een portret met historiemembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model...

13
1 EEN PORTRET MET HISTORIE HOE EEN APRILGRAP UIT DE HAND LIEP? ©Albert Metselaar, 2014 [email protected] Het portret van een onbekende, toegeschreven aan Rembrandt van Rijn, zoals dat is gepubli- ceerd in ‘The Burlington Maga- zine’ in 1911. Hier onder het hart ervan, getekend in 1925, zoals dat zonder de banden met wapenschildjes een eigen leven ging leiden als ‘Roelof van Echten’. Wat hij dus niet is. ‘Een paar jaar geleden’, schreef een kunstblad in 1911, ‘bezocht een Engelse heer, een amateur, zonder speciale reden de verkoopruimte van een bekende veiling- firma in Londen. Zijn aandacht werd getrokken door een donker, oud portret, omge- ven door een serie helder geschilderde wapenschilden. Blij met het decoratieve effect van de heraldische schilderingen, liet hij een bod achter op dit schilderij, en verkreeg het voor een vrij klein bedrag. Het ging om een bedrag dat kon worden uitgedrukt in enkele shillings. Het portret hing onopgemerkt in zijn Londense huis, tot het niet lang geleden werd overgebracht naar zijn verblijf op het platteland.’ Aldus lezen we in ‘The Burlington Magazine for Connoisseurs’, volume 18, no. 95, bladzijden 288-290, van februari 1911. Daar, in het landhuis, werd het ontdekt door een kunstkenner, mr. Lionel Cust, toen die in de zomer van 1910 langs kwam. Wat hem opviel was het licht, dat zo helder viel op de randen, van een zo donkere figuur. Een snelle schoonmaakpoging onthulde het gezicht van een bebaarde man, met een zwarte hoed en een juwelen band erom. Zijn eerste indruk was dat dit portret aansloot bij enkele portretten van Rembrandt, in zijn midden-periode. Hij

Upload: others

Post on 21-Jun-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

1

EEN PORTRET MET HISTORIEHOE EEN APRILGRAP UIT DE HAND LIEP?

©Albert Metselaar, 2014 [email protected]

Het portret van een onbekende,toegeschreven aan Rembrandtvan Rijn, zoals dat is gepubli-ceerd in ‘The Burlington Maga-zine’ in 1911. Hier onder hethart ervan, getekend in 1925,zoals dat zonder de banden metwapenschildjes een eigen levenging leiden als ‘Roelof vanEchten’. Wat hij dus niet is.

‘Een paar jaar geleden’, schreef een kunstblad in 1911, ‘bezocht een Engelse heer,een amateur, zonder speciale reden de verkoopruimte van een bekende veiling-firma in Londen. Zijn aandacht werd getrokken door een donker, oud portret, omge-ven door een serie helder geschilderde wapenschilden. Blij met het decoratieveeffect van de heraldische schilderingen, liet hij een bod achter op dit schilderij, enverkreeg het voor een vrij klein bedrag. Het ging om een bedrag dat kon wordenuitgedrukt in enkele shillings. Het portret hing onopgemerkt in zijn Londense huis,tot het niet lang geleden werd overgebracht naar zijn verblijf op het platteland.’

Aldus lezen we in ‘The Burlington Magazine for Connoisseurs’, volume 18, no. 95,bladzijden 288-290, van februari 1911. Daar, in het landhuis, werd het ontdekt dooreen kunstkenner, mr. Lionel Cust, toen die in de zomer van 1910 langs kwam. Wathem opviel was het licht, dat zo helder viel op de randen, van een zo donkerefiguur. Een snelle schoonmaakpoging onthulde het gezicht van een bebaarde man,met een zwarte hoed en een juwelen band erom. Zijn eerste indruk was dat ditportret aansloot bij enkele portretten van Rembrandt, in zijn midden-periode. Hij

Page 2: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

2

was echter stomverbaasd toen hij bij de rechterschouder de handtekening vanRembrandt zelf vond. Was het eerst de band van zestien wapenschildjes die deaandacht trok, zo werd het vervolgens de erkenning als een echte Rembrandt,maar zou zelfs met de wapenschildjes degene kunnen worden geïdentificeerd diehier model had gestaan.

Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratischvoorkomen, een dikke bos haar tot op zijn schouders, een stevige snor, een kortebaard met bakkebaarden, lichtbruin haar met al enkele grijze haren, zwarte mantel,witte linnen kraag en een grote zwarte hoed, versierd door een met juwelen bezetteband. De wapenschildjes waren geschilderd in goud en in heldere heraldischekleuren. Ze lijken op een lint bevestigd te zijn, op iedere bovenhoek vastgezet meteen ring. Er is een lauwerkrans om zijn hoofd geschilderd, voordat de schildjeswerden toegevoegd. Op een weer latere datum zijn de letters ‘Obiit 21 Decem’ ophet bovenlichaam aangebracht, met cursief geplaatste letters. Achter het hoofd ende schouders zijn sporen te zien van andere decoratieve toevoegingen. Het portretis geschilderd op een paneel van 36 bij 28 inch, ongeveer 91,5 bij 71 centimeter.

Er werd contact gezocht met de directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam, Jhr.B.W.F.van Riemsdijk. Deze vroeg zijn vriend Jhr. Rugers van Rozenburg om meete denken. Ze kwamen er al snel achter dat de wapenschildjes wezen op een VanEchten, met in zijn kwartieren de namen Witten, Raitenborch, Appelthoren, Brinen,Leyden, Ten Water, Kranck, Mertensen, Brinen, Yrt, Weese, Dotecom, Leyden, TenHolte en Domselr. De vaderlijke lijn liep over de Van Echtens, de moederlijke overdie van de Mertensens. In die fase van het onderzoek werd de persoon op basisvan de kwartieren geïdentificeerd als Johan van Echten, geboren in 1608, getrouwdin 1633 met Judith Martens of Martensen, overleden op 21 juli 1679. Hij stamde uitde Overijsselse tak van de Van Echtens en was een tijdgenoot van Rembrandt. Ditklopte alleen niet met ‘Obiit 21 Decem’, oftewel: overleden op 21 december. Jhr.Van Rozenburg ontdekte dat in de kerk van Raalte een wapenbord hing terherinnering aan de zoon van Johan van Echten, die stierf op 21 december 1718.

Men kan de beide strengen wapenschildjes uitleggen als een heraldische uiting vaneen echtpaar, en als die van het voorgeslacht van een zoon. Het laatste leek hetgeval te zijn. Of toch niet? Gelet op de kleding zou het iemand uit Rembrandts tijdmoeten zijn. Is er misschien een vergissing begaan, en is de datum van het over-lijden van de zoon op een portret van de vader geplaatst? Daarbij ging men dusnog steeds uit van een echte Rembrandt, langs de randen overgeschilderd meteenlint van wapenschildjes, en een datum van overlijden.

Natuurlijk trekt zo’n artikel de aandacht van Nederlandse kunstkenners, die er eeneigen onderzoek op loslaten. De wapenschildjes vertonen fouten, maar de foutenzijn wel dezelfde als die ook voorkomen op het hiervoor genoemde rouwbord in dekerk van Raalte. Dat moet dus het voorbeeld zijn geweest voor de rand van de ver-meende Rembrandt, was de conclusie van D.W. van Dam in zijn publicatie in ‘DeNavorscher’, in 1915, onder de titel ‘De kortgeleden ontdekte zogenaamde Johan

Page 3: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

3

van Echten van Rembrandt’. De connectie met Rembrandt zou lopen over de broervan Johan van Echten, Evert van Echten, die in 1644 in Amsterdam verbleef tentijde van Rembrandts leven, als lid van het ‘Collegie ter Admiraliteyt’. Van Dam ver-moedde dat het niet Johan was, maar Evert die op het portret werd afgebeeld. NaEverts dood zou het genoemde rouwbord als voorbeeld gediend hebben voor derand rond Evert van Echtens schilderij. Maar men verwarde de kwartieren met dieop een rouwbord van een neef van Johan en Evert.

Hoe dan ook, in dit verhaal is op geen enkele manier plaats voor Roelof van Echtenuit Echten, bij Hoogeveen, in Drenthe. Op grond van de kwartieren, de wapen-schildjes, komt het zelfs niet in de buurt, en is er in de literatuur geen enkele aan-leiding om te denken aan welke verwarring dan ook tussen Roelof en zijn verreOverijsselse familie. De link tussen Roelof en het portret is alleen gelegd in de pe-riode dat de schildjes werden weggelaten, omdat de schildjes zelf nooit aan hemhadden doen denken, maar onmiddellijk richting Overijssel hadden gewezen.Kunstzinnig Nederland zocht de gewaande Rembrandt in de Overijsselse tak, enheeft dat met divers onderzoek proberen te staven. Hoe kwam men dan in vredes-naam op het idee dat het hier zou gaan om Roelof van Echten uit Drenthe?

Albert ten Heuvel was in 1924 en 1925 druk bezig met een boek over de geschie-denis van Hoogeveen. In zijn optiek was Roelof van Echten nog de stichter ervan,mede omdat hij de notulenboeken van de Hollandse Compagnie en de Compagnievan 5000 Morgen door elkaar haalde, door foutieve inschattingen van wethouderRobaard, toen deze er aantekeningen uit maakte. Robaard was medewerker vanhet boek van Ten Heuvel en degene die voor hem onderzoek deed in het archiefvan de Compagnie van 5000 Morgen, voor zover Robaard dat in kon zien.

Het zou prachtig zijn als voor het boek van Albert ten Heuvel ook een afbeeldingvan Roelof van Echten beschikbaar zou zijn. Het was H.Bonder van het Rijksarchiefin Assen die Albert ten Heuvel in een brief van 31 maart 1925 enthousiast verteldeover ‘een origineel schilderij’. Een citaat: “Volgens Jhr. A.W. van Holthe tot Echtenalhier bevindt zich bij zijn oom op den huize Echten een origineel schilderij - vrijgroot formaat – van Jhr. R. van Echten, waarvan Jhr. A.W. een verkleinde kopiebezit. Mocht u van het origineel geen foto kunnen bekomen, dan mag u van dezekopie een foto nemen.” Een brief van 31 maart komt – als hij snel is – op 1 aprilbinnen. Dit kreeg hij onder ogen:

Page 4: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

4

Albert ten Heuvel las deze brief en schreef de 1e april 1925 onmiddellijk een briefnaar G. A. Pet, de uitgever van het boek:

“Loosduinen, 1 april 1925. Zeer geachte Heer, volgens Jhr. A.W. van Holthe totEchten te Assen bevindt zich bij zijn oom op den huize Echten een origineelschilderij (geschilderd portret) vrij groot formaat van den Stichter van Hoogeveen.Jhr. A.W. voornoemd, bezit hiervan een verkleinde copie, waarvan ten behoeve vanhet werkje van Hoogeveen een foto mag genomen worden. Intusschen is ’t mogelijkdat dit van ’t origineel te Echten ook toegestaan wordt. Zou U dat misschien willenonderzoeken?” Daarna informeerde Albert waarom de krant niets meer plaatste.

Page 5: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

5

Het ging hier om het hart van het portret uit Engeland. Het was echter een loosgerucht dat het een geschilderd portret zou zijn. De Van Echtens hadden enkel eentekening of een afdruk van de afbeelding uit ‘The Burlington Magazine’. DoordatAlbert ten Heuvel nooit de linten met wapenschildjes te zien heeft gekregen, was ervoor hem geen aanleiding om te twijfelen aan de echtheid van het portret. Per slotvan rekening was het beschikbaar gesteld door de nazaten, dus het zou welkloppen. Niet Albert ten Heuvel kreeg een onjuiste afbeelding in handen, maar Ger-rit Agricola Pet. Van Rijksarchief tot Huize Echten, en van de Hoogeveensche Cou-rant tot Albert ten Heuvel in Loosduinen geloofde men met een portret van deRoelof van Echten te maken te hebben. Maar het was wel op 1 april 1925 dat debrief met de mededeling van Bonder bij Albert ten Heuvel aankwam, en het wasdiezelfde datum dat Ten Heuvel naar Pet schreef.

Was het een aprilgrap? Van wie dan? Bonders brief bevatte - los van de medede-ling over het portret - volop serieuze informatie. Was Bonder op het verkeerde beengezet door Jhr. Anne Willem van Holthe tot Echten uit Assen, en speelde diens oomhet spel mee door G.A.Pet een vals portret te geven, of geloofde iedereentoentertijd met een echt portret te maken te hebben? Kan het misschien ook zijn datJhr.Anne Willem van Holthe tot Echten, die in deze periode zelf ook met een boekover de geschiedenis van Hoogeveen bezig was, en zag dat het draagvlak voor datboek door Albert ten Heuvels werk langzamerhand wegglipte, de samenstellers vanhet concurrerende boek op 1 april een flinke plaagstoot wilde geven? Duidelijk is inieder geval dat niet het aandringen van Albert ten Heuvel tot een vals portret leidde,maar de mededeling van de Jhr. Anne Willem Van Holthe tot Echten aan eenmedewerker van het Rijksarchief in Drenthe, en het daarna doorspelen aan Pet vaneen verkeerde afbeelding.

De afbeelding van de vermeende Roelof van Echten werd door iemand die tekendemet H.R. omgewerkt tot een pentekening. Deze pentekening sierde uiteindelijk niethet boek van Albert ten Heuvel. Albert ten Heuvel kwam al schrijvende tot deconclusie dat Hoogeveen NIET was gesticht in 1625, maar toen was het al te laat.Burgemeester Bouma liet zich door niets en niemand meer tegenhouden, ook alschreef de Rijksarchivaris van Drenthe ook dat er in 1625 echt NIETS was gesticht.Ten Heuvel had kritiek op Roelof van Echten. Zo wist hij bijvoorbeeld al dat de over-drachten van veen- en gronden niet deugden. Mede daardoor is de subsidie voorhet boek uiteindelijk niet verleend, en kreeg Hoogeveen in 1925 geen gedenkboek.

Burgemeester Bouma was meelezer, zo wist Lammert Huizing later te vertellen, enkon geen kritiek gebruiken, toen hij via de feesten Hoogeveen op de kaart probeer-de te zetten. Er waren ook persoonlijke motieven. Prins Hendrik zou langskomen,dat was al geregeld, en die had onderscheidingen voor het feestcomité geregeld,waaronder voor burgemeester Bouma. De gemeente Hoogeveen liet in 1925 pen-ningen slaan, waarop de vermeende Roelof van Echten prominent aanwezig was.Het portret sierde ook de feestgids van 1925. De onbekende geportretteerde hadnu via een officieel podium een naam gekregen. Hij heette Roelof van Echten, of hijhet gewild had of niet. In het archief van de gemeente Hoogeveen ligt een dossier

Page 6: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

6

(4319) met correspondentie rondom het vermeende 300-jarige bestaan. Daarinvinden we een prijsopgaaf van ‘Koninklijke Begeer’, zich ook wel noemend‘Edelmetaal Bedrijven’, uit Voorschoten. Voor f 431,45 kon de firma leveren: 1zilveren gietpenning in nassaublauw etui, diameter 9 cm; 3 bronzen gietpenningen,waarvan 2 in eenvoudig en 1 in kartonnen etui, diameter 4,1 cm; 125 bronzen leg-penningen, diameter 4,1 cm; 2 bronzen gietpenningen in een kartonnen etui en nog25 bronzen legpenningen. De beide laatsten ook weer met een diameter van 4,1centimeter. Wat nu helemaal het verschil is tussen de laatste 25 bronzenlegpenningen en de 125 bronzen legpenningen, dat wordt niet duidelijk. De opgaafis van 10 juli 1925. Er is een opdrachtbevestiging van 12 juni 1925 waarop delaatste twee penningen niet voorkomen. De laatste twee penningen zijn waar-schijnlijk gewoon de extra aanmaak, van al eerder genoemde penningen, die na 12juni 1925 nog werden bijbesteld, zodatde opgaaf van 10 juli de totale pro-ductie aangeeft, van dat moment. Ditvoor een totaal van f 431,45. Er is nogeen rekening van f 73,90 in het dossiervoor 30 bronzen erepenningen (4,1cm) en 1 bronzen gietpenning (9 cm).

Een van de ‘Roelofen’ uit deCollectie Brands te Nieuw-

Dordrecht.

In die brief van 12 juni werd ook ge-sproken over de opschriften en de af-beelding: “De penningen zullen dragenaan de voorzijde het portret van denstichter van Hoogeveen met jaartal eneen latijnse spreuk, waarvoor wij U voorstellen: Opus per saecula, hetgeen bete-kent: Zijn werk trotseert den tijd. De keerzijde zal vertonen voor de legpenningenhet wapen der gemeente Hoogeveen (deze stempel zal later dienen als stempelvoor de medailles door de gemeente uit te reiken) en voor de gietpenning eenopschrift, waarvoor wij u voorstellen: Ter herdenking van den 300en verjaardag vande Gemeente Hoogeveen”. Wij hebben er nota van genoen en hierop ook oonzeaanbieding gegrond dat de medailles benodigd voor het Concours Hippique en deLandstormdag ook zullen worden getrokken op dezelfde stempels als aangegeven,op de stempel 41 mm als boven besproken. Met het Drentsch Landbouwge-nootschap zijn de onderhandelingen nog gaande”.

We komen aan de hand van het dossier in het gemeentearchief op een totaalpro-duktie van: 1 zilveren gietpenning (9 cm), 6 bronzen gietpenningen (4,1 cm), en 180bronzen legpenningen (4,1 cm). Er zijn ook nog 23 penningen aangemaakt met deinscriptie ‘Concour Hippique’. De aantallen van de Landstormdag en het DrentschLandbouwgenootschap zijn niet bekend. Het komt er op neer dat er uiteindelijkdiverse vormen en soorten penningen en medailles werden vervaardigd, allemaal

Page 7: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

7

met dat ene portret erop. De bekende prof. dr. H.J.Prakke heeft ze verzameld. Wathij wist te bemachtigen kwam na zijn dood terecht in de collectie Brands in Nieuw-Dordrecht. Daar liggen er diverse soorten van bij elkaar.

Het gemeentebestuur van Hoogeveen wilde nog een stapje verder gaan. Als eensoort voorloper van de living-history van vandaag, werden overal in Nederland‘maskerades’ georganiseerd. Men kleedde figuren uit de eigen tijd zover om, datmen de beleving had dat er een belangrijk persoon uit de plaatselijke of landelijkegeschiedenis weer even in levende lijve aanwezig was, tijdens feesten en optoch-ten. Gemeentesecretaris Koelman van Hoogeveen benaderde Poelman, Rijksarchi-varis van Groningen en Drenthe, om advies. Zijn brief was vernietigend, voor hethele idee dat er een stichting was te vieren, en voor het hele idee dat Koelman naarvoren had gebracht:

Page 8: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

8

Koelman wilde een ontmoeting in scène zetten tussen Roelof van Echten en hetgemeentebestuur van Hoogeveen, Burgemeester en Raad. Poelman maakte duide-lijk dat er niets was in Hoogeveen in 1625. Er was alleen een overdracht van veen,waarvan hij hier nog schreef over een aankoop, maar waarvan later duidelijk werddat ook dat nog niet het geval was. Poelman had het ook niet over een exactegrootte van dat veengebied. Hij zal de acte hebben ingezien, en daarin staat geengrootte van het gebied vermeld. Hij vergiste zich met 1632, dat moest 1631 zijn,maar los daarvan: er was niets in 1925 en er viel niets uit te beelden. Gemeentenwaren er pas vanaf 1811. Een ontmoeting tussen Burgemeester en Raad metRoelof van Echten rond 1625, dat was volstrekt onmogelijk.

Vervolgens stelde Poelman voor om een ontmoeting in scène te zetten van zo rond1635. De Hollandse heren bezochten Hoogeveen, probeer dat nou eens uit tebeelden, ‘ofschoon ook dit bezoek nooit gebracht is’. Daar was hij weer mis mee,want een soortgelijk bezoek werd jaarlijks gebracht, maar los daarvan: degemeente vierde een moment van niets, en dat was niet uit te beelden. “Mocht ertot een historische optocht besloten worden, dan zouden de heren te paard moetenzijn, de woeste streken van Drenthe waren onbegaanbaar. Bovendien zijn karossenmoeilijk te huren en dan zeer duur in vervoer. Er moet dus op een aantal paardengerekend worden. De kostumering is duur, ten minste als de heren er toonbaarwillen uitzien. Een zeer goed adres van een costumier in Amsterdam kan ikverschaffen. Verder moet er voor muziek gezorgd worden. Een begroting kan eerstopgemaakt worden, als het plan vastgesteld is. De termijn van voorbereiding is zeerkort”. Poelman stelde voor om mondeling bij te praten.

Roelof en de Hollandse heren, volgens de weergave van 1925.

Page 9: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

9

Zo werd in augustus 1925 een bezoek aan Hoogeveen van de Hollandse heren uitomstreeks 1635 in scène gezet, omdat er niets uit te beelden was uit 1625. Deschaarse foto’s van de optocht laten inderdaad mensen te paard zien, en een groepmensen in 17e eeuwse kledij. Het college van directeuren van de Compagnie van5000 Morgen, Roelof van Echten in het midden, Hollanders er omheen. Wie nu dekragen goet bekijkt, ziet dat de costumier zich goed gehouden heeft aan het ideevan Rijksarchivaris Poelman, want de kragen zijn niet van 1925, het is niet de kraagvan de vermeende Roelof van Echten, maar het is een kraag zoals die gekund hadrond 1635. Een jaar dat maar 1 jaar afzit van de omvorming van bedrijfsterrein totleefbare kolonie, door diezelfde Hollandse heren, in 1636. Overigens was het con-flict met Roelof van Echten toen zo groot, dat noch in 1635, noch in 1636 een der-gelijk vriendschappelijk bezoek aan Hoogeveen erin gezeten zou hebben. Dat wisttoen nog niemand. Voor het oog was het feest van 1925 gered. Niemand kendeblijkbaar de publicatie in ‘The Burlington Magazine’, de familie van Holthe totEchten hield zich stil over de herkomst van het doorgegeven portret, Albert tenHeuvel wist toen nog niet beter over het portret en moest zwijgen over de histori-sche achtergronden, om de subsidie voor het boek niet kwijt te raken, en gemeen-tesecretaris Koelman en burgemeester Bouma hielden de brief van Poelman stil.De promotiecampagne voor Hoogeveen was gelukt. Aandacht volop, in diverse lan-delijke bladen.

Drukproeven en aantekeningen van Albert ten Heuvel kwamen via Jan Bork (vanPet en de Hoogeveensche Courant) in handen van Lammert Huizing en dr. JaapWattel. Ze gebruikten deze bij het samenstellen van het boek “Hoogeveen, VanEchtens Morgenland”, dat verscheen in 1975. Ook het vermeende portret vanRoelof van Echten gleed zo mee naar een nieuw leven. Vreemd genoeg sierde hetportret ook de tweede druk van “Van Echtens Morgenland” toen deze verscheen injanuari 1992. Het is gebruikelijk om bij een tweede druk fouten uit de eerste druk tewijzigen. Inmiddels was bekend geworden dat het portret van de vermeende Roelofvan Echten niet van bedoelde persoon was. Maar de wens om een gezicht te zienwas zo sterk geworden, dat niemand meer open leek te staan voor het onderzoekdat dr. Jaap Wattel had gedaan, en dat volledig werd gesteund door Lammert Hui-zing. Die publiceerde namelijk de resultaten van Wattels onderzoek.

In een artikel in het maandblad ‘Drenthe’ vertelde Lammert Huizing wat er was ge-beurd. Hij verhaalde over de penning uit 1925, de feestgids, het gedenkboek uit1975, en de inzet van Albert ten Heuvel. Vervolgens legde Lammert Huizing uit datdr. Jaap Wattel had ontdekt dat dit het zelfde portret was als dat in1911 was gepu-bliceerd in ‘The Burlington Magazine’. Het zou waarschijnlijk een raadsel blijven,hoe en waarom men in 1925 had aangenomen, dat het ging om Roelof van Echten,was Lammerts gedachte. Daarover kwam echter helderheid toen het privé-archiefvan wijlen Albert ten Heuvel kon worden ingezien. De hier geciteerde brieven kwa-men boven water. Autoriteiten deden uitspraken, anderen volgden, een gemeentegebruikte een portret op een penning, op de voorkant van een massaal gelezenboek, kortom, zoveel autoriteit dat niemand er aan durfde twijfelen. Je moet dus weleen volkomen idioot zijn als je durft te beweren dat het portret niet klopt. Of een his-

Page 10: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

10

toricus, die gewoon zijn werk doet, en waarheidsvinding belangrijker vindt dan mee-lopen met status en autoriteit. Dat was de visie van dr. Jaap Wattel, en zo was erdus genoeg reden om op zijn minst te twijfelen aan het ‘portret van Roelof van Echt-ten’, al bleven velen vooral kijken naar de erkenning van 1925 en 1975, wat Wattelen Huizing ook hadden geschreven. In 2000 is er een monument onthuld voor Roe-lof van Echten. Lammert Huizing lichtte het bestuur na afloop erover in dat het gingover een mythe rondom Roelof van Echten, op basis waarvan hij als stichter werdgezien. Een mythe is geen geschiedenis. Vooraf was er ook sprake van dat het eenmonument moest worden naar voorbeeld van dat van Dietrich von Velen uit Papen-burg. Vanwege de twijfel is dat niet gebeurd.

Tussen de lijstjes met vermeende Rembrandts zul je het portret niet meer aan-treffen. Het paneel ligt in een cluis, van iemand die droomt over een Rembrandt, ofhangt in een particuliere collectie. Een toeschrijving aan Rembrandt gaat nu samenmet uitgebreid onderzoek. Dat kan alleen als het portret voor handen is, en dat isdus niet zo. We kunnen hooguit wat zeggen over de geportretteerde op grond vanzijn kleding. Het is niet zo gek dat Lionel Cust in 1915 aan Rembrandt dacht. Hetportret vertoont namelijk gelijkenis met de heren op ‘De Staalmeesters’, uit 1662.Maar dat zegt alleen dat de kleding uit die tijd is. Dat is achteraf eigenlijk het enigewaar we zekerheid over hebben. En los van de wapenschildjes, die wijzen op eentotaal ander persoon dan Roelof van Echten uit Drenthe, maakt dit klip en klaar datdit portret niets met ‘onze’ Roelof van doen heeft. Die was toen al bijna 20 jaardood.

In 2015 werd het portret via Facebook onder de aandacht gebracht van eengroep mensen met kennis van oude kledij en de Nederlandse kunstgeschie-

denis. Hun reactie was al snel: dit is een portret uit de tijd van De Staal-meesters, 1662. Rechts eenvan die personen met gelij-

kende kledij.

Hierna het beeld van Dietrichvon Veelen, dat het met het

hoofd van ‘Roelof van Echten’niet heeft gehaald. Verder nogeen keer de afbeelding uit ‘TheBurlington Magazine’ uit 1911en de tekening die er in 1925

van werd gemaakt. Eenonbekende heer, levend tentijde van De Staalmeesters.

Waarschijnlijk een Van Echtenvan de Overijsselse tak. Vooralinteressant voor Raalte, in die

omgeving heeft hij geleefd.

Page 11: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

11

Page 12: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

12

Page 13: EEN PORTRET MET HISTORIEmembers.home.nl/albertmetselaar/portretroelofvanechten.pdf · hier model had gestaan. Een portret van een man in de kracht van zijn leven, met een helder aristocratisch

13