een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “een duurzaam...
TRANSCRIPT
![Page 1: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/1.jpg)
“Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?”
Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH (NWO), Global One Health (WUR)
Nutrientenzekerheid in een duurzame(re) vorm: wat zijn de belangrijksteaandachtspunten voor een gezond en duurzaam voedingspatroon?
FCI - Congres Utrecht, 19 juni 2018Prof Pieter van ’t Veer, Hoogleraar Voeding, Volksgezondheid en Duurzaamheid,
Afdeling Humane Voeding, Wageningen University and Research ([email protected])
![Page 2: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/2.jpg)
Inhoud
Achtergrond
• Gezond en duurzaam, waarom?
• Het voedselsysteem, grenzen
• Het voedselsysteem, verbanden
• Het voedselsysteem: een eerlijke verdeling?
Voedingsonderzoek
• Voedingspatroon: Gezond?
• Voedingspatroon: Duurzaam?
• Veranderen voedingspatroon?
Conclusie
![Page 3: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/3.jpg)
GEZOND ÉN DUURZAAM, WAAROM?
Achtergrond
![Page 4: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/4.jpg)
Wereldbevolking en klimaatverandering
Druk op het voedselsysteemOveral zichtbaar: aandeel ouderen, verstedelijking,
ondervoeding, overgewicht, chron ziekten, ongelijkeverdeling gezondheid, fair trade, dierenwelzijn,
zoönoses, broeikasgassen, landgebruik, misoogsten, eutrophiering, verzuring, stijgen zeespiegel.
![Page 5: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/5.jpg)
Solid
arit
y w
ith
fu
ture
gen
erat
ion
s
“We have not inherited the earth from our
ancestors; we borrow it from our children”
![Page 6: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/6.jpg)
SHARP-diet: Sustainable, Healthy, Affordable, Reliable & Preferable
Healthyprevent NCDs, obesity, nutrient deficiency.Indicators: FBDGs & nutrient (in)adequacy
Affordable, Reliable & Preferableprice, socio-economic gradient, diet habits.Indicators: SES, EDU, age, sex, day-menu’s, meals
Sustainableglobal warming, biodiversity, eutrophication, ...Indicators: Land use & Greenhouse gas-emissions
Core values: Personal, public & planetary health
• Personal health: driven by my personal lifestyle, diet and health.
• Public health: Solidarity with other people, in NL, EU, global. Distribution of health over people.
• Planetary health: Solidarity with future generations, ecosystem. Long term sustainability of the food eco-system.
![Page 7: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/7.jpg)
HET VOEDSELSYSTEEM: GRENZENAchtergrond
![Page 8: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/8.jpg)
Planetary boundaries (biofysische factoren)
8
1. Afname biodiversiteit1. Uitsterven plant en diersoorten
2. Landgebruik, monoculturen
2. Stikstofcyclus (N2 kunstmest)1. Energie-gebruik
2. Eutrofiëring (algengroei)
3. Klimaat verandering1. Broeikasgassen (w.o. CO2, ¼ via land-
gebruik in de agrifood sector).
2. Verzuring oceanen, zeespiegel
Rockström (Nature, 2009), verderontwikkeld door Lancet EAT commission.
![Page 9: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/9.jpg)
Globale uitstoot broeikasgassen
Landbouwsector draagt 24% bij
Landbouwgewassen & veestapel
Ontbossing
9
(Source: IPCC, 2014)
Hiervan ca • 1/3 agro-industriele productie• 1/3 voedselkeuze• 1/3 verliezen over de keten
(voedselverspilling)
Vooral gebaseerd op per capita gegevens (FAO, economische bronnen)
![Page 10: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/10.jpg)
Doughnut of social and planetary boundaries (irt SHARP)
10Kate Raworth (2017)
1. Duurzaam plafond• Biofysische grenzen aarde (S)
2. Sociaal fundament• Gezond (H)
• Betaalbaar (A)
• Betrouwbaar (R)
• Smakelijk & gemakkelijk (P)
![Page 11: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/11.jpg)
HET VOEDSELSYSTEEM: VERBANDEN
Achtergrond
![Page 12: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/12.jpg)
Gezond en duurzaam: ecologisch verband
12
Het voedselsysteem als
mammoet-tanker
![Page 13: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/13.jpg)
Gezond en duurzaam: agro-economisch verband
INPUTS: LANDGEBRUIK, ZOET WATER, FOSSIELE BRANDSTOF, ARBEIDSKRACHT IN BOERENBEDRIJVEN, VOEDINGSMIDDELEN INDUSTRIE
OUTPUTS: BIODIVERSITEIT, EUTROPHIERING, VERZURING, BROEIKASGAS, AFVAL; ONDERVOEDING, OVERGEWICHT, CHRON ZIEKTEN; SOCIAAL-ECON VERSCHILLEN, DIERENWELZIJN, EERLIJKE HANDEL; ETC
Wat ligt er op ons bord, RIVM, 2017
![Page 14: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/14.jpg)
Gezond en duurzaam: persoonlijk verband
14
Physiology& sensory
system
Repro
duction
Ageing
Feedback loops
Family & friends
Social & cultural
Knowledge & skills
Price & power
Retail & outletsH
ealth
![Page 15: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/15.jpg)
HET VOEDSELSYSTEEM: EEN EERLIJKE VERDELING?
Achtergrond
![Page 16: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/16.jpg)
Klimaatverandering en voedselproductie
Produktie verschuift naarhet noorden
Nadelige economischeontwikkeling met migratieals gevolg (EU-grenzen)
Deltagebieden met hogeproductie komen onderdruk (zeespiegel)
![Page 17: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/17.jpg)
Sociaal-econ verschillen in gezondheid (< 5 & > 60 jaar)
1997-2005, Netherlands, Central Bureau of Statistics
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=71885NED&D1=a&D2=a&D3=a&D4=a&D5=0&D6=0,l&HDR=G5,G4,T&STB=G1,G2,G3&VW=T
0
5
10
15
20
25
30
Elem
enta
ry
VM
BO
HA
VO
,VW
O,M
BO
HB
O, A
cad
Elem
enta
ry
VM
BO
HA
VO
,VW
O,M
BO
HB
O, A
cad
Men Women
Life Exp
Healthy LE
(Healthy) Life Expectancy at age 60 (NL, CBS)Under-5 mortality by SES in 4 countries
![Page 18: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/18.jpg)
Het voedselsysteem: samenvattendDe uitdagingen zijn groot
– 9 miljard mensen– Klimaat verandering
Hoe verander je :– Koers mammoettanker– Sociale (on)gelijkheid– Persoonlijke keuzes
Aanpak• Productie• Consumptie• Verspilling
Voedingspatroon• Gezond?• Duurzaam?• Veranderbaar?
![Page 19: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/19.jpg)
VOEDINGSPATROON: GEZOND?Onderzoek
![Page 20: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/20.jpg)
Voedselconsumptie in 4 EU landen (nationale surveys)
20
4 landen: DK, CZ, IT, FRNaar leeftijd, geslacht, BMI, opleiding
Aantal personen: ca 8,000Aantal dagen: 2 per persoon
Gezond: Voedingsgroepen, -stoffenDuurzaam: Broeikasgas, landgebruik
SHARP model, SUSFANS project (werk in uitvoering)
![Page 21: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/21.jpg)
VOEDINGSPATROON: DUURZAAM?
Onderzoek
![Page 22: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/22.jpg)
Belangrijke bijdrage
Vlees (r,b) 32-45%Melk 5-12%Kaas 7-14%Graanpr 6-9%Groenten 3-5%Koffie, thee 2-11%Alcohol 2-12%
Broeikasgassen en landgebruik in 4 EU landen
(SUSFANS D7.2)
22
![Page 23: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Broeikasgas naar maaltijdmoment (NL)
Bron: Wat ligt er op ons bord, RIVM 2017
Vlees, vis en ei dragenvooral bij vooral bij via de warme maaltijd
Bijdrage van zuivelverdeeld over allemaaltijdmomenten
![Page 24: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/24.jpg)
VERANDEREN VOEDINGPATROON?Onderzoek
![Page 25: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/25.jpg)
Waar zitten de risico’s bij vervanging van dierlijk
door plantaardig eiwit (AO-Cohort, in prep)
25
Kans op “indequacy” neemt toe voor• Eiwit en mbt eiwitkwaliteit specifiek methionine• Calcium en vitB12• Mogelijk voor ijzer, afh van biobeschikbaarheid heam en non-haem
ijzer
Adekwate inname verbetert voor: • Voedingsvezel• Verzadigd vet
![Page 26: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/26.jpg)
Hoe vinden we “best practices” (modelleren)
26
Zoek in bestaande voedingspatronen
• “beste” combinatie voor 2 nutrienten
(bijv laag in verz vet, hoog in
voedingsvezel) (A-E)
• Betere voedingspatroon voor persoon F:
in groene vlak
• Zoek daarbinnen het meest duurzame
alternatief (op grond van persoon BCD)
• Methode is uit te breiden met meer
voedingsstoffen en kenmerken van
consumenten of voor maaltijden
Kanellopoulos et al, SUSFANS (2018)
![Page 27: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/27.jpg)
Doel: minimaal zelfde
hoeveelheid
voedingsvezel,
verzadigd vet, vitA,
B1, B2, C,D,E, folaat,
K, Na; kosten- efficient
qua transport.
Wat zijn gevolgen voor
voedselkeuze bij
reductie broeikasgas,
landgebruik, water,
fossiele brandstoffen?
Implicaties voor de keten? Voorbeeld rundvlees en melk
27Ref: Rohmer et al, J Cleaner Prod, 2018 (GreenDISH project, NWO)
![Page 28: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/28.jpg)
CONCLUSIES
![Page 29: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/29.jpg)
Samenvattend
29
Systeem-verandering: Eiwit 15% reductie, dierlijk/plantaardig van
60/40 naar 40/60 wordt voorgesteld (GPA, transitie agenda biomassa)
● B12 wordt probleem, melkproducten zijn belangrijke bron.
● B-vitamines, (haem)ijzer, aminozuren: (bio)beschikbaarheid?
Genuanceerd beeld nodig:
● Vlees naar vis, rundvlees naar varken, kip, noten/zaden/peul-vruchten?
dan wel visfarming cq intensieve vishouderij?? Ketenmodelleren!
● Wat is realistisch voor de consument/client? Smaak, eetsnelheid, maar
ook prijs e.a. verdienen aandacht naast gezond en duurzaam. Modelleren
best practices!
● Hoe kan de (sociale en gebouwde) voedselomgeving meehelpen?
![Page 30: Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” · 2018. 7. 6. · “Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?” Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6014bbc1a5dd153090133ad1/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Importance
The dietary behaviours of 9 billion people in 2050 determine not
only their physical health, mental and social well-being, but also the
sustainability of the food system that produces these diets.
The future of our planet
is on your plate