Lani, vo ovoj peri-od, prisustvuvavna slo`ena umet-ni~ko-zanaet~is-ka- yidarska ope-racija na inplan-tacija na fan-tasti~niot moza-ik na koj se pret-

staveni sveti Kliment i svetiPantelejmon na zapadniot vlez odcrkvata na Plao{nik. Toa be{e di-nami~en i slo`en potfat, pa nikojod umetnicite, kranistite, yidari-te... nema{e vreme za novinarskimuabeti. Napraviv serija fotogra-fii od momentot koga mozaikotpristigna pred crkvata do negovotopodigawe na nadvratnikot na zapad-

niot yid od hramot. Koga s¢ be{e us-pe{no zavr{eno, vladikata Timotejvozdivna i re~e: "Celo vreme sepla{ev i go molev Gospod samo ja`e-to da izdr`i, da ne se skine dodekamozaikot ne se postavi na svoetomesto". Potoa po~na narodna veselba predhramot na Plao{nik i povtorno ni-koj nema{e vreme za novinarski mua-beti. Se raspra{uvav kaj prisutnitekoj umetnik napravil takvo remek-delo vo mozaik. Mi ka`aa deka toase Ba`e i Jani od Pustec vo Alba-nija.

f SILEN IMPULS Trgnav vo Pus-tec da gi baram. Prv so kogo razgova-rav be{e sve{tenikot Rope Argi-

rovski od Pustec. Go pra{av: "O~e,dvajca majstori umetnici od va{etoselo ova leto napravija prekrasenmozaik i go postavija nad zapadniotvlez vo crkvata na Plao{nik. Doz-nav deka se vikaat Ba`e i Jani, pakade da gi najdam?". Sve{tenikot semisle{e, go stava{e prstot na ~elo-to, mi gi izredi site najdobri yida-ri na crkvi i neimari koi rabotelena izgradbata na crkvata vo Plao{-nik, mi ja spomna tajfata na Andonii Nastoski koi vo momentov rabotatna popravka na nekoi stari i izgrad-ba na nekolku novi crkvi vo ZapadnaMakedonija. No, za umetnici po imeBa`e i Jani, koi pravat mozaici, nemu teknuva{e. Razo~aran, se vrativ vo Skopje, no

66 FORUM PLUS /24/06/2006

PISAREV VO AKCIJA

VO POTRAGA PO DVAJCA UMETNICI

TEKST I FOTOGRAFII:

ALEKSANDAR PISAREV

OVAA REPORTA`A E PLOD NA MOJATA POTRAGA PO DVAJCA UMETNICI KOI VO SAKRALNATA UMET-

NOST VO NA{ATA DR`AVA JA OBELE`AA EPOHATA VO KOJA `IVEAT. POTRAGATA TRAE{E TO~NO

EDNA GODINA I RADOSTA {TO USPEAV DA GI PRONAJDAM SAKAM DA JA SPODELAM SO VAS

EDNA KOCKI^KA VO MOZAIKOT EEDNA KOCKI^KA VO MOZAIKOT E

MOJA

so novinarska upornost prodol`ivda gi baram. Otidov u{te edna{ naPlao{nik i povtorno go slikavprekrasniot mozaik. Se raspra{uvavi ovojpat dobiv malku poprecizenodgovor deka stanuva zbor za profe-sorot Blagoja Kuzmanovski, aka-demski slikar, i Jani Antoniev,akademski skulptor, dvajcata odSkopje. Toa be{e dobar patokaz.Kuzmanovski go najdov na Likovnataakademija vo Skopje kade {to preda-va slikarski tehniki, a Jani Antoni-ev vo Konzervatorskiot centar voSkopje. I dvajcata se protomajstorii vozobnoviteli na mozaici vo make-donskata crkovna umetnost. Re{iv da gi posetam i so niv da raz-govaram vo nivnata rabotilnica-atel-je vo skopskata naselba Saraj. Ne

bez pri~ina - ovie denovi go zavr{u-vaat ogromniot mozaik na koj e pret-staveno ro`destvoto na sveta Bogo-rodica, koj ova leto }e bide posta-ven nad zapadniot vlez od crkvataSv. Bogorodica vo manastirot Ka-li{te kaj Struga. Vo prostranoto atelje zateknav ra-

botna atmosfera. Na site straniima kamewa koi se kr{at na pomalikam~iwa. Na sredina e golemiot mo-zaik koj naskoro treba da bide zavr-{en i izlien vo beton. Go zapra{avBa`e od kade potekna idejata za vo-zobnovuvawe na mozaicite vo make-donskite crkvi. "Mozaicite se

6724/06/2006/FORUM PLUS

Dan~e Golubovska od Skopje, likovenumetnik, pravi obidi da se priklu~ina ovaa tajfa. Spored nejzinite zboro-vi, ni edna slikarska tehnika ne mo`etolku da ja smiri i da ja ispolni kakoizrabotkata na mozaik, pa veli: "Odmomentot koga }e sednam na seka~ dakr{am par~iwa kamen i da go obliku-vam vo kocki~ki, od koi potoa }e se ra-|a slika, do momentot koga so pinceta}e po~nam da gi lepam kocki~kite i dagledam kako od niv se sozdava kompo-zicija, celo vreme koncentracijata esamo na kamenot. Toga{ zaboravam nas¢. Ne mislam pove}e ni na hrana, nina voda, ni na sekojdnevnite problemi.Toa e moment na polna inspiracija ipotpolna koncentracija na deloto {togo izrabotuvam".Golubovska planira da se obide vomozaik da izraboti slo`ena, no eks-presivna scena na Bogorodica od opla-kuvaweto na Isus vo manastirot Sv.Pantelejmon vo Nerezi. Scena koja evrv na umetni~koto izrazuvawe nabolkata na majka fatena vo momentot koga, padnata na zemja, go oplakuvaraspnatiot sin.

Blagoja

Kuzmanovski

(levo) i Jani

Antoniev

(desno) vo

svoeto atel-

je. Od kamen

- kam~ence,

od kam~ence

- slika

prisutni vo Makedonija u{te od ra-nohristijanskiot period. Toa be{esilen impuls za nas dvajca da ja vo-zobnovime i prodol`ime tradicijana nivna izrabotka vo makedonskitecrkvi", re~e Kuzmanovski. Vo svetot samo najubavite kralskicrkvi se ukraseni i dekorirani somozaici. Toa se Sv. Sofija i Sv.Irina Kolesesi vo Istanbul (Cari-grad), Sv. Dimitrie vo Solun, SanVitale vo Ravena, Sv. Marko vo Ve-

necija... S¢ do renesansata, bogatitektitori gi ukrasuvale crkvite is-klu~ivo so mozaici zatoa {to toa sesmetalo mnogu poluksuzno od fres-koslikarstvoto. Na na{a po~va, ko-loritot, stilot i umetni~kata im-presija na mozaicite vo Stobi i He-rakleja nimalku ne zaostanuvaat zadovie i zad pro~uenite ravenskimozaici. Na{ite ranohristijanskimozaici se pretstaveni vo site ka-talozi i knigi za hristijanska umet-

nost, ramo do ramo soravenskite.

f OD KAMEN - KAM-^ENCE Osnovni alatiza izrabotka na mozai-kot se nakovalnata i~ekanot, so ~ija pomo{ovie umetnici od obi-~en kamen pravat malikocki~ki. Ba`e mi go poka`a ~e-kanot na ~ii kraevizavaril specijalnivrv~iwa od vidija.Veli: "Obi~noto `e-lezo ne mo`e dolgo daizdr`i da kr{i kam-~iwa, pa mu zavarivvidija. Za mozaikot{to go gledate predsebe dosega od obi~enkamen se napraveniokolu 80.000 kocki~-ki, od koi nekoi se po-mali i od polovinakvadraten santime-tar". Ne mo`ev da odoleam,a da ne sednam zadnakovalna i da seobidam i jas da napra-vam nekolku kocki~ki.Mojot obid be{e uspe-{en, pa mi dozvolijada si gi naredam kam-~iwata na mozaikot.Koga naskoro }e bidepostaven nad zapad-niot vlez vo manas-tirot Kali{ta, so gor-dost }e mo`am da ka-`am deka i jas sum"u~estvuval" vo negov-ata izrabotka.Gi pra{av kade nao|a-at vaka bogat koloritna kamewa, a Janire~e deka vo Kumanov-sko-kratovskiot regi-on ima vulkanski kar-pi so neverojatno uba-vi boi. Otidovme tamu zaednoi cel den so kazmakr{evme karpi. Gole-mite kamewa gi kr-{evme na pomali i ta-ka gi nosevme vo Skop-je. Potoa so ~ekan inakovalna gi se~evmena u{te pomali par-~iwa s¢ dodeka nenapravivme kocki~kiza mozaik.Inspiracijata za izra-botka na mozaici,ovie dvajca umetnici

ja crpat od makedonskoto vizantiskoyidno slikarstvo. Ja prodol`uvaattradicijata zapo~nata na na{atapo~va u{te vo ranohristijanskiotperiod.Antoniev veli: "Golema poddr{ka ipotpolno razbirawe imame i vo naj-visokite krugovi na avtokefalnataMakedonska pravoslavna crkva kojase javuva i kako ktitor na nekoi mo-zaici. Vo vizantiskiot period, pri-vilegijata da bidat ukraseni so mo-zaici ja imale edinstveno crkvite~ii donatori bile od redovite navisokata aristokratija. Na na{apo~va, od ranohristijanskiot periodso mozaici se ukraseni Episkopska-ta bazilika vo Stobi i Episkopska-ta bazilika vo Herakleja kaj Bitola.Tie mozaici po svojata ubavina vo-op{to ne zaostanuvaat zad pro~ueni-te ravenski mozaici. Prviot mozaik vo ponovata crkovnaumetnost na MPC e izraboten za crk-vata na Plao{nik i se protega na re-~isi pet kvadratni metri. Raboten eedna godina i vo nego se vgradeni100 iljadi kocki~ki od raznobojnikamewa sobrani niz celata terito-rija na Makedonija. Vo oreolite nasveti Kliment i na sveti Pantelej-mon se naredeni kocki~ki mozaik odspecijalna staklena pasta nara~anaod Ravena, koja dava posebna ekspre-sija na celata pretstava.Dvajcata umetnici vo momentov rabo-tat na mozaikot koj ikonografski gopretstavuva ra|aweto na Bogorodica.Ima okolu pet kvadratni metri, a vonego dosega se vgradeni pove}e od80.000 kocki~ki. Se nao|a vo zavr{-na faza i vo avgust }e bide postavennad zapadniot vlez na manastirska-ta crkva Sv. Bogorodica vo Kali{ta.Ktitor na ova izvonredno umetni~kodelo e manastirot Sv. Bogorodica voKali{ta.Postojat dve tehniki, dva opusa zaizrabotka na mozaik: opus tessallatumi opus keramakulatum. Opus tessalla-tum podrazbira izrabotka na mozaikod kam~iwa so ista dimenzija. Kuz-manovski veli: "Nie rabotime votehnikata opus keramakulatum kojdozvoluva i upotreba na positnikam~iwa so razli~en oblik. Toa epote{ka i poprecizna tehnika, noovozmo`uva poplasti~na i pokolo-ritna pretstava.Gi pra{av dali mo`e da se sporedu-va ikonografskoto pretstavuvawe vofreskoslikarstvoto so ona vo moza-ikot. Profesor Kuzmanovski veli:"Ne mo`e. Pri crtaweto zemate boi,gi me{ate i za pet minuti go dobi-vate potrebniot kolorit i ton nabojata. Potoa zemate ~etka i go sli-kate Svetitelot za eden den. Za dago dobieme toj kolorit, nie odime naplanina, talkame so denovi baraj}ikamewa so odredeni boi, gi obliku-vame vo kocki~ki, gi slo`uvame za daja dobieme istata slika vo mozaik.Pet kvadratni metri freska mo`amda napravam za pet dena, a petkvadratni metri mozaik nie dvajca girabotime za edna godina".Kako }e bide dekorirana edna crkva,zavisi od ktitorot. Na op{ta radost,vo Makedonija ima i ktitori i majs-tori za mozaici. f

6924/06/2006/FORUM PLUS

Postavuvawe

mozaik so

pretstava na

sveti Kliment

i sveti

Pantelejmon

vo crkvata na

Palo{nik,

letoto 2005 g.

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice