editorjal Anbarijiet X'gnandna mid-dinja? X'se Naraw? AttivUa lttra Gallerija Tisliba Falko 11-Pajsagg Sibtha fix-Xibka Dannal membru Se.rengeti ln-Narcis

Tiftakru z-zewg ritratti fuq wara ta' 1-annar f=luttafa? Wielled juri x-Xaghra 1-rtamra kif in hi bflalissa, u l-ienor cappa hadra kif irid jagllmilha min holom bil-golf course.

Ftit ilu xi fladd rahom u qalli: "Kos, jigi isbaf1 il-post kollu ndura!" lssa dan li qalli hekk iflobbha flafna n-natura. Allura kif jippreferi dezert afldar? U min jaf, torsi anke intom gflogbithom dik il-pjanura flaxix. Nifhimkom tafux!

Ta' Maltin li anna, li ngnixu fuq art niexfa, ftit art nadra ggenninna! Farsi tfakkarna f'xi dokumentarju li rajna, jew xi post sabin fejn sifirna. Gnandkom ragun tixxenqu gnal ftit naxix andar frisk, gflax 1-istagun tal-ndura f'Malta huwa qasir

wisq! -~ lmma d-dehra mhix kollox. Fin-natura hija ~~

importanti rtAFNA 1-varjeta (anna 1-ambjentalisti • - · · .·· ~ nsejhulha bijodiversita). Meta jkollok art miksija naxix maqtugh qasir qisu t-terf fil-grawnd tal­futbol, ghan-natura dak ma jiswa xejn. Xejn, gflax fjuri xejn, u allura insetti xejn. U ghal hafna annimali (gremxul, wizgna, kamalejonti, brimb, gnasafar ecc) post bla insetti huwa post fqir, vojt u bla ikel. Allavolja andar! Gnalhekk sejjannielu dezert. Ma kinitx cajta dik.

Araw il-qoxra ta' wara ta' din il-harga. Did-darba wkoll gibna roqgna art nadra, imma x'differenza nej! Hemm dak il-gmiel (u fwieha) ta' narcis min jaf in-nahal u 1-friefet x'festa na jagnmlu minnu. DIK natura sabina! OAK ambjent haj!

11-kuluvert tas-salib (shelduck Tadorna tadoma) hija wahda mill­ikbar borkiet li zzurna. Jgfliduiha tas-salib gflax barra 1-faxx kannella ma' sidirha, gflandha faxx iehor iswed niezel ma' zaqqha. Bejniethom, dawn iz-zewg faxex jiffurmaw bfml ittra T, speCi ta' salib. Din hi wallda mill-ftit li 1-kaccaturi m'ghandhomx

(taparsi!).

Caw nbieb, u qis li narawkom gnall-mixja f'Marzu ;-)

Sakemm mhux specifikat mod ieflor, 1-isem Birdlife f'dal-rnagazin jirreferi gnal Birdlife Malta. Materjal mill-magazin jisla' jigi kkupjal basta mhux gila I skop kummercjali, u basta jissemma' isem il-magazin u tintbagflalliii-Birdlife kopja tal-materjal fejn gie kkupjat. Publikazzjoni: BirdLife Malta, Frar 2006 Disinn u produzzjoni: Victor Falzon Faccata: Kuluvert tas-Salib, ritratt ta' Denis Cachia, mehud 1-Gfladira Qoxra ta' wara: nartis, ritratt ta' Victor Falzon, meflud Iii-Foresta 2000 Films: Pixel Services. Stampat: Poulton's Print Shop

Klabb i=luttaf huwa t-taqsima ta' BirdLife Malta gfial.l-membri ta' tafit it-18. Norganlzzaw fiargiet fil­kampanja, zjarat f'riservi naturaJi, u nagfimJu xognol ambjentali. Nol'lorgu 1-magazin 11-:rtuttafa kull xaharejn gnall~membri, u nagnmlu nendawts u iogl'lob gnal waqt xi attivitajiet. Sflubiia fi Klabb Muttaf hija Lm3 fis-sena.

llllllllllu Wara kwai:i sekiu mitlufa, reggnet instabet

tikber f'Malta pjanta rari immens. Din hija 1-felci rqiqa (maidenhair spleenwort Asplenium trichomanes).

11-fek:i (ferns) huma pjanti li jhobbu ambjent niedi, ghalhekk pajjii:na ma tantx hu tajjeb gnall­felci, gnax niexef wisq. Fil-fattjikbru biss 4 speci ta'feiCi f'Malta, u wanda minnhom hija Helci rqiqa. lmma tant kienet rari li 1-ahhar li rawha tikber kien

920ijiet. Fil-fatt meta hareg ir-Red Data Book (i 989) din

il-feld tnii:zlet EXTINCT, gnax hasbuha spiccat minn Malta (red data book huwa ktieb lijkollu lista ta' flora u fawna rari jew endemici).

lmma f'Ottubru 2005 il-nabib tagfma Timothy Tabone, espert tal-pjanti, kien miexi f'Ta' Gene (Gnawdex) u sabha tikber PrositTimmy!

Din anbar tajba gnalina li nfwbbu n-natura, gnax niehdu gost meta tinstab pjanta li nkunu nsibna li spiccat.

lmma fl-istess hin tista' ukoll ahbar Ghaliex? Ghax ftit metri minn fejn instabet, hemm mahsub progett ta' bini. Aqraw hawn

kart a

3

orkidi u fejn jifirxu A-A~cnvl"'. u1t:1A !.aCiOOtJ lf·Q

U issa Ce ji bangalows u golf (saret

Jekk isir dan 1-magija ta'Ta' it-tisfir tal-bufula ma' 1-irdum.

me rill

oto1ae·m E;e jitkisser il-gmiel u '"'~-"'"'"''-' 1-gnana tal-merill,

tac-Cief li jbejjet

r · · nd _agana wa a taiba!? -- ~

4 11-F/uttafa 72 "

Qalb il-gungli li jiksu 1-Muntanji Foja fil-punent tal-gzira Papua" .. gnadhom kemm sabu genna ta' 1-art natural!!

lx-xjenzati mhux jecitaw irwienhom daqshekk, imma meta tara x'sabu, tifhem gnaliex! Sabu post b'gf1exieren ta' speci godda ta' u fawna, fosthom 5 palm, fjuri gganti, 20 speci ta' zring, 4 speci ta' friefet, u anke ghasfur gdid -tip ta' honeyeater. Minnabba li difficli natna biex tasai f'dawn 1-innawi (it-tim nizlu minn nelikopter), hadd ma kien gnadu qatt rifes hemm. Lanqas in-nies indigeni, li ilhom jgnixu Papua sekli shah, ma jafu bih jew gnandhom leggendi ta' dal-post. lnsomma art kompletament vergni. Mhux ta' b'xejn qed ixebbnuh mai-Gnien ta' !-Eden! U mhux ta' b'xejn bi nsiebhom jerggnu jmorru aktar tard dis-sena.

Dik il-parti tal-Papua jisimha Irian Jaya, u tifforma mill-lndonei:ja.

Baxxi dak id-dawl! Minn April 2006, fir-Renju Unit (United Kingdom), id-dwal kollha

godda li jitwahhlu barra jridu bil-ligi jkunu jnarsu 'I isfel. lnkella multa! Dan qed isir biex tonqos il-light pollution. Minnabba li hawn wisq dwal !i jharsu 'I fuq, f'fmfna postijiet is-serna filgflaxija ma tiddallamx. 11-problerna tikber meta hemrn id-dhanen. mi!l-fabriki u 1-karozzi. sema iswed karg mimli kwiekeb iteptpu, f'xi bliet jaraw biss tappa kannella mdennsa.

Dawk li jnobbu 1-astronomija naturaiment

!?! Hsem ta' marda misterjuza li qed toqto!

tad-dinja. lx-xjenzati kienu ilhom con!'UTC,Ififli dil-marda (chytridiomycosis) qed

tinfirex il-klima tad-dinja qed tisnon. lssa adhomx jissuspettaw. lssa HUMA

Kif ghedna m'ilux terz (= xi 1200 speci) tad-dinja qegndin fil-periklu li jisparixxu. U Hart huwa tagnna. d tishon gnax nitfgnu wisq dnahen fl a. Jekk nanlu inqas dawl, niffrankaw iktar dnanen.

Ghalhekk issa taraw lampa mixgt1ula gnalxejn, itfui1a malajr, u jekk xi nadd jistaqsikom

x'ghagla hemm, gnidulu rridux iktar zringijiet imutu !" :-} Nanseb b'halqu miftun, u fors.i jitlobkom

tispjegawlu . F'dak lura, gflallmuh!

kart3 riCiklata

11-Hut/afa 72 • Jannar- Frar 2006

i 1-ttawwiefa

Gnasfur komuni li spiss jidher fi qtajjiet jew jistrien fuq wajers tad-dawL Tingnaraf bla tbatija miHebglla bajda li tispikka ·ruq daharha. Minn fuq hija blu skur (jidher iswed) u zaqqha bajda. Denbha mifruq forma ta' V, u iqsar minn tal-nuttaf.

Bnall-nuttaf, iH1awwief iqatta' ninijiet twal itir biex jaqbad 1-insetti. Meta tinzerta mhallta ta' nawwief u huttaf ipprova qabbel id-differenzi fit-titjira tai:-zewg ghasafar. Tal­nawwiefa hi inqas mgf1aggla gnalkemm il­gwienah tferfirhom iktar. Spiss tigglajdja bil­gwienan miftunin dritti u aktarx li zzomm fl-gnoli mili-f1uttaf.

xi par ibejjet f'Malta.

I I

I

I

ii-Muttafa

Mad-daqqa t'ghajn tixban sew li!l­nawwiefa imma mhix difficli biex tagnrafhom minn xulxin. 11-nuttafa tkun ikbar, u z-zewg pinen ta' denbha itwa! mhux hazin minn tal­nawwiefa. 11-gwienan ukoll huma itwal. M'af1andhiex id-dabra baida taH1awwiefa u - - - .;;J- - --- - ~ - .I

daharha jaghti iktar fil-blu. Minn tahttista' tkun bajdanija jew namranija. lt-titjira hi mgnaggla u b' saf1flitha. Tinzei f1afna hi u ttir wara 1-insetti. Meta qatgna huttaf tingabar xi gibjun jew firxa ilma nelu, gnandek mnejn tarahom jitbaxxew biex jixorbu u gieli anke jmissu 1-ilma ghal mument biex jinflaslu.

Bnall-hawwief, xi par nuttaf kultant jibqa' magnna biex ibejjet.

~-(G_n_a_sa_~_r~M_a_dw_a_r_na_p_3_1_l ___________ ,_____j ~~-(_G_n_as_a_~_r_M_a_dw_a_r_na_p_3_0_l __________ ~----~ Jekk gnandek I- internet, idnol fil-websajt tai~Birdlife www.birdlifemalta.org, klikkja KLABB HUTTAF,

imbagllad klikkja X'SE NARAW? u ssib iktar ritratti taz-zewg gnasafar u anke tisma' 1-noss li jagnmlu. Grazzi Iii Denis Cachia li jienu nsieb il-websajt.

5

L-istampi t'hawn fuq mehudin mill-ktieb Gnasafar Madwarna. li-Birdlife harget dal­ktieb apposta ghal min irid jibda 1-berdwocing minn eta i:ghira. Fih tagnrif semplici fuq i 00 gnasfur, u bil-kulur minn qoxra sa qoxra. U Lm2.05 biss! Jekk gnad m'ghandekx ... x'qed tistenna? Cemplilna fuq 21347646 u ordna wiehed.

!wa veru! Oak gllax nidhru

anna fih!

Aqtgnu saqajn min huma dawn! IHwegJba!H­Huitafali jmiss! :-)

/1-Fiuttafa 72 • Jannar Frar 2006

8 i I k klabb ghat-Taflija (hdejn Rajna u smajna diversi gnasafar, ez: margun, psiepes u sturnell, imma morna hemm 1-iktar

gnal!-berdwocing, imma inflawlu kocc sigar fii~Foresta 2000.

Foresta 2000 hija progett kbir tahwil li bdietu 1-Birdlife. lr- nger Ray Vella spjegalna fuq il-progett u dawra ma' parti mill-foresta. Rajna eluf sigar zghar qed jikbru. lr-rejnger qalilna li hemm mas-7000 sigra mnawlin.

Fl-ahnar morna nnawlu sigar anna wkoll. t=lawwilna daqs 40 sigra, fosthom znuber, gnargnar, imbrijagla, alaternu u deru. lmtlejna tajn, imma hadna gost xorta, ghax ghamilna ftit gid lill-ambjent naturali.

Ezatt kif spiccajna qabdet ix-xita. Donnha kienet qed tistenniena nlestu, nalli ssaqqi s­sigar li nawwilna!

lssa fl

Kif taraw mili-isponsorsheet ii wasiitiilkom din 11-Ffuttafa, reggnet waslet il-mixja tai-Kiabb.

Din ma ssirx biss biex ingawdu 1-arja u 1-veduti tal-kampanja, imma anke biex nigbru xi flus. B'dawn ii-Birdlife tixtri apparat !i jkollha bzonn. ezempju bi!­flus tal-mixja tas-sena 1-onra xtrajna 29 tromba biex juzawhom Hstudenti metajzuru r-riserva ta' 1-Ghadira. Dis­sena nixtiequ nixtru multimedia projector, ghax ii-BirdLife tagflti hafna tahditiet (talks), specjalment fHskejjel.

Dis-sena jistgflu jigu wkoll gruppi minn skejjel primarji. Ghalhekk jekk inti tattendi skola primarja, najjar lill­gnalliema jgnaqqdu grupp halli tiehdu sehem. B'hekk barra r-rigali !ijitqassmu Iii min jigbor xi flus, 1-iskola tieghek tiehu wkoll punti fid-Dinja Wanda 5.

data; n .. t:fadd 19 Marztf2006 nHtaqgnu:fit-8.30am quddiemii-VUia Rumana·.(Rabat) nispi.cca:vv; fix-;><emxijaxL nofsinhar Eta: kulliadd! (familja u hbieb mernba, basta !esti jimxu !) Gibu: 1-isponsorsheet u xi flus li tkun gbartu; x'tieklu u x'tixorbu. Titghabbewx wisq {1-afljar tuzaw baskettad-dahar) ·

k.:;rta Q riCiklata

Sur Editur, Jien danllalt tlett itfal ohra fil-klabb, infatti

daqt jew diga waslu 1-ittri taghhom. Fil­berdwoCing sejjer mhux hazin. Daqqa tara haga, daqqa ohra. M'ilux rajt zakak tad-dell, u gieli tansadni xi fjamma sewda. Kultant jidher xi sturnell jew nisma' vjolin tax-xitwa jgnanni. 11-pitirrossi jollduli rasi! 11-bierah smajt bucaqq tax-xitwa, imma 1-buful iswed ma nallewnix nissemma' sewwa.

lnsomma nghid ghalija nirrilassa bil­berdwocing. lssa se nhallikom biex immur nagtlmel ftit . berdwoCing! Caw!

Camilleri (messagg bi-imejl)

He} Ludwig, Gmielek tara 1-ghasafar xbin! J'al!a tibqa'

hekk sa rna tikber, u ssir iktar akkanit. 11-BirdLife dejjem iko/lha btonn nies li jtommu rekord ta' dak fi jaraw. Ghalkemm huwa passatemp, il-berdwoCing jista 'jkol!u valur xjentifiku.

U prosit tal-membri !i qed iddahhaf fif.· Klabb. lntom il-membri 1-aqwa riklam gha/1-Ghaqda ghatiza taghna.

L-Editur

11-rtuttafa 72 • )annar- Frar 2006

PELLIKAN

ibagntulna t~tpingijiet naturali tagnkom! imma ta' annimali

Tinsewx isimkom u eta, u isem 1-annimal ME RILL

Carl jew pjarita. f ,\II // . !;//. ~ If Bern1ce J

Schembri 11

FRIEFET ii-LEJL Nicole lnguanez 10

Duncan Vella 1 0

DAQQUQA Jurgen Pavanello 13

_..-.--lt-twegibiet tat-tisliba ssibuhom kollha f'din i!-harga tal-i=luttafa. lbagntu t-twegibiet fuq karta, jew skenjaw iHisiiba u ibaghtuhielna bl-imejl. Tqattghux il-magazin! Min jirbah jirCievi 1-ktieb Gnasafar Madwarna. ghandkom sa 31 Mar 2006.

MIMDUDIN 2 11-wildebeest din ix-xmara (pn) 4 Bil-flus tai-Mixja 2005 xtrajna dawn (p6) 6 F'dal-post sabu genna ta' 1-art (p4) 9 Park enormi fit-Tani:anija (p11)

11 Din tnewwafl bil-lejl ma' 1-irdum (p3) 12 X'hemm fir-ritratt il-kbir? (p2) 15 Fejn morna nflawlu f'Jannar? (p6) i 6 Wanda mis-sigar li flawwilna Iii-Foresta (p6) WEQFIN .----0-0-PS-,!-----.. 1 2 3 5

B'din qed imutu i:-i:ringijiet (p4) Fl-aflnar tisliba Fejn juri r-ritratt tal-pajsagg? (p9) I kellna kaxxa 11-kuluvert tas-salib huwa tip ta' __ (p2) Denb din ikun itwal minn tal-flawwieta (p5)

7 Reggnet instabet tikber f'Ta' Gene (p3) 8 Hawnhekk se tispicca 1-Mixja (suppliment)

i 0 Sigra oflra ii flawvvilna fii-Foresta (p6) 13 Daqshekk fih speci Gftasafar Madwama {p5)

Red Book fih lista ta' flora u fawn a rari

ikiJn gnatldek. ---- ----------- .,?--==--.,...,.

8 1/-F/uttafa 72 • Jannar- Frar 2006

gfladisseflfl? Hbieb Falkuni,

sena gdida, b'tama qawwija aktar minn qatt qabelli ghad naslu biex naraw ii-kacca titwaqqaf fir-rebbiegha!

Hekk hu. F'Jannar li ghadda 1-Birdlife bagfltet rapport dettaljat liii-Kummissjoni Ewropea. F'dar-rapport spjegajna kif 1-iskuzi li Malta qed iggib biex tflalli 1-kacca fir-rebbiegfla ma jagflmlux sens. 11-gamiema u s-summiena (li 1-kaccaturi jridu jisparaw fuqhom fir-rebbiegha) huma gflasafar li qed jonqsu bl-ikrah mid-dinja. Ghalhekk importanti li r!ADD ma jitflalla jaqbad jew joqtol lanqas wanda, specjalment fir-rebbiegfla meta dawn 1-gnasafar ikunu sejrin jibnu 1-bejta u jrabbu familja.

11-Birdlife se tkomp!i tinsisti mai-Kummissjoni, u jien nispera li fl-ahhar jifhmuna u jisimghu minna.

Tal-genn hux! Meta jasai dak il-jum, inkunu fl­annar nistgnu ngawdu 1-ghasafar minn fejn irridu (kwazi, gflax ghaiissa 1-insib gnadu ma spiccax), fil­widien, ma' 1-irdumijiet, max-xtut u fuq ix-xaghri. X'holma tal-genn! lmma naslu ... xi darba naslu.

lntom ukoll tistgflu tghinu biex naslu aktar malajr. Kull interess li turu fl-ghasafar jghin, gf1ax juri lin-nies u lill-gvern li f'Malta qed jikber 1-apprezzament VERU lejn 1-gnasafar li jpassu u jbejtu Malta. Dannlu 1-hbieb membri u gibuhom il-nargiet! Kull attivita hija esperjenza unika. Saflniet

Justin Vassallo Ko-ordinatur Falko

igtiazagh Birdlife Malta

Sorry guys! Hsibtha tkompli

Hriq!"'

Minn Mgarr sa Mgarr ls-Sibt 25 Frar 2006 ria nimxu madwar il-kosta tan-nofsinhar ta Gflawdex. Nibdew mill-iMgarr u nibqgflu mixjin sa Mgarr ix-Xini. Dawn huma nflawi sbiefl ghax gfladhom mhumiex zvi!uppati. Minnabba x-xita li gflamlet dix-xitwa, ghandu jkun hemm tapit ahdar tolt ta' pjanti mal-gnub ta' 1-gfloljiet. Niltaqgf1u: 7.30am Valletta (fldejn tal-halib) jew

8.30am ic~Cirkewwa Eta: Falko (13yr+)

Mix-Xagflra sa Ta' Cenc 1 1 Marzu 2006

Mixja onra f'Ghawdex, din id-darba mix-Xaghra sa Ta' Cent. F'Ta' Cenc sa naraw x'jgflix bnal pjanti u naturalment ghasafar. Ta' Cent jinsab mhedded miiHzvilupp u anna sejrin biex nifhmu ftit

dan il-post huwa iktar importanti gflan­natura milli gnall··vilel u l-lukandi. Niltaqgnu: 7.30am Valletta (hdejn tal-halib) jew

8.30am ic-Cirkewwa Eta: Falko (13yr+)

lSeawatching ii-Qammieh I ls-Sibt 25 Marzu 2006

Se nagnmlu naqra seawatching ii-Qammieh. 11-Qammiefl huwa wief1ed mill-ahjar postijiet ghal dan it-tip ta' berdwocing. Kif inkunu hemm naghmlu xi mixja zghira wkoll. Niltaqghu: 6.30am ic-Cirkewwa J Eta: Fa!ko (13yr+) _

karta ricik:lata

11-pajsagg (bl-ingliz landscape) ifisser affarijiet differenti gfial nies differenti. Min iqis il-pajsagg bhala xeni sbiefi, min ihares lejn in-natura, u min lejn aspetti kulturali. Per6 nanseb ilko ! naqblu li hemm

i li nkomplu ngawdu fiHutur. Jekk nansbu fii­Gzejjer Maltin, torsi f'mohhna gf1elieqi mtamjin biH1itan tas­sejjiefl, jew ix-xatt bil-blat natura!i. Nistgnu nai'1sbu i ktar urbani, per 1-Port ii-Kbir b'dawk is-swar gholjin, llkoll ghandna opinjonijiet nmorc>n

huma validi.

Hemm diversi forom ta' zvilupp qed jheddu 1-pajsagg li nafu ngnozzu.

Nistghu nsemmu 1-bini tiela' bla razan u bla sensittivita li fih jinsab.

Jew il-barrieri !i tant ihallu impatt kbir fuq ta' madwarhom.

Jew insemmu l~qerda tax-xaghri meta jordmuh bil-hamrija. Jew il­vizzju li juzaw tankijiet imsaddin flok hitan tas-sejjieh.

Biex ma nsemmux ir-rimi ta' skart fil-kampanjal ii mbu Zvilupp

n imma vandaiizmu pur. L-

lr-rizultat hu li ii-pajsagg innifsu jisfa rnhedded daqs u 1-

11-pajsagg importanti anke ghal min mhux

am llkoll nitpaxxew b'veduta sabiha, u hafna nies 1-kultura mal-pajsagg ta' madwarhom. 11-pajsagg huwa importanti wkoll gl1ar-rikreazzjoni -f1afna familji johorgu dawra fil-

k:ada titiklata

Mhemmx soluzzjonijiet semplici. Joghgobna jew rna joghgobniex, certu zvilupp huwa ta' bzonn ghall-ekonomija ta' kull pajjiz. Ma nistgnux ngnaddu bla bini u b!a barrieri.

Pero nistgnu nnaqsu fuq il-pajsagg. 11-bini jista' jsir b'mod li mal-post fejn jinsab, u I·· barrieri nistgflu nimiewh.om u nirrangawhom wara li dawn ikunu nfllew. lr-rimi ta' skart fil-kampanja ghandu trattati bl-iktar mod anrax.

lnidu naghrfu li i-pajsagg fih innifsu huwa parti important mill-wirt naturali u kulturali ta' kull pajjiz, u gnandna naghmlu minn koliox biex inf1arsuh.

10

Siblba r•x-libka! WeiJsaJts fui in-aalura mlll.;intamet

Sur ditektif, solvi 1-misteri u tgnallem kif tipprotegi 1-ambjent.

Agllmel esperimenti li bihorn tara kif it­tniggis isib runu fix­xmajjar u fil-bahar.

Flabbel rasek permezz ta' tisli dwar ir-riciklagg. Wiegeb mistoqsijiet fi kwizz ambjentali.

lnkella sib sett tpengijiet li fihom in­

nies qed jaglimlu affarij iet differenti; ikklikkja fejn tanseb

li xi liadd qed jaghmel xi haga hazina u ara x'jigri.

U jekk thobb 1-istejjer bl­istampi, aqra t- Tale of Lucy Lake

biex tkun taf x'inhi acid rain.

3 pitazzi stiker bil ... kulur

/1-Huttafa 72 • Jannar- Frar 2006

Dan kollu u nafna aktar tistgliu taghmluh jekk tidhlu f'dan is-sajt.

Janet u Amy Gerardi

15-il punt fil~Huttafattiva Hajjar Iii snabek u Iii hutek jidnlu fi Klabb Huttaf... ..... Tihom kopja ta' diHormola biex jimiewha... i' lm!a isfe! nett id-dettalji tiegnek stess... :l lbghat kollox Iii Birdlife Malta, flimkien mat-Lm3 tal-membru 1-)jdid. .J

----~----------------------~--------------~m isem u kuniom tQ

indirizz l!llill

~-----------~--

postcode

data tat-twelid telefon imejl

liema skolalattendi

isem u kunjom

indiriz?

-oostcode

membership number telefon imejl

liema skola tattendi

lbgflat kollox til BirdUfe Malta 57/28 Triq Rigord, Ta' Xbiex MSD 12 Tibghatx flus bil-posta, imma cekk (pagabbli HI Birdlife Malta) jewinkella 43 boHa tas-76 Oekk self-adhesive tant ahjar!).

karta 0 nciklata

11-Muttafa 72 • Jannar - Frar 2006

: K:itbat u ritratti ta' Alisan Sl..lttiiieg

ls-Serengeti huwa probabilment Hktar park nazzjonali magfuuf fid-dinja. Mifrux fuq medda art enormi bejn it-Tani:anija u 1-Kenja (il-parti tai-Kenja tissejjan Maasai Mara) dan il-park joffri spettaklu Afrikan mill-isban, b'numru kbir ta' annimali u xenarju tal-genn.

Fis-Serengeti jgnixu maz-zewg miljun wildebeest, nofs miljun Thomson's gazelle, u

kwart ta' miljun zebra fost nafna speci ta' annimali u pjanti onrajn. ld-diversita ta' najja mhijiex sorpriza meta tikkunsidra x'varjeta ta'

nabitati hemm: pjanuri sa fejn tara 1-gnajn, savanna, msagar, gnoljiet, fillieri ta' muntanji vulkanici, xmajjar u gnadajjar fost 1-onrajn.

L-ekosistema tas-Serengeti hija wanda mill-iktar kumplessi, mhux mittiefsa u qodma fid-dinja. Jingnad li ftit li xejn in bid let f'dawn 1-annar miljun sena! Certi annimali u 1-istil ta'

najja tagnhom ilhom jezistu daqs kemm ilhom jezistu 1-gfloljiet infushom.

Li jagnmel dal-post daqshekk specjali huwa kemm huwa facli tosserva 1-najja ta'

1-annimali, specjalment 1-imgiba bejn predaturi u priza. Fost il-predaturi nsibu

ljuni, leopardi, cita, jeni, kukkudrilli u mangusti (mongoose).

lmma Hkbar spettaklu tas-Serengeti hija 1-famuza passa tal-wildebeest. Dawn ipassu f'mases enormi, dejjem ifittxu 1-iima u H1axix. Dawn il-vjaggi twal m'huma xejn facli, gnax fi triqthom il-wildebeest (jew gnu) isibu predaturi imgewnin lesti gnalihom. 11-predaturi jattakkaw dejjern 1-iktar individwi dgnajfa:

xjun, rnorda, feruti jew frieh. Tidher naga kiefra, imma huwa b'dan il-mod li n-natura tizgura li 1-iktar annimali

b'saflnithom jibqgnu najjin. L-ikbar ostaklu fil-passa tal-gnu hija meta jaslu

biex jaqsmu x-xmara Mara. ld-dghajfin jew jegnrqu jew jispiccaw take-awaygnall-kukkudrilli li jkunu qed

jistennewhorn bi flgarhom!

11