#truido ! #e a eco unanue%a con#trucción $ara utilizarlo como %i%ienda enla ;ue an tratado de mantener #u antigua i#onom<a0

Sibiia

,erca del cementerio de Polloe ! del recintode$orti%o de Datigo.otegi e#taba el ca#er<o SibiliaHandia ;ue era uno de lo# má# bonito# del barrio0

Era una gran ca#a ten<a $arede# ! arco# deman$o#ter<a mu! ermo#o# una cruz tallada ! unaormidable con#trucción de madera0

11



gurutze bat eta egurrezko egitura ezin obea zituen0)arli#tadetan inguruko ba#erri geienak #unt#ituzituzten baina Sibilia Handia zutik geratu zen etaeraikin irmoa zenez gotorleku biurtu zuten0'erra bukatu ondoan berriz erakiki zuten eta196Gan bai ba#erri au eta bai inguruko be#te a#ko

E#tatuak de#abetu zituen0 Azkenik 196+0 urtearen

bukaera aldera #unt#itu egin zuten0

!ooe-Enea

KCI0 mendean eraikitako antzinako ba#erri etalandet.e au Egia gainean zegoen kokatuta egunilerriari dagozkion lurretan eta 1+7+0 urteanerait#i zuten0 :rte orretan bertan ekin zioten SanDartin ilerriko antzinako nekro$olien ondarrak

bertara ekartzeari0

S%G%')&,EGI%D

'ure auzoan bi motatako #agardotegiak zeuden

- 4e#te leku batzuetako #agardogileek ekarritako#agardoa #altzen zutenak0 Aldakonea alda$aren a#ieran zegoen bat00 Danda#ko *ukearen $a#ealekuko G70 zenbakianzegoen be#te at 3abakaleraren $arean0

0 Egia kaleko G0 zenbakiko tabernan zegoen be#te bat0 Dugika #endiarena zen eta 4a#ilio egiten zenonen kargu0

- Sagardoa egiteko lekua izanik et.eko #agardoamerkaturatzen zutenak0 )oka$enagatik eta zuen lekuagatik Irubide zengarrantzit#uena ilerrirako igoeraren a#ieranizkina egiten zuenF0 =au#tino izenez ere izan zenezaguna aldi batean eta ondoren Eizmendi#agardotegia izena arri zioten0 4olatokia zuen eta

'i$uzkoako ainbat t.a$elketa okatu zen bertan00 (at.aga ba#errian 19&"0 urtera arte be#te#agardotegi bat izan zen0 )ulla#enean ere bazen

be#te bat eta Dariano Aranburu zen abea0

En la# guerra# carli#ta# la ma!or<a de lo# ca#er<o# dealrededor ueron de#truido# $ero Sibilia Handia #e#al%ó ! debido a #u robu#ta con#truccióno con%irtieron en una ortaleza0

Pa#ada la guerra ue recon#truido ! !a en el a>o196G e#te ca#er<o ! otro# muco# de alrededor uee.$ro$iado $or el e#tado ! de#truido a inale# de

196+0

!ooe-Enea

E#te antiguo ca#er<o ! ca#a de cam$o del #iglo KCIe#taba #ituado en el alto de Egia en lo# terreno# delactual cementerio ! ue de#truido en el 1+7+ a>o enel ;ue em$ezaron a tra#ladar#e lo# re#to# de la#antigua# necró$oli# del cementerio de San Dart<n ae#te lugar0

SI)'E'I%S

En nue#tro barrio e.i#t<an do# ti$o# de #idrer<a#

- (a# ;ue %end<an la #idra ;ue le# #umini#traban lo#co#ecero# ubicado# en otro# lugare#0 :na e#taba #ituada al $rinci$io de la cue#ta deAldakonea00 tra en *u;ue de Danda# n G7 enrente de la

3abacalera00 Hab<a otra en la bodega de Egia n G $ro$iedad dela amilia Dugica ! regentada $or 4a#ilio0

- (a# ;ue di#$on<an de lagar $ro$io !comercializaban #u $ro$ia #idra0 (a má# im$ortante de @#ta# $or #u e#$acio !ubicación e#;uina del $rinci$io de la #ubida alcementerioF ue Irubide de#$u@# llamada =au#tino! $o#teriormente Eizmendi #agardotegia0 3en<a bola-toki donde #e llegaron a di#$utar cam$eonato# de

'i$uzkoa0

0 En el ca#er<o (at.aga a#ta 19&" ab<a otra0 En)ulla#enea ab<a otra $ro$iedad de Dariano

1"



0 Egia kalean L0 zenbakiaren atzeko aldeanEt.abe #agardotegia zegoen0 2einek =rontoi t.iki

bat arku$ea eta lorategia zituen0

Eizmendi #agardotegia0

Aranburu00 En Egia en la $arte tra#era del n L e#taba la#idrer<a Et.abe ;ue tenia un $e;ue>o rontón unarku$e ! un recinto aardinado0

Et.aberen #agardotegia0

1



%(,CI(%D& D%?ED& J&?%S%D

rain dela berrogeita amar urte gure auzoko ne#ka-mutilek gaur egungoen aldean dibertitzeko o#o ola#de#berdinak genituen0 'arai artan ez genuen eztelebi#tarik ez ordenagailurik ezta teleonorik ere0 Ezgenuen udo egitera ingele#a ika#tera edo igeriegitera oan bearrik0 4aina bagenuen t.iba kanika

kromo t.a$a iltze kurkulu.ak #oka#altorako #okalurrean marrazteko klariona eta be#telakotramankulurik0 )aleetan ez zen ia autorik ibiltzenlur#ail dezente urbanizatu gabe zeuden eta $arkeo#tot#u zein urbileko mendietan korrika egin etagure irudimenari bide emateko naikoa leku

bagenuen0 )la#etik aterata denbora a#ko ematengenuen geure lagunekin ola#ean0Era a#kotariko ola#ak zeuden0 4atzuk auzoan bertan#ortutakoak ziren be#te batzuk berriz Eu#kal Herrio#oan ezagunak zirenak0 *enboraren oanean ordea

leku guztietan ola# berak nagu#itzen oan dira0Haurrek mekanizatutako a$arailu berekin egiten dute

ola# eta telebi#tak ainbe#te nabarmentzen dituenkirolak baino ez dituzte egiten0)ontua da gu kalean ibiltzen ginela ola#eantaldeetan bilduta0 Dutilak zuaitzetara igo oi ginent.a$etan edo $arkean ola#ean galtzak guztizzikintzen genituen belaunak urratu edo t.iba beineta berriz kiribilkatzeagatik e#kuetan babak ateratzenzitzaizkigun eta erorikoren batean ortzen bataut#ita edo gezi ez$ata zein tiragomarekin buruan

ota #oro#$en-et.era oan bearrik ere izaten zentarteka zauria #endatzera0 Je#kak berriz#oka#altoan t.ingoan kromotan edo $atinetan

%(,IG&S JEG&S )E "%??E

Hace cincuenta a>o# lo# ni>o# ! ni>a# de nue#tro barrio no# di%ert<amo# de una orma mu! di#tinta ala de o! en d<a0 Entonce# no ten<amo# tele%i#ión niordenador ni #i;uiera tel@ono0 3am$oco ten<amo#

udo cla#e de ingl@# ni $i#cina $ero ten<amo# unat.iba canica# cromo# t.a$a# un cla%o taba# una

cuerda $ara #altar una tiza $ara $intar el #uelo000 Enla# calle# a$ena# ab<a coce# ba#tante# terreno#e#taban #in urbanizar ! ab<a un $ar;ue mu!rondo#o ! muco monte cercano donde correr ode#arrollar nue#tra anta#<a0 *e#$u@# de cla#e

$a#ábamo# muco tiem$o ugando en la calle connue#tro# amigo# ! amiga#0Hab<a una gran %ariedad de uego#0 Alguno# eran

$ro$io# del barrio ! otro# e#$ec<ico# de Eu#kalHerria co#a ;ue con el tiem$o %a de#a$areciendo !#e tiende a ugar en todo# lo# lugare# a lo# mi#mo#

uego# con lo# mi#mo# a$arato# mecanizado# ! arealizar lo# mi#mo# de$orte# ;ue no# macacan $or la tele%i#ión0(o cierto e# ;ue no#otro# no# di%ert<amo# en lacalle ugando en di#tinto# gru$o#0 (o# cico# no##ub<amo# a lo# árbole# no# mancábamo# lo#

$antalone# ugando a la# t.a$a# o en el $ar;uecon#tantemente no# ac<amo# erida# en la# rodilla#o no# #al<an am$olla# de tanto enro#car la t.iba o #eno# rom$<an lo# diente# en alguna ca<da ! alguna#%ece# ten<amo# ;ue ir al cuarto de #ocorro a ;ue no#co#ieran la cabeza ;ue no# ab<an erido de uncertero lecazo de un e#$adazo o de untiragomazo0 Dientra# la# cica# ugaban a #altar a la

1G



ibiltzen ziren erortzeko keinurik egin gabe gaineraeta mutilek arrituta begiratzen genien0

Je#kak t.ingoan ola#ten ari zirela urbiltzen ginenmutilok berengana ez be#tetan eta orduan erezirikatzeko aitzakiarekin0 Ez genuen elkar ezagutzeneta elkarren berri batere akin gabe batzuek be#teak zirikatzea be#terik ez zitzaigun bururatzen0 Hi$ i$urra la# cica# a la ba#uraT eta alderantziz abe#tuz

ematen genuen eguna0 Dutilok arrat#alde o#oa baloi batekin ola#ean igarotzea ne#kek ez zuten ulertzeneta guk ezin genuen inolaz ere ulertu #oka#altoan#o! la reina de lo# mare#T kantatuz ainbe#te ordunola $a#a zitezkeen0:me garaia gaurkoek baino zoriont#uago igarogenuela iruditzen zaigu baina #eguru a#kono#talgiaren bideak garamatza tankera orretako

$ent#amenduetara0 *ena den aaztu egiten gara be#te zenbait $a#artez0 E#aterako 2uaiztin etaAtot.ako $a#ealekuan udaltzainek utbolean ola#tenuzten ez zigutenean nola amorrarazten ginen edorontoian geunden gaztet.oak nagu#iek nola

bidaltzen gintuzten0 Hala ere gaur egungo aurrak bakarzaleagoak direla dirudi be#teak be#te telebi#taeta ordenagailua lekuko0 )ont#umorako oeraandiagoa dute gainera0 Izan ere errazagoa zaieai#ialdirako materiala eta o#tailuak e#kuratzea0(eiarako ere $re#t daude beti0 Egia e#an gizarteak

berak daramatza bide orretatik0 Sormenaridagokionez urriagoak dirudite zenbait unetan0

(een o#tailurik ez genuenez irudimena lantzengenuen makila #oil bat zerbatana tiragoma edoez$ata biurtuz0 Era berean edozein aulki motazaldirik bikainenaren $are artzen genuen0 rainordea edozein o#tailu dendatan aurki dezakegu

benetakoaren gi#an mugitzen den eta irrintzi ereegiten duen zaldirik0 Alabaina $edagogiaaurrerazaleagoari e#ker ezkuntzaren eta

biztanleriaren zenbait #ektoretan #ormena bultzatzenlan andia egiten da0 Egungo gaztet.oak ez diradirudienez leen bezain a#tokozkorrak0

4e#talde ainbat ludotekatan begirale adituak daudeeta gaztet.o auei dagokien $edagogia orratzen lanandia egiten ari dira0 'ure auzoan Ant.eta 3aldeaegiten ari den lan e#kerga nabarmendu genezake05arraian ai$atuko ditugun auek dira garai bateko

ola#ak

% a una anda a mua a la# do# tira una coz a la#tre# lo# tre# #altito# de San Andre# a la# cuatroculada ;ue te $arto a la# cinco un gran brinco0Horrela kontatzen genuen makurtuta zegoenaren

gainetik ainbat #alto egiteko orduan0

%pargata denak elkarren ondo-ondoan ilaran

cuerda a lo# t.ingo# o a lo# cromo# o andaban conincre<ble #eguridad con lo# $atine# ante la en%idiade lo# ca%ale#0(o# cico# no no# acercábamo# a la# cica# ma# ;ue

$ara a#tidiarle# mientra# ugaban a lo# t.ingo#0 Jo#de#$reciábamo# tanto como no# de#conoc<amo# !cantábamo# Ri$ i$ urra la# cica# a la ba#uraR !%ice%er#a0 Ella# no entend<an como $od<amo# $a#ar

la tarde entera ugando con un balón ! a no#otro# nono# entraba en la cabeza ;ue #e $a#aran ora#cantando R#o! la reina de lo# mare#R mientra##altaban a la cuerda0

,om$arando a;uella ni>ez con la actual no# $arece;ue la nue#tra ue má# eliz aun;ue #eguramentee#e $en#amiento #erá ruto de la no#talgia ! no#ol%idamo# de cuando no# $roib<an ugar a Btbollo# $olic<a# munici$ale# en 2uaizti o en el $a#eo deAtot.a o cuando %en<an lo# ma!ore# al rontón !no# mandaban de la canca ;ue e#tábamo# ugando

lo# $e;ue>o#0 (o ;ue #i $arece e# ;ue la ni>ez deo! e# má# indi%iduali#ta debido a la e.i#tencia dela tele%i#ión ! el ordenador entre otra# co#a#O má#con#umi#ta $or la ma!or acilidad ! $o#ibilidad ;ue#e tiene de com$rar material de ocio uguete# etc0Omá# com$etiti%a !a ;ue #on lo# %alore# ;ue má# #einculcan en e#ta #ociedadO meno# creati%a enalguno# a#$ecto# debido a ;ue ante# la ine.i#tenciade uguete# $otenciaba la imaginación creando de un

$alo una cerbatana un tiragoma# o una e#$ada o decual;uier a#iento un #oberbio caballo cuando aora

lo# $odemo# ad;uirir en la ugueter<a ! el caballo #emue%e ! a#ta relinca aun;ue e#ta #ituacióncoe.i#te con la $ráctica de una $edagogia má#

$rogre#i#ta ;ue $otencia la creati%idad en alguno##ectore# de la en#e>anza ! de la $oblaciónO ! $or Bltimo meno# bruta ;ue la de ante#04ien e# %erdad ;ue aora a! alguna# ludoteca# ;ue#on centro# dirigido# $or monitore# e#$eciali#ta#;ue realizan una $edagog<a adecuada a lamentalidad de la# ! lo# $e;ue>o# como tan bien #eace en Ant.eta 3aldea ;ue e#tá realizando una granlabor en nue#tro barrio0E#to# eran alguno# de lo# uego# de a;uel entonce#

1&



arrita0 E#kuak atzealdean arri eta al$argatagordetzen genuen al$argata e#kuz e#ku $a#atuz0Al$argata nork zuen a#matu ezinean zelatanzegoenak be#teek aldian-aldian al$argatarekinemandako i$urdikoren bat a#otzen zuen0

ztaia rduak $a#a genitzakeen ku$ela baten uztaialurrean biraka eramanez makina bat izerdiz

tole#tutako alanbrea lagun0

!otea ezkutaketan ola#tea litzateke bainaaldaketaren batekin0 5oko onetan be#teak #albatzekoaukera dago $otea dagoen biribilera gelditzen dena

baino leenago irit#iz gero0 rduan $oteari o#tiko o bear dio $arte-artzaileak0 2enbat eta urrunago aurti orduan eta obe gelditzen denak lan geiagoizango baitu ura bere lekura ekartzen0 Horrela

okoari a#iera emango zaio berriro ere0

Datea0 2irkuitu bat bete bear genuen Atot.akozuaitzetatik Duikaren tailer $arera arte0 'elditzenzenak kontrako ibilbidea egin bear zuen0 Irteeratik mugara iri#teko bidean norbait ukituz gero berekateara batzen zen denak katea berean bildu arte0

Daniketan0 4uztin arri edo kri#talezkoak0 4ertant.ulo deitzen genion ola#ari0 Hiru oaldirekint.uloan #artzea zen gakoa0 4e#tela berriz ibilbiderik arrigarrienak o#atzen genituen #akonune biurgune

eta baita tunelekin ere0 3rebeenek atz lodiaren leeneta bigarren alangearen artean kokatzen zutenkanika eta indar andiz bidaltzen zuten kanika urrunedo erdi ezkutuan zegoen be#te kanikaren batenkontra oni #alto eginarazteraino0 4e#te batzuek

berriz naikoa genuen atz lodiaren azkazalean arrieta indar gut.iagorekin aurtitzearekin0

Dorroan 4iribilean elkarren e#kutik elduta dantzaeginez eta al corro de la# $atata# comeremo#en#aladaT la #e>orita Pili a entrado en el baileT

etab0 kantatuz0

=utbolari zinemako izar obin Hood Edurne 2urieta be#te ainbaten kromo bildumak eta ma$ak

% a una anda a mua a la# do# tira una coz a la#tre# lo# tre# #altito# de San Andr@# a la# cuatroculada ;ue te $arto a la# cinco un gran brinco ! a#<a#ta %entitanto# contábamo# mientra# dábamo##alto# di#tinto# $or encima del $araT ;ue e#tabaagacado0

?a apargata con todo# #entado# mu! unto# en

ilera ! la# mano# $or detrá# donde e#cond<amo# laal$argata ! el $araT ten<a ;ue bu#carla mientra# no#la $a#ábamo# de mano en mano ! de %ez en cuandole dábamo# con ella en el culo0

% aro Jo# $od<amo# $a#ar ora# rodando el aro deuna ku$ela ;ue lo lle%ábamo# con una gu<a alargadade alambre doblada tra# muco# #udore#0

% bote ;ue #e $on<a en un c<rculo e# una %ariacióndel e#condite en el ;ue $od<a# #al%ar a lo# atra$ado##i llegaba# ante# ;ue el $araT en cu!o ca#ocutaba# el bote lo má# leo# $o#ible ! el $araTten<a ;ue traerlo ! %ol%er a em$ezar0

% a cadeneta0 Se iba $or un circuito normalmenteentre lo# árbole# de Atot.a al lado de la ábrica deDugica ! el $araT iba a la contra de lo# demá# ! al

$a#ar cuando tocaba a alguien @#te #e un<a encadena ! a#< a#ta com$letar a todo#0

% "anicas de barro $iedra o cri#tal a bertan t.ulocon tre# kli# ! metida en el t.ulo o en un circuitocon ondonada# grande# $eralte# ! a#ta contBnele#0 (o# má# ábile# colocaban la canica entre la

$rimera ! #egunda alange del $ulgar ! la lanzabancon una uerza ;ue ac<a #altar a la contraria aun;uee#tu%iera leo# o medio e#condida ! lo# demá# no#conormábamo# lanzándola má# #ua%e al colocarlaen la u>a del dedo $ulgar0

% corro 4ailando en corro ! cantando Ral corro de

la# $atata# comeremo# en#aladaR Rla #e>orita Pili aentrado en el baileR etc0

Se ac<an coleccione# de cromos de utboli#ta#arti#ta# de cine de obin Hood de 4lanca Jie%e#de ma$a# etc0 Al com$letar la colección de ma$a# tedaban un $remio ! muco# coincidimo# ;ueten<amo# la colección com$leta ! #ólo no# altaba eln 0 Hab<an eco una tirada mu! e#ca#a de e#tenBmero ! claro a$ena# ab<a $remio#0 (a# cica#

ugaban con cromo# de lore# recortable# etc0

$oniendo un cromo cada una en el #uelo del re%er#o! dándole un gol$e con la mano auecada ten<an ;uedarle la %uelta $ara ganarlo0

16



o#atzen ziren0 4ilduma amaituz gero #ari bat ematenzuten0 *ena den a#ko geratzen ginen 0zenbakiaren altan0 2enbaki au zuen kromoaren alegut.i argitaratu zituzten naita eta akina #aridunak ere banaka batzuk izaten ziren0 Je#kek loreenkromoekin eta ebakigarriekin ola#ten zuten0 (urreankromo bana artzen zuen bakoitzak eta bi kromoen

abe izateko e#ku aurrarekin kol$e bat emanez

buelta eman bear zieten kromoei0

?aukiak 0 2enbat $arte-artzaile ainbat laukimarrazten ziren lurrean0 3.an$ona errara marraF

botata erabakitzen zen $arte-artzaileen ordena04akoitzari lauki bat egokitzen zitzaion0 (eenengoak

bere lauki barrura aurtitzen zituen t.an$onak0Hurrengoak berriz kan$oan geratutakoak artu eta

beren koadroetan #artzen #aiatzen ziren0

Sokasatoa0 Je#kak o#o abilak ziren #oka#altoan etamakina bat abe#ti abe#ten zuten #altoka ari zirela el

$atio de mi ca#a e# $articularT al cocerito lere medio anoce lereT a bu#car la# lla%e# matarileT al

$imiento colorado azul ! %erde la #e>orita Darit.uca#ar#e ;uiereT etab0 Dutilen bat #oka#altoan a#izgero #okarekin traba eginda bere ala galtzen zuenoreka eta lurrera ez erortzea erronka itzela izatenzuen0

)iabooa0 Harrigarria zen diaboloa ain gora aurti

ondoren #oka artean lurrera o aurretik nola artzenzuten iku#tea0

Ezkutaketan0 'elditzen zenak "L GLra arte kontatu bear zuen0 4e#teek denbora tarte orretan ezkutatuegin bear zuten aalik eta ondoen0 'elditzen zenak adi ibili bear zuen batetik nor edo nor aurkitzekoeta be#tetik norbait bere lekura bera baino leenagoirit#i eta leendik aurkitutakoak eta bere burua #albaez zitzan0 5ola# onetarako leku a$ro$o#a Darti#Santo# zen #arrerako $inuen itzalean0

Goitibehera0 (eenengo goitibeerak AltunaDarmolak lantegitik artutako marmol zatizegindakoak ziren0 'oitibeera auetan e#eri etaAldakonea alda$atik beera abiatzen ginen0 2ereginonetan makina bat galtza zulatutakoak gara0 'eroraegurra eta errodamendua erabiliz modernoagoak egiten a#i ziren0

Caindariak eta apurrak 0 )orroan arri eta batek au e#aten zuen madre e ia ueron a mi#a le

encontraron a un mar;ue# le dieron ;ue ora e#O launa la# do# la# tre# la# cuatro la# cinco la# #ei# la##iete la# oco con $an ! bizcoco liebre cazador

% os cuadros0 Se ac<an tanto# rectángulo# como $artici$ante#0 El orden de $artici$ación #e decid<atirando a la erra ra!aF con la moneda0 A cada cual letocaba un cuadro0 3iraba el $rimero toda# la#moneda# $rocurando ;ue entraran en #u cuadro !e#a# ;uedaban $ara @l ! a#< #uce#i%amente ibantirando el #egundo ! tercero con la# moneda# ;ue

iban ;uedando uera de lo# cuadro#0

% a cuerda0 (a# cica# #ol<an ugar a la cuerda congran abilidad mientra# #e cantaban alguna#cancione# Rel $atio de mi ca#a e# $articularR Ralcocerito lere me dio anoce lereR Ra bu#car la#lla%e# matarileR Ral $imiento colorado azul ! %erdela #e>orita Darit.u ca#ar#e ;uiereR etc0 ! #i alguna%ez entraba un cico en#eguida $erd<a trabándo#econ la cuerda ! contento #i no #e ca<a al #uelo0

% diáboo0 Era a#ombro#o ob#er%ar cómo %ol%<an acoger el diábolo con la# cuerda# ante# de llegar al#uelo de#$u@# de aberlo en%iado tan alto0

% escondite0 El $araT ten<a ;ue contar a#ta "LGL000 lo# demá# #e e#cond<an ! ab<a ;ue bu#carlo# !tener cuidado de ;ue alguno no corriera má# ;ue @lal $ue#to del $araT e iciera #aoT #al%ando alre#to Rlibre $or mi ! $or todo# mi# com$a>ero#R0 :n

#itio e.celente $ara e#te uego era Dart<n Santo# $ara e#conderno# entre lo# $ino# de la entrada0

?a goitibehera0 (a# $rimera# goitibeera# erantrozo# de mármol cogido# de Dármole# Altuna endonde no# #entábamo# ! no# t.irri#trábamo# $or lacue#ta de Aldakonea0 En e#e ;ueacer !a no# emo#roto alguno# $antalone#0 (uego #e ac<an otro# má#moderno# con madera# ! rodamiento#0

Guardias y adrones0 Jo# $on<amo# todo# en corro

! uno dec<a Rmadre e ia ueron a mi#a leencontraron a un mar;u@# le dieron ;ue ora e#O launa la# do# la# tre# la# cuatro la# cinco la# #ei#la# #iete la# oco con $an ! bizcoco liebre

17



guardia ! ladronT0 Hori e#aten ari zela banan-banakontatzen zituen $arte-artzaileak0 Azkenaurrekoazaindaria izango zen eta azkena berriz la$urra0 4italde egiten ziren arraian eta zaindariek la$urrak arra$atzea zuten elburu0

Jardinera0 3.orro morro ola#aren antzekoa zen baina biribil batean egiten zen0 'ainera inguruan

zebilen batek arra$atu aurretik egin bear zen #alto0

!e hotsarekin hitz egitea0 5u$u ga$a mo#$o a$aa$a blar$a con$o la$a $e$eF0

Dinkinean0 Iltze andiekin edo et.etik ekarritako biurkin batekin ola#ten genuen0 (ur#aila bitan banatzen zen eta batak be#teari lurra kentzea zenkontua lur#ail o#oa bereganatu arte0 (eenengoak

be#tearen lur#ailean #artzen zuen iltzea0 Iltzeareninklinazioak adierazten zuen norantzari aramoneginez marra bat egiten zen eta lur#ailik andienae#kuratzen zen0 Parte-artzaileak Iltzea berriz

botatzeko aukera zuen baina lurrean tinkatu ezean be#te $arte-artzailearen t.anda izango zen0 Jorbaitek lur#ail o#oa lortzean bukatzen zen ola#a0 Durkuu>etan0 Arkumeen kurkulu.ekin ola#tengenuen eta kurkulu.en aur$egiak kontuan artutalau $o#iziotan t.ut.uita za$atito carne eta tabakegotea lortu bear zen be#te batek $ilota botatzen

zuen denbora tarte orretan0

,aco y pama0 2a$ata takoi bat zen o#tatzeko tre#na0Parte-artzaile bakoitza zen orietako baten abe eta

oaldi batean lagunaren takoitik e#ku aur batekodi#tantzia baino gut.iagora uzten zuen $arte-artzaileak e#kuratzen zuen kromoa0

,>apak 0 (urrean ibilbide bat marrazten zenklarionarekin eta geure t.a$ekin ibilbide orri

arraitu bear genion zorrotz0 2eloanez edo gure

t.irrindu lari maiteenaren aur$egiz e#talitako t.a$ariatz luzearekin bultza eginez o#atu bear genuenibilbidea0

,>apearekin berriz aalik eta urrutien aurtitzeagenuen elburu edo be#tela be#tearen atean gol#artzea0

,>iban 3abakaleran ola#ten genuen era a#kotara4atzuetan t.an$on batekin la#terketak egitengenituen t.an$onarekin oan etorria o#atu bear

genuen zuaitzen bati bira eman arte0 4e#tetanla#terketa Daratoia egiten genuen 3abakaleratik Dundaiz Cillara arte oan eta etorrian kilometroko

cazador guardia ! ladrónR mientra# iba #e>alandode uno en uno ! al $enBltimo le tocaba #er guardia !al Bltimo ladrón0 A#< #e ac<an do# e;ui$o# ! lo#guardia# ten<an ;ue coger a lo# ladrone#0

% a $ardinera0 Era $arecido a t.orro morro $ero enc<rculo ! ab<a ;ue #altar #in ;ue te atra$ara un$araT ;ue andaba alrededor0

% habar con a pe0 5u$u ga$a mo#$o a$a a$a blar$a con$o la$a $e$eF0

% hinue0 ,on cla%o# grande# o algBnde#tornillador tra<do de ca#a en un cuadrado detierra en el ;ue #e iba ganando terreno0 Se di%id<a elterreno en do# $arte# iguale# el $rimero incaba elcla%o en el terreno del otro ! #e ac<a una ra!a#egBn la dirección de la inclinación del cla%o ! #eganaba el terreno ma!or ! #e %ol%<a a tirar a#ta ;ueallara en el intento del in;ue en cu!o ca#o letocaba al otro0 El uego #e acababa cuando unocon#egu<a todo el terreno0

% as tabas0 Se ugaba con taba# de cordero# ! ab<a;ue ir con#iguiendo la# cuatro $o#icione# de la tabae# decir t.ut.uita# za$atito# carne# ! taba#mientra# #e tiraba una $elota al aire0

% taco y pama0 Se ugaba con un tacón de za$ato !

lograba ganar un cromo el ;ue con#egu<a de unatirada acercar#e al tacón del amigo a meno# de una $alma de mano de di#tancia0

% t>apas0 Se ac<a unrecorrido en el #uelocon tiza ! ten<amo# ;ueir a%anzando lanzandocon el dedo corazón laca$a ;ue ab<amo#orrado con $a$el de

celoan o con la cara denue#tro cicli#ta $reerido0

,on la t>apea a %er ;uien la tiraba má#leo# o a lanzarla !meter gol en la $orter<adel otro0

% a t>iba #ol<amo# ugar en la 3abacalera en #u#

di#tinta# modalidade# carrera con una moneda deun recorrido de ida ! %uelta en la ;ue ab<a ;uerodear un árbol0 :na carrera maratoniana era la ;ue

1+



tartea baitzegoen0 3.a$ekin egiten genuen0 3.ibadantzan genuela egin bear genuen korrika etat.a$ari i$urdiko bat eman0 'ainerakoan korroan

ola#ten genuen onetan ere t.a$etan eta laukien ola#ean bezala.e erabakitzen zen $arte-artzaileenordena0 2enbait $ila egiten zen t.an$onekin etakorrotik t.ibaren bidez ateratakoak norberarentzatizaten ziren0

Hainbat modu zegoen t.an$onak mugiarazteko t.iba bota bezain $ronto t.an$onei ematea lan nekez#amarra naiz baten batek noiz edo noizorrelakorik ere lortu t.iba mugimenduan dagoela

$untarekin otzea ere lortzen genuen eta azkenik t.ibak berak i$urdiz ematea0 3.iba mugiaraztekomodu de#berdinak zeuden mutil erara ne#ka eraraeta toreatzaileen moduan0 3rebeenek e#kuan ere

dantzarazten zuten lurrera erortzeko aukerarik emangabe0

,>ingoan ne#kak aritzen ziren auzoko lantegiren batetik bear be#te irri#tatzen zuen marmolae#kuratuta0 (urrean ainbat lauki marrazten zituztenklarionaz eta t.ingo ori laukiz lauki eraman bear zuten anka baten gainean0 Saltoka oan bear zuteneta ezin zuten lauki bat bera ere bertatik $a#atu gabeutzi0

,>orro8 morro8 piko8 tao8 ke0 4i taldek ola#tenzuten0 (een taldeko lagunak ilaran artzen zirenmakurtuta anka artetik burua #artuta0 Parte-artzaileetako bat talde oni eu#teko ormaren batenkontra artzen zen0 4e#te taldekoek banan-banan#alto egiten zuten ankatrabarik egin gabemakurtuta zeudenen az$ira ankarik #artu gabeF etaerori gabe egin bear zuten auzi0 Errendi izanezgero $i#ua ezin eut#i eta norbait lurrera eroriz geroalegia berriz a#ten ziren a#ieratik0 'uztiek #altoongi eginez gero ola#aren arauak aldatzekomakurtuta zegoen leen $arte-artzailearileenbiziko #alto egindakoak auzi egiteko zein atzaukeratu zuen a#matzea zegokion dela t.orro dela

ac<amo# de#de la 3abacalera a#ta la Cilla deDundaiz ! %uelta a$ro.imadamente un )m0 #ol<a#er con ca$a# $or $area# ! #olamente #e trataba deenro#car corriendo bailar la t.iba ! darle RculadaR ala ca$a0% corro con moneda# #e decid<a el orden de

$artici$ación como el uego de lo# cuadro#F #eac<an %ario# montone# con la# moneda# ! la# ;ue

#acara# del corro con la t.iba $ara ti0 Se $od<an#acar de la# orma# #iguiente# al tirar la t.iba $ara

bailar #i le# daba# a la# moneda# co#a arto di<cil $ero ;ue de %ez en cuando #ol<a #ucederO deR$unteraR mientra# bailaba dándole con la $unta ! alinal de RculadaR con el cuer$o de la t.iba0 Hab<adi#tinta# orma# de bailar la t.iba a lo cico a locica ! a lo torero ! con abilidad #e $od<a bailar enla mano #in ;ue tocara el #uelo0

% os t>ingos ugaban la# cica# con un trozo demármol con#eguido en alguna marmoler<a del

barrio ;ue re#balara lo #uiciente $ero nodema#iado ! ac<an %ario# cuadro# en el #uelo contiza0 3en<an ;ue a%anzar el t.ingo con un $ie a la

$ata coa de cuadro en cuadro #in #altar#e ningunomientra# iban #altando0

,>orro8 morro8 piko8 tao8 ke0 5ugaban do#e;ui$o#0 (o# com$onente# del $rimer e;ui$o #e

$on<an en ilera todo# agacado# metiendo la

cabeza debao del culo del otro mientra# otro $artici$ante #e $on<a #entado en la cabecera $ara#o#tener a e#te gru$o0 (o# del #egundo e;ui$o iban#altando encima de uno en uno con cuidado de noacer ankatraba ;ue era meter una $ierna el ;ue#altaba $or debao de lo# ;ue e#taban agacado#F !ten<an ;ue #altar #in caer#e0 Si ab<a errendi noaguantar el $e#o ! caer #e al #ueloF de lo# de abaoel uego %ol%<a a em$ezar0 Si ab<an #altado todo#

bien el #egundo e;ui$o $ara cambiar la# torna# conel $rimero el $rimer $artici$ante agacado deb<a

acertar cual de lo# dedo# ab<a elegido el $rimero en#altar al ;ue e#taba #entado en la cabecera t.orro$ulgarF morro indiceF etc0

A la t.ot.a0 Se ac<a un redondel de uno# 1& cm0 dediámetro en el #uelo cerca de alguna $ared !

$egando con una moneda en la $ared a una altura deuno# 7L cm0 #i la met<a# en la t.ot.a todo# ten<an;ue darte una moneda ! #i la mandaba# a unadi#tancia menor de una $alma de la moneda de otro

$artici$ante #e la ganaba#0

&tros $uegos ,uatro e#;uina# gallinita ciega undo# tre# carabi caraba ;ue %o! a mirar a m@dico# a

19



morro etab0

,>ot>a0 Hormaren batetik gertu #amar 1& bat cm0kodiametrodun biribil bat lurrean egiten zen0 (urretik7L cm0ra t.an$onarekin orma o ondoan t.ot.ean#artuz gero denek eman bear zizuten t.an$on bat0

Jorberaren t.an$ona be#teren batenetik e#ku aurra baino di#tantzia t.ikiagoan utziz gero berriz be#te

$arte-artzaile orren t.an$ona irabazten zenuen0

=este $oas batzuk (au izkina oilo it#ua un do#tre# carabi caraba ;ue %o! a mirar medikutara#ukaldatzera0

,ebeoak Antiazdun gudaria Er$urut.o etab0 guk leenengo e#kuratutako irakurgaiak aldatzengenituen lagunen et.eetako e#kailara$ean0

!arkean t.abolak egiten genituen eta bertangordetzen genituen gure alt.orrak t.uloren bat egineta koloretako kri#talen batekin e#talita0 ngiaukeratutako makilekin egindako ez$atak lagunez$atari bilakatzen ginen0 'aztaina garaian berrizgaztainak elkarri tiraka ibiltzen ginen0 Ibaira bideko

belardian dauden kobetara zuziak $iztuta #artzenginen eta zuaitzetara ere igotzen ginen0)ainaberekin zerbatanak egin eta t.ilibitak aurtitzengenituen0Sagarrondoetako #agarrak ere la$urtzen genituen

tiragomekin aroletako kri#talak aut#i $ortaletakot.irrinak o ateetako e#kutokiak #okaz lotu edo ategainean urez betetako baldeak arri t.irrina o etakorrika ie# egin betiere aziorik azio0ndoen $a#atzen ari ginenean iri#ten zen et.era

oateko ordua edo be#tela ezkutaketetan gelditzenzenak inor aurkitu ezinean et#ita et.era alde egitenzuenean0 Ez ginen bereala konturatzen ezkutalekuan

bakarrik utzi gintuenik eta orduan ezinbe#teanet.erako bidea artu bearZ)o#kortu aala utbola a#i zen umetako ola#ak

ordezkatzen baita rontoia eta 5u%enTekorantzi#kanoen $arrokiako $in-$ona ere0

!iotan a#ko ibiltzen ginen0 =rontoia ez ezik edozeinorma ere naiz eta o#o it.uran ez egon naikoazen barreneT edo $ilotan aritzeko0 'uk geuk egitengenituen $ilotak ari ki.ki eta kort.oarekin02uaiztin eta amon Duikaren abrikaren ondoanAtot.ako $a#ealekuan okatzen genituen utbol

$artidak betiere udaltzainek uzten zigutenean0E#kolan eta ilerrirako igoerako lurretan ere aritzen

giren baloiarekin o eta #u0 3abakaleraren $arean berriz erdiratu eta buruz golak #artzen aritzen ginen04e#tela berriz bikoteka arri eta baloia bein

cocinita#0

,ambiábamo# lo# tebeos de El 'uerrero delAntiaz Pulgarcito etc0 ;ue ueron nue#tra#

$rimera# lectura# en la# e#calera# de la# ca#a# de lo#amigo#0

En el parue con#tru<amo# caba>a# donde no#e#cond<amo# ! guardábamo# te#oro# en algBn t.ulota$ándolo con algBn cri#tal de colore#0 Jo#con%ert<amo# en grande# e#$adacine# con la#e#$ada# eca# con $alo# debidamente e#cogido#0En tiem$o# de ca#ta>a# andábamo# a ca#ta>azolim$io0 Hac<amo# incur#ione# con tea# encendida# ala# cue%a# ;ue e#tán en la baada de la $radera aciael r<o0 Jo# #ub<amo# a lo# árbole#0 Hac<amo#cerbatana# con ca>a# ! tirábamo# t.ilibita#03ambi@n ibamo# a mangar manzana# a la# uerta#

utilizábamo# lo# tiragoma# $ara de#trozar cri#tale#de la# arola# tocábamo# lo# timbre# de lo# $ortale#atábamo# lo# $omo# de do# $uerta# con cuerda# o

$on<amo# bote# con agua inclinado# en la# $uerta#tocábamo# el timbre ! #al<amo# corriendo0? ten<amo# ;ue ir a ca#a cuando meor no# lo#e#tábamo# $a#ando o cuando ugando al e#condite el$araT no con#iguiendo encontrar a nadie aburrido#e iba $ara ca#a ! no# deaba $lantado# en ele#condite a#ta ;ue no# dábamo# cuenta0SegBn <bamo# creciendo uimo# deando lo# uego#

de ni>o# $or el Btbol el rontón o el $in-$on de laR5u%enR un centro $arro;uial de lo# ranci#cano#0

5ugábamo# muco a peota0 A$arte del rontóncual;uier $ared $or de#igual ;ue e#tu%iera era

buena $ara ugar $artido# de $elota o a RbarreneR0 Jo#otro# mi#mo# ac<amo# la# $elota# con lana !;ui#;ui o corco05ugábamo# $artido# de Btbol en el $a#eo de Atot.a

unto a la ábrica de amón Dugica ! en 2uaizticuando no# deaban lo# guardia# munici$ale# en el

cole o en la# tierra# al#a# de la Subida al,ementerio0 =rente a la 3abacalera ugábamo# conel balón Ra centrarR ! meter gol de cabezaO o Ra tocar una %ezR $or $area# ! aciendo la# $orter<a# entre

1GL



bakarrik otzera0 Atearen zutoinetarako zuaitz eta burdine#iz baliatzen ginen02elaiak eraikinez o#i dira ordea kaleak autoz etageroz eta aur gut.iago iku#ten da0 ro ar t.ibak eta #oka oroimenaren ganbaran aantzi ditugu0

lo# árbole# ! la %era0(a# cam$a# #e llenaron de ediicio# la# calle# #e

$oblaron de coce# ! #e %aciaron de ni>o#0 (a#t.iba# ! la cuerda ;uedaron ol%idado# en elrecuerdo0

1G1



E'%D()E8 E?D%',E E,%E(,I,%,EE( CE''E()%

D?,' %'?&%

2AI 2I )oordinadora

Egiako AE) Eu#kaltegia Porront.o 5aiak 3rebe#ka Elkartea )ri#eilu-4agera Eu#kara 3aldea

G%S,'&(&*I%

Arrano Elkartea :r-2aleak Elkartea *ono#ti-'ain Elkartea

GIC%',E %'?&%

Atot.a-Egiako zaar-et.eko Egiatarra Elkartea 3.oko 4erriko 5ubilatu eta Pent#iodunen elkartea

E*%D*E%

=amilia eta 'izarte Heziketarako zentroa 5adanik Emakume 3aldea

G%C,E'I%

'azte A#anblea 3tan 3takun Elkartea

GIC%',E%

Hirigintzako )oordinadora Senideak

%ISI%?)I% E,% HECD(,C%

Ant.eta At#edenaldi Elkartea Egiako 'azte (okala *enok Elkartea Atot.ako 'azte Elkartea

DI'&? %'?&%

)o#tka# Egiako e#kubaloi taldea Aitzarte Dendi Elkartea Kabier Dendi Elkartea

'E?%"I&( )E &'G%(IS*&S8%S&"I%"I&(ES8 E(,I)%)ES

%'E% )E "?,'%

2AI 2I )oordinadora

Egiako AE) Eu#kaltegia Porront.o 5aiak 3rebe#ka Elkartea )ri#eilu-4agera Eu#kara 3aldea

"?,'% G%S,'&(*I"%

Arrano Elkartea :r-2aleak Elkartea *ono#ti-'ain Elkartea

%'E% S&"I%?

Egiatarra A#ociación de la ,a#a de 5ubilado# deAtot.a-Egia A#ociación de 5ubilado# ! Pen#ioni#ta# de 3.oko4erri

*JE'

,entro $ara la =amilia ! la Educación Social 5adanik Emakume 3aldea

JFE(,)

'azte A#anblada 3tan 3takun Elkartea

S&"IE)%)

:rbani#moko )oordinadora Senideak

,IE*!& ?I='E . E)"%"I(

Ant.eta At#edenaldi Elkartea Egiako 'azte (okala *enok Elkartea Atot.ako 'azte Elkartea

%'E% )E )E!&',ES

)o#tka# 4alonmano de Egia Aitzarte Dendi Elkartea Kabier Dendi Elkartea

1G"



EGI%D& !%S%)IC&%D

Atal onetan auzoko ainbat bizilagunek bizitako $a#adizoak bildu dira0 4eren kontakizunintere#garri auek garai artako errealitateaurbiltzen digute eta ain urrun ez dagoen #a#oiartatik gaur egungo girora arteko tarte motzeangertatutako aldaketa andien berri izateko $aradaematen digu0)orea eta 4aztan auzo t.ikietako biztanleenekarriak #agardotegien mundua ikazkinena kontuugari dira tartean0

Jeronen bizi$enak kontatzeari ekingo diot0

J&SE%(

Jire umetako bizi$enak gerrao#tekoak dira199an aioa izaki0 'o#ea $obrezia

errazionamendu-liburu.ka eta e#tra$erloa0 =utbolzelaiaren $arean aio banintzen ere S letran ainzuzen egungo &0 zenbakian bereala oan ginen3eeriaren $arera bizitzera0 rdukoak ditutoroitza$enik zaarrenak05arraian ai$atuko ditudan $a#arterik geienak 19G&eta 19&& urte artean gertatutakoak dira0 )ontakizunauetan a$ena# ageri dira ne#ken bizi$enak0 Je#kaeta mutilen arteko arremana ut#ala izaki ezgenuen elkarren berri0 *atozen orrialdeetanut#une au betetzeko emakumeren baten iritzia

agertzen da0

,e$erian biltzen ginen inguruko ne#ka-mutilak ola# egiteko0 3eilen abrika it.i egin zuten etaorren ordez t.atartegi bat zegoen baina ala eret.iminiak bertan arraitzen zuen eta 3eeria deitzenzitzaion oraindik ere0 Alde batean leengo abrikazaarra zegoen eta be#tean =au#tino Sagardotegia0:rrutian mendia0 Sugandilak arra$atu naianibiltzen ginen i#at#a moztu eta bertan uztengenituen mugimendu arraro batean murgilduta

i#at#ik gabe0 'aiekin adarren batetik ebakitakomakilekin tiragomak egiten genituen eta kobreaeta be#te ainbat metal ere biltzen genituent.atartegira eramateko0 Horrela tebeo edo kromoak ero#teko diru $i.ka bat lortzen genuen0

3raikorik ia ez zegoenez $oasik gehienak kaean bertan egiten genituen0 rduan ez genuen e#$re#ukirontoirik bear e#ku $ilotan edo barrene okoanaritzeko naikoa genuen edozein ormarekin eta0Hormak nonai ziren0 3eeriako eraikinean bazen

bat erabat irregularra Egia "" $arean0 Donenika#tet.eko atean ere bazen antzeko bat kro#kaz

betea Egia " $arean0 Egia "G eta "6 artean

%(E")&,%S EGI%,%''%S

En e#te ca$<tulo #e recogen la# %i%encia# ;ue an $a#ado alguno# %ecino# ! %ecina# del barrio con #u#intere#ante# an@cdota# ;ue no# acercan a la realidad;ue #e %i%<a en a;uello# tiem$o# no tan leano# !no# $ermite $ercibir lo# grande# cambio# abido# enun corto $lazo de nue#tra i#toria má# cercana0Ha! a$ortacione# de %ecino# de lo# $e;ue>o# barrio#;ue ormaban )orea ! 4aztán del mundo de la##idrer<a# la# carboner<a# etc0Em$ezar@ contando mi# $ro$ia# %i%encia#0

J&SE%(

Habiendo nacido en 199 mi# $rimero# recuerdo#de la ni>ez #on lo# de la $o#guerra el ambre la

$obreza la cartilla de racionamiento ! el e#tra$erlo0Aun;ue nac< enrente del cam$o de Btbol en laletra S o! n & en#eguida $a#amo# a %i%ir rentea la 3eer<a ! de a< me %ienen lo# recuerdo# má#leano#0 (a ma!or $arte de e#to# comentario#ocurren entre lo# a>o# 19G& ! 19&&0 En e#to# relato#no a$arece a$ena# la# %i%encia# de la# cica# $or de#conocimiento !a ;ue era normal eldi#tanciamiento entre uno# ! otra# e#$ero ;ue enotra# $ágina# a$arecerá la o$inión de alguna muer

$ara #al%ar e#te a#$ecto0

?a te$er#a era el lugar donde #ol<amo# ugar la# !lo# ni>o# de la zona0 (a ábrica de tea# #e ab<acerrado en #u lugar ab<a una catarrer<a $erotoda%<a e#taba la cimenea ! #e le #egu<a llamandoteer<a0 A un lado e#taba la antigua ábrica al otro ellocal de la Sidrer<a =au#tino ! al ondo el monte0Sol<amo# atra$ar lagartia# le# cortábamo# la cola !la# deábamo# con #u mo%imiento e.tra>o de #ucuer$o #in cola0 Hac<amo# tiragoma# con gaia#T

$alo# cortado# de alguna rama ! tambi@n #ol<amo#

recoger cobre ! otro# metale# ;ue lle%ábamo# a lacatarrer<a $ara #acar uno# dinero# $ara tebeo# ocromo#0

,omo a$ena# ab<a tráico muco# de lo# $uegos sehac#an en pena cae0 Entonce# no #e nece#itaba unrontón $ara ugar a $elota a mano cual;uier $ared#er%<a $ara ugar $artido# de $elota o a barrenen0Hab<a una $ared totalmente irregular en el ediiciode la teer<a rente a Egia ""0 tra $arecida en la

$uerta del ,olegio de la# Dona# enrente de Egia"0 3ambi@n la $ared e#treca ;ue #obre#ale entreEgia "G ! "6 ac<a de ronti#0 Al atardecer en $lenacarretera entre Dart<n Santo# ! el ,olegio de la#

1G



nabarmentzen den orma e#tua ere ronti#etarakoerabiltzen genuen0 Ilunabarrean Dartin Santo# etaDonen ika#tet.earen arteko erre$ide bete-beteanalda$an $artidak okatzen genituen0 Joizbeinka(oiolako koartelera zioan autoren bat kamioiren

bat edo zaldi-gurdiren bat zela medio okatzeariutzi bear izaten genion02aldi-gurdietan e#ertzen ginen a#kotan eta gurdi-

gidariak zaldiak geratzeko keinu egiten zuela abetzen zenean u#tarekin u.atzen gintuen oiu batean0 )amioietara ere igotzen ginen e#aterakoEgia "ko biltegirako $ent#ua ekartzen zuenera etaandik algarrobo-lekak artzen genituen ateko04ertako denda taberna eta bizilagun batzuentzatizotz blokeak ekartzen zituen kamioia ereemendik $a#atzen zen0 (angileek $ika baterabiltzen zuten izotz bloke auek mugitzeko eta

$u#katzen ziren zatiak amorratzen artzengenituen izozkia bailiran miazkatzeko0

19G7ko irailaren 1+an nire amak 3eeriara oatekoagindu zidan baina nik gertuko $ortale bateanlagunekin utbolean okatzen geratzea naiago izannuen0 Izan ere orduan zenbait $ortaletan utbolean

okatzen uzten zieten aurrei eta orretarakoa$ro$o#enak lekuz ere bai zabalenak baitzirenEgia 1G eta 1+koak ziren0 Egun orretan bertanauzotarrak erabat unkitu zituen ezbear tri#te bat

azo zen0 3eerian karburo $ote baten leerketaren

eraginez amaika urteko mutil bat il zenDarmeo Iraoa Egia kaleko 1G zenbakian biziziren Iraola amilia ezagunaren #emea0 raindik gogoan dut )armeloren amak izan zuenurdurita#un atakea0 Pent#a mingainari kozka eginez ziezaion giltza bat #artu zioten aoan0 Jik garaiartan ez nuen orren arazoirik ulertzen0 Jire amaet.ean zegoen eta leerketa entzun zueneaniltzeko moduko #u#toa artu zuen bai baitzekiennik an bear nuela izan0 Hildako a#ko izan zirelaentzun zuen eta korrika batean ait#i zituen

e#kailerak baina ez ninduen an aurkitu $ortale batean baizik la#ai ederrean utbolean okatzen0

:rte batzuk geroaro ere bereziki ku$itu ninduen be#te zorit.ar bat gertatu zen0 19&Leko abuztuaren&ean Jose ?uis %zparren 1G urteko mutilko#korra taldeburu izateko aioa Amarakozirkuituko azken moto karrera iku#tera oan zen3.omin Irure Jardo uiz de Azua 5uant.in4igera eta be#te batzuekin0 4urdinazko zubitik gertu trenbidea $a#atzen ari zela tren batek

arra$atu zuen az$ian eta bertan il zen0 4e#telagun bat eta ni neroni bere bizilekura Danda#ko*ukearen $a#ealekuko 7 zenbakira urbildu ginen

Dona# en cue#ta #ol<amo# ugar $artido# de Btbol0*e %ez en cuando ten<amo# ;ue $arar el uego $ara;ue $a#a#e algBn auto camión o coce de caballo#;ue #ol<an ir al cuartel de (oiola0Hac<amo# montadilla en lo# coce# de caballo# ! elcocero al notar ;ue el caballo renaba no# gritaba !no# daba con la u#ta0 3ambi@n no# montábamo# encamione# $or eem$lo en el ;ue tra<a $ien#o# al

almac@n de Egia " ! #ol<amo# coger algarroba# $ara comerla#0 tro camión era el ;ue %en<a con blo;ue# de ielo $ara %enderlo# $or la# tienda# lo# bare# ! a alguno# %ecino# ;ue baaban en #u bu#ca $ara meterlo# en la Rne%eraR0 El trabaador utilizabauna $ica $ara mo%er e#to# blo;ue# ! lo# trozo# ;ue#e rom$<an lo# cog<amo# ! lo# cu$ábamo# como #iuera un elado0

El 1+ de Setiembre de 19G7 mi ama me ab<amandado ir a la 3eer<a ! !o obedienteT me ab<a;uedado ugando a Btbol con mi# amigo# en un

$ortal cercano $or;ue entonce# ab<a alguno# $ortale# ;ue deaban ugar al Btbol a lo# ni>o# ! lo#de Egia 1G ! 1+ eran lo# má# anco# ! adecuado#

$ara ello0 E#e d<a $a#ó un acontecimiento ;ueconmocionó al %ecindario0 Hab<a abido unae.$lo#ión de un bote de carburo en la 3eer<a ! ab<amuerto "armeo Iraoa un ni>o de once a>o# de la

$o$ular amilia Iraola ;ue %i%<a en Egia 1G0 3oda%<arecuerdo el ata;ue de i#teria ;ue le dio a la madre

de ,armelo %i cómo le met<an una lla%e en la boca $ara ;ue no #e mordiera la lengua algo ;ue noentend<a con tan corta edad0 Di ama en ca#a #e lle%óun #u#to tremendo al o<r la e.$lo#ión ! lo#comentario# de ;ue ab<a muco# muerto# baocorriendo la# e#calera# $en#ando ;ue !o e#taba en lateer<a ! me encontró todo eliz ugando a Btbol enun $ortal0

:no# a>o# de#$u@# tambi@n $a#ó otro tri#teacontecimiento ;ue me conmo%ió $er#onalmente0 El

& de Ago#to de 19&L JosM ?uis %zparren un ca%alde 1G a>o# ;ue ten<a cari#ma de l<der ab<a ido a%er la Bltima carrera de moto# ;ue #e izo en elcircuito de Amara con #u# amigo# 3.omin Irure

Jardo uiz de Azua 5uant.in 4igera000 ! al $a#ar la#%<a# del errocarril cerca del $uente de ierro untren ;ue $a#aba en e#e momento lo ab<a $illado !lo ab<a matado0 tro amigo ! !o $a#amo# $or #udomicilio de *u;ue de Danda# 7 aora n G7 era el

$rimer cadá%er ;ue %e<amo#0 Jo era mu! comBn el;ue uno# ni>o# %i#itaran a lo# allecido# ! #u# $adre#

no# $reguntaron #i @ramo# #u# amigo#0

(a# $rimera# lectura# ueron lo# tebeos de El

1GG



egun G7 dena eta bertan iku#i genuen nire bizitzako leen ilotza0 Haurrek ildakoak bi#itatzea ez zen o#o arrunta eta bere gura#oek ea bere lagunak ginen galdetu ziguten0

,ebeoak irakurtzea ere gu#tatzen zitzaigun etairakurri genituen leenak Antiazdun gudariaoberto Alcazar eta Pedrin 'izon mozorrotua

Printze au#arta 'erra balentriak000 ziren0 4arreegitekoak ere baziren tartean Er$urut.o 34 etamaitagarriak $rotagoni#ta zituztenak ere baimutilon u#tez ne#kentzat zirenak0 Irakurri ondoanlagunen artean trukea egiten genuen0

Egia e#an udarak apurtzen gozatzen genuengeien0 Dundaiz Cillaren baratzetara $arkekozelaitik barrena iri#ten zen :rumea bazterrekoDartin Santo#a =rantzi#kotarretara Donetara3olabe ba#erriko $ikuak la$urtzera000 oaten ginen

be#teak be#te0 (a$urtzen genituen ruituak #arrieldugabeak izaten ziren baina ala ere mundukogozoenak iruditzen zitzaizkigun guri0 Edozeinmutilek e#timatua izan zedin gi#a onetakoe#$erientziaren bat bizi bear zuen eta abenturaikaragarria izaten zen beti0 A#kotan #alto egin

bear izaten genuen zuaitzetatik zakurren batatzetik genuelako edo zaunka ot#ek beldurtuta04ein Dartin Santo#ko baratzean bertako

ba#erritarrak arraitu zigun atzetik eta korrika

motelen egiten nuelako edo arra$atu eginninduen0 I$urtzuloan o#tikada bat eman zidan eta#egituan libre utzi ninduen0 Hura bai u#tekabeaZ0

(eskak eta mutiak ez ginen #ekula elkartzen etamutilak batetik eta ne#kak be#tetik geure ka#aibiltzen ginen0 Je#kak #oka#altoan edo t.ingoanibiltzen ziren eta mutilak berriz utbolean edot.ibarekin ola#ean0 E#kola de#berdinetara oatenginen #ekula ere ez elkarrekin0 Je#ka eta mutilenarteko artu-emanak gaizki iku#iak zeuden0 'azte

denborako leenengo urteetan ere au#artenek bainoez zioten orrelako arreman bati ekiten0 Edozeinamodio adieraz$en ezkutuan egiten zen zaarrenek erabat arbuiatu eta kritikatzen baitzituzten ne#ka-mutilen arremanak eta elizak berak ere $ekatutzat

otzen zituen0

Politikan errepresioa gogor nagu#itzen zen etagut.itan itz egiten zen urbileko gerrareni#toriaz eta norbait a#iz gero bereala etetenziren gai onen inguruko elkarrizketak be#teri

burua ez berotzeko argudiatuz0 Eu#kara o#o gut.ientzuten zen0

'uerrero del Antiaz oberto Alcázar ! Pedr<n ElHombre Enma#carado El Pr<nci$e CalienteHaza>a# 4@lica#000 3ambi@n e#taban lo# de ri#aPulgarcito 34 o lo# de cica# ;ue eran lo# deada# a#< lo# llamábamo# lo# cico#0 :na %ez le<do##ol<amo# acer cambio# de tebeo# con otro#ca%ale#0

:no de lo# $lane# $reerido# era el de ir a robarperas0 Sol<amo# ir a la# uerta# de la %illa deDundaiz Dart<n Santo# la ;ue e#taba en la orilladel :rumea ! #e baaba de#de la $radera del $ar;uelo# =ranci#cano# la# Dona# lo# igo# del ca#er<o3olabe000 0 (a# ruta# ;ue robábamo# a $e#ar de e#tar %erde# en muca# oca#ione# no# #ab<an la# má##abro#a# del mundo0 3odo cico ;ue #e $reciaraten<a ;ue $a#ar $or e#ta e.$eriencia era toda unaa%entura0 Eran muca# la# %ece# ;ue ten<amo# ;ue#altar de#de lo# árbole# $or;ue no# #egu<a algBn

$erro o #olamente o<amo# #u# ladrido#0 ? en unaoca#ión en la uerta de Dart<n Santo# no# #iguió elca#ero #e ;uedó corriendo detrá# de m<#eguramente #er<a $or;ue !o era el ;ue meno#corr<a me atra$ó me dio una $atada en el culo ! medeó0 ^Ca!a #u#to ;ue me lle%@Z

?as chicas y os chicos andábamo# cada uno $or #ulado ! no ab<a un lugar de encuentro0 (a# cica#

ugaban a la cuerda o a cingo# ! lo# cico# a Btbol

o a la ci%a0 bamo# a e#cuela# di#tinta# nuncamezclado#0 ,ual;uier relación de algBn cico engru$o# de cica# o al re%@# era mal %i#to $or lo#demá#0 Inclu#o en lo# $rimero# a>o# de la u%entud#ólo eran lo# má# audace# lo# ;ue con#egu<an unarelación con el otro g@nero0 ,ual;uier manie#taciónamoro#a #e realizaba a e#condida# $or #er totalmente recazada ! criticada $or la# $er#ona#ma!ore# ! con#iderada como $ecamino#a $or laigle#ia0

?a represión $ol<tica era mu! uerte en mu! rara%ez #e ablaba de la i#toria reciente de la guerra !cuando #e em$ezaba #iem$re ab<a alguien ;uedec<a ;ue no ab<a ;ue calentar la# cabeza#0 Poca#%ece# #e o<a ablar en eu#kera0

En a escuea de Andr@# Danón antigua e#cuela de*on Pedro ! aora Ika#tola Aitor ante# de entrar acla#e no# ormaban como en el e@rcito ! no# ac<ancantar alguna canción alangi#ta0 En la# cla#e#e#taban lo# cuadro# de =ranco ! 5o#@ Antonio Primo

de i%era0 Jo# en#e>aban la Hi#toria contada $or lo# %encedore# ! la 'eogra<a de E#$a>a ! mu!

$o;uito de lo cercano lo de nue#tro $ueblo0

1G&



Andre# Danonen eskoan berriz leen Pedro aunarena izandakoan eta egun Aitor Ika#toladenean kla#era #artu aurretik eerzitoan bezala.e

artzen gintuzten eta kantu alangi#taren batkantarazten ziguten0 'eletan =rancoren eta 5o#eAntonio Primo de i%eraren koadroak ageri ziren0'araileen iku#$egitik kontatutako i#toria etaE#$ainiako geograia iraka#ten zizkiguten

emengo berri berriz Eu#kal Herriko berri ezer gut.i ematen ziguten0Et.eko lanak bidaltzen zizkiguten eta egindakolanaren arabera artzen ziguten $untuazioa0*enboraldi batez 3oma# Hernandez eta biok elkarrekin egin genituen et.eko lanak eta ealaiku#tera oateko bi #arrera lortu genituen #ari gi#a0'ainerako ika#kideei 3-5 3oma# eta 5o#eanFliburua genuela eta bertan matematika ariketaguztien emaitzak genituela e#an genien0 Erabata#erretu zitzaizkigun0=rantzi#kotar bat erliio kla#eak ematera etorri oizen tarteka-marteka0 4ein (acalleri zenbat ainkozeuden galdetu zion eta duda egiten zuela iku#ita

bere atzean zegoen Dartin Alzugaraik iru zeudela.u.urlatu zion0 Hori.e erantzun zion (acallek erliio#oari0 =raidea a#erre zegoela nabarituta(acallek Dartinek e#an ziola aitortu zion eta azkenonek iraka#lea meat.uka zetorrela iku#ita aldeegitea erabaki zuen0 (eiotik ola#tokira #alto eginzuen leenengo $i#uko altuerara0

Azterketetan lortutako emaitzen arabera e#ertzenginen gelan0 Puntuaziorik onena lortutakoa aurreane#ertzen zen ezkerretara eta azterketarik ka#karrena egindakoa berriz atzeko ilarane#kuinetara0E#kolan angela zegoen0 Sartzeko orduan errizino-oliodun arabea ematen ziguten #ekulako za$oret.arra zuena0 Daiz dili#tak izaten genituen ateko0tordua bukatzean urrengo eguneko lenteak garbitzen geratzen ginen izan ere la#to eta arria#ko izaten zen tartean0

Ika#turtearen amaieran norberaren egurrezkoika#maaiko tinta-orbanak garbitu bear izatengenituen kri#tal ertzen batekin maaia kra#katuz0:rtean erabilitako maaia t.ukun baino t.ukunagoutzi bear genuen0

Cineman J*A botatzen ziguten eta bertanerregimenaren $ro$aganda baino ez zen ageri=ranco tartean zela0 Ia geienetan ur-biltegiak inauguratzen azaltzen zen0 4ai gai $olitikoetan bai#e.u gaietan zent#uratuta zeuden ainbat ilm eta

berei komeni zitzaien eran elkarrizketak aldatu ereegiten zituzten0 (a ,ruz-eko zinemara oaten a#iginen )olon $a#ealekura be#tela berriz Artzai

Jo# #ol<an mandar debere# $ara ca#a ! luego dabanuna $untuación0 *urante una tem$orada 3omá#Hernández ! !o icimo# lo# debere# unto# !con#eguimo# el $remio de do# entrada# $ara ir a %er a la eal0 Al re#to de lo# com$a>ero# le# diimo# ;ueten<amo# el libro 3-5 3omá# ! 5o#eanF en el ;ueindicaban todo# lo# re#ultado# de lo# $roblema#matemático# ;ue no# mandaban ! #e mo#;uearon

con no#otro#0

:n raile ranci#cano #ol<a %enir de %ez en cuando adarno# cla#e de religión0 En una oca#ión le $reguntóa (acalle cuánto# dio#e# ab<a ! ante la duda de@#te Dart<n Alzugara! ;ue e#taba detrá# le dio

baito ;ue eran tre# ! e#to ue lo ;ue re#$ondió(acalle al religio#o0 Ante la irritación del raile(acalle le dio ;ue #e lo ab<a ci%ado Dart<n ! @#tea#u#tado %iendo ;ue le %en<a el raile amenazador

#alió corriendo ! #altó de#de la %entana al $atio a laaltura de un $rimer $i#o0El orden de colocación en la# aula# e#tabadeterminado $or la $untuación ;ue ubiera# #acadoen lo# e.ámene#0 A#< el $rimero e#taba adelante a laiz;uierda ! el Bltimo atrá# a la dereca0En la e#cuela ab<a comedor al entrar no# #ol<an dar una cucaradita de arabe de aceite de ricino con #ude#agradabil<#imo #abor muca# %ece# no# dabanlentea# como menB0 Al terminar de comer no#;uedábamo# $ara lim$iar la# lentea# del d<a

#iguiente ;ue #ol<an %enir mezclada# con ba#tantede#$erdicio de $aa# ! $iedra#0Al inal de cur#o el $u$itre de madera ;ue ab<a#utilizado ten<a# ;ue lim$iarlo de la# manca# detinta ra#$ando con el borde de un cri#tal lo ten<a#;ue dear lim$io como la $atena0

En e cine no# ecaban el J* ;ue era unnoticiario de $ro$aganda del r@gimen en el ;ue#iem$re a$arec<a =ranco la ma!or<a de la# %ece#inaugurando $antano#0 (a# $el<cula# e#tabancen#urada# tanto en el $lano $ol<tico como en el#e.ual ! #ol<an tergi%er#ar la# con%er#acione#0Em$ezamo# a ir al cine de R(a ,ruzR en el Pa#eo

1G6



naren az$ietara auek baitziren zinemarik merkeenak0 Sarri e#kuetan kakauete $olt#a batgenuela oaten ginen0 'eroago 3ruebara edo ArteEderretara oaten a#i ginen eta auetan #ekulakoi#kanbila #ortzen zuten ne#ka-mutikoek bereziki!ankeeak indioen aurkako guda irabazteko a#mozazaltzen zirenean0 Hi#toria erabat it.uraldatzenziguten eta garaileek beren lurra deendatzea baino

nai ez zuten indioak nola zan$atzen zituztenkontatzen ziguten0 'ogoan dut nola t.i#tu otzengenuen ne#ka eta mutilaren arteko azken mu#uaeteten zutenean04ein Arte Ederretara oan nintzen ni bainourtebete gazteagoa zen Antont.o leengu#uarekinadin t.ikikoentzat ez zen ilm bat iku#teko a#moz0Antza lizunkeria nagu#itzen zen ilm artan0raindik adinez eldu ez ginenez leenengo nireleengu#ua $a#atuko zela erabaki genuen bera

baitzen biotan gazteena0 4erari utzi ezean #arrerak #aldu eta be#te zinemaren batera oango ginen0)ontua da Antont.ori #artzen utzi ziotela eta niri

berriz galarazi egin zidatela0 Hut# egin zuen gure $lanak0 Hura ilu#ioa za$uztea uraZ*iru e#ka#ia zegoenez a#ko zinemara #arrerarik ordaindu gabe #artzen #aiatzen ziren be#tela berrizgoiko arlekuetatik be#aulkietara $a#atzen zirengero0 'ogoan ditudan $reziorik merkeenak 3rueban eta Arte Ederretan ziren0 Arrat#aldekoleen orduko umeen #aiorako #arrerak 7& zentimo

balio zuen be#teek 1& 1G& eta "1L $ezeta0

!rentsa eta irratia bat zetozen erregimenranki#tarekin0 4e#te mota bateko berrien akinarengainean egoteko Pirineoetako Irratia Pari# Irratiaedo Do#ku Irratia arri bear izaten ziren gauetan

baina betiere ba.u #amar bizilagunek entzun ezzezaten0 Irratiko #aiorik #onatuenak amilia giroanentzuten genituen0 :#tede# #on ormidable#Tirrat#aioan entzuleak unkitu nai izaten zituzten0'ai.ota#un edo gizarte arazoren bat zuen lagun

bati laguntzeko E#tatu guztian barrena aritzen zirendiru e#ke0 Azkenean bearrezko diru ko$urua#aioaren bukaeran lortzen zuten0 Hau guztia#entiberata#unari bide emanez aurkezten zuten04e#te #aio bat ere bazen El criminal nunca ganaTizenekoa0 4ertan $olizia-i#toriak kontatzenzituzten eta gainera $oliziek ka#u guztietanlortzen zuten gaizkilea arra$atzea0

'ure aita tornulari lanetan aritzen zen tailer bateaneta amak et.eko lanak egiten zituen0 Amak ez

zigun #ekula utzi et.eko atazetan laguntzen garaiartan ori ne#ken eginbearra baitzen0 'ureaitaren #oldatarekin ilabete bukaerara larri eta e#tu

,olón o a lo# bao# del R4uen$a#R ;ue eran lo#cine# má# barato# muca# %ece# con un $a;uete decacauete#0 Da# tarde $a#amo# a ir al RgallitoR del3rueba o del 4ella# Arte# en donde #ol<a aber #iem$re un gran bullicio de la ca%aler<a

$rinci$almente cuando a$arec<a la caballer<a !anki $ara ganar la batalla a lo# indio#0 ,ómo no#cambiaban la i#toria no# contaban la de lo#

%encedore# ;ue a$la#taban a lo# indio# ;ue #ólodeend<an #u# tierra#0 ? cómo abuceábamo# cuandola cen#ura cortaba el be#o inal del cico ! la cica0En una oca#ión ui al 4ella# con mi $rimo Antont.oun a>o menor ;ue !o a %er una $el<cula no tolerada

$ara menore# ;ue tra<a ama de #er ba#tante %erde0,omo toda%<a no ten<amo# la edad ;uedamo# en;ue @l $a#ara $rimero $or #er má# o%en ! #i no ledeaban %ender<amo# la# entrada# $ara ir a otro cine03otal ;ue le dearon $a#ar a Antont.o $ero a mi meecaron $ara atrá#0 ^Ca!a ru#tración ;ue me lle%@Z,omo no #obraba el dinero alguno# intentabancolar#e en el cine o #e $a#aban de galer<a a butaca0(o# $recio# má# barato# ;ue recuerdo en el 3rueba !en el 4ella# Arte# #on lo# de 7& c@ntimo# a $rimeraora de la tarde en #e#ión inantil ! lo# de 1&O 1G&! "1L $e#eta#0

?a prensa o a radio eran de la mi#ma o$inión delr@gimen ran;ui#ta0 Para obtener una inormacióndi#tinta ab<a ;ue $oner $or la# noce# adio

Pirenaica adio Par<# o adio Do#cB $ero no mu!alto $ara ;ue no o!eran lo# %ecino#0 Alguno# de lo# $rograma# e#trella# de la radio #ol<amo# o<rlo# enamilia R:#tede# #on ormidable#R un $rograma#en#iblero en el ;ue $lanteaban el ca#o de alguna

$er#ona ;ue $adec<a una enermedad o ten<a algBnotro $roblema #ocial ! nece#itaba de dinero $ara #u#olución ! bu#caba la recaudación $or todo ele#tado a#ta ;ue #e llegaba a la cantidad nece#aria

u#to al inal del $rograma todo $re#entado de unaorma mu! emoti%a0 tro era REl criminal nunca

ganaR i#toria# de $olic<a# en el ;ue #iem$re leatra$aban al malo0

Di aita trabaaba de tornero en un taller mi amaac<a lo# trabao# de ca#a ! nunca no# $ermit<aa!udarle en e#te cometido !a ;ue e#o era labor decica#0 Era la co#tumbre de e#a @$oca0 ,omo el#ueldo de mi aita a$ena# llegaba $ara $a#ar el me#en la tienda de come#tible# ten<amo# una libretadonde no# iban a$untando nue#tra# com$ra# ;ue la#

$agábamo# total o $arcialmente a inal de me#

deando el re#to $ara el me# #iguiente0 En nue#traca#a ! en otra# muca# ab<a tram$a en el contador de la luz ! #iem$re e#tábamo# $endiente# de ;ue

1G7



iri#ten ginenez anari dendan libreta bat genuenegindako ero#ketak bertan a$untatzeko0 Hilabete

bukaeran kitatzen genituen zorrak aldi batean edozatika0 Azken ka#u onetan gainerakoa urrengoilabeterako uzten genuen0 'ure eta be#te et.ea#kotako argi-kontagailuak ga#tatutakoa bainoa#koz gut.iago adierazten zuen tran$aren bat zelamedio eta beti larri egoten ginen Iberdueroko

iku#katzailea noiz etorriko0 Et.e a#kotan zer ana#ko ez zen izaten baina batatari e#ker eta ogitartean arritako olio azukre eta t.okolate ontzaren

bati e#ker aurrera ateratzen ginen0 4eraz $laterean arritako edozer aten genuen orduan #ekula ez zenezert.o ere geratzen $laterean eta dena atengenuen gu#tura beno agian dili#tak000

Sukalde guztietan zegoen sua eta ikatza bear izaten zen0 Sukaldatzeko ez ezik ur-de$o#itua

berotzeko ere balio zuen0 Hain zuzen ereorre.egatik zeuden ainbe#te ikaztegi bata

be#tearen ondoan0 Egia 16 1+ "L 3abakalera $arean000 Ikaztegi auetan ikatzaz gain egurraez$ala eta zerraut#a ere bazegoen eta auek #uaegiteko eta berogailuetarako ziren baliagarri0rduan #ortzen zen zabor $itina erretzeko ere baliozuen #uak0 Ez genuen zabor a#ko #ortzen izan ere

akiak eta edozein $akete biltzeko zatar-$a$eraz baliatzen baikinen0 Pla#tikorik ez zen anariondarrik ere ez eta ontzi ut#ak bueltan eramaten

ziren #agardo eta ardoz betetzeko0 Suak eragindakoerraut#a goizeko leen orduan zabor-biltzaileaetortzerako ai#ten genuen0

Et.e geienetako ateak zulatuta zeuden eta soka batekin lotzen zuten #arrailaren ki#keta0 Atea#okatik tira eginez gero irekitzen zen0 Ez zegoen iaigogailurik eta bizilagunen arteko arremana o#oe#tua zen0 A#kotan biltzen ziren bizilagunak

be#teren et.etan0

!arkea auzoko aurrentzat $arae miragarria zen0Erabat o#tot#ua zen eta aurrak gineneanzuai.ken artean t.abolak eraikitzen genituen0'eure alt.orrak lurrean #artutako kri#tal batzuenaz$ian gordetzen genituen iku#ezin biurtuz04aten bat ondotik $a#atuz gero i#il-i#ilik egotenginen zirkinik egin gabe gure $re#entziaz abetuez zedin0 Inork iku#i ezean t.abola baliagarritzat

otzen genuen0 :dazkenean berriz benetakogaztaina gerrak egiten genituen eta enborrak izatenziren gure babe#leku0 2uaitzetara ere igotzen

ginen eta zelaitik beera abiatuz ibairako bideandauden kobetara ere oaten ginen0 Parkera #artzenziren bikoteen zelatan egotea ere gu#tuko genuen0

%iniera algBn in#$ector de Iberduero0 En muca#ca#a# ab<a e#ca#ez de comida $ero gracia# al

boniato a la# merienda# de lo# bocadillo# de aceite! azBcar o de cocolate e# decir muco $an ! unaoncita de cocolate #alimo# adelante0 Entonce# no#aco#tumbramo# a comer todo lo ;ue no# $on<an enel $lato nunca #obraba nada ! todo no# gu#taba

bueno ;uizá la# lentea#000

En toda# la# cocina# ab<a fogones ;ue #ealimentaban con carbón ! e#o #er%<a tanto $aracocinar como $ara calentar el de$ó#ito de agua# dela ca#a0 Por e#o ab<a tanta# carboner<a# en Egia 16Egia 1+ Egia "L enrente de la 3abacalera000 En la#carboner<a# ademá# de carbón tambi@n ab<a le>aa#tilla# ! #err<n ;ue #er%<a tanto $ara lo# ogone#como $ara la# caleaccione#0 3ambi@n #er%<an lo#ogone# $ara ;uemar la $oca ba#ura ;ue #e generabaen a;uel tiem$o0 Entonce# a$ena# ab<a basura !a;ue $ara en%ol%er la alimentación o cual;uier

$a;uete #e utilizaba $a$el de e#traza no e.i#t<a $lá#tico no ;uedaban re#to# de comida $ara la #idrao el %ino #e lle%aba el ca#co de la botella $ara ;ue lollenaran0 (a ceniza ;ue iba $roduci@ndo#e en lo#ogone# #e baaba cuando llegaba el ba#urero a

$rimera ora de la ma>ana0

En buena $arte de la# ca#a# la# $uerta# e#tabanaguereada# ! $a#aba una cuerda atada al gatillo o

$a#ador de la cerradura ;ue e#tirando de ella #eabr<a a$ena# ab<a a#cen#ore# ! la relación %ecinalera má# cercana0 Era mu! abitual %er a la# ! lo#%ecino# en la ca#a de al lado0

E parue era un $arae antá#tico $ara lo# ni>o# del barrio0 Entonce# e#taba tan rondo#o ;ue cuando@ramo# mu! $e;ue>o# ac<amo# caba>a# entre lo#arbu#to#0 E#cond<amo# nue#tro# te#oro# debao deuno# cri#tale# metido# entre la tierra a$ena# %i#ible#! #i alguien $a#aba al lado e#tábamo# callando $ara

;ue no #e a$ercibiera0 Si no no# %e<acon#iderábamo# ;ue la caba>a era %álida0 En eloto>o ac<amo# %erdadera# guerra# de ca#ta>a#

$ara$etándono# tra# lo# tronco#0 Jo# #ub<amo# a lo#árbole#0 Ci#itábamo# la# cue%a# ;ue e#tán $or la

$arte de la $radera acia el r<o0 Cigilábamo# a la# $area# ;ue entraban en el $ar;ue0 ,on cual;uier $alo ac<amo# e#$ada# ! no# bat<amo# como lo#meore# e#$adacine#0 ,on alguno# canuto# !t.iribita# ac<amo# una# cerbatana# e.traordinaria#;ue #er%<an $ara realizar $e;ue>a# batalla#0 Para la

%igilancia del $ar;ue ab<a uno# guardamonte# ;ueno# $roib<an #ubir a lo# árbole# ! no# $roduc<an e#a#en#ación entremezclada de miedo ! a%entura0

1G+



Edozein makila artu eta ez$ata tankera ematengenien eta ez$ataririk onenen $are borrokatzengenuen0 2enbait tutu eta t.iribitarekin berrizzerbatana bikainak egiten genituen eta gudu ko#kor #amarrak egiten genituen0 Parkean zenbait ba#ozainere ibiltzen zen eta auek zuaitzetara igotzeagalarazten ziguten0 4eraz izuak eta abenturanaiak naa#ian #ortutako #entimenduak ola#gura

latza eragiten zigun0 (eku zoragarri orretanematen genion bide gure anta#iari0

'arai artan esku piotan okatzeko aizio andiazegoen eta Atot.ako $ilotaleku t.ikia orain delagut.i erait#ia beti endez gainezka egoten zen0*uran Pe$ito Pata# Et.abe eta dagoeneko

beterano ziren Az$arren anaiek $artidazirraragarriak okatzen zituzten benetan0 A$u#tuak ere egiten zituzten0 =rontoian beti egoten zennorbait baina urte gut.iren buruan ait#i egin zen

$i.ka bat endearen emana0 Jire anaia 5uanDariren belaunaldikoak ni baino bo#t urtegazteagoak ez ziren ain $ilotazaleak0

2uaiztin eta batez ere Atot.an amon Duikarenabrika ondoan futbo $artidak okatzen genituen04aloia ekartzen zuena aun eta abe izaten zen03aldeak egin eta nork okatzen zuen erabakitzeko

baloiaren abearen $arean artzen ziren0 3aldeburuizateko aioak $au#o bat egiten zuen aurrera

be#tearen aldera eta be#teren oina leenengoza$altzen zuenak aukera zezakeen leenbiziko04anaka eta t.andaka autatzen zituzten oberen

okatzen zuten taldekideak0 4eti geratzen zennorbait okatu ezinean eta eguna oan egunaetorri beti berak izaten ziren0 Jaturalta#un o#ozegiten zen gainerako mutikoen et#i$enaz abetugabe0 'ogoz aritzen ginen eta $artida bikainak

okatzen genituen0

*ena den ai$atu berri ditudan leku auetan berez

ezin zitekeen kirolik egin eta udaltzainak arduratzen ziren gu andik bidaltzeaz0 A#kotankendu izan ziguten baloia0 4ein baloia kendu eta

berengana urbiltzeko agindu ziguten baina batizan ezik denak oan ginen ie#i0 Egun orretan

bertan bi zaindari agertu ziren gure et.era nitazgaldezka eta be#te batean ez alde egiteko adierazizidaten aitaren aurrean0 Hezurretaraino #artuzidaten beldurra0 4e#te bein berriz 5aimitoT

$oliziak kendu zigun baloia0 Dellik atzetik urbildu eta o#tiko eman zion baloiari0 'uk baloia

artu eta anka egin genuen0 Hondartzaraino arraitu zioten $oliziek Delli gai.oari0

3oda nue#tra anta#<a #e de#bordaba en tanmagn<ico lugar0

En a;uella @$oca ab<a muca aición a ugar apeota a mano ! el $e;ue>o rontón de Atot.arecientemente derribado #ol<a e#tar mu! concurrido0Eran %erdaderamente a$a#ionante# lo# $artido# ;ue#ol<an ugar *urán Pe$ito El Pata# Et.abe lo# !a

%eterano# ermano# Az$arren etc0 con a$ue#ta# de $or medio0 El rontón e#taba ca#i #iem$re ocu$ado#in embargo en $oco# a>o# en la generación de miermano 5uan Dari cinco a>o# menor ! de #u#amigo# ab<a baado ba#tante la aición0

En la Arboleda 2uaiztiF ! #obretodo en Atot.a unto a la ábrica de amón Dugika #ol<amo# ugar $artido# de ftbo0 El due>o del balón ten<a un $oder enorme0 Para elegir lo# e;ui$o# ! ;uiene# ugaban #e $on<an enrente el due>o del balón ! el;ue ten<a cari#ma de l<der a%anzaba un $ie cada unoen dirección del otro ! el $rimero ;ue llegaba a $i#ar en el $ie del otro em$ezaba a elegir de uno en uno !alternati%amente entre lo# ;ue e#tábamo# a lo# ;uemeor ugaban $ara #u e;ui$o0 ,a#i #iem$re #obrabaalguno ! #iem$re eran lo# mi#mo# lo# ;ue #e;uedaban #in ugar0 Se ac<a con toda naturalidad#in $en#ar en la# ru#tracione# ;ue $a#ar<an a;uello#ca%ale#0 5ugábamo# uno# $artido# e.traordinario#en lo# ;ue $on<amo# todo nue#tro entu#ia#mo0

4ien e# %erdad ;ue e#to# #itio# e#taban $roibido# $ara acer de$orte ! $ara e#o e#taban lo# guardia#munici$ale#0 :na %ez %inieron no# ;uitaron el balón! no# dec<an ;ue no# acercáramo# a donde ello#F

$ara recogerlo $ero no# e#ca$amo# todo# meno#uno0 E#e mi#mo d<a a$arecieron en mi ca#a do#guardia# o celadore# $reguntando $or m< ! delantede mi aita me dieron ;ue en otra oca#ión no mee#ca$ara meti@ndome el miedo en el cuer$o0 Enotra oca#ión ue el R$oli 5aimitoR el ;ue no# ;uitó el

balón ! mientra# todo# e#tábamo# a cierta di#tancia#e acercó el Delli $or detrá# dio una $atada al balón! no# lo lle%amo# corriendo0 E#e d<a lo# $oli# le#iguieron al Delli a#ta la $la!a0

Alguna# %ece# ugábamo# en la# Rtierra# al#a#R ;uee#taban en la Subida al ,ementerio0 En la $artedereca de e#ta Subida ab<a ca#a# a#ta el 4ar 3etuán luego el la%adero má# arriba el ca#er<o de3olabe la catarrer<a de =errere# la ca#a de (eon-Enea ! de#$u@# la# tierra# al#a#0

El Bnico lugar de reunión era el centro de laJuBentud %ntoniana ;ue e#taba en lo# locale# de

1G9



Joizbeinka ilerrirako igoeran dauden lurretan ola#ten genuen0 Igoera onen e#kuinaldean et.eak zeuden 3etuan tabernara arte0 ndoren garbitegiazegoen gorago 3olabe ba#erria =errere#t.atartegia (eon-Enea et.ea eta azkenik guk

ola#ten genuen lekua0

=rantzi#kotarren lokaletan zegoen JuBentud

%ntoniana zentroa zen gazteak biltzeko leku bakarra0 Arrat#aldetik gauera bitarte irekitzenzuten eta $in-$on maaia eta kartetan edo .akeanibiltzeko ainbat maai zeuden0 4ukaeran raideaetorri eta errezatu egiten zen0 4azkide izateko arau

bat bete bearra zegoen0 Hilean beinAntoniotarrentzat e#$re#uki egiten zen mezan

aunartu bearra zegoen eta arraka#ta geiegiizaten ez zuenez noiz edo noiz zeatz-meatzeraman zuten orren kontrola0:rtero-urtero egiten zen $in-$on t.a$elketa etaurteren batean *ono#tiako zentroen artekoleiaketa antolatu zen0 4e#te batzuen artean)armeloko San 4izenteko Artzai nako)a$ut.inoetako eta Atot.ako 'azteriak artu zuten

$arte0Hondartzan okatzeko utbol taldeak ere egin ziren0Ateen zutoinak auzotik ondartzara eraman eta

berriro bueltan ekarri bear izaten ziren0 'aineraoinut#ik okatzen zen eta baloiek bu#tiz geroizugarrizko $i#ua artzen zuten0 (eenengo urtean

Amaikak 4at talde aboritoaren aurka irabaztealortu genuen0 Partida o#oan gure areatik ateraezinik ibili ginen eta aukera bakarra izangenuenean Danolo Ho#tein#-ek utbol zelaiarenerdigunetik alta bat atera eta gola #artu zuen 1 etaLekoa eginez0 'ezurra badirudi ere atezainarie#kuetatik alde egin zion baloiak0 4e#te $artida batere badut buruan0 Sekulako otza egiten zuen etaelurra ere egin zuen0 It#a#gora zegoen eta marea

ai#tean elurrak utzitako arra#toa zen gure utbolzelaiaren muga0 rduan ere oinut#ik geunden

gogorretan gogorren zegoen baloiari o#tikoka02entro onetan e#kubaloi taldea ere o#atu zen0'erora Egia izena eman zioten eta lor$en ugarie#kuratu zituzten0 Honen ondoren urrengo

belaunaldiko gazteek be#te e#kubaloi talde bat eginzuten eta ainbat denboralditan 5u%enT izenarekinartu zuten $arte0

:r-2aleak elkarteak antolatutako festek arraka#taandia izaten zuten auzoan0 Hainbat ekintza izatenziren tartean0 E#aterako umore giroko la#terketa

bat egiten zuten0 5endea mozorrotuta ateratzen zeneta edozein motatako gurdiaz baliatzen ziren0 Egia1" $arean t.okolate-ate berezi #amarra ere

lo# =ranci#cano#0 Sol<a abrir#e a media tarde a#ta la noce ab<a una me#a de $in $on ! %aria# me#a#en la# ;ue #e ugaba a carta# o al aedrez0 Al

terminar %en<a el raile ! #erezaba una oración0 Hab<auna norma obligatoria $ara#er #ocio ! era la de ;ueten<a# ;ue comulgar una

%ez al me# en la mi#a ;ue #erealizaba e.$re#amente

$ara lo# antoniano# ! anteel $oco @.ito ;ue lograbanen alguna oca#ión llegarona controlarlominucio#amente03odo# lo# a>o# #e realizabaun cam$eonato de $in $on !

en alguna oca#ión #e llegó a ugar un cam$eonato deintercentro# de *ono#tia El ,armelo San CicenteEl 4uen$a# (o# ,a$ucino# (a 5u%en de Atot.aetc03ambi@n #e realizaron e;ui$o# de Btbol $la!ero#0Hab<a ;ue lle%ar lo# $alo# de la# $orter<a# de#de el

barrio a#ta la $la!a ! luego traerlo#0 Se ugabade#calzo con uno# balone# ;ue en cuanto #emoaban $e#aban como $iedra#0 ,reo ;ue ue el

$rimer a>o ;ue #alimo# en un $artido ;ue ugamo#contra el Amaikak 4at ;ue era uno de lo# a%orito#e#tu%imo# todo el $artido #in $oder #alir de nue#tra

área ! en una oca#ión ;ue #alimo# al #acar una altaDanolo Ho#tein# de#de medio cam$o metió gole#ca$ándo#ele el balón de la# mano# al $ortero !ganamo# 1 L0 ^Incre<bleZ0 En otro $artido ac<a unr<o ;ue $elaba ab<a ne%ado ab<a #ubido la marea! al baar la marca ;ue ab<a deado la nie%e ac<ade l<mite del cam$o ! no#otro# de#calzo# cutandoel balón ;ue e#taba dur<#imo0*e e#te centro tambi@n #alió el e;ui$o de

balonmano de la 5u%entud Antoniana ;ue luego conel nombre de Egia obtu%o tanto# @.ito# de$orti%o#0

Po#teriormente otro e;ui$o de balonmano con ó%ene# de la #iguiente generación tambi@n $artici$ócon el nombre de la R5u%enR durante %aria#tem$orada#0

:no de lo# acontecimiento# im$ortante# eran la#fiestas de barrio ;ue organizaba :r-2aleak0 Hac<anuna carrera umor<#tica en la ;ue la gente #edi#razaba ! utilizaban cual;uier ti$o de carro0Hac<an el uego de la cocolatada enrente de Egia1" entre do# ó%ene# uno untando un bizcoco en

el cocolate #e lo met<a en la boca del otro mientra#ten<an lo# oo# ta$ado# con una %enda ! el reci$ientedel cocolate #ol<a #er un orinal al inal lo# do#

1&L



antolatzen zuten0 4i gazte begiak e#talita bata be#tearen $arean artzen ziren0 4izkot.oat.okolatetan bu#ti eta batek be#teari eman bear izaten zion aten0 3.okolatea $i.ontzi bateanzegoen eta azkenerako bi $arte-artzaileek

bukatzen zuten nor baino nor zikinago0 4e#taldezintekin t.irrindu la#terketa bat egiten zen0 Dutilek #oilik $arte artzen zuten eta zintaren bat

e#kuratutakoek zinta auek mai#uki bordatutakone#kak bermut bat artzera gonbidatzen zituzten0Hau.e zen ne#ka-mutilen arteko arrema a#teko

bidea0 3eerian berriz auzoko gazteen artekoutbol $artida okatzen zen0 =au#tinoSagardotegian bolo t.a$elketa antolatzen zuten0'auean betiere Inda 4andaren e#kutik berbenaizaten zen eta au.e zen aukera bakarra maite-kontuetan murgiltzeko0 'u#tuko zenuen ne#karekindantzeko aukera ezin obea izaten zen bainaleenengo kalabazak ere emen a#otzen ziren0Daita#unak maita#un aitzakia ederra zen kaleanirin-aran berandura arte geratzeko0

)ort.ozko boladun futboina orduan azaldu zeneta makina bat ordu ematen genituen 3abakalera

$areko Atot.ako 4odegoian zeregin onetan04atzuk benetan trebeak ziren e#aterako 4arto#,alzada000 *irenak eta bi egiten genituen ordaindugabe ola#teko0 4atzuetan ateetan mukiza$iren bat

artzen genuen $ilota ez galtzekoO be#teetan golera

zioan $ilota arra$atzeko e#kua #artzen genueneta $ezetak #artu bearrean t.a$ak ere erabiltzengenituen0 4olak ateratzeko lekuan kort.ozko

$ilotarik ere uzten genuen be#terik gabeondorengo bolak atera zitezen0 Azkenik utbolinaa#tintzen ere aritzen ginen atezainen ateetatik

bolak atera arte0 Halako batean ordea Da.imo bodegoiko nagu#ia oiu batean ateratzen zen03ankera onetako be#te utbolin bat Pat.i 3abernanere bazegoen )armengo Andre Dariaren kaleanegun 44CA dagoen lekuan0

%isiadia lagunekin ola#ean igarotzen genuenkaean0 5ola# a#kotan aritzen ginen a#$ertu arte03abakalera $arean baloiarekin o eta ke ibiltzenginen buruz gola #artu naian eta baita3abakalerako zuaitz eta ormak baliatuz bi ateegin eta bikoteka baloia bein bakarrik o eta

be#teari $a#atzeko aaleginean ere0 3.iban berrizera a#kotara0 4atzuetan 3abakaleratik Dundaizkoateraino eta buelta kilometroko ibilbidea egitengenuen bikoteka t.iba artu eta t.a$aren bati

bultza eginez0 Azkenerako t.iba ainbe#tetankiribilkatu babak ateratzen zitzaizkigun atzeraku#lean0 rduan atz luzea erabiltzeari ekiten

#al<an $ringado# de cocolate $or todo el cuer$o0 Seac<a una carrera cicli#ta de cinta# ! lo# ca%ale#;ue ab<an con#eguido alguna la# ca%ala# nunca

$artici$abanF in%itaban a tomar un %ermB a la#cica# ;ue ab<an coneccionado ! bordado la#cinta# ;ue #ol<an #er una obra de arteF de e#aorma #e $o#ibilitaba la relación entre cico# !cica#0 Se ugaba un $artido de Btbol en 3eer<a

entre lo# ó%ene# del barrio0 :n cam$eonato de bolo# en Sidrer<a =au#tino0 A la noce ab<a %erbenadirigida #iem$re $or la 4anda Inda en la ;ue #einiciaban lo# Bnico# e#carceo# $ara $oder bailar !tener la e.$eriencia agradable de e#tar con la cica;ue te gu#taba ! em$ezaba# a recibir la# $rimera#calabaza#0 Ademá# era una e.cu#a $ara ;uedarte enla calle a#ta má# tarde durante la noce0

Por entonce# a$areció el futbo#n de bola# de corco! ueron muca# la# ora# ;ue $a#ábamo# en e#emene#ter en el 4odegón de Atot.a enrente a la3abacalera0 Hab<a alguno# mu! abilido#o# como4arto# ,alzada000 Sol<amo# acer %erdadera#tra%e#ura# $ara ugar #in $agar $oner un $a>uelo enla# $orter<a# $ara ;ue no #e $erdiera la $elota meter la mano corriendo cuando #e met<a gol meter ca$a# en %ez de $ela# dear una $elota de corcoen el $itorro de #acar la# bola# $ara ;ue ueran#aliendo automáticamente %olcar el utbol<n a#ta;ue #alieran la# bola# $or la# $orter<a# etc0 Ha#ta

;ue #al<a Dá.imo el due>o del bodegón gritando03ambi@n ab<a otro utbol<n de e#e e#tilo en el 4ar Pat.i en Cirgen del ,armen donde aora e#tá el44CA0

(a# ora# de ocio ! tiem$o libre la# $a#ábamo# ugando con otro# cico# en a cae0 5ugábamo# a

meter gol decabeza enrente dela 3abacaleraO atocar una %ez con

un balón $or $area# con do# $orter<a# ;ue #eac<an entre lo#árbole# ! lo#muro# de la3abacaleraO a lat.iba en #u#di#tinta#modalidade# unade ella# era acer

una carrera $or $area# dándole con la t.iba a una ca$a a#ta la $uerta de Dundaiz ! %uelta a$ro.imadamente un

1&1



genion eta #arri atz nagia #oilik baliatuz aritu bear izaten genuen be#terik ezean0 5ardinera zen be#te ola# bat t.orro-morroTren antzekoa bainakorroan0 Potea ere deitzen genion be#te ola# batiazken batean ezkutaketan ibiltzea zenari0'elditzen zenak be#teok aurkitu bear gintuen

baina norbait bere ezkutalekutik atera eta $otera bera baino leenago irit#iz gero aurkitutako denak

#alba zitzakeen0 (an zaila zen gelditzenzenarentzat eta a#kotan oan izan zen DartinAlzugarai et.era inor aurkitzen ez zuela-etaa#$ertuta0 'uk an arraitzen genuen geureezkutalekuetan eta denbora luzez egoten ginenzain bere azioaren berri izan arte0

3elebi#tarik ez zenean orrela.e igarotzen genuendenbora0

kilometro ! de tanto enro#car la t.iba con la cuerdano# #al<an am$olla# en el dedo <ndice entonce#em$ezábamo# con el dedo corazón ! en muca#oca#ione# ten<amo# ;ue utilizar el anular $or;ue lo#otro# e#taban con am$olla#O a la ardinera unae#$ecia de Rt.orro-morroR $ero en corroO Al bote ;ue#e deaba en un c<rculo con un R$araR ;ue ten<a ;ue

bu#car a lo# demá# ! llegar al bote ante# ;ue ello#

$ara ;ue no #al%aran a lo# otro#0 En ba#tante#oca#ione# a Bltima ora acabábamo# el uego cuandoel $illo de Dart<n Alzugara! e#tando R$araR #e iba aca#a deándono# a lo# demá# e#condido# e#$erando a;ue no# bu#cara a#ta ;ue no# dábamo# cuenta0

A#< era como $a#ábamo# el tiem$o en a;uello#momento# en el ;ue no e.i#t<a la tele%i#ión0

1&"



J&SE %(,&(I& EIC*E()I

#o gizon ezaguna da auzoan0 7" urte ditu eta beregazte denborako ainbat $a#adizo ekarri ditugogora0Egian aio zen 19"+an ilerrirako igoeran kokatutadagoen Danuel Enean0 4ere gura#oek #agardotegi

bat ireki zuten 19Lean eta beraz #agardotegi

giroan azi zen0Sagardotegia Egia kaleak eta ilerrirako igoerak

bat egiten duen lekuan egun )armengo AndreDariaren kalean zegoen 3eeria aldera0 Ha#ieranIrubide Sagardotegia zuen izena gero =au#tino5o#e Antonioren aitaren izena alegia eta azkenikEizmendi Sagardotegia izenez zen ezaguna0Sagardoa berek egiten zuten Aiako ba#erri batetik ekarritako #agarrekin0 Sagardoa ku$eletan eta#agardotegian bertan zituzten be#te ainbatandeletan gordetzen zuten0 Sagardo gozoazizarraT ere #altzen zuten0 Sagardo mota onek alkool graduazio gut.iago zuen ura naa#tenzitzaiolako0 19&Lean zizarraT litroak $ezeta bat

balio zuen eta ba#oak 1L zentimo0 4azkari etaaariak ere $re#tatzen zituzten0 5endeak et.etik otartekoa eraman eta nai adina ba#o #agardoedaten zituen bertan0 4e#te batzuek berriz arrainaedo aragia eramaten zuten bertako #ukaldean

$re#ta ziezaieten05o#e Antonio #agardotegian aritzen zen eta

aiegunetan bere anaia 5oakin eta biek egiten zutenlan t.andaka0 4eraz bi aiegunetik bat ai izatenzuen0 =amilia eu#kalduna zen eta be#te lekuetan

baino a#koz geiago entzuten zen eu#karaz02enbait bert#olari ere izan ziren bertan bert#oak kantatzen0 Auzoan #agardotegi geiago ere bazengarai artan 4a#iliorena Egia kaleko G zenbakianOEt.aberenea kale bereko L zenbakian DartinSanto# alderaO Dariano Aranbururena)ulla#eneanO (at.agan bertakoak Eizmenditarren#enitartekoak ziren 'regorik 5o#e Antonioren

amak aiz$a bat zuen ba#erri orretara ezkonduaFOeta be#te #agardotegi a#ko0

Sagardotegian erregelamenduzko bolatoki bat

J&SR %(,&(I& EIC*E()I

E# un ombre mu!conocido en el

barrio0 Aora con #u#7" a>o# no# cuentaalguna# an@cdota# de#u u%entud0

Jació en el a>o 19"+en Egia en DanuelEnea #ituada en la

Subida al ,ementerio0 Se crió en el ambiente de una#idrer<a ;ue ab<an abierto #u# $adre# en el a>o19L0(a #idrer<a e#taba #ituada en la conluencia de lacalle Egia con la Subida al ,ementerio aoraCirgen del ,armenF acia el lado de la 3eer<a0 Enun $rinci$io #e le llamó Sidrer<a Irubide

$o#teriormente =au#tino nombre del $adre de 5o#@Antonio $ara terminar como Sidrer<a Eizmendi0(a #idra la ac<an ello# mi#mo# con manzana# ;uetra<an de un ca#er<o de Aia0 (a guardaban en ku$ela#! %ario# de$ó#ito# ;ue ten<an en la #idrer<a0 3ambi@n%end<an #idra dulce RzizarraR ;ue con#i#t<a en#ua%izarla con agua $ara ;ue tu%iera una menor graduación de alcool0 En 19&L el $recio de laRzizarraR e#taba a una $e#eta el litro ! el %a#o a diezc@ntimo#0 Sol<an $re$arar comida# ! cena#0 (a gentelle%aba #u bocadillo ! beb<a all< %a#o# de #idra0

tro# lle%aban #u ración de $e#cado o carne $ara;ue #e lo $re$araran en la cocina05o#@ Antonio #e #ol<a turnar con #u ermano 5oakinlo# d<a# e#ti%o# librando uno de cada do#0,omo la amilia era eu#kalduna era un lugar donde#e $racticaba el eu#kera con ma!or a#iduidad ;ue enotro# lugare#0 Por all< $a#aron alguno# bert#olari# acantar #u# intere#ante# Rbert#o#R0

En e#a @$oca coincidieron con di#tinta# #idrer<a#in#talada# en el barrio la de 4a#ilio en Egia GO la de

Et.abe en la calle Egia L acia Dart<n Santo#O lade Dariano Aranburu en )ulla#eneaO la de (at.aga;ue eran $ariente# de lo# Eizmendi 'regori lamadre de 5o#@ Antonio ten<a una ermana en e#te

1&



zegoen eta denboraldi batean arraka#ta andia izanzuen0 Hainbat t.a$elketa okatu ziren eta a$u#tut.iki batzuk ere izaten ziren tartean0 Pilotarekin

boloak botatzea zen elburua baina leenengotokian zegoen bakar bat al$erraT #aie#tu egin

bear zen orretarako019&6 aldera it.i zen #agardotegia0 Hurrengourteetan ere arraitu zen #agardotegiko #otoan

#agardoa egiten baina ko$uru murritzagoan0:metan gogoan duenez beren et.e inguruanDanuelenea amonenea eta 2endoiaenea et.eak

baino ez zeuden eraikita0=utbolean okatu oi zuten =errere# t.atartegiarenondoko lur#ailetan0 Aldian-aldian itzordu bat

artzen zuten )onkorreneako mutilak beealdekoen kontra arrika aritzeko0 'aineraerre$idean ia traikorik ez zegoenez edozeinorma baliagarria izaten zen $ilota $artida bat

okatzeko0

2origaiztoko 'erra 2ibileko garaian gura#oek lurrean etzanarazten zituzten inguruan tiro ot#en

bat entzun bezain $ronto eta kolt.oiak artzenzituzten babe# egiteko0 Sagardotegiaren $areanondarrez ko zakuekin egindako lubakiren batiku#i izana ere gogoan du0 Errazionamendu-liburu.kak izaten zituzten eta beraz denda

akinetara oan bear izaten zuten0 Enri;ue Simalendendara oan bear izaten zuten Egia kaleko 6zenbakira naiz eta bere aitak bazuen anaridenda0 2enbait $roduktu e#tra$erloan #oilik lor zitezkeen au da legez kontrako #almenta bidez0E#aterako ogi zuria olioa000 'oiara oaten zirengarbitegia zegoen et.era0 rduan ogi arrunta ilun#amarra zen eta ez zen o#o gu#tagarria0 gi zuriaordea $a#telaren $arekoa zen0Haue.ek izan dira Egian ain ezaguna denEizmenditarren #endiko 5o#e Antonioren zenbait

bizi$en0 (eenaldiko zenbait $a#arte ekarri dizkigugogora egungoarekin iku#kizunik ez duen

bizimoduaz zerbait geiago akiteko0 L00"LL1

ca#er<oFO ! otra# má#0En la #idrer<a ab<a un bolatoki reglamentario ;uedurante algBn tiem$o tu%o una gran acti%idad en el;ue #e ugaron di%er#o# cam$eonato# ! #e #ol<anacer $e;ue>a# a$ue#ta#0 ,on la bola ab<a ;ue tirar lo# bolo# e%itando a otro Ral$erraR ;ue #e $on<a en

$rimer lugar0

Hacia 19&6 #e cerró la #idrer<a aun;ue toda%<a $ermaneció %ario# a>o# má# en la bodega de lami#ma $ero !a con una $roducción má# reducida0*e #u inancia recuerda ;ue en la zona donde %i%<a#olamente e#taban con#truida# la# ca#a# deDanuelenea amonenea ! 2endoia-enea0Sol<an ugar a Btbol en lo# terreno# #ituado# unto ala ,atarrer<a de =errere#0 A %ece# #ol<an iar un d<a

$ara ;ue lo# ca%ale# de )onkorrene #e liaran a $edrada# contra lo# de abao0 A$ro%ecando ;ue

a$ena# ab<a tráico en la carretera cual;uier $aredera utilizable $ara ugar un $artido de $elota0ecuerda ;ue en lo# tiem$o# de la de#dicadaguerra ci%il al o<r#e di#$aro# en lo# alrededore# #u#

$adre# le# ac<an tumbar#e en ca#a mientra# $on<anuno# colcone# de $ara$etoO tambi@n recuerda aber %i#to alguna trincera con #aco# de arena enrente dela #idrer<a0 En a;uella @$oca ab<a cartilla# deracionamiento ;ue ab<a ;ue ir a tienda#determinada# ello# la# ten<an ;ue utilizar en latienda de Enri;ue Simal en Eg<a 6 a $e#ar de ;ue

#u $adre =au#tino ten<a una tienda de come#tible#0Ademá# ab<a $roducto# ;ue #ólo #e $od<ancon#eguir $or e#tra$erlo e# decir %enta ilegalF $an

blanco aceite000 ! #ol<an ir a donde Rla 'o!aR a laca#a del la%adero0 Por entonce# el $an normal era

ba#tante o#curo ! no mu! a$etito#o $or lo ;ue el $an blanco era con#iderado ca#i como un $a#tel0E#ta# an #ido alguna# de la# %i%encia# de 5o#@Antonio miembro de la conocida amilia egiatarrade lo# Eizmendi en a;uella @$oca $a#ada tandi#tinta a la actual0

L00"LL1

1&G



%(% *%'I% ,&''E4San +rantzisko abier auzoa

Ana Dariak gogo onez ekin dio San =rantzi#koKabierko auzoan gazte denboran bizitako

$a#adizoak kontatzeari0 2enbaitek )oreako auzoadeitu izan diote auzo oni me#$rezuz0

19Gan aio zen *ono#tiako )ale (aburreko "0zenbakian eta 19&L0 urtean 7 urte zituela San=rantzi#ko Kabierko auzoan eraiki berri zituztenet.eetara etorri ziren bizitzera0 :dalak eraikitako11G et.ebizitza auek bertako untzionarioentzatedo $remian zeuden amilientzat ziren0Hauetako et.e a#kotan #eme-alaba ugari zituztenamiliak bizi ziren eta ainbat belaunaldi elkartzenziren0 Et.ea erabat betetzen zuten eta ez zutenzirrikitu bat bera ere libre uzten0 4izilagunen arteanamilia giroa nagu#itzen zen0 Et.e batetik be#terakotartean berriz ez zegoen erre$iderik berdegune

batek lotzen zituen bizitoki gunea o#atuz0Et.ebizitzak ez zituzten giltzaz i.ten eta ortaz#oka bat erabiltzen zuten orretarako04izilagunaren et.ean #artzea arrunta zen o#o eta

be#teren #eme-alabak norberarenak balira bezalazaintzen ziren0 Hurbilen zeuden lau et.ebizitzatako

bizilagunak elkartzea zen oikoena naiz berdegunean naiz et.ebizitzaren batean0 Je#ka-mutikoek et.ean ezertarako lekurik ez zutenez

kalean ematen zuten aalik eta denbora geien0

Je#ka-mutilek elkarrekin okatzen zuten $ilotan G 7 eta + zenbakidun et.eetako aldamenekoorman0 Horietan lurra ko#karik gabekoa zen0Pilotan okatzen a#i aurretik $ert#ianak i.tekoe#aten zieten bizilagunei0 2uaitzetara ereelkarrekin igotzen ziren0 Je#ka eta mutilen arteanez zegoen be#te auzo eta erri batzuetan nabaritzen

%(% *%'I% ,&''E4=arrio de San +rancisco JaBier

Ana Dar<a #e $re#ta amablemente a contarno# la#%i%encia# de #u u%entud $or el barrio de San=ranci#co 5a%ier tambi@n llamado de#$ecti%amenteen a;uel entonce# como barrio de ,orea0

Jació en el a>o 19G en el nBmero do# de la calle,orta de *ono#tia ! en 19&L con #iete a>o# %ino a%i%ir a la# reci@n con#truida# ca#a# de San =ranci#co5a%ier0 E#ta# 11G %i%ienda# ediicada# $or elA!untamiento e#taban de#tinada# $ara uncionario#de e#ta in#titución ! $ara amilia# nece#itada#0En muca# de ella# %i%<an amilia# numero#a# conabundancia de io# e ia# #e untaban di#tinta#generacione# ocu$ando totalmente la ca#a #in dear un #olo ueco libre0 *e#de el $rinci$io #urgió unambiente ca#i amiliar entre el %ecindario0 (a# ca#a#e#taban unida# $or medio de una zona %erde ! noab<a carretera# ;ue la# #e$arara #e trataba de unazona re#idencial0 (a# %i%ienda# no #ol<an e#tar cerrada# con lla%e ! la# $uerta# #e abr<an con unacuerdita0 Era normal entrar en la ca#a de la %ecinacomo #i uera la #u!a $ro$ia cuidando como #u!a# ala# ia# e io# de lo# demá#0 Habitualmente #e

untaban lo# ! la# %ecina# de la# cuatro ca#a# en lazona %erde o en cual;uiera de la# %i%ienda#0 (aca%aler<a como no ten<an #itio dentro de la# ca#a#

#iem$re e#taba en la calle0(o# cico# ! cica# ugaban unto# a $elota contra la $ared lateral de la# ca#a# nBmero# G 7 ! + dondeel #uelo era má# orizontal a%i#ando ante# $ara ;uecerraran la# $er#iana# $or;ue iban a ugar a $elota03ambi@n #ub<an unto# a lo# árbole# Entre ello# noab<a la #e$aración de cico# ! cica# ;ue #e daban

$or entonce# en otro# barrio# o $ueblo#0 (a# cica# ugaban a lo# Rt.ingo#R a Rbule#R o a la cuerda0000 !lo# cico# a Btbol con el a%i#o de la #e>ora Darinamadre de Ana de ;ue $od<an ugar $ero ante# ;ue

$u#ieran un dinerito $ara $oder $agar lo# cri#tale#roto#0En la# tierra# al#a# bu#caban la a%enturaundi@ndo#e en la# mi#ma# a#ta la# rodilla# enalguno# ca#o# a#ta $erd<an la# al$argata# $or ;ue #ela# tragaba la tierra ab<a cierto $eligro ;uealimentaba entre la ca%aler<a la o#ad<a de retar e#terie#go en la $arte #eca #e #ol<a ugar a Btbol o aRt.ingo#R0En Dármole# Altuna ábrica ;ue #e encontrabadonde aora #e #itBa Eguzkitan ugaban con lo#

mármole# ! #e ac<an ca#eta# $ara e#conder#e !tener #u $ro$io Rt.okoR0 3ambi@n #ol<an ir a unarro!o de detrá# del cementerio a coger cabezudo#0

1&&



zen banaketarik0 Je#kak be#teak be#te t.ingoTbuleT edo #oka#altoan ibiltzen ziren eta mutilek utbolean ibili arte ko onik ez zuten izaten0 Anarenama zen Darina andreak adierazten zien okazezaketela baina $u#katutako kri#talak ordaintzekodiru $i.ka bat arri bear izaten zuten0(ur mugikorretan ere ola#ten zuten eta loi artekoabenturan belaunetaraino #artzen ziren0 2enbaitetan

al$argatarik gabe geratzen ziren lurrak iren#tenzizkielako0 Arri#ku orrek ne#ka-mutilak bertanibiltzera bultzatzen zituen0 (ur auen leorguneanutbolean eta t.ingoan ere ibiltzen ziren0Altuna Darmolak abrikan egun Eguzkitan dagoenlekuan marmolarekin ola#ten zuten eta et.et.oak egiten genituen bertan gorde eta gure t.okoaizateko0 4uruandiak artzera ilerri atzekoerrekara oateko oitura ere bazegoen0Dutilak 4aztan edo be#te auzo batzuetakoen kontragogor aritzen ziren arrika0 Auzokoren bat era#oedo irainduz gero berriz gainerako guztiak biltzenziren bere alde amilia bat bailiran04elarra ez za$altzeagatik utbolean eta $ilotanibiltzea galarazita zegoen eta Pat.i ba#ozainak #arritan arraitu zien atzetik baita i#una arri ere0Hala ere bereari eu#ten zioten eta azkenean#etatiak izaki utzi egin bear izaten zien0 Santiagokale-garbitzailea auzoari t.ukun eu#ten ziona ereerotu bearrean zeukaten0 *eabrukeria ugari egitenzizkioten $ala eta #a#kia ezkutatu etab0 *ena den

Santiago $azientzia andiko gizona zen eta ezzuten lortzen beraien biurrikerien bidez bereonetik ateratzea0San 5uan bez$era egun magikoa zen guretzat0 Egun

batzuk leenagotik a#ten ginen San 5uan #ua $re#tatzen aizkorekin moztutako zuaitz adarrak eta be#te leku batzuetan bildutako egurrak $ilatuz0'au orretan #uaren gainetik #alto egin AltunaDarmolak abrikatik ekarritako arrien gaineane#eri $atata erreak an eta goizeko ordu t.ikietaraarte kalean ibiltzeko aukera izaten zuten gut.itan

bezala0'abonetan Ana Dariak dioenez giro ezin obeaizaten zen bizilagunen artean eta beren et.ean

biltzen ziren $are bat orduz be#te bizilagun batzuekin0 'ero Salbatierratarren et.era'uadalu$e arrain-#altzailearengana edo Jarci#arenet.era oaten ziren eta o#o momentu go.oak

$a#atzen zituzten elkarrekin0 5aiegun auetan erene#ka-mutilek ez zuten et.era oateko ordu akinik izaten eta $rimeran $a#atzen zuten e#ta giroan

baina ori bai edari alkooldunik gabe ez

baitzuten orretarako gura#oen baimenik0ndo gogoan du Anak bein *ono#tia Irratiakoek (arru#kaingo Dariaren izena ai$atu zutela

(o# cico# #ol<an acer grande# batalla# a $edradalim$ia contra lo# del 4aztán u otro# barrio#0 Sialguien del barrio era in#ultado o atacado el re#toac<a cau#a comBn como #i #e tratara de la mi#maamilia0,omo no e#taba $ermitido ugar a Btbol o $elota

$or;ue $i#aban la ierba alguna# %ece# eran $er#eguido# ! multado# $or el guardamonte# Pat.i

$ero como a $e#ar de todo #egu<an ugando al inalle# ten<a ;ue dear $or im$o#ible0 3ambi@n e#taba el

barrendero Santiago ;ue manten<a el barrio mu!lim$io al ;ue le #ol<an acer %erdadera# diablura#uno# d<a# le e#cond<an la $ala otro# el ce#to $eroera un ombre mu! $aciente ;ue aguantaba la#tra%e#ura# de mu! buen grado0(a %<#$era de San 5uan #ol<a #er un d<a mágico0*e#de d<a# ante# #e iba $re$arando la oguera conrama# cortada# de lo# árbole# con aca# ! madera#tra<da# de lo# alrededore#0 E#a noce #e #altaba laoguera #e com<an $atata# a#ada# #entado# en

$iedra# tra<da# de Dármole# Altuna ! la# cica# !cico# ten<an $ermi#o $ara di%ertir#e a#ta alta#ora# de la madrugada co#a no abitual en a;uello#tiem$o#0

En Ja%idade# no# cuenta Ana Daria #ol<a #urgir tambi@n un ambiente inmeorable entre todo el%ecindario #e untaban en #u ca#a durante un $ar deora# con otro# %ecino# luego iban a la ca#a de lo#de Sal%atierra a donde 'uadalu$e la Pe#cadora o aca#a de la Jarci#a ! con toda conianza $a#abanuno# momento# mu! agradable#0 En e#o# d<a# lo#ni>o# ! ni>a# no ten<an ora ia $ara ir a ca#a !di#rutaban muco ! todo ello #in bebida# $or;uee#o no #e lo $ermit<an #u# $adre#0En una oca#ión - recuerda Ana ab<a un concur#o

en adio San Seba#tián en el ;ue ab<a ;ue $re#entar#e en un cuarto de ora en la radio $aracon#eguir un regalo ! citaron el nombre de Dar<a lade (arru#kain %ecina del barrio0 Salieron a la %ez de

1&6



leiaketa batean0 rdu laurden baten buruan oan bear zuen irratira #aria a#otzeko eta ainbatet.etako aurrak batera atera ziren Dariari onen

berri ematera0 (auz$abo#t lagunek ait#i zutenAldakonea alda$a korrika batean irratira arte0Irratikoek ezu#teko galanta artu zuten ainbe#te

ende iku#tean0 Izan ere #aria a#o bear zuena ezezik gainerakoak ere laguntzera oan ziren0 Egia

e#an orrelako lagunartea zegoen orduan auzoan04ere ama Darina la ,adena# anderea $ert#onazoragarria zen norta#un andikoa eta ne#ka-mutilguztiek begiko zutena0 Et.ean bo#t anaia-arrebaziren eta abuztuaren 1& batean 1+ urteko anaia ilzitzaion Ana Dariari E$eleko urtegian itota0:rtegia u#tu bear izan zuten bere gor$uaaurkitzeko0 4ere ama Darina ezbearraren

akinaren gainean erabat lurota Danuel Enean bizi zen bere be#te #eme batengana oan zen0 Izanere #eme au $ortuko uretan ibiltzen zent.an$onak e#katuz eta anaia urtegitik aterazezakeela iruditu zitzaion ama gaoari0:rte aietan be#te leku a#kotan bezala.e mi#eriagorriko uneak bizi izan ziren0 Anak gogoan du o#ogazterik $ortura oaten zela ant.oa batzuk edo

be#te arrain kla#eren bat et.era ekartzeko a#moz0Erabat arro iri#ten zen et.era arraina aldeanartuta et.ekoei laguntzea nai baitzuenlarrita#unak larrita#un0#o gazterik a#i zen lanean 3abakaleran 16 urte

zituela eta ogeita emeretzi urte eman ditu bertan0 Ez da e#ne-mamitan bizi izandakoa bainaondo a#ko akin du bizia duinta#unez aurreraateratzen0 Ez du #ekula bere iragana ukatualderantziz baizik0

19&"-& inguruan e#ta batzuk egin zirela ere ekarri

%aria# ca#a# $ara a%i#arle ! ueron corriendo ungru$o de cuatro o cinco baando $or la cue#ta deAldakonea #in $arar a#ta la radio en medio de la#or$re#a de lo# de la radio al %er a$arecer a tantagente0 A$arte de la $er#ona $remiada lo# demá#ab<an acudido como #i uera uno ma# de la amilia0E#e era el ambiente ;ue #e re#$iraba entre el%ecindario0

Su madre la #e>ora Darina la ,adena# era una $er#ona e.traordinaria de carácter mu! ;uerida $or toda la ca%aler<a0 En ca#a eran cinco ermano# !un 1& de Ago#to #e le murió uno de ello# de 1+ a>o#aogado en la $re#a de E$eleko tu%ieron ;ue %aciar media $re#a $ara encontrarlo0 Su madre Darina alenterar#e de la noticia ue a donde un io ;ue %i%<aen Danuel Enea -;ue ten<a co#tumbre de ir almuelle a ba>ar#e ! $edir R$errita al aguaR- a %er #i

$od<a a!udar a #acar a #u ermano de la $re#a talera #u de#e#$eración en a;uel momento0En a;uello# a>o# como en otra# $arte# all< tambi@n#e $a#aban momento# de %erdadera nece#idad0 Anarecuerda ;ue de mu! o%encita alguna# %ece# #ol<a ir ella al muelle donde con#egu<a alguna# ancoa# oalgo de $e#cado ;ue tra<a a ca#a toda orgullo#a $araecar una mano a la deteriorada econom<a de #uamilia0Em$ezó mu! o%en a trabaar ! con 16 a>o# entró enla 3abacalera lugar donde a trabaado durantetreinta ! nue%e a>o#0 Su %ida no a #ido

$reci#amente un $ara<#o de ro#a# $ero a #abidoacer rente a la %ida dignamente no e# de e#a# $er#ona# ;ue reniega de #u $a#ado #ino todo locontrario03ambi@n recuerda ;ue acia 19&"-& #e icieronuna# ie#ta# en el barrio a todo lo alto con gui>ol

$a!a#o# etc ;ue $or de#gracia no duraron mucotiem$o0 Ha#ta ;ue en la d@cada de lo# ocentagracia# al im$ul#o ;ue im$u#ieron REl bigote#R REl3.inoR etc0 %ol%ieron a re#urgir con un granambiente ! colaboración de buena $arte del

%ecindario toda%<a #e $uede recordar a #u ermano5o#elui# 3orre R)ot.eluiR con el micróono en lamano animando la# ie#ta# a 4ernardo 3eada REl3.inoR trabaando #in $arar ! ;uedándo#e deguardia toda la noce en la t.ozna $ara e%itar el#a;ueo $or $arte de de#conocido#0 Ana recuerda ;ueun a>o de#$u@# de ;ue en la t.ozna #e ab<an

$ro%i#to de todo ti$o de bebida# ! material $ara bocadillo# e#tu%o llo%iendo a raudale# durante d<a#ormándo#e carco# $or toda la $laza con el rie#gode tener ;ue ;uedar#e con todo el material !

$roducir#e $@rdida# en la# ie#ta# ;ue todo# lo# a>o#con#egu<an mantener con un $e;ue>o #u$erá%it0,uando !a %e<an ;ue tendr<an ;ue bu#car alguna

1&7



du gogora0 Pailazoak t.ot.ongiloak000 Sekulakoe#tak izan omen ziren baina zorit.arrez ez omenzuten a#ko iraun0 ndoren 19+Lko amarkadan

bizilagunen lanari e#ker berriz antolatu zituztene#ta auek eta giro bikaina #ortu zen0 4e#te

batzuen artean 4igote#Tek 3.inoTk lan andiaegin zuten0 Ana Daria beraren anaia den 5o#e (ui#3orre)ot.eluiT mikroonoa artu eta e#tak

girotzen aritzen zen eta 4ernardo 3eada 3.inoT berriz lanean buru-belarri0 'au o#oan geratzen zent.o#nan ezezagunen batek ezer la$ur ez zezan0:rteren batean Anak gogoan duenez t.o#na edarizeta otartekoak egiteko bearrezko o#agaiz beteondoan ainbat egunetan euria erruz egin omenzuen goian beean eta $lazan #ekulako

$utzuzuloak #ortu omen ziren0 :rtero etekinak lortzen bazituzten ere e#tetan galerak izatekoarri#ku bizian izan ziren ordukoan0 Egoera uragainditzeko $re#tamoren bat e#katu bearko zutela

$ent#atu zuten0 Igandean ordea e#tetako azkenegunean eguzkia izan zen nagu#i giro bikaina eginzuen eta auzotar guztiak murgildu ziren e#tetan0Et.e guztietan $re#tatu zituzten kroketa tortilla eta

be#te ainbat $int.oT t.o#narako0 'ero berek $re#tatutako guztia #aldu zuten eta azkenean urteartan atera zen diru geien t.o#nan0*enbora oan aala auzoko giroa bera ere aldatuegin da ez da leengoa akina0 *ena den "LLL0urtean &L0 urteurrena gogora ekarriz egindako

e#tan garai bateko amilia giroko arremanarenaztarnak geratzen direla argi geratu zen eta "&Llagun bildu zituen aaria #ekulakoa izan zen04ertan zeuden zenbait lagun kan$otik etorri zirenleengo $a#adizoak eta arremanak gogoraekartzeko0 Ekitaldi onen aurretik auzoko eldueiegin zitzaien omenaldia eta Egiako )ultur Et.eaniku#gai arritako antzinako argazkien eraku#ketaere antolatu zituzten au guztia giro ezin obean0:rtetan bizilagunen artean izandako arreman beroori da Ana Dariak duen oroimenik $olitena0 4atez

ere telebi#ta igogailu traiko erre$ide etagainerako aurrerakuntzek bakarti okatzeragaramatzaten aldi onetan0

"0&0"LL1

órmula $ara #ol%entar la #ituación económica $idiendo algBn $r@#tamo el domingo Bltimo d<a deie#ta# #alió un #ol e#$l@ndido ! todo el barrio #e%olcó en toda# la# ca#a# #e ueron $re$arandoR$int.o#R de cro;ueta# tortilla# etc0 $ara lle%ar a lat.ozna ! luego #e ueron a con#umir todo lo ;ueab<an $re$arado ello# mi#mo# al inal e#e a>o ueel ;ue ubo una ma!or recaudación en la t.ozna0

,on el tiem$o a ido cambiando el ambiente del barrio !a no e# lo ;ue era ante# $ero inclu#o en ela>o "LLL cuando icieron la ie#ta de la,onmemoración del ,incuenta Ani%er#ario #edieron cuenta ;ue toda%<a $ermanec<a algo dea;uella relación tan amiliar ab<a #idoim$re#ionante la cena $o$ular ;ue reunió a má# de"&L comen#ale# alguno# de ello# %enido# de uera

$ara recordar la i#toria tan rica en an@cdota# ;ueab<an $a#ado unto#0 Ante# #e ab<a celebrado unomenae a lo# ma!ore# ! a#< mi#mo ab<anorganizado una mue#tra de oto# antigua# en el,entro ,ultural Egia0 3odo en un ambienteinigualable0Preci#amente el ti$o de relación tan entra>able ;uean mantenido en el %ecindario durante tanto# a>o#e# el recuerdo má# agradable ;ue le %iene a lamemoria a Ana Dar<a0 Sobretodo teniendo en cuenta

e#to# momento# en lo# ;ue la tele%i#ión lo#a#cen#ore# el tráico la# carretera# etc0 no# lle%anacia $o#tura# indi%iduali#ta#0

"0&0"LL1

1&+



*ikei Gastesi eta *arit>u *aa>et>eberria4=aztan auzoa4

Egian bertan 4aztanek norta#un akina zueni#toria akineko auzunea

baitzen0 19&&ean eraiki

zituen et.ebizitza auek #kozek Egia gainean)armengo Andre Dariarenkalearen Aldakonearen eta

San =rantzi#ko Kabierko et.een artean0Dikeli eta Darit.uk beren leen urteetatik 19+Lraarteko $a#arteak dakarzkigute gogora0Darit.u I$azterren 4izkaiaF aio zen 19"an etaDikeli 'orritin JaarroaF 19&ean0 4iak ala biak ziren ba#erri girokoak eta eza eta gerrao#teko unelatzak ezagutu zituzten errazionamendu-liburu.kaeta e#tra$erloa ka#u019&&ean 4abe# izialekoak ziren 4aztangoet.ebizitzetara aldatu ziren "L urtetan ordaintzekoa#moz0 Darit.uren e#anetan goiko et.ebizitzetan

bera &0 $i#uan bizi zen- zenbait ilabetetan urik gabe egon ziren egunez artunea ez baitzegoen

bear bezala arrita0 :ra gauetan bakarrik izatenzuten eta orduan a$robet.atu bear izaten zutenarro$a garbitu arrikoa egin eta urrengo egunekozereginetarako garbiketarako eta #ukaldatzeko

naikoa ur artzeko0 Horretarako bainuontzia etaainbat balde betetzen zituzten urez0 Arro$a e#kuzgarbitzen zuten garbigailurik ez baitzegoen0 4erazli#iba egin bear zutenez gauean ez zuten at#edenandirik artzen0 Ha#ieran et.ebizitzetan argirik ere ez zegoen0 inezkoentzako e#$aloiak ereurbanizatu gabe zeuden eta inguru au bear bezalaegokitu zezaten :dalera bi#ita a#ko egin bear izan ziren04aztan auzunea mendiz inguraturik zegoen0(at.aga ba#erria (eon Enea Altuna Darmolak eta

udalet.eko et.ebizitzak baino ez zeuden inguruan0Eraikin auekin batera a#i ziren Irure#orokoeremua urbanizatzen0Dikeli Periko Alduntzinekin ezkondu zen eta'oierriko erri batetik ekarritako e#nea $artituzateratzen zuten bizimodua0 Irure#orotik a#i etaAldakoneara arte e#nea marmitatan zutela oatenziren et.ez et.e t.irrina oz0 E#kailera igo etaemakumeak beren marmita edo kazolarekinateratzen ziren0 (itro erdia eta litro laurdenaneurtzen zituen burduntzaliarekin betetzen

zizkieten e#ne-ontziak0 Dikelik gogorarazi duenez19&&eko neguan #ekulako otza egin zuen etaizotzak denbora a#koan iraun zuen0 Aiz$a eta biak

*ikei Gastesi y *arit>u *aa>et>eberria4=arrio de =aztan4-

*entro de Egia el 4aztancon#titu!ó de#de un

$rinci$io una barriadae#$ec<ica con #u $ro$ia

i#toria0 =ue en el a>o19&& cuando #cozcon#tru!ó e#ta# %i%ienda#en el alto de Egia entre lacalle Cirgen del ,armenAldakonea ! la# ca#a# deSan =ranci#co 5a%ier0Dikeli ! Darit.u no#

cuentan #u# recuerdo# de cómo #e %i%ieron lo# $rimero# a>o# en e#te lugar a#ta 19+La$ro.imadamente0Darit.u ab<a nacido en el a>o 19" en I#$a#ter 4izkaiaF ! Dikeli en 19& en 'orriti JaarroaF0(a# do# ab<an %i%ido en el mundo del ca#er<o !ab<an $a#ado la# e#ca#ece# ! lo# momento#di<cile# de la $o#guerra lo# tiem$o# de la cartilla deracionamiento ! el e#tra$erlo0En 19&& %inieron a e#trenar la# %i%ienda# de 4aztan;ue eran de Protección icial a $agar en "L a>o#0Al entrar en ella# #egBn no# cuenta Darit.u lo#

$i#o# alto# ella %i%<a en un & $i#o - tu%ieron ;ue

aguantar uno# me#e# #in agua durante el d<a $or;ueno e#taba acondicionada adecuadamente laacometida #olamente llegaba durante la# noce#momento ;ue ab<a ;ue a$ro%ecar $ara acer lacolada regar lo# cacarro# ! a$ro%i#ionar#e deagua llenando la ba>era ! cubo# $ara utilizarladurante el d<a en lim$ieza $ara gui#ar etc0 (acolada #e ac<a a mano !a ;ue entonce# no ab<ala%adora0 3odo e#o a co#ta de $a#ar la# noce# con

$oca# ora# de de#can#o en la cama0 Al $rinci$io ni#i;uiera ab<a luz en la# %i%ienda#0 (a# acera#

e#taban #in urbanizar0 Hubo ;ue acer muca#%i#ita# al A!untamiento $ara ;ue urbanizaran lazona0(a barriada de 4aztan e#taba rodeada de monteteniendo cerca #olamente el ca#er<o de (at.aga(eon Enea Dármole# Altuna ! la# ca#a# delA!untamiento0 Al mi#mo tiem$o ;ue e#ta# %i%ienda##e ue con#tru!endo la zona de Irure#oro0Dikeli #e ab<a ca#ado con Periko Alduntzin ! $ara#acar la amilia adelante tra<an lece de un $ueblodel 'oierri dedicándo#e a #u %enta re$arti@ndola

de#de Irure#oro a#ta Aldakonea de ca#a en ca#alle%ándola en marmita# llamaban a lo# timbre##ub<an la# e#calera# la# muere# #al<an con #u $ro$ia

1&9



Aldakonean e#ne $artitzen ari ziren batean irri#tatueta ankaz gora erori ziren e#ne eta guzti0 Hant.egaldu zitzaien e#nea alerrik0 'eroago ikaztegi batireki zuten0 Pa#aiatik ekartzen zuten kamioikadaikatz bertan de#kargatu eta L kg0ko zakutan#artzen zuten #altzeko0 'arai artan ikatza et.eko#ukalde guztietan erabiltzen zen eta #ukalde gaina

$izturik edukitzen zen berogailu untzioa egin

zezan0 Sukaldeko #uan zegoen ur-de$o#ituanaikoa berotzean arra#kan ur beroa ateratzenzen0 Honen ondoren Egian izotz barrak #altzena#i ziren batik bat udan0 )amioneta bateaneramaten zituzten eta gako batekin mugitzenzituzten barraok0 Pu#katan egiteko aizkoraerabiltzen zuten0 Hozkailurik ez zegoenezemakumeek et.etara eraman eta balde batean#artzen zituzten izozkailu bezala erabiltzeko0Dikelik eta Pedrok zaz$i #eme-alaba izan zituzten0Darit.u ere ezkondu zen eta #eme eta alaba batizan zituen0 'izonak denboraldi luze bat emanzuen gai.o eta azkenean alargun geratu zen0'ogotik lan egin bear izan zuen amilia aurreraateratzeko0

'arai artan ne#ka-mutilak kalean ibiltzen ziren ola#ean0 Dutilek 3olaregoiako belardian utbolean okatzen zuten be#tela berriz (at.agako zubira oan eta )oreakoen kontra benetako guduak egitenzituzten0 Je#kak la#aiagoak ziren oro ar04aztango $lazan 4etelu tabernaren ondoan

#oka#altoan ematen zuten makina bat ordu0 Dutilko#korrak $laza t.iki orretan bertan utbolean

ola#ten a#iz gero ordea bertan $at.ada ederreane#erita zeuden aitona-amonek be#te norabait oan

bear izaten zuten baloiak muturrean o ezziezaien0197L0 urte inguruan iraileko azken a#tean au daSanmigeletan 4etelu taberna e#tak antolatzen a#izen eta zeregin orretan arraitu zuen bo#t urtetan03aberna ondoko $laza t.ikian izaten ziren e#taauek eta gut.i gorabeera 197&etik 19+L-ra arteauzoko endea izan zen e#ta auen arduradun04izilagunen arteko arremana e#tutzeko unea$ro$o#ak izaten ziren auek0 )oadrilek e#ta

marmita o cazuela ! la# iban llenando con un cazomedidor de medio ! cuarto litro0 Dikeli recuerda;ue en a;uel in%ierno de 19&& izo muco r<o !ubo una elada ;ue duró muco tiem$o ! un d<a;ue iba a re$artir lece con #u ermana $or Aldakonea #e re#balaron ! ca!eron derramando todala lece $or el #uelo0 Dá# tarde $u#ieron unacarboner<a dedicándo#e a la %enta de carbón ;ue

tra<an en camione# de#de Pa#aia lo de#cargaban enla carboner<a luego lo met<an en #aco# de L )g0 Ena;uello# tiem$o# e#te carbón #e utilizaba en la#cocina# de toda# la# ca#a# ! la ca$a #e manten<aencendida en in%ierno $ara ;ue #ir%iera tambi@ncomo caleacción ! al calentar#e el de$ó#ito de agua;ue #e encontraba en el ogón de la cocina ab<aagua caliente en la regadora0 Po#teriormenteem$ezaron a %ender barra# de ielo $or Egia#obretodo en la @$oca de %erano0 (o lle%aban en unacamioneta mo%<an la# barra# con un gancoutilizaban un aca $ara trocear la# barra# ! la#muere# #e lo lle%aban a #u# ca#a# ! lo met<an en uncubo $ara em$learlo como ne%era entonce# noab<a rigor<ico#0 Dikeli ! Pedro an tenido #ieteio#0Darit.u tambi@n #e ab<a ca#ado teniendo un io !una ia0 3ra# $a#ar una larga enermedad delmarido #e ;uedó %iuda0 3u%o ;ue trabaar duró $ara

$oder #acar la amilia adelante0En a;uello# a>o# la ca%aler<a ugaba en la calle

mientra# lo# cico# ugaban al Btbol en el !erbal de3olaregoia o #e dedicaban a realizar %erdadera# batalla# contra lo# de )orea en el $uente de (at.agala# cica# con otro talante $a#aban el rato #altando ala cuerda en la $lazoleta del 4aztan al lado del bar 4etelu0 ,uando lo# cico# #e $on<an a ugar a Btbolen la $lazoleta la# $er#ona# ma!ore# ;ue #e #ol<an#entar en e#te lugar ten<an ;ue #alir de all< $arae%itar lo# balonazo#0

Hacia 197L ! durante uno# cinco a>o# el bar 4eteluorganizó una# ie#ta# ;ue #e celebraban en la Bltima

#emana de #etiembre $or San Diguel ;ue #ede#arrollaban en la $lazoleta ;ue e#taba al lado del

bar ! a $artir de 197& a#ta 19+L a$ro.imadamenteue la gente del barrio la ;ue a#umió #u organización

16L



auetan antzi zituzten e#treinakoz blu#akT0'azteek lanik gogorrena egiten zuten eta elduek

berriz t.o#nan lan eginez laguntzen zuten0 3.o#naEa#o 5antzigintzak utzitako lokalean artzen zuten0'ainera tortilla t.an$inoi eta $i$er berde $int.oak ere $re#tatzen zituzten be#te aki batzuen arteant.o#nan #altzeko0 4izilagunak berek urbiltzenziren t.o#nara naiz eguerdian naiz gauean diru

$i.ka bat .autzera0

=e#tetan t.o#nan ateratzen zen irabazi geien0=e#tetako egitarauan berriz erri-kirolek #ekulakoarraka#ta izaten zuten dela arri-a#otzea dela#okatira000 Auzoko gazteek $arte artu oi zuten0Darmitako eta aoarriero leiaketa ere egiten zuteneta ondoren koadrilen artean #altzen zuten0'oizaldeko zaz$ietan gau$a#a egin eta et.eraerretiratu gabekoak tartean zirela bigant.etaniku#kizun $aregabea izaten zen0 'aueko berbenak ere #ona andia zuen eta inguruko ende a#kourbiltzen zen0 Jiko Et.arten taldeak otzen zueneta auek arduratzen ziren kalea alaitzeaz0 Herri-aaria ere egiten zuten auzotar guztiek eta emen

ere aitzakiarik gabeko lagunarte giroa #ortzen zen0Haurrek ere bazuten beren lekua eta t.okolate ateaantolatzen zen auentzat0 Soberan geratzen zenaauzoko dendetan banatzen zuten0 *ono#tiako:daleko 3oma# Alba zinegotzia il zutenean e#tak

bertan beera utzi zituztela ere gogoan du0 19+Lane#ta auek antolatzeari utzi zioten diru e#ka#iazela medio0 Arrano elkarteak artu zuen lekukoaeta 19+1ean Porront.o aiei eman zitzaien a#iera04aztango gazteriak lan a#ko egin zuen e#ta auek antolatzen0

'ainerakoan Alduntzin-'a#te#i amilia eredu daeu#kararen erabilerari dagokionez0 Aal dutenneurrian beti eut#i eta lagundu diote eu#karari ezet.ean bakarrik eginez baizik eta edozein lekutara

! e#te eco ue mu! im$ortante $ara la unión del%ecindario0 =ue en e#ta# ie#ta# cuando comenzarona u#ar#e la# $rimera# Rblu#a#R de cuadrilla# en Egia0Dientra# la u%entud realizaba el trabao má# uertela# $er#ona# ma!ore# coo$eraban tambi@ntrabaando en la t.ozna - ;ue e#taba in#talada en ellocal ;ue le# ab<a deado ,oneccione# Ea#o - o

$re$arando tortilla# ! $inco# de cam$i# $imiento#

%erde# etc0 en #u# ca#a# ;ue lo# baaban a la t.ozna $ara #u %enta0 El $ro$io %ecindario acud<a a lat.ozna a con#umir tanto al mediod<a como a lanoce0

(a t.ozna era la $rinci$al uente de inanciación dela# ie#ta#0 *entro de la $rogramación de acto#recuerdan el @.ito ;ue #ol<an tener lo# 5uego#rurale# con #u le%antamiento de $iedra la #oka tiraetc0 en la ;ue $artici$aban lo# ó%ene# del barrio0Hac<an concur#o de marmitako o aoarriero ;ueluego lo %end<an entre la# cuadrilla#0 3ambi@n #e

$a#aban momento# emocionante# con la# %a;uilla# ala# #iete de la ma>ana con lo# ! la# ;ue ab<aneco Rgau $a#aR0 A la# %erbena# de la noce donde #ol<a actuar abitualmente el gru$o de JikoEt.art #ol<a acudir muca gente de lo# alrededore#abiendo un ambiente e.traordinario0 tro momento

im$ortante era el de la cena $o$ular en la ;ue #e untaba todo el %ecindario creando un climainmeorable0 Se ac<a cocolatada $ara lo# ni>o# !ni>a# con lo ;ue #obraba #e re$art<a $or lo#comercio# del barrio0 3ambi@n recuerdan ;ue#u#$endieron lo# acto# el d<a ;ue le mataron alconceal 3omá# Alba del A!untamiento dono#tiarra0Hacia 19+L dearon de realizar la# ie#ta# debido adiicultade# económica#0 (a #ociedad Arrano cogióel rele%o ! en 19+1 #e iniciaron la# Porront.o# en la#;ue $artici$ó mu! acti%amente la u%entud del

4aztan0Por lo demá# la amilia Alduntzin-'a#te#i entreotro# a#$ecto# a #ido un eem$lo de cómo ab<a;ue mantener ! $otenciar nue#tro idioma el eu#kara

161



oaten direla ere gure izkuntzan mintzatuz0Darit.u bera auzoaren obe bearrez ekintzaa#kotan $arte artu duen emakumea izan da0

Joiznai iku#i dugu kalean edo udalet.eanauzoaren alde borrokan0 Azken urte auetan ordea

bere #emearen egoerak du erabat kezkatuta arazo $olitikoak direla medio kartzelan baitago0Horregatik ozto$oak ozto$o bidaia luzeak egin

bear izaten ditu bere #emea iku#teko0Horrela.e bizi izan zituzten 4aztanen leenengourteak Darit.u eta Dikeliren $re#tuta#unaren

bidez akin aal izan dugunez0"LL10L70L

no #olamente entre lo# de ca#a #ino en cual;uier lugar donde ello# #e allaran0Darit.u $or #u $arte a #ido una muer acti%a#iem$re di#$ue#ta a $artici$ar en la meora denue#tro barrio un d<a en la calle ! al #iguiente

$rote#tando en el A!untamiento0 En e#to# Bltimo#a>o# a e#tado $reocu$ada con la #ituación de #uio 5o#@ Dari ;ue #e encuentra $re#o $or cue#tione#

$ol<tica# ! entre otra# incon%eniencia# a tenido;ue realizar largo# %iae# $ara %i#itarlo0A#< an #ido lo# $rimero# a>o# de la e.i#tenciadel barrio de 4aztan #egBn la inormación ;ue #ean $re#tado amablemente a acilitarno# Darit.u !Dikeli0

"LL10L70L

16"



*%',CE?I(% &,EGI eta*%'I=E? *E()IC%=%? aaba

Dartzelina 2aldibian aio zen 191Gan eta 1+ urtezituela *ono#tiara etorri zen ne#kame0 19GLanPat.i Dendizabalekin ezkondu zen eta Egian arriziren bizitzen Eguzki Alden Alda$a kalean0 Seme

bat eta bi alaba izan zituzten0Daribel 19Gan aio zen0 Auzoan bizi izan da betieta be#te inork baino obeto ditu gogoan egiatar guztiak019GLan Dartzelina auzora etorri zenean o#o et.egut.i zeuden eraikita Egia eta Danda#ko *ukearen

$a#ealekuan bakarren batzuk eta gainerakoanEgiako gainean (eon Enea eta amon Enea etaa#koz geiago ez0 Harrezkeroztik ondorengo 7Lurteetan erabat aldatu da Egia bai it.uraz eta bai

be#tela ere0 19&L0eko amarkadan San =rantzi#koKabierko et.eak 4aztangoak eta Irure#oroak eraikizituzten0Hilario eta Dartzelina tegi anaia-arrebek Egiakaleko 16 zenbakian ikaztegia ireki zuten0 Pa#aiatik ekartzen zituzten ikatza eta ez$alak eta

bizilagunen artean ez ezik Parte 2aarreko atet.eeta elkarteetan eta iriko be#te zenbait tokitan ere#altzen zuten0 2aldi-gurdiz mugitzen ziren alde

batetik be#tera0:rte batzuk geroago iri-ga#a eta butano ga#a

#ortu ziren eta onek #ukaldeetan berebizikoaldaketa eragin zuen0 Aurrerakuntza auekinikaztegiek ez zuten inongo lekurik eta it.i egin

bear izan zuten04izimodua nolabait atera bear zela eta A#tinene

ba#erriari zegozkion lurrak artu zituzten errentan0(oiolako zubiaren ondoan zegoen ba#erri au etalur aietan nekazaritzan eta abeltzaintzan lan egitenzuten0 Hainbat bei t.erri eta uanitoT a#to#onatua zituzten0 Azken onek laguntzen zietenzama-lanetan0 (an naiko gogorra zen at#edenik

gabekoa baina $ozta#unik ere ematen zuen04aratzean bildutako $roduktuak egunero SanDartin edo 4ret.ako $lazara eraman bear izatenzituzten04a#erritarren artean arreman ona zegoen04a#erriren batean t.erriren bat akabatuz gero

bertako aurrek odolki muturren bat be#te ba#errietara eramateko oitura zegoen eta auek oro ar e#ku$ekoren bat a#otzen zuten ordainetan0'abonetan berriz gazte taldeak ba#erritarrez antzieta ba#errietara oaten ziren kantari0 4a#erritarrek

int.aurrak gaztainak eta diru a$ur bat ematenzieten0 Eu#kal Herriko be#te errietan bezala.eeu#ten zitzaien ba#errietako u#adioei0

*%'CE?I(% &,EGI y su hi$a*%'I=E? *E()IC%=%?

Darzelina nació en 2aldibia en el a>o 191G !cuando ten<a 1+ a>o# %ino a trabaar de ni>era $arauna amilia dono#tiarra0 En 19GL #e ca#ó con Pat.iDendizabal %iniendo a %i%ir a Egia en Eguzki Alde

en la cue#ta de Alda$a donde tu%ieron un io ! do#ia#0Daribel nació en el a>o 19G e# del barrio de todala %ida ! #e acuerda de todo# ! toda# la# egiatarra#meor ;ue nadie0,uando %ino Darzelina al barrio en el a>o 19GLa$ena# ab<a con#truida# una# $oca# ediicacione#en la calle Egia ! *u;ue de Danda# ! $or la $artedel Alto de Eg<a (eon Enea amón Enea ! $ocomá#0 *e#de entonce# en lo# 7L a>o# $o#teriore# acambiado tanto la i#onom<a de Egia como en elre#to de #u e.i#tencia0 En la d@cada de lo# cincuenta#e con#tru!eron en e#ta zona la# ca#a# de San=ranci#co 5a%ier la# de 4aztan ! la# de Irure#oro0(o# ermano# Hilario ! Darzelina tegi abrieronuna carboner<a en la calle Egia 160 El carbón -;uetra<an de Pa#aia- ! a#tilla# a$arte de %enderlo# en el%ecindario lo lle%aban a re#taurante# ! #ociedade# dela Parte Ciea ! otro# lugare# de la ciudad a#tadonde #e dirig<an en un carro tirado $or un caballo0A>o# ma# tarde tu%o lugar la a$arición del ga#

ciudad ! ga# butano como energ<a dom@#tica ;uetrao con#igo la tran#ormación de la# cocina# ! laine%itable de#a$arición de la# carboner<a#0Entonce# al;uilaron una# tierra# ;ue $ertenec<an alca#er<o A#ti>ene ;ue e#tá #ituado unto al $uente de(oiola ! #e dedicaron a la# labore# de labranza !ganader<a0 3en<an %aria# %aca# cerdo# etc0 ! elamo#o burro R5uanitoR ;ue le# a!udaba en eltran#$orte0 Se trataba de un trabao ba#tante duro !de dedicación $ermanente $ero al mi#mo tiem$oreconortante0 (o# $roducto# ;ue recog<an en la

uerta ten<an ;ue lle%arlo# diariamente a la# $laza#de San Dartin o la 4reca0El ambiente ;ue e.i#t<a entre lo# ca#er<o# cercano#era mu! agradable0 ,uando #e daba la matanza deun cerdo en un ca#er<o ab<a la co#tumbre de lle%ar alguna morcilla a lo# otro# ca#er<o# tarea ;ue le#corre#$ond<a a lo# ni>o# o ni>a# ;ue #ol<an #er corre#$ondido# con alguna $ro$ina0 En Ja%idade##e ormaban gru$o# de ó%ene# ;ue #e dirig<an acantar a lo# ca#er<o# %e#tido# de ba#erritarra# dondele# daban nuece# ca#ta>a# caramelo# o algo de

dinero0 Se manten<an la# co#tumbre# de lo# ca#er<o#como en lo# $ueblo# de Eu#kal Herria0

16



'errao#teko garaietan beren et.ean ez zen anarialtarik izan baina gogoan dute nola Pat.i aitak zenbait aki e#tra$erloan ekartzen zituen04atzuetan arro$a tartean gordeta ekartzen zituen

indabak be#teetan berriz trenean etorri oi zen akiren batekin baina orduan 3.omin Enean ait#ieta mendiz etortzen zen0 Izan ere *ono#tiako tren-geltokian =ielatotik $a#atu bearra zegoen eta

bertan elikagaien garraioa kontrolatzen zuten04eraz kont#umo e#kubidea kobratzen zuten etazenbaitetan baita la$urtu ere0Dartzelina eta Daribelek ondo gogoan dute zenbatlan kendu zien garbigailuak0 (een bainuontzian#artu bear izaten zuten .aboitutako arro$a ur

berotan eta bertan utzi denbora batez0 E#kuz ondoigurtzi uretan eragin eta leortu0 Hortaz orduak eta orduak ematen ziren eginbear onetan0 *enaden garbigailua et.era irit#i aurretik 4ilboko#enitarteko batek turbina batekin garbigailuarenaurrekaria izango zen tre#na bat a#matu zuen etaonek ere lana galanki erraztu zien0Dartzelinak amiliarekin merenderoren bateanigarotako egunak ekarri ditu gogora0 Dantelarekinalde banatan lau kora$ilo eginda eraman oi zutenkazola bil-bil eginda0 'azteak aiegunetan

Dartuteneko ,am$o# Eli#eo#era oaten zirendantza egitera0 4idean merenderoren bateangeratzen ziren batzuetan =au#tino #agardotegian

be#teetan Dartuteneko o#arion etab0 *antzanordu batzuk eman eta berriz bueltatzen ziren oinez0Hori zen kirola egitea oriZ 'ainera et.era aarilegerako garaiz etorri bear izaten zen ez orain

bezala0Daribelek bere leengu#u-leengu#inekin kalean

ola#ean igarotako momentu at#eginak ez dituaaztu0 Han izaten ziren tegi Dendizabal eta

ElduaO (abaiendarrak =ernandez Eguzki AldekodenakO :mezurtza et.ekoak ziren AranburuPicamil# eta DateoO 3olaregoi ba#erriko Iturtzaetaetab0

En a;uello# tiem$o# de la $o#guerra en #u ca#a noab<an $a#ado e#ca#ez de alimentación $ero #irecuerdan como Pat.i el $adre en oca#ione# ab<atra<do alimento# de e#tra$erlo $ara con#umición

amiliar0 :na# %ece# eran alubia# e#condida# entre laro$a ! en otra# oca#ione# ;ue %en<a en tren conalgBn alimento ten<a ;ue baar#e en 3.omin Enea !%enir $or el monte $or;ue en la e#tación de*ono#tia ten<an ;ue $a#ar $or el =ielato $ue#to# ;ueab<a en la# entrada# de la# $oblacione# $aracontrolar el tran#$orte de alimento# ! cobrar eldereco de con#umo ;ue a %ece# inclu#o erare;ui#ado0Darzelina ! Daribel recuerdan el ali%io ;ue ue $araella# la llegada de la la%adora0 Ante# ab<a ;uemeter toda la ro$a en la ba>era con agua calienteenabonada ! dearla a remoo durante un tiem$oluego rotarla a mano con#i#tentemente aclarar !#ecarla0 Hab<a ;ue $a#ar ora# en e#ta labor0 Pocoante# de la la%adora un amiliar de 4ilbo in%entó una$arato con una turbina ;ue utilizaron en ca#a ! le#acilitó enormemente el la%ado #iendo el $recedentede la magn<ica má;uina ;ue ue la la%adora0*e lo# momento# de ocio Darzelina #e acuerda dela# %ece# ;ue iba la amilia a algBn merendero con

la cazuela ;ue lle%aban metida dentro de algBnmantel con cuatro nudo# en lo# co#tado#0 (a u%entud lo# d<a# e#ti%o# #ol<a ir andando al baile delo# ,am$o# El<#eo# en Dartutene $araban en algBnmerendero de lo# muco# ;ue ab<a en el caminoalguna# %ece# en la #idrer<a =au#tino otra# eno#ario de Dartutene etc0 $a#aban una# ora#

bailando $ara luego %ol%er tambi@n andando0 ^E#o #i;ue era acer eercicioZ ? ab<a ;ue %ol%er a ca#a

$untualmente $ara la ora de la cena no comoaora0

Daribel tiene un grato recuerdo de lo# momento# en;ue ugaba en la calle con #u# $rimo# ! $rima#tegi Dendizabal ! ElduaO lo# (abaien =ernandeztodo# de Eguzki AldeO lo# de ca#a :mezurtza

16G



Ezkutaketan kartetan edo tebeoak aldatzen ibiltzenziren0 4atzuk t.oriak arra$atzera oaten ziren etaauek erakartzeko likarekin bi#ko#arekin alegiaigurzten zituzten zuaitz enborrak t.oriak bertanit#at#ita gera zitezen0 ndoren arra$atu etakaioletan #artzen zituzten0 Irudimen andikoak ginen eta edozein adar edo elementu $i.ka bataldatuz ez$ata edo o#tailu biurtzen genuen0

'uztiok mire#ten genuen bizikleta edo $atinen abezena0 Dadalenetako aiak ere gogoan ditu 3eerian kuka>a artzen zenekoa 0 Egunen batean

bere leengu#u Peio Elduak irabazi zuen ola# au0:dan o#$atzen ziren gertuko auzo eta errietakoe#tak ere ederrak izaten ziren eta $rimeran

$a#atzen omen zuten0Daribelek ezkondu eta iru #eme eta alaba bat izanzituen0 Auzoan #ortu berri zuten ika#tolaraeramatean ika#tola onen leenengo urteetakozailta#unak gertutik bizitzea #uertatu zitzaien0Eginaalak egin ziren e#kolaurreak arrai$enaEgian bertan izan zezan0 Helduek eu#kara ika#tekoantolatu zen 'au E#kolan ere e#ku artu zuten0rdubete eman dugu berriketan eu#karaz itzeginez et.ean ere ala egiten baitute oro ar0Arrat#aldeko bo#tak dira eta Dartzelina laurogeitazaz$i urteko emakumea eguneroko legez kaleradoa bere lagunekin $a#eatzera0Egiako .eeta#un eta lagun Artola :rdan$iletaEldua (azkano ,ocolina etab0 edo ba#erri

3.ibili 3turko 3olaregoia A#tinene Et.et.oe#aterakougari ekarri dituzte gogora nire lagun Daribel etaDartzelina amak Egia auzoaren berri be#te inork

baino obeto duten bi emakumeok0"070"LL1

Aranburu Picamil# DateoO Iturzaeta del ca#er<o3olaregoi etc0 -unto# al e#condite a carta# ocuando #e cambiaban tebeo#0 Alguno# #ol<an ir aatra$ar $áaro# Ral reclamoR ;ue con#i#t<a en $oner liga #u#tancia %i#co#a ;ue #e untaba en lo# árbole#

$ara ;ue #e ;uedaran $egado# luego lo# cog<an !lo# met<an en aula#0 Hab<a muca imaginación $ara

ugar cual;uier rama u otro elemento tran#ormado

manualmente #e con%ert<a en una e#$ada o cual;uier otro uguete0 (a ;ue ten<a una bicicleta o uno#

$atine# era la en%idia de lo# demá#0 3ambi@nrecuerda con gozo lo# tiem$o# de la# ie#ta# deDagdalena# - cuando #e $on<a la kuka>a en 3eer<a;ue en alguna oca#ión ab<a ganado #u $rimo PeioEldua - o la# de lo# barrio# ! $ueblo# cercano# ;ue#e celebraban durante el %erano0Daribel #e ca#ó teniendo tre# io# ! una ia0 Allle%arlo# a la ika#tola ;ue ab<an abiertorecientemente en el barrio le# tocó %i%ir mu! decerca la# diicultade# de e#te centro e#colar a#<como en lo# e#uerzo# ;ue #e realizaron $ara ;ue el

$ar%ulario tu%iera continuidad en el mi#mo Egia03ambi@n $artici$aron mu! acti%amente en ela$rendizae de adulto# del eu#kera en la 'au-e#kola0Hemo# $a#ado una ora aciendo la entre%i#taablando en eu#kera ;ue e# el idioma ;ue utilizannormalmente en ca#a0 Son la# cinco de la tarde !Darzelina #ale a $a#ear con #u# amiga# como todo#

lo# d<a# con #u# ocenta ! #iete a>o#0? #on innumerable# lo# detalle# ! la# $er#ona# deEgia Artola :rdan$ileta Eldua (azkano,ocolina etc0 o lo# ca#er<o# 3.ibili 3turko3olaregoia A#ti>ene Et.et.o etc0 - ;ue recuerdanen e#ta ora de con%er#ación mi amiga Daribel ! #umadre Darzelina do# muere# ;ue an conocido el

barrio como la $alma de #u mano0"070"LL1

16&



EGI%8 E,&'DIC(%'I =EGI'%

'ure auzoa ia erabat KK0 mendean eraiki bazenere KKI0 mendeko leenengo urte auetan erealdaketa garrantzit#uak gertatuko direla dirudi- E$aitegi berriaren eraikina Atot.an0

- (een utbol zelaia $ilotalekua eta rutenmerkatua zeuden tokian eraikitzen ari diren ++et.ebizitzak0

- :dal Du#ika eta *antza E#kola Atot.aguneanF eta Jazioarteko )ultura 2entroaegun 3abakalera dagoen lekuanF0

Eraikin auek inguru onetako bizimoduari guztizeragingo diote0 E$aitegian langile a#kok egingo dulan merkataritzari dagokionez aldaketa nabariaizango du batez ere o#talaritzak0 4e#taldeet.ebizitza berriek ende gazte ugari erakarrikodute0 E$aitegiak Du#ika E#kolak eta )ultur

2entroak kan$oko bi#itari ugari ekarriko dute einandi batean0(augarren zubiak eta etorkizuneko #aie#bideak traikoaren emarian eragingo du0

EGI%8 *I'%()& %? +,'&

Si nue#tro barrio #e a ediicado ca#i en #u totalidaddurante el #iglo KK $arece ;ue lo# $rimero# a>o#de e#te #iglo KKI tambi@n %an a aber tran#ormacione# im$ortante#- El ediicio del nue%o 5uzgado en Atot.a0

- (a# ++ nue%a# %i%ienda# ;ue #e e#táncon#tru!endo en la zona ;ue e#taba ubicadoel cam$o de Btbol el rontón ! el mercadode ruta#0

- (a E#cuela Dunici$al de DB#ica ! *anza en e#tazona de Atot.aF ! el ,entro Internacional de ,ultura,ontem$oránea en el ediicio de la actual3abacalera0E#ta# ediicacione# alterarán #u#tancialmente la %idade e#ta zona0 Por un lado el aumento de trabaadore#

en el 5uzgado alterará el comercio $rinci$almenteo#telero0 (a# nue%a# %i%ienda# traerán muca gente

o%en0 El 5uzgado el ,entro de DB#ica ! el ,entro,ultural traerán muco %i#itante de uera de la zona0El cuarto $uente ! la %ariante $ro!ectada alterarácon#iderablemente el luo de tráico0Ha! en $er#$ecti%a un ,oncur#o Internacional de

$ro!ecto# $ara modiicar el Par;ue de 'lad!# conla reabilitación del %ieo Palacio etc0

(a# $i#cina# ;ue e#tán $ro!ectada# en 2uaizti

166



'lad!# Parkea aldatzeko Jazioarteko (eiaketa bategiteko a#moa ere badago eta be#teak be#te

bertako 5auregi zaarra zaarberritu nai da02uaiztin eraikiko diren igerilekuek auzoaren

bearretako bat a#eko dute eta igeri egitea gu#tukodutenek izango dute nora o0)ultur Et.eak dirudienez 2ai-2oi)oordinadoraren zerbitzuak alde batera uzteko

a#moa du eta onek koordinadorari lotzen zaizkionauzoko kultur elkarte geienekin arremanak au#tea ekarriko luke0Etengabeko et.ebizitzen gare#titzearen eraginez

berriz auzoko gazteek iritik urrunago daudeninguruetara oan bearko dute bizitzera et.ebizitzamerkeagoak dauden lekuetara alegia0'eure izkuntza geiago erabiliko da Egian izanere gaztet.oek ezkuntzaren bidez ere a#otzendute eu#kara0Egiako bizilagunek auzoko kultur elkarteek antolatutako ainbat kultur gizarte eta kirolekintzetan $arte artzen arraituko dute0(aburbilduz egiatarrek bilerak egiten arraitukodute erakundeei beren auzorako zerbitzu egokiak aldarrikatzeko0Auzoan geratzen diren ba#erri bakanei eu#teae#$ero dugu0 Egiaren #orreran duela mende etaerdiF ba#erriak be#terik ez zirela e#an dugu a#ieraneta ez genuke nai inolaz ere urte gut.iren buruanEgian ba#erriak de#agertu egin direla e#aterik0

cubrirán una nece#idad del barrio ! acilitará a lo#aicionado# la $ráctica de la natación0El )ulturet.e #i como $arece #e decanta $or

$re#cindir de lo# #er%icio# de la ,oordinadora 2ai-2oi #e aleará de la ma!or<a de la# a#ociacione#culturale# del barrio ;ue aglutinan a e#ta,oordinadora0(a care#t<a ince#ante de la %i%ienda traerá con#igo

;ue lo# ó%ene# del barrio tengan ;ue de#$lazar#e aotra# zona# má# aleada# de la ca$ital donde a!a%i%ienda# a $recio# má# a#e;uible#0El u#o de nue#tro idioma #erá muco má#generalizado en Egia teniendo en cuenta ;ue lo#

ó%ene# a$renden el eu#kera en la en#e>anza0(o# %ecino# ! %ecina# #eguirán $artici$ando en lo#acto# culturale# #ociale# de$orti%o# etc0 ;ueorganizan la# %ariada# a#ociacione# culturale# del

barrio0En in lo# egiatarra# #e #eguirán reuniendo $ararei%indicar a la# in#titucione# uno# #er%icio#adecuado# $ara el barrio0E#$eremo# ;ue no %a!an de#a$areciendo lo# Bltimo#ca#er<o# del barrio0 ? #i iniciábamo# la i#toriadiciendo ;ue en un $rinci$io ace #iglo ! medioF#olamente ab<a ca#er<o# en e#ta zona oalá ;ue noa!a ;ue decir dentro de uno# $oco# a>o# ;ue #e acerrado el ciclo de la e.i#tencia del ca#er<o en Egia0

167



Informazio iturriak

Pare bat urtetan idatzitako liburu au egiteko bertako ainbat elkarteren aldizkari etaargitara$enez baliatu naiz0

Argazki geienak 2ai-2oi )oordinadorarenauzotarren eta inguruko aldizkarien bidez lortuditugu0 Hauek dira orietako batzuk

- :r-2aleak-en &L0 :rteurrena 19&-19+&F0- Aitor Ika#tolaren "&0 :rteurrena 1967-199"F0- Porront.o 5aiak 19+"199"F0- Ant.etaren 1&0 :rteurrena 19+"-1997F0- 2eruko Argia +0 zenbakia0- Irut.ulo 19990eko urtekaria "7 eta 6& zenbakiak0- Egia bizirik 199907F Egiako )oordinakundeaT0

- 2ai-2oiren Egiako 4aliabide 'ida0- Irudiz ornitutako Eu#kal Herriko Entziklo$ediarokorra Au>amendi0- 1996ko :dal errolda0- Internet0

+uentes consutadas

E#te libro e#crito durante un $ar de a>o# lo erealizado %ali@ndome de di%er#a# re%i#ta# !

$ublicacione# editada# $or di#tinto# organi#mo#%ecinale#0

(a ma!or<a de la# otogra<a# #e an con#eguido $or medio de la ,oordinadora 2ai-2oi de $er#ona# del

barrio de la# re%i#ta# %ecinale# etc0 Entre la# ;uee#tán

- ,incuentenario de :r-2aleak 19&-19+&F0- "& :rteurrena de Aitor Ika#tola 1967-199"F0- Porront.o 5aiak 19+"199"F0- 1& :rteurrena de Ant.eta 19+"-1997F0- 2eruko Argia + zenbakia0

- Irut.ulo 19990eko :rtekaria n "7 n 6&0- Egia bizirik 199907F REgiako )oordinakundeaR- Egiako 4aliabide 'ida de 2ai-2oi0- Enciclo$edia 'eneral Ilu#trada del Pa<# Ca#co deAu>amendi0- Padrón de 1996 del A!untamiento0- Internet0

egia, gure auzoa (josean jauregi)

Documents