AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ - MAHKEME KARARI-TANIŞ & DİĞERLERİ,TÜRKİYE 23

02.08.2005

Bugün Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Tanış ve Diğerleri,Türkiye olayı yazılı bir karar bildirdi (başvuru no:65899/01).

Mahkeme oybirliğiyle aşağıdaki kararların ihlala edildiğini açıkladı:

•  Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in ortadan kaybolmasıyla ilgili olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2.maddenin ihlali(yasama hakki)

•  Serdar Tanış'la Ebubekir Deniz'in ortadan kaybolmasının yetersiz araştırılmadan kaynaklanan 2. Maddenin ihlali

•  3.Maddenin ihlali(onur kırıcı ve acımasız davranışların yasaklanması) başvuru sahiplerinin yakınlarının başına gelenler yüzünden yaşamış olmaları ya da yaşamaya devam etmeleri nedeni ile ihlal edilmesi

•  5.Maddenin ihlali (güvenlik ve özgürlük hakkı)

•  13.Maddenin ihlali(etkili çözüm hakkı)

•  Türkiye Mahkemenin tüm olanaklarını kullanarak başvuruların denetlenmesine imkan tanımıştır fakat bu başarısızlık bunun sonucunda başarısızlık teşhis edilmistir bu da 38.Maddenin ihlaline sebebiyet vermistir.

Sözleşmenin 41.Maddesi altında (sadece memnuniyet) Mahkeme Selma Güngen'i parasal hasardan dolayı 40.000Euro verilmiştir. Mahkeme Divan Arsu(Ebubekir Deniz bayan arkadaşı ve 4 çocuk annesi) ve Zehra Deniz'e (Ebubekir Deniz'in karısı) aralarında paylaşmak üzere 50.000Euro verdi. Sonuç olarak, en az 2,004.71 Euro legal yardım yoluyla Avrupa Konseyi'nden alınmıştır.(karar Sadece Fransızca'ya uygundur) 

1.Başlıca Olaylar:

Başvuru Türkiye'nin Şırnak ilinde yaşayan 4 Türk Vatandaş'ın tarafından Mahkemeye sunuldu. Başvuru sahiplerinden Yakup Tanis 1978, Mehmet Ata Deniz 1969, Şuayip Tanış 1955, Selma Gungen(dogum tarihi bilinmiyor) dogdular.

Basvuru ,Silopi'deki HADEP (Halkın Demokrasisi Partisi) başkanı olan Serdar Tanış ve Sekreteri Ebubekir Deniz'in ortadan kaybolmasıyla ilgilidir.

Olaylar partiler arasında münakaşa edildi.

Başvuru sahiplerine göre, Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz Silopi Jandarması tarafından ölüm tehtitleri alıyordular ve Şırnak Jandarması onların politik aktivitelerini sıkı bir düzene sokmaya çalışıyordu.

Ortadan kayboldukları gün de 25 Ocak 2001 tarihinde, sivil kıyafetler giyen kimseler

tarafından zorla jandarma merkezine götürülmek üzere taşıta bindirilmeye teşebbüs edildi. Ama Serdar Tanış arabaya binmeyi reddetti. Jandarma komutanı Serdar Tanış'i aradı ve daha sonra Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'le birlikte jandarma karakoluna götürüldüler. Deniz ve Tanış hakkındaki eksik bilgilerden dolayı jandarma komutanlığında Tanış 'la Deniz'in akrabaları kısa bir süre sorgulandı, iddialara göre Tanış 'la Deniz'in komutanlığa gitmediklerini iddia ettiler.

Başvuru sahiplerinin şikayetlerini 26.01.2001 tarihinde Silopi ilçesinin başsavcisi raporunu görgü tanıklarını dinledikten sonra hazırladı. Sonra bu olay basında yer aldı. Şırnak Valisi yazılı bir demeç hazırladı 01.02.2001 tarihinde, bu demeç bireylerin Jandarma istasyonuna 25 Şubat tarihinde gittiklerini fakat açıklamalarını yarım saat sonra bıraktıklarını gösteriyor.

O günden beri basvuru sahipleri ve Ebubekir Deniz'den bundan başka bir haber alamamışlar.

Türk Hükümeti Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in gerçekten Jandarma Komutanlığı'na 25.02.2001'de saat:14.00'de Jandarma Komutanın görmeye gitmiştir. Saat 14.30'da ifadelerini verip, imzalayıp ordan ayrılmışlardır. Soruşturma, Şırnak Jandarma Komutanı ve Tanış ve Deniz'in kaçırılması sırasında adı geçen jandarmalar hakkında soruşturma açıldı. Sonuç olarak soruşturma Şubat 2004 tarihinde hiç bir şekilde sonuçlandırılmadı. Soruşturma dosyası Diyarbakır Bassavcısının ofisine geri döndü.

Türk otoriteleri, Serdar Tanış'in ve Ebubekir Deniz'in Irak'ın Doloki bölgesindeki PKK kampında var olduğu, 3 Mart 2001'de bir arabayla Kuzey Irak'a geçtiklerine dair bir mektup ele geçirdiklerine iddiada bulundular.

2.Mahkemenin Prosedürü ve Niteliği:

Başvuru sahipleri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne 9 Subat 2001'da davayı götürdüler ve kabul edilebilirliği 11 Eylul 2001'de açıklandı. Tanıkları dinlemek için Mahkemeden bir yetkili 28-30Nisan tarihleri arasında Ankara'ya gelmiştir.

Kararı veren mahkemenin 7 üyesi sunlardir:

Nicolas Bratza(Ingiltere),Başkan

Josep Casadevall( Andorra )

Rıza Turmen(Turkiye)

Matti Pellonpaa(Finlandiya)

Rait Maruste(Estonya)

Stanislav Pavlovschi( Moldova )

Javier Borrego(Ispanya)yargicla

Ve birde Michael O' Boyle, (kayıt Memuru)

3.Kararın Özeti: 

Şikayetler: Başvuru sahiplerinin iddialarına göre Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'inotoriteler haber vermeyen polisin gözetimi altındayken dava dışı öldürmenin kurbanı oldular. Onlar Sözleşmenin 2,3,5 ve 13.Maddelerine güvendiler. 

Mahkemenin Kararı: 

38.Madde:

Mahkemenin daha önceki davalarda uyguladığı gibi, en az önem verilen etkili operasyon sisteminin kişisinin bireyesel dilekçesinde yazıldığı üzere ülke başvurunun en etkili ve en uygun bir şekilde yapılması için bütün gerekli imkanları sağlamalıdır. Hükümentin bölümlerindeki başarısızlığı bir bilgiyle açığa çıkmıştır. Bu bilgileri başvuru sahiplerinin sikayetlerini memnun etmeyici bir aciklamayla Sözleşmenin 38.Maddesinin 1. Fıkrası altında negatif olarak yansımıştır. Fakat mahkeme sonuç çıkarma konusundaki sağlam bir nedene dayalı iddiaların çözümlenmesinde bir artış gözlenmiştir.

Mahkeme bu çalışmanın altında saklanan iki faktör. Birincisi, mahkeme yetkilileri iki tanığı dinlemediği ortaya çıktı bu tanıklardan bir tanesi o tarihlerde Şırnak Janarma Komutanı olan Levent Ersöz ve 25.02.2001'de Serdar Tanış 'a telefon açan tanigin adı belirsizdir. İkinci olarak, mahkeme araştırma dosyasinda bulunmayan saklanmış bilgileri ele geçiremedi. Mahkeme basvuruların denetlenmesi için gerekli özeni ve varolan delilleri yetersiz kullanmasından dolayı olayın incelenmesinde Türk Hükümetini Sözleşmenin 38.Maddesinin 1. fıkrasına gore başarısız buldu. 

Gerçeklerin Tespiti:

Yetkililere yapılan iddialara göre mahkeme, HADEP liderleri tacize maruz kalmıştır.

Var olan biligilere göre mahkeme Serdar Tanış'a telefon eden ve onu jandarma komutanlığına çağıranın jandarma olduğunu iddia etti ve bu kanıtlarda görüldü. Bu çağrılmadan sonra bu iki adam binaya girmiş ve nee arkadasları, ne akrabaları ne de HADEP üyeleri tarafından hiçbir yerde görülmemişlerdir.

İddialara göre Tanış ve Deniz Kuzey Irak'ın PKK kampında ve bu iddiayi mahkeme bir mektup sayesinde doğruladi fakat bu iki insanın hayatta olup olmadığa dair ya da hala Irak'ta olduguna dair hic bir bilgiye ulaşılamadı.

Sonuç olarak, mahkeme Türk otoritelerinin de Tanış ve Deniz'in Silopi Jandarması Komutanlığı'na geldikten sonra, ne olduğu hakkinda hiçbir sonuca ulaşamadığını önemle belirtti. Bundan başka, kanıtlar yükümlülüklerde ciddi tam anlamıyla sorunlar buldu ve bağımsız bir soruşturma sürdürmesi gerektiği açıklanmıştır.

2.Madde

Mahkeme kararını belirleyen en önemli faktör, Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in jandarma karakolundan gelen telefon üzerine evden çıkıp, bir daha ortaya çıkmamalarıdır. Ebubekir Deniz ve Serdar Tanış'ın HADEP'teki siyasal aktivitelerinden dolayı Silopi ve Şırnak

jandarmalarındaki yetkililer tarafından tehdit edildikleri konusunda yeterli deliller vardır, ve Serdar Tanış'ın kaybolduğu gün bir kişinin kendisini kaçırma teşebbüsünde bulunması, güvenilir bir şahit tarafından anlatılmaktadır.

Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in bulunmasına yönelik hiçbir hukuki işlem başlatılmamıştır ve Şırnak jandarmasındaki memurun davranışlarıyla ilgili başlatılan soruşturma da cevapsız kalmıştır. Soruşturma resmi olarak sonlandırılmamış olmakla beraber, bu konuda bir adım atılmadığı kesindir. Bu koşullar altında, Mahkeme kişilerin kaybolmaları hakkında gerekli prosedürleri yerine getirmeyip, yeterli soruşturmayı başlatmakta başarısız olmuştur. 

Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in kayboluşu ve dört yıldır haber alınamadığı ve yetkililer tarafından uygun bir soruşturma yapılmadığı ve açıklama gelmediği göz önüne alındığında, Mahkeme Türkiye'nin Serdar Tanış ve Ebubekir Deniz'in kaybolmasıyla ilgili cevap vermesi gerektiğine karar verir. Sonuç olarak Mahkeme 2. maddenin ihlal edildiğine karar verir.

Yukarıda açıklanan etkenler ve olayın koşulları göz önüne alındığında Mahkeme başvuru sahiplerinin akrabalarının kaybolmasıyla ilgili açılan soruşturmanın yetersiz olduğuna karar verir. Sonuç olarak Mahkeme 2. maddenin ihlal edildiğine karar verir.

Madde 3

Başvuru sahiplerinin akrabalarının başına ne geldiğini bulma konusunda bir çok adım başvuru sahiplerinin endişelerini doğrular niteliktedir. Başvuru sahiplerinin akrabalarının akıbeti konusundaki üzüntülerinin azalmadığı göz önüne alınırsa, Mahkeme, sözleşmenin 3. maddesine zıt olarak, kişilerin kaybolmalarını insanlık dışı muameleyle eş tutar.

Madde 5

Mahkeme, bu kişilerin açıklanamayan kayboluşunu, Sözleşmenin 5. maddesinde yer alan kişinin özgürlük ve güvenlik hakkının açıkça ihlali olarak tanımlamıştır.

Madde 13

Mahkeme Türk yetkililerinin, başvuru sahiplerinin akrabalarının hayatını koruma görevini yerine getirememiş olduğunu göz önüne alarak, başvuru sahipleri yeterli miktarda tazminat almaya hak kazanmıştır. O halde, yetkililer başvuru sahiplerinin akrabalarının kaybolmasıyla ilgili geniş çaplı bir soruşturma başlatmakla yükümlü olduklarından, Mahkeme 13. Maddenin ihlali olduğuna karar vermiştir.